İSTİNAF KANUN YOLUNDA ESASTAN İNCELEME Doç. Dr. Murat ATALI Aydın Barosu Aydın/29 Ocak 2011

*

STNAF KANUN YOLUNDA

ESASTAN NCELEME

Do. Dr. Murat ATALI

Aydn Barosu Aydn/29 Ocak 2011

(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Esastan ncelemenin Kapsam ve Yarglama (Tahkikat)lgili Maddeler: 354, 355, 360

ncelemenin Yrtl ekli(m. 354)

nceleme, davann zelliine gre heyete veya grevlendirilecek ye tarafndan yaplr (m. 354/I). Buna, ilgili HD karar verecektir.stinaf incelemesi yapan BAM-HD, inceleme srasnda gerekli hallerde baka yerdeki ilemler iin, dier bir BAM ya da ilk derece mahkemesinden yardm talep edilebilir (istinabe) (m. 354/II).

(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES

(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Esastan ncelemenin Kapsam ve Yarglamancelemede Uygulanacak Yarglama Usl(m. 360)

Blge adliye mahkemesi esastan incelemesini yaparken, yani tahkikat aamasnda, istinaf incele-mesi ile ilgili zel hkm bulunmayan hallerde, ilk derece mahkemesinde uygulanan yarglama usl-n uygulayacaktr (m. 360). Bu erevede ilk derece mahkemesinde hangi yar-glama usl uygulanmsa (rnein, yazl yar-glama usl), ona uygun yarglama yrtlmeli, ancak kanunda istinaf iin ngrlm hkmler mutlaka dikkate alnmaldr.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Esastan ncelemenin Kapsam ve Yarglamancelemenin Kapsam (m. 355)

nceleme kural olarak istinaf bavurusundaki sebep-lere bal olarak yaplr.Kamu dzenine aykrlk halleri mevcutsa, BAM bunu kendiliinden gzeterek inceleme konusu yapar.ncelemenin kapsam bakmndan nemli olan kamu dzenine aykrlk iin mutlak bir ereve izmek mmkn deildir. Ancak, bugne kadar doktrindeki grler ve zellikle Yargtay kararlarndaki, bu konuyla ilgili hususlara dikkat edilmelidir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Duruma Yaplmadan Karar Verilebilecek Hallerlgili Madde: 353

BAM incelemesini baz hallerde duruma yapmadan da gerekletirebilir. Kanunda duruma yaplmadan karar verilecek haller belirtilmitir. Bu haller dnda kural olarak duruma yaplacaktr.Duruma yaplmadan karar verilebilecek haller, esasen ilk derece mahkemesinin ak ve yeniden duruma yaplmasna ihtiya duyulmayan hatal karar vermesi halleridir. Bylece ilk derece mahkemelerinin daha titiz almalar da salanm olacaktr.Duruma yaplmadan karar verilebilecek hallerin bir ksm usle, bir ksm ise (snrl olarak) esasa ilikindir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Duruma Yaplmadan Karar Verilebilecek HallerEsasa Girmeden Durumasz nceleme (m. 353, fkra: 1, bent: a)

Burada 6 durum tek tek belirtilmitir. Burada belirtilen durumlar usl meselelerdir. zellikle 6. bende dikkat edilmelidir. Burada, delillerin hi toplanmamas ya da hi deerlendirilmemesi sz ko-nusudur. Bunun dndaki delillere ilikin hususlarda duruma yaplmaldr (rnein, delil deerlendirilmekle birlikte, yanl deerlendiril-mise; deliller konusunda eksik deerlendirme sz konusu ise).Bu hallerden biri gerekletiinde, BAM iin esasna girip yeni bir yarglama yapmadan, ilk derece mahkemesi kararn kaldrarak, davann yeniden grlmesi iin, dosyann:Karar veren ilk derece mahkemesine veyaKendi yarg evresindeki baka bir mahkemeye veyalgili grevli ya da yetkili mahkemeye, gnderilmesine kesin olarak karar verir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Duruma Yaplmadan Karar Verilebilecek HallerEsasla lgili Durumasz nceleme (m. 353, fkra: 1, bent: b)

Burada 3 durum belirtilmitir. Burada ok dikkatli davranarak, snr belirlenmelidir. Gerekten durumasz olarak, dosya zerinden inceleme yaplabiliyor ya da eksiklik durumasz tamamlanarak karar verilebiliyorsa, duruma yaplmamal, aksi halde duruma yapl-maldr. Kamu dzenine ilikin hususlara da ayrca dikkat edilmelidir.Bu hallere bakldnda;Mahkeme kararnda hibir eksiklik veya yanllk yoksa ve bu tamamen dosyadan anlalyorsa, bavuru durumasz reddedilme-lidir (DM kararnn tamamen doru bulunmas).Yarglamann yrtlmesinde hata bulunmamakla birlikte, hukuk deerlendirme hatas ya da gerekede hata olup, bunun da dzeltilmesi iin durumaya ihtiya yoksa, dzelterek dosya zerinden yeni bir karar verilir. Yarglamadaki eksiklik durumasz tamamlanacak nitelikteyse (rnein sadece yazl bir belge baka yerden getirtilecek ve durumasz incelenecek nitelikteyse), bu eksilik tamamlanp durumasz karar verilebilir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Duruma Yaplmaslgili Maddeler: 356, 358

Yarglamada Kural Duruma Yaplmasdr(m. 356)

Kanunda belirtilen istisnalar dnda (ki onun da snrlarna ok dikkat edilmelidir) mutlaka duruma yapl-maldr. stinafn yeniden yarglamay da iinde barndrd dnldnde, tahkikatta asl olan duruma yapl-masdr. Bu, yarglamada dorudanlk ve szllk ilkeleri yannda, hukuk dinlenilme (m.27) ve adil yarglanma haklar (AY. m. 36/I) ile ilgili bir husustur.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Duruma le lgili lemler (m. 358)

Taraflara duruma gn davetiyeyle bildirilir

Duruma davetiyesinde, taraflara durumada hazr bulun-madklarnda sonular da ihtar edilir ve ayrca bavurandan gerekli avans yatrmas istenir.

Taraflar, kabul edilebilir bir mazeretle durumaya gel-mezse, yeni bir duruma gn kendilerine bildirilir.

Taraflar, mazeretsiz olarak durumalara gelmez ya da bavuran ilgili giderleri yatrmazsa, bu durumda:Eer dosyann mevcut haliyle inceleme yaplp karar verilebiliyorsa karar verilir.

Eer, tahkikat yaplmadan karar verilemiyorsa, bavuru reddedilir.

(Dikkat: Burada dosyann ilemden kaldrlmas uygulanmaz!)


STNAF YARGILAMASINDA YAPILAMAYACAK LER

(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinaf Yarglamasnda Tahkikatn Snrlanmas Sebepleristinaf yarglamasnda, temyizden farkl olarak yeni yarglama yaplmaktadr; ancak bu ilk derecedeki yarglamann ayns ve tekrar deildir.Hukukumuzda dar istinaf sistemi kabul edildi-inden, ilk derecedekine tamamen paralel yeni bir yarglama dnlmemitir.zellikle, yarglamann gereksiz yere uzamamas iin baz snrlamalar getirilmitir.Bununla, ilk derece mahkemesinin ve ilk derecede taraflarn gerekli zeni gstermesi amalanmtr.Snrlamalar, istinaf yarglamasnn genel erevesi ve bu konudaki hkmler dikkate alnarak deer-lendirilmelidir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak lerlgili Madde: 357

stinafta yaplamayacak iler, snrl olarak 6 balkta toplanmtr. Bunlar:

Yeni Vakalarn leri SrlememesiTalep Sonucunun Geniletilememesi ve DeitirilememesiIslah YaplamamasKar Dava AlamamasDavalarn BirletirilememesiYeni Delillere Dayanlamamas Bunlar ksaca inceleyecek olursak:


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-1Yeni Vakalarn leri Srlememesi

Kural : Kar tarafn muvafakat ya da slahla olsa dahi, yeni vaka ileri srlemez. Yasak bu adan mutlaktr.Temel stisnalar: Kendiliinden aratrma ilkesinin uyguland dava ve ilerde bu yasak uygulanmaz.Kamu dzeni ile ilgili hususlar bu yasan dndadr.lk derecede mevcut olmayp, tarafn kusuru olmadan bilinemeyen, daha sonra istinaf aamasndan ortaya kan vakalar bu yasan dndadr. Ancak bu konuda dikkatli olunmal, durum iyi aratrlmaldr.Yeni vaka ileri srlmesi, zellikle, istinafn bir kanun yolu incelemesi olmas ynyle eliirdi!


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-2Talep Sonucunun Geniletilip Deitirilememesi

Kural: Bu yasak da kar tarafn muvafakat ve slahla alamaz. Daha nce ileri srlen talep deitirilemez ve artrlamaz.Temel stisnalar:Hkimin talepten baka eye karar verecei hallerde taleple bal olmadan karar verilebilir.Talebin artrlmas sz konusu olmasa da azaltlmas mmkndr.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-3Islahn Yaplamamas

stinafta, yeni vaka ileri srlemediinden, talep sonucu geniletilip deitirilemediinden ve bu konudaki yasaklar mutlak olduundan, bunlarn istisnas olan slah da mmkn deildir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-4Kar Dava Alamamas

stinaf, ilk derece mahkemesinde alm, incelenmi ve karara balanm dava ile snrl tutulmutur. Hukukumuzda, dar istinaf sisteminin kabul edilmesi sebebiyle, ilk derecede grlmemi bir dava istinafta da yeni bir dava olarak alp incelenemeyecektir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-5Davalarn Birletirilememesi

Kural: lk derecede birletirilmemi davalarn, kural olarak istinafta da birletirilemez.Temel stisna:Bu konudaki temel istisna m.166/Idir. Buna gre:

Ayn BAMde farkl HDde bulunsa da, balant varsa davalar birletirilebilir; farkl BAMde grlen davalar, balant olsa da birletirilemez.

Birletirme, talep zerine veya HD tarafndan kendiliinden gerekletirilir.Eer ayn yerdeki BAMn farkl HDde bulunan balantl davalar sz konusu ise, uyumazl douran asl hukuk iliki esas alnarak ilgili HD tespit edilmelidir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Yaplamayacak ler-6Yeni Delile Dayanlamamas

Kural: lk derecede ileri srlmemi deliller, istinafta da ileri srlemez ve kullanlamaz. Ancak, bu yasan olduka nemli iki istisnas mevcuttur.stisnalar (m. 357, III):lk derece mahkemesinde uslne uygun olarak gsterildii halde incelenmeden reddedilen delillere istinafta dayanlabilir.Mcbir sebeple daha nce gsterilmesine olanak bulunmayan delillere istinafta dayanlabilir.

Bu istisnalar konusunda dikkatli olmak, tarafn bir kusurunun olmad istisna halleri iyi tespit etmek, ancak bu haller mevcutsa yeni delili kabul etmek gerekir; aksinin kabul dil yarglanma ve hukuk dinlenilme hakkna aykr olur.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*IV. STNAF YARGILAMASINDA VERLECEK KARARLAR


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*

Kanunda BAM tarafndan verilecek kararlarlarla ilgili hkmler bulunmakla birlikte, kararlarn nitelii ve ne ekilde verilecei, trleri tam olarak belirtilmemitir.BAMdeki yarglama yrtlrken de ara kararlar ve yarglama sonunda bir niha karar verilir. Ayrca duruma gre, istinaf aamasnda da geici hukuk koruma karar verilebilir. Zira, aksine hkm olmadka ilk derecedeki yarglama usl, istinafta da geerlidir.stinafta verilen kararlar, temyizdeki kararlar gibi deildir. Yani onama veya bozma eklinde kategorize edilemez. Zira, yeniden yarglama yaplmas, ilk derece mahkemesi yerine geerek karar verilmesi, hukuk denetim dnda madd vaka denetimi de sz konusudur. Bu sebeple, onama ya da bozma eklindeki kararlar istinafa uygun deildir.stinaftaki kararlar ilk derecedeki ile de ayniyet gstermez. stinaf sonunda bavuru hakl bulunmazsa, ..istinaf bavurusunun reddine; istinaf bavurusu hakl bulunursa, kural olarak ilk derece mahkemesi karar kaldrlarak denildikten sonra, gerekli karar formle edilmelidir. rnein, ilk derece mahkemesi karar kaldrlarak, davann kabulne veya davann reddine denilebilir. stinaf Yarglamasnda Verilecek Kararlar Hakknda Genel Bilgi


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinaf Mahkemesi Kararnn Verilmesistinaf mahkemesinde kararn nasl verilecei, Kanunda tam olarak belirtilmemitir. Ancak, m. 360n atf sebebiyle, m. 294 (eski m. 381) burada da uygulanacaktr.Temyiz sresi teblile baladndan, karar tebli edilmelidir (m. 301, I; m. 361, I). Ancak, sadece hkm fkras tefhim edilmise, gerekeli karar bir ay iinde yazlmaldr (m. 294, IV). stinafla birlikte yeni bir dnemin balad ve ilk derece mahkemesi kararnn yerine geecek nitelikte bir karar verildii iin, gerekelerde, forml veya grnte gerekeler yazlmamal, ak, somut, tam gerekeler yazlarak itihat oluumuna katk salanmal, st mahkeme niteliine uygun davranlmaldr.stinaf mahkemesi toplu mahkeme olduundan toplu mahkemelere ilikin hkmlerle (m. 295 - 299), 5235 sayl K.daki bu konuya ilikin hkmler karar verilirken dikkate alnmaldr (5235 sy.K m. 39, 46).


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinaf Mahkemesi Kararnn eriilgili Madde: 359

stinaf yarglamas sonunda verilecek kararda nelerin yer almas gerektii m. 359, f. 1de 9 bent halinde saylmtr.Hkm sonucu ksmnda, istem sonularndan her biri hakknda verilen hkmle taraflara yklenen bor veya tannan haklarn, tereddde yer vermeyecek ekilde aka gsterilmesi gereklidir (m. 359, f. 2).stinaf mahkemesinin hkm ak deilse, anlalmyorsa veya elikili fkralar ieriyorsa, hkmn tavzihi istenebilir. Tavzih hkmleri arasnda, taraflarn isim, sfat ve ileri srdkleri talep sonucu ile ilgili hatalarn ve hesap hatalarnn, taraflarn dinlenmesinden sonra mahkeme tarafndan dzeltilebilecei de kabul edilmitir (m. 305). Ayrca, ak olan yaz ve hesap hatalarnn da blge adliye mahkemesince dzeltilmesi (tashih) mmkndr (m. 304).


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*STNAF BAVURUSUNUN HAKLI OLMASI HALNDE VERLECEK KARARLAR


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinaf bavurusu haklysa, ne tr karar verilebilecei ok ak deildir. Ancak, kanundaki dzenleni ekli ve istinafn zellikleri erevesinde u karar trleri ortaya kmaktadr:lk derece mahkemesi kararnn kaldrlarak, gnderme karar verilmesi: BAM, ayn mahkemeye ya da baka bir ilk derece mahkemesi ya da BAMa gnderme karar verir (m. 353, f. 1, bent: a). Burada daha ok usl meseleler sz konusudur.lk derece mahkemesi kararnn kaldrlarak, davann ksmen ya da tamamen kabul karar verilmesi: Bu kararn verilmesi iin, iin esasna girilmi olmaldr. Bu ihtimalde, ilk derece mahkemesi davann reddi karar vermitir; BAM bu karar haksz bularak, karar kaldrr, yarglama yapp esastan ksmen veya tamamen kabul karar vermektedir.lk derece mahkemesi kararnn kaldrlarak davann reddine karar verilmesi: lk derece mahkemesi, davann ksmen ya da tamamen kabulne karar vermitir; BAM bu karar haksz bularak, kaldrr, yarglama yapp esastan red karar vermektedir.lk derece mahkemesi kararnn kaldrlarak dzeltilmesi: Bavuru hakldr, ancak ilk derece mahkemesi kararnn tamamen kaldrlmasna ve yeni bir karara gerek yoktur, bavuru kabul edilir ve ilk derece mahkemesi karar dzeltilmekle yetinilir. rnein, yaz ve hesap hatalar byledir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*STNAF BAVURUSUNUN HAKSIZ OLMASI:(lgili Maddeler: 353, f. 2, bent: 1 ve 352 kyasen, ayrca 351)

stinaf bavurusu hakszsa, istinaf bavurusu reddedilir. Bu haller:lk derece mahkemesinin karar usl ve esas ynnden hibir eksiklik ya da hata iermiyorsa, dier bir ifadeyle, karar tamamen doruysa (m. 353, f. 2, bent: 1 kyasen),stinaf bavurusu sresinde deilse, istinafa bavurulama-yacak bir karar sz konusu ise, bavuru artlar yerine getirilmemi veya bavuru sebepleri ile gerekesi gsteril-memise (m. 352 kyasen). Esasen bu haller n incelemede dikkate alnmas gereken hallerdir.

stinaf bavurusu ktniyetle yaplmsa, ayrca m. 329 (HUMK 422)deki yaptrm da uygulanr (m. 351).


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*STNAF BAVURUSUNUN HAKLI VEYA HAKSIZ OLMASI DIINDA VERLECEK KARARLAR


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinaf aamasnda, taraflarn davadan feragati, kabul (m. 307-315; eski 93-95) ya da sulh veya uzlamas sz konusu olabilir. Bunlarn dnda dava konusuz (ifa, ortadan kalkma vs.) kalabilir.Bu durumlarn istinaf aamasnda ortaya kmas halinde, nasl karar verilebilecei d-zenlenmemitir. Ancak, ilk derecede verilen kararlara benzer kararlar verilebilir. Bu durumlar ortaya karsa, ilk derece mah-kemesi karar geerliliini yitirmi olacan-dan (gerek istinafa bavurulmu olmas gerekse yeni durumun ortaya kmas sebebiyle), ilk derece mahkemesi kararnn kaldrlmasna karar verilerek, bu durumlarn niteliine uygun yeni bir karar verilmelidir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*STNAFTA GEC HUKUK KORUMA KARARI VERLMES VE GEC HUKUK KORUMA KARARLARININ DENETM


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*stinafta Geici Hukuk Koruma Karar VerilmesiKanunda bu konuda bir aklk yoktur. Ancak m. 360 hkmnden hareketle, istinaf aamasnda da ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz gibi geici hukuk koruma kararlar verilebilir.Bu tr kararlar, ilk derecedeki usl ve kurallarla, istinafn genel erevesi dikkate alnarak verilmelidir. lk Derecede Verilen Geici Hukuk Koruma Kararlarnn stinafta Denetimihtiyati tedbir ve delil tespiti konusunda HUMKda bir aklk olmadndan bu kararlar kanun yolu denetimine tbi deildi. Ancak, HMK. m. 391, III tedbir talebinin reddi halinde ve m. 394 uygulanan tedbir kararna itiraz zerine verilen karara kar aka kanun yolunu ngrmektedir. Bu yol, hi phesiz istinaf olacaktr.htiyati haciz konusunda ise, K hkmleri dikkate alnarak, ihtiyati hacizle ilgili kararlara kar istinafa bavurulabilir (K m. 258/III, 265).


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*STNAFTAN SONRA TEMYZ NCELEMES


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*lgili Maddeler: HMK m. 361-373 (HUMK m.427-438)

Temyiz Yolu Kapalysa: BAM karar temyiz edile-miyorsa (HMK. m. 362, HUMK. m. 428), BAM kararna gre ilem yaplr; ilgili mahkemeye dosya gider ve gerekli karar verilir.

Temyiz Yolu Aksa: BAM kararnn tebliinden itibaren bir ay iinde temyiz yoluna bavurulabilir (m. 361, 363 - 365). Bu durumda, iki ihtimal ortaya kar:

Dosyann Yargtaya Gnderilmesi: Temyiz sresindeyse, Temyizi mmkn bir kararsa ve Gerekli har ve giderler denmise, dosya Yargtaya gnderilir.

Temyiz Talebinin Reddi: (m. 366nn m. 343 vd.na atf) Yukardaki hususlar eksikse, temyiz talebi reddedilir; har eksikse bir haftalk ek sre verilir. Bu red kararlarna kar da tebliinden itibaren bir hafta iinde temyiz mmkndr.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*Temyiz ncelemesi ve Karar

n nceleme: Yargtay HD, BAMn yaptna benzer ekil ve sebeplerle, n inceleme yapar ve bu konuda n incelemede gerekli karar verir (m. 366nn m. 352ye istinafta n inceleme - atf).Asl nceleme: Yargtay, taraflarn sebepleri ile bal olmadan m. 366-369daki hkmlere gre, BAM kararlarnn temyiz incelemesini yaparak bir karar verir. Temyizde ekilde karar verilebilir:Onama (m. 370)Bozma (m. 371)Deitirerek ve Dzelterek Onama (m. 370, II)


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*TEMYZDEN SONRA ZLENECEK YOL


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*lgili Madde: 373

Bozma zerine Yaplacak lemler

Bozma karar, BAMn esastan reddine ilikin karar hakkndaysa, BAM karar kaldrlarak, dosya, karar veren ilk derece veya uygun grlecek dier bir ilk derece mahkemesine, kararn bir rnei de BAMa gnderilir.Bozma karar, BAMn dzelterek yeniden veya yeniden esas hakknda verdii karara ilikinse, dosya karar veren BAM veya uygun grlen dier bir BAMa gnderilir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*BAM veya lk Derece Mahkemesinin KararBu durumda bozma zerine dosya kendisine gnderilen BAM veya ilk derece mahkemesi bozmaya uyma veya direnme karar verebilir.Uyma Karar: Uyma karar erevesinde yeni bir karar verildiinde (BAM veya ilk derecede), bu yeni karara kar da temyiz mmkndr. Burada nemli olan, uymadan sonra ilk derece mahkemesi kararlarna kar artk istinaf deil, temyiz olmasdr.Direnme Karar: BAM veya ilk derece mahke-mesi kararda direnebilir. Direnme kararlarnn temyiz incelemesi Hukuk Genel Kurulu tarafn-dan yaplr ve bu karar kesindir.


(c) Prof.Dr.Muhammet ZEKES*

Sabrla dinlediiniz iin teekkr ederim


T.C.Adalet BakanlT.C.Adalet Bakanl(c) Do.Dr.Muhammet ZEKES*(c) Do.Dr.Muhammet ZEKES

Documents

İSTİNAF KANUN YOLUNDA ESASTAN İNCELEME Doç. Dr. Murat ATALI Aydın Barosu Aydın/29 Ocak 2011