Embed Size (px)
Citation preview
:- ·.· · . "
Cilt : 7
ISPARTA · HALKEVi MECMUAS.I
N i S4 N ve M nv ı s 1 9 40
B i R ET U T B i R i D D i ·A
Büyük Türk Şairi Yunus Eı:nre Kimdir? II -
Bu satırlarm tahlilindtn çıkardı·
ğım netice: ( Yunl.IS Emre) J.lamile maruf olan
ta-tm ( AJ ık Paş~ ) nın kendisinin oldujudur! . · Adı,, sanı b • ..lli (Yunus Emre ) bilirseniz lütfen tenvi~ ediııiı? Şurasmı açıkca söyleyelim ki:
Ben bu neticey~ ( Yunus) devriude yaşamış bir zatın yazdığı bir vesikaya istinaden söylemiyorum:
Bizzat koca dahinin kaleminden ç!k_an sözlerden istibraç ediyorum. Biliyoruz ki, ( Aşık Paşa) namile maruf olan ·zalın ismi ( Alieddin Ali) dir.
. Gençlik hayatını Selçukilerio mer· kezi olan (Konya) da geçirmiştir. O devir·lerde Him ve irfan m~rkeıi bolu .. nan (Konya) da (Mevlana) yı, sonra o·ğlu ( Sultan Veled) i görüyoruz. .
( Sultan Veled ) in velideti (623) vefatı ( 712) dir. Babasi gibi eserlerini ( Fars )· lisanile yazmıştı. Ve pek az türkçe şiir bırakmıştır.
Bir şiirinde: . Türkçe biiseydim ben idiydim siza. -Sırları kim tangırdan değil · biza
Ilah .. Diyor. Buna mukabil karşısında
(Aşık Paşa) (Aşiki) mahlasile türkçe 1iirler yazmış ve halkı tesbir etmiştir. ( Aşım Paşam ) ve Asık mahlasından ba,şka ( A~ık Garip, Miskin Aşık, :Aşt· ki malasiarını kullanarak ( Sultan_ Ve-
Y öZôrı; A KiP :Y5LKENCJ • "• '~• ' • •··~ "'- "' "'·""''"''"'"'-.,. .._ ............... , ,.., • .....,.... . .._.~..._ ...... ...-.-..~ ... r -. · ..
led ) in Farisi eş'arına karşı Türkç~ şiirler_ vücude getiriyordu. ·
( A~ık Paşa ) 703 te babası ( Muh· li i P ..ış"' ) He birlikte ( M mr ) a hicret etmiş, ha.th orad .t ( ibranice) de öğrenmiş, p ~d erinin hi mmetile (707) tarihinde vahn hasre·ile ( Kitabünna· siha ) adlı ( ınesuevi) sini telif etmiş.
Ve bu defa da ( Yunus Emre ) malılasım almışbr.
Kur'anı Kerimdeki ( Yunus ) sure· sinde gö rdüğümüz ( Yunus aleyhisse· larnın bahğm karmadan tekrar sahile çıktığı gi _~i). (Kah batnl hut içinde YuilUS ile söyleşeın. ) Mezkfır · ş 'irin
beşinci beytinin birinci Mısraı. ·. O da tekrar dünyaya ve vatanına gelme-k için bu mlhtear mah!ası kuBanmış ol ... ması çok muhtemeldir.
( Mevlana Ce!aleddini Rumi ) de bu tarzda hareket etmiş değil midir? Müşarünileyh ( Mesnevi ) de Mevlana Celaieddini Rumi edile tanın:mış Halbuki Divanı Kebiri Mevlanada Şemsi Tebrizi malılasını ihtiyar eylemiştir. ·
( 709 ) da p.ederi ( Muhlis Paşa ) nın vefatile ( Vefat tarihi Tahir Beyin) (Aşık. Paşa -) mız 709 da tekrar Ana_-_ doluda görülmektedir.
3 sene _sonra (712) de babasile buyük babasının ( mürşic~lik ) ·ettikleri A~asyada (Hankahi Mes'udi) deirşul
_ makamına ge_çiyor ve ( 716 da meıkQr
1017
şiiri söyleyor. Bu makamda (722) sene sine katlar kaldıktan sonra yerini oğlu (U Ivan Çele'hi ) ye bırakiyor.
AlaVt.{i dünyadan çekilerek ( Kırşehir ) e gidiyor.
. ( 730 ) senesine kadar ( Mevlana ) gibi boş zamanlarında ( İzziname) ya· hud ( Maa.rifname) adlı eserini ki (sa· ıiklere tıaİimi mahiyette bir eseredir.) ~~ydana g.etlrdi ki, Türkçe C Mesnevi) ·iibi bil' eserdir. Vefatı 733 tarihinde . yukua geldi. .Doğum, vefat tarihlerile ~~!ailesi türbesindeki kitabe de ayneiı -şudur.
. S!lhibi ilmi I ed ün kutbü yegane m erdi 'hak ( Şeyh Paş~ ) ibni ( Muhli1 ) ''ibıit ( Ş~yh İfyas ) dan ·· Ame·dandır da'bialem · ha~· şii d en'cler
"zelc 670 '733
Siz de mahı saf rüzü seşembe 'ey filAn
Üstad Köprülü Fuad Bey Aşık Pa· · şannı vefat tarihini 733 hi cr i yalı sa· ' ferinin on üçüncü sah getesidir, diyor(l).
. ,:. Aşık Paşa; devrinde .Türkçeye ' ha~ -karetle bakıldığını yana yakılr şöyle anlatıyo:
/,Tur k dil~ne ldmsel~ bakniaz ;idi "Tü.rktere hel' k e~ gönüı.· a~~·az idi. 'Türk · dahi bilmez di 'bu ·'dilleri
~ 'liıce yolu ol ulu me~~;illeri ·
Fakat: O tarihle'rde > türkÇ~inizin - :. nasıl mükemm~l dil'old~ğ~nu V.e'" o~iın· · ' -la ha gün bile bize zevk ve ' h~y~can
_veren fİirler oazmoluıiahileceğini ·bu ' ' satırlar ispaf etmiyor mu?
Ha"s zümte~si.iıe ( 'StiUan -V~Ied) (1) Yıa-kıırıda { Yunus ) un şlirini tahlil . ed~rken
,: ~ Şairimbiin veladet tarihi olarak (67()) . ~~ıi~~io'i· biildu~ frum_u:ıu hatırlattım. · -
1018. '!'"P-;
Farisi İisanile· rühaiİer s:8ylerken h~zim büyük şairiıniz halk~ ne .güzel ve ne
· saf bir türkÇ'e ile hita b et111iş v~ .kal blerde bu güne kadar yaşamanın yolu- · nu bulmuştu . - Devrinden itibaeren bu· güne kadar nazireler söylenmiş_ti •
Senelerden beri ( . Yunus Em re ) hakkında yaptığım uğro~şmalar bundan ·
ibaret değildir Sandıklarda, kütlll>ha~ ne raflarm da, toz, toprak içinde .. kaJ•
mış o~lan es~af ya~H~arlarını mesleğim
iktizası senelerdenberi ' gerdüm, .' göz-
'den geçirdim. Vatanıma, vatanımin
'ta7ih ve edebiyatina velev cüz'L ':'dabi olsa bir hizmet edebilmek gayretile çalıştım ve Çalışıyorum.
Bu makalede pek kısa, perişt;lD ·bir surette ortaya attığ~m fikirleri te\i~'i'k eden nı.çiz tetebbuatım (dağarCiğiinda) epeyce bir' yekün teşkil etmekİ'e'dir.
_ Cenabı Hak nasip .ederse bir ·nüina;l1p zamanda • bir risale şeklinde '()rt~ta . çıkarmak azmiıı deyim. O za~ani' bek· leyarek şim'dilik şu bul~şlarımı va'tan· daşlarıma arzetmeği vazif bildim.
( Yiınus ), felsefesini cihana ( 46 ) · yaŞinda · rieşretti . .-Garip'-tesadüftür. ki -ben de ·· şimdi o yaŞta olarak ~ şairimi· . .· zin 'bü viyetini ortaya çıkarmak hliyo· · rum.
Sarfettiğim emekle · ıhemiek~'timin ilmin~ bir katre .ilave edebildim,~s~· ,,llenim için bundan biiyük bahliya·;iik .
olamaz. .. kAlF . YELKENCI .
Yunus Emre Divanında'n ·
Bu fena mülkünde ben nice nice 'h~yran olam .
N~e bir hayran o1am ya nice hir gi~. yan olam
Gih feleklerde meleklerden dilekler eyliyem
Gih arş-ü şems ile gerdun olam gerd.an olam
Adımı attı m yedi dört onsekizden ben öte
Dokuzu yolda koyup şah emrine fer·
. miıı ola_nı J?o~l ferah kıld1 terahtan ben feberra
eyledim Sureti insan olam hem can ofam hem
kan olam
Gih bir müfti müderris geh mümeyyb gah temiz
Geh müdehbir nikıs u geh na..~s ile nt.ksan olam
Gih ba~n-ı hut içinde Yunu~ ile söyleşem
Geh çıkarn Arş üzere bin can olam Selman olanı
Gah inem esfellere Şeytan ile şerler . düzem
Geh çıkarn Arş üstüne seyran olam ce vlan ola m ·
. ·. · . . l .. ·
.Gah işidürem işitmezem aşumazam
ace.b . . ·.
,Niçe bjr nisyan olam hayvan otam insan olam
Gah makulat-ü mahousit ü takrir-ü ~ey~ n
· Gib makbiirat ola m ge h sa hi b· i ke'yvin ola m
Nice bir surette insan-ü sıfatta cinver ! _ .. .. .
. Ni~e bir dilkü oiClm ya kur d u ya arslan . .. · . ol~'m
Niçl' Qir tefrid ij tecdd ü mücarred ~QrJfe~ld.
Yi nice cin nice ins~ü nice bir şeytan .. olahı
Nice bir ışk meydanında nefs atın siği.rttiirem
Yi nice bir başımı top eyleyüb çevgin "lam
Gih birlik içre birlik eyliyem ol 1tir ile
Geh dönem katre olam deryl olam umuman olam
Gih Düzahta benhn Fir,avn ile Harnan ile
Gih Cennette ~ararn gtlmin ile Ridv4n . . ola~
Gih bir gazi olam Efreng ile c&~gey!" · · · , ·. · · · Hy:em
Gah dönem Efreng olam nisyin il~ . .. ..· .. Isyan· olaôı
Ga,h bi.r meçhul ola m merdiitıl · ola m Nemrüd· olı~'~
Gih varam Ca'fer olam tayyar olam · ,- · · perran olam Nice bir nimi olam cami olam
Nice bir kimi olam nikam olam nidim ola m
Gahola .<?_dlar yakarn diller yıkam canl~r ya•kam
G~h varam arşa çıkarn hem şah liem sultan olam
Kimse bu söze erişınez min ledündftr ey aZiz
H~zır yolda kaldı ben gerdiin ile gerdin · ola m
Ya nice bir dost ile ol ben ola m ben: ol ola in
xa. njce ir~k deşem mahziiiı olam ~hz~n · ·· ·· .. , ·. ' ··. · -· · ·· ' ~ı~Bı
Nice bir ~ertler ile oda yanarn o~a yak am
lQl9
Nice bir şakir olamzakir ola m mi h min ola m
Terke_dem bu hak ü ba.J• ab-ü nan yüzüne
Şeş ·cihc tten ben çıkarn bi cism olam bi din olam
Nice bir Cercis ü Bercis ol8 m- u Merrih _olam
Nice bir Calinus-uBukrat olam Lokman ola m
Bu dokuz arsla ıı· ü yedi evrenü dört ejdt: ha
Bunlarıola cengedem Rüste m ola m degtan olam
Bir demi isilde o1am gaflet ile hurd u ham
Bir .dem aşüfte olam mecnün olam hayran olam
Gönlümün gencine reneler irmedin bir yol bularn
G.eh vararn gevher olam ya~üt olam mercan olam
Ademilikten çıkarn göç~m melekler mülküne
Levn olam bi levn olam geh kevn olam bikan olam
Geh muti' olam Huda'nın emrine bin can ile
Geh dönem asi. o!a.İn Musi olam İmran o lam
Geh vararn Da\·ud ola m taht- ı süley· man'a çıkarn
Geh dönem gümrah olam hemrab ola·m hicran olam
Gah ztodandan çıkarn azad olam abad C" lam
Geh yine derhan olam mahbiii ._ olam zından oJam
Dar olam gerdar olam herdar oJam · Mamiı - olam
Yahu deryaya girern bi reng ü bi elvan olam · Can olam h em ten olam bem in olam
hem an olam Nice bir sen ben diyem ben san diye,m
utanmadın
Ya nice deksüz ola m dilsüz ola m hayvan o lam
Çün di dirler nideyin dimezse yanar
Ge h beyaban ı harabat geh sedib-ü · . geh türab
Geh yine mabmur olam ,geh cinn olam gen can oiam
can· u ten · _ Ga~ izzette aziz ü gah . zillette zel il
Ben dahi dürler dökem dosta hezar Geh vua~ erka-n o!am rebbio olam -destan olam rübban ·ola m
Klr olam neykar ohm nevkar olam Geb varam bir saz bir söz qlam pür esrar olam sfız o·lariı< ·
'Geh dön~m gerdar olam güftar olam Nurnan olam
Nic~ bir bılçıkta vü 3lçakta . yatam
hor ü~i\r
1Q20
Geb vararn dükkan olam debban olam rücban olam
Dem 'olam adem olam alem olam alemll~ · beıı
__ ... _....,._ ·-··· -· ...,_................ .. .. --~ ..... """"' ö ""'~&.&.&1 ", • &4& ....... """"" ......
},• ·. .. . . . . .. ., ___ , ... -- -:-, ·-. . . -- .. ·: ---.- . -·· -~ -~ · ı"'' ·· ·,
Dem olam bi dem _olam,~b.e_m nim,o.1am ··~ ·· ·:-;. Kim -sana men sıdk olanı~.. hem derd~ti " ' ·, .. :; · ·· ··.. .. h:ein nia · o lam .. . _ . . . heniderman olam
. . . ' <1>:-
Geh dönem hamüş olaıtt·ı ı;i dl1ş · -~öiahi' . ~G-~hhalis g~h ~uhlis ~lura"n.ı Furkan . ile · h·· ·!·,--·..._1· ~· ~ ·: Gah Rab man· ur Rabım ya. Hayy-ti yl ser oş ' v ~.u . . . . . .. . . ,
.. . · . .· ... ·, ,. ·. -: , . MennAm olanı Söyliye_!Jl . dest~n ol;lm hem bAğ- u lıeın Geb- döne~ bir şem.s olariı zerremde
. •i. _, . . . - büstan olam · yibbin· art ola • ·'~t ... ,~ ' 1!. ~. ·~; .... ·:: ~";1:,_=iıı.-· ~ .~
Y~nu.~·~~I~pdq_~··u <Şa"ıt~.~ -~ Buak'dan- Geh yine tugyin olam ·Alemler·e t~faa .-.,tl?'~ · :;., - :;,~" · : .. !<;;·; · ,: ... c .. dır nasib · 0 am
- · . · · · ·_ ·· · ·. ·· . ,, ..... ,_. ·: .• :_ E vv eli Hü ahir i Hü ya H u illi H6 Çün-·gönülden diş kıldı men ,pic~ _pin- ·. ·- · . . · · · olam
h.aa· ·olam Evvel ahı~ ol kala vu m~n aleyhl EAa Y\lP.~~ iın4i b9 s9ztı sen atı ka di t~ıka· . . · oıam
. 102.1
