İsmail EGE Maymunlar Mağarası

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 15, Eylül 2015, s. 275-296

İsmail EGE1

MAYMUNLAR MAĞARASI (Antakya-HATAY)

Özet

Maymunlar Mağarası Akdeniz Bölgesinin Adana Bölümü içerisinde Hatay’ın

güneydoğu kesiminde Antakya ilçesine bağlı Dağ (Aydınlıkevler) Mahallesi

sınırları içerisinde yer almaktadır. Mağara yerini fiziki unsurlara göre

tanımladığımızda Habibi Neccar Platosunun batı yamacında 36o 12ı 14ıı Kuzey-36o

10ı 38ıı Doğu (246204D ve 4010244 K) koordinatında, deniz seviyesinden 305 m

yükseklikte bulunmaktadır. Mağara Eosen dönemine ait neritik kireçtaşları

(Okçular Formasyonu) üzerinde gelişmiş bir mağaradır. Bu alan Antakya-

Samandağ Grabenini şekillendiren fayın ayna kısmına bu fayın paralelindeki fayın

ezilme zonuna karşılık gelmektedir. Maymunlar Mağarası 452,48 m2 'lik bir alana

sahip olup Kuzey Güney doğrultuda toplam uzunluğu 79,1 m olan doğal bir

mağaradır. Mağara içi aşınım ve birikim şekilleri bakımından çeşitliliği oldukça

zengindir. Serin ve nemli bir havaya sahip olan Maymunlar Mağarası; sarkıt, dikit,

sütun, akmataş, damlataş gibi oluşumların güzel örneklerini barındırmaktadır.

Mağara gelişim açısından bakıldığında 7 bölümden oluşmaktadır. Genel itibariyle

geniş salonlu bir daireye (eve) benzeyen mağaranın salonlarının (odaların)

büyüklüğü, genişliği, yüksekliği birbirinden farklıdır. Antakya şehrinin hemen

doğusunda mesire alanı içerisinde yer alan mağarayı günde birçok insan ziyaret

etmektedir. Mesire yerinin en üst kesiminde yer alan mağaranın yakın çevresinde

lavaboların bulunmaması ve bakımdan yoksun olması yüzünden mağara içerisinde

ve çevresinde çok büyük bir kirlilik söz konusudur. Kirleticilerin en büyük

unsurunu plastik atıklar oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Maymunlar Mağarası, Antakya, Dağ (Aydınlıkevler)

Mahallesi, Mağara Turizmi, Habibi Neccar Platosu.

1 Yrd. Doç. Dr., Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü,

[email protected]

mailto:[email protected]

The Journal of Academic Social Science Yıl: 3, Sayı: 15, Eylül 2015, s. 275-296

276

İsmail Ege

MONKEYS CAVE (ANTAKYA-HATAY)

Abstract

Monkeys Cave is located that it is Southeastern of Hatay Province and East of City

center in the sub region of Adana in the Mediterranean Region. Its coordinate is

36o 12ı 14ıı North and 36o 10ı 38ıı (246204 E and 4010244 N) East on the west side

of Habibi Neccar Plateau in the boundary Dağ (Bağrıyanık) Neighborhood.

Monkeys Cave elevation is 305 meter from sea level. Cave is occurred in the

Okçular Formation which is Eocene era. Its place is a fault surface where it is

formed with Antakya-Samandağ grabene faults. Monkey Cave have 452,48 m2

square and 79,1 length from north to south direction. It is naturel cave. Monkey

Cave is very rich in terms of karstic landforms (stalactites, stalagmites, pillars and

karstic deposition in the bottom of Cave). It has seven part which are a big gallery

and an interhall and five galley other side (right) of interhall. Monkey cave is

similar as a house which has five rooms, a big hall and an interhall. The Rooms are

different to view big and large from each other. Many people see this cave

everyday as it is the near the Antakya City and in the promenade area. There are

very big dirty in the Cave. It is similar adrift area. Plastic Wastes are occurred the

biggest pollutants in the cave.

Key Words: Monkeys Cave, Antakya City, Mountain (Aydınlıkevler)

Neighborhood, Cave Tourism, Habibi Neccar Plateau.

1.GİRİŞ

Hatay İli içerisinde karstlaşmaya uygun litolojik alanlar azımsanmayacak kadar fazladır.

Özellikle bölgenin güneydoğu kesiminde Mesozoyik ve Tersiyer yaşlı kireçtaşlarının varlığı

bölgede tipik karstik şekillerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Mağaraların oluşumunda

karstlaşmanın yanı sıra bölgede ki tektonizma ve buna bağlı olarak yeraltı drenajında ki

değişmeler de oldukça önemli bir yere sahiptir.

Ülkemizde karst jeomorfolojisi ile ilgili oldukça fazla çalışma bulunmaktadır (Bilgin,

1963; Güldalı, 1971; Atalay, 1988; Nazik, 1989, 2005, 2008; Alagöz, 1994; Doğu ve

Diğ.1994a; Sür, 1994; Pekcan 1999; Zeybek 2003; Doğan, 2004; Keser 2004; Ege, 2010a;

Kopar 2008,, 2009, 2010, Kopar ve Toroğlu 2014). Karstlaşma sonucu oluşan şekillerden birini

de şüphesiz ki mağaralar oluşturmaktadır. Mağaraların jeomorfolojik özellikleri,

sınıflandırılması ve turizm potansiyeli ile ilgi literatürde oldukça yeni ve tipik çalışmalar

mevcuttur (Storm, & Smith 1991; Dunkley, 1993; Viles, 2009; Grimes, 2012; Martini vd.

2012). Mağara çalışmalarının bazıları coğrafyacılar tarafından yapılırken (Ertek,1989, Uzun,

1991, Uzun ve Zeybek 1996; Doğu ve Diğ.1994b, Nazik, 1989, 2005, Zeybek, 2004, Ege ve

diğ. 2015), bazıları da arkeologlar (Şenyürek,1958, Şenyürek ve Bostancı,1958, Erek, 2008,)

tarafından yapılmaktadır. Antakya bölgesinde kısmi olarak karst jeomorfolojisi ile ilgili

çalışmalar sınırlı sayıdadır (Ege,2010b, Gönençgil ve Karataş, 2012: Ege 2014a, 2014b).

Mağaralar çok değişik litolojilerde ve değişik alanlarda çok geniş alanlı bir yayılımı

bulunan karstlaşmaya uygun sahalarda çok değişik şekillerde gelişmişlerdir. Mağaralar gerek

içerisindeki ilginç şekilleri (sarkıt, dikit, sütun, damlataş, akmataş vb. gibi) gerekse kendisine

özgü sıcaklık ve nem şartları gibi durumundan dolayı insanlar tarafından ilk çağlardan beri ilgi

çekmektedir. Bu nedenle mağaralar dini, barınma, sığınak, savunma gibi amaçlara yönelik


277

Maymunlar Mağarası (Antakya-Hatay)

hizmet etmektedir (Uzun,1991, Uzun ve Zeybek, 1996; Zeybek, 2004; Nazik, 2008; Huggett,

2010). Son zamanlarda mağaralar turizm potansiyeli açısından büyük bir önem arz etmektedir.

1.1.Çalışma Alanının Yeri ve Sınırları

Maymunlar Mağarası, Hatay’ın güneydoğu kesiminde Antakya ilçe merkezinde yer alan

Dağ (Aydınlıkevler) Mahallesinin sınırları içerisinde Habibi Neccar (Kuseyr) Platosu’nun batı

yamacında 36o 12ı 14ıı Kuzey-36o 10ı 38ıı Doğu koordinatında deniz seviyesinden 305 m.

yükseklikte bir alanda bulunmaktadır (Şekil 1). Mağaranın oluşum yeri Antakya şehir

merkezinin doğu kesimindeki ormanlık sahadaki mesire alanı içerisinde yer almasından dolayı

bir cazibe merkezi oluşturmaktadır.

Şekil 1.Çalışma Alanı Lokasyon Haritası

1.2. Araştırmanın Amaç ve Yöntemi

Bu çalışmanın ana amacı Antakya ilçe merkezinin hemen yanı başında, mesire alanı

içerisinde yer alan karstik mağaranın oluşumunu ortaya koymaktır. Mağara içerisindeki veriler

bölge tektonizması açısından önemli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca bu çalışma ile mağaranın

turizm potansiyeline dikkat çekmektir. Zira Antakya şehrinde yaşayanlar bile böyle bir

mağaranın varlığından habersizdir. Bu çalışma ile çok az tanınan Maymunlar Mağarasının

özelliklerini detaylı bir şekilde ortaya koymaktır. Bu çalışmanın bir diğer amacı ise mağarayı

tanıtarak uzun vade de bölge turizmine katkı sağlamaktır. Sonuç olarak mağara her yönü ile

ortaya koyulduktan sonra; içerisinde plastik atıkların çok büyük bir kirliliğe sebep olduğu ve

mağaranın adeta atıl durumda olduğunu belirtmektir. Yapılan bu çalışma ile mağarayı yeniden

hayata döndürme amaçlanmaktadır.


278

İsmail Ege

Bu çalışmada yöntem olarak; öncelikle genel karstlaşma ile ilgili ve özelde ise

mağaralarla ilgili daha önce yapılmış çalışmalar incelenmiştir. Daha sonra alanın 1/25.000

ölçekli ANTAKYA P36 d2 topografya haritası ile 1/25.000 ve 1/100.000 ölçekli jeoloji

haritaları temin edilmiştir (Yılmaz, 1984, Herece, 2008). Literatür taramasından sonra arazi

çalışmaları yapılmıştır. Arazi çalışmaları ilk olarak keşif, ikinci olarak haritalama ve üçüncü

olarak ise tüm eksiklerin giderilmesi -mağaranın oluşumu ile ilgili görüşlerin netleştirilmesi

için- üç defa gerçekleştirilmiştir. Çalışma esnasında GPS, lazermetre, dijital altimetre, jeolog

pusulası, nemölçer ve şerit metre gibi malzemeler kullanılarak çeşitli ölçümler

gerçekleştirilmiştir. Hem literatür, hem harita analizleri, hem de arazi çalışmalarıyla elde edilen

bütün bulgular birbiriyle bağlantılı bir şekilde düzenlenerek metin, şekil ve haritalara

aktarılmıştır. Bu çalışma esnasında mağaranın iç profili çıkartılmıştır. Nihayetinde tüm veriler

derlenip toplanarak çalışma metne dökülmüştür.

2. Mağara Çevresinin Fiziki Özellikleri

Habibi-Neccar (Kuseyr) Platosu’nun batı yamacında deniz seviyesinden 305 metre

yükseltide bulunan mağara Eosen yaşlı kireçtaşları içerisinde gelişmiştir. Tamamen fay

yamacında Kuzey- Güney istikametinde gelişmiş olan mağaranın bulunduğu sahada Akdeniz

iklimi gözükmektedir. Mağara çevresinde Akdeniz iklimini temsil eden bitkiler bulunmaktadır.

Gerek mağara içerisi ve gerekse de mağara çevresi hidrografik açısından fakir durumdadır.

Mağara Antakya-Samandağ grabenini şekillendiren fay yamacında gelişmiş olmasından dolayı

yüksek eğim değerine sahiptir. Bu durum toprak oluşumunu da sınırlandırdığı için zengin toprak

varlığından söz etmek mümkün değildir. Litolojinin kireçtaşından meydana gelmesinden dolayı

gelişmekte olan toprak türü de Terra Rosa’lardır. Mağara içerisinde III. galeride fay çatlağında

kısmi olarak Terra Rosa topraklarına rastlanılır.

2.1. Genel Jeolojik Özellikler

Habibi-Neccar Platosu Tersiyer yaşlı kireçtaşı, killi kireçtaşı ve kiltaşı litolojisi gibi

birçok kayaç biriminden meydana gelmektedir (Derman, 1979; Ateş ve Diğ. 2004; Över, 2004;

Korkmaz, 2006; Herece, 2008; Ege, 2014b). Kuseyr Platosu’nun temelinde Kretase yaşlı

ofiyolitler mevcuttur (Yılmaz, 1984; Tüysüz vd. 2012; Tarı vd.2014). Maymunlar Mağarası

Kretase yaşlı ofiyolitler üzerinde uyumsuz olarak bulunan Alt-Orta Eosen yaşlı kireçtaşı

içerisinde gelişmiş bir mağaradır (Şekil 2).

Mağaranın üzerinde geliştiği Formasyon Okçular Formasyonu olarak

tanımlanmaktadır. Birim ilk defa Selçuk (1985) tarafından Okçular Formasyonu olarak

adlandırılmıştır. Litolojik olarak kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı ve detritik kireçtaşlarından oluşur.

Yayladağ’ından başlayarak yaklaşık KD-GB yönünde oldukça geniş bir alanda yayılım

göstermektedir. Tipkesit yeri olarak, Okçular, Yayladağı, Kuruyer, Habibineccardağı, Serinyol

(Bedirge) kuzeyini kesit lokaliteleri olarak vermek mümkündür (Selçuk 1985).

Okçular Formasyonunun; kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı ve detritik kireçtaşından

oluşmaktadır. Kireçtaşlarının ayrışmış yüzeyleri genellikle gri renkli, taze kırılma yüzeyleri ise,

beyaz- krem renklidir. Oldukça dayanıklı, sert, sağlam, ince taneli, sıkı çimentolu kırılma

yüzeyleri keskin köşeli olan kireçtaşları 15-60 cm. kalınlığında oldukça belirgin katmanlanma

gösterir. Çoğunlukla ince kalsit damarları kireçtaşlarını düzensiz olarak kesmektedir. Okçular

Formasyonunun ölçülmüş stratigrafi kesitinde kalınlığının 200-320m arasında değiştiği önceki

araştırıcılar tarafından belirtilmiştir. Bazı düzeylerinde litolojiler arasında yanal ve düşey yönde


279


fasiyes değişimleri yer alabilir. Okçular Formasyonunun alt sınırı; Uluyol Formasyonunun

üzerinde geçişli olarak yer alır, üst sınırı ise Kışlak Formasyonu ile geçişlidir (Selçuk, 1985,

Kavuzlu, 2006).

Şekil 2. Maymunlar Mağarası ve Yakın Çevresinin Jeoloji Haritası

2.2. Yeryüzü Şekilleri

Maymunlar Mağarasının geliştiği alan Habibi Neccar Platosu’nun batı yamacıdır. Bu

yamacın ortaya çıkmasında Antakya-Samandağı Grabenini şekillendiren faylar etkili olmuştur


280

İsmail Ege

(Ege 2010b). Bu sahada eğim derecesi oldukça yüksektir (Yaklaşık 50-60o). Fay aynasının

ortaya çıktığı kesimlerde eğim 78-80-82o olarak ölçülmüştür.

Foto 1. Mağaranın Geliştiği Yamaç Foto 2. Mağara Önünde Fay Yamacı (Eğim 82o)

2.3. İklim ve Bitki Örtüsü

Antakya-Samandağ Grabeni içesinde, Antakya ilçe merkezinin hemen doğusunda ve

305 m. yükseklikte yer alan mağara çevresinde Akdeniz iklimi görülmektedir. Böylece mağara

çevresinde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi hakimdir (Ege

2010c). Böylece Mağara içerisinde ve çevresinde Akdeniz Flora Bölgesine ait Kızılçam ve

Maki elemanları yer almaktadır. Mağara içerisinde güneşin girebildiği 5. Salon içerisinde incir

(ficus carica), Salonun açık olan ağız kısmı içerisinde Menengiç (Pistacia terebinthus),

Sütleğen - Euphorbia cyparissias, Keçiboynuzu, (Ceratonia siliqua L.) gibi bitkiler mevcuttur.

Mağara çevresinde ise Kızılçam (Pinus Brutia), Kermez Meşesi (Quercus Coccifera),

Katırtırnağı, (Spartium Junceum), Abdestbozan (Sarcopoterium Spinosum) gibi maki

elemanlarına ait bitkiler yer almaktadır (Foto 3, 4).

Foto 3. Mağara Çevresi Bitkileri Foto 4. Mağara İçerisinde Görülen Bitkiler

3.Maymunlar Mağarası

Maymunlar Mağarası K-G istikametinde kuş uçuşu 63 metre (iç kısımda odalardan

odalara geçişle 79.1 m) uzunlukta bir mağaradır. Mağara eve benzer bir şekilde giriş kapısı

Arahol’e açılmaktadır. Arahol’ün solunda büyük bir salon, sağında ise beş adet küçük

salon(galeri) bulunmaktadır (Şekil 3). Bu hali ile Maymunlar Mağarası 5 oda 1 salonlu büyük

bir daireye (eve) benzemektedir. Bu evin içerisinde her bir odadan bir diğerine geçilmektedir.

Arahol’den birkaç metre ilerde direkt büyük salona ulaşılır. Araholden sağ tarafta bulunan 5

küçük salona merdivenlerle inilir ve odalar arası geçiş nispeten zordur. Mağaranın tarihi


281


dönemler içerisinde insanlar tarafından mesken olarak kullanılması bu benzetmemizi

doğrulamaktadır.

Şekil 3. Maymunlar Mağarası Enine Kesiti


282

İsmail Ege

3.1. Giriş (Arahol) ve Büyük Salon

Mağaraya doğal oluşumun yanısıra insan eli ile şekillendirilmiş bir giriş kapısından

girilmektedir. Giriş kapısının genişliği alt kesimi 1.5 m, üst kesimi ise 1.8 metredir. Kapının

yükseltisi 4.2 metredir. Böylece mağaraya 5.6 m2lik bir alana sahip kapıdan girilir. Bu kapı

muhtemelen ilk oluşumda çok daha dar olup insan eli ile genişletilerek düzgün bir şekil

verilmiştir (Foto 5). Giriş kapısı fay yamacında tabaka doğrultusuna uyumlu diyaklazlı olan

kısımda gelişmiştir (Foto 5). Giriş kısmının hemen sağ kenarında çok karakteristik dikitler,

akmataşlar ve kalın bir traverten örtüsü ile karşılaşılır.

Foto 5. Mağara Giriş Kısmı (Kapısı)

Giriş kapısının üst kısmında 3,5 m’lik bir yükseltiden sonra mağaranın baca kısmı

bulunur (Şekil 2; Foto 6). Baca 3,9 m2lik bir çapa sahiptir. Baca kısmı tam simetrik olmayıp

uzun kenar 4,2 metre kısa kenarı 3,6 metre dikdörtgenimsi bir şekle sahiptir. Mağaraya girişte

ilk olarak karşılaşılan saha Arahol olarak adlandırılmıştır. Arahol’ün sağ tarafında küçük

galerilere gidilen dar bir kısım (Foto 7) ve sol tarafta ise Maymunlar Mağarasının en büyük

salonu bulunur. Yaz mevsimi içerisinde Mağarada yapılan ölçümde; Arahol de nem % 63,

sıcaklık ise 25,1 oC olarak ölçülmüştür (16 Haziran 2015).


283


Foto 6. Arahol Üzerindeki Baca Kısmı Foto 7. Arahol’ün Sağ taraftaki Küçük

Galerilere Giden Dar Kısım

Arahol’ün sol tarafı Büyük Salon’a doğru alçalma eğilimi göstermektedir. Büyük

Salon’a doğru adım adım ilerlerken sol kenarımızda kalın bir traverten örtüsünün depolanmış

olduğunu kalsitlerin oluştuğunu görmekteyiz. Büyük salona girişte orta kısımda iki noktadan

hasar görmüş olan kırıklı bir sütunun oluşumunu görmekteyiz (Şekil, 4; Foto 8). Bu farklılık

(kırılma) nedeni, sütun deprem esnasında hasar görmüş olması ve daha sonra gelişimine tekrar

devam etmiş olması olabilir. Antakya da tarihi dönemlerde çok şiddetli depremler yaşanmış

olup (Öztemir vd. 2000, Över vd.2001) kırık sütunun bu depremler esnasında hasar görmüş

olması muhtemeldir. Salonun tam orta kısmında yer alan bu kırık sütunun, kök kısmı 4.20 m,

gövde kısmı 1.80 m ve taç kısmı 4.30 m genişliğindedir. Sütunun yüksekliği ise 6.5 metredir.

Duvardaki ıslaklığa bağlı olarak karstik çözülme ve birikim hala devam etmektedir. Sonuçta

mağara içerisinde sarkıt, dikit, sütun, akmataş gibi şekiller ortaya çıkmaktadır (Foto8).

Şekil 4. Maymunlar Mağarası Arahol ve Büyük Salon Enine Kesiti


284

İsmail Ege

Foto 8. Büyük Salonda Kırık Sütun Foto 9. Büyük Salonda Akmataş Örneği

Foto 10. Maymunlar Mağarasının En Geniş Galerisini Oluşturan “Büyük Salon”


285


Büyük Salon’un iç genişliği 16 m, yine aynı salonun başka bir noktadan ölçülen

genişliği ise 14,6 m’dir. Diğer salonlara oranla çok büyük ve geniş bir görünüm arz etmektedir.

Giriş kısmından salona doğru aşağı bir uzanış göstermektedir. Bu salonun giriş yerinden çıkış

yerine uzunluğunu 20 m.’dir. Salonun alanı ise 292 m2ile 320 m2 arasında değişmektedir.

Yüksekliği 7,3 m – 10 m -11 m aralığında, hacmi ise 2920 m3’tür. Büyük salonda yapılan

ölçümde nem oranı % 78, sıcaklık ise 19 oC’dir. Dışarının sıcaklık şartlarını yansıtan Arahol'e

göre Büyük Salon 6 oC daha soğuk olduğu gibi nemde bu alanda büyük ölçüde artmıştır. Büyük

salonun içerisinde çok kalın miktarda ayrışmış malzeme (işlenmiş toprak) örtüsü vardır. Bazı

alanlarda halkın yapmış olduğu kazılarda 1-1,5 m derinlikte enkazın olduğunu görmekteyiz. Bu

malzemenin bu mağarayı tarihi dönemler içerisinde kullanan topluluklara ait işlenmiş toprak

özelliğinde olduğunu görmekteyiz. Bu durum bize bu enkaz tabakasının ne kadar kısmının

doğal oluşumla oluştuğu hususunda net olarak tam bir bilgi vermemektedir. Büyük Salonun en

geri kısmında akma taşlara, sütunlara, oluşumları devam eden sarkıt ve dikitlere, çok küçük

çaplı (1,5m) galeriye de rastlanılır. Mağaranın oluşum süreci çok yavaşta olsa devam

etmektedir. Mağaranın kenar kısmında görülen insan eliyle meydana getirilmiş şekiller

mağaranın insanlar tarafından mesken olarak ta kullanıldığını göstermektedir (Foto, 10, 11).

Foto 11. Maymunlar Mağarası; Büyük Salon ve İç Kısmındaki Sütunlar ve İnsanlar Tarafından

Yapılmış Şekil

3.2. Birinci Salon

Maymunlar Mağarasının giriş kısmından itibaren sağ tarafta yer alan tesbih taneleri gibi

sıralanmış galerileri (salonları) Kuzeyden Güneye doğru I. II. III. IV. ve V. Salon olarak

isimlendirmekteyiz. Bunlardan birincisini oluşturan I. Salon Arahol’ün eğimiyle aynı eğim

derecesinde (45-50o) devam etmektedir. Bu nedenle bu salonun giriş kısmı taban kısmından

daha yüksektedir. Salonun giriş kısmı bir insanın çok rahat bir şekilde girebileceği büyüklükte

olmayıp çok daha dar bir şekildedir. Giriş kısmının yüksekli 0.8 metredir. I. Salonun yüksekliği

3.5-4.5 metre, eni 6.3 metre, uzunluğu ise 3.5-4 metredir (Şekil 5). Salonun her noktasında en


286

İsmail Ege

ve boy orantılı değildir. Bu nedenle rakamlar verilirken tek bir rakam değil değişik noktalardan

alınan ölçümler verilmektedir.

Bu salonların en güney kesiminde yer alan V. Salon çok daha büyük bir salondur. Tavan

kısmı çökmüş olan bu V. Salondan mağara içerisine kanalize olan çok büyük bir hava akımı

mevcuttur. Antakya da Garbi olarak isimlendirilen GB’dan KD’ya doğru Antakya-Samandağ

Grabeninin uzanışına paralel (Mart-Ağustos döneminde çok daha belirgin) esiş gösteren bir

rüzgar sistemi bulunmaktadır. Bu sahada bu rüzgar sisteminin etkisi ile Kızılçamların

Kuzeydoğuya doğru bayraklanmış bir vaziyette olduğunu görmekteyiz (Ege 2010c). Bu hava

akımının en şiddetli olduğu nokta mağara içerisindeki birinci salona geçiş kısmıdır. Zira mağara

sisteminin içerisinde boğaz karakteri gösteren en dar geçiş kısmını birinci salonun giriş kısmı

oluşturmaktadır. Bu nedenle bu noktada çok şiddetli bir hava akımı mevcuttur. Bu noktada

yapılan ölçümlerde nem oranı oldukça yüksek % 99, sıcaklık ise büyük salondakine yakın

miktarda olup 19.7 oC’dir. Dışarının çok sıcak olduğu vakitlerde bile bu kısımda oldukça serin

bir esinti söz konusudur. I. Salonun Güney kesimini tamamen sütunlar sınırlamaktadır. Bu

salonun duvar kesiminde karakteristik Akmataşlar’a da rastlanılır (Foto 12). Tavan kısmında da

sarkıtlar mevcuttur. Sarkıtlar çok fazla tahribat görmüş olup uçları kırılmış vaziyettedir. I.

Salondan II. Salona dar bir geçişle geçilir.

Foto 12. I. Salonda Yer Alan Sütun ve Akmataşlar Foto 13. II. Salonda Yer Alan Sütunlar


287


Şekil 5. Maymunlar Mağarası Giriş Kısmının Sağ Tarafında Buluna Salonların Enine

Kesiti

3.3. İkinci Salon

Birinci salondan ikinci salona 2 metrelik bir alçalışla geçilir. Bu salonda sütunlar

oldukça fazladır. Birinci galeriyi ayıran sütunlar hariç tutulursa 11 tane sütun gelişmiştir (Foto

13). Bu salon iki kısımdan oluşmaktadır.

I. Kısım; bu kısımda sarkıtlar büyük tahribata uğramış ve uç kısımları kırılmıştır (Foto

14). Yükseklik 3.6 metre, uzunluk 2.2 metre, eni 6.3 metredir. Verilerden de anlaşıldığı üzere

enine gelişmiş bir galeridir. Galerinin duvar kısımlarında görülen ıslaklık ve çözülme

malzemeleri karstlaşma süreçlerinin devam ettiğini de göstermektedir.

Foto13. II. Salonda Karstlaşma Sürecinin Foto14. II. Salon da Uç Kısımları Kırılmı

Devam ettiğini gösteren Nemlilik ve Sarkıtlar. Kırılmadan Sonrada Sarkıt

Karakteristik Sütunlar. Oluşumunun Devam Ettiğini Görmekteyiz


288

İsmail Ege

II. Kısım; bu bölüme 2.8 metrelik bir inişle inilir. Buradaki çapraz uzaklık 4.5 metredir.

Tabanı ise 3.5 metre ve taban kısmı defineciler tarafından kazılmış durumundadır. İç kısmında

tabaka çatlağında bol miktarda malzeme toplanmıştır. II. kısmın tam orta kesiminde münferit bir

dikit vardır (Foto 15). Çapraz olarak en yüksek yeri 5.5 metre, orta kısmı 3 metre ve taban kısmı

1.5 metredir. Bu değerler salonun tavan kısmının sistemli bir şekilde tabana doğru daralarak

uzandığını göstermektedir. Bu uzanış bu noktadaki fay ile aynı doğrultudadır. Bu salonun

uzunluğu 2.5 metre, eni 4 metredir. Bu durum bu salonun enine gelişmiş bir salon olduğunu

göstermektedir. Bu kısma kadar olan salonların enine, bundan sonraki salonların ise boyuna

gelişmiş olması tam bu kısmın fay ile sınırlandırıldığını göstermektedir. Bu salonda buluna

Terra Rosa’lar fay çatlak sistemi boyunca oluşmuş ve bu kısma kadar taşınmış topraktır. Salon

içerisinde yapılan ölçümde salonun nemi % 90, sıcaklığı ise 20.5 oC olarak ölçülmüştür.

Büyük Salon, Arahol, I ve II Salonlar enine gelişmiş bir sisteme sahip olup bu kısma

kadar fay istikametleri doğu-batı iken buradan itibaren kuzey-güney istikametinde boyuna

gelişmiş galerilerdir (Şekil 5). II. Salon mağaranın en alçak kısmına da karşılık gelmektedir.

Foto 15. II. Salonun II. Kısmında Foto 16. III. Salon Giriş Kısmı ve Sütunlar

Yer alan Münferit Dikit

3.4. Üçüncü Salon

Üçüncü Salon’a 1 metrelik yükselimle geçilir. Geçiş mesafesi 2 metre, eni ise1

metredir. Geçiş kısmının yüksekliği noktadan noktaya değişmekle beraber en dar yerinde 1 m.

civarındadır. Hemen hemen tüm galerilerden birbirine geçiş hafif eğilme ile rahat bir şekilde

olmaktadır. Bu da bize geçiş kısımlarının insan eli ile şekillendirilmiş olma ihtimalini


289


hatırlatmaktadır. Mağara içerisinde çok yavaşta olsa çözülme-birikme olayları devam ettiği için

insan eli ile şekillendirilen yerlerin daha sonra üzeri örtülerek doğal bir görünüm arz etmektedir.

Bazı kısımlarda ise şekillendirme izleri hala mevcuttur. Bu salona geçilirken insan

şekillendirmelerine rastlanılır. Bu galeride duvara tutunmuş bol miktarda sinek mevcuttur (Foto

17). Bu nedenle salon Sinekli Salon olarak ta isimlendirilmiştir. Mağaranın bu kısmında

sineklerin mesken tutması yaz sıcaklığında ısı ve ışığın kendileri için en uygun kısım olması

nedeniyledir. Bu kısmın kenarlarında akmataş birikmeleri mevcuttur. Dördüncü salonla ayırım

yine sütunlarla olmuştur. Galerinin uzunluğu 5 metre, en kuzeyde yükseklik 1. 5 metre, orta

kısımda ise yükseklik 3.7 metredir. Bu salon ilk iki salonun aksine eni 3.8 metre olan boyuna

gelişmiş bir galeridir (Şekil 5; Foto18). Galerinin taban kısmında aşınma artığı malzemeler

bulunmakta olup bu kısımda defineciler tarafından yaklaşık 0,5 m kazılmış durumdadır (Şekil

5).

Foto 17. III. Salon Duvar ve Tavan Kısmındaki Foto 18. III. Salon(Galeri)’nin İç

Sinekler. Bu Salon (Galeri) Sinekli Salon Kesimi

Olarak ta isimlendirilmektedir

3.5. Dördüncü Salon

Dördüncü Salon’a 1 metrelik alçalışla geçilir. Daha öncede belirtildiği gibi Üçüncü

salon ile Dördüncü salonu çok kalın sütunlar ayırmaktadır (Foto 19). Giriş kısmını yüksekliği

2,3 metre, eni 0,8 metre ve üst kısmındaki sütunlar kırılmış durumundadır (Foto 20). Uzunluk

7,2, yükseklik giriş kısmında 2,6 orta kısımda 4,5 çıkış kısmında 3,7 metredir. Bu şekliyle

nispeten galerinin kubbemsi bir yapısı söz konusudur (Şekil 5). Buradaki bacanın ölçülebilen en

yüksek yeri 13 metredir. Bacanın nispi yükseltisi 8 metredir. Baca tabaka arasındaki fay

miloniti’nin hızlı aşındığı(ayrıştığı) noktaya ve killi malzemenin hızlı aşındığı kısma karşılık

gelmektedir. Salonun alt kısmında akmataşlar ve sütunlar bulunur. Bu salonun çevresinde

özellikle batı kısmında bol miktarda sütun bulunur. Salonun içinde ve çevre kısmında 13 tane

sütun bulunmaktadır. Bu salonda III. Salonda olduğu gibi boyuna gelişmiş bir galeridir (Şekil

5). Bu galeri üst kısmı açık olan V. Galerinin hemen yanında olması ve V. Galeriden kanalize

olan hava akımının ilk uğradığı salon olması nedeniyle sıcaklık şartlarının yükseldiğini

hissetmekteyiz.


290

İsmail Ege

Foto 19. IV. Salonun İç Kısmı Foto 20. IV. Salonda Kırılmış Sarkıtlar

3.6. Beşinci Salon

Maymunlar Mağarasının en güney kesiminde bulunan sonuncu galerimiz V. Salondur.

Bu salona 2 metrelik yükselimle geçilir. Giriş kısmı diğer salonlara göre daha geniştir ve 1,3

metrelik bir dikit vardır. Giriş kısmının yüksekliği 2,7 metre, eni ise 1-1,6 metredir. Bu nedenle

en rahat geçişe sahip kapı özelliğindedir (Foto 21). Salonun uzunluğu 9 metre, yüksekliği ise 7

metredir. Galerinin eni 7,2 metredir. Bu verilerde bu galerinin boyuna geliştiğini

göstermektedir. Salonun kenar kısımlara doğru yükseklik 2 metre iç kısmının yükseltisi 4

metredir. Sıcaklık 23.1oC nemi ise % 74’tür. Bu değerler dışarıdaki sıcaklık ve nem değerlerine

çok yakındır. Çünkü bu salon üst kısmı açık olduğu için dışarı ile hava teması en fazla olan

salondur. Salonun üst kısmı açık ve iç kısmı çökme enkazıyla doludur (Foto 22)

Foto 21. IV Galeriden V. Galeriye Geçiş Kısmı. Foto 22. Galeri içerisinde ki Enkaz

Muhtemelen üst Kısımları Kırılmış ve Malzemesi

dikit konumuna Geçmiş Sütunlar

3.7. Mağaranın Oluşum ve Gelişimi

Maymunlar Mağarası Eosen yaşlı neritik kireçtaşları içerisinde gelişmiş bir mağaradır.

Mağaranın giriş kısmında sağ tarafta gözüken fay düzlemine paralel gelişmiş fayların etkisiyle

mağara oluşumu arasında büyük bir ilişki söz konusudur (Şekil 4, 5). Birçok salon tavanın da

milonit malzemesinin varlığı (Foto 23) bunların içerisinde baca sistemlerinin mevcudiyeti

(galeri oluşumu) bu görüşümüzü doğrulamaktadır.


291


Foto 23. Mağara Galerinin Üzerindeki Fay Foto 24. Mağarayı şekillendiren fay sistemi

Miloniti

Öncelikle Antakya-Samandağ grabenine uyumlu KD-GB istikametindeki faylar

mağaranın da aynı istikamette şekillenmesine yol açmıştır (Foto 24). Mağara neotektonik

dönemde fay sistemine bağlı olarak hareket eden yeraltı sularının etkisiyle büyük galeri ve

Arahol oluşmuş ve daha sonra Villafranşiyen (Villafranchian) Döneminde platoluk sahanın

yükselmesi yeraltı su seviyesinin daha alçak seviyeye çekilmesi karstlaşmanın daha çok

derinlere doğru oluşmasını sağlamıştır. İlerleyen dönemlerde yeraltı galeri sistemlerinin

genişlemesi sonuncunda tavan bloklarda çökmeler meydana gelerek girişteki Arahol ve beşinci

salondaki tavan çökerek mağara ortaya çıkmıştır. Mağaranın giriş kapısının şekillendirilmesi ve

mağara içerisinde insan eliyle yapılmış şekillerin olması bu tezi doğrulamaktadır.

4.Sonuç ve Öneriler

Maymunlar Mağarası Antakya şehir merkezinin doğusunda Habibi Neccar Platosunun

batı yamacında Kuzey Güney istikametinde gelişmiş bir mağaradır. Mağara Eosen yaşlı neritik

kireçtaşları (Okçular Formasyonu) içerisinde oluşmuştur. Oluşum yeri olarak Antakya

Samandağ Grabenini şekillendiren fay yamacı üzerinde karşılık gelmektedir. Mağara birçok

paralel fayın geçtiği yamaçta fay zonu içerisinde gelişmiştir. Mağara bir adet Büyük Salon, bir

adet Arahol ve 5 Küçük salondan meydana gelmektedir. Büyük Salon, Arahol, I.ve II. Salonlar

enine uzanış gösteren galeriler şeklinde iken, III., IV ve V. Galeriler fay istikametine göre

şekillenmiş boyuna galeri şeklindedir. Çok galerili (salonlu) olması ve diğer bölmeleri ile

mağara adeta 5 odalı büyük bir eve benzemektedir. Mağaranın tarihi dönemler içerisinde

insanlar tarafından mesken olarak kullanılması da bu benzetmeyi doğrulamaktadır.

Mağaranın Kuzey – Güney doğrultuda toplam uzunluğu 79.1 metredir. Mağaranın

toplam alanı ise 452,48 m2 'dir. Bu veriler doğrultusunda Orta büyüklükte bir mağaradır

Mağaranın giriş yeri ile en alçak noktası arasında 30 metrelik bir seviye farkı bulunmaktadır.

Mağaranın tüm salonlarına geçiş mevcuttur. Arahol ve V. Salonların tavan kısımları çökmüş

durumdadır. V. Salon içerisinde çökme enkazı malzemeler mevcuttur. Mağaranın bulunduğu

yerin mesire alanı olması doğal gezinti yapmak isteyenlerin tercih ettiği bir yer olmasına ve

bununda etkisi ile mağaraya ilginin artmasına neden olmuştur. Mağara taşımış olduğu doğal

güzellikleri itibari ile turizm potansiyeline sahip bir mağaradır.

Maymunlar Mağarası mesire alanında yer alması ve konumu itibari ile turizmde

kullanılabilecek doğal bir yapıdır. Fakat mağaranın şuan mevcut durumuna baktığımızda

mağara ve çevresinde ciddi bir kirlenme görülmektedir. Mağara içerisinde pet şişeler, çöpler,

poşetler vb. birçok kirletici bulunmaktadır ve bunlar mağaranın ve çevresinin hem kirlenmesine

hem de mağaranın çok kötü kokmasına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra mağara mesire


292

İsmail Ege

alanının en yüksek yerinde yer almasından dolayı buraya gelen insanların lavabo vb.

ihtiyaçlarını gidermesi için mevcut bir tesis yoktur. Bundan dolayı mağara iki katı

kirlenmektedir.

Mağaranın turizme kazandırılması için doğal güzelliklerinin ve mevcut sütunlarının

korunması gerekmektedir. Bunun için biran önce mağaraya yetkililerin gerekli bakımı yapması

ve toplumumuzun da biran önce bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Mağarada yapılacak en

önemli işlem mağaranın temizletilmesi işlemidir. Plastik atıklar ve pis koku mağaraya giriş

isteğini kırmaktadır. Mağarada ışıklandırma sistemi bulunmamaktadır. Mağara içi şekillere

zarar vermeden ışıklandırma yapılmalı. Mağarının tamamının ziyaret edilebilmesi için en

azından baret takılarak ve rehber eşliğinde olmalıdır. Mağara doğa bilincinin oluşturulması için

çok kısa mesafede çok güzel bir örneklik teşkil etmektedir.

TEŞEKKÜR,

Bu çalışma da Arazi çalışmalarına katılan görüş ve önerileri ile katkıda bulunan

kıymetli meslektaşlarım Yrd. Doç. Dr. Atilla KARATAŞ’a, yükseklik lisans öğrencimiz

Cüneyt AYTUK’a ve lisans öğrencilerimizden Mehmet BURAK ve Derya AKYURT’a,

teşekkürlerimi sunarım. Kendilerine akademik çalışmalarında başarılar diliyorum.

KAYNAKLAR

ALAGÖZ , C .A ., (1994). Türkiye Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma. Türk Coğr.

Kurumu Yay. No: 1 Ankara

ARPACI, Ö ., ZENGİN , B., BATMAN, O. (2012). “Karamanın Mağara Turizmi

Potansiyeli ve Turizm Açısından Kullanılabilirliği” , KMÜ Sosyal ve

Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 14 (23),s.: 59-64.

ATALAY , İ .,(1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Üniversitesi Edebiyat

Fakültesi Yayınları No: 9, İzmir

ATALAY, İ.,(1988). “Toros Dağlarında Karstlaşma ve Karstik Alanların Ekolojisi”,

Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 16, s. : 1-8.

ATEŞ, Ş.;KEÇER, M.; OSMANÇELEBİOĞLU, R.; KAHRAMAN, S. (2004) Antakya

(Hatay) İl Merkezi ve Çevresinin Yerbilim Verileri, MTA. Enst., Jeoloji Etütleri

Dairesi, Derleme Raporu, No: 10717, Ankara

AYGEN, T .,(1971) ."Mağaralar Nasıl Meydana Gelir İller Bankası Dergisi, No: 45,

Ankara Hacettepe Üniversitesi ,Jeoloji Mühendisliği , Beytepe 06532 , Ankara

BAŞAR ,M.,(1971). “Bazı Mağara Canlıları ve Bunlardan Mağara Özelliklerinin

Çıkarılması ” , Jeomorfoloji Dergisi, Yıl:3, Sayı: , s. :87 – 109.

BAYAN , S .,(2004).Türkiye’de Mağaralara Yönelik Tehditler ve Korunma Önlemleri,

Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Beytepe 06532, Ankara.

BEKDEMİR , Ü ., SEVER , R ., UZUN , A . , ELMACI, S. (2004). “Yıldızkaya

Mağarası ” , Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 12, s. : 311-326.

BİLGİN, T. (1963). Gaziantep Batısında Platoda Bazı Karstik Şekillerin Teşekkülü ile

Vadi Yamaçlarının Tekamülü Arasındaki Münasebetler, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü

Dergisi, Sayı:13, 164-170, İstanbul.


293


BULUT , İ ., DOĞANAY , H. , GİRGİN , M., (1998).“Ballıca Mağarasının Turistik

Önemi”, 15. Türkiye Jeomorfoloji Bilimsel ve Tetkik Kurultayı (20-24Nisan

1998) , Türkiye Jeomorfologlar Derneği , Ankara

BÜYÜKTOPÇ, M. F.- , AKDEMİR, Ö ,(2011). “Kuşak Dağı’nda (Geyik Dağları-Orta

Toroslar) Enkaz Halinde Bir Mağaranın Yeniden Kurulması ”, Türk Coğrafya

Dergisi, Sayı: 56, s: 65 - 78.

CANİKLİ , B ., ÇELİK, M., NOVİNPOUR, E . A .,(1992). Ballıca Mağarası. Tokat

Kültür Araştırma Dergisi , (3) , 7, 46.

CEYLAN , S., (2007). “ Zeytintaşı Mağarası (Serik-Antalya) ”, Doğu Coğrafya Dergisi,

Yıl : 12, Sayı : 17 , s . : 223 - 243.

CEYLAN, S .,DEMİRKAYA , H .,(2006).“Dim Mağarasının(Alanya) Kaynak Değerleri,

Turizmde Kullanımı ve Sürdürülebilirliği”, Doğu Coğ. Der. Sy:15,s.:199-223.

DEMİREL , Ö.,(2005). Doğa Koruma ve Milli Parklar Karadeniz Teknik Üniversitesi

Orman Fakültesi Genel Yayın No: 219,Trabzon.

DEMİRKOL , C.,(1988). “Türkoğlu (Kahramanmaraş) batısında yer alan Amanos

Dağlarının stratigrafisi yapısal özellikleri ve tektonik evrimi”, MTA Enst. Der.,

Sayı:108

DİNCER, İ., (1996), Sürdürülebilir Turizmin Hayata Geçirilmesi İçin Aktive olması

Gereken Dinamikler ve İşlevleri - Model Çalışması, Sürdürülebilir Turizm;

Turizm Planlamasına Ekolojik Yaklaşım, 19. Dünya Şehircilik Günü

Kollokyumu, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul,

DOĞAN, U., (2004), Dolin Sınıflandırmasında Yeni Yaklaşımlar, G.Ü, Gazi Eğitim

Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı:1, s:249-269

DOĞANER, S., (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası Çantay Kitabevi, 228, Ankara.

Üniversitesi Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:3 ,

s.: 291 – 309.

DOĞU, A. F.,ÇİÇEK,İ ve GÜRGEN,G. TUNÇEL, H.ve SOMUNCU, M., (1994) Periliin

Mağarası. A. Ü. TUCAUM Dergisi Sayı :3 Sy:193-219

DOĞU, A. F.,ÇİÇEK,İ ve GÜRGEN,G.,(1994) Orta Toroslarda Karstlaşma Tipleri. A. Ü.

TUCAUM Dergisi Sayı :3 Sy:193-219

DUNKLEY, J.N., (1993), The Gregory Karst and caves,Northern Territory, Australia.

Proceedings ofthe 11th International Congress of Speleology, Beijing, 17-18.

EGE, İ., (2010a), Periglasiyal Süreçlerin Karstlaşmaya Etkisi ve Bolkar Dağlarındaki

Yüksek Polyeler, UJES-2010 (Prof. Dr. Oğuz EROL Onuruna) 2010,

Afyonkarahisar.

EGE, İ., (2010b). Determination of Fault Morphology of Antakya – Kahramanmaraş

Depression Area The Using methots of Remote Sensing (RS) and Geograpical

Informatoin Systems(GIS), The2ndİnternational Geography Syposyum, Kemer –

Antalya


294

İsmail Ege

EGE, İ.,(2010c). Antakya’nın İklim Özellikleri, HATAY ARAŞTIRMALARI-I, Cantekin

Matbaası

EGE, İ., (2014a), Antakya – Kahramanmaraş Grabeninde Aktif Tektoniğe Ait

Gözlemler, MKÜ, Sos. Bil. Enst. Derg. Cilt: 11 Sayı: 26, s. 71-88

EGE, İ., (2014b). Amik Ovası ve Yakın Çevresin Jeomorfolojik Özellikleri, Doğu Mat

Grup Yay, Malatya

EGE, İ.-KAYA, M. ve , AKYURT, D., 2015, Saint Pierre Mağarası Oluşumu ve Turizm

Potansiyeli, UJES-2015 Bildiriler Kitabı.

ERİNÇ, S., (1960). Konya Bölümünde ve İç Toros Sıralarında Karst Şekilleri Üzerinde

Müşahedeler. Türk Coğrafya Derg. Sayı: 20; 83-106, Ankara

ERİNÇ, S.,(1971). Jeomorfoloji. Cilt: II, İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. No: 23,

İstanbul. Bilimler Dergisi,2003,1(2),103-122

EROL, O. (1983). “Türkiye’nin Genç Tektonik ve Jeomorfolojik Gelişimi”, Jeomorfoloji

Dergisi, Sayı: 11, s: 1-22.

ERTEK, A. (1989) .“Sofular Mağarası (Şile-İstanbul)”, Atatürk Kültür ,Dil ve Tarih

Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, s.: 143-147.

GRIMES, K.G. 2012: Karst and paleokarst features in sandstones of the Judbarra /

Gregory National Park, Northern Territory, Australia. Helictite. 41: 67-73.

http://helictite.caves.org.au/pdf1/41.Grimes.Sstn.pdf

GÜLDALI, N. (1971). “Karstik Araştırmaların Türkiye İçin Önemi” ,Jeomorfoloji

Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 3, s.: 54-61.

GÜLDALI, N.,(1983).”Oluşumları, Gelişimleri ve Ekonomik Değerleriyle Mağaralar”.

Tübitak Bilim Teknik Dergisi, Sayı:188 Ankara

GÜNEYSU A.,(1993). “Cem, Kovada gölü doğusunun (Isparta) karst jeomorfolojisi”,

Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve

İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul

HERECE, E. (2008) Doğu Anadolu Fayı (DAF) Atlası, Maden Tetkik ve Arama Genel

Müdürlüğü, Ankara.

HUGGET, R. J., (2010), (Çev. Edt. U. Doğan)Fundamentals of Geomorphology (Third

Edition), Routledge, London and New York, (Çev.Yay.Nobel Yay., Ankara)

KAVUZLU, M., 2006, Altınözü (Antakya) ve Yakın Civarının Tektono-Stratigrafisi, Ç.

Ü. Sos. Bil. Enst. (Yayımlanmaış) Yüksel Lisans Tezi, ADANA

KESER, N., (2004). “Bezirgan Polyesi ve Yakın Çevresinin Karst Jeomorfolojisi, Türk

Coğrafya Dergisi, Sayı:42, S. 11-46, İstanbul

KOÇYİĞİT, A. (1984). “Güneybatı Türkiye ve Yakın Dolayında Levha içi Yeni

Tektonik Gelişim”, TJK Bülteni, Cilt: 27, Sayı: 1, s: 1-15.

KOPAR, İ. (2008). “Elmalı Mağarası (İspir-Erzurum)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler

Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, s.: 71-90.

http://helictite.caves.org.au/pdf1/41.Grimes.Sstn.pdf


295


KOPAR, İ. (2009). “Aladağlar ’da [Orta Toroslar (Yahyalı-Kayseri)] İki Fosil Mağara:

Zindan-ı Köşk-1 ve Zindan-ı Köşk-2”, TCD, Sayı: 53, s.: 69-83.

KOPAR, İ. (2010). “Aladağların (Orta Toroslar) Fosil Mağara Potansiyelinden Yeni Bir

Kayıt: Kapuzbaşı Mağarası (Divrik Dağı)”, TCD, Sayı: 54, s.: 31-40.

KOPAR, İ.ve TOROĞLU, E., (2014). “Aladağlarda (Orta Toroslar) kaynak konumlu bir

mağara: Derebağ Mağarası (Yahyalı-Kayseri)”, TCD, Sayı: 62, s.: 9-19.

KORKMAZ, H. (2006). “Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Arasındaki İlişki”

Coğrafi Bilimler Dergisi, 2006, 4 (2), 49-66

KORKMAZ, H., FAKI, G., (2009).”Kuseyr Platosu’nun İklim Özellikleri” Mustafa

Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:6, Sayı:12, S. 324-350

MARTINI, J. E. J. ve GRIMES, K. G. (2012). Epikarstic Maze Cave Development:

Bullita Cave System,Judbarra/Gregory Karst, Tropic Australia. Helictite,(41), 37-

66.

NAZİK, L. (1989). “Mağara Morfolojisinin Belirlediği Jeolojik - Jeomorfolojik ve

Ekolojik Özellikler”, Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 17, s.: 53–62.

NAZİK, L., (2005)., Mağara Nedir, Nasıl Oluşur?. Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu

(24-26.06.2005, Beyşehir-Konya), Türkiye Tabiat Koruma Derneği yayını,

Konya

NAZİK, L., GÜNDALI, N. (1985). “İncesu Mağaralar Sistemi (Taşkale/Karaman);

Jeomorfolojik Evrimi ve Ekonomik Olanakları” ,Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 13,

s.: 47-52.

NAZİK, L., TÖRK, K., TUNCER, K., ÖZEL, E., İNAN, H., SAVAŞ, F. (2005).

“Türkiye Mağaraları”, 24-26 Haziran Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu

Bildiriler Kitabı, s.: 31-46.

NAZİK, L., (2008). Mağaralar; Araştırma, Koruma ve Kullanım İlkeleri. MTA Kültür

Serisi, No.2, Ankara.

ÖVER Semir, ÜNLÜGENÇ Ulvi Can ve ÖZDEN Süha, (2001), “Hatay Bölgesinde Etkin

Gerilme Durumları”, Yerbilimleri, Sayı: 23, s.: 1-14.

ÖZDEMİR, Ü., (2005), Mencilis Mağarası Doğu Coğ. Der. Sayı:13, Çizgi Kitabevi,

Konya.

ÖZKAN, M. B.,(1993). Turizmde Çevreye Duyarlılık (Soft Turizm).Tabiat ve İnsan,

Türkiye Tabiatı Koruma Yayınları, 18-21.

ÖZTAŞ, T., (1992), “Boğsak Karst Kaynağı (Mersin-Taşucu) Dolayının Karst ve

Karstlaşma Özellikleri”, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, Sayı: 41 ,s.: 118-130.

ÖZTEMİR, F.,NECİOĞLU, A., BAĞCI, G., (2000). “Antakya ve Çevresinin

Depremselliği ve Odak Mekanizması Çözümleri”, TMMOB Jeofizik

Mühendisleri Odası, Jeofizik, Sayı: 14 (1–2), s.: 87–102.

PEKCAN, N.,(1999). Karst Jeomorfolojisi, Filiz Kitabevi, İstanbul.


296

İsmail Ege

SEVER, R., (2008). “Polat Mağarası ve Turizm Potansiyeli (Doğanşehir-Malatya)”,

Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 12, s.: 311-326.

SELÇUK, H., 1985, Kızıldağ-Keldağ Hatay dolayının jeolojisi ve jeomorfolojik evrimi,

MTA Rapor no. 7787, Ankara

SÜR, A., (1994). “Karstik Yer şekilleri ve Türkiye’den Örnekler”, Ankara Üniversitesi

TÜCAUM, Sayı:3, s.: 65-78.

STORM, R. & SMİTH D. 1991: The caves of Gregory National Park, Northern Territory,

Australia. Cave Science, 18(2): 91-97.

ŞENGÖR, A. M. C. ,(1980).Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları, T.J.K Konferanslar

Serisi Yayını, Ankara.

UZUN, A, ZEYBEK, H. İ., (1996). “Akçakale Mağarası (Gümüşhane)”,Türk Coğrafya

Dergisi, Sayı: 31, s: 39-55.

UZUN, A. (1991). “Karaca Mağarası (Torul-Gümüşhane)”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih

Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Coğrafya Araştırmaları

Dergisi, Sayı: 3, s: 15–24.

VILES, H., (2009): Biokarstic processes associated with karren development. in Ginés,

A., Knez, M., Slabe, T. & Dreybrodt, W. (eds), Karst Rock Features: Karren

Sculpturing, Založba ZRC, Ljubljana. 37-45.

WALTHAM, A.C. , FOOKES, P.G. (2003). Engineering Classification of Karst Ground

Conditions. Quarterly Journal of Engineering Geology 36, 101-118.

YILMAZ, A. ,(2002). Jeoparklar. Bilim ve Teknik Dergisi, 417, 64-68.

YILMAZ, Y. ,(1984). “Amanos Dağlarının Jeolojisi”, Cilt: I-II-III, İstanbul Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi, Döner Sermaye İşletmesi, İstanbul.

ZAMAN, M. , ŞAHİN, İ. F., BİRİNCİ, S., (2011). “Çal Mağarası(Düzköy-Trabzon) ve

Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli Açısından Önemi” ,Doğu Coğrafya Dergisi,

Yıl: 16, Sayı: 26, s.: 1-23.

ZEYBEK, H. İ.,(2003). Akdağ’ın (Tokat) Doğal Ortam Özellikleri ve Turizm Potansiyeli.

Doğu Coğrafya Dergisi, 8(9), 117

ZEYBEK, H. İ.,(2004). Türkiye’de Karstik Alanların Korunma Gerekliliği ve

Alınabilecek Bazı Önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt:9 Sayı:11, 93-116

Documents

İsmail EGE Maymunlar Mağarası