4
IT-TAQBIL FOLKLORISTIKU F'BORMLA UTAGHRIF DWARU (lt-tieni parti) Angelo Dougall Fil-kitba tieghi li dehret fil- harġa numru 29 ta' l-lmnara (Vol.8, Nru-2, 2005) kont ghidt li dak it-Taqbil li kien isir fil-Kottonera, l-aktar f Bormla, daż-żmien donnu li ma baqa' hadd li ghadu jaf jaghmlu. F'din il-kitba nixtieq inkompli naghti taghrif fuq kif kien isir, u fuq ir-regoli (bla miktuba) tieghu. D a n i t - T a q b i l f o l k l o r i s t i k u , li fi tfuliti k o n t n i s m a ' l-aktar f Bormla, kien qisu gℏana mingℏajr kitarri, u ghana minghajr ma dak li jkun jgℏolli leℏnu bil-mod li jgℏollu leℏinhom l-gℏannejja. Madankollu, xorta kien taqbil "spirtu pront". Mafna nies fil-Kottonera kienu jistmerru l-gℏana. F'dawk il-bliet kien hemm xi nies ftit jew wisq sofistikati, mogℏtija gℏall-mużika klassika/romantika, u l-gℏana k i e n u j q i s u h bℏala tal-bdiewa, tal- kampanja, ta' l-irℏula, ta' l-irziezet u tat-titottli (il-ℏwienet tax-xorb il- baxxi). B'daqshekk ma jfissirx li ġol-bliet tal-Kottonera l-gℏana Malti ma kienx isir. Fil-fatt kien isir fℏafna postijiet. Ġieli saru rapporti fl-gℏases tal-pulizija, u ġieli dehru xi ittri ta' kritika fil- gazzetti. Imma l-gℏana xorta baqa' jsir, fil-ℏwienet tax-xorb u fit-toroq. Xi drabi kien jitwaqqaf ghax jinqala' xi tilwim u ġlied u jkollha tidℏol il-liġi. Gℏal xi nies, I- ghana kien vulgari u jdejjaq. Tassew li mhux kull min jiftaℏ halqu u ℏan ġrietu hu ghannej! Xi whud mill-gℏannejja kellhom leℏinhom żgarrat u li jsawwat u j d e j j a q i l - w i d n a . In-nies l-aktar li kienu joġġezzjonaw kien gℏal dak l-gℏana niggieżi li kien iġib it-tilwim u l-ġlied. Imma d a n m a nistghux ngℏiduh gℏat-Taqbil folkloristiku li q ed nikteb dwaru; taqbil li kien isir bil-kwiet u b l a m a jagℏti fastidju HI h a d d . Kien isir fuq l-ghatba tal-bieb ta' barra jew fxi bitha nterna, gℏad-difa u l-frisk ta' xi gℏaxija sajfija. In-nisa tad-dar Donnu li dan it-Taqbil kien "endemiku" ghal Bormla biss. F'dawk is-snin ta' tfuliti u fhajti kollha, qatt ma smajtu mkien iehor. Kif faqqet dik il-gwerra qalila, u ℏarbtet u ferrxet lin-nies tal- Kottonera ma' Malta kollha, qatgℏet u qatlet min jaf kemm folklor, leġġendi, drawwiet u ghajdut li kienu maghġuna man-nies t a ' d a n il-lokal. B'hekk hafna mill-folklor tal-Kottonera ntilef darba g h a l d e j j e m . kellhom it-Taqbil tagℏhom. Kien jgℏaddi minn ġenerazzjoni gℏall-oℏra u jitgℏallmuh bl- amment. Xi nisa tad-dar, imdawra b'uliedhom jew bil- qraba jew bil-ġirien, meta ma joqogℏdux ipaċpċu bejniethom, k i e n u j e h d e w b'dat-Taqbil, biex jgℏaddu ż-żmien sakemm jasal il-ℏin gℏar-rużarju u gℏar-raqda ta' matul il-lejl. Dak iż-żmien kien hemm ċertu rispett gℏall- kwiet tal-ġirien minℏabba I- gℏeluq ta' l-ambjent, fdak I- iffullar u t-trassis ta' djar u k e r r e j i e t , f e j n k i e n h e m m it-trabi, x-xjuℏ u l-morda reqdin jew jistrieℏu. KIF KIEN ISIR IT-TAQBIL IL-BARRAMA TAS- SIGARRI U T-TAQBIL. Diġa' ktibt li l-brim tal-faxex tat- tabakk biex jinℏadmu s-sigarri kien xogℏol monotonu, ripetittiv u mekkaniku. Is-sigarri kienu jinℏadmu bl-imqieta - il- barrama kienu jitℏallsu skond kemm jobormu sigarri. Gℏax- xogℏol kellhom bank magℏmul apposta bil-garżelli, u fil- fabbrika kien ikun hemm jaℏdmu daqs ℏmistax-il lavranta. Nannti Vitor, "il- prinċipala" kienet taℏdem tqatta' l-weraq tat-tabakk tal-Virġinja ffaxex tal-wisa' ta' sigarru. Nannti kienet taf il-hajja tagℏhom u tal-familja taghhom, u kienet tagℏdirhom fil-problemi u tghinhom kif tista'. Il-hajja morali ta' żmien ir-Reġina Vittorja baqgℏet tiddomina hajja ta' kuljum anke wara tant snin mill-mewt taghha. Kienu żminijiet ohra! Kien hemm individwi tabilℏaqq gwappi u mahluqin ghat-Taqbil. Fosthom kien hemm min kellu leℏnu tajjeb ukoll gℏall- gℏana. It-Taqbil kellu r-regoli tieghu bla miktuba. Kienu jżommu s-suġġett li jintgℏa żel u t-Taqbil isir fuq l-istess suġġett. Kienet tidℏol xi daqsxejn tal- pika, u x i mℏatri k i e n u j s i r u w k o l l . Ma kinux jippermettu ripetizzjoni tal-kliem imqabbel. Ta' tifel li kont, kont nibqa' mistagℏ ġeb kemm dawn in-nies kienu j a f u j q a b b l u ! Xi kliem 'I hinn u 'I hawn kien ikun qadim, bℏal "mitralja", u jien m a k o n t x nifhmu. It-Taqbil kien qisu maratona t a ' m i n iqabbel l-aktar, u kien jinℏtie ġ vokabularju vast. Biċċa xoghol iebsa m e t a t q i s li kollox kien isir "spirtu pront". Fost il-barrama tas-sigani li kienu jahdmu fil-fabbrika ta' nannti kienu jaghtu d-dritta HI Z o l l i t a s - S a j j i e d g h a x hi kienet meqjusa li kellha l-akbar esperjenza u l-aktar li k i e n e t t a f t q a b b e l . L-GĦAŻLA TAS-SUĠGETT s-suġġett kien jintgℏa żel bi ftehim bejn il-qabbiela. K i e n h e m m h a f n a m i n n fejn tagℏ żel: id-dar (l-aktar suġġett favorit), il-ℏut, il-fjuri, l-ikel/tisjir, il-kċina, u kull ℏa ġ'o ℏra li kienet tiġi Fmohhom. Jiddeċiedu u jibdew. Fil-biċċa l-kbira k i e n u j k u n u Z o l l i t a s - S a j j i e d u Ċensa I- Kalora; l-aktar tnejn kapaċi. It-Taqbil kien isir ukoll fid-djar waqt il- hasla, u kien jieℏu preċedenza fuq I- gℏana, ghax kif diġa spjegajt, minbarra H l-gℏana kien xi ftit mistmerr, kien h e m m i r - r i s p e t t ghall-kwiet. 120

IT-TAQBILmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 08... · 2015-01-06 · kamra tal-lavranti fejn in-nisa jkunu jibormu s-sigarri fuq il-bank tax-xogℏol tagℏhom Ċens

  • Upload
    others

  • View
    12

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: IT-TAQBILmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 08... · 2015-01-06 · kamra tal-lavranti fejn in-nisa jkunu jibormu s-sigarri fuq il-bank tax-xogℏol tagℏhom Ċens

IT-TAQBIL FOLKLORISTIKU F'BORMLA U T A G H R I F D W A R U

( l t - t i e n i p a r t i )

Angelo Dougall

Fil-kitba tieghi li dehret fil-harġa numru 29 ta' l-lmnara (Vol.8, Nru-2, 2005) kont ghidt li dak it-Taqbil li kien isir fil-Kottonera, l-aktar f Bormla, daż-żmien donnu li ma baqa' hadd li ghadu jaf jaghmlu. F'din il-kitba nixtieq inkompli naghti taghrif fuq kif kien isir, u fuq ir-regoli (bla miktuba) tieghu.

D a n i t - T a q b i l f o l k l o r i s t i k u , l i f i t f u l i t i k o n t n i s m a ' l - a k t a r f B o r m l a , k i e n q i s u g ℏ a n a m i n g ℏ a j r k i t a r r i , u g h a n a m i n g h a j r m a d a k l i j k u n j gℏo l l i l e ℏ n u b i l - m o d l i j g ℏ o l l u l e ℏ i n h o m l - g ℏ a n n e j j a . M a d a n k o l l u , x o r t a k i e n t a q b i l " s p i r t u p r o n t " .

M a f n a n i e s f i l - K o t t o n e r a k i e n u j i s t m e r r u l - g ℏ a n a . F ' d a w k i l - b l i e t k i e n h e m m x i n i e s f t i t j e w w i s q s o f i s t i k a t i , m o g ℏ t i j a gℏall-mużika k l a s s i k a / r o m a n t i k a , u l - g ℏ a n a k i e n u j q i s u h b ℏ a l a t a l - b d i e w a , t a l -k a m p a n j a , t a ' l - i rℏu la , t a ' l - i r z i e z e t u t a t - t i t o t t l i ( i l - ℏ w i e n e t t a x - x o r b i l -b a x x i ) . B ' d a q s h e k k m a j f i s s i r x l i ġ o l - b l i e t t a l - K o t t o n e r a l - g ℏ a n a M a l t i m a k i e n x i s i r . F i l - f a t t k i e n i s i r f ℏ a f n a p o s t i j i e t . Ġiel i s a r u r a p p o r t i f l - g ℏ a s e s t a l - p u l i z i j a , u ġiel i d e h r u x i i t t r i t a ' k r i t i k a f i l -g a z z e t t i . I m m a l - g ℏ a n a x o r t a b a q a ' j s i r , f i l - ℏ w i e n e t t a x - x o r b u f i t - t o r o q . X i d r a b i k i e n j i t w a q q a f g h a x j i n q a l a ' x i t i l w i m u ġ l ied u j k o l l h a t i dℏo l i l - l iġ i . G ℏ a l x i n i e s , I-g h a n a k i e n v u l g a r i u j d e j j a q . T a s s e w l i m h u x k u l l m i n j i f t aℏ h a l q u u ℏ a n ġ r i e t u h u g h a n n e j ! X i w h u d m i l l - g ℏ a n n e j j a k e l l h o m l e ℏ i n h o m żgarrat u l i j s a w w a t u

j d e j j a q i l - w i d n a . I n - n i e s l - a k t a r l i k i e n u j o ġ ġ e z z j o n a w k i e n gℏa l d a k l - g ℏ a n a niggieżi li k i e n iġib i t - t i l w i m u l -ġ l ied.

I m m a d a n m a n i s t g h u x n g ℏ i d u h g ℏ a t - T a q b i l f o l k l o r i s t i k u l i q e d n i k t e b d w a r u ; t a q b i l l i k i e n i s i r b i l - k w i e t u b l a m a jagℏ t i f a s t i d j u HI h a d d . K i e n i s i r f u q l - g h a t b a t a l - b i e b t a ' b a r r a j e w f x i b i t h a n t e r n a , g ℏ a d - d i f a u l - f r i s k t a ' x i g ℏ a x i j a s a j f i j a . I n - n i s a t a d - d a r

D o n n u l i d a n i t - T a q b i l k i e n " e n d e m i k u " g h a l B o r m l a b i s s . F ' d a w k i s - s n i n t a ' t f u l i t i u f h a j t i k o l l h a , q a t t m a s m a j t u m k i e n i e h o r . K i f f a q q e t d i k i l - g w e r r a q a l i l a , u ℏ a r b t e t u f e r r x e t l i n - n i e s t a l -K o t t o n e r a m a ' M a l t a k o l l h a , q a t g ℏ e t u q a t l e t m i n j a f k e m m f o l k l o r , leġġend i , d r a w w i e t u g h a j d u t l i k i e n u m a g h ġ u n a m a n - n i e s t a ' d a n i l - l o k a l . B ' h e k k h a f n a m i l l - f o l k l o r t a l - K o t t o n e r a n t i l e f d a r b a g h a l d e j j e m .

k e l l h o m i t - T a q b i l t a g ℏ h o m . K i e n j g ℏ a d d i m i n n ġ e n e r a z z j o n i gℏa l l - oℏ ra u j i t g ℏ a l l m u h b l -a m m e n t . X i n i s a t a d - d a r , i m d a w r a b ' u l i e d h o m j e w b i l -q r a b a j e w b i l - ġ i r i en , m e t a m a j o q o g ℏ d u x i paċpċu b e j n i e t h o m , k i e n u j e h d e w b ' d a t - T a q b i l , b i e x j g ℏ a d d u ż-żmien s a k e m m j a s a l i l -ℏin gℏar-rużarju u g ℏ a r - r a q d a t a ' m a t u l i l - l e j l . D a k iż-żmien k i e n h e m m ċ e r t u r i s p e t t gℏa l l -k w i e t t a l - ġ i r i e n m i n ℏ a b b a I-g ℏ e l u q t a ' l - a m b j e n t , f d a k I-i f f u l l a r u t - t r a s s i s t a ' d j a r u k e r r e j i e t , f e j n k i e n h e m m i t - t r a b i , x - x j u ℏ u l - m o r d a r e q d i n j e w j i s t r i e ℏ u .

KIF KIEN ISIR IT-TAQBIL

IL-BARRAMA TAS-

SIGARRI U T-TAQBIL.

D i ġ a ' k t i b t li l - b r i m t a l - f a x e x t a t -t a b a k k b i e x j i n ℏ a d m u s - s i g a r r i k i e n x o g ℏ o l m o n o t o n u , r i p e t i t t i v u m e k k a n i k u . I s - s i g a r r i k i e n u j i n ℏ a d m u b l - i m q i e t a - i l -b a r r a m a k i e n u j i t ℏ a l l s u s k o n d k e m m j o b o r m u s i g a r r i . G ℏ a x -x o g ℏ o l k e l l h o m b a n k m a g ℏ m u l a p p o s t a bil-garżelli, u fil-f a b b r i k a k i e n i k u n h e m m j a ℏ d m u d a q s ℏ m i s t a x - i l l a v r a n t a . N a n n t i V i t o r , " i l -p r i n ċ i p a l a " k i e n e t t a ℏ d e m t q a t t a ' l - w e r a q t a t - t a b a k k t a l - V i r ġ i n j a f f a x e x t a l - w i s a ' t a ' s i g a r r u . N a n n t i k i e n e t t a f i l - h a j j a t a g ℏ h o m u t a l - f a m i l j a t a g h h o m , u k i e n e t t a g ℏ d i r h o m f i l - p r o b l e m i u t g h i n h o m k i f t i s t a ' . I l - h a j j a m o r a l i t a ' żmien i r - R e ġ i n a V i t t o r j a b a q g ℏ e t t i d d o m i n a h a j j a t a ' k u l j u m a n k e w a r a t a n t s n i n m i l l - m e w t t a g h h a . K i e n u żminijiet o h r a !

K i e n h e m m i n d i v i d w i t a b i l ℏ a q q g w a p p i u m a h l u q i n g h a t - T a q b i l . F o s t h o m k i e n h e m m m i n k e l l u l e ℏ n u t a j j e b u k o l l gℏa l l -g ℏ a n a . I t - T a q b i l k e l l u r - r e g o l i t i e g h u b l a m i k t u b a . K i e n u jżommu s -suġġe t t li jintgℏażel u t - T a q b i l i s i r f u q l - i s t e s s suġġet t . K i e n e t t i dℏo l x i d a q s x e j n t a l -p i k a , u x i m ℏ a t r i k i e n u j s i r u w k o l l . M a k i n u x j i p p e r m e t t u r i p e t i z z j o n i t a l - k l i e m i m q a b b e l . T a ' t i f e l li k o n t , k o n t n i b q a ' m i s t a g ℏ ġ e b k e m m d a w n i n - n i e s k i e n u j a f u j q a b b l u ! X i k l i e m ' I h i n n u ' I h a w n k i e n i k u n q a d i m , bℏa l " m i t r a l j a " , u j i e n m a k o n t x n i f h m u .

I t - T a q b i l k i e n q i s u m a r a t o n a t a ' m i n i q a b b e l l - a k t a r , u k i e n j inℏ t ieġ v o k a b u l a r j u v a s t . Biċċa x o g h o l i e b s a m e t a t q i s li k o l l o x k i e n i s i r " s p i r t u p r o n t " . F o s t i l - b a r r a m a t a s - s i g a n i l i k i e n u j a h d m u f i l - f a b b r i k a t a ' n a n n t i k i e n u j a g h t u d - d r i t t a HI Z o l l i t a s - S a j j i e d g h a x h i k i e n e t m e q j u s a l i k e l l h a l - a k b a r e s p e r j e n z a u l - a k t a r l i k i e n e t t a f t q a b b e l .

L-GĦAŻLA TAS-SUĠGETT

s - suġġe t t k i e n jintgℏażel b i f t e h i m b e j n i l - q a b b i e l a . K i e n h e m m h a f n a m i n n f e j n tagℏżel: i d - d a r ( l - a k t a r suġġet t f a v o r i t ) , i l -ℏut, i l - f j u r i , l - i ke l / t i s j i r , i l - kċ ina , u k u l l ℏaġ'oℏra li k i e n e t t iġ i F m o h h o m . J i d d e ċ i e d u u j i b d e w . F i l -b iċċa l - k b i r a k i e n u j k u n u Z o l l i t a s - S a j j i e d u Ċ e n s a I-K a l o r a ; l - a k t a r t n e j n k a p a ċ i .

I t - T a q b i l k i e n i s i r u k o l l f i d - d j a r w a q t i l -h a s l a , u k i e n j i e ℏ u p r e ċ e d e n z a f u q I -g ℏ a n a , g h a x k i f d i ġ a s p j e g a j t , m i n b a r r a H l - g ℏ a n a k i e n x i f t i t m i s t m e r r , k i e n h e m m i r - r i s p e t t g h a l l - k w i e t .

120

Page 2: IT-TAQBILmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 08... · 2015-01-06 · kamra tal-lavranti fejn in-nisa jkunu jibormu s-sigarri fuq il-bank tax-xogℏol tagℏhom Ċens

I s - s u r a t a t - T a q b i l k i e n h e k k ( u d i n k i e n e t r e g o l a ) :

L - e w w e l t i b d a Zolli: A T k o m p l i Ċensa: A T e r ġ a ' Zolli: a B T a g h l a q i l - k w a r t i n a Ċensa: B

T i b d a l - k w a r t i n a Ċensa: A T k o m p H Zolli: A T e r ġ a ' Ċensa: B T a g h l a q Zolli: B

T e r ġ a ' t i b d a Zolli: A

... u j k o m p l u s e j r i n h e k k .

S e m m e j t l i f i t - t a q b i l ġ iel i d a ℏ l e t i l -p i k a u s a r u l - imℏa t r i . Fil-każ li w a ℏ d a m a s s i b x k e l m a t a q b e l u t i s s u ġ ġ e r i l h a w a ℏ d a l - q a b b i e l a I-o ℏ r a , t a ' l - e w w e l k i e n e t tagℏ t i s i g a r r u m i l l i t k u n b a r m e t l i l t a t -t i e n i . X i d r a b i k i e n u j a r g u m e n t a w b e j n i e t h o m u l - b a r r a m a l -oℏra k i e n u j a g ℏ m l u h a t a ' m ℏ a l l f i n . M a d a n k o l l u k u l ℏ a d d k i e n j i b q a ' ℏab ib u k i e n u j k o m p l u b i t - t a q b i l . L - a r g u m e n t i k i e n j i n q a l g ℏ u f u q k l i e m bℏal " ċ a n a " , l i t i s t a ' t f i s s e r k e m m biċċa g ℏ o d d a t a l -m a s t r u d a x x a u k e m m d a k i l - f d a l l i j oℏ roġ m i l l - i n j a m w a q t l - i n ċana r .

M e t a k o n t i n k u n i l - f a b b r i k a t a ' n a n n t i , k o n t i m m u r f i l - b i e b t a l -k a m r a t a l - l a v r a n t i f e j n i n - n i s a j k u n u j i b o r m u s - s i g a r r i f u q i l - b a n k t a x - x o g ℏ o l t a g ℏ h o m . Ċ e n s a I-K a l o r a u Z o l l i t a s - S a j j i e d k i e n u j a ℏ d m u t a c c a t a t a ' x u l x i n u g ℏ a l k e m m k i e n u r i v a l i f i t - T a q b i l u f l - g ℏ a n a , k i e n u ℏb ieb s e w w a , j i f t i e h m u u j i n g w a l a w b e j n i e t h o m . I t - t n e j n k i e n u n i s a t a l - f a m i l j a , m d a ℏ ℏ l i n fiż-żmien, u k i e n u j a ℏ d m u b i e x j a q i l g ℏ u d i k i x - x i h a ġ a extra. K o n t n o q g ℏ o d f e j n i l -" M a V i t o r " ( n a n n t i V i t o r ) t k u n t i s t a ' t a r a n i w a q t l i k o n t n o q g ℏ o d n i s m a ' l i l d a w k i n - n i s a j g ℏ a n n u . K u l t a n t k o n t i n h o s s n i n i dℏo l f i j a n n i f s i b i l - m i s t ℏ i j a x ' h i n Z o l l i k i e n e t tgℏ id l i : " E j j a q a l b i h a l l i n b u s e k w a ℏ d a ! " u k i e n e t t i n f e x x t q a b b i l l i x i g h a n j a b i e x t f a h h a r n i b i h a . M i t -t a q b i l b q a j t n i f t a k a r x i f t i t s t r o f i li k t i b t h o m s n i n i l u m e t a l - m e m o r j a k i e n e t g h a d h a f r i s k a .

Domna m'hix midalja,

Xkubetta m'hix mitralja,

Xemgha m'hix blandun,

U bodbod m'hux muntun.

Żiemel m'huwiex hmara, Dota m'hix ghamara, Labra m'hix minċott, U min jibni mhux ihott.

Xurban m'huwiex fis-sakra, Tilqima m'hijex dakra, Legliegi m'hux sakranazz, U nemex m'humiex ghazz.

Xabla m'hix ximitarra, Bomblu m'huwiex ġarra, Ghekierex m'humiex bebbux, U min hu ghama m'huwiex trux.

Il-hażin m'huwiex is-sewwa, Min hu barra m'huwiex ġewwa, ll-hin ghamel u l-hin sar, U issa nbewġu lejn id-dar.

A K T A R T A Q B I L

D a r i , fil-ℏwienet t a s - s n a j j a ' t a t -T a r z n a R j a l i t a ' M a l t a k i e n i k u n h e m m m i n j i d d e l e t t a s e w w a b i t -t a q b i l s p i r t u p r o n t li k i e n u j s a w r u f u q i s - s e n g h a t a g h h o m . I t -t a q b i l k i e n i s i r f i l - h i n t a ' l - i k e l . K i e n t a q b i l f u q i s - s e n g h a t a l -h a d d i e d a , t a l - m a s t r u d a x x i u I-h a d d i e m a t a ' l - i n j a m , l i d a r i k i e n e t i s - s e n g h a l - a k t a r i m f i t t x i j a f i l - b i n i t a l - b a s t i m e n t i u l - q x u r t a l -b a h a r .

B a r r a t - t a r z n a r i k i e n h e m m f a m i l j i l i k e l l h o m ġo d j a r h o m ℏ w i e n e t t a l - m a n i f a t t u r a , d i k li f l -I n g i l t e r r a t a r - R e ġ i n a V i t t o r j a k i e n u j s e j h u l h a cottage industry. H a w n M a l t a k e l l n a h a f n a m i n n h o m : e b b a n i s t i , h a d d i e d a , s k r a p a n , h a j j a t a , k u n z a r a , s i l l a r a , b e n n e j j a , eċċ. F u q d a w n i s - s n a j j a k i e n i s i r i t - t a q b i l u k o l l .

L-ARGNU (bl-lngliż Capstan)

F i t - T a r z n a r i d a r i k i e n j i t h a d d e m h a f n a l - a r g n u . M a d w a r i l - baċ i r k i e n h e m m l - a r g n i l i m a g h h o m j i t q a b b d u ċ i m i ℏ o x n i n u t a ' s a ℏ ℏ a s a b i e x b i l -

m o d i l - m o d j i n ġ i b e d x i b a s t i m e n t g h a l ġ e w w a l -baċ i r u j i t q i e g h e d f u q i l - p o s t i . K i e n x o g ℏ o l i e b e s u t a ' q s i m

i d - d a h a r l i k i e n iℏa l l i l - ℏ a d d i e m a t a ' I -

a r g n u m i f l u ġ i n . F l - l n g i l t e r r a k i e n u j i t q i e g ℏ d u f u q l - a r g n u x i d a q q a q a

j h a n x r u l - v j o l i n w a q t i d - d a w r i e n .

H a w n M a l t a k i e n u j i n q d e w b ' n i e s l i

l e ℏ i n h o m k i e n c a r u j w a s s a l b i e x

j a r a w l i x - x o g ℏ o l i s i r s e w w a u b i l -

g a l b u . F o s t d a w n l - i rġ ie l n i f t a k a r l i l w i e ℏ e d l i k i e n j o q g ℏ o d l - l s l a , i m m a

k i e n m i n n B o r m l a , l a q m u " l - B r o n k " -

L e l i ( M a n w e l ) C a s h a , r a ġ e l t a 1

s t a t u r a k b i r a , s a m r a n i , l e ℏ n u s o d ,

ċ a j t i e r , d ℏ u l i , i d a ℏ ℏ a k u f e r r i e ℏ i .

K e l l u ℏ a b t a g ℏ a t - T a q b i l , u w a q t i d -

d a w r i e n u t - t ℏ a d d i m t a l - a r g n u ,

x o g ℏ o l l i b a r r a l i k i e n i e b e s k i e n u k o l l

m o n o t o n u , L e l i k i e n j o q g ℏ o d j g h a d d i

k u m m e n t i ċ a j t i e r a u j q a b b e l b i e x b ' h e k k j e h d a l i l l - h a d d i e m a . H a f n a d r a b i k i e n i k u n f i d w e t t m a l -ℏ a d d i e m a s t e s s u j i n b i x h o m b i e x

i s i b u l u k e l m a t a q b e l m a ' x i k e l m a l i

j k u n q a l f i t - t a q b i l t i e g h u . B ' d a n i l -

m o d k i e n i ℏ a f f e f i t - t o q o l u t - t b a t i j a

t a x - x o g h o l f u q l - a r g n u . I l - B r o n k m a

k i e n x w a ℏ d u ; k i e n h e m m x i n i e s

o ℏ r a l i w k o l l k i e n u j a g h m l u d a n . F i s -

s n i n g ℏ o x r i n ġ o t - t a r z n a ġ i e b u f e r r o v i j a b i e x tintuża gℏa l l -ġb id t a l -b a s t i m e n t i g ℏ a l ġ o l - b a ċ i r i , u l - a r g n u m a b a q g h a x jintuża g h a l d a n l - i s k o p . B ' h e k k i n q a t g ℏ e t t r a d i z i o n i o h r a

m a r i t t i m a .

I t - T a q b i l k i e n i k u n f u q h a f n a

s u ġ ġ e t t i . I m m a l - a k t a r f u q i l - m i s t i e r i , h i d m a u s n a j j a ' t a t - t a r z n a . F ' d a w k i l -h w i e n e t t a x - x o g h o l k i e n i k u n h e m m u h u d l i j i d d i l e t t a w b i t - t a q b i l b i e x bìh j e h d e w w a q t i l - h i d m a .

Id-disinn fìl-pagna li jmiss juri I-haddiema qed ihaddmu l-argnu.

1 2 1

Page 3: IT-TAQBILmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 08... · 2015-01-06 · kamra tal-lavranti fejn in-nisa jkunu jibormu s-sigarri fuq il-bank tax-xogℏol tagℏhom Ċens

TAQBIL FUQ IS-SENGĦA

TAL-MASTRUDAXXA.

D i n i t - t a q b i l a q a l h i e l i m i s s i e r i : J o h n D o u q a l l f l - 1 9 4 9 : Bormliż l i f żgℏoz i tu k i e n i a ℏ d e m t a '

M a s t r u d a x x a .

B u t t a r m ' h u x m a s t r u d a x x a ,

S e n d u q m ' h u w i e x k a x x a ,

G a r z e l l a m ' h i x k e x x u n ,

U g u l a m ' h i x b a s t u n .

B a l l a m ' h i x b e t t i j a ,

T i e q a m ' h i x g a l l a r i j a ,

Ġ o n t a m ' h i x m i n ċ o t t , U b a r m i l m ' h u x p a t a l o t t .

L e x x u n a m ' h i x m a n n a r a , Ċ a r r u t a m ' h i x t a j j a r a , L o s t r u m ' h u x v e r n i ċ , U n k w a t r u m ' h u x g w a r n i ċ .

M e j l a q m ' h u w i e x m o l a , M a z z a m ' h i x m a z z o l a , M a n k u m ' h u w i e x g h a n t , U m g h a l l e m m ' h u x l a v r a n t .

L o ġ ġ m ' h u w i e x p e r s j a n a , T a r ġ a m ' h i x i n d a n a , l l - p o n t a m ' h i x i r - r a s , U t r a v u m ' h u x pastaż.

P a s p a r t u n m ' h u w i e x b u r d u r a Ċ a n a m ' h i x s e r r a t u r a , G a b a r r e v m ' h u w i e x t i l a r , U g r a n p u n m ' h u x m u s m a r .

X i f a m ' h i x b e r r i n a , M u s m ' h u w i e x s i k k i n a , Żgorbja m ' h i x f u r m a t u r , U s k u l t u r a m ' h i x l a v u r .

S e l l u m m ' h u w i e x s k a l u n a , K a n a p e ^ m ' h u w i e x p u l t r u n a P u n t a i m ' h u x s e r a t i z z , U l - g o f f m h u x m a s t i z z .

P a r a n k m ' h u x t a r j o l a , A r b l u m ' h u x a n t i n j o l a , M a z z e t t a m ' h i x m a r t e l l , U r i e g l a m ' h i x i n v e l i .

P e d e s t a l l m ' h u x b r a d e l l a , G r a d a m ' h i x p u r t e l l a , V i n a m ' h i x i n g r o p p , U mżegleg m ' h u w i e x z o p p ,

S k a l d a m ' h i x x u l l i e f a , B a r r a x a m ' h i x h a f f i e f a , P a n n e ġ ġ m ' h u w i e x p a n e w , U k a n o l l a * m ' h i x t r o f e w

M o r s a m ' h i x m o r s e t t a , S i ġ ġ u m ' h u x b a n k e t t a , B a n k m ' h u w i e x b a n k u n , U s k w e r r a m ' h i x k a r t a b u n .

R i x t e l l u m ' h u w i e x x a t b a , H a t a r m ' h u w i e x ℏ a t b a ,

S e g a m ' h i x m u n x a r ,

U s e r r i e q m ' h u x d e n b i l - f a r .

R a s p a m ' h i j i e x l i m a ,

K o n t m ' h u w i e x s t i m a ,

D a h a r m ' h u x s n i e n ,

U m i n h u bieżel m ' h u x gℏażżien

T i n d a m ' h i x k a n n i z z a t a , óenb m ' h u w i e x t a c c a t a , G a b i n a m ' h i x k a m r i n , U t r a p a n m ' h u x r e b e k k i n .

R o m b l u m ' h u x l e m b u b a , G a b b a n a m ' h i x g a b u b a , G u v a m ' h i x g a l l i n a r , U t q a l f i t m ' h u w i e x x k a t l a r .

Z o k k m ' h u x i n j a m a , Q a s b a m ' h i j i e x q a m a , L i n j a m ' h i x p u l z i e r , U p a l k m ' h u w i e x p l a n ċ i e r .

1 2 2

Page 4: IT-TAQBILmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 08... · 2015-01-06 · kamra tal-lavranti fejn in-nisa jkunu jibormu s-sigarri fuq il-bank tax-xogℏol tagℏhom Ċens

K o x x a m ' h i x x a m b r e l l a , T a v l a m ' h i x t a b e l l a , Z o k k l u m ' h u x b a t t e n t , U l iċ i * m ' h u x p u n e n t * .

V i t m ' h u w i e x s k o r f i n a , Q a n n i ċ m ' h u w i e x v e t r i n a , H a b e l m ' h u x k u r d u n , U k a l e s s m ' h u x k a r e t t u n .

A r m a r j u m ' h u x x t i l l i e r a , D e n d i e l a m ' h i x s p a l l i e r a , X i f e r m ' h u w i e x l a n t , U k a w b a m ' h i x l i n j u s a n t .

S o d d a m ' h i x k r u ċ e t t a , G r a d e n z a m ' h i x t w a l e t t a , M e j d a m ' h i x a r t a l , U f e j n h u m i m l i m ' h u x b a t t a l .

Q a f a s m ' h u x kajżella, K o m o d i n a m ' h i x s k a m b e l l a , S i m n a m ' h i x t b e w w i q , U f e j n h u o h x o n m ' h u x i r q i q .

T a r a ġ m ' h u x skalapiża, F i l m ' h u x ċaċċiża, S a q a f m ' h u x s u f f e t t , U n t e r z j a r m ' h u x a r k e t t .

Ċ a n a m ' h i x v a r l o p p a , S t o k k m ' h u w i e x s t o p p a , W i ċ ċ m ' h u x q i e g ℏ ,

U l - i m k i s s e r m ' h u w i e x sℏ iℏ .

H a n e k m ' h u w i e x x o f f a ,

S u s a m ' h i j i e x m o f f a ,

K a m l a m ' h i x t m e r m i r ,

U r b i t m ' h u w i e x t i s m i r .

R a f f m ' h u w i e x x k a f f a ,

S k a l a m ' h i x s t a f f a ,

W a r a m ' h u x q u d d i e m ,

U k u l l b i d u g h a n d u t - t m i e m .

AKTAR TAQBIL MINN

BORMLA

D i n i t - t a q b i l a k i e n q a l h i e l i M i k i e l A g i u s , Bormliż, f l - 1 9 7 1 . K i e n e t t i t q a b b e l b e j n o m m u Ġ o v a n n a u I-ġ a r a t a g ℏ h a - g ℏ a l k e m m d a w n m a k i n u x j a ℏ d m u bℏa la b a r r a m a t a s - s i g a r r i . I n - n i s a t a d - d a r k i e n u j ℏ o b b u j q a b b l u b e j n i e t h o m . I s -suġġe t t h u l-ℏut l i k i e n u j a r a w j e w j i x t r u m i s - s u q t a ' B o r m l a . F l - l s l a w k o l l k i e n h e m m i s - s u q t a l - ℏu t f i x -x a t t h d e j n i l - p o n t t a l - l a n e ċ , m a t -t e l g ℏ a t a ' S a n Ġ i l jan .

B r o d u m ' h u x a l j o t t a , Ċ e r n a m ' h i j i e x s p n o t t a , G r i n g u m ' h u x p a ġ e l l , U ċ e r v j o l a m ' h i x t u m b r e l l

S p a r l u m ' h u x i m s e l l a , K a ℏ l i j a m ' h i x s a w r e l l a ,

R i z z i m ' h u x i m ℏ a r ,

U s i ċċa m ' h i x k l a m a r .

M u r i n a m ' h i x s a l l u r a , T q a d d i d m ' h u x s a l m u r a , K a v a l l m ' h u x g a t t a r e l l , U g a n d o f f l i m ' h u x a r z e l l .

S a r g u m ' h u x a ċ ċ j o l a , F a n f r u m ' h u x m a z z o l a , L a m p u k a m ' h i x a w r a t , U l i z z m ' h u x p i x x i s p a d .

R a j j a m ' h i x r o n d i n e l l a , V o p a m ' h i x arżnella, Ħ a m i e m a m ' h i x g a r n a w ,

U a r i n g a m ' h i x b a k k a l j a w .

Q a l f a t m ' h u x g a l l i n a ,

I n ċ o v a m ' h i x s a r d i n a , B u b i n m ' h u m i e x b a r b u n , U m u l e t t m ' h u x m a z z u n .

A w w i s t a m ' h i x q a r n i t a , D e n ċ i m ' h i x m a z z i t a Ċ i p p u l a t u m ' h u w i e x b o n n , U t r i l j a m ' h i j i e x t o n n .

G a b d o l l m ' h u x k u r a z z a , M a r l o z z m ' h u x ċ i p p u l l a z z a , H a d d i e l a m ' h i x b u x i h , U ℏut t a l - w i ċ ċ m ' h u x ℏu t t a l

q i e g ℏ .

*KANOLLA: fuqha jqieghdu l-istatwa

ghat-tiżjin tal-festa; kelma dialettali.

*LIĊI: Tip ta' njam iebes li jintuża Al­bini tal-bastimenti. Bl-lngliż: H o l m ' s O a k

*PUNENT: Ukoll tip ta' njam iebes li jintuża fil-bini tal-bastimenti. Bl-Ingliż: P i n e

1 2 3