Embriologia część II

Konsekwencje zapłodnienia

q Stymulacja oocyta II rzędu do ukończenia II podziału mejotycznego → drugie ciałko kierunkowe

q Przywrócenie diploidalnej liczby chromosomów (46) w zygocie → połowa od matki, połowa od ojca

q Determinacja chromosomowa płci zarodka → plemnik z chromosomem X – płeć żeńska, z chromosomem Y płeć męska

qMetaboliczna aktywacja oocytu, która inicjuje bruzdkowanie zygoty

1 5 14 28

FSH

E2

21P

LH

GnRH

Owulacja

implantacja

hCG

Faza lutealna Faza folikularna

Zygota Stadium dwóch blastomerów

Morula

Tworzenie się blastocysty

Zachowana osłonka

przejrzysta

Po 30. godz. po zapłodnieniu (2 blastomery)§ stadium 8. blastomerów – kompakcja

w kierunku tworzenia epiblastu i trofoblastu § 12 do 22 blastomerów – morula § Morula w jamie macicy (ok.. 4 dzień) – płyn

maciczny przez osłonkę przejrzystą - jama \blastocysty i separacja komórek: ü trofoblast – cienka zewnętrzna warstwa

komórek ü embrioblast (węzeł zarodkowy)– grupa

blastomerów (zarodek) § blastocysta

Wylęganie się blastocysty

Powierzchnia błony endometrium

w fazie wydzielniczej

Tylna lub przednia ściana trzonu macicy

Implantacja

Zygota Morula Blastocysta

Węzeł zarodkowy

Embrioblast

Trofoblast

Zmiany w endometrium

vPrzed zapłodnieniem (po owulacji) Ciałko żółte – progesteron i estrogeny (LH)Wzrost grubości endometrium i rozpulchnienie, spiralizacja tętnic(tętnice spiralne) i gruczołów macicznych – obfita produkcjaglikogenu, GAG, lipidów. Zmiany w drugiej połowie cyklumiesiączkowego – przygotowanie błony śluzowej macicy doimplantacji i odżywiania zarodka.

Implantacja

q Ok. 6 dnia od zapłodnienia blastocysta przylega biegunem zarodkoym do nabłonka endometrium

q Palczaste wypustki syncytiotrofolastu produkują enzymy proteolityczne, które trawią tkankę – zagłębianie się blastocysty

q Koniec 1 tygodnia, sześcienne komórki – hipoblast - górna część jamy blastocysty

Embryonic pole

Implantacja

ØW 11 – 12 dniu blastocysta jest całkowicie zagłębiona w endometrium. ØMiejsce implantacji - uwypuklenie endometrium z centralnie

umieszczonym otworkiem, wypełnionym skrzepem. ØBlastocysta zagłębia się i wchodzi w kontakt ze zrębem endometrium. ØDalsze różnicowanie trofoblastu (biegun zarodkowy) w 2 warstwy –

wewnętrzna cytotrofoblast i zewnętrzna syncytiotrofoblast. ØTrofoblast wnika w głąb, podczas gdy blastocysta pozostaje w warstwie

zbitej endometrium, nie głębiej niż kilka mm pod powierzchnią. ØW syncytiotrofoblaście pojawiają się nieregularne wakuole – lakuny

(stadium lakunarne)

EndodermaHipoblast

Ektoderma Epiblast

Implantacja

q Embrioblast → dwie warstwy komórek: epiblast, wysokie komórki walcowate, hipoblast, małe sześcienne komórki

q Pojawianie się małej jamki w embrioblaście – zawiązek jamy owodni, amnioblasty → proliferacja epiblastu, tworzą cienką błonę, otaczająca jamę owodni

q Hipoblast – górna część pozazarodkowej jamy ciała i jest kontynuacją komórek migrujących z hipoblastu tworząc błonę (błona Hausera) wyścielającą jamę blastocysty i cytotrofoblast.

q Błona wraz z jamą → pierwotny pęcherzyk żółtkowy: węzeł zarodkowy leży pomiędzy jamą owodni i pierwotnym pęcherzykiem żółtkowym

q Zewnętrzna warstwa komórek epiblastu → mezoderma (mezenchyma) pozazarodkowa

Zmiany podczas implantacji

Cytotrofoblast

Syncytiotrofoblast

Jama owodni

Ektoderma

Endoderma

Pierwotny pęcherzyk żółtkowy

Mezoderma (mezenchyma) pozazarodkowa

Pozazarodkowa jama ciała

Blastocysta 9-dniowa

1. Lakuny w syncytiotrofoblaście

2. Dwublaszkowa tarczka zarodkowa = epiblast + hipoblast

3. Jama owodni-ektoderma + amnioblasty(epiblast)

4. Zewnątrzzarodkowa jama ciała-endoderma (hipoblast)+ błona Heusera wyścielają pęcherzyk żółtkowy pierwotny

Zewnątrzzarodkowa jama ciala

Ø Połączenie lakun syncytiotrofoblastu

i naczyń sinusoidalnych matki = krążenie maciczno-łożyskowe

Ø Pojawia się mezoderma pozazarodkowa (mezenchyma) →wypełnia przestrzeń między trofoblastem i owodnią oraz zewnątrzzarodkowa jamą ciała

Ø Pozazarodkowa mezoderma ścienna –wyściela cytotrofoblast i owodnię

Ø Pozazarodkowa mezoderma trzewna –pokrywa pęcherzyk żółtkowy

Ø Reakcja doczesnowa

11- 12 dzień

Endometrium

Endoderma zarodka Ektoderma zarodka

Jama owodni

Lakuna

Syncytiotrofoblast Cytotrofoblast

Jama blastocysty Nabłonek powierzchniowy endometrium

Lakuna zawierająca krew matczyną

Pęcherzyk żółtkowy

Mezoderma (mezenchyma) pozazarodkowa

Skrzep

Pierwotne kosmki kosmówki

Jama owodni

Pęcherzyk żółtkowy

Szypuła ciała

Kosmówka

Pozazarodkowa jama ciała

Mezoderma (mezenchyma) pozazardkowa

Mezoderma pozazarodkowa

Szypuła łącząca Kosmki wtórne kosmówki

Pozazarodkowa jama ciałaCytotrofoblast

Naczynia matczyne łączące się z lakunami Syncytiotrofoblast

Struna grzbietowa Jama owodni

Ektoderma

Mezoderma

Mezoderma przyosiowa Mezoderma pośrednia

Owodnia Rynienka nerwowa

Warstwa mezodermy bocznej

Warstwa Mezodermy trzewnej

Wewnątrzzarodkowa

jama ciała

Mezoderma pośrednia Somit

Endoderma

Aorta grzbietowa

Jamki międzykomórkowe

w płytce

bocznej

Pęcherzyk żółtkowy ostateczny

[Jama kosmówkowa]

Fałd głowowy Fałd ogonowy

Błona gębowo-gardłowa Błona stekowa

EndodermaJama owodni

Szypuła brzuszna

Omocznia

Błona stekowa

Ektoderma

Wyspa naczyniotwórcza

Błona gardłowa

Błona gębowo-gardłowa

Błona stekowa

Jama osierdzia

Cewa sercowa

Cewa sercowa

Jelito przednie

Jelito tylne

Pączek wątroby

Jelitośrodkowe

Omocznia

Pęcherzyk żółtkowy

Przewód żółtkowy

Resztki błonygębowo-gardłowej

Pączek płucny

Fałdowanie się zarodka

Zmiany w endometrium

v Po zapłodnieniu komórki jajowej i implantacji (12 dzień) Komórki zrębu w pobliżu trofoblastu powiększają się, wypełniają się glikogenem i lipidami. Podczas dalszego erozyjnego działania trofoblastu, ściana naczyń matczynych ulega przerwaniu, a lakuny trofoblastu komunikują się z krwią matki. Zmienione endometrium – doczesna, a komórki zrębu – komórki doczesnowe. Trzy regiony doczesnej: Ødoczesna podstawowa – obszar pomiędzy blastocystą i miometrium; Ødoczesna torebkowa – obszar, który pokrywa blastocystę i oddziela ją od światła macicy; Ødoczesna ścienna – pozostałe obszary

Ciałko żółte do 4 m-ca ciąży, a potem degeneruje. Produkuje duże ilości progesteronu i estrogenów (LH). Funkcję początkowo przejmuje trofoblast (syncytiotrofoblast) – gonadotropina kosmówkowa, a potem łożysko. Wysoki poziom hCG w moczu – test diagnostyczny.

Doczesnapodstawowa

Doczesna torebkowa

Docz. ścienna

Błony płodowe Struktury, które rozwijają się przy udziale zygoty, ale nie tworzą zarodka. Narządypomocnicze, które uczestniczą w ochronie zarodka i płodu, wymianie gazowej, odżywianiui usuwaniu produktów przemiany materii.Øpęcherzyk żółtkowy Øomocznia Øowodnia Økosmówka

Pęcherzyk żółtkowy

Stopniowo ulega obkurczaniu → w 32 dniu jest duży, 10 tydzień w kształcie gruszki o średnicy5 mm, 20 tydzień - bardzo mały. Nie zawiera żółtka i nie uczestniczy w gromadzeniu materiałówzapasowych.§ Przenoszenie płynu odżywczego (2 – 3 tydzień) z trofoblastu poprzez mezodermępozazarodkową i pozazarodkową jamę ciała do rozwijającego się zarodka. W dalszym rozwojunaczynia krwionośne ściany pęcherzyka łączą się z rozwijającymi się naczyniami wewnątrzzarodka poprzez tętnice i żyły żółtkowe.§ 4 tydzień – wbudowany w ciało zarodka (jelito pierwotne) → nabłonek przewodu

pokarmowego, tchawicy, oskrzeli, płuc§ 3 tydzień – wyspy krwiotwórcze, pierwotne komórki płciowe (gonocyty)

Omocznia

Nie ma funkcjonalnego znaczenia u człowieka, Powstaje - 16 dzień rozwoju - jakouwypuklenie z części pęcherzyka żółtkowego, która tworzy jelito tylne. W 8. tygodniu zanikaw odcinku obwodowym. Wewnątrzzarodkowa część łączy się z zawiązkiem pęcherzamoczowego, a w miarę jego rozwoju zanika. Pozostałość omoczni stanowi włóknisty sznur(moczownik), który w życiu pozapłodowym tworzy więzadło pępkowe pośrodkowe.

Owodnia Cienka, mocna, przezroczysta błona, powstała przy udzialenabłonka ektodermy, z amnioblastów, spoczywających na grubejbłonie podstawnej.Jama owodni zawiera płyn jasno słomkowej barwy – płynowodniowy. We wczesnych stadiach rozwoju płyn produkowanyjest przez komórki nabłonkowe ściany owodni, dyfuzja z tkankimatczynejPo podjęciu funkcji przez nerki, do płynu uwalniany jest równieżmocz, który stanowi główne źródło płynu. Po przerwaniu błonygębowo-gardłowej, płyn owodniowy przedostaje się do przewodupokarmowego zarodka, gdzie jest absorbowany do krwi, anastępnie poprzez łożysko do krążenia matki. W ostatnichmiesiącach ciąży płód połyka ok. 400 mL płynu. Wymiana wodyw płynie owodniowym co 3 godziny.Objętość płynu owodniowego stopniowo wzrasta w czasietrwania ciąży do objętości ok. 1 litra. Płyn owodniowy pozostajew ciągłym krążeniu.

Małowodzie – objętość płynu poniżej 400 mL. Wielowodzie – objętość płynu powyżej 2 litrów.

Skład Ø99% woda Øbiałka i glukoza Øelementy nieorganiczne

Funkcja ØSwobodne poruszanie się płodu ØAmortyzacja przed urazami zewnętrznymi ØUtrzymanie ciepłoty ciała zarodka ØObecność złuszczonych komórek nabłonkowych zarodka –

amniocentoza (badania prenatalne)

Kosmówka

Kosmówka – trofoblast (cytotrofoblast i syncytiotrofoblast) oraz mezenchyma (mezoderma) pozazarodkowa).

Naczynia krwionośne matczyne

Lakuny syncytiotrofoblastu

Warstwa zbita doczesnej

podstawowej

Cytotrofoblast Mezenchyma pozazarodkowa

Sznury komórek cytotrofoblastu migrują do nieregularnych wypustek syncytiotrofoblastu –kosmki pierwotne. Każdy kosmek - rdzeń z cytotrofoblastu pokryty syncytiotrofoblastem. Kosmki leżą pomiędzy dużymi przestrzeniami doczesnej, wypełnionymi krwią – połączenie lakun i obszarów doczesnej –przestrzenie międzykosmkowe.

9 - 20 dzień rozwoju kosmówka przechodzi intensywny proces wzrostu i różnicowania.

Trzy stadia rozwoju kosmków:

Kosmki pierwszorzędowe– syncytiotrofoblast i cytotrofoblast– dzień 13

Kosmki drugorzędowe (wtórne)− dodatkowo rdzeń z mezenchymy pozazarodkowej− dzień 16

Kosmki trzeciorzędowe (ostateczne)– w mezzenchymie naczynia

krwionośne, brak cytotrofoblastu

– dzień 21

Kosmówka

ØW tym stadium komórki cyto- i syncytiotrofoblastu proliferują tak, aż kontaktują się ze zrębem doczesnej. Z dalszą proliferacją, komórki te wyścielają przestrzenie międzykosmkowe. Część kosmków nie sięga powierzchni przestrzeni międzykosmkowej i pozostają wolne. ØKoniec 3. tygodnia komórki mezenchymy kosmkówwtórnych różnicują się w naczynia krwionośne.Naczynia łączą się z kapilarami w ścianie kosmówki i znowymi naczyniami szypuły brzusznej.ØW tym czasie – naczynia krwionośne tworzą się wzarodku i wkrótce żyły pępowinowe będą przenosićkrew z kosmówki drogą szypuły brzusznej do pierwotnejcewy sercowej zarodka.Ø2 tętnice zw. aortami grzbietowymi biegnące wzdłużtylnej ściany ciała zarodka będą przenosić krew doszypuły brzusznej i kosmków kosmówki przez tętnicepępowinowe – pierwotny system krążenia wewnątrz- ipozazarodkowy.

ØMezenchyma pozazarodkowa kosmówki wnika do rdzenia z cytotrofoblastu każdego kosmka pierwotnego – kosmki wtórne.

Kosmówka

ØPoczątkowo cała kosmówka pokryta kosmkami (część od strony doczesnej torebkowa słabiej rozwinięta). ØWraz ze wzrostem zarodka, kosmki tej części kosmówki ulegają atrofii – kosmówka gładka. ØRozwój kosmków od strony doczesnej podstawowej i okolicy szypuły brzusznej – kosmówka

kosmata. ØDoczesna torebkowa łączy się z doczesną ścienną, doczesna pokrywowa degeneruje, a

kosmówka łączy się z doczesną ścienną. ØJama macicy zamknięta, z wyjątkiem szyjki macicy. ØGruczoły szyjki produkują śluz – czop szyjkowy (zamknięcie jamy macicy od zewnątrz).

Kosmówka gładka

Kosmówka kosmata

Sznur pępowinowy

ØFałdowanie zarodka – szypuła brzuszna (ciała) w okolicy pęcherzyka żółtkowego

ØOwodnia rozprzestrzenia się i łączy z kosmówką. ØOwodnia zbliża się do pęcherzyka żółtkowego i szypuły

brzusznej i z ich naczyniami tworzy sznur pępowinowy. ØPowierzchnia otoczona przez połączenie owodni

z brzuszną częścią ciała zarodka – pępekØTu obecne – pozostałości pęcherzyka żółtkowego,

przewodu żółtkowego, omoczni i naczynia pępowinowe

Naczynia pępowinowe: Ø2 tętnice przenoszące krew odtlenowaną z płodu do

kosmówkiØpoczątkowo 2 żyły pępowinowe przenoszą krew

utlenowaną z kosmówki do zarodka ØŻyła prawa zanika

Sznur pępowinowy ØSilnie skręcona struktura o średnicy ok. 2 cm ØPrzy końcu ciąży dłg. ok. 50 cm (dłg zbliżona do długości dziecka)

Odżywianie oocytu i zarodka

Naczynia krwionośne theca interna, komórki ziarniste, zona pellucida

Produkty sekrecyjne nabłonka

Mleczko maciczne

Produkty pochodzące z degradowanych komórek zrębu, rozerwane naczynia matczyne, wydzielina gruczołów macicznych → syncytiotrofoblast

Łożysko

Warstwa podstawwna Kotyledon

Warstwa gąbczasta

Strefa oddzielania

Żyły maciczne

Warstwa zbita

syncytiotrofoblast

Cytotrofoblast

Przestrzeń międzykosmkowa

Owodnia

Żyła pęp.

TętniceSznur pępowinowy

ØCześć płodowa i cześć matczyna

v Cześć płodowaKosmki kosmówki kosmatej wzrastają i rozgałęziają się w przestrzeniachmiędzykosmkowych. Przyczepione do doczesnej – kosmki mocujące.Komórki cytotrofoblatu proliferują i wyścielają powierzchnię przestrzenimiędzykosmkowej, wypełnionej krwią matczyną.Kosmek – na zewn. syncytiotrofoblast, wewn. cytotrofoblast.

Gruczoły

4 m-c rozwoju – warstwa cytotrofoblastu uwstecznienia się.W centrum kosmka tkanka łączna z naczyniamikrwionośnymi – kosmek trzeciorzędowy (ostateczny).Przy podstawie kosmka – arteriole i venule, które tworząnaczynia włosowate w kosmku. W łożysku dojrzałym krewpłodu oddzielona od krwi matki – śródbłonek naczyń +pojedyncza w-wa syncytiotrofoblastu (bariera łożyskowa).Krążenie płodowe – 2 tętnice pępowinowe → krewodtlenowaną do kosmków, żyłę pępowinową → krewutlenowana do płodu.

v Cześć matczyna Przestrzenie międzykosmkowe – (działaniesyncytiotrofoblastu) wysłane przez cytotrofoblast. Matczynetętnice spiralne z krwią utlenowaną otwierają się doprzestrzeni, opłukują kosmki i krew odpływa żyłami.Uwypuklenia doczesnej - przegrody, wyznaczające obszarydrzewa kosmkowego. Podział łożyska na wyraźne zrazy –liścienie, kotyledony (15 – 30 kotyledonów, niekompletnieoddzielonych od siebie).

Kosmek palowy (czepny)Kosmek

wolny

Łożysko ØŁożysko typu krwiokosmówkowego

Kształt owalnego krążka o średnicy ok. 15 – 20 cm, grubości ok. 3 cm, 500 – 600 g wagi.

Sznur pępowinowy Kosmówka

Owodnia

Rozgałęzienia tętnic i żyły pępowinowych widoczne przez owodnię.

Widoczne kosmki i przegrody łożyskowe

Kotyledon

Kosmówka

Owodnia

Funkcja łożyska ØWymiana produktów metabolicznych i gazów ØWytwarzanie hormonów

vWymiana gazówWymiana O2 i CO2 – dyfuzja bierna (20 -30 mL O2/min.

vWymiana substancji odżywczych (aminokwasy, węglowodany, witaminy), elektrolity

v Przekazywanie przeciwciał matczynych IgG wychwytywane na drodze endocytozy przez syncytiotrofoblast. Ochrona przed niektórymi chorobami zakaźnymi (odporność bierna przeciwko błonicy, ospie, odrze, nie chroni przed ospą wietrzną i kokluszem). Niezgodność grupowa Rh – płód Rh+ matka Rh-, erytrocyty płodu mogą u matki wywoływać powstanie przeciwciał przeciwko Rh+. Zniszczenie krwinek czerwonych płodu – choroba hemolityczna noworodków (wewnątrzmaciczne obumarcie płodu).

vWytwarzanie hormonów ü Hormony steroidowe – progesteron i estrogeny (głównie estradiol). Utrzymywanie ciąży,

zapobieganie przedwczesnym poronieniom, przedwczesnemu porodowi. ü Hormony białkowe – laktogen łożyskowy (hPL), ludzka tyreotropina kosmówkowa, insulinopodobny

czynnik wzrostu, PRL, relaksyna, hormon uwalniający kortykotropinę, endotelina. ü Prostaglandyny – utrzymywanie ciąży i umożliwianie porodu. ü Glikoproteina – ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG) w czasie pierwszych 2 m-cy przez

syncytiotrofoblast.