-
ISTORIJA UMJETNOSTI I KULTURE
Upoznaje period Romanike
Obrazovni vaspitni ishod VI: Upoznaje i nabrajasrednjovjekovne
vrijednosti u svijetu i kod nas
Smjer: turisticki tehnicarOdjeljenje I-1
Prof. mr Nusret Balic
-
Period srednjovjekovne likovnekulture zapocinje u V i traje,
okvirnodo XV vijeka. U nekim evropskimoblastima poput italijanskog
prostora,zavrsava se i jedan vijek ranije.
Tokom hiljadugodisnje istorije,srednjovjekovna
umjetnostnajznacajnije faze razvoja postize naJugoistoku Evrope, u
Vizantiji (istocnorimsko carstvo) I zemljama bliske jojkulturne
sfere – Srbiji, Makedoniji,Bugarskoj, Rusiji, Gruziji, Jermeniji.
Uzapadnoj Evropi referentnesrednjovjekovne umjetnicke
kulturerazvijaju Italija, Francuska, Engleska,Njemacka i
Spanija.
-
Prva velika epohazapadnoevropske umjetnosti,razvijana u periodu
X do XIIvijeka, u istoriji umjetnosti jepoznata pod
imenomromanika.
Njoj prethodi preromanickaumjetnost koja obuhvatamerovinsko
(V-VIII v.) Ikarolinsko doba nazvano podinastijamazapadnoevropskih
monaha.
Arhitektonski spomenici Islikarska djela preromanikesu uglavno
propala a u analiziumjetnicke kulture izdvaja seprimijenjena
umjetnost,prvenstveno kvalitetna izradanakita.
-
Elitni primjeri vjestine romanickihgraditelja sagledavaju se
prekokatedrala bazilikalnog tipa – obicnotrobrodnih koja je
presjecenapoprecnim transeptom sto, u osnovigradjevine, cini formu
latinskog krsta.
Prostor iza transepta, zavrsenogapsidom, naziva se hor koji je
okruzenhodnikom – deambulatorijumom.Ispod hora je bilo
uobicajenopostavljanje podzemne kripte.
Karakteristican arhitektonski elementromanickih hramova
predstavljajuvisoki zvonici I kvadratne osnove.
Umjesto drvenih tavanica u romanici sepostepeno uvode kameni
poluoblicastisvodovi. Katedrala, zidana od kamena,debelih zidova,
cesto se spolja ojacavapotpornim zidovima – kontraforama.
-
U okviru zapadnoevropske umjetnosti srednjegvijeka obnavljaju se
monumentalna skulptura,koja je, kako su to zahtijevali crkveni
kanoni,bila eliminisana kao neznabozacka I paganskatvorevina.
Romanicka reljefna skulpturakapitela I portala bila je u svemu
potcinjenaarhitekturi I smatrana je njenim sastavnimdijelom.
Za razliku od antickih grckih kapitela svrstanihu, tri grupe,
romanicki posjeduju bezbroj formii koncepcija. Pored nefiguralnih
motiva nanjima se cesto susrijece figuralna predstava pai citavi
scenski aranzmani.
Monumentalni romanicki portali prekriveni sureljefima po
principu takozvanog zakonaokvira. To znaci da je sav raspolozivi
prostor –timpan, arhivolte I vertikalni nosaci – ispunjenfigurama
tako da se nije vodilo racuna onormalnim proporcijama ljudskog
tijela.Romanicki izum predstavlja I takozvana stub –figura koja, za
razliku od grcke karijatide , Isamog stuba , je samo spojena sa
njegovompovrsinom tako da u pojedinim slucajevimaasocira na kip u
slobodnom prostoru.
-
Za period Romanikekarakteristicna je I drvenabojena skulptura –
Raspeca saHristom, Bogorodica saHristom. Ova djela imaju
istekarakteristike kao onaizradjena od kamena.
Zidno slikarstvo, radjeno utehnici ,,al seco’’ daleko semanje
sacuvalo od vizantijskogciju koncepciju preuzima ugrubljoj I
rusticnijoj formi. I uromanickom zidnom slikarstvunaracija
potiskuje principeestetskog.
-
Stafelajno slikarstvo, nalik navizantijske ikone, moze
seanalizirati preko takozvaniholtarskih pala radjenih u
sistemuslika uklopljenih u poliptihe.
Sobzirom na povecanuprodukciju rukopisnih knjiga, uromanici je
bilo jako razvijenominijaturno slikarstvo aupraznjavala se I
tehnika vitraza.
Romanicka primijenjenaumjetnost dala je izvanrednadjela medju
kojima posebnomjesto pripada mastovitoizvedenim relikvijarima u
kojesu pohranjivane svetiteljskemosti.
-
Romanicka drvena skulptura. XIIvijek.Izrazenost neprirodnih
proporcijau oblikovanju ljudske forme dajeromanickoj skulpturi
jakekspresivan karakter.
-
Timpanon katedrale Sv LAZARA XXV. Karakteristicna romanicka
reljefnaskulptura nad portalom. U centralnomdijelu se izdvaja, po
dimenziji najveca,figura Hrista, oko koje su postavljenepredstave
iz ,,Strasnog suda’’ pri cemuizostaje realno prikazivanje
ljudskihtijela koja se haoticno smjestaju u okvirlunete sto
svjedoci o zelji sto bogatijegilustrovanja hriscanske teme.
-
KATEDRALA SV.LAZARA –AUTUN1120 – 1135.GOD
-
Merovinzi su dinastija franačkih kraljeva, koja je vladala
Franačkom od 481.do 751. godine.
Трансепт у црквеном градитељству представља попречни брод
положенусправно на уздужне бродове тако да раздваја светилиште од
остатка цркве идаје основи облик латинског крста. Први пут је
употребљен у ранохришћанскојбазилици када је број представника
цркве прерастао простор презбиторијума.
Hor – prostor iza transepta zavrsenog apsidom.
Kripta (grčki κρυπτη, kryptē) je prostorija ispod posvećene ili
javne građevine.Prvotno je u ranokršćanstvu bila prostorija u
katakombama za služenje obreda.
Kontrafor (francuski contrefort: potporanj), arhitektonski
konstruktivni element,izgrađen u obliku masivne istake uz vanjski
zid građevine (potporni zid).
Timpan označava trokutasto polje zabata koji se nalaze iznad
niša, prozora i vrata.
Архиволт је полукружни лук који спаја два стуба
Poliptih (od grčkog polu- "mnogo" + ptychē "preklop") se
generalno odnosi nasliku (obično stolnu sliku) koja se dijeli na
četiri ili više dijelova, ili ploča.
Vitraž (franc. Vitrail) je staklena površina sastavljana od
raznobojnih stakala likovnouređenih i spojenih olovnim trakama i
služi za zastakljivanje prozora.
Мошти (реликвије) представљају објекат верског поштовања,
посебно деопосмртних остатака или личне имовине светитеља.
https://sh.wikipedia.org/wiki/Dinastijahttps://sh.wikipedia.org/wiki/Francihttps://sh.wikipedia.org/wiki/Kraljhttps://sh.wikipedia.org/wiki/Frana%C4%8Dkahttps://sh.wikipedia.org/wiki/481https://sh.wikipedia.org/wiki/751
