İslamda Mezhep

7/28/2019 slamda Mezhep

1/52

slamda Mezhep

Muhammed Sultan el-Msum

TahkikSelim el-Hilli

TercemeAli Ebu Muhammed


2/52

2

NDEKLER

Mellifin nsz. slm ve mann Hakikat. Belli bir mezhebi taklid etmek ne vaciptir ne de mendup. slm'n esas Allah'n kitab ve Reslllah'n snnetiyle amel etmektir. Mteahhirun hereyi deitirip, tek bir kiiyi taklid etmeyi gerekli klmakla tefrikaya

dtler.

nsan ldnde kabirde mezhep veya tarikattan sorguya ekilirmi? Belirli bir mezhebe balanmann gerekli olduu sz siyasetle alakaldr. Ed-Dehlev'nin el-nsaf risalesindeki "Mezheb Bid'attir" konulu aratrmas. Raslullah'tan baka birisine uymada taassup gsteren sapk ve cahildir. Kemal b. Humm'n belirli bir mezhebe balanmann gereksiz olduunu belirtmesi. Uyulmas gereken imam Raslullah'tr. htilaf ve tefrikalar mezheplere tabi olma yzndendir. mam Eb Hanife'nin mezhebi Kur'n ve snnetle amel etmektir.

Mtehid itihad

nda hata da yapabilir, doruyu da bulabilir. Terde hata yapmayansadece peygamberdir.

Hak, kesinlikle Raslullah'n dnda hibir kimsenin gryle snrlandrlamaz. nemli br ikaz. Bu mmetin hali evvelkilerin islah olunduuyla slah olunur. Ulemann, dinin hkmlerini deitirdiine dair Fahreddin er-Raz'nn gr. (En byk imam) Raslullah'tr. Allah bize srat- mstakim'e girmemizi emrediyor. Gazaba urayanlar, hakk sadece kendi mezhebinden kabul ederler. Raslullah belli bir mezhebin insanlar iin gerekli olduunu sylememitir. Fasl. Kaynaklar.


3/52

3

MELLFN NSZ

Bizi islm ve imanla hidayete erdiren, Kur'n-

Kerm'in manas

n

renmeye veRaslullar'n hadislerini anlamaya muvaffak klan Allah'a hamd senalar olsun.Salat ve selam, insanlk devam ettii srece ashabn ve tabinin takip ettii yolu

bize ihsanla tam ve kamil olarak gsteren tm insanln ve cinlerin peygamberi Hz.Muhamed'e (s.a.v.) olsun.

Kudret sahibi Mevlsnn iyilik ve ltuflarna muhta olan kulu EbAbdurrahman Muhammed b. Sultan b. Eb Abdullah Muhammed el-Masum el-Mekk.Allah kendisini, Kur'n ile amel etmeye, Raslullah'n snnetine sarlmaya ve gzel birsonuca (son nefesinde imanl olarak lmeye) muvaffak klsn der ki: "Bana, Uzakdoulkelerinden olan Japonya'nn Tokyo ve Oseka ehirlerinde oturan mslmanlar

tarafndan bir mektup gnderildi. Mektup zetle u konudan bahsediyor: "islm nedir?Mezhep ne demektir? islm diniyle ereflenen birisinin drt mezhepten birisine veyabaka bir mezhebe girmesi, yani Malik, Hanef, afi veya Hanbeli olmas gerekir mi,gerekmez mi? nk burada byk bir ihtilaf ve vahim bir mnakaa balad. Japonfikir adamlarndan birka aydn islm dinine girmek ve imanla merref olmakisteklerini Tokyo'da bulunan mslman cemiyetine atlar. Hindistanl mslman birgrup; "Kendilerinin, mmetin kandili olan Ebu Hanife'nin1 mezhebini semelerini".Endonezyal bir grup ise; "afi mezhebinden olmalar gerektiini" sylediler. Japonlarbu szleri iitince ok ardlar. Onlarn bu tutumlarna ok hayret ettiler. Mezhepsorunu onlarn mslman olma yolunu tkad.

Muhterem Hocam, deerli bilgilerinizden reneceklerimiz inallah bumkilatn zmne sebep olacaktr. Kalplerimizin mutmain olmas ve dnceufkumuzun genilemesi iin bu konuyu aklamanz sizden arzu ediyoruz. Size

1Mezheb taassubluu hadis uydurma ve yaylmasnda byk bir rol oynamtr. Muteassp Hanefiler. EbuHanife (r.a.)'n menkbeleri konusunda bir ok hadis uydurmulardr. Bunlardan birka; "Benden sonrabir adam gelecek, ona Numan bin Sabit denir, knyesi de Ebu Hanefe'dir. Allah'n dini ve benim snnetimonun eliyle ihya olunacaktr." Tenzihu'-eria, bni Arrak. 2/30: Hatibu'l-Badadi. Tarihi Badat. 2/289.Yukarda iaret edilen sfat bu rivayetlerin bazsnda gelmitir. Me'mun bin Ahmed el-Herev'ye, "afii'yive Horasanda ona tabi olanlar grmyor musun?" denildi. O da cevaben; bize Ahmed bin Abdillah haberverdi ona Abdullah bin Ma'dan o da Enes bin Malikten merfu olarak unu haber verdi: "mmetimden

Muhammed bin dris [afii] adnda bir adam kacaktr, o mmetime iblisten daha zararldr. Yinemmetimde bir adam bulunacaktr ona Ebu Hanife denilir, mmetimin kandili odur." bni Hacer, Lisan'lMizan. 5/7-8; Suyuti Tedribu'r-Rav. 1/277-278. bni Arrak. Tenzihu'-eri'a. 2/30 Hatibu'l Badadi.Tarihi Badat (5/309) adl eserinde, bu rivayeti uydurmakla ittiham edilenin Muhammed bin Said el-Burkolduunu Ebi Abdillah el-Hakim'den nakleder Bu uydurma hadis. Kur'n' n aklna muhaliftir. nkAllah'n, kitabnda nitelendirdii gibi; mmetin kandili Muhammed (s.a.v.)'dir; "Ey Peygamber! Biz senigerekten ahit, mujdeleyici ve uyarc. Allah'n izniyle O'nun yoluna arc ve aydnlatc bir kandilolarak gnderdik" (Ahzab, 45-48). Mukallidlerin kendi imamlarna masum Peygamberin sfatn naslgiydirdiklerini iyice dn. Bunun iindir ki muayyen bir mezhebe balanmamak asl olmutur. Byleliklemasuma (peygambere) ittiba ile masum olmayana ittiba ayrlabilinir.nk muayyen bir mezhebi taklit eden kimse, aslnda peygambere tabi olma ile hata ve isabet edenfakiha tabi olmay msavi klmtr.


4/52

4

Allah'tan bol bol mkafatlar, Rus muhacirleri bizden de size ve doru yola tabi olanherkese selam ve sayglar."

Esselam Aleykm.Muhammed Abdlhay KurbanogluMuhsin abanolu

Tokyo. H. 1357


5/52

5

SLM VE MAN'IN HAKKAT:

Ben de Allah'n bana rettii eyleri gerei zere cevaben yazdm. Kudret vekuvvet yce ve azim olan Allah'ndr. Muvaffakiyetim onunladr. Doruya ileten deodur.

unu biliniz ki, mslmanlarn birou, zellikle cahillerinden ok limleri2, birmslmann Ebu Hanife, Malik. afi ve Ahmed b. Hanbel gibi mamlara nisbet edilenmezheblerden birine balanmas gerektiini iddia ederler. Halbuki bu hatadr hattasyleyenin cehaleti ve islm' bilmemesinden kaynaklanmaktadr.

Sahihayn'da yer alan sahih mehur Cibril hadisinde islm'n tarifi yleyaplmtr:

"Cebrail Raslullah'a (gelerek);

islm nedir? diye sordu.Raslullah:

2Yazarn, mukallidlere ilim sfatn koymas mnakaa gtrr bir husustur. nk ilim delilden meydanagelen marifettir. Delilsiz olunca o taklid olur. bnu'l-Kayym (r.a.) Nuniyye manzumesinde yle der "ilimdeliliyle doruyu bilmektir. Bunun gerisi ve taklid msavidir." mam-afii (r.a.) yle der: "Bir kimseninbirey iin helal veya haramdr demesi ancak ilim cihetiyle olur. lmin ciheti ise kitap ve snnette, gelenhaber, icma veya kyasladr." (er-Risale, s. 39) Allame Fulln de yle demitir: "Derim ki: Bu hadis veeserler, ilim teriminin ancak Allah'n kitabnda. Allah resulnn snnetinde icma ve bu asllara (esaslara)gre nassn yokluunda kyas grenlerin indinde kyas yaplan eylere tlak olunacan tasrih etmektedir.Nebevi hadislere muhalif olmasyla birlikte mezhebi re'y kitaplarna, taklid ve asabiyyet ehlinin ilmihasretmelerine gre deildir."

yleyse ilmini faziletini ieren yet ve hadislerin kasdettigi gerek alim; delillerden hkm istinbat etmekiin gayret sarfeden mctehiddir. Mukallid ise, alim deildir. Asrlar boyunca ilim ehlinin ittifak ettii debudur. Allame atib (r.a.): Muvafakat isimli eserinde (4/293) "mukallid alim deildir" szyle tasrihetmitir. Ayn ekilde Ebu'l-Hasan Sind el-Hanefi' den naklen Suyut: "Mukallid alim diyeisimlendirilmez" demitir. Sneni ibni Mace'ye Haiye 1/70. evkn (r.a.) de irad'l-Fuhl eserinde, (s.267); "nk taklid cehalettir, ilim deildir" szyle cezmetmitir. Hanefi kitaplarnda cahilin kadlaatanmasnn caiz olmad fetvas yer almtr. bni'l-Humam (r.a.) da, cahili mukallid terimiyle tefsiretmitir. Feth'l-Kadir 5/456. brahim el-Vezir (r.a.) ayb ekilde. "phesi: mukallid olan bir mftye,alim diye tesmiye edilmez" demitir. Ravdatu'l-Bsim 1/36. bn Abidin'den Risaleler mecmuasnnResmu'l-Mfti eserinden naklen (1/32) mam Tahav' (r.a.) yle der: "Ancak cahil ve mteassb bir kimsetaklid eder." bn Abdi'l-Ber, el-Cami eserinde (2/119) bu konuda yle bir icma nakleder: "Beyan (ak)olunmayan ve gerek bilgi saylmayan ey ilim deildir... mamlar arasnda taklidin fasidligi konusunda

herhangi bir hilaf yoktur. Binaenaleyh bu meseleyi uzatmaya ihtiya yoktur" der. bn'l-Kayyim de'lm'l-Muvakkin isimli eserinde(1/7) buna muvafakat etmektedir. Gznne serdedilen alimlerinszlerinin delili; sahih hadiste Abdullah bin Amr bin As'tan rivayeten Allah Rasl {s.a v )'nn uszdr: "Allah, ilmi, kullar mnazara ederken onlardan, almaz ilmi, ancak alimleri kabzederek alr. yleolurk hibir alim kalmaz Ondan sonra insanlar cahil kimseleri ba edinirler ve sorulurlar. Onlar da ilimszolarak fetva verirler." (Buhar nin dier bir rivayetinde, 13/182] "Reyleriyle fetva verirler, hem saptrlar.hem de saptrrlar." Buhar. (Fethul-Bar) 1/194; Mslim (Nevevi erhi) 16/223-225; Tirmiz. 5/31; bniMce. 1/30, Msnedi Ahmed, 1/181; Drim, 1/77; Musned'l-Humeyd, 1/265. te bu yce ismi hakeden kimselerin, asrlar boyunca az olduklarna bu hadis ak bir delildir. Haklarnda sairin u szgereklemitir: "Onlar saydn zaman azdrlar. imdi ise azdan daha kymetli oldular."


6/52

6

Allah'tan baka ilah olmadna ve Hz. Muhammed'in (s.a.v.) O'nun kulu veelisi olduuna ehadet getirmen, namaz klman, zekat vermen, Ramazan orucunu

tutman ve gcn yettiinde hac yapmand

r, buyurdu.Cebrail:man nedir? diye sordu.

Raslullah:Allah'a, meleklerine, kitaplarna, resullerine, ahiret gnne ve kaderin hayrna ve errineinanmandr, buyurdu.

Cebrail:hsan nedir? diye sordu.

Rasiullah:hsan; Allah' gryormusun gibi ibadet etmendir. Sen onu grmesen dahi o seni

grr, buyurdu."3

Abdullah b. mer'in rivayet ettii hadiste ise u tarif yer alr:"islm be esas zerine kurulmutur: Allah'tan baka ilah olmadna,

Raslullah'n O'nun elisi olduuna ehadet getirmek, namaz klmak, zekat vermek,oru tutmak, gc yetenler iin hac yapmak."4

3Sahih hadisten bir paradr. Buhar. (Fethu'l-Br) 1/144. 8/513, Mslim (Nevev)1/164. mam AhmedMsnedinde, 1/65; bni Mce. 1/25. Ebu Hureyre'den Ebu Zur'a Amr bin Cerir yoluyla tahric etmitir.Mese. 8/101. Ebu Zer ve Ebu Hureyre'den tahric etmitir. Nesei'nin senedini eyh el-Bani Mikat'l-Mesabih'in tahkikinde (1/9-10) sahih kabul etmitir. Yine Mslim (1/150). Tirmiz (5/6-7), imam Ahmedve dierleri Abdullah ibni mer'den o da babasndan Yahya bin Ya'mer yoluyla tahric etmitir. Taberan

de mer'den Ata bin Ebi Rebah yoluyla tahric etmitir. Bu hadis ibni mer'den o da Raslullah'danrivayet olunmutur. Mecma'uz-Zevid, 1/40. Tirmizi (5/8)'de der ki: "Sahih olan. rivayetin ibni mer o dababas mer o da Nebi (s.a.v.]' den olmasdr." imam Ahmed (1/64-65). Bezzar ise Mecma'uz-Zevid'de(1/19). bni Abbas'tan ehr ibni Haveb "yoluyla hasen grmtr. Fethu'l-Bari'de Hafz ibni Hacer butariki tahsin etmitir. ehr ibni Haveb hadiste zayftr. Hatalar yznden rivayetiyle ihticac olunmaz.Binaenaleyh Mslim baka bir rivayetle birlikte tahric etmitir. Mnzir'nin Terib'inde olduu gibi. Onunhakknda Hafz yle der: irsali ve evham ok olan saduk bir kimsedir. "Yine ehr ibni Haveb yoluylaAmr veya Ebi Amir veya Ebi Malik el-E'ar'den rivayeten imam Ahmed Musned'inde (1/64) tahricetmitir. Bezzar da Mecma'uz-Zevaid'de (1/40) Enes ibni Malik'ten rivayeti tahric: etmitir. Lakin hadisinsenedinde Dahhak bin Nebras vardr. Mizanu'l-'tidal'de (2/326) kaydedildii zere bu ravi zayftr.4 Bu hadis sahihdir Buhar 1/49'da merfu olarak. 8/183'de mevkuf olarak, (rivayetin hreti sebebiylemerfu olduu tasrih edilmemitir.) Mslim (1/176-177). Nesa (8/107-108), Tirmiz (5/5-6), Ahmed.

Musned'inde (1/78), Beyhak. Snen'inde (4/199). Humeyd Musnedinde (2/308) eitli yollarla bnimer'den merfu olarak tahric etmlerdir. Taberan. Mu'cemu'l-Kebir'inde bni Abbas'dan:"islm be esas uzerine bina edilmitir. Allah'dan baka ilah olmadna ahadet etmek, namaz klmak.Ramazan orucunu tutmak. Bunlardan kim. bir tanesini terk ederse kafirdir, kan helaldir" hadisini tahretmitir. Mnzir (1/196) ve Heysem (1/48) de bu hadis iin senedi hasendir demilerdir. Lakin eyh el-Bani. rvau'l-Galil eserinde [3/250) rivayeti zayf saymtr. Ebu Ya'l. Msnedi'nde (Mecmau'z-Zevaid,1/48) bni Abbas'dan merfu olarak, islm'n kulpu ve dinin esaslar tr, islm bunlar uzerine tesisedilmitir" hadisini tahric etmitir. eyh el-Bani bu hadise zayf demitir. Silsilet'l-Ehdisi'd-Dafa ve'l-Mevdu'a. 1/132-131. mam Ahmed Musned'inde (1/79). Mecmau'z-Zevad'de [1/47), Heysem, hadisesahih demitir. Taberan de Mu'cemu'l-Kebir ve Sagir'inde Cerir bin Abdullah el-Becel'rin hadisini tahricetmitir. eyh el-Bani debu hadisin zayf olduunu rvau'l-Galil (3/280} eserinde sylemitir.


7/52

7

Mslim'de; Eb Hureyre'nn rivayet ettii bir hadistede: "Bir adam Raslullah'agelerek,

Ya Raslallah (yapt

mda cennete girebileceim bir ameli bana retir misin?diye sordu.Raslullah:

Allah ve Raslne inanman, namaz klman, zekat vermen. Ramazan orucunututmandr, buyurdu.

Adam:Allah'a yemin ederim ki, ne bunlardan fazla birey yaparm ne de eksiltirim,

deyince Raslullah;Bu arabi (bedev) doru sylyorsa kurtuldu, buyurdu.5Mslim'de; hadis arihleri derler ki: Hadiste haccn zikredilmemesinin sebebi o

zamanlar daha farz olmadndandr.6

Buhar'de; Enes (r.a.) bu konuda yle bir hadis nakleder;"Raslullah ile birlikte mescidde bulunduumuz esnada deve stnde birisi gelip

devesini mescidin nne kerttikten sonra balad. Ondan sonra:Hanginiz Muhammed'dir? diye sordu.Raslullah eshabn arasnda dayanm oturuyordu. Biz:te dayanm olan u beyaz tenli adamdr, dedik.

Adam:Ey Abdulmuttalib'in olu, diye hitap etti.Raslullah:

Seni dinliyorum, diye buyurdular.Ben sana baz eyler soracam. Ama soracaklarm pek ardr. Gnln sakn

benden incinmesin, dedi.Raslullah:

Aklna geleni sor, buyurdu. Adam;Senin ve senden ncekilerin Rabbi iin syle, btn insanlara seni Allah m

gnderdi? dedi.Raslullah:

5Hadis sahihtir. Buhar. 3/261; Mslim, 1/174 ve imam Ahmed. 1/77. Ebu Zurayoluyla Ebu Hureyre'denmerfu olarak tahric edilmitir. Yine Buhar. 3/269 ve Mslim 1/172. Musa bin Talha yoluyla EbuEyyp'den merfuu olarak tahric etmitir. Ve yine Mslim, 1/175 Ebi Salih ve Ebi Sfyan yoluyla Cabir(r.a.)'dan ve, Ebu Zbeyr yoluyla yine Cabir'den merfu olarak tahric etmitir. Buhar'de. 1/l06,4/102.5/287, 12/330, Mslim ise. 1/66, Mesa. 4/122, 8/118. imam Malk Muvatta'nda 1/175. mam Ahmed1/68. Ebu Sheyl yoluyla Talha bin Abdllah'dan merfu olarak tahric etmitir Ebu Davud Snen'indel/16'da zikretmitir.6 Hals erifte haccn zikredilmemesinin sebebi zerine hadis sarihleri bir ka tefsir zikretmilerdir.Bunlardan bir tanesi yazarn (r.a.) zikrettiidir "Hafz bni Haceryle der: Hadiste hacc zikretmemitir.nk o an hac idi Sylemi olabilirde, lakin ravi ksaltmtr." Fethu'l-Bar. 3/265 Ahmed el-Benna isemam Nevev'den naklen yle der: "Bu rivayette hac zikrolunmamtr. Ya daha farz olmamt veya raviksaltmtr." Bu ikinci sebebi teyid eden ey baz rivayetlerde Nebi (s.a.v.)'in slm'in iarlarn ona haberetmesidir. Bylelikle dier farz olanlarda buna girmi olmaktadr." Bulu'l-Eman. 1/77.


8/52

8

Evet dedi. Adam:Allah iin, gnde be vakit namaz klmay Allah m sana emretti?

Raslullah:Evet, dedi. Adam:Allah iin, syle, senenin Ramazan aynda oru tutmay sana Allah m emretti?

dedi.Raslullah:Evet, dedi. Adam:

Allah iin zekat zenginlerden alp fakirlere datmay sana Allah m emretti?dedi.

Raslullah: "Evet" deyince, Adam:Sen ne getirdin ise ben ona iman ettim. Arkamdaki kavmime eli benim. Ben

Sa'd b. Bekr kabilesinden Dmam b. Sa'lebe'yim. dedi."7

te Allah'n kullarna emrettii ve Raslullah'a aklamak iin gnderilen"SLM" budur.8

DRT MEZHEBTEN BELL BR MEZHEB TAKLD ETMEK NEVACPTR, NE DE MENDUP

Mezhepler, mtehidlerin grleri, baz meselelerdeki anlay ve itihatlarndanibarettir. Ne Allah ve ne de Rasl bu gr, anlay ve itihatlardan birine uymay

kiiye farz klmaz. nk bu gr, anlay ve itihatlarda dorular olduu gibi hatalarda vardr. Sadece doru olan, hi hata bulunmayan gr Raslullah'dan sabitolanlardr. Mtehidlerin ou, bir meselede gr beyan ettikten sonra gerek ortayaktnda gerei benimseyerek eski gr ve itihatlarndan vazgemilerdir.9

Bu sebeple kim slm dnine girmek, iman etmek isterse, sadece Allah'a veRaslune inanmas (ehadet getirmesi), be vakit namazn klmas, zekatn vermesi,Ramazan orucunu tutmas ve imkn bulursa hacca gitmesi gerekir.

Drt mezhebten veya dierlerinden birine intisab etmek ise vacip olmad gibimendup da deildir. Bir msimann bir mezhebe balanmasnn gerei ve zorunluluuda yoktur.

7Hadis sahihtir. Buhar. 1/148, Mesa. 4/122; bni Mace, 1/449; Ahmed. 1/67. erik bin Abdillah yoluylaEnes bin Malik'ten tahric etmitir. Yine Nesei. 4/24. Said bin Ebi Said el-Makber yoluyla EbuHureyre'den tahric etmitir Darm de 1/165-167. bn Abbas'n rivayetini tahric etmitir.8Bu hadislerden maksad islm'a girmek isteyen iin onun kolayln gstermek kelime-i ehadet telaffuzedip dier rknleri yapmann yeterli olduudur. Birok furuata ve mezhebe girme veya girmemekonusuna gelince, islm'a girmede art deildirslm mmeti iin onlardan bir grubun arz olunan eylerefetva vermeleri iin din ilerde fkh renmeleri yeterlidir.9 Yazar (r.a.) burada ilim talebeleri indinde bilinen meseleleri takrir etmektedir. Yani mezheblerde birtakm meseleler sadece rey ile sylenmitir Bunlar, hakknda nas bulunmayan itihadi meselelerdir ki,uymak vacip deildir. Zannnca shhatli (doru) oluu galip gelirse, ancak o zaman uymak caiz olur.


9/52

9

Her meselede sadece bir mezhebe balanmann gerei ve zo runluluunusavunan kimse mutaassp ve hatal grl olup hereyi krkrne taklid eden

birisidir. Bu kii dinini paralayan, insanlar

guruplara ay

ran kiilerden birisidir. Allahise dinde tefrika ve paralanmay yasaklamaktadr: "Ey Muhammed! Frka frka olupdinlerini paralayanlar ile senin hibir iliiin olamaz. Onlarn ii Allah'a kalmtr,yaptklarn onlara sonra bildirecektir."10 "Sakn mriklerden olmayn. Onlar dinlerinidatmlar, blk blk olmular... ve her blk kendi elindeki ey ilesevinmektedir."11

slm dini tek bir dindir. Onda Raslullah'n gsterdii yol ve siretten bakauyulmas gereken mezheb ve yollar yoktur. Allah Tel yle buyurmutur:

"Ey Muhammed! De ki; Benim yolum budur; ben ve bana uyanlar bilerekinsanlar Allah'a arrz. Allah' noksan sfatlardan tenzih ederim. Ben asla Allah'a e

koanlardan deilim."12

Bu mezhepleri de, mukallidler (taklitiler) tarafndan kendi mezhebi lehineortaya atlan bilgisizce mnakaa ve mcadeleler oaltmtr. Allah Tel ylebuyurur:

"Allah'a ve peygamberine itaat edin; ekimeyin, yoksa korkar, baarszladersiniz ve kuvvetiniz elden gider. Sabredin, dorusu Allah sabredenlerleberaberdir."13 Halbuki Allah, birlik ve beraberlii ve Kur'n'a uymay emrediyor:"Toptan Allah'n ipine sarln, ayrlmayn. Allah'n size olan nimetini ann:Dmandnz, kalplerinizin arasn uzlatrd da onun nimeti sayesinde kardeoldunuz..."14

SLM'IN ESASI ALLAH'IN KTABI VE RASLULLAH'INSNNETYLE AMEL ETMEKTR

Hak olan slm dini budur. Kayna ve dayand temel, Kitap ve Snnettir. Buiki kaynak muslmanlarn ihtilafa dtkleri her konuda mracaat edeceklerikaynaklardr. htilaf konusunu zmek iin bu iki kaynaa mracaat etmeyip bakakaynaklara bavuran mmin deildir. "Hayr, Rabbine andolsun ki, aralarndaekitikleri eylerde seni hakem tayin edip, sonra senin verdiin hkm ilerinde birsknt duymadan tamamen kabul etmedike inanm olmazlar"15 ayetinde Cenb-Hakk'n buyurduu gibi.

10En'am Sresi, yet 15911Rm Sres. ayet 31-3212Yusuf Sresi, yet 10813Enfal Sresi, yet 4614Ali mran Sresi, yet 10315Nisa Sresi, yet 65


10/52

10

mamlardan (mtehidler) hibiri, "Benim kabul ettiim gre ve itihadmatabi olun" dememilerdir. Bilakis, "Bizim aldmz kaynaklardan siz de alnz"

demilerdir. Bu mezheplere sonraki as

rlarda birok anlay

lar eklendi.16

Bunlararasnda da ok hatalar vardr. ylesine farazi17 (hayali) meseleler vardr ki, intisapettikleri mezhep imamlarndan birisi o hatalar grse o mezhepten ve o kiininsylediklerinden uzak dururdu.

Selef imamlarndan ilim ve dini muhafaza edip koruyan herbir imam. Kitap veSnnetin zahirine sarlm, insanlar Kur'n ve snnete sarlmaya ve onlarla ameletmeye tevik etmitir, imam Ebu Hanife, mam Malik, mam afi, Ahmed b.Hanbel, Sfyan es-Sevr, Sfyan b. Uyeyne, Hasen el-Basr, Ebu Yusuf, Muhammed b.Hasan e-eyban, el-Evza, Abdullah b. Mbarek, Buhar, Mslim ve dier birokimamlardan byle sabit olmutur. Bunlardan her biri; din konusunda bid'atlerden ve

16 Mezhepilik mukallidlerin sadece kiilerin sz ve grlerini Kur'n'n sarahatine ve sahih snnetetakdim etmelerine gtrmemi, imamlarn (r.a.) syledikleri sahih kavilleri bile unutturmutur, imamlarnmezhebi zannettikleri muteahhirine ait szlerle aralarnda hi bir ayrm ve aratrma yapmadan almaklaiktifa ettiler. Bu da ancak taassubun iddetli oluundandr, imamlarn mezheblerini kitaplarda tedvin edip,ictihadlarn sahih grdklerini bunlarda koruduklar bilinmektedir. mam Malik (r.a.); mezhebini Muvattaeseri korudu, imam afii mezhebini bilmek istersek kendi kitaplarna (kaynaklarna) mracaat ederiz.Kendinden bakasn talep etmemiz uygun deildir. Bunu izah etmek iin de unu derim; mam Malik.afi ve Ebu Hanife'nin sz ve amel olarak fetva vermedikleri bir ok eyler onlara nisbet edilmektedir.Malikler namazn kyamnda ellerini salmakta ve sabah namaznda kunut yapmaktadrlar. Halbuki imamMalk, Muvatta'nda(17158) namazda bir eli dierine balama babnda baz eserler (rivayetler) irad ettiinigrrz Bunlardan birisi udur: Abdlkerim bin Ebi'l-Mehark el- Basrden O yle der: "Utanmazsan

istediini yap sz nbvvet szleridendir. Namazda elini dierine koyma, iftara acele etmek ve sahurute'hir etmek vardr" Malk mezhebin mteahhirn olanlar imam Malik'in namazda ellerini saldndelillendirmee kalkyorlar. Bu hal taklid ettikleri mezheblerini iyi bilmediklerindendir. nk Cafer binSleyman Medine'nin valisiydi. H. 146 senesinde mam Malik'i Kamlad. yle kolu soyuldu ki namazdabir elini dierine balama gcn bulamad ve ellerini sald. (El-ntika s. 44). Zaten Muvatta kitabn buolaydan iki sene sonra yazmt. Yine imam Malik sabah namaznda kunut adl batmda yle bir eser(rivayet) irad eder: "Abdullah bin mer namazda kunut yapmazd." Muvatta. 1/109. mam afi'ninpeygambere salat getirmenin snnet olduu grs, bilinmeden kendisine nisbet edilmitir. Halbuki o farzolduunu sylerdi. Allah {c.c.) Rasl'ne salat getirmeyi farz klarakyle demiti: "phesiz Allah vemelekten Nebi (a.s.) salat getirirler. Ey iman edenler! Siz de ona salat getirin ve selam veriniz." (Ahzab,56). Salat getirmenin farziyyeti. namazdan daha evla bir yerde olmamtr. Allah Rasl'nden namazdakendisine salat getirmenin farz olduu vasfnn delaletini bulduk. Allah daha iyisini bilir." (el-Umm,

1/117). te Hanef mezhebinin muteahhirun kitaplar

ndan Hulasat'l- Keydan "Namazda haram olaneylerden birisi hadis ehli gibi parmak iaretinde bulunmaktr" diye irad ediyor. Mesudi'nin namazkitabnda ise "Parmakla iaretin mtekaddimin alimlerce snnet olduu. ia ve Rafiziler de yaptndanEhl-i Snnetten olan mteahhrun alimler bunu terkettiler. Bylelikle mensuh oldu" denilirken, Hanefulemasnn byklerinden olan bnul-Hmam'n Fethu'l-Kadir kitabnda: "Parmak iareti snnettir,olmadn syleyen rivayet ve dirayetin hilafna sylemitir Bilakis imam Muhammed bin Hasen e-eyban (Ebu Hane-fi'nin talebesi) Muvatta'da bunun snnet olduunu nakletmistir" ibaresini buluruz. Burneklerde mezheb taassubunun asrlarn en hayrlsnn yolundan mslmanlar uzaklatrdna ak delilyok mudur?17 Yani vuku bulmayan meseleler, rey meseleleri mugalatalar da denilmektedir. Bunlara dalmay veuramay Selef-i salihin nehyetmitir. Bu konuda bak. Cmiubeyani'l-lm ve Fadhili. 2/139-144, bnuAbdilber.


11/52

11

masum (hatasz) olmayan kiileri taklid etmekten sakndrmlardr. Masum olan sadeceRaslullah'tr. Onun dnda kim olursa olsun masum deildir. Masum olmayan

kiilerin. Kitap ve Snnet'e uygun olan szleri kabul edilir. Bu ikisine muhalefet edenlerise, kim olursa olsun szlerine itibar edilmez. Nitekim mam Malik, Raslullah'nkabrini gstererek; "Bu kabir sahibinin dnda, herkes sylediklerinden tenkide tabitutulur" demi ve Allah Rasl'nn kabrine iaret etmitir.18 Btn muhakkik (tahkikd)mtehidler bu yolu takip etmilerdir. Onlarn hepsi krkrne takliddensakndrmlardr. nk Allah Kur'n'n birok yerinde kat taklideri ktlemitir.nceki milletlerden kafir olanlarn ou; alimlerini, ruhbanlarn ve babalarn taklidetmelerinden dolay kafir olmulardr.

mam Ebu Hanife, mam Malik, mam e-afi, mam Ahmed b. Hanbel vebaka imamlarn yle syledikleri nakledilmektedir: "Bir kimsenin, grmz

nereden aldmz bilmedii halde onu kabul etmesi veya bizim grmzle fetvavermesi helal olmaz."19 Bu imamlarn herbiri "sahih hadis benim grmdr"20szn aka beyan etmitir. Yine onlar devamla yle derler: "Bir sz sylediimiz

vakit onu Allah'n kitabi ve Raslullah'n snnetine arzediniz.Eer onlara uyuyorsa kabul ediniz, uymuyursa reddediniz ve szmz duvaraalnz."21 Bu szler bu byk imamlarna aittir. Allah onlar cennetine koysun.

Fakat ne yazk ki, halkn, masum mtehid ve ulemadan zannettii ktkaralayan mteahhirundan mukallid mellifler, insanlarn drt mezhep veya mehurmezheplerden birini taklit etmeleri gerektiini sylerler. Bu gereklilikten sonra, omezhep imamn gnderilmi ve itaat edilmesi gereken bir nebi kabul ederek,

bakasnn gryle amel etmekten sakndrrlar. Keke onlar imamlarnn gryleamel etselerdi. Ne yazk ki onlarn ou tabi olduklar imamn sadece ismini bilirler.Baz mteahhir ulema, bir takm meseleler icad ederek grler ortaya koydular. Ogrleri imamlarna nisbet ettiler. Kendilerinden sonra gelen insanlar da o grnkendi imamna ve mezhebine ait olduunu zannettiler. Halbuki o gr mezhepimamnn sylediklerine ve karar kldklarna muhaliftir ve o, kendine nisbet edilen

18 ok beli bir hikmetle dklen bu gzel sz mmetin alimi Abdullah bin Abbas (r.a.) sylemitir.Takiyyuddin Subk bu szn gzelliine taaccb ederek, el- Fetav (1/148) kitabnda irad eder. Camiu'l-Beyani'l-ilm ve Fadlih 1/91: el-hkam fi Usul'l-Ahkam. 1/45 kitabnda olduu gibi. Bu sz, Mcahid.bni Abbas'dan almtr. Mucahid'den de imam Malk alm, ona nisbet edilerek ondan mehur olup,yaylmtr. Onlardan da imam Ahmed (r.a.) almtr. Ebu Davud yle der: "Ahmed'i yle sylerkeniittim; Nebi (s.a.v.)'in dnda herkesin gr alnr veya terkedilir." imam Ahmed'in Meseleleri, s. 276.19Yukardaki sz imam Ebu Hanife'nin szlerindendir. esitli rivayetlerle kendisinden sabit olmutur el-ntika s.145. bni Abdilber; 'lam'l-Muvakkn. 2/309.20 Bu sz aka syleyen imam Ebu Hanife ile mam afii (r.a.)'dr. bni Abidin risaleleri, Resm'l-Mfti, 1/4; Fulln, kaz'l-Hmem. 62. 107 kitabna baknz. a'ran yle der: "Yani kendisinin veyabakasnn indinde sahih olursa" demek istemitir. Derim ki; bunun delili de imam afii'nin imamAhmed'e u szyle hitap etmesidir; "Siz benden hadisi daha iyi biliyorsunuz ayet sahih hadis sizeularsa bana onu haber ediniz ki, o gre sahip olaym. Gelen rivayet ister Hicaz veya Kufi, isterseMsrl'dan olsun frketmez, el-ntika 76, bni Abdilber.21mamafi'nin szlerindendir. el-Mecm, 1/63: 'laml-Muvakin, 2/361, bn'l-Kayyim.


12/52

12

eyden uzaktr. Hanef mezhebinin birok muteahhir ulemasnn, teehhdde iaretparmann kaldrlmasn haram kabul etmeleri, "Allah'n elinden" maksadn "Allah'n

kudreti" olduu, yahutta "Allah zat

yla her yerdedir, fakat ara istiva etmemitir"grleri buna rnek olarak gsterilebilir.22Bu ve buna benzer olaylar, mslmanlarn birliini ayrd, cemiyet ve toplumlar

paralad, artk yama delie kk gelmeye balad. Ufuklar nifak ve ayrlklarla doldu.

22Ey slm kardei! Allah kendisine itaatla seni mesud klsn, izniyle hakta muvaffak etsin ve seni hakehlinden eylesin. unu bilki yazarn. mteahirrn Hanefilerden zikretmi olduu meselelerde hak aadageldii gibidir.a) Teehhdde ahadet parmayla iaret konusu: Yazar, eserinin bir ok yerinde mteahhrn Hanefilerinparmak iaretini inkar ettiklerini syler. 16 rakaml dipnotta ksmen buna deindim. Bununlamezheblerinden tahkik olan alimlere muhalefet etmektedirler. Allame imam Tahav, parmak iaretihadisi hakknda unu syler: Bu hadiste parmak iaretinin namazn sonunda olacana delil vardr. (erhMeani'l-Asar). eyh Ebu'l-Hasan Sind, Sneni Nese Haiyesinde (52/236) syle der. "Parmak iaretihadisi gemitir, alimlerimizin cumhuru ve dierleri bu grs almtr. eyhlerimizden bunu inkaredenlerin inkarna itibar edilmez." Parmak iaretinde snnet olan teehhdn btnnde ehadetparman hareket ettirmektir Vail ibni Hucr'un hadisinde olduu gibi. imam Ahmed'in Msnedi, 4/138:Ebu Davud. 727; Nese. 2/236; Darim. 1/314-315: bn'l-Carud. Mnteka'snda 208, bn HuzeymeSahihinde 714, senedi sahihdir ve rivayette u da vardr; "Sonra parmaklarndan ikisini (yani ba parmakile orta parma) halka yapp (enadet) parman kaldrd ve hareket ettirerek onunla dua ediyordu. Vesonra, souk bir zamanda geldim. Herkesin zerinde (klk elbiseleri vard.) Parmaklarn elbiselerininaltndan hareket ettirdiklerini grdm" Abdullah bin. Zubeyr'den gelen, "Nebi (s.a.v.); teehhdde duaettii zaman parmayla iaret eder ve hareket ettirmezdi." Ebu Davud (989) hadisi isnad ynyle sabitdeildir nk senedinde Muhammed bin Adan vardr. Hafz Zeheb onun hakknda syle der: "Hfzdaorta derecelidir." Bunun gibi ravinin kendisinden daha sika (gvenilir) olan raviye muhalefet ettiinde

hadisiyle amel edilmez. nk hadisi az durumuna der Binaenaleyh mam Mslim bunun hadisiniancak mutabaat ksmnda tathric etmitir Velevki bu hadis sabit olmu olsa bile mezkur ameli nefyedendurumundadr. Vail bin Hucr'un hadisi ameli isbat ediyor. Usul fkh ilminde bilindii gibi isbat edennefyedene mukaddemdir. nk ispatlayan da bilgi ziyadelii vardr. Bilen bilmeyene hccettir. Abdullahbin Ebi Zeyd el-Kayravn el-Malik'in Risalesi'nde (s.27) ve Drt Mezhebin Fkh Kitabnda (5.98)grld gibi, imam Malik (r.a.) bu amelin snnet olduu grndedir, imam Ahmed'e soruldu? Kiinamazda parmayla iaret eder mi? "Evet, iddetlice eder" dedi." ibra Han rivayetiyle imam Ahmed'inMeseleleri, 1/80'e baknz.b) Allah'n ycelik sfatnn nefyi konusu: Bu mukallidlerin batln savuran en byk delil, Fkhu'l-Ekbers.19'da gelen rivayet olsa gerek: "Ebu'l-Mt el-Belh, Ebu Hanife'ye (r.a.) "Rabbim gkte mi yoksa yerdemidir bilmiyorum" diyen bir kimse hakknda soru sordu? Dedi ki; Kafir olmutur. nk AllahKur'n'nda "Rahman ara istiva etti" demekte, ar'da yedi kat semann stndedir. Dedim ki, "Arda

olduunu sylyor lkin arn gkte mi yoksa yerde midir bilmiyorum derse ne olur?" Dedi ki: "Yine kafirolmutur. nk Allah'n semada olduunu inkar etmitir. Kim ki onun semada olduunu inkar edersekafir olur." mam Tahav; akide Kitabnda; "Allahu Tel ar ve onun dndakinden mstanidir. Hereyiihata etmitir ve onun stndedir" demekle aka beyan etmitir. Tahav akidesini erh, eden, Ebu'l-zzel-Hanefi de bu gre kail olmutur. Kitabnda, (323) bu muteahhirn mukallidler hakknda yle der:"Ebu Hanife'ye intisab etmi olup, bunu inkar edene iltifat edilmez. Mutezile taifesi ve dierleri onaintisab ettikleri halde itikada dair bir ok eylerine muhaliftirler." Bu ve benzeri aklama Ebu Hanife veashabndan ilk olanlar mteahhirn tahkiki alimler, Allah'n mahlukat zerine ycelik sfatna iman,konusunda selefle beraberdirler. Cariye hadisi: dier sahih hadisler ak ifade ettii ve sarih ayetlerde akbeyan ettii gibi; Allah semadadr. Mlk Sresi'nde Cenb- Hak yle buyuruyor: "Gkte olan(Rabbnzdan) gven mi aldnz. Yer sarslrken sizi onun dibine batrmasn diye!" yet 16.


13/52

13

Herkes birbirini bid'atilikle suluyor, her cemaat kendine muhalefet edeni en ufakhususta bile sapklkla suluyor, hatta birbirlerini tekfir ediyor ve birbirlerini

ldryorlard

. Durum Raslullah'

n haber verdii hale geldi: "mmetim yetmi frkaya blnecektir. Onlardan biri dnda dierleri cehennemdedir." "Kurtulan frkakimdir?" diye sorulunca Raslullah, "Benim ve ashabmn yolunu takip edenler"cevabn verdi.23

MTEAHHRUN HEREY DETRP, TEK BR KY TAKLDETMEY GEREKL KILMAKLA TEFRKAYA DTLER

Mslmanlar, Hulefa-i Raidin ve Tabin gibi mkemmel mslman olduklar,

islm'a bal ve sadk kaldklar mddete muzaffer olup lkeler fethettiler ve diniycelttiler. Ne zaman ki Allah'n emirlerini deitirdiler, Allah bir ok ayetinde de bunaiaret ettii gibi, nimetlerini deitirmekle, devletlerini almakla ve hilafeti kaldrmaklaonlar cezalandrd.24

zel bir mezhebe intisap etmek, batl grleri de olsa o mezhebe taassupgstermek, deiiklie urattklar konulardr. Bu grler nc asrdan sonra ortayakm bid'at ilerdir. Bunda hi phe yoktur. Bid'atle amel etme ve ondan bir sevapumulmas sapklktr.25 Selef-i salihn; Kitap, Snnet ve ikisinin delalet ettiklerine, bir demmetin icmana sarlyorlard. Allah onlara merhamet etsin, onlardan raz olsun veetsin, bizi de onlardan klsn ve onlarla birlikte hasretsin. Fakat mezheplerin bidatleriyaylnca, o bid'atlerden, ayrlklar ve birbirlerini sapklkla sulamalar dodu. yleki,23Hadis sahihtir. Ebu Davud. 2/503; Tirmiz. 5/25: mam Ahmed Msned'inde,6/24: bni Mace. 2/1331;Hakim, Mstedrek'inde, 1/128 ve dierleri Ebu Hureyre'den merfu olarak tahric etmilerdir. Yine EbuDavud 2/503-504; Darim 2/2-11; mam Ahmed erhi (Fethurrabbani)23/173. 24/7. Hakim mstedrekinde1/128. Muaviye bin Ebi Sfyan'dan (r.a.) merfu olarak tahric etmi ve mam Zeheb de Hakimin tashihinemuvafakat etmitir. bn Mace'de, 2/1322; Ahmed, erhi 24/6 (Fethurrabbani). Enes bni Malik'in hadisinimerfu olarak tahric etmitir. Yine ibni Mace. 2/1322. Avf bin Malik'in hadisini merfu olarak tahric etmi,eyh el-Bani de Silsilet'l-Ehadsi's-Sahha kitabnda (3/480) sahih kabul etmitir. tib, el-l'tisam. 2/189-190, Muhammed bni'l-Vezir. er-Ravd'l-Bsm 2/110 gibi ilim ehlinden bir cemaatta hadisin sahiholduunu sylemilerdir. Allame ibni Kesir, Tefsirinde (1/390) hadisin takviye ediliine iarettebulunmu. Hafiz ibni Hacer, Tahric'l-Keaf, 63'de, senedi hasendir demitir. Yazarn zikretmi olduuAbdurrahman bin Zyad al-Afrik yoluyla Abdullah bin Amr hadisini Tirmiz, 5/25'de tahric etmitir.Afrika'nn kads olan Abdurrahman ibni Ziyad el-Afrik, hfz ynyle Hafz bni Hacer'in Takrib'dededii gibi zayftr. Lkin hadisi hasen rtbesine karan baka rivayetten ahidi vardr Bunu Abdullah binSufyan el-Meden yoluyla Enes bin Malikten merfu olarak Ukayl, Duaf kitabnda Taberan'deMu'cemus-Sagr s.150'de tahric etmitir Binaenaleyh Hafz el- Irak hadisin hasen oluuna el-Mugn anHamli'l-Esfar fil Esfar fi Tahrici'l-hya mine'l-Ahbar eserinde (3/199) iaret etmitir. eyh el-Bani deSahihul Camiu's- Sagir'de (5/80) rivayete hasen demitir.24 Cenb- Hakk'n u yetinde olduu gibi: "Bu, bir milletin kendilerini deitirmedike. Allah onlaraverdii nimeti deitirmez (kanunundan dolay byledir) ve Allah iiten ve bilendir. (Kimin neyemustehak olduunu bilir)" (Enfal 53)25Bu konuda Allame Ebi shak e-atib'nin (r.a.) 'tisam kitabna mracaat et.


14/52

14

drt mezhep mntesipleri Ehl-i Snnet olduklarn sylemelerine ramen, afi imamnardndan Hanef'nin uymas caiz olmadna dair fetva verdiler.26 Fakat amelleri onlar

yalanlad

, szlerindeki elikiler onlar

n bu grlerini boa

kard

. Mescid-iHaram'daki drt makam bu bid'atlerden dodu.27 Cemaatler eitlendi. Her mezheplikendi mezhebindeki cemaat bekledi. Bu bid'atler sayesinde eytan mslumanlartefrikaya drmek, onlar eitli gruplara blmek gibi maksadlanndan birini daha eldeetmi oldu. Bundan Allah'a snrz.

NSAN LDNDE KABRDE MEZHEP VEYA TARKATTANSORGUYA EKLR M?

Ey akll ve insafl mslman! Allah iin sana sorarm. insan ldnde kabirdeveya hesap gnnde; "Niin falann mezhebine tabi olmadn?" "Niin falann tarikatnagirmedin?" gibi sorulardan sorguya ekilir mi? Allah'a yemin ederim ki, bunlardan aslasorguya ekilmeyeceksin. Bilakis; "Neden falann mezhebine intisap ettin" veya "Niyefalann tarikatine suluk ettin diye sorulacaksn. nk byle bir hal phesiz Allah'dangayr alimleri ve ruhbanlar rab edinme tutumudur. Bu zel mezhepler ve mehurtarikatler dinde bid'attir. Her bid'at ise sapklktr.

Ey insan, sen ancak, Allah'n sana farz kld, Allah'a ve Rasl'ne iman edip veimann gereiyle amel edip etmemenden sorguya ekilirsin. Falann mezhebine veyafilann tarikatna tabi olmak, Allah'n emirlerinden deildir. Evet, zikir ehli olan

limlere, Kitap ve Snnetten cahil kald

n eyleri sorman; ilimlerinin s

hhatindenphe ettiini Kitap ve Snnete havale etmen onun icablarndandr. O da Raslullah'ngetirdii slm'n ta kendisidir.

Ey mslman, dinine dn. O, dinde Kur'n ve Snnetin zahiriyle ve salihmtehidlerin icmayle amel etmektir. Senin kurtulu ve saadetin bundadr. Muvahhidbir mslman ol.

Allah'tan bakasna kulluk etme. Sadece Allah'dan mit et ve sadece ondan kork.Kendini her mslman iin karde kabul et kendin iin sevdiini onlar iin de sev.mam Tirmiz'nin Snen'inde rbaz b. Sariye'den rivayet ettii u hadis sana yeter.rbaz b. Sariye yle rivayet eder:

26Bilakis durum; bazlarnda bir Hanefi, afi olan bir kzla imanda istisna meselesi yznden kafir olduuiin evlenmesinin yasaklna fetva vermee kadar gitmi. emseddin Muhammed el-Kahi'nin Camiu'r-Rumuz (Muhtasaru'l-Vikaye)'ye yapt erhde olduu gibi. Mftiyyu's-Sekaleyn olarak bilmen dierbirisi ehli kitaba kyasen bu evliliin caiz olduuna fetva vermitir. Bu kyasa gre ehli kitaptan birisininmslman bir kzla evlenmesi caiz olmad gibi, birafi'nin de Hanefi bir kzla evlenmesi caiz deildir.(Lakin bunun aksi olan caiz grlmtr, kyasa binaen).27 Redd'l-Muhtar kitabnda, bni Abidin bu drt makamn (mihrabn) H. 500 senesinden sonra mansbsevgisi galebe ald zamanlarda yapldn aklar. Ve ihlasl kimseler buna kar kmtr. Ama ktalimler bunu sultanlara gzel gstermitir.


15/52

15

"Raslullah, birgn sabah namazndan sonra gzleri yaartan, kalpleri rpertenbelibir vaznasihat yapt, iimizden biri: "Bu konuman bizden ayrlacan anlamna

gelen bir konumad

r. Bize ne tavsiye edersiniz?" diye sordu.Raslullah:Allah'tan korkmanz, banzda bir Habeli kle dahi bulunsa onu dinleyip, ona

itaat etmenizi tavsiye ediyorum. Sizden yaayacak olanlar ok ihtilaflar grecekler. Sizidinde olmayan eyleri (bid'atleri) ortaya atmaktan sakndryorum. nk bid'atsapklktr. Sizden kim bu duruma yetiirse ona benim snnetim ve drt raid halifeninyolu gereklidir. Snnetime sk skya sarlnz." buyurdu.28

Durum byle olunca donuk taklidden kesinlikle saknmak gerekir. nk hermeselede belirli bir mezhebin grn taklit etmek, ou sahih hadislerle amel etmeyiterketmeyi veya onlara muhalefet etmeyi gerektirir. phe yok ki bu, sapklktan baka

bir ey deildir. Bu yzden Hanef Mezhebi'nden bir ok muhakkik ve dierleri (Kemalb. Hmam'n et-Tahrr'inde ve bni Abidin es-am'nin Reddu'l-Muhtar'nn balarndabelirtildii gibi) "Belli bir mezhebi taklid etmek gereksizdir." aklamasndabulunmutur. Belirli bir mezhebe balanmann gereklilii gr ise zayftr.

BELRL BR MEZHEBE BALANMANIN GEREKL OLDUUSZNN ASLI SiYASETLE LGLDR

Belirli bir mezhebe balanmann gerekli olduunu sylemek, siyas gerekelere,zamanla ortaya kan gelimelere, nefsan duygulara ve isteklere dayanr. Daha sonraaklayacamz gibi tarih bilgilere sahip olan akll bir kii bilir ki, farz ve gerekli olan,HAKK'I bilip onunla amel etmektir.

Bilmelisin ki, gerek mezhep, tutulacak ve tabi olunacak yol, ancak Raslullah'nmezhebi (yolu)'dur, O, kendisine uyulmas farz olan en byk imam (nder)'dir. SonraHulefa-i Raidin'in yoludur. Rasluliah'tan baka hi bir kimse, sadece kendisineuyulmas gerektiini emredemez. Bu sadece Raslullah'a ait bir haktr. Allah onunhakknda yle buyurmaktadr: "Allah Rasl (s.a.v.) size neyi getirirse onu alnz, neyiyasaklarsa ondan da saknnz."29 Raslullah da: "Benim ve Hulefa-i Raidin'in

snnetine uyunuz." buyurur.3028Hadis sahihtir. Tirmiz, 5/44 rivayetin akabinde: hadis hasen ve sahihtir der. bni Mace, 1/15-17; EbuDavud, 2/611 hadis rakam 4607. mam Ahmed. 4/126-127. Hakim, Mstedrek'inde 1/95-97'de yle der:"Sahihtir, herhangi bir illeti yoktur." Zeheb de bu sze muvafakat etmitir. ey el-Bani de Zilalu'l-Cennetifi Tahrici's-Snne'de (1/17-19) sahih olduunu sylemi. Mikat'l-Mesabih(1/58) kitabna yapt talikte"ilim ehlinden bir cemaat tashih etmi, bunlardan birisi de Ziyau'l-Makdis'dir: ttibau's-Sunen vectinab'l-Bid'a. 1/79." demitir.29Har Sresi, yet 730Sahihi Buhari 1/83'de tahric etmitir.


16/52

16

mam Ebu Hanife, mam Malik ve hibir mezhep imam, "Benim szmalnz" veya "Benim mezhebimi kabul ediniz" dememilerdir. Hatta Hz. Ebubekir ve

Hz. mer de byle birey sylememitir. Bilakis onlar, byle bireydennehyetmilerdir, iin asl byle olunca, bu mezhepler nereden geldi, niin yayld veniin mslmanlarn sorumluluuna verildi? Dn ve ibret al ki, bu mezhepler, hayrlnesillerden (Ashab, Tabin, Tebeu't-Tabin) den sonra yayld. Mezheplere balanma,ancak zalim emirler, cahil idareciler ve sapk alimler tarafndan gerekli grld.

MEZHEBN BD'AT OLUU KONUSUNDA DEHLEV'NN ARATIRMASI

ah Veliyyullah ed-Dehlev, el-nsaf adl risalesinde (s.68) der ki: "unu biliniz k

I. ve II. hicri yzylda insanlar muayyen bir mezhebi taklit etmiyorlard. Ktu'l-Kulbeserinde, Ebu Talib el-Mekk yle der: "Kitap ve mecmualar sonradan kmtr.nsanlarn grlerini kabul, insanlardan birisinin mezhebiyle fetva verme, her eydeszn kullanp beyan etme ve bir mezhep zerine fkh renme ii eskidennsanlarda -yani l. ve 2. yzylda- yoktu."

kinci asrdan sonra fkh tahric etme olay kt. Aratrmada da grld gibi4. yzyln insanlar dahi bir mezhebi taklit, onun fkhn renip beyanda bulunmazerinde birlemi deillerdi. Bilakis insanlar alim ve cahil (avam) olmak zere ikisnft. Mslmanlar arasnda veya umum mctehidler arasnda ihtilaf olmayan icmameselelerinde, avam tabakas ancakeriat sahibine uyuyorlard. Abdestni, ykanmanneklini, namaz ve zekat ve benzeri hkmleri babalarndan veya beldelerininalimlerinden reniyorlar ve bu minval zerine gidiyorlard. Balarna nadir bir olaygeldii zaman, bir mezhebi tayin etmeden herhangi bir mftye soruyorlard. Tahrickitabnn sonunda bn'l-Hmm yle der; "Bir mftye balanmakszm bazenbirisine bazen de dier birine sorarlard."

Dehlev (r.a.), deerli eseri Huccetullahi'l-Balia kitabnda (1/153) mezkrszn zikredip unu belirtir: "Taklid etmek haramdr. Hi bir kimse iin, delilolmadan, peygamberden bakasnn szn almas Cenab- Hakk'n u yetikermeleriyle haramdr; "Rabbinizin indirdiine uyunuz, O'ndan baka kimselere tabi

olmay

n

z."31

"Allah'dan inen ayetlere uyunuz, denildii zaman; biz babalar

m

z

nbulunduklar yola tabi oluruz derler."32 Taklid etmeyenleri de medh sena ederekyleder: "Hak sz iitip de gzellikle tab olanlar mjdele, ite Allah onlar hidayeteerdirmi ve akl sahipleri de onlardr."33 Ve yine: "Bir eyde ekitiiniz zaman hemenonu Allah'a ve onun Raslne havale ediniz. Eer gerekten Allah'a ve ahiret gnne

31A'raf Sresi, yet 332Bakara Sresi, yet 17033Zumer Sresi, yet 17-18


17/52

17

iman ediyorsanz"34 demektedir. Allah, ekiilen bir meseleyi Kur'n ve Snnettengayr bir kimseye havale etmeyi helal klmamaktadr.

Sahabe, Tabin ve Tebeu't-Tabin'in, bir insan

n sadece bir imam

n szneuymasn yasaklamann Selef-i Salihnin bir deti olduuna dair icmalar sahihtir. Kimsadece Ebu Hanife'nin veya mam Malik'in veya afi'nin veya Ahmed b.Hanbel'in grlerinin tmn alrsa, Kitab ve Snnet'te gelen eylere itimat etmemisaylr. O kii icma-i mmetin tmnn ilkine ve sonrakine muhalefet etmi, vlen asrda kendisine bu konuda nclk eden bir kimseyi bulamayp, mslmaniarnyolunun dnda bir yola yakinen tabi olmutur. Binaenaleyh bu fakihlerin hepsikendilerini ve bakalarn taklid etmeyi yasaklayp, taklid edenlere muhalefet etmilerdi.Bunu mam el-z b. Abdusselam, Kavaid'l-Ahkam fi Me salihi'l-En'm adl eserinde,eyh Salih el-Fllan se kazu Hi-memi Uli'l-Ebsar adl eserinde zikretmilerdir.35

Ne ilgintir ki, yaygn bid'ati mezhepleri krkrne taklid edenler, delildenuzak olduu halde mezhebe nisbet edilen gre uyar ve mezhebin imamnn sanki birpeygamber olduuna inanr. Bu tutum, hak ve dorudan uzaklamadr. Biz oktecrbe ettik ve ahid olduk ki, bu taklitiler, imamlarnn hata yapmayacana, hersylediinin mutlak doru olduuna inanrlar. Delil, mezhebinin grnn aksine bileolsa taklidi terketmeyecei grn kalbinde gizlerler. Bu durum, Tirmiz vedierlerinin Adiy b. Hatem'den rivayet ettii hadisin konusuna tpatp uygundur:

"Raslullah'; "Onlar Allah' brakp alimlerini ve rahiplerini Allah'dan gayr rabedindiler...36 yetini okurken iittim. Ona:

Y Raslullah! Onlar alimlerine ve rahiplerine ibadet etmiyorlard dedim.

Bana:Onlar bireyi helal kabul ettiinde onu helal kabul ediyorlar, bir eyi haran

grdnde onu haram kabul ediyorlard. Bu, onlarn ruhban ve alimlerine ibadetetmeleridir "buyurdu."37

34Nisa Sresi, yet 5935Izzeddin bin Abdisselam'n Kavaidu'l-Ahkm f Mesalihil-Enam (2/134-136). Salih bin Muhammed el-Amr el-Fullan s. 77-78'e baknz.36Tevbe Sresi. yet 3137 Bu hadisi Tirmiz. 5/278: bni Kesir. Tefsirinde, 2/137; Taber. Tefsirinde 10/81: Beyhak,sneninde,10/116, tahric etmitir. Senedinde zayflk vardr.

Zayflk illeti ise Guteyf bin A'yuni'l-Cezer'dir. Tirmiz onun hakknda: hadiste bilinen bir kii deildirDare Kutn de bunu zayf saymtr. Mizn'l-'tidal, 3/336'da olduu gibi. Yine bn Abdilber Camiu'l-Beyani'l-lm. 2/109 muallak olarak, bm'l-Cevzi. Zd'l-Mesir. 3/425; Suyut de Drer'l-Mensur.3/230'da tahric etmitir. Hadis hasen mertebesine kmaktadr. nk Tirmiz zayf sayd halde rivayetihasen rtbesine karmtr. Ayn zamanda bu hadisi ahd olarak teyid eden Huzeyfe bn'l-Yeman(r.a.)'nn rivayetidir. Bunu Taber. Tefsirinde (10/81). bn Abdilber mezkur eserinde (2/109). Beyhak.Snen'inde (10/116) mevkuf olarak tahric etmilerdir. Lakin hadis usulnde olduu gibi merfhkmndedir. Yine bu mezkur hadisin ayr bir ahidi vardr O da ebu'l Aliye'nin Taberi, Tefsiri'ndeki(10/81) rivayetidir. Bylelikle hadis, mezkur rivayetlerin takviyesiyle hasen derecesindedir. Bu yzdeneyh'l-slm bni Teymiye ktida'u Srat'l-Mustakm eserinde Allah Rasl'ne (s.a.v.) bu hadisinnisbetini cezmetmitir. man kitabnda (s.64) hasen olduunu sylemitir. eyh el-Bani de bu hadisin,


18/52

18

RASLULLAH'TAN BAKA BRSNE TAASSUPGSTEREN SAPIK VE CAHLDR

Ey mslman! Allah'n itaat etmemizi farz kld masum Raslullah'n hadisibize ulatnda biz bu hadisi terkedip bir mezhebi taklid ederek o ahsa ve grneuyarsak, bizden daha zalim kim olabilir ve kyamet gn bu konuda Allah'a nasl birmazeret ileri srebiliriz? Raslullah'n dnda bir kimseye taassup gsterip onunszn, dier imamlar nazar itibare almadan sadece kendi imamnn szne uymannfarz olduunu ve en doru sz olduunu kabul etse, bu kimse sapk ve cahildir. Belkide tevbe ettirilmesi gereken bir inkarc olur. Tevbe ederse bu inkardan kurtulur,etmedii takdirde ldrlur. O insan bu kadar imamdan sadece kendi imamna tabiolmann insanlara farz olduuna inanrsa, o kiiyi Raslullah'n konumuna oturttuu

iin kafir olur.yle denilmesi gerekir: Avam iin falan imam filan imam diye bir ayrmyapmakszn mtehitlerden birini taklit etmesi meru veya farzdr. Mtehitleri seven,onlardan zannnca snnete muvafk olan herbirini taklid eden kimse gzel bir iyapmtr. Btn Tabini terkederek sadece bir mtehide taassup gstermek, Rafz veHariciler'in yapt gibi btn sahabeyi brakarak sadece bir sahabeye taassupgstermek gibidir.

Bu, Kitap, Snnet ve icma ile haktan ktklar sabit olan ve ktlenen bid'at veheva ehlinin yoludur.

eyhu'l-slm bn-i Teymiyye, Fetvayi'l-Msriyye adl kitabnda unlar zikreder:

"Bir kii Ebu Hanife, imam Malik, imam afi veya Ahmed b. Hanbel'e tabi olsa vebaz meselelerde baka mezhebin grn daha kuvvetli grp ona tabi olsa, bu okgzel bir davrantr. Bu davran, onun ne dinini ne de adalet ve doruluunu zedeler.Bilakis bu, geree daha yakn ve bu kii Allah ve Raslne, Raslullah'tan baka birinetaassup gsterenden daha sevimlidir. Mesela Ebu Hanife'ye ok ar sevgi duyan birkii Ebu Hanife'nin grnn tabi olunmas gereken tek doru olduunu kabul edip,dier imamlar nazar itibara almazsa bu kii cahildir ve hatta inkarcdr, bylebirisinden Allah'a snrz."

el-kna' ve erhinde unlar yer alr: "En uygun gr, herhangi bir mezhebegirmenin gerekli olmay ve baka bir mezhebe geebilme imkannn olmasdr.Cumhuru ulema hi kimseye belli bir mezhebe girmelerini ve Allah Raslne muhalefetedilen bir konuda bir imama tabi olmalarn gerekli grmez. Allah herkese, herhalkrda Raslullah'a itaati farz klmtr." bn-i Teymiyye, el-Kaza mine'l-nsaf adleserinde yle der: "Kim belli bir imam taklid etmeyi farz olarak grrse tevbe etmesisylenir, yapmazsa ldrlr. nk bu farziyyet, rububiyyetin zelliklerinden olanteri" (hkm verme) konusunda Allah'a irk komadr."

Mevdud'nin Kur'n'da Drt Terim kitabna (18-20) yapt inceleme blmnde hasen olduunuzikretmitir.


19/52

19

KEMAL B. HMM'IN BELRL BR MEZHEBE

BALANMANIN GEREKSZ OLDUUNU BELRTMESKemal b. el-Hmm, Hanef fkhnn usul kitab et-Tahrr adl eserinde unlar

zikreder: "Belirli bir mezhebe intisab etmenin gereklilii, sahih gre gre gereksizdir.Allah ve Rasl'nn farz kldeyin dnda bir farz yoktur. Ne Allah ne de Rasl,br kimseye, imamlardan birinin mezhebine intisabn dinin her hususunda onu taklidedipte dierlerini gzard etmeyi farz klmad. Faziletli devirler, mukallidlerin ounun;mamnn metodu hakknda bir bilgisi olmad halde "Ben Hanefyim veya afiyim"demelerine ramen, belirli bir mezhebe intisab etmenin gereklilii gr olmadangeti. Somut bir szle afi veya Hanef olunmaz. Birisi "Ben fakihim" veya "Ben

katibim" demekle fakih ve katip olamayaca gibi, imamnn metodundan uzak olmaklave sadece lafla o mezhebe girilmi olmaynca, somut iddia, anlamsz ve bo szlerle omezhebe intisab etmek nasl doru olabilir?" kazu Himemi Uli'l-Ebsr adl eserindeFullan "Mukallid ile muttebi (uyan. tabi olan)" arasndaki fark yle beyan eder:Mukallid, bir konuda Allah ve Rasl'nn hkmn deil de, mezheb imamnngrn sorar. Mezheb imamnn gr Allah'n kitabna ve Raslullah'n snnetinemuhalif olduu ortaya ksa bile, asla Kur'n ve Snnet'e dnmez. Muttebi ise Allah veRasl'nn hkmn sorar, bakasnn grn ve mezhebini sormaz. Bana bir igelse onu ilk alime sormay gerekli grmez, rastlad herhangi bir alime sorar.Bakasnn grlerini de duymadan birinci grle ibadet ve taassup etmeyi, verdii

fetvann Kitap ve Snnetin nassna muhalif olsa bile ona iltifat etmeyecek derecedemdafaa etmeyi gerekli grmez, ite muteahhirunun taklidi ile selefin kabul ettii ittibaarasndaki fark budur."38

Taklid fkhda: Syleyen iin bir delil olmakszn onun grne uymaktr. Bueriatte yasaklanmtr, ittiba (uymak, tabi olmak) ise delilini grerek uymaktr. Allah'ndini konusunda taklid sahih deildir, ittiba ise gereklidir.

Avamn mftnn grn almas -mftnn hata etme ihtimali olmasnaramen, bu avam iin- uygun olur da, hadisi almas nasl uygun olmaz?

Raslullah'n sahih snnetiyle falan veya filan amel edinceye kadar amel etmekcaiz olmaz, amel etmede art olurdu ki, bu da batln batldr.39 Bunun iindir ki Allahinsanlardan hibirine vermedii hccet ve delilleri Raslne vermitir. Hadisle ameleden veya anladktan sonra hadisle fetva veren kimse iin hata ihtimali tasavvur

38Salih bin Muhammed el-Amr el-Fulln, s. 4139Yazar (r.a.) Buhar, Mslim, Malik, Ebu Davud, Nese. bni Mace'de yer alan Hiam bin Urve yoluylagelen Hz. Aie hadisine iaret etmektedir. Allah Rasl (s.a.v.) yle buyurdular: "Ne oluyor bu insanlara.Allah'n kitabnda olmayan artlar kouyorlar Allah'n kitabnda bulunmayan herart batldr velevki yzart olmu olsa bile. Allah'n kitabart koyma ynnden dana layk ve Allah'n art daha salamdr."


20/52

20

edilmez. Bu (hadisle fetva vermek) br eit ehliyeti (ihtisas) olanlar iindir. Ehliyetiyoksa: "Bilmiyorsanz lim ehline sorunuz."40 yetine uymas grevidir.

Fetva isteyenin, mftnn veya hocas

n

n sznden kendisi iin yaz

lanlaragvenmesi caiz olduuna gre. sika ravilerin Raslullah'tan yazdklarna itimat etmesidaha evladr.

Hadisi anlamad kabul edilse bu, mftnn fetvasn anlamayan gibidir.Anlamn bilen kiiye sorar. Hadis de byledir. Dediler ki: Haber, hccet olmakonusunda, kyas ve itihattan nce gelir. Hadisle amel etmek ise rivayetle ameletmekten daha evladr."

Allame bnu Nceym, Bahr'r-Rik adl eserinde yle der: "Ak (sarih) birnassla amel etmek kyasla amel etmekten daha evladr. Eer hadisin manas zahir iseonunla amel etmek vacip olur."

zetlersek, doru anlay sahibinin hadisten anlad kadaryla amel etmek dinimaslahatlardan olup, hepisinde mezheb budur. Bu yzden imam Ebu Hanife fetvaverdiinde yle derdi: "Bu konuda ulaabildiimiz bilgi noktas budur. Bundan dahamkemmeli bulunursa doru olmaya en uygun odur." Bu gr a'ran de "Tenbihu'l-Mutern" de nakletmektedir

Aliy'l-Kr yle der: "Bu mmette bir kiinin Hanef, Malik, afi veyaHanbel olmas gerekmez. Alim olmayan her insann bilmediini ilim ehlinden birinesormas gerekir.

Drt imam da ilim ehlindendir. Bunun iin "Bir alime tabi olan Allah'a salimenular"41 denilmitir. Her mkellef Peygamberlerin efendisi Muhammed (s.a.v.)'e

uymakla emrolunutur.

UYULMASI GEREKEN MAM RASLULLAHTIR

Allame Abdlhak ed-Dehlev, es-Srat'l Mstakm adl kitaba yazderhindeyle der: "Gerekten uyulmas gereken imam Raslullahtr. Bakasna uymak aklllkdeildir. Bu Selef-i Salihnin - Allah bizi de onlardan klsn - yolu dur."

imam afi (r.a.) yle der: Kendisine Raslullah'n bir hadisi aklanan kiinin,baka birinin sz ve gr iin o hadisi terketmesinin helal olmad konusunda

mslmanlar icma (gr birlii) halindedirler.42phe yok ki, ehl-i hak Raslullah'n izini takip eder, ne kadar eitli olursa olsunbazen biriyle bazen tekisiyle olmak zere onun amel ve emirleriyle amel eder.Raslullah 'tan sonra da Hulefa-i Raidn ve sahabeyi (r.a.) bu ayetlere dayanarak rnekalrlar. "Ey Muhammed, de ki: "Allah' seviyorsanz bana uyun. Allah da sizi sevsin ve

40Nahl Sresi, yet 4341 Bu sz muayyen bir mezhebe veya hususi bir alime balanmadan avam iin geerlidir. Sorduumftden delil talebinde bulunabilir, insanlardan bir cu bu szn Peygamber (s.a.v.)'den geldiinizannetmektedirler ilim ehline gre bu szn rivayetten bir asl yoktur. Zayf hadisler silesi 2/551.42bn'l-Kayyim (r.a.) 'lam'l-Muvakin, 1/7'ye baknz.


21/52

21

gnahlarnz balasn, Allah affedici ve merhamet sahibidir."43 "Allah Rasl size negetirirse onu alnz, neden de sakndrrsa ondan'da saknnz."44 Bu konuda daha birok

yet vard

r.

HTLAF VE TEFRKALAR MEZHEPLERE TAB OLMA YZNDENDR

Baz konularda Raslullah'tan gelen rivayetler ok oldugu ve hangisinin ncehangisinin sonra olduu bilinmezse ve tarih belli olmazsa, Raslullah'n yaptn yerinegetirmek ve ona tabi olmak iin, bazen birini, bazen tekini olmak zere hepsini yerinegetirmek gerekir. Bylelikle Allah Rasl'nn her yaptn yapm ve ona tabi olmuolursun. O rivayetlerden birini seip dierini yadrgadn vakit, senin durumundan

cidden korkulur. Yahutta nassn karsnda bir kusur aramaya kalkarsan, farknavarmadan haktan km olursun. Mslman bir kimse iin; hevasndan konumayan,konutuklar sadece vahiy olan Raslullah'tan sabit olan eyi yadrgamas nasl uygunolabilir? insanlar baz grleri alp baz grleri terketmeyi alkanlk haline getirince,eitli mezhepler ortaya kt. Bizim grmz, sizin grnz, bizim kitaplarmz,sizin kitaplarnz, bizim mezhebimiz, sizin mezhebiniz, bizim imammz, sizin imamnzdeyip durdular. Nefret, kibirlenme, hased ve bbrlenmeden mslmanlarn ilerinindank olmas; cemaatlerin, zorba ve frenklerin lokmas haline gelecek kadar paralaraayrlmas neticesini dourdu. Mslman mtehidlerinin herbiri. Ehl-i Snnetten olanbizim imamlarmz deil midir? Allah onlarn zumresiyle birlikte bizi haretsin.Mutaassplara ise yazklar olsun. Allahm bizi ve mutaassplar doru yola ilet.

Meseleyi objektif bir aratrmayla incelediimiz vakit mezhepler, mslmanlartefrikaya drmek, paralara ayrmak iin slm dmanlar tafndan sslendirilip, hogsterilip ortaya atld. Yahutta yahudi ve hrstiyanlara benzemek isteyen cahillertarafndan uyduruldu. Birok ilerdeki durumlar byle olduu gibi mutaassp cahiller,her devirde ok olup insafl davranmamlar, hak ile batl ayrdedeme milerdir.

bn Abdilberr ve bn-i Teymiyye yle der:"Raslullah'tan gelen haber sahih olduu vakit hibir insann sz Raslullah'n sznedenk olamaz. Raslullahn snneti alnmaya ve amel edilmeye daha layktr. Her

mslman byle davranmal

d

r. O, rey ve mezhebe yet ve hadsten nce yer verentaklid gruplarnn yapt gibi yapmaz. Belki de mtehid bu nass grd de, bildii birilletten veya baka bir delili grmesinden dolay onu terketmitir, demek suretiyle akliihtimaller, nefsan hayaller ve eytan mutasaasspikla Kitap ve Snnete kar gelmez."

Bu ve buna benzer olaylar, mutaassp frkalarn bu ie dkn olmalar ve takliticahillerin de bunu uygulamalarndandr.

43Ali mran Sresi, yet 3144 Har Sresi, yet 7


22/52

22

Hz. mer yle der: "Snnet (yol), Allah ve Rasl'nn gsterdii yoldur, Re'yin(grn) hatasn bu mmete yol olarak gstermeyin. Allah Hz. mer'den raz olsun.

Sanki o bunun olaca

kendisine bildirildi ve ondan bizi sak

nd

rd

.Bu asrlarda ahit olduk ki, Raslullah'n snnetine muhalif, Allah'n kitabndakinasslarla atan ne varsa onu yol olarak gsterdiler, ona din olarak inandlar, ihtilafhalinde ona mracaat ettiler ve onun adna da "mezhep" dediler. Allah'a yemin olsun kibu slm ve ehline bir musibet ve beladr, taassupuluk ve taraftarclktr. Biz Allahiiniz ve ona dneceiz.

mam Abdurrahman el-Evza (r.a.) yle der: "insanlar seni terketse bile selefinrivayet ettikleri haberlere uy. Sana gzel, ssl, yaldzl szler syleseler de kiilerin re'y

ve grlerinden kan."Bilal b. Abdullah b. mer'den rivayet olunmutur ki: Babas Abdullah b. mer

(r.a.) yle demitir: "Raslullah;"Kadnlar mescidlerden alkoymayn" buyurdu.45 Ben de; "Ama ben ailemialkoyuyorum, dileyen braksn" deyince, bana dnerek:

Allah sana lanet etsin. Allah sana lanet etsin, Allah sana lanet etsin. Raslullah'nonlar mescidlerden menetmemeyi emrettiini duyduun halde nasl byle konuursun,dedi ve kzarak kalkp gitti."46 Allah (c.c.)Sahabelerin tmnden raz olsun.47

45Bu hadis sahihtir. Buhar. 1/222-223. lk yerin lafzyle: "Geceleyin hanmlarnz mescidlere gitmekisterlerse onlara izin veriniz." Mslim. 2/32, Ahmed. Musned'inde. 2/79, 57, 140, 143, 156; Darim,Sunen'inde 1/293 u lafzla rivayet edilmitir: inizden birinizin ailesi mescide gitmek iin izin istese onamani olmasn. "Hz. mer'den Salim bin Abdillah yoluyla gelmitir Mslim ve Ahmed. 2/16, 36:

"Kadnlarn. Allah'n mescidlerine gitmelerine mani olmayn" lafzyla Naf yoluyla Abdullah bin mer'inhadisini tahric etmitir. Yine Ebu Davud, 5/67: Hakim. Mstedrek'inde. l/209 ("Buhar ve Mslim'inartna uygundur" demitir. Zehebi de buna muvafakat etmitir.) Ahrned, Msnedinde 2/76-77; Beyhak,Snen'inde. 3/131; bni Huzeyme, Sahih'inde, 1684. Hubeyb bin Ebi Sabit yoluyla Abdullah bin merhadisini tahric etmilerdir Bu rivayette, "Evleri kendileri iin daha hayrldr" ziyadesi vardr. Yine EbuDavud 565; Darm. 1/293, bn'l- Carud, Munteka'snda 179; Beyhak. 3/134; Ahmed 2/438, 475. 528.Ebi Seleme yoluyla Ebu Hureyre hadisini tahric etmitir. Allah Rasl {s.a.v.) yle buyurdular:"Kadnlar, evden kokusuz karlarsa Allah'n mescidlerine gitmelerine mani olmayn." Ahmed,Msned'inde 5/192-193: bni Hibban, Sahihinde Ebu Hureyre hadisi gibi olan Zeyd bni Halid el-Cuheni'nin hadisini tahric etmi. Heysem de Mecmau'z-Zevaid'de (2133) hasen olduunu sylemitir.46Yazarn zikrettii rivayeti Hakim, Ma'rifetu Ulumi'l-Hadis s. 182; Taberande Bilal bin Abdillah yoluylaAbdullah bin mer'den tahric etmitir Bu. birok rivayetlerle sabit ve mahfuzdur. Bunlar a) bni mer'in

olu (dier bir rivayette ismi Vkid'dir) yle demiti: Camiye gitmelerini ifsade vesile olarakkullanmalarna rnsade etmeyeceiz. bni mer de onu knad (dier bir rivayette gsne vurdu. Bakabirinde de kt sz syleyerek kzd. Dier birinde de Allah sana syle yle yapsn) devamnda ylededi: Ben sana Allah Rasl'nn dediini sylyorum, sen de hayr onlar brakmayz (bir rivayette de izinvermeyiz) diyorsun. Bu hadisi Mslim: 4/162. 164: birinci, ikinci, beinci rivayeti Beyhak, 3/132:Tirmiz, 2/459, ise drdnc ve altnc rivayeti Ebu Davud, 1/211, h. 568; Abdur'r-Rezzak Musannafnda3/147, nc rivayeti tahric etmitir, b) Bilal bin Abdillah yle dedi: "Evet Allan'a yemin olsun ki maniolacaz." (Dier bir rivayette: yleyse vallahi man olurum.) Ravi dedi ki: Abdullah bin mer onayneldi, ok kt szler syledi. Daha nce kendisinden bu gibi szler i itmedim. (Dier bir rivayette.Ona yle irkin sz etti ki daha ni bir kimseye byle sz ettiini grmedim. Sonra sana Raslullah'tanhaber veriyorum (Dier bir rivayette Allah Raslnden haber verirken beni iittiin halde: Biz vallah


23/52

23

MAM EBU HANFE'NN MEZHEB KUR'AN VE SNNETLE AMELETMEKTR

Hdaye48 sahibinden rivayet edilmitir: "Ebu Hanife (r.a.)'ye:Sylediiniz sz Allah'n kitabna muhalefet ediyorsa ne yapalm, diye sordular.

O:Allah'n kitab iin benim szm terkedin, dedi.Raslullah'n haberine muhalefet ediyorsa, diye sordular. O:Raslullah'n haberi iin benim szm terkedin, dedi.

Sahabenin szne muhalefet ediyorsa, diye sordular. O:Sahabenin sz iin benim grm terkedin. dedi."Beyhak'nin Snen'inde el-mta' adl kitapta yer alan bir rivayette imam afi

yle der:man olacaz.) (Dier bir rivayette: Sen de cevaben byle sylyorsun.) Abdullah bin mer onunlalnceye kadar konumad. Bu hadisi, Mslim, 4/161-162; drdnc zyadelii bn Huzeyme,Sahihinde, h. 1684; birinci, beinci, altnc ziyadelii, Darim, Snen'inde 1/117-118; birinci, ikincirivayeti bni Mace, 1/8; ikinci, drdnc rivayeti Ahmed, 5/194, 195,196 ve Abdu'r-Rezzak 3/147, sonziyadeiii tahric etmilerdir Derim ki: bni mer'in olunun ismi konusunda ihtilaf edildi. Bilal m yoksaVkid midir? Hafz bn Hacer, Bilal ismini tercih etmitir. (Fethu'l-Bri, 2/348). Dierleri ise iki ismi decem ederekyle cevap vermilerdir: Hem Bilal, hem de Vkid olabilir. Bu ya bir veya iki mecliste vukubulmutur. Nefsi mutmain eden bu grtr. nk Bilal ismini tasrih eden rivayette Allah Rasl'nnhadisine gelen itirazn her hangi bir sebebi zikredilmemitir. Lakin Vkid'in rivayetinde bu sebebzikrolunmutur htimalen Bilal bin Abdillah sze balayan olmu, babas ona "Allah sana lanet etsin"

szyle karlk verince Vkid bin Abdillah. Bilal'n balatt itirazn sebebini aklaynca babasazarlayp knamtr. Allah daha iyisini bilir.47 Kim olursa olsun kendi re'y yznden snneti reddeden kimseyi knama konusunda Abdullah binmer'den gelen en kuvvetlisi bu olaydr. Bu deerli sahabinin menkbelerine vakf olmak istersen. AllameSefar'nn Slasiyat Msned'l imam Ahmed'e yapt erhe mracaat edebilirsin Hafz bni HacerFethu'l- Br'de (2/349) yle der: "Abdullah bin mer, oluna yapt knamasndan, snnetlere hevasylaitiraz eden bir alimi veya re'yi ile kar gelen bir kimseyi te'dip etmesi, oglu byk yata olsa bileuygunsuz sz syledii zaman babasnn onu te'dip etmesi gibi baz faideler alnmtr" Fkh bir kaide:Kadnn kokusuz olarak namaz iin camiye gitmesi Peygamber (s.a.v.)'in u hadisine gre caizdir "(Eykadnlar!) iinizden biriniz camide hazr bulunduu zaman koku srlm olmasn." (Mslim, 2/12). AllahRasl'nn hadislerinde getii gibi, fitneye seteb olmaktan emin olmas gerekir. Amr binti Abdirrahman,Allah Rasl'nn ailesi Hz. Aie'yi (r.a.) yle derken iitmistir."Allah Rasl (s.a.v.) (bugnk)

kadnlarn neler kardklarn grm olsaydsrailogullar'nn kadnlarna yasaklanld gibi bunlarn damescide gitmelerini yasaklard " (Mslim 2/34). Kadnlar iin efdal olan evlerinde kalmalardr, nkkadnlarn en hayrl mescidleri evleridir. Allah Rasl (s.a.v.) syle buyurdular: "Kadn mahremdir,evden kt zaman eytan onu aydnlatr Rabbisine en yakn olduu yer evinin iidir" (Tirmiz, 3/476).Son cmleyi zikretmeksizin tahric etmi ve sonunda hadis hasen ve garibtir demitir. bni Huzeyme (3/93)ve bni Hibban. Sahihinde tamamyla tahric etmitir. Mecmau'z-Zevaid'de (2/35), el- Heysem yle der:Taberan, Mucem'l-Kebir'inde rivayet etmitir Ravileri gvenilir kimselerdir." eyh el-Bani, rvaul-Galilkitabnda (1/303) sahih olduunu ifade etmitir. Bu babta ok hadis vardr. Bu konuda yine eyh el-Bni'nin ahih Terib ve Terhib adl eserine (1/135-137) mracaat ediniz.48Kitabn ismi: el-Hidayet fi Revdati'l-Ulemui'z-Zendevisiyye, Mergirant.


24/52

24

"Bir gr ortaya attmda, Raslullah'tan benim grme aykr bir rivayetvarsa, Raslullah'n sznn doru olmas daha evldr. O halde beni taklid etmeyiniz."

mam el-Harameyn, bu olay

af

den bizzat nakletmitir. Bunda phe yoktur.Kafi'de u grler yer alr:"Kad, bir konuda itihat yapp fetva verse, Raslullah'tan da ayn konuda, o

fetvaya aykr bir hadisin var olduu sabit olsa, hadisle amel etmek gerekir. nkRaslullahn sz, kadnn grnn altnda olamaz. Sahih hadis, kadnn grndendaha dk derecede olamaz. Kadnn gr er'i bir delile uygun olduu var kabuledildiin de, Raslullah'n sz daha fazla neme sahip ve tercihe lyktr."

bn Kayym el-Cevziyye, 'lamu'l-Muvakkin49 adl kitabnda yle der: "imamEb Hanife'nin arkadalar, zayf hadisin kyas ve re'yden nce geldii konusundamttefiktirler. Ebu Hanife, mezhebini bu gr zerine kurmutur."

Hadisle amel etmek vacip deil veya caiz deildir diye kim diyebilir? Bunu ancak,srf vehim ve hayal ile Allah'n hccetini reddetmek isteyen kii syleyebilir. Bu,mslman birisinin tutumu deildir. Kim anlalmazlk zrn getirirse bu geersizdir.

Allah, kitabn amel edilsin ve manalar anlalsn diye indirmi ve Rasl'ne de onlartm insanlara aklamasn emretmitir. "Sana; insanlara gnderileni aklayasn diyezikri (snneti) ndirdik. Belki dnrler."50

Nasl olur da Raslullah'n insanlara aklam olduu szleri, sadece bir kiitarafndan anlalmtr denilebilir?

Hele hele bu zamanda, bunlarn iddialarna gre bir kii dahi anlayamaz. nkdnyada asrlardan beridir mtehit yoktur. Muhtemeldir ki bu szler Kur'n ve

Snnete muhalif grnn avam, tarafndan anlalmamasn isteyen bazlartarafndan ortaya atlm, bununla hkmlere sebeb olan Kitab ve Snnetin anlalmas,tihad ehline mnhasr klnmak istenmitir. Sonra da dnyada tihad ehli yokdenilmek suretiyle nefyedilmistir. Neticede bu gibi kelimeler aralarnda yaylmtr, iinhakikatini Allah daha iyi bilir. Ya da bazlarnn Kitap ve Snnet'in zahirine uygun diermezhepleri tercih etme eilimlerini engellemek iindir. Bazlar buna ilaveten, insanlartercihe yol bulmasnlar, tercih konusunu arzu etmesinler diye, bir mezhepten birmezhebe gemenin caiz olmadn sylemiler ve Telfik'i (Bir meselede bir mezhebin,dier bir meselede dier mezhebin grne gre amel etmek) yasaklamlardr.51Basiret ehli kiilerce bilinmektedir ki, bu ve buna benzer szlerin islm dininde biretkisi ve kymeti yoktur. Bunlarn ou akla ve nakli rivayetlere aykrdr. Bununlabirlikte ilim ehlinden bir ou farz olmasna ramen Raslullah'a itaatten kanrlar,

49lam'l-Muvakkn c.1.s 7750Nahl Sresi, yet 4451Mezheplerdeki telfkin iki ekli vardr, l- Mslmann mezhepl erdeki ruhsatlar aratrp houna giden,arzusuna uyan ve karlarn gerekletirecek olanlar almak, ittifakla caiz deildir. 2- Yetki sahibi birmiislmaran mezheplerden (o meselede) delili en kuvvetli ve tercihli olan almasdr, ite bu trl birtelfike ilim ehli adna ittiba demektedir. Her gc yetene bu vaciptir. Yazarn siyakndan anlaldnagre ikincisini kastedmektedir.


25/52

25

sahih isnadlarla sika ravilerin rivayet ettikleri Raslullah kelamna iltifat etmezler.Mezkur mezhep sahiplerinin isnadsz olarak mezhep kitaplarndaki rivayetlerine rabet

gsterirler. Birisini hadis ve Kur'n'

imam

n szne tercih etmeye yneldiinigrdklerinde onu sapk ve bidati olarak kabul ederler!!!Her mslmann hadislerde sabit olan eylerle amel etmesi vaciptir. Ona

muhalefet eden kimsenin durumu ok korkuntur. "Peygamberin arsn, kendiaranzda birbirinizi armanz gibi tutmayn. Allah iinizden svp gidenleri bilir.Onun buyruuna aykr hareket edenler, balarna bir belann gelmesinden veya canyakc bir azaba uramaktan saknsnlar."52

Bir hadis ittiba iin ortaya konulsa, o zaman mslman taklidde israretmemelidir. Bununla birlikte taklidde israr ederse yetteki u kimselerin durumuna nekadar benzemitir: "Sen, kitab verilenlere her trl delili getirsen, yine de kblene

uymazlar, sen de onlarn kblesine uyacak deilsin. Onlar birbirlerinin kblesine deuymazlar. Andolsun ki, eer sana gelen ilimden sonra onlarn heveslerine uyarsan,phesiz o zaman zulmedenlerden olursun."53

Mslmana gereken hadisi almasdr. Falann veya filann mezhebinden olmasonu bu davranndan alkoyamaz. "Ey inananlar! Allah'a itaat edin, Peygambere deitaat edin ve sizden buyruk sahibi olanlara da. Eer bir eyde anlamazla derseniz -

Allah'a ve ahiret gnne inanyorsanz - onun hallini Allah'a ve peygambere brakn, busonu itibariyle en gzeldir."54 Mracaat; anlamazlk halinde Raslullah'a, onunszne ve grlerine bavurmaktr. mmet arasndaki anlamazlklar meydanageldiinde Raslullah'n szne mracaat etmek vacip olur.

52Nur Sresi.yet 6353Bakara Sresi, ayet 14554Nisa Sresi, yet 59


26/52

26

MTEHD THADINDA HATA DA YAPABLR,DORUYU DA BULABLR TERDE. HATA YAPMAYAN

SADECE PEYGAMBERDR

ok ilgintir ki, insanlar mtehidin doruyu bulabildii gibi hata edebileceinibilmelerine. Raslullah'n hatadan korunmu olduuna inanmalarna ramen, hepsigrld gibi mtehidin sznde israr ediyor. Raslullah'n szn terkediyorlar.Keke sadece mtehidin grlerini almakta srar etselerdi, aksine onlar her grltkoparan ve anran kimselerin yazdklarna yapyorlar ve onlar almakta srar ediyorlar.Mesela, Maveraunnehir blgesindeki Hanef cahilleri, Raslullah'tan sabit, sahabe vemtehidlerin tamam ve zellikle de Ebu Hanife, Ebu Yusuf ve mam- Muhammedtarafndan yaplan ve kabul edilen bir snnet, zellikle de Muhammed b. el-Hasen e-

eyban'nin Muvatta's, Tahav'nin erhu Maani'l-Asr, Fethu'l-Kadir, el-'naye,Umdetu'l-Kar ve Hanefi Mezhebi'nin muteber fkh kitaplarnda olmasna ramen, el-Keydan'nin teehhdde iaret parman kaldrmann haram olduunu sylemesine veonlar bundan men etmesine itimat etmilerdir.55

Biz insanlardan itaat ve ibadet ehli grdk. Lakin hadisle amelde biraz ihmalkrdavranyorlar. Hadisin emrine nem vermiyorlar. Fakat onlar mezheplerine vekitaplarnda yazl olan eylere itina gsteriyorlar ve hadisleri sanki reddedilmi bir iolarak zannediyorlar. Bu dncenin kayna gerekten cehalettir.

eyh Muhammed Hayat's-Sind yle der: "Her mslmann Kur'n vehadislerin anlamlarn renmeye, mnlarn anlamay aratrmaya, onlardan hkm

karmaya gayret gstermesi gerekir. Eer hkm karmaya g yetiremezse limleritaklid etmesi gerekir. Fakat belli bir mezhebi taklid etmesi gerekmez. nk byle birtaklid o mezhebin mamn nebi yerine koymak gibi olur.56 O kii iin her mezheptenen ihtiyatl olan grleri almas gerekir. Zaruret halinde ruhsatlarla amel etmesi de caizolur. Zaruret olmad takdirde en gzeli ruhsat terketmektir. Gnmzde, belirli birmezhebe intisap etmenin gerekliliini ortaya atan kiilerin bir mezhepten bir mezhebegemeyi caiz grmemeleri cehalet, bid'at ve yoldan sapmadr. Onlar, mensuh olmayansahih hadisleri terkettiklerini ve mezheplerine mesnedsiz ve dayanaksz balandklarngrdk."

imam afi yle der: "Kim bir eyin hell veya haram olmas konusunda sahihbir hadisin aksine belirli bir mezhebi taklid eder taklid onu snnet ile amel etmektenalkoyarsa, taklid ettii kimseyi Allah'n haram kldn hell, helal kldn haramyapt gerekesiyle Allah'dan baka rab edinmi olur."

Ne ilgintir ki, onlara sahabenin birinden sahih hadise muhalif bir haberulatnda bunlarn aralarnda bir zm yolu bulamazlarsa, hadisin kendilerine

5516 rakaml dipnota baknz.56Yazar; "Nebi yerine koymak gibi olur" ifadesi hakknda yle der: "Bilakis onu (imam) rab edinmeninta kendisidir." ("Onlar Allah'tan baka hahamlarn ve ruhbanlarn rab edindiler.") Ady bin Hatim (r.a.)hadisinde bu yet byle tefsir edilmekte.


27/52

27

ulamadn sylemeyi caiz grrler. Bu, onlara ar gelmezki doru olan da budur.Fakat, taklid ettikleri kimselerin grne muhalif bir hadis kendilerine ularsa, onu

her ne ekilde olursa olsun kelimeleri gerek anlamlar

ndan

kararak tevil etmeyealrlar. Muhalefet ettikleri haberle kendi grleri arasnda bir iliki olmadsylendii vakit veya taklid ettikleri kimseye bu hadisin ulamad sylendiindekyameti koparr ve bunu ok irkin grrler. Bu, onlara zor gelir. u miskinlerinhaline bak, Sahabeye (r.a.) hadisin ulamamasn caiz grrken mezheb sahipleri iinbunu kabul etmezler. Halbuki aralarndaki fark yerle gk gibidir. Bu gibi kimselerinhadis kitaplarn okuduklarn grrsn, fakat onlar bu konuda birey bilmezler. Hadiskitaplarn teberruken okurlar. Mezheplerinin hilafna bir hadis grdklerinde, onute'vil ederler. Te'vil edemediklerinde ise; hadisi bizden daha iyi bileni taklid ettik, derler.

Allah'n bu konudaki delilinin kendi haklarnda olduunu bilmiyorlar m?

Mezheplerine uygun br hads grdklerinde sevinirler, muhalif bir hadis grdklerindeonu grmemezlikten ve duymamazlktan geliyorlar. "Hayr, Rabbne and olsun ki,aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem tayin edip. sonra senin verdiin hkmilerinde bir sknt duymadan tamamen kabul etmedike inanm olmazlar."57

Sind b. Anan, mam Malik'in Mdevvene isimli kitabna yazd erhde yleder: "Srf taklid ile yetinmeye hibir reid (olgun) kimse raz olmaz. Byle bir eytembel ve cahil veya inad ve aklsz kiilerin iidir. Biz, taklid her ferde haramdr,demiyoruz. Fakat hkmn delilini, mtehidlerin grlerini bilmesini gerekligryoruz. Avamn alimi taklid etmesini gerekli kabul ediyoruz. Taklid bakasnngrn kabul etmektir, hccet ve delil olmadan bu gr taklid etmekle asla bilgi

elde edilemez. Belirli bir kiinin mezhebine girmek bid'attir. nk biz kesinliklebiliyoruz ki, sahabe asrnda byle bir mezhep anlay yoktu. Onlar Allah'n Kitabna veSnnete, delilin yokluunda ise aralarnda istiare ettikleri gre mracaat ederlerdi.

Tabin de byleydi, delil bulamadklarnda itihad ederlerdi. nc asrda da mamEbu Hanife, mam Malik, mam afi, mam Ahmed b. Hanbel (Allah hepsinden razolsun) ncekilerin metodu zere idiler. Onlarn zamannda belirli bir kiinin mezhebinitakip etmek yoktu, imamlara tabi olanlar da (talebeleri) onlara yaknd. mam Malik vebenzerlerinin nice szleri vardr ki, o szlerde arkadalar kendilerine muhalefetetmilerdir. Taklid ehline alr ki, nasl oluyor da bunun (taklidin) eskiden varolduunu syleyebiliyorlar? Halbuki (taklid) Hicretten iki yz sene ve peygamberinvd asrlardan sonra ortaya kmtr."

Ben derim ki: Sind b. Ann'n, belirli bir ahsn taklid edilmesini, onungrnn Kitap ve Snnete muhalif olsa bile din ve mezhep edinilmesini zemetmekonusunda zikrettikleri dorudur. Bid'atn kt ve adi bir zellik, mslmanlar blmek

ve paralamak, onlar arasnda dmanlk ve buzu yaymak iin eytann kurduu birhile olduunda phe yoktur. Onlarn, Raslullah'n ashabndan hibirine yapmadklarta'zimi mtehid imamlarna yaptklarn grrsn. Mezhebinin grlerine uygun bir

57Nisa Sresi, yet 65


28/52

28

hadis bulduu vakit sevinir, ona boyun eer ve teslim olur. Mezhebinin dndakimezhebin grn teyid eden, mensuh ve zd olmaktan uzak sahih bir hadis bulsa,

onda uzak ihtimaller ve baka mnlar ileri srerek: sahabeye, tabiine ve a

k nassamuhalefetine ramen kendi mamnn mezhebini tercih ynn arar. Hadiskitaplarndan birini erhetse, grne muhalif olan her hadisi tahrif eder. Bunuyapmaktan aciz kalrsa, ya husumetten ya da amel edilmesin diye ortada hibir delilyokken hadisin mensuh olduunu iddia eder.

Krkrne taklid yapanlar, bu taklidi din ve mezhep edinirler. yleki, onlaranasslardan binlerce delil getirsen ona kulak vermez, bilakis arslandan kap rkeneekler gibi onlardan kaarlar. Mescid-i Haram'a yakn oturan Hindistan veBuharallar'n ou ellerinde tebihleri, balarnda sarklar Delail-i Hayrat, Hatm-iHce, Kaside-i Brde ve bunun gibi kitaplar okumaya kesintisiz devam ederler ve

bunun sevap olduunu zannederler.58

Onlar teehhdde ehadet parmaklarn58 Halbuki bu risale (ve kasideleri) okumakta ecir yoktur. Hatta onlar Allah'a yaklama maksadylaokumakta gnah vardr. nk onlarn ierisi bir ok bid'at dalalet ve irkle doludur. Bunlar hakkndaairin u sz yerindedir "Naklarn phesiz ben okumutum, lakin sevab tam aksine idi." ite eyokuyucu bunlar sana ksa bir ekilde beyan edeyim. Umulur ki rabbim bunu hatrlama ve ibret almaynasip eder.a) Delil'l-Hayrat: Dalalet ve helak yollar hurafe ve munker rehberi diye isimlendirmee deer Yazarmukaddimesinde Peygamber (s.a.v.)'i muhatap alarak "Hazretinden istimdat" tabirini kullanmaktadr Buise uluhiyyette irktir nk medet ve yardm ancak Allah'tan olur. Enfal Sresi 9. yette Cenb- Hak:"Hatrlayn ki; siz Rabbinizden yardm dilerken. Rabbiniz duanz kabul etti." Ben size takipi olar, birmelek ile yardm ederim" dedi." Binaenaleyh Peygamber (s.a.v.)'i bir durum zd veya bir sknt ald

veya bir kederlendii Allah'a iltica eder ve duada azimkar olurdu. Dierleri ve Tirmiz (3524)'de hasenolan bu haisi tarikleriyle beraber tahric eder. Peygamberimiz (s.a.v.) yle seslenir: "Ya hayyu ya kayyum,rahmetinle medet diliyorum." Aynekilde yardm isteme ancak Allah'dan olur. Fatiha Sresinde 4. yetteolduu gibi. "Biz ancak sana kulluk eder ve ancak senden yardm dileriz." Bu itibarla eitli hadisleruydurarak Peygamber (s.a.v.)'e nisbet eder Mesela "Bu salavat (duay) kim bir defa okursa: Allah onakabul olunmu bir hac sevab, ismail (a.s.) neslinden bir kleyi azad sevab yazar. Allah da syle der: Eymeleklerim! Kullarmdan bir kul olan bu kimse habibim Muhammed'e ok salavat getirdi, izzet vecelalime yemin olsun syledii her harfe cennette bir kk vereceim, kyamet gnnde Daha hamdsanca altnda gelecek, yz dolun ay gibidir, eli habbm Muhammed'in elindedir." "Bu fazilet, busalavat her cuma gn syleyen iindir. Allah byk fazilet sahibidir.Bu hadisi uyduran kimseye gunah olarak Peygamber (s.a.v.)'n hadisteki u sz yeter: "Kim kasdenbenim zerime yalan uydurursa cehennemdeki yerine hazrlasn." Akabinde Peygamber iin sadece

Allah'n anna yakan isimler zikretmektedir. Yapt ey ne korkun. nk bu isimlerin ou Allah(c.c.)'nun isim ve yce sfatlarndandr: "Mnci (kurtarc), Muhyi (dirilteni, Seyyid (efendi). Gavs (medetdilenen, Sahib'l-Fere (sknty kaldran). Kavy [kuvvetti). Mekin (gvenilir). Metin (metanet sahibi},Cebbar (zorlayan). Mheymin (gzeten). Berr (iyilik sahibi). Kefil (gvence veren). Kaf'l-Kurb (kederikaldran), afi (ifa veren). Med'uv (dua edilen). Mucb (duaya icabet eden)." islm'da bilinmesi zaruriolan eylerden ki, kim isimlerden birini Allah'tan gayrsna (mutlak olarak) verirse helakn kenarndadr.A'raf Sresinde (yet 180) Cenb- Hakk yle buyurur: " Allah'n gzel isimleri vardr Bunlarla duaediniz. Onun isimlerinde sapanlar brak, yaptklarnn cezasn greceklerdir." Sonra itikadndasembolleen Allah'n, Muhammed (s.a.v.)'i kendi nurundan yaratt hurafesini u szlerle canlandryor"Allah'm yarattn nurundan ona nuru arttr." Bu batl inan. Kehf Sresi (yet 110)da Cenb- Hakk, uszn reddetmektedir: "De ki, ben ancak sizin gibi bir insanm" (Delail'l-Hayrat sahibi) yle bir salavatgetiriyor: Allah'm, nurundan iekler yarlan nebiye salat et (rahmetini indir)" Halbuki iekleri, her eyi


29/52

29

kaldrmazlar. Birgn onlara; Bunun Raslullah'tan ashabn ve mtehidlerin bildirdiisabit bir snnet ve bu parma kaldrmak eytana demir sopayla59 vurmaktan daha

iddetli olduu halde bunu niye yapm

yorsunuz? diye sordum.leri gelenlerinden biri:Biz Hanefyiz, bizim mezhebimizde bu caiz deil, hatta haramdr, cevabn

verdi.mam Malik'in Muvatta's, Tahav'nin erh Maani'l-Asar ve bn Hmm'n

Fethu'l-Kadr'inden konuyu akladm. Bana:Bu mtekaddimunun (nceki alimlerin) grdr. Mteahhirun (sonraki

alimler) bunu yasaklamtr, el- Mesud'nin Kitabu's-Salat ve el-Keydan'nin el-Hulasaadl eserlerinde olduu gibi bu hadis mensuh olduu iin terketmilerdir, dedi ve busnneti terketmede srar etti. Cahil insanlar da byle hakk kabul etmemekte direnen

inat kiileri salih ve vuslat ehli kimseler zannettiler. Evet onlar vuslat ehli kimselerdir,ama eytanlara!!!Ebu'l-Kasm el-Kueyr yle der:

yaratan Allah ayrmtr. Enam Sresi (95)inde buyruldugu gibi: "ekirdek ve taneyi ayran Allah'tr."Neticede yazar vahdeti vcud inancyla karanlk zerine karanlklara bouluyor. Allah'n Adem (a.s.)'danPeygamber (s.a.v.)'e kadar gndermi olduu tevhid inancna cvk amur diye nitelendirerek bid'atlduasnda yle der: "Beni ehadiyyet (birlik) denizine daldr. Tevhidin cvk amurlarndan beni syr, benibirlik denizinin menbana garkeyle." Alaklktan, ins ve cin eytanndan Allah'a snrz.b) Busr'nin Kaside'i Brdesi: istediin kadar ondan bahset, bir beis yoktur. Kitabnda imandan baka herey toplanmtr. Busr kasidesinde Allah Rasl'nu uluhiyyet sfatyla nitelendirerek Allah (c.c.)'danrububiyet sfatn kaldryor: "Dnya ve ahret senin cmertliindendir. Levhi mahfuz ve kalem ilmi seninilmindendir." ve yine yle sylyor: "Davetine aalar secde ederek geldiler. Ayaksz bir gvde ile onadoru yrdler" Halbuki aa sadece Allah'a secde eder. Rahman Sresi yet 6'da Allah (c.c.) ylebuyurur: "Yldz ve aa ona secde ederler." Ondan sonra kiiyi buyk gnahlara ilemeye tevik ediyor:"Ey nefis (gznde) bym bir zelleden dolay mdini kesme. Byk gnahlar mafiretin yanndakk gnah gibidir." Bu durum aka Kur'n'n sarahatn yalanlamadr. Mecm Sresi yet 32'de. Budurum aka Kur'n'n sarahatini yalanlamadr. Necm Sresi ayet 32'de Cenb- Hakkyle buyurur: "Oiyiler ki, kk gnahlar hari, byk gnah ve fahi eylerden kanrlar." Bu beyitleri hazmedeninKur'n fkhndan bilgisiz olduunu gsterir. nk Allah kitabda byk gnahlardan kanmak, kkgnahlara keffaret olacan bildirmitir. Aynen Nisa Sresi'nde olduu gibi; "Eer size yasak idilenbyk gnahlardan saknrsanz, br ktlklerinizi (kk gnahlar) sileriz ve sizi ok gzel birmakama koyarz." te biriirinde de mslumanlarla gnahkarlar (isyan ehli) bir tutmaktadr: "Umulur ki,taksim ettii zaman Rabbm rahmeti, Blndnde isyan nisbet'ne gre gelir." Busr, gece oduntoplayan kii gibidir. Allah'n rahmetinin taksimini gelii gzel sanyor. Bu, alemlerin rabbi olan Allahhakknda batl bir zandr Allah bu kt zann reddediyor. Kalem Sresi 35-36'da Cenb- Hak ylebuyuruyor; "Biz mslmanlar mcrimler gibi mi tutarz. Ne oluyor size, nasl hkm veriyorsunuz."(Ayn srenin 37'den 40. yete kadar baknz.) Gerekten zc olan, dallet ve irkle dolu bu kasideninaratrc olan kimselerin bile kalplerinde bir saygya sahip olmasdr. Yoksa bu sayg islm'n hakikatinibilmemekten mi ileri geliyor?59 Peygamber (s.a.v.)'in u hadisine iaret ediyor; "(Namazda) parmak iareti eytana demir kamdandaha iddetlidir." mam Ahmed, Msned'inde 4/16 (Fethu'r- Rabbani erhi), Mecmau'z-Zevid'de (2/140).Bezzar tahric etmitir eyh el-Ban de Sfata Salatu'n-Neb kitabnda (171 )'de hasen olduunusylemitir.


30/52

30

"Hakk (gerei ve doruyu) arayan kiiler olarak bizim grevimiz hatadan beri olankimseye uymamz, hata eden kimseyi taklid etmekten uzak durmamzdr.

Mtehidlerden gelen eyleri Kitap ve Snnet'e arzederiz. Eer o ikisine uygunsa kabulederiz, aksi halde terkederiz. Peygamberimiz (s.a.v.)'e ittiba etme konusunda kesin delilvardr. Fukaha ve sufilerin gr ve amellerine ittiba konusunda bize bir delil sabitolmamtr. Ancak, Kur'n ve Snnet'e arzedildikten sonra ittiba etmee delil vardr.

Delillerden yzevirip, mezheplerinde taklidin doru olmad konulardataklidde srar edenlere yazklar olsun. er' deliller, fkh ve tasavvufi grler bunureddetmektedir. Aratran, ihtiyatl davranan, anlamad yerde duran kimse vlr.

Kim, imamn gr Kitap, Snnet, cma veya sahih kyasa muhalif olduuortadayken, taklidde srar ederse, bu kimse davasnda ve imamna bu konudauymasnda yalancdr. Taklidinde de yalancdr. Bilakis hevasna ve arzusuna tabi

olmaktadr. mamlarn hepsi de ondan uzaktr. O kiinin imamlanyla ilikisi, ehl-ikitabn ruhbanlarnn peygamberleriyle olan ilikisine benzer. nk her imam, etbaner' kaidelere muhalefetten sakndrmlardr."

HAK KESNLKLE RASLULLAH'IN DIINDA HBR KMSENNGRYLE SINIRLANDIRILAMAZ

Drt imam, hakk (doruyu) bir kimsenin gryle snrlandran kimsedenuzak, o kimse de onlardan uzaktr. Bu dncede olan kii bid'ati, neva ve arzularna

uyan, sapk ve saptran kiidir. Bu konuda hibir mslmann phesi yoktur. Hakkesinlikle hibir kimsenin gryle snrlandrlamaz. Ancak risalet sahibi Raslullah ilesnrlandrlr. nk hak onun getirdikleriyle snrldr. nsafl bir kii dnrse,delilleri aratrmakszn belli bir mezhebi krkrne taklid etmenin, byk bir cehalet

ve byk bir musibet, hatta srf arzulara uymak ve taassupuluk olduunu grr.Mtehid imamlar kesinlikle bunun dndadr. nk hepsinin, delilsiz krkrunetaklidi ktleyip ibtal ettikleri sabit olmutur. Kim delile uyuyorsa imamna ve dierimamlara, Allah'n kitab ve Raslullah'n snnetine uymu olur. Delili aratrmaklaimamnn mezhebinden km olmaz. Aksine, delilin zddna taklidde srar ederse, hemo mezhebin hem de dier mezheplerin dna km olur. nk eer mtehide

shhatinde halel olmayan bir sahih hadis ulam olsayd, mutlaka kendi grnbrakp hadise uyard. Bu durumda taklidde srar eden. Allah'a ve Rasl'ne isyanetmekte ve arzularna tabi olmaktadr. O bylece drt imamdan uzaklam, eytann vearzusunun esiri olmutur. "Hevasn kendine ilah edineni grdnm? Allah onu ilimzere saptmtr."60 Kalbinden imann nuru gitmitir. Allah bizi, hidayeti bulduktansonra (sapklktan) ve hakk grememekten korusun!!

er-Reb b. Seleyman el-Cizi yle der:"Bir adamn bir meseleyi afi'ye sorduunu duydum. afi yle diyordu:

60Casiye Sresi, yet 23


31/52

31

Raslullah'n yle yle buyurduu rivayet edilmitir."Soru soran adam:

Ey Ebu Abdillah, (afii) sen de bu grte misin?afi endielendi, rengi sarard. Kzarakyle dedi:Yazklar olsun sana. Raslullah'tan bir hadis rivayet ettiimde ben o grte

olmazsam beni hangi yer zerinde barndrr, hangi gk beni glgelendirir?"Evet, bam ve gzmn stnde yeri vardr" diyerek bu sz durmadan

tekrarlamaa balad."el-Humeyd'nin rivayetinde, afi yle dedi:Beni belimde znnar, kiliseden karken mi grdn? Ben sana Raslullah yle

buyurdu, diyeyim, sen bana; "Bu grte misin diyorsun? Raslullah'tan rivayet edeyimde o grte olmyaym?"61

Bil ki, insanlarn byk bir ksm ziyanda olup, az bir ksm kazantadr. Kimziyanda veya kazanta olup olmadna bakmak isterse, kendini Kitap ve Snnetearzetsin. Eer ikisine uyuyorsa o kazanldr. Eer muhalifse o ziyandadr, ona yazklarolsun. Allah hsrandakilerin hsrann, kurtulanlarn kurtuluunu haber verdi. AsrSresi'nde, btn insanlarn hsranda olduunu, ancak drt vasf tayanlarnkurtulduunu Asr'a yemin ederek bildirmektedir.

Helal bir sebep olmakszn haramlar irtikap ederek, caiz bir sebep olmaksznvacipleri terkederek islm'a muhalefet eden birini; havada uuyor, suda yryor veyagaibden haberler veriyor grrsen, bil ki, o Allah'n kendisini cahillere fitne kld bireytandr. Allah'n sapklk iin ortaya koyduu sebeplerden uzak deildir. eytan

insann damarlarnda kann dolat gibi dolar. Sapklar iin fitne olsun diye deccaldiriltip ldrecek, gkten yamur yadracaktr. Ylanlar yiyen, yanan atee girenler debunlar gibidir.

e-a'ran, ei-Mzan adl eserinde yle der:Ebu Davud der ki:"Ahmed b. Hanbel'e; Evza'ye mi yoksa imam Malik'e (r.a.) mi uyaym? diye

sordum. Bana:Dni hi kimseden taklid etme. Raslullah(s.a.v.} ve ashabndan (r.a.) rivayet

edilen eylere sarl, sonra tabinden gelen eyleri almada muhayyersin" dedi.Ne beni, ne imam Malik'i, ne imam Ebu Hanife'yi, ne afi'yi, ne Evza'yi ne de

imam es-Sevr'yi taklid et.62 Onlarn aldklar kaynaklardan al. Dinini renmedeinsanlar taklid etmek, insann fkhnn (anlaynn) kt olmasndandr.63

61 Babi' bin Sleyman'n rivayetidir. Ebu Nuaym, Hlye. 9/106. Yakn bir lafzla Beyhak, afininmenkbeleri, 1/475. Hatib'l-Badadi. el-FKh ve'l-Mtefekkih isimli eserinde (1/150), sahih birseneditahric etmilerdir. Humeydnin rivayetini ise yine Ebu Nuaym, Hilye. 9/106 ve Zkru Ahbari Asfahankitabnda eitli yollarla Humeyd' den. Beyhak de afii'nin menkbeleri eserinde (1/474) sahih birsenedle tahric etmitir.62Bu tavsiye muctehid iin deildir, bilakis mukallidi iindir. nk mctehid bir imam kendi gibi birmctehidin tavsiyesine ihtiyac yoktur.63Ebu Davud: mam Ahmed'in Meseleleri adl eseri s. 277'ye bak.


32/52

32

bn'l-Cevziyye Telbis bls adl kitabnda yle der: "Taklidde akln faydasnniptal edilmesi vardr. nk o bir ii gerei gibi dnmek ve tefekkr iin yaratlmtr.

Eline ayd

nlanmak iin bir mum (ak

l) verilen kimsenin onu sndrp karanl

ktakalmas ne kadar ktdr."64

NEML BiRKAZ

unu bil ki, mtehidin itihad ve gr, Allah'n hkm olamaz. Eer Allah'nhkm olmu olsayd. mam Ebu Yusuf ve imam Muhammed'in Ebu Hanife'ninitihadna muhalefet etmeleri doru olmazd. Onun iin Ebu Hanife yle demitir:

"Benim grm budur. Kim bundan daha hay

rl

s

n

ve dorusunu getirirse onu kabulederim," Dier imamlar da: "Biz kendi reyimizle itihad ettik. Dileyen Kabul eder,dileyen etmez" demilerdir.

Biz insanlardan sadece birini taklid edip dierini taklid etmeyene unu sormakisteriz: "Senin taklid ettiin bu kimseyi taklid etmenin dierini taklid etmekten dahastn olduunu gsteren zellik nedir?" "nk o asrnn en alimidir, onun faziletincekilerden daha fazladr" derse, ona: "Sen ilim ehlinden olmadn halde kendikendinin tanklyla onun zamann en bilgini olduunu nereden biliyorsun? Bunuancak mezheplerin delillerini, tercih edilen grlerini bilen bir kimse syleyebilir. "Krolan biri paralar nasl seebilirki?" Eer sen en bilgilisini taklid etmek istiyorsan

mmetin icmaiyle senin imamndan daha bilgili olan Hz. Ebubekir, mer, Osman, Alive bn- Mes'ud gibi ashab niye taklid etmiyorsun? Onlar taklid etsene.." denilir.Mukallide yle denilir: Taklid ettiiniz ve grlerini er' nasslar yerine

koyduunuz falan ve filan limler yokken insanlar hangi ey zerindeydiler? (Neyi takipediyorlard). Siz bununla yetinmediniz. Onlarn grlerini er' naslara uymaktan dahaevl gsterdiniz. Bunlardan nceki insanlar hidayet veya sapklk zerinde mi idiler?Elbette onlarn hidayet zerinde olduklarn itiraf edeceksiniz. O halde onlarnKur'n ve Snnete uymayp da Allah'n ve Raslullah'n grne, sahabeninrivayetlerine, o muhalif grleri takdim etmeleri, falan veya filann gr ve szolmadan o muhalif eylerle hkm vermeleri nedir? Eer bu hidayetse, haktan sonra

ancak sapklk vardr. O halde nasl evriliyorsunuz? Dnn.Her mukallid grup, sahabe, tabiin ve kendi taklid ettikleri imamlar hari tm

mtehidleri szne gvenilmeyen, fetvasna baklmayan bir kimsenin durumunadrdler. Bu yolla

Documents

İslamda Mezhep