I. Süleyman

I. Süleyman (Osmanlı Türkçesi: سلطان سليمان , اولSultan Süleyman-ı Evvel; 6 Kasım 1494, Trabzon - 7 Ey-lül 1566, Zigetvar), Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncupadişahı ve 89. İslam halifesi. Batıda Muhteşem Süley-man,[2][3] Doğuda ise adaletli yönetimine atfen KanunîSultan Süleyman (Osmanlı Türkçesi ile قانونى سلطان( سليمان olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'dakiölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapanve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir.[4] Süleyman böyle-ce imparatorluğun hem en uzun süre görev yapan hem ençok sefere çıkan ve de en uzun süre sefer yapan OsmanlıSultanı olmuştur.I. Süleyman 1520 yılında, babası I. Selim'in ölümününardından tahta çıktı. Batıda Belgrad, Rodos, Boğdan veMacaristan'ın büyük kısmını imparatorluk topraklarınakattı. 1529 yılında Viyana'yı kuşatsa da çeşitli sebepler-den ötürü bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı. Doğu-da, Safevîlerle yapılan savaşlar sonrasında Orta Doğu'nunbüyük kısmını ele geçirdi. Afrika'da imparatorluğun sı-nırları Cezayir'e kadar uzanırken; Osmanlı Donanmasıise Akdeniz'den Kızıldeniz'e kadar olan sularda hakimi-yet kurmuştu.[5] I. Selim'den 6.557.000 km2 olarak dev-raldığı Osmanlı İmparatorluğu'nu, padişahlığı dönemin-de 14.893.000 km2'ye ulaştırdı.[6][7] Zigetvar Kuşatma-sı'nın sonlanmasından bir gün önce, 7 Eylül 1566 tarihin-de hayatını kaybetti ve yerine oğlu II. Selim geçti.

1 İlk yılları

6 Kasım 1494 tarihinde, Trabzon'da doğdu.[8] Babası, Sü-leyman doğduğu zaman Trabzon valisi olan ve 1512 yı-lında padişah olarak tahta geçen I. Selim, annesi ise AyşeHafsa valide sultan idi.[9] Çocukluk yıllarını, süt karde-şi Yahya Efendi ile birlikte Trabzon'da geçirdi.[10] Ye-di yaşında bilim, tarih, edebiyat, din ve askeriye alanla-rında eğitim almak için İstanbul'a, Topkapı Sarayı'ndakiEnderûn'a gönderildi.1508 yılında Şarkî Karahisar sancak beyi olarak atan-dı; ancak babası Selim'in kardeşi Amasya sancak beyiAhmed'in itirazı sonrasında Bolu'ya atandı.[10][11] Ah-med'in buna da itiraz etmesi sebebiyle atandığı Kefesancağına 1509 Temmuz'unda çıktı.[11][12] Babası I. Se-lim'in 1512'de tahta çıkmasından sonra İstanbul veEdirne'de oturdu.[12] 1513 yılında Saruhan sancak bey-liğine atandı.[13] Burada, sonraları baş danışmanlarındanbiri olacak olan Pargalı İbrahim ile yakın bir arkadaşlıkkurdu.[12][14] Yaklaşık yedi yıllık Saruhan sancak beyliği-

1579 yılında, Nakkaş Osman'ın Şemâilnâme adlı eserinde yeralan ve I. Süleyman'ı gençlik yıllarında resmeden bir minyatür

nin ardından, 1520 yılının 21 Eylül'ü 22 Eylül'e bağlayangecesi babası I. Selim'in ölümü üzerine İstanbul'a hareketetti ve tahtta hak iddia edecek başka biri olmadığındanherhangi bir mücadele vermeden 30 Eylül 1520 tarihindeonuncu Osmanlı padişahı olarak tahta çıktı.[12][15] Tahtageçişinden birkaç hafta sonra Venedik elçisi BartolomeoContarini Süleyman'ı “Yirmi altı yaşında, uzun fakat sı-rım gibi ve kibar görünüşlü. Boynu biraz fazla uzun, yüzüzayıf, burnu kartal gagası gibi kıvrık. Gölge gibi bıyığıve küçük bir sakalı var. Cildi biraz soluk olsa da yüzü ol-dukça hoş. Derisi solgunluğa meyilli. Akıllı bir hüküm-dar olduğu söyleniyor ve herkes onun saltanatının hayırlıolacağını umuyor” şeklinde tanımlamıştır.[16]

1

2 2 DÖNEMİNDEKİ ASKERÎ VE SİYASÎ GELİŞMELER

2 Dönemindeki askerî ve siyasî ge-lişmeler

2.1 1520-1529

John Sigismund I. Süleyman'ın huzurunda

I. Süleyman'ın tahta geçmesinden kısa bir süre sonra ŞamBeylerbeyi Canberdi Gazali, Süleyman'ın padişahlığınıtanımadı ve kendi hükümdarlığını ilan ederek isyan baş-lattı. Merkezden gönderilen Ferhad Paşa komutasında-ki birlikler, Zülkadriye Eyaleti'nde bulunan kuvvetler veŞam'daki kuvvetlerin etkinlikleri sonucunda Şam yakın-larındaki Mastaba adlı bölgede, 27 Ocak 1521 tarihin-de yapılan çarpışmalar sonucunda Gazali'nin yenilmesive öldürülmesiyle isyan bastırıldı.[17][18] Gazali'nin yerineŞam Beylerbeliği'ne Ayas Mehmed Paşa atandı.[19]

Süleyman ilk seferini 18 Mayıs 1521'de, MacaristanKrallığı'nın yönetimindeki Belgrad (o dönemdeki adıNándorfehérvár) üzerine yaptı.[10][20] ÇevresindekiBöğürdelen, Zemun ve Salankamen şehirlerinin alınma-sının ardından 1 Ağustos günü kuşatılan şehir,[21] 29Ağustos 1521 tarihinde teslim oldu.[12][22] Avrupa'dagerçekleştirilebilecek fetih ve seferler için önemli birmerkez olan Belgrad'ın fethi hakkında Kutsal RomaCermen İmparatorluğu'nun İstanbul elçisi “Belgrad'ınele geçirilmesi, Macaristan Krallığı'nın çöküşüne sebepolan olayların başlangıcıydı. II. Lajos'un ölümü, Budin'inele geçirilişi ve Erdel'nın işgaliyle devam eden süreçteMacaristan İmparatorluğu yıkılmış ve diğer ülkeleride benzer sonu yaşayacağına dair bir korku sarmıştı.”ifadelerini kullanmıştı.[23]

Ertesi yıl Süleyman, Hospitalier Şövalyeleri'nin bulun-duğu Akdeniz'deki Rodos adasına karadan sefer düzen-ledi. Kuşatmaya katılacak olan Osmanlı Donanması iseHaziran 1522'de adanın “Cem Bahçesi” körfezine demirattı.[12] Süleyman'ın da arasında olduğu kara kuvvetle-

Rodos'un fethini gösteren bir minyatür.

ri, Marmaris'ten gemi yoluyla 28 Temmuz günü adayageçti.[12][24] Yaklaşık 100.000 kişi ve 400 gemiden oluşanOsmanlı ordusu,[25] 6 aydan fazla süren kuşatma, 26 Ara-lık 1522'de şövalyelerin başı Philippe Villiers de L'Isle-Adam'ın teslim koşullarını kabul etmesi ve adanın haki-miyetinin Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçmesiylesona erdi.[24] Adada Hristiyan kimliğiyle yaşayan CemSultan'ın oğlu Murad ve Murad'ın oğulları boğduruldu,eşi ve iki kızı İstanbul'a gönderildi.[12] Rodos’un alın-masının ardından şövalyelerin elinde bulunan Bodrum,Tahtalı ve Aydos kaleleri ile İstanköy ve Sömbeki ada-ları da alındı.[26][27]

Şubat 1523'te İstanbul'a dönüşünün ardındanSüleyman,[24] saltanatının ilk üç yılında görev ya-pan Sadrazam Pîrî Mehmed Paşa'yı emekliye ayırdı.[28]

27 Haziran 1523 günü ise daha önce görülmemiş birbiçimde has odabaşısı İbrahim Ağa'yı sadrazam olarakatadı. Sadrazamlığa ek olarak kendisine Rumeli Eya-leti'nin yönetimini de verdi.[26] Sadrazamlık yetkisininkendisine verilmesini bekleyen ikinci vezir Ahmed Paşa,vali olarak atandığı Mısır'da 1524 yılı başlarında isyançıkararak bağımsızlığını ilan etti.[26] Ahmed Paşa'nınöldürülmesiyle isyan bastırıldı ve Sadrazam İbrahimPaşa, Mısır'ı düzene sokmakla görevlendirildi.[26][29]

Mart 1525'te, Süleyman Kâğıthane'de avlandığı sıradayeniçeriler şehirde ayaklanma başlattılar.[26] Kısa süre-de bastırılan ayaklanma sonrasında Yeniçeri Ağası Mus-tafa Ağa, kâhyası Kıran Bali ile reis-ül küttab Haydaridam edildi.[26][30] Mısır'ı düzene koyan İbrahim Paşa ise6 Eylül 1525 günü İstanbul'a döndü.[26] Bu dönemde İs-tanbul'a gelen Fransa elçisi Jean Frangipani, 24 Şubat1525'teki Pavia Muharebesi sonrası Kutsal Roma Cer-men İmparatorluğu'na esir düşen Kral I. François için,kralın annesi Louise de Savoie'un ricası üzerine Süley-man'dan yardım istedi.[26] Yazdığı mektupla yardım sö-zü veren Süleyman, iki devlet arasında anlaşma sağla-

2.1 1520-1529 3

I. Süleyman Mohaç Seferi'nde

nıp François serbest bırakılsa da Macaristan üzerine se-fer gerçekleştirme kararı aldı.[31] Macaristan üzerine ön-ce Sadrazam İbrahim Paşa'yı gönderdi, 23 Nisan 1526'daise Süleyman'ın önderliğindeki ordu Macaristan'a hare-ket etti.[26][32] İbrahim Paşa komutasındaki kuvvetler,Petrovaradin ve İyluk şehirleriyle on bir kale ele geçir-dikten sonra, Özek kalesini de aldı.[32] Bosna beyleri deSirem bölgesindeki bazı kaleleri ele geçirmişti.[32] Ma-caristan Kralı II. Lajos’un liderliğindeki ordu ile Tunakıyısındaki Mohaç düzlüğünde karşılaşan Osmanlı ordu-su, 29 Ağustos 1526 günü yapılan muharebeyi kazanarakDoğu Avrupa'daki Macar direncini kırdı.[26][33] Lajos isemuharebeden kaçan bazı askerlerle birlikte bataklıkta bo-ğularak hayatını kaybetti.[26][34] Osmanlı ordusu yürüyü-şüne devam ederek, 20 Eylül günü Budin'e girdi.[35] Şeh-rin anahtarını alan ve yaklaşık on dört gün boyunca kralsarayında kalan Süleyman, dönüşte Segedin ve bazı şe-hirleri de alarak[35] 21 Eylül'de Peşte'ye geçti ve Macaris-tan'ın başına Erdel Voyvodası János Zápolya'yı getirdi.[36]

Macaristan'ın Osmanlı İmparatorluğu'na bağlanması veFransa-Osmanlı ittifakıyla 5 Ekim 1526 tarihinde sonaeren[37] yedi aylık sefer sonrasında, 13 Kasım 1526 ta-rihinde İstanbul'da zafer alayı düzendi.[36] Osmanlı or-dusunun Macaristan'da olduğu 1526 Ağustos’unda, Sa-fevîlerin desteğiyle Bozok'ya Baba Zünnun İsyanı başgösterdi.[38][39] Çevredeki bölgelere yayılmasının ardın-dan 1527'de Diyarbekir Beylerbeyi Hüsrev Paşa ve Ada-na Sancak Beyi Pîrî Bey tarafından bastırıldı.[39] 1527'deorta Anadolu'da yine Safevîlerin desteğiyle Kalender Çe-lebi İsyanı çıktı. Çevresindeki sancak beyleri ile eya-

let beylerini mağlup etmesinin ardından isyanı bastır-mak için Sadrazam İbrahim Paşa görevlendirildi. 1527'deElbistan civarında yenilgiye uğratılan Kalender Çele-bi, başı kesilerek idam edildi.[36][38][40] Birkaç ay son-ra İranlı Molla Kabız, vaazlarında İsa peygamberin bü-tün peygamberlerden üstün olduğu fikrini dile getirdiğin-den Sünni ulemanın tepkisini çekti ve bu sebeple Kasım1527'de dîvânda yargılandı.[36] Ancak fikirlerinden vaz-geçmeyen Molla Kabız idam edildi.[36][41]

I. Viyana Kuşatması'nı gösteren bir minyatür

Kutsal Roma İmparatoru V. Karl'ın kardeşi AvusturyaArşidükü Ferdinand, János Zápolya'nın krallığını tanıma-yarak kendini Macaristan kralı ilan etti.[42] János Zápol-ya'nın kuvvetlerini yenilgiye uğratmasının ardından 20Ağustos 1527 günü Budin'e girerken,[43][44] Osmanlı İm-paratorluğu'na vergi ödemesi karşılığında kendisinin Ma-caristan Kralı olarak tanınmasını istedi.[42] Ancak bu-nu reddeden Süleyman 10 Mayıs 1529'da yeni bir sefereçıkarken, Sadrazam İbrahim Paşa'ya da serasker unvanıverdi.[36] 3 Eylül 1529'da Budin'e varan Osmanlı kuvvet-leri şehri kuşattı.[43] 7 Eylül günü Budin teslim oldu veyönetimi tekrardan János Zápolya'ya verildi.[43][45] He-men ardından Estergon'u almayı başaran Osmanlı ordu-su, 23 Eylül 1529'da Avusturya topraklarına girmesininardından 27 Eylül günü Viyana'yı kuşattı.[43] Ancak hava

4 2 DÖNEMİNDEKİ ASKERÎ VE SİYASÎ GELİŞMELER

şartlarının elverişsizliği ve mühimmat bakımından kuşat-ma için hazırlıksız olunması sebepleriyle 16 Ekim günükuşatma kaldırıldı ve ordu 16 Aralık 1529'da İstanbul'adöndü.[36][43][45]

2.2 1530-1539

Osmanlı açısından başarısızlıkla sonuçlanan Viyana ku-şatmasının ardından Ferdinand tarafından gönderilen veMacaristan Krallığı'nın kendisine verilmesi gerektiğinibildiren ikinci elçi de Süleyman'dan ret cevabı aldı.[46]

Bunun üzerine Estergon, Vişegrad ve Vaç şehirlerini Os-manlı'dan alan Ferdinand, Budin şehrine bir saldırı dü-zenlese de bu saldırı başarısızlıkla sonuçlandı.[47][48] 17Ekim 1530'da, Avusturya elçileri Nicolas Jurischitz ileJoseph von Lamberg İstanbul'a geldi.[49] 17 Kasım günüpadişah Süleyman ile yaptıkları görüşmelerde bir anlaş-ma sağlanamayınca Avusturya üzerine sefere çıkılmasıkararlaştırıldı.[50] 25 Nisan 1532'de, Süleyman ve İbra-him Paşa'nın önderliğindeki ordu İstanbul'dan ayrıldı.[50]

Bosna Beyi Gazi Hüsrev Bey, Bâli Beyoğlu Mehmed Bey,Kırım Hanı I. Sahib Giray ve eyalet beylerbeyleri kale-ler fethederken, akıncı kolları Almanya'nın içlerine kadarilerledi.[50] Osmanlı ordusu 11 Eylül günü Slovenya'yagirdi,[50] bir süre sonra da Habsburg Hanedanı'nın elin-deki Güns şehri kuşatılarak Karl'ın gelmesi beklendi.[51]

Üç hafta kadar süren kuşatma boyunca Karl'ın gelmemesiüzerine 30 Ağustos 1532'de şehir ele geçirdi.[52][53] İbra-him Paşa birkaç kale daha ele geçirirken;[54] Süleyman'ıngerçekleştirdiği Alman Seferi, 21 Kasım 1532'de İstan-bul'a dönülmesiyle sona erdi.[50] Birkaç ay sonra, 22 Ha-ziran 1533 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile Osman-lı İmparatorluğu arasında İstanbul Antlaşması imzalandı.Bu anlaşmayla Macaristan'ın batısındaki küçük bir böl-genin kendisine kaldığı Ferdinand, Macaristan üzerinde-ki hak iddiasını sonlandırırken, János Zápolya'nın Ma-caristan hükümdarlığını tanıdı ve Osmanlı İmparatorlu-ğu'na yıllık 30.000 altın vergi .vermeyi kabul etti.[55] Öteyandan sefer sırasında Sikloş, Papoçe, Sopron, Gradcaş,Pojega, Zaçesne, Nemçe ve Podgrad kaleleri ele geçirilir-ken; Podgogonce ve Zagreb beyleri de kalelerinin anah-tarlarını Süleyman'a göndererek bağlılıklarını bildirdi.[54]

Alman Seferi sırasında Andrea Doria tarafından alınarakHabsburgların eline geçen Koron, 1534'ün Mart ayındaMora Sancak Beyi Bâli Beyzâde Mehmed Bey tarafındangeri alındı.[54]

Osmanlı İmparatorluğu'nun elinde bulunan Bitlis SancakBeyi Şeref Han 1531'de Safevî Şahı I. Tahmasb'a bağlan-dığını ilan etti.[56][57][58] Osmanlı İmparatorluğu toprak-larında doğmasının ardından Safevîlere sığınan, sonrasın-da tekrar Osmanlı'ya dönen Ulama Han, Şeref Han'ın ye-rine Bitlis’e gönderildi. Ancak burada Şeref Han'ın kuv-vetleriyle karşılaşılmasının ardından Sadrazam İbrahimPaşa, İran üzerine yapılacak sefer için Ekim 1533'te böl-geye hareket etti.[50][56] İbrahim Paşa bölgeye ulaşma-dan önce Ulama Han, Şeref Han ile yaptığı mücadele-den galip ayrılarak Şeref Han'ı öldürdü.[56] Diğer taraf-

I. Süleyman, Agostino Veneziano

tan Bağdat Hanı Zülfikâr Han Süleyman yanlısı bir tu-tum sergileyerek şehri gizlice Süleyman'a vermesi; an-cak olayın Tahmasb tarafından duyulmasının ardındanZülfikâr Han'ın öldürülmesi ve şehrin Safevî Devleti'ndekalması da İbrahim Paşa önderliğindeki kuvvetlerin böl-geye sevk edilmesinin nedenlerindendi.[56][57] Kış za-manı Halep'e varan İbrahim Paşa, Safevîlerin elindekiAdilcevaz, Erciş, Van ve Ahlat'ı ele geçirmesinin ardın-dan ilkbaharda Halep'ten ayrıldı.[59] Herhangi bir direnişgöstermeyen Tebriz, 13 Temmuz 1534 tarihinde Osman-lı İmparatorluğu topraklarına katıldı.[58] Kışı İstanbul'dageçirmesinin ardından 11 Haziran 1534'te altıncı sefe-ri için hareket eden Süleyman, Eylül ayında Tebriz ya-kınlarında İbrahim Paşa tarafından karşılandı.[60][61] Birmüddet sonra buradan ayrılan ordu, 31 Aralık 1534 günüteslim olan Bağdat'ı ele geçirdi.[58][62][63][64] Kışın Bağ-dat'ta geçirilmesinin ardından 8 Ocak 1536'da İstanbul'adönüldü.[60] Öte yandan 27 Aralık 1533 günü Cezayir hü-kümdarı Hızır Reis (Barbaros), filosuyla birlikte İstan-bul'a geldi.[50] Kendisine çeşitli hediyeler sunan ve Ce-zayir'i Osmanlı topraklarına katan Hızır Reis’e “Hayred-din” unvanı veren Süleyman, Hayreddin'i Cezayir Bey-lerbeyi olarak atadı. İbrahim Paşa ile görüşmek için Ha-lep'e gidip dönen Barbaros Hayreddin Paşa, 1534 yılın-da kaptan-ı derya oldu.[60] 1534 mayısında ilk seferiniyaptı.[65] Güney İtalya sahillerine çeşitli saldırılar düzen-ledikten sonra Tunus'a geldi.[65] Küçük çaplı direnişle-

2.2 1530-1539 5

re rağmen Mevlây Hasan'ın hükümdarlığındaki Tunus,1534 Ağustos’unda alındı.[65] Mevlây Hasan'ın yardım is-temesi üzerine V. Karl, Andrea Doria komutasında çeşitlidevletlerin kuvvetlerinden oluşan bir donanma hazırladıve 1535 yazında saldırdığı Tunus’u ele geçirdi.[66]

Fransa elçisi Jean de La Forêt'nin girişimleri sonucunda18 Şubat 1536 günü Süleyman, Fransa ile kapitülasyonanlaşması imzaladı.[60][67] Anlaşmayla birlikte Fransız-lara ticari ve hukuki alanlarda birtakım ayrıcalıklartanındı.[68] 14 Mart'ı 15 Mart'a bağlayan gece TopkapıSarayı'nda konuk olan Sadrazam İbrahim Paşa, Süley-man'ın emriyle boğularak öldürüldü.[60] Ertesi gün sad-razamlığa Ayas Mehmed Paşa getirildi.[60]

Osman Nuri Paşa tarafından yapılan ve Preveze Deniz Muha-rebesi'nin resmedildiği tablo

Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Do-nanması, 1536 baharında Akdeniz'deki yabancı liman-ları vurdu.[69] Donanmanın Avlonya kıyılarında olduğuvakit Süleyman, 17 Mayıs 1537'de İstanbul'dan ayrıla-rak “Sefer-i Pulya” denen Adriyatik seferine çıktı.[69]

Fransız-Osmanlı ittifakı gereğince Fransa'nın İtalya'yakuzeyden, Osmanlı Donanması'nın ise güneyden saldır-ması kararlaştırıldı. Barbaros Hayreddin Paşa komutasın-daki askerler, 1537 Temmuz'unda Puglia bölgesinde yeralan Castro şehrinde konuşlandı.[70][71] Otranto civarın-da yaklaşık iki hafta kalan askerler, daha sonra ele ge-çirdikleri esirlerle birlikte buradan ayrıldı.[70] Öte yan-dan Fransa, İtalya'ya saldırmaktan vazgeçerek askerleriniHollanda üzerine göndermişti. İtalya'dan ayrılan Osman-lı Donanması, ağustos ayında Venedik Cumhuriyeti'ninelindeki Korfu adasını kuşattı.[72] Ancak kışın gelmesiy-le kuşatma kaldırıldı.[73] Barbaros Hayreddin Paşa, Vene-dik'e ait Şira, Patmos, Naksos gibi adalar alındı; Naksosile diğer beş ada Osmanlı İmparatorluğu'na vergi vermeküzere yeniden eski dükalığa bırakıldı.[73] Padişah ile do-nanma, 22 Kasım 1537'de İstanbul'a döndü.[69]

Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan Boğdan Voyvoda-sı Petru Rareș'in vergi ödememesi üzerine Süleyman,Barbaros Hayreddin Paşa'nın donanmayla birlikte deni-ze açılmasından bir-iki gün sonra, 9 Temmuz 1538 ta-rihinde saltanatındaki sekizinci seferine çıktı. Başkent

Yaş da dahil olmak üzere Boğdan'ın büyük kısmı ileSuceava ve Besarabya Osmanlı egemenliğine girdi.[74]

Petru Rareș Erdel'e sürülürken, Boğdan'ın başına III.Ştefan getirildi.[75] Bu sıralarda Akdeniz'de olan Bar-baros Hayreddin Paşa yönetimindeki donanma, 22 Ey-lül 1538'de Venedik Cumhuriyeti, İspanyol İmparator-luğu, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti ve MaltaŞövalyeleri'nden oluşan ve Andrea Doria'nın önderlikettiği Kutsal İttifak donanmasının Korfu'da olduğunuöğrendi.[76][77] 28 Eylül 1538'de, Preveze açıklarında ger-çekleşen Preveze Deniz Muharebesi'nden Barbaros Hay-reddin Paşa zaferle ayrıldı.[76][78] Andrea Doria geri çe-kilirken Kastelnova'yı alsa da 1539 ilkbaharında deniz-den Barbaros Hayreddin Paşa, karadan ise Gazi Hüs-rev Bey'in saldırıları sonucu ada geri alındı.[78] 1540ekiminde Venedik ile Osmanlı arasında imzalanan ant-laşmaya göre Mora ve Dalmaçya kıyılarındaki kalelerve adalar Osmanlı İmparatorluğu'na bırakılırken, Vene-dik'in Osmanlı'ya yıllık 300.000 altın tazminat vermesikararlaştırıldı.[78] Öte yandan 15 Temmuz 1539'da AyasMehmed Paşa'nın ölümüyle boşalan sadrazamlığa LütfiPaşa getirildi.[69]

I. Süleyman, Izabela Jagiellonka ve oğlu János Zsigmond Zápol-ya'yı kabul ederken

1535 yılında Gucerat Sultanı Bahadır Şah'ın gönderdi-ği elçi ve mektup aracılığıyla Portekiz İmparatorluğu'nakarşı gerçekleştirdiği mücadele için yardım istemesi üze-rine Süleyman, Hint Okyanusu üzerine gönderilecek ge-miler için Hadım Süleyman Paşa'yı görevlendirdi.[79][80]

13 Haziran 1538'de Süveyş'ten yola çıkan Hadım Süley-

6 2 DÖNEMİNDEKİ ASKERÎ VE SİYASÎ GELİŞMELER

man Paşa, ilk olarak geldiği ve Portekizlilerin elinde bu-lunan Aden'i aldı.[80][81] 19 Ağustos günü Aden'den ay-rılan donanma, 4 Eylül'de Diu'ya ulaştı.[82] Ancak Baha-dur Şah 1537'de ölmüş ve Portekiz'in desteğiyle yerinegelen yeğeni III. Mahmud Şah, 1538 eylülünde şehre ya-pılan kuşatmada Portekiz tarafında yer almıştı.[82][83] An-cak kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı ve 25 Aralık günüAden'e dönüldü.[84] Bir müddet sonra ise başkent San'a'dadahil olmak üzere tüm Yemen'i Osmanlı İmparatorluğutopraklarına katıldı.[81]

2.3 1540-1552

Nisan 1541'de, padişahın kızkardeşi olan, karısı Şahhu-ban Sultan'a tokat atması sebebiyle Lütfi Paşa; Sultan Sü-leyman tarafından Dimetoka'ya sürülürken, yerine Ha-dım Süleyman Paşa getirildi.[69]

Hünername'de yer alan ve I. Süleyman'ın Boğdan üzerine yaptığıseferi gösteren minyatür

János Zápolya'nın 22 Temmuz 1540'ta ölmesinin ar-dından eşi Izabela Jagiellonka, Szapolyai'nin ölümün-den birkaç gün önce doğan oğlu János Zsigmond Zá-polya adına Macaristan'ın başına geçmek için Süley-man'dan onay aldı.[85] Yaşananları duyan Ferdinand,1541 Ağustos’unda Budin'i kuşattı.[71] Önce Rumelibeylerbeyi, ardından ise üçüncü vezir Sokollu Meh-med Paşa komutasındaki kuvvetleri Budin'e gönderen

Süleyman,[86] 23 Haziran 1541'de orduyla birlikte sefereçıktı ve Budin'deki Ferdinand'ın kuvvetlerini yenilgi-ye uğrattı.[71][87] Budin'in kurtarılmasından sonra kuru-lan Budin Eyaleti'yle Macaristan doğrudan Osmanlı top-raklarına bağlanırken, Izabela Jagiellonka ve oğlu Si-gismund Zapolya Erdel'e gönderildi.[88] Kardeşi Ferdi-nand'ın 8 Eylül'de Cenova'e ulaşmasıyla yaşananları öğ-renen V. Karl, 1541 sonbaharında Osmanlı İmparator-luğu'nun elindeki Cezayir üzerine bir sefer düzenledi.[89]

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, İspanyol İmpara-torluğu, Napoli Krallığı, Sicilya Krallığı, Malta Şövalye-leri, Ceneviz Cumhuriyeti ve Papalık Devleti kuvvetle-rinden oluşan Andrea Doria'nın komutanlığındaki donan-ma, 19 Ekim'de Cezayir'e geldi.[90] Aynı zamanda Ceza-yir Beylerbeyi de olan kaptan-ı derya Barbaros HayreddinPaşa'nın yokluğunda Cezayir'i savunan Hasan Ağa komu-tasındaki askerler, dört ay kadar süren çatışmalar sonun-da V. Karl'ın kuvvetleri karşısında zafer elde etti.[91] Sü-leyman ise ordu ile birlikte 27 Kasım 1541'de İstanbul'adöndü.[92]

1542'de Ferdinand'ın tekrardan Budin ve Peşte'ye yap-tığı kuşatmalar üzerine,[93] 17 Kasım 1542'de yeni birsefer hazırlığı için gittiği Edirne'de bir müddet kalanSüleyman, 23 Nisan 1543'te Macaristan üzerine birkez daha sefere çıktı.[92] 8 Ağustos’ta, iki hafta sü-ren kuşatma sonucunda Estergon Osmanlı İmparatorlu-ğu tarafından ele geçirildi.[94] Birkaç hafta içerisinde iseSiklós, Székesfehérvár ve Szeged şehirleri de alındı.[93]

19 Haziran 1547'de, Kutsal Roma Cermen İmparatorlu-ğu ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan ilk ya-zılı antlaşma olma niteliği taşıyan İstanbul Antlaşması ileFerdinand ve V. Karl, Macaristan'ın Osmanlı İmparator-luğu kontrolünde olduğunu kabul ederken, Habsburg Ha-nedanı'nın elinde bulundurduğu batı ve kuzey Macaristaniçin Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın florinvermeyi kabul etti.[93][95][96]

1542-1546 İtalya Savaşı esnasında Süleyman ile I. Fran-çois, V. Karl ile İngiltere Kralı VIII. Henry'e karşı birittifak oluşturdu. 29 Mayıs 1543'te İstanbul'dan yola çı-kan Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osman-lı Donanması, ağustos ayında Marsilya'ya ulaştı.[97] 6Ağustos günü, Osmanlı ve Fransa kuvvetlerinden olu-şan donanma, Savoie Dükü III. Charles'ın yönetimin-deki Nice şehrini kuşattı.[98] 22 Ağustos’ta Nice elegeçirilirken, kaledeki direnişin devam etmesi sebebiy-le kuşatma 8 Eylül'e kadar sürdü.[95][99] İleride düzenle-necek saldırılarda Fransa'ya daha kolay yardım edebilme-si için François, Osmanlı Donanması'nın kışı Toulon'dageçirmesini sağladı. Yaklaşık sekiz ay süren konaklamasonrası, 1544 mayısında donanma İstanbul'a dönüş içinyola çıktı.[99][100][101]

Kasım 1544'te, Sadrazam Hadım Süleyman Paşa ileDivane Hüsrev Paşa'nın divanda kavga etmesi üzerineikisi de görevlerinden alındı ve sadrazamlığa Damat Rüs-tem Paşa getirildi.[92] 4 Temmuz 1546'da kaptan-ı der-ya Barbaros Hayreddin Paşa'nın vefat etmesiyle de yenikaptan-ı derya Sokollu Mehmed Paşa oldu.[92]

2.3 1540-1552 7

Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı gemilerini gösteren bir minyatür(16. yüzyıl)

1547'de Safevî Şahı I. Tahmasb'a karşı isyan başlatankardeşi Elkas Mirza [102] da İstanbul'a geldi.[92][103] EşiHürrem Sultan ile birlikte 1544, 1545 ve 1546 yıllarınıEdirne'de geçiren Süleyman, İstanbul'a döndükten sonraElkas Mirza'yı doğuya gönderdi ve 29 Mart 1548'de İranüzerine sefere çıktı.[92] Süleyman yönetimindeki ordu ta-rafından Van'a yapılan kuşatmayı Ulama Paşa devralır-ken, kısa bir süre sonra şehir ele geçirildi.[92][103] 1534'teOsmanlı egemenliğine girse de sonradan tekrar SafevîDevleti'nin eline geçen Tebriz, Süleyman komutasındakikuvvetler tarafından tekrar alındı.[104] Kışı Halep'te geçi-ren ordu, 1549'da Diyarbakır'a geldi ve İkinci vezir KaraAhmed Paşa'yı Gürcistan taraflarına yolladı.[104] Bir bu-çuk ay içerisinde, başta Tortum ve Akçakale olmak üzereyirmi kadar şehri ele geçiren ve Şirvanşahlar Devleti Os-manlı İmparatorluğu'na bağlayan Kara Ahmed Paşa, orduile birlikte 21 Aralık 1549'da İstanbul'a döndü.[85][92][104]

31 Mart 1547'de ölen I. François’nın yerine Fransa kra-lı olan II. Henri, Akdeniz'de Habsburglarla mücadeleiçin Süleyman ile anlaşma yaptı.[105] Bunun üzerine And-rea Doria komutasındaki donanma, 8 Ekim 1550'de V.Karl adına Mehdiye'yi ele geçirdi. Buna karşın Osman-lı ve Fransa kuvvetlerinden oluşan donanma Fransa'nıngüneyini savundu.[106] Sokollu Mehmed Paşa'dan sonra-ki kaptan-ı derya Sinan Paşa yönetiminde olan ve Salih

Reis ile Turgut Reis'in eşlik ettiği donanmanın, tem-muz 1551'de Gozo adasını ele geçirdikten sonra, 18Temmuz günü Malta adasına yaptığı saldırı başarısızlık-la sonuçlandı.[107] Kısa bir süre sonra donanma, Mal-ta Şövalyeleri'nin kontrolündeki Trablus'u kuşattı. 14-15 Ağustos günlerinde ise şehir ele geçirildi.[108][109][110]

Trablus’un alınmasıyla 1551-1559 İtalya Savaşı'nın ze-mini hazırlanmış oldu.[111] 1552'de, Fransa'ya yardım et-mek amacıyla yola çıkan Fransa ve Osmanlı gemilerindenoluşan donanma İtalya'nın güneyindeki Reggio Calab-ria'yı ele geçirdi.[112] 5 Ağustos 1552 günü, Ponza açıkla-rında Andrea Doria komutasındaki donanmayla karşıla-şan Fransa-Osmanlı donanması, yapılan deniz muharebe-sinden zaferle ayrıldı. 1553'te ise bu donanma, CenevizCumhuriyeti'nin elindeki Korsika'nın büyük bir kısmınıele geçirdi.1551 yılında, Avusturya kuvvetlerinin Erdel'e girmesi-nin ardından Süleyman, Rumeli Beylerbeyi Sokollu Meh-med Paşa'yı Erdel üzerine gönderdi.[96][113] 10 Tem-muz 1551'de Sofya'dan hareket eden Sokollu, 7 Eylül'deSlankamen'den ayrılarak Beçe önlerine geldi ve yakla-şık 16 kaleyi ele geçirdi.[114] Temmuz 1552'de Lipve'yide ele geçirdikten sonra,[115] Temeşvar'ı kuşatsa da havaşartlarının müsait olmaması üzerine Belgrad'a döndü.[116]

Sokollu Mehmed Paşa'nın çekilmesi üzerine Avusturyakuvvetleri Erdel'e girerek Lipve'yi geri aldı ve Segedin'ikuşatsa da bu kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı.[117] Lip-ve'yi geri almak amacıyla 26 Temmuz 1552'de hareketeden Kara Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvet-leri, 35 gün kadar süren kuşatma sonrasında Temeşvar'ıele geçirdi.[118] Kısa bir süre sonra da Lipve'nin geri alı-nırken, Vesprem ile Solnok da ele geçirildi.[117] Eğri'yeyapılan kuşatma ise kış mevsiminin gelmesi sebebiylekaldırıldı.[117]

Öte yandan 1548'de, ikinci kez Hint seferine gönderilendonanmanın başında Pîrî Reis vardı. Pîrî Reis, Osmanlıİmparatorluğu'na dahil olduğu halde Portekiz egemenli-ğine giren Aden'i, 26 Şubat 1548 tarihinde geri aldı.[119]

Ağustos 1552'de ise Portekiz İmparatorluğu'nun kontro-lündeki Maskat'ı ele geçirdi.[120] Sonrasında ise Arap Ya-rımadası'nın sahil kısımlarını ele geçirerek Basra Körfe-zi'ne kadar geldi ve Katar ile Bahreyn'i Osmanlı İmpa-ratorluğu topraklarına kattı.[121] Ancak ilerleyişine de-vam etmeyen Pîrî Reis, donanmayı Barsa'da bırakarakSüveyş'e döndü. Bu yüzden bir süre hapsedildi, 1554'teise Süleyman tarafından idam edildi. Hint Okyanusu üze-rine yapılacak olan üçüncü sefer için Koca Murat Re-is görevlendirildi. Açık denizde Dom Diogo de Noron-ha komutasındaki Portekiz Donanması'yla yapılan çar-pışmalardan Koca Murat Reis zaferle ayrılsa da rüzgâ-rın aksi istikamette olması sebebiyle Basra'ya dönmek zo-runda kaldı.[122] Başarıyla sonuçlanmayan bu seferin ar-dından Seydi Ali Reis'in önderliğinde dördüncü ve sonsefer 1553 yılında yapıldı. Portekiz gemileriyle yapılançatışmalar ve yakalanılan fırtınalar sebebiyle zayıflayanve sayısı azalan Osmanlı gemileri Surat'a ulaşarak, ka-lan teçhizat ve topları Gucerat sultanının valisi Recep

8 2 DÖNEMİNDEKİ ASKERÎ VE SİYASÎ GELİŞMELER

Han'a bıraktı.[123] Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Dev-leti arasındaki ilişkilerin iyi olmaması sebebiyle bir süreburada kalan Seydi Ali Reis, 1555'te imzalanan Amas-ya Antlaşması'nın ardından hareket ettiği İstanbul'a 1557yılında vardı.[124]

2.4 1553-1561

Süleymanname'de yer alan I. Süleyman'ı Nahcıvan Seferi sıra-sında gösteren bir minyatür

Şah Tahmasp'ın Erciş, Adilcevaz, Bargiri ve Ahlat'ı; oğ-lu İsmail Mirza'nın ise Erzurum'u alması üzerine Da-mat Rüstem Paşa komutasındaki kuvvetler İran üzerineyollandı.[104] Ancak sonraları bu kuvvetler geri çağrıl-dı ve 28 Ağustos 1553'te Süleyman komutasındaki or-du sefere çıktı.[104][125] Süleyman, tahta geçmek istedi-ği yönünde söylentiler olan oğlu Mustafa'yı 6 Ekim'de,Konya Ereğlisi'nde boğdurdu.[104][125] Aynı gün RüstemPaşa sadrazamlıktan azledildi ve yerine Kara Ahmed Pa-şa getirildi.[125] Öte yandan kışı Halep'te geçiren, ilk-baharda ise Nahçıvan'a kadar ilerleyen Osmanlı ordusu,Şah Tahmasp'ın çekilmesi üzerine Nahçıvan, Revan veKarabağ taraflarını ele geçirdi.[126] Amasya'ya döndü vekışı burada geçirdi.[125] 29 Mayıs 1555'te, iki devlet ara-sında imzalanan Amasya Antlaşması ile sınır belirlenir-ken; Bağdat dahil Irak'ın büyük kısmı, Gürcistan'ın batısı(İmereti, Megrelya, Guria[127][128]), Fırat ile Dicle nehir-leri arasındaki bölge (Azerbaycan'ın batısı ve Tebriz[126])Osmanlı İmparatorluğu'nda[125][126], Azerbaycan, Irak'ınve Gürcistan'ın doğusu (Mesheti, Kaheti, Kartli) iseSafevilerde kaldı.[127][129] 31 Temmuz 1555'te İstanbul'a

dönen Süleyman, 29 Eylül'de Sadrazam Kara Ahmed Pa-şa'yı idam ettirdi ve yerine tekrardan Damat Rüstem Pa-şa'yı getirdi.[125]

Habsburglarla Fransa arasında 1551 yılından beri süre-gelen savaş esnasında Fransa Kralı II. Henri, 30 Ara-lık 1557 tarihinde Süleyman'a mektup yazarak kendisin-den yardım istedi.[130] Fransa'ya yardım amacıyla nisan1558'de İstanbul'dan ayrılan Turgut Reis ve Piyale Paşakomutasındaki Osmanlı Donanması, 13 Haziran 1558'deİtalya'ya vardı.[130] Temmuz ayında İspanyol İmparator-luğu'nun elindeki Balear Adaları'na, başarıyla sonuçlanansaldırılar düzenlenmeye başlandı.[131] Bunun üzerine İs-panya Kralı II. Felipe, Osmanlı İmparatorluğu'nun elin-deki Trablus’u geri almak amacıyla Papa IV. Paulus'tanyardım istedi. İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhu-riyeti, Papalık Devletleri, Ceneviz Cumhuriyeti, SavoieDükalığı ve Malta Şövalyeleri'nden oluşan donanma, 10Şubat 1560'ta Trablus’a doğru yola çıktı. 7 Mart'ta Cerbeadasını ele geçiren donanma, burada bir kale inşasınabaşladı.[132] Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı Donan-ması ise 11 Mayıs’ta Cerbe'ye ulaştı.[132] Yapılan denizmuharebesinden Osmanlı Donanması zaferle ayrıldı.[132]

Oğulları Şehzade Bayezid ile Şehzade Selim arasında ya-şanan taht kavgasında Selim'in tarafında oldu.[125] İran'asığınan Bayezid ve oğullarını, Şah Tahmasb ile yaptığımektuplaşmanın sonunda, 25 Eylül 1561'de, Kazvin'deboğdurttu.[125]

2.5 1562-1566

Johann Peter Krafft tarafından 1825 yılında yapılan bu tabloda,Zigetvar Kuşatması gösterilmektedir.

10 Temmuz 1561'de Sadrazam Rüstem Paşa öldü, yerineSemiz Ali Paşa atandı.[133] 1562 yılında İstanbul'a gelenelçi Ogier Ghislain de Busbecq aracılığıyla HabsburglarlaOsmanlı İmparatorluğu arasında sekiz yıllık bir antlaşmaimzalandı.[134] Bu antlaşmaya göre Ferdinand, Erdel'inOsmanlı'da kaldığını ve 1547'deki antlaşmada olduğu gi-bi yıllık 30.000 altın vergi vermeyi kabul etti.[134]

Turgut Reis ve Piyale Paşa'nın komutasındaki Osman-lı Donanması, 18 Mayıs 1565 tarihinde Malta Şövalye-

9

leri'nin elindeki Malta adasını bir kez daha kuşattı.[135]

Malta Şövalyeleri'nin yanında İspanyol İmparatorluğu,Sicilya Krallığı ve Maltalı siviller de adanın savunması-na destek oldu. 11 Eylül'de başarısızlıkla sonuçlanan ku-şatma sonrasında Turgut Reis de çarpışmalar esnasındaaldığı darbe ile vefat etti.[136] Ancak 1565 yılında I. Sü-leyman'ın vefatına az kala Piyale Paşa komutasındaki ge-miler Sakız Adası'nı fethetmişlerdir.[137]

Yaşlanmış I. Süleyman’ı iki has-oda ağası ile birlikte tasvir edenminyatür

Osmanlı hükûmeti, 1562'deki antlaşmada yer alan ko-şullara göre yıllık vergisini ödemeyen Ferdinand'ın 1564yılındaki ölümünün ardından Kutsal Roma İmparatoruolan II. Maximilian'dan hem eski borçların ödenmesi-ni hem de kalan altı yıl için vergilerin ödenmesi temi-natını istedi.[138] Maximilian, İstanbul'a gönderdiği el-çiyle bu koşulları yerine getirdi.[138] Ancak karşılıklı sı-nır ihlalleri sonrasında, Semiz Ali Paşa'nın 28 Haziran1565'teki ölümünün ardından sadrazamlığa gelen Sokol-lu Mehmed Paşa'nın tutumu üzerine Süleyman;[138] 1Mayıs 1566'da, yaklaşık 13 yıl aradan sonra, 72 yaşın-da 13. seferine çıktı.[133][139] 27 Haziran'da Belgrad'avaran ve burada Sigismund Zapolya'nın kuvvetlerininde katıldığı Osmanlı Ordusu, 2 Ağustos’ta Zigetvar'avardı.[133][139][140] Süleyman ise kuşatma yerine 5 Ağus-tos’ta varmış ve kuşatmanın görülebileceği bir tepede yeralan çadırına yerleşmişti.[139][140] 7 Eylül 1566 gecesi,Zigetvar'ın alınmasından bir gün önce, kaynaklara gö-re gut, dizanteri, felç veya anjin sebebiyle vefat etti.[141]

Öte yandan Zigetvar'ın yanında Göle, Yanva, Lügos vediğer bazı kaleler de ele geçirilmişti.[142] Süleyman'ınölümü 48 gün boyunca, 21 Ekim günü ordunun Ziget-

I. Süleyman'ın bedeninin Belgrad'tan dönerken. Oğlu İkinci Selimonu bekliyor.

var'dan ayrılışına kadar saklandı.[141] Cenazesi, 28 Ka-sım'da Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin kıldırdığı nama-zın ardından Süleymaniye Camii'nde toprağa verildi.[141]

Süleyman'ın vefatının ardından yerine oğlu II. Selim geç-ti.

3 Kültür ve sanat alanındaki geliş-meler

3.1 Mimari gelişmeler

I. Süleyman'ın padişahlığı döneminde, I. François tara-fından İstanbul'a yollanan Fransız elçi Pierre Gilles'inyazdıklarına göre şehirde Bizans İmparatorluğu döne-minden fazla yapı kalmamıştı.[143] Döneminde birdenfazla sultan külliye yaptıran Süleyman döneminde ilkolarak, babası I. Selim döneminde yapımına başlanı-lan I. Selim Külliyesi'nin yapımı tamamlanırken;[144] oğ-lu Mehmed için Şehzadebaşı Külliyesi ve kendisi için,Osmanlı mimarisinin en önemli örneklerinden biri olarakkabul edilen Süleymaniye Külliyesi yapıldı.[143][145] Yinepadişahın yakınlarının külliyeleri; Rüstem Paşa Külliye-si, Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi, Kılıç Ali Paşa Kül-liyesi, Haseki Külliyesi ve Mihrimah Sultan külliyeleri(Üsküdar ve Edirnekapı'da olmak üzere iki tane), Hadımİbrahim Paşa Külliyesi, Kara Ahmed Paşa Külliyesi de budönemde inşa edildi.[143] Öte yandan nüfus artışına bağlı

10 4 ÖZEL HAYATI

Süleymaniye Camii, Kanuni Sultan Süleyman tarafından MimarSinan'a 1551-1558 yılları arasında yaptırılmıştır.

olarak İstanbul'da çekilen su sıkıntısının önüne geçmekamacıyla su tesisleri yenilendi ve Kırkçeşme su sistemikuruldu.[145]

Bu imar faaliyetlerinde başı çeken kurum, saraya bağlıolarak çalışan ve devlet sınırlarındaki her türlü resmî in-şaat işlerini yürüten Hassa Mimarlar Ocağı ile başındakihassa mimarbaşı idi.[146] Süleyman tahta çıktığı dönemdehassa mimarbaşı, I. Selim döneminde göreve gelen AcemAli'ydi.[147] 1538 veya 1539 yılında ölen Acem Ali'ninardından yerine gelen ve Süleyman döneminde yapılanmimari eserlerin çoğunda imzası bulunan Mimar Sinan,Osmanlı döneminin en büyük mimarlarından biri olarakkabul edilmektedir.[143][148]

3.2 Sanatsal gelişmeler

Kanuni Sultan Süleyman dönemine ait altın bir sikke, 1520.

I. Süleyman'ın saltanatı döneminde yetişen başlıca şairlerarasında Fuzûlî, Bâki, Pir Sultan Abdal ve Bağdatlı Ruhigösterilmektedir.[149] Matrakçı Nasuh ise dönemin önem-li ressam, tarihçi ve minyatür sanatçılarındandı.[149] Yinebu çağda yaşayan ve Süleymanname'yi yazan şehnameciArifî, nakkaş Nigarî ve hattat Ahmed Karahisarî de dö-nemin önde gelen sanatçıları arasında yer almaktadır.[149]

Sultan Süleyman döneminde ayrıca sadrazam PargalıMakbul İbrahim Paşa, Mohaç Meydan Savaşı sonrasındaBudin'den İstanbul'a Üç Güzeller olarak anılan mitolojikheykeller getirmiş ve At Meydanında bulunan sarayınadikmiştir. Bu heykeller her ne kadar ilgi uyandırsa da bazıçevreler tarafından put olarak görülüp hoş karşılanmadı-ğı için kalıcı olamamıştır. Bu heykellerin yanı sıra, Bu-din'den bazı Doğu ve Batı düşünürlerinin eserleri İstan-bul'a getirilmiş ve kütüphane oluşturulmuştur. Bu eser-ler Macar kralı Matthias Corvinus’un kurduğu geniş kü-tüphaneden savaş ganimeti olarak elde edilmiştir. Süley-man bu yönüyle Osmanlı kütüphane kültüründe etkili veönemli bir padişah olarak yer alır.[150]

3.3 Eğitim

Sultan Süleyman döneminde çok sayıda medrese kurul-muştur. Bu dönemde sarayda kurulan kütüphanelerdençok, medrese ve külliyelerde kurulan kütüphanelerin önplanda olduğu görülmektedir. Bu da, devletin halkın eği-timini daha ön planda tutmaya başladığının göstergesiolarak görülebilir.I. Süleyman döneminde kurulan ve Osmanlı Devle-ti’nin ikinci büyük eğitim kurumu olan SüleymaniyeMedreseleri açmış olduğu farklı bilim dalları nedeniyle(özellikle tıp, matematik ve diğer akli bilimler) yenidenbir sınıflamaya gidilmiştir. Sultan Süleyman dönemin-de yapılan düzenlemeyle Osmanlı medreselerinde eğitimDahil medreselerinden sonra iki aşamaya ayrılmıştır. Bi-rincisi Sahn-ı Seman medreselerinde hukuk, ilâhiyat veedebiyat dallarında yapılan eğitim, ikincisi ise Süleyma-niye Medreselerinde matematik ve tıp alanlarında yapılaneğitimdir.

4 Özel hayatı

Saruhan Sancak Beyi olduğu sıralarda hareme giren vegerçek ismi bilinmediğinden Fülane Hatun olarak geçenkadın, çoğu tarihçi tarafından Süleyman'ın ilk eşi olarakgösterilmektedir. Tarihçi Çağatay Uluçay; Süleyman'ınHürrem Sultan, Mahidevran Sultan ve Gülfem Hatun ol-mak üzere üç eşi olduğunu ve başka eşlerinin de olabi-leceğini söyler.[151] Öte yandan Fülane Hatun'dan dün-yaya gelen Mahmud;[152] Mahidevran Sultan'dan dünya-ya gelen Şehzade Mustafa; Hürrem Sultan'dan dünyayagelen Şehzade Mehmed, Mihrimah Sultan, Şehzade Ab-dullah, Şehzade Selim, Şehzade Bayezid, Şehzade Cihan-gir ve annesinin Gülfem Hatun olduğu yönünde görüşler

11

Süleyman'ın Süleymaniye Camii'ndeki kabri şerifi

Alman Barok ressam Anton Hickel'inHürrem ve Sultan adlı tab-losu (1780)

olan Şehzade Murad olmak üzere Süleyman'ın toplam-da sekiz erkek ile iki kız çocuğunun olduğu kesin ola-rak bilinmektedir.[153] Bunlara ek olarak Yılmaz Öztu-

na; Şehzade Orhan, Şehzade Osman, Şehzade Abdullah,Şehzade Mehmed, Şehzade Mehmed, Şehzade Orhan'ıda Süleyman'ın oğlu olarak göstererek bu sayının on beşolduğunu belirtir ve Fatma Sultan adında bir kızı dahaolduğunu söyler.

Eşleri

• Hürrem Sultan: Sancak beyliği veya 1520'deki tah-ta çıkışının ardından haremine girdiği tahmin edilencariye Hürrem Sultan, 1521'de Mehmed'ı, 1522'deMihrimah'ı, 1522 veya 1523'de Abdullah'ı, 1524'deSelim'ı, 1525'de Bayezid'ı, 1531'de Cihangir'ı dün-yaya getirdi. 15 Nisan 1558'de vefat etti.

• Mahidevran Sultan (bazı kaynaklarda ismi Gülba-har olarak da geçer)[154]: 1500 yılı civarında doğanve cariye kökenli olan Mahidevran Sultan, 1515'deMustafa'yı dünyaya getirdi.[155] Mustafa'nın Süley-man tarafından 6 Ekim 1553'te boğdurulmasınınardından Bursa'da yaşamaya başladı.[156] 3 Şubat1580'de, Bursa'da vefat etti.[156]

• Gülfem Hatun: Süleyman'ın, Hürrem Sultan'dan ön-ceki ve sonraki hasekisi olduğu yönünde görüşlerolan, cariye kökenli eşiydi.[157][158][159] 1561 veya1562 yılında vefat eden Gülfem Hatun'un,[157][160]

1521'de dünyaya gelen ve 12 Ekim 1521'de vefateden Şehzade Murad'ın annesi olduğu yönünde gö-rüşler mevcuttur.[159]

• Fülane Hatun: Süleyman'ın ilk eşi olup, ger-çek adı bilinmemektedir. 1512'de dünyaya gelenMahmud'un annesiydi.

Çocukları

• Şehzade Mahmud: 1512 yılında, Fülane Hatun'dandoğan Süleyman'ın ilk oğluydu. 29 Ekim 1521'de,geçirdiği hastalık sebebiyle vefat etti.[161]

• Şehzade Mustafa: 1515 yılında Mahidevran Sul-tan'dan dünyaya geldi.[162][163] Çeşitli sancaklarda,sancak beyi olarak görev yaptı. Tahta geçmek is-tediği söylentilerinin ardından 6 Ekim 1553 gü-nü, Konya Ereğlisi'nde babası Süleyman tarafındanboğdurtuldu.[104][125]

• Şehzade Murad: 1521'de dünyaya gelen ve ekim1521'de vefat eden Murad'ın annesi kesin olarak bi-linmese de, Gülfem Hatun olduğu yönünde iddialarbulunmaktadır.[161][164]

• Şehzade Mehmed: 1521 yılında Hürrem Sultan'dandünyaya gelen Mehmed, 1543 yılında vefat etti.[165]

• Mihrimah Sultan: 1522 yılında, Hürrem Sultan'dandünyaya geldi, 1578'de vefat etti.

12 6 KAYNAKÇA

II. Selim

• Şehzade Abdullah: 1522 veya 1523 yılında, Hür-rem Sultan'dan dünyaya gelen Abdullah, doğumun-dan iki-üç yıl sonra vefat etti.[161][166]

• Şehzade Selim: 1524'te Hürrem Sultan'dan dünya-ya geldi.[161][165] Annesi Hürrem Sultan'ın ölümün-den sonra, kardeşi Bayezid ile girdiği taht mücade-lesinde babası Süleyman'ın da desteğini aldı. Süley-man'ın vefatının ardından, II. Selim olarak OsmanlıPadişahı oldu. 1574'te ölene kadar padişah olarakkaldı.

• Şehzade Bayezid (1525-1561): 1525'te Hürrem Sul-tan'dan dünyaya geldi.[161][165] Hürrem Sultan'ınölümünden sonra, kardeşi Selim ile taht mücadele-sine girdi. Süleyman'ın Selim'in tarafını tutmasıy-la İran'a kaçtı. 1561'de Osmanlı elçileri tarafındanKazvin'de boğularak öldürüldü.[167]

• Şehzade Cihangir (1531-1553): 1531'de HürremSultan'dan dünyaya gelen Cihangir, 1553'te vefatetti.[161]

• Raziye Sultan: 1524 yılında, 1571'de vefat etti.[168]

• Şehzade Ahmed

• İsmi bilinmeyen bir kız[160]

4.1 Edebî kimliği

Âlem içre mûteber bir nesne yok devlet gibiOlmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi—I. Süleyman

Muhibbî mahlasıyla şiirler yazan Süleyman'ın bir dedivanı vardır.[169]

Nadiren de olsa Muhib, I. Süleyman, Meftûnî, Âcizîmahlaslarını kullandığı hacimli divanında tam 2779 adetgazel bulunmaktadır ki, Divan şairleri arasında oldukçafazla gazel yazmış olan Zâtî'nin bile ulaştığı gazel sayısı1825'tir. Kanuni böylece Divan edebiyatının gazel reko-runu kırmıştır.

5 Popüler kültürdeki yeri

2003 yapımı Hürrem Sultan isimli Türk dizisindeI.Süleyman'ı Ali Sürmeli canlandırdı.2011-2014 yılları arasında yayınlanan ve I.Süleyman dö-neminin anlatıldığı Muhteşem Yüzyıl adlı Türk dizisindeise Halit Ergenç tarafından canlandırılmıştır.Ubisoft'un yapımcılığını yaptığı, 2011 yapımı Assassin’sCreed: Revelations oyununda yer almaktadır. Age of Em-pires III ve Civilization V oyunlarında da Osmanlı'nın hü-kümdarı olarak yer almaktadır.

6 Kaynakça

Genel

• Mansel, Phillip (1998). Constantinople : City of theWorld’s Desire, 1453–1924. New York: St. Martin’sGriffin. ISBN 978-0312187088.

• Clot, André (1992). Suleiman the Magnificent : TheMan, His Life, His Epoch. Londra: Saqi Books.ISBN 978-0863561269.

• Kinross, Patrick (1979). The Ottoman centuries: TheRise and Fall of the Turkish Empire. New York:Morrow. ISBN 978-0688080938.

• Imber, Colin (2002). The Ottoman Empire, 1300–1650 : The Structure of Power. New York: PalgraveMacmillan. ISBN 978-0333613863.

• Celâlzâde Mustafa Çelebi (Şubat 2011). Kanunî'ninTarihçisinden Muhteşem Çağ. İstanbul: Kariyer Ya-yıncılık. ISBN 978-9944-300-59-9.

• Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurremve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi.

13

• Sakaoğlu, Necdet; Gür, Ayşen (Şubat 2011). “Muh-teşem Yüzyılın Anatomisi”. NTV Tarih (25). ISSN1308-7878.

• Severy, Merle (Kasım 1987). “The World of Süley-man the Magnificent”. National Geographic (Was-hington, DC: National Geographic Society) (172).ISSN 0027-9358.

• Akgündüz, Ahmed; Özturk, Said (2011). OttomanHistory: Misperceptions and Truths. IUR Press.ISBN 9789090261089.

• Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empi-re, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. ISBN9780415969130.

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi,II. cilt. Ankara. ISBN 975-16-0012-X.

• Kumrular, Özlem (editör) (2007). Muhteşem Süley-man. İstanbul: Kitap Yayınevi. ISBN 975-6051-77-1.

• Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. İstan-bul: Yeditepe Yayınevi. ISBN 9786054052554.

• Altaylı, Yasemin (2008). Osmanlı Döneminde Bu-din. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüBatı Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Hungarolo-ji Bilim Dalı.

Özel

[1] “Titian”. The Kings Academy. 20 Kasım2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141120195114/http://www.kingsacademy.com/mhodges/11_Western-Art/14_Italian-High-Renaissance/Titian/Titian.htm. Erişimtarihi: 24 Ocak 2013.

[2] Tüzün, Güler (2004). “Muhteşem Süleyman”. TarihteOlağanüstü Kişiler. Ana Yayıncılık. s. sf. 19. ISBN 975-7760-83-8.

[3] Tüzün, Güler (2008). “Kanuni”. Britannica Bilgi Hazinesi.Sabah. s. sf. 477. ISBN 975-7930-32-6.

[4] Sakaoğlu, Necdet (Aralık 2012). “Kanunî 10 yılını sefer-lerde 36 yılını sarayda geçirdi”. NTV Tarih (47): 20.

[5] Mansel, Phillip; sf. 61

[6] “SOLIMAN II LE MAGNIFIQUE (1520-1566)".Byegm.gov.tr. 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından ar-şivlendi. http://web.archive.org/web/20110202212449/http://www.byegm.gov.tr:80/YAYINLARIMIZ/kitaplar/histoire-turquie/c_10.htm. Erişim tarihi: 29Mart 2010.

[7] Şahiner, Atilla (2008). “Sultan (I.) Süleyman (Kanuni)".Osmanlı Tarihi. Lacivert Yayıncılık. s. sf. 121. ISBN 978-9944-75-902-1.

[8] Clot, André; sf. 25

[9] Özdamarlar, Metin (2009). “Kanuni Sultan Süleyman”.Zirvede Tek Başına. Timaş Yayıncılık. s. sf. 4. ISBN 978-975-263-887-7.

[10] Afyoncu, Erhan; sf. 15

[11] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 234

[12] Sakaoğlu, Necdet; sf. 4

[13] Clot, André; sf. 28

[14] Barber, Noel (1973). The Sultans. New York: Simon &Schuster. s. sf. 36. ISBN 0786106824.

[15] Afyoncu, Erhan; sf. 16

[16] Kinross, Patrick; sf. 175

[17] Çakar, Enver. “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbey-liğinin İdarî Taksimatı" (PDF). Fırat Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Dergisi. ss. 357-358. 31Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.http://web.archive.org/web/20140531142802/http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt13/sayi1/351-374.pdf.

[18] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 308

[19] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 330

[20] Bahadıroğlu, Yavuz (2009). “Kanuni Sultan Süleyman(Muhteşem Padişah)". Osmanlı Tarihi. Nesil Yayınları. s.sf. 157-189. ISBN 978-975-269-299-2.

[21] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 311-312

[22] Imber, Colin; sf. 49

[23] Clot, André; sf. 39

[24] Afyoncu, Erhan; sf. 29

[25] Kinross, Patrick; sf. 176

[26] Sakaoğlu, Necdet; sf. 5

[27] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 315

[28] Afyoncu, Erhan; sf. 35

[29] Afyoncu, Erhan; sf. 37

[30] Celalzade Mustafa Çelebi; sf. 106

[31] Afyoncu, Erhan; sf. 43

[32] Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı; sf. 323

[33] Kinross, Patrick; sf. 187

[34] Severy, Merle; sf. 580

[35] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 326

[36] Sakaoğlu, Necdet; sf. 6

[37] Bilge, Sadık Müfit (2000). “Macaristan'da Osmanlı haki-miyetinin ve idarî teşkilatın kuruluşu ve gelişmesi” (PDF).Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygu-lama Merkezi dergisi. ss. sf. 34. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1267/14566.pdf. Erişim tarihi: 12 Ma-yıs 2012.

14 6 KAYNAKÇA

[38] Afyoncu, Erhan; sf. 46

[39] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 346

[40] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 347

[41] Afyoncu, Erhan; sf. 47

[42] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 328

[43] Afyoncu, Erhan; sf. 55

[44] Kohler, Alfred (2003) (Almanca). FerdinandI., 1503-1564: Fürst, König und Kaiser. Mü-nih: C.H. Beck. ISBN 3-406-50278-4. http://books.google.com.tr/books?id=1cVR2wbob0AC&printsec=frontcover&hl=tr#v=onepage&q&f=false.

[45] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 329

[46] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 331

[47] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 332

[48] Turnbull, Stephen; sf. 51

[49] E.J. Brill’s First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936.Brill Publishers. s. sf. 465. http://books.google.com.tr/books?id=xd5VonTOppMC&pg=PA465&lpg=PA465&dq=Nicolas+Jurischitz&source=bl&ots=gKmsNyrrru&sig=VfMkJ8w8N-5257nnM3moQccp3_U&hl=tr&sa=X&ei=iraKT4fqEJHmtQahnrmBDA&ved=0CCwQ6AEwAQ#v=onepage&q=Nicolas%20Jurischitz&f=false.

[50] Sakaoğlu, Necdet; sf. 7

[51] Afyoncu, Erhan; sf. 57

[52] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 334

[53] Wheatcroft, Andrew (2009) (İngilizce). The Enemy at theGate: Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe.Basic Books. s. 59. ISBN 0-465-01374-0.

[54] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 335

[55] Iorga, Nicolae (2009). Gescchiste des Osmanichen. II. Ye-ditepe Yayınları. s. sf. 350-351. ISBN 75-6840-19-X.

[56] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 349

[57] Imber, Colin; sf 51

[58] Malcolm, Peter M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Ber-nard. The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Ti-mes to the First World War. Cambridge UniversityPress. s. sf. 330-331. http://books.google.com/books?id=j15MBH-FIwkC&pg=PA330.

[59] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 350

[60] Sakaoğlu, Necdet; sf. 8

[61] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 351

[62] Clot, André; sf. 93

[63] Cavendish, Marshall; sf. 193

[64] Golany, Gideon (1999). Babylonian Jewishneighborhood and home design. Edwin Mel-len Press. s. sf. 24. ISBN 0773478981. http://books.google.com.tr/books?id=XtlOAAAAMAAJ&q=31+december+1534+capture+baghdad&dq=31+december+1534+capture+baghdad&hl=tr&sa=X&ei=nVKuT6H4Bs7o-gasn4HdCA&ved=0CDAQ6AEwAA.

[65] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 372

[66] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 373

[67] Mattingly, Garrett. Renaissance Diplomacy. DoverPublications. s. sf. 154. http://books.google.com.tr/books?id=2-0cVoc_fmoC&pg=PA154&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[68] Hammer-Purgstall, Joseph von. “V. cilt”. Devlet-i Osma-niye Tarihi. çeviren: Ata Bey. İstanbul. s. sf. 60.

[69] Sakaoğlu, Necdet; sf. 9

[70] Setton, Kenneth (1984). The Papacy and the Levant,1204-1571. Amer Philosophical Society. s. sf. 431. http://books.google.com.tr/books?id=EgQNAAAAIAAJ&pg=PA431&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[71] Turnbull, Stephen R; sf. 52

[72] Malcolm, Peter M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Ber-nard. The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Ti-mes to the First World War. Cambridge UniversityPress. s. sf. 327. http://books.google.com/books?id=j15MBH-FIwkC&pg=PA330.

[73] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 375

[74] Shaw, Stanford J.; sf. 100

[75] Iorga, Nicolae; sf. 356

[76] Sakaoğlu, Necdet; Gür, Ayşen; sf. 30

[77] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 376

[78] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 379

[79] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 392

[80] McGregor, Andrew James (2006). A Military His-tory of Modern Egypt: From the Ottoman Con-quest to the Ramadan War. Greenwood Publis-hing Group. s. sf. 30. ISBN 0-275-98601-2. http://books.google.com.tr/books?id=WrbCziCWJPEC&pg=PA30&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[81] Kour, Zaka Hanna. The history of Aden, 1839-72. s. sf. 2.http://books.google.com/books?id=KrsmNygcbNgC&pg=PA2.

[82] İnalcık, Halil (1994). An Economic and SocialHistory of the Ottoman Empire. Cambridge Uni-versity Press. s. sf. 324. ISBN 0-521-57456-0.http://books.google.com.tr/books?id=Ovg_RQlklU4C&pg=PA326&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[83] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 393

[84] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 394

15

[85] Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said; sf. 185

[86] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 338

[87] Altaylı, Yasemin; sf. 39

[88] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 339

[89] Garnier, Edith; sf. 201

[90] Garnier, Edith; sf. 203

[91] Garnier, Edith; sf. 208

[92] Sakaoğlu, Necdet; sf. 10

[93] Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An Inter-national Encyclopedia. ABC-CLIO. s. sf. 387. ISBN1-57607-733-0. http://books.google.com.tr/books?id=L_xxOM85bD8C&pg=PT387&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[94] İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Es-tergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü. s. 54.

[95] Harley, John Brian (1992). Cartography in the Tra-ditional Islamic and South Asian Societies. OxfordUniversity Press. s. sf. 245. ISBN 0-226-31633-5.http://books.google.com.tr/books?id=ocoV2iI4vcoC&pg=RA2-PA245&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[96] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 340

[97] Knecht, Robert; sf. 487

[98] Arnold, Thomas F.; sf. 487-488

[99] Knecht, Robert; sf. 488-489

[100] Crowley, Roger; sf. 75-79

[101] Setton, Kenneth M.; sf. 473

[102] 15 Mart 1515 - 9 Nisan 1550

[103] Jackson, Peter; Lockhart, Laurence (1986). TheCambridge History of Iran: The Timurid and SafavidPeriods. Cambridge University Press. s. sf. 382-383.ISBN 0-521-20094-6. http://books.google.com.tr/books?id=fY01Tc2SZVEC&pg=PA382&dq=%22The+Cambridge+history+of+Iran%22+1547+van+siege&hl=tr&sa=X&ei=K6OVT7uUO9HktQbRoLjgBA&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false.

[104] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 360

[105] Miller; William sf. 2

[106] Malcolm, Peter M.; Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard.The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to theFirst World War. Cambridge University Press. s. sf. 328.http://books.google.com.tr/books?id=4AuJvd2Tyt8C&pg=PA328&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[107] Badger, George Percy (1838). Description of Maltaand Gozo. s. sf. 292. http://books.google.com.tr/books?id=OM4NAAAAQAAJ&pg=PA292&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[108] Shaw, Stanford J.. History of the Ottoman Em-pire and Modern Turkey. Cambridge Univer-sity Press. s. sf. 106. ISBN 0-521-21280-4. http://books.google.com.tr/books?id=UVmsI0P9RDUC&pg=PA107&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[109] Setton, Kenneth (1984). The Papacy and the Levant,1204-1571. Amer Philosophical Society. s. sf. 555. http://books.google.com.tr/books?id=EgQNAAAAIAAJ&pg=PA431&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[110] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 386

[111] Braudel, Fernand (1995). The Mediterranean andthe Mediterranean World in the Age of Philip II.University of California Press. s. sf. 920. http://books.google.com.tr/books?id=LPp63EKb9moC&pg=PA920&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[112] Turner, Sharon (1839). The history of England: fromthe earliest period to the death of Elizabeth. Lond-ra. s. sf. 311. http://books.google.com.tr/books?id=WUhkAAAAMAAJ&pg=PA311&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[113] Somerville, James, ed. (1993). “Kanuni Sultan Süley-man”. Temel Britannica. X . cilt. Ana Yayıncılık. ss. sf.8.

[114] OTAM: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma veUygulama Merkezi dergisi. Ankara Üniversitesi Basımevi.2000. s. sf. 35. http://books.google.com.tr/books?id=SEAtAQAAIAAJ&q=sokollu+10+july+1551&dq=sokollu+10+july+1551&hl=tr&sa=X&ei=IleuT6r3Oc_z-gb1zNXmCA&ved=0CDoQ6AEwAQ.

[115] Bilge, Sadık Müfit; sf. 62

[116] Yücel, Yaşar; Sevim, Ali (1990). Türkiye Tarihi:Osmanlı Dönemi 1300-1566. s. II. cilt, sf. 274.ISBN 9751602572. http://books.google.com.tr/books?id=K5BpAAAAMAAJ&q=sokullu+teme%C5%9Fvar+ku%C5%9Fatt%C4%B1&dq=sokullu+teme%C5%9Fvar+ku%C5%9Fatt%C4%B1&hl=tr&sa=X&ei=g8yuT7qgFYmV-wbIqNHNDA&ved=0CDMQ6AEwAA.

[117] Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı; sf. 341

[118] Bilge, Sadık Müfit; sf. 59

[119] Shaw, Stanford J.. History of the Ottoman Em-pire and Modern Turkey. Cambridge Univer-sity Press. s. sf. 107. ISBN 0-521-21280-4. http://books.google.com.tr/books?id=UVmsI0P9RDUC&pg=PA107&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[120] Peterson, John. Historical Muscat: An Illust-rated Guide and Gazetteer. s. sf. 118. http://books.google.co.jp/books?id=gNu4_uHo7CQC&pg=PA118#v=onepage&q&f=false.

[121] Malekandathil, Pius. Maritime India: Trade, Re-ligion and Polity in the Indian Ocean. s. sf. 117.http://books.google.co.jp/books?id=rN69iFj1PJoC&pg=PA117#v=onepage&q&f=false.

16 6 KAYNAKÇA

[122] Casale, Giancarlo (2010). The Ottoman age of Explora-tion. Oxford University Press. s. sf. 99. ISBN 978-0-19-537782-8.

[123] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 399

[124] Halsall, Paul (1998). “Medieval Sourcebook: SidiAli Reis (16th Century CE): Mirat ul Memalik (TheMirror of Countries), 1557 CE”. Fordham Üniversitesi.14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.http://web.archive.org/web/20140814160333/http://www.fordham.edu/halsall/source/16CSidi1.asp. Erişimtarihi: 28 Nisan 2012.

[125] Sakaoğlu, Necdet; sf. 11

[126] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 361

[127] Oqtay Əfəndiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı,”Şərq-Qərb”, 2007. sf. 104-105 ISBN 978-9952-34-101-0

[128] Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. III cild (XIII-XVIII əsrl-ər). Bakı. “Elm”. 2007. sf. 188 ISBN 978-9952-448-39-9

[129] Tarih-i alem aray-i Abbasi, sf. 87

[130] Setton, Kenneth (1984). The Papacy and the Levant,1204-1571. Amer Philosophical Society. s. sf. 698. http://books.google.com.tr/books?id=EgQNAAAAIAAJ&pg=PA698&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[131] Duruy, Victor (1894). History of modern times: from thefall of Constantinople to the French revolution. New York.s. sf. 237.

[132] Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquestin the Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. s. sf. 278. http://books.google.com.tr/books?id=jBBYD2J2oE4C&pg=PA278&dq=7+may+1560+djerba&hl=tr&sa=X&ei=isebT7LvO8vZsgaGzqh-&ved=0CEgQ6AEwAw#v=onepage&q&f=false.

[133] Sakaoğlu, Necdet; sf. 12

[134] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 342

[135] Balbi, Francesco; Dusgate, Ernle; Bradford, Selby(2005). The Siege of Malta, 1565. Woodbridge, Suffolk:Boydell & Brewer. s. sf. 45. ISBN 1-84383-140-6.http://books.google.com.tr/books?id=l8luF8lm3DgC&printsec=frontcover&dq=1965+siege+of+malta&hl=tr&sa=X&ei=ZlacT4LpE_DU4QSe47GqDg&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false.

[136] Setton, Kenneth (1984). The Papacy and the Levant,1204-1571. Amer Philosophical Society. s. sf. 875. http://books.google.com.tr/books?id=EgQNAAAAIAAJ&pg=PA431&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false.

[137] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 436

[138] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 409

[139] Turnbull, Stephen R: sf. 55-56

[140] Coppée, Henry; sf. 562-565

[141] Sakaoğlu, Necdet; sf. 13

[142] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 412

[143] Sakaoğlu, Necdet; Gür, Ayşen; sf. 32

[144] Kumrular, Özlem; sf. 269

[145] Kumrular, Özlem; sf. 270

[146] Kumrular, Özlem; sf. 272

[147] Kumrular, Özlem; sf. 282

[148] Kumrular, Özlem; sf. 286

[149] Sakaoğlu, Necdet; Gür, Ayşen; sf. 33

[150] Anameriç, Hakan. “Osmanlılarda kütüphane kültürü vebilimsel yaşama etkisi”. https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:aJupVlSGFOAJ:dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/26/188.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShcthug32RfqRUL2csO3jBAHD6F3uMe2Z8ULwP-UQX86sdr66kO-85vUEq7eCKXVP6OBXqdUHovofRm_8KmUK-34MgRrVkbrT7O9nJF9Z1sv0O-bRAgJA5vwyh2Qs6S2C8ryrDO&sig=AHIEtbQ7Wd4s_fjdGFmFKYjd0Kn4p28bWQ.

[151] Uluçay, Çağatay (1985). Padişahların Kadınları ve Kız-ları. Türk Tarih Kurumu. s. sf. VI. http://books.google.com.tr/books?ei=eGPHT6r4FoGf-QackNHmDg&hl=tr&id=nktpAAAAMAAJ&dq=ulu%C3%A7ay+s%C3%BCleyman+kad%C4%B1nlar&q=raziye#search_anchor.

[152] Uluçay, M. Çağatay (1985). Padişahların Kadınla-rı ve Kızları. Türk Tarih Kurumu. s. sf. 39. http://books.google.com.tr/books?id=nktpAAAAMAAJ&q=%22Raziye+Sultan%22&dq=%22Raziye+Sultan%22&hl=tr&sa=X&ei=k8nDT7qeIcKYOp7tsOAJ&ved=0CDoQ6AEwAg.

[153] “Osmanlı Padişahları". Türk Tarih Kurumu. 2Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.http://web.archive.org/web/20130502064311/http://www.ttk.org.tr:80/index.php?Page=Sayfa&No=116.

[154] Yermolenko, Galina I. (2010). Roxolana in Euro-pean Literature, History and Culture. AshgatePublishing. s. sf. 2. ISBN 0754667618. http://books.google.com.tr/books?id=iRE-ybv0SLkC&pg=PA153&dq=%22Mahidevran%22&hl=tr&sa=X&ei=buCqT_vIL8fIhAe7prCdCg&ved=0CD8Q6AEwAw#v=onepage&q&f=false.

[155] Sakaoğlu, Necdet; sf. 26

[156] Sakaoğlu, Necdet; sf. 27

[157] Uluçay, Çağatay (1985). Padişahların kadınları vekızları. Türk Tarih Kurumu. s. sf. 37-38. http://books.google.com.tr/books?ei=DzisT_-XC4XIhAfBs6ydCg&hl=tr&id=nktpAAAAMAAJ&dq=g%C3%BClfem+hatun+%C3%87a%C4%9Fatay+Ulu%C3%A7ay&q=g%C3%BClfem+hatun#search_anchor.

[158] Sakaoğlu, Necdet; sf. 28

[159] Öztuna, Yılmaz (1989). Kanûni Sultan Süleyman. Kültürve Turizm Bakanlığı. s. sf. 11. ISBN 9751703743. http://books.google.com.tr/books?id=UdYcAAAAMAAJ&q=kanuni+sultan+s%C3%BCleyman+%C3%A7ocuklar%

17

C4%B1&dq=kanuni+sultan+s%C3%BCleyman+%C3%A7ocuklar%C4%B1&hl=tr&sa=X&ei=SCysT6X1CcWQ-waj9vGcCg&ved=0CDsQ6AEwAg.

[160] Sakaoğlu, Necdet; sf. 29

[161] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 401

[162] Sakaoğlu, Necdet; sf. 26

[163] Uluçay, Çağatay (1985). Padişahların kadınları ve kızları.Türk Tarih Kurumu. s. sf. 36. http://books.google.com.tr/books?id=nktpAAAAMAAJ&q=%22Mahidevran%22&dq=%22Mahidevran%22&hl=tr&sa=X&ei=wsiqT8-nA8Gq-AaS9JmeCg&ved=0CDUQ6AEwAQ.

[164] Öztuna, Yılmaz (1989). Kanûni Sultan Süleyman. Kültürve Turizm Bakanlığı. s. sf. 11. ISBN 9751703743. http://books.google.com.tr/books?id=UdYcAAAAMAAJ&q=kanuni+sultan+s%C3%BCleyman+%C3%A7ocuklar%C4%B1&dq=kanuni+sultan+s%C3%BCleyman+%C3%A7ocuklar%C4%B1&hl=tr&sa=X&ei=SCysT6X1CcWQ-waj9vGcCg&ved=0CDsQ6AEwAg.

[165] Sakaoğlu, Necdet; sf. 18

[166] Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Wo-men and Sovereignty in the Ottoman Empire. OxfordUniversity Press. s. sf. 60. ISBN 0195086775. http://books.google.com.tr/books?id=L6-VRgVzRcUC&pg=PA60&vq=abdullah&hl=tr&source=gbs_selected_pages&cad=3#v=onepage&q&f=false.

[167] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 408

[168] Uluçay, M. Çağatay (1985). Padişahların Kadınla-rı ve Kızları. Türk Tarih Kurumu. s. sf. 39. http://books.google.com.tr/books?id=nktpAAAAMAAJ&q=%22Raziye+Sultan%22&dq=%22Raziye+Sultan%22&hl=tr&sa=X&ei=k8nDT7qeIcKYOp7tsOAJ&ved=0CDoQ6AEwAg.

[169] Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 420

18 7 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS

7 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans

7.1 Metin• I. Süleyman Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/I._S%C3%BCleyman?oldid=17482726 Katkıda bulunanlar: Pinar, Timurberk, Citrat,

Eskinat, Murat-HD, Karadeniz, Goran33, Eşref, Unal, Dbl2010bot, Katpatuka, Spas, YurikBot, Oytun Yalçın, Denisutku, Basak, Noume-non, Ugur Basak, Makedon, İncelemeelemani, 16, FlaBot, Erk, Memty, KureCewlik81, Guzelonlu, Kafkasmurat, Metal Militia, Ugur BasakBot, Vikiyazar, Mirzali, Ahmetan, Nosferatü, Ddenkel, Lunchweek, Ogniem, JUSTWIN23, Khutuck, Temelbaltaoglu, Dünya vatandaşı,Kibele, Escarbot, Delamorena, Cat, Bödöŋtıl, UnCitrat, Thijs!bot, JAnDbot, Vito Genovese, Anerka, Archimedes~trwiki, Coriolis, Com-monsDelinker, Abuk SABUK, Tema, BIYIKLI, Mach, Mert bodur1994bilim, Aabceh, Burki1907, Düşünenadam, Alfonszo, Darkhorn, El-darion, Serjen, VolkovBot, Maderibeyza, Elmacenderesi, Rei-bot, Omerserez, TXiKiBoT, Noctiluca, Berfu, Gökhan, Levent, 2ulus, Hcagri,Ravages, Hasanbay, Gerakibot, Sakhalinio, Salomonis, SieBot, Vikiçizer, Loveless, AlleborgoBot, Homonihilis, Sonerkan, Idioma-bot, M.Ihsan Tatari, Capodeturkiye, DeBRo, Yabancı, Dsmurat, Sağlamcı, Patirer, Rburan, Yurekli74, Noyder, Mızrak, Sarven90, DragonBot,Takabeg, Kemal K., Melihsen, Yalhi, Sarsıntı, Cobija, Berkay0652, BodhisattvaBot, PSamathideS, Aykut1078, MustafaÖzkan1989, SA-İT71, Sayginer, Myrat, Ertly, İhsanjr, WikiDreamer Bot, MelancholieBot, SilvonenBot, Théoden, Amirobot, MystBot, Luckas-bot, Super-yetkin, Oğuzhan, Mehring~trwiki, Kudelski, Yakamoz51, Ptbotgourou, Ibrahim Dede, Akhilleis, Sadrettin, Syklops, Merube 89, Dwondy,Hakanp, Ushuaia1, Mirada, Emrah1806, Esy, Benten~trwiki, Reality006, Ogzuhan, Olağan Şüpheli, Kirlangicim, Muhammedcan Altun,Mirochi, ArthurBot, Khutuck Bot, Nedim Ardoğa, Tuleytula, Huunta, Erhfb, CnkALTDS, Xqbot, İazak, Berkaysnklf, Wertuose, ER-kistreet, Kekibec, RibotBOT, Kenzhigaliyev, JohannSch, Kılıç46, Dr. Coal, Rapsar, Sevda Filiz, Captain Bradley, İnsanperver, TobeBot,Türk Süvarisi, Kanuni süleyman, Taysin, Asties67, Istcol, Sonartex, KamikazeBot, Son kahraman, RedBot, Bermanya, Koc61, Sangjinhwa,Seksen iki yüz kırk beş, Heamsi, Milesbroke, NKOzi, TjBot, Atom Karınca, Borabey75, Nazif İLBEK, BetelgeuSeginus, EmausBot, Rafi-qsv, ZéroBot, Fbbekofb, YBot, Esc2003, Pequena cielo, Emperyan, Luinwe, KumulBot, WikitanvirBot, Rdvnygt, ChuispastonBot, Cıngar,Stultiwikia, Deivedcarlos, Dont talk, Gerçekler, Mtkocak, Fatih deniz, Emirhan şen, HaruNGs, Vitruvian, Yes23, Faithfull st, Bekbetbeg,Lady-selena, Yusuftanrıverdi, Drgulcu, G-H-U-L, Vamfey, Westnest, Aliihsan1907, Bulaşık Süngeri, Eskayra, Samral, Muallim Fatih, Kas-lifter, Sayz, Erkistreet, AlperenGezer, Keivan.f, MEOGLOBAL, Cagan12, Hürrem Haseki Sultan, SeyitA, Okyanus hanım, EMr KnG,Beatiful 111, Furkan12, WilliamCrash, Herneysevaramkivaram, AvocatoBot, Maurice Flesier, Systematic, Temasa-i dunya, Minsbot, Ok-tayemrefiliz, Enis157, Ondercelen99, SiLveRLeaD, DenzyLotti, Zohak, Bilalokms, S.Dilara, Sinan kaya tırın tırın, Orhanayd21, Temel53,Kahve6, Cansa, Handsome128, Gezginrocker, BSRF, ElphiBot, Tarihçi1580, DarafshBot, Muratero, Turkiyeli374, JYBot, Msraa, Mah-diBot, E4024, Muhteşem Osmanlı Kadınları, PrometheusLive, Omerfaruk16, Propaganda34, Konsensus, Mr radley, Peykbot, Syı5893,Aguzer, QperfectTR, Ruzigar, Caglarctr, Ozcan2002, Gungunseli, Doraterra2, Kara Şah, Hanamanteo, Emirdaylan, Püskevit, Zorluşah,BahadurAxundov, Addbot, Recebistan, Kırmızı renk, Tayyip46, Jumpeax, Cavitdilmen, Ebrudilmen, Kutozdemir, Beyazmavi, Nemcsakha-nemis, Doruk455, Mertff, Bobitork, Dijkstra, Phtgrphr, Triptohera, Gizlipadişah, Kaanezergeer, Semih028, Selwili, Alik x 111, Nykswood,Mustafa kemal atatürkx1, İtalyakurdu, Ohaorhan, Samet0606, Oguzoguz61, MASQUERADETR, Diyapazon, Emmök, Musti1995fb, Ka-basakaloglu, AnTiKoor61, Ozdior, SekaNovi02, Cimbom741, Nedimcem yüzer, Emreultraslan10, Taylan hasbey, Okanfan, Shej121999,Flight0103, Hasbey8, Akiftur, Facelinkim, Trapaemin, Fahri Elmalı, Tarih8, Kumanbeg, Canboray441, Kriptonup, Renapond, Bey9F,Waga2620, PrometheuaTR, İsawthesun, ByEmre96, Ahmet Faruk Karaca, Salihbayezid, Maclory65, Şahtalha, 61AnTikoor61, OğuzhanTaşçı, OxyGeN19, Kicker 1995, Sultan Metehan, Umutdag11, Unknowledge, Warloks, BilgeKagan1071, Osmanlı10, Emrran44, Yetim-Saygi, BurakOtto, Fatih Sultan Mehmed Han, Hoketce, Dartanyanmt, Nurla22, Mucera, Seymen0621, Veyselpro8, Niveles, Nandhgdf,Örsaleyna22, TahirEr, Yusuf Amir Erenler, Memmedov tarih ve Anonim: 724

7.2 Resimler• Dosya:1526-Sultan_Suleiman_during_the_Battle_of_Mohacs-Suleymanname.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/

wikipedia/commons/e/e0/1526-Sultan_Suleiman_during_the_Battle_of_Mohacs-Suleymanname.jpg Lisans: Public domain Katkıdabulunanlar: http://www.warfare.altervista.org/Ottoman/Ottoman.htm Özgün yazarı: Matrakci Nasuh

• Dosya:Anton_Hickel_001.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Anton_Hickel_001.JPG Lisans: Publicdomain Katkıda bulunanlar: Mittelrhein-Museum Koblenz, original located at the Landesmuseum Mainz Özgün yazarı: Anton Hickel

• Dosya:Commons-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to beslightly warped.) Özgün yazarı: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, createdby Reidab.

• Dosya:Cour_mosquee_Suleymaniye_Istanbul.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Cour_mosquee_Suleymaniye_Istanbul.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Myrabella

• Dosya:Gold_Coin_of_Süleiman_the_Magnificent.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/Gold_Coin_of_S%C3%BCleiman_the_Magnificent.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: www.britishmuseum.org : Home : Info Özgün ya-zarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' src-set ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:Hiung-nu_kemer_bağı.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/4/44/Hiung-nu_kemer_ba%C4%9F%C4%B1.jpg Lisans: ? Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Hunername_264.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3b/Hunername_264.jpg Lisans: Public doma-in Katkıda bulunanlar: Badisches Landesmuseum Özgün yazarı: Mohammed bey

• Dosya:II._Selim_Han.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/II._Selim_Han.jpg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: http://www.unitedamericanmuslim.org/padisahlar/11.jpg Özgün yazarı: Belli değil

• Dosya:Johann_Peter_Krafft_005.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Johann_Peter_Krafft_005.jpgLisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Web Gallery of Art: <a href ='http://www.wga.hu/art/k/krafft/zrinyi.jpg' data-x-rel ='no-follow'><img alt ='Inkscape.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/20px-Inkscape.svg.

7.3 İçerik lisans 19

png' width ='20' height ='20' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/30px-Inkscape.svg.png1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Inkscape.svg/40px-Inkscape.svg.png 2x' data-file-width ='60' data-file-height ='60' /></a> Image <a href ='http://www.wga.hu/html/k/krafft/zrinyi.html' data-x-rel ='nofollow'><img alt ='Informati-on icon.svg' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/20px-Information_icon.svg.png'width ='20' height ='20' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/30px-Information_icon.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/40px-Information_icon.svg.png2x' data-file-width ='620' data-file-height ='620' /></a> Info about artwork Özgün yazarı: Johann Peter Krafft

• Dosya:John_Sigismund_of_Hungary_with_Suleiman_the_Magnificient_in_1556.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/85/John_Sigismund_of_Hungary_with_Suleiman_the_Magnificient_in_1556.jpg Lisans: Public domain Katkıdabulunanlar: Les Collections de l'Histoire Les Turcs, October 2009 Özgün yazarı: 1566 anonymous Ottoman author

• Dosya:OttomanJanissariesAndDefendingKnightsOfStJohnSiegeOfRhodes1522.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f9/OttomanJanissariesAndDefendingKnightsOfStJohnSiegeOfRhodes1522.jpg Lisans: Public domain Katkıdabulunanlar: Süleymanname MS. H. 1517, f. 149a, Topkapi Lib. Istambul; scanned from reproduction in “A story of history” by ArnoldToynbee Özgün yazarı: Fethullah Çelebi Arifi (historian, poet and painter) and/or Matrakçı Nasuh (painter of landscape) and/or otherpainters at the court of Sultan Suleiman the Magnificent

• Dosya:Ottoman_flag_alternative_2.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/Ottoman_flag_alternative_2.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: (Original text :http://www.vicmart.com/ext/en/exrw/item=1416 - Ottoman medal from 1850 Özgün yazarı: Kerem Özcan

• Dosya:Ottoman_fleet_Indian_Ocean_16th_century.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Ottoman_fleet_Indian_Ocean_16th_century.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: [1] Özgün yazarı: Anonymous Ottoman painter 16thcentury

• Dosya:P_history.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/48/P_history.svg Lisans: Public domain Katkıda bu-lunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:Kontos

• Dosya:Preveze.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Preveze.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulu-nanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Semailname_47b.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Semailname_47b.jpg Lisans: Public do-main Katkıda bulunanlar:Bilkent University, Department of Electrical and Electronics EngineeringÖzgün yazarı: Nakkaş Osman

• Dosya:SiegeOfViennaByOttomanForces.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/SiegeOfViennaByOttomanForces.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: “Istanbul”, Hachette, Collection “Voir” Özgünyazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718'src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20'height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:Sueleymanname_nahcevan.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Sueleymanname_nahcevan.jpgLisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Süleymanname, Topkapi Palace Istanbul Özgün yazarı: Fethullah Çelebi Arifi (historian, poetand painter) and/or Matrakçı Nasuh (painter of landscape) and/or other painters at the court of Sultan Suleiman the magnificent, 16thcentury

• Dosya:Suleiman_Agostino.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Suleiman_Agostino.JPG Lisans: Pub-lic domain Katkıda bulunanlar: http://mek.oszk.hu/01800/01885/html/index153.html Özgün yazarı: Agostino Veneziano

• Dosya:Suleiman_I._after_1560.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/Suleiman_I._after_1560.jpg Li-sans: Public domain Katkıda bulunanlar: Library of the Topkapi Palace Museum, Hazine 2134, fol. 8a. Özgün yazarı: Nigârî

• Dosya:Suleiman_receiving_Isabella_and_her_son_Sigismund_circa_1540.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/Suleiman_receiving_Isabella_and_her_son_Sigismund_circa_1540.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: “LesCollections de l'Histoire” “Les Turcs” October 2009 Özgün yazarı: Suleymaname, circa 1558, anonymous Ottoman author

• Dosya:The_body_of_Suleiman_I_arrives_to_Belgrade,_Selim_II_is_waiting_for_it_A.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/The_body_of_Suleiman_I_arrives_to_Belgrade%2C_Selim_II_is_waiting_for_it_A.jpg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması, scanned by Szilas from Török miniatúrák by Géza Fehér, Corvina 1978, Budapest Özgünyazarı: Bilinmiyor

• Dosya:Tughra_of_Suleiman_I_the_Magnificent.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/63/Tughra_of_Suleiman_I_the_Magnificent.svg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar:

• Tughra_of_Suleiman_I_the_Magnificent.JPG Özgün yazarı: Tughra_of_Suleiman_I_the_Magnificent.JPG: Unknown court calligrapher.• Dosya:Wikiquote-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Wikiquote-logo.svg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Rei-artur

• Dosya:Wikisource-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg Lisans: CC BY-SA3.0 Katkıda bulunanlar: Rei-artur Özgün yazarı: Nicholas Moreau

• Dosya:İstanbul_5622.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/%C4%B0stanbul_5622.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: User:Darwinek

7.3 İçerik lisans• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0