İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ

İZMİR YÜKSEK İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜENSTİTÜSÜ

PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK ve REHBERLİK HİZMETLERİve REHBERLİK HİZMETLERİ

YEME BOZUKLUKLARIYEME BOZUKLUKLARI

Yeme bozuklukları sıklığı son 50 yılda artış Yeme bozuklukları sıklığı son 50 yılda artış göstermektedir. Tarihçesine bakıldığında, değişik göstermektedir. Tarihçesine bakıldığında, değişik şekillerdeki yeme bozukluklarının aslında uzun şekillerdeki yeme bozukluklarının aslında uzun yıllar öncesinden beri var oldukları, ancak en çok yıllar öncesinden beri var oldukları, ancak en çok bilinen yeme bozuklukları olan Anoreksiya bilinen yeme bozuklukları olan Anoreksiya Nervoza ve Bulimia Nervozanın resmi Nervoza ve Bulimia Nervozanın resmi sınıflandırma sistemlerine daha yakın tarihlerde sınıflandırma sistemlerine daha yakın tarihlerde girmiş oldukları görülmektedir (Toker ve girmiş oldukları görülmektedir (Toker ve Hocaoğlu, 2009).Hocaoğlu, 2009).

ANOREKSİYA NERVOZAANOREKSİYA NERVOZA

Kilo kaybetmeye yönelik, amaçlı ve istekli Kilo kaybetmeye yönelik, amaçlı ve istekli davranış biçimleri, kilo kaybı, beden ağırlığı ve davranış biçimleri, kilo kaybı, beden ağırlığı ve yiyecekle aşırı uğraşı, özel yemek yeme biçimleri, yiyecekle aşırı uğraşı, özel yemek yeme biçimleri, kilo almaktan aşırı korku, beden imajı bozukluğu kilo almaktan aşırı korku, beden imajı bozukluğu ve regl olamama ile karakterizedir.ve regl olamama ile karakterizedir.

Anoreksiya terimi iştah kaybına, nervoza ise Anoreksiya terimi iştah kaybına, nervoza ise duygusal nedenlere işaret etmektedir (Davison duygusal nedenlere işaret etmektedir (Davison ve Neale, 2004).ve Neale, 2004).

ANOREKSİYA NERVOZAANOREKSİYA NERVOZA

AN için 1994 yılında oluşturulan DSM-IV AN için 1994 yılında oluşturulan DSM-IV kriterleri şöyledir:kriterleri şöyledir:

1.1. Normal vücut ağırlığında olmayı reddetmeNormal vücut ağırlığında olmayı reddetme

2.2. Zayıflığa rağmen kilo almaktan, Zayıflığa rağmen kilo almaktan, şişmanlamaktan aşırı korkmaşişmanlamaktan aşırı korkma

3.3. Beden biçimlerini çarpık algılamaBeden biçimlerini çarpık algılama

4.4. Aşırı düzeyde zayıflama mensturasyonların Aşırı düzeyde zayıflama mensturasyonların ardışık üç kez olmaması, düzensizleşmesi, ardışık üç kez olmaması, düzensizleşmesi, kaybolmasıkaybolması

ANOREKSİYA NERVOZANIN ANOREKSİYA NERVOZANIN KLİNİK GÖRÜNÜMÜKLİNİK GÖRÜNÜMÜ

Hastalar karbonhidrat ve yağ içeren gıdalar Hastalar karbonhidrat ve yağ içeren gıdalar başta olmak üzere gıda alımını tamamen azaltır. başta olmak üzere gıda alımını tamamen azaltır.

Aşırı hareketli olabilir veya egzersiz yapar. Aşırı hareketli olabilir veya egzersiz yapar. Çoğunluğu gıda ile zihinsel düzeyde aşırı uğraşır, Çoğunluğu gıda ile zihinsel düzeyde aşırı uğraşır,

yemek tarifleri toplar, aileleri için özel yemekler yemek tarifleri toplar, aileleri için özel yemekler yapar. yapar.

Kilo almadığına inanmak için aynaya uzun uzun Kilo almadığına inanmak için aynaya uzun uzun bakar. Bazıları kendini tamamen şişman bakar. Bazıları kendini tamamen şişman algılarken bazıları zayıf olduğunu, ancak karın, algılarken bazıları zayıf olduğunu, ancak karın, baldır, kalça gibi bazı bölgelerin şişman baldır, kalça gibi bazı bölgelerin şişman olduğunu iddia eder.olduğunu iddia eder.

ANOREKSİYA NERVOZANIN ANOREKSİYA NERVOZANIN KLİNİK GÖRÜNÜMÜKLİNİK GÖRÜNÜMÜ

Zayıflıklarının tehlikeli boyuta geldiğinin farkına Zayıflıklarının tehlikeli boyuta geldiğinin farkına varmaz. varmaz.

Kendilerinin etkisiz olduğunu düşünürler, kilo Kendilerinin etkisiz olduğunu düşünürler, kilo kaybetme etkileyici bir başarı demektir, öz kaybetme etkileyici bir başarı demektir, öz saygıyı ve kontrol duygusunu güçlendirir.saygıyı ve kontrol duygusunu güçlendirir.

Kendilik değerleri zayıflıklarına bağlıdır.Kendilik değerleri zayıflıklarına bağlıdır. Karbonhidratlı yiyecekleri saklar, cepte, çantada Karbonhidratlı yiyecekleri saklar, cepte, çantada

taşıyabilir (Maner, 2001).taşıyabilir (Maner, 2001).

BULİMİA NERVOZABULİMİA NERVOZA

Bulimiya “öküz gibi acıkmak” anlamına gelen Bulimiya “öküz gibi acıkmak” anlamına gelen Yunanca kökenli bir kelimedir (Davison ve Neale, Yunanca kökenli bir kelimedir (Davison ve Neale, 2004).2004).

Bulimiya, çok miktarda yiyeceğin hızla Bulimiya, çok miktarda yiyeceğin hızla tüketilmesinden sonra, kilo almayı engellemek tüketilmesinden sonra, kilo almayı engellemek için kusma, hiç yememe ya da aşırı egzersiz için kusma, hiç yememe ya da aşırı egzersiz yapma görünümüdür.yapma görünümüdür.


BN için DSM-IV’te belirtilen tanı kriterleri BN için DSM-IV’te belirtilen tanı kriterleri şöyledir:şöyledir:

A. Yineleyici tıkınma epizodları. Tıkınma epizodlarıA. Yineleyici tıkınma epizodları. Tıkınma epizodlarıaşağıdaki iki özelliğe sahiptir:aşağıdaki iki özelliğe sahiptir:

1. Belirli bir zaman döneminde (örneğin; 2 saat 1. Belirli bir zaman döneminde (örneğin; 2 saat içinde) aynı zaman ve koşullarda çoğu insanın içinde) aynı zaman ve koşullarda çoğu insanın yiyebileceğinden belirgin olarak fazla miktarda yiyebileceğinden belirgin olarak fazla miktarda yeme. yeme.

2. Epizod sırasında yemeyi kontrol edememe 2. Epizod sırasında yemeyi kontrol edememe duygusu (örneğin; yemeyi durduramayacağı veya duygusu (örneğin; yemeyi durduramayacağı veya ne ve ne kadar yediğini kontrol edememe ne ve ne kadar yediğini kontrol edememe duygusu). duygusu).


B. Kilo almayı önlemek için yineleyici, uygunsuz,B. Kilo almayı önlemek için yineleyici, uygunsuz,

telafi davranışları (örneğin; kendini zorlayaraktelafi davranışları (örneğin; kendini zorlayarak

kusma, laksatif, diüretik, diğer ilaçları kötüye kusma, laksatif, diüretik, diğer ilaçları kötüye kullanma, oruç tutma veya aşırı egzersiz).kullanma, oruç tutma veya aşırı egzersiz).

C. Tıkınma ve uygunsuz telafi davranışlarının her C. Tıkınma ve uygunsuz telafi davranışlarının her ikisinin üç ay içinde ortalama haftada en az iki ikisinin üç ay içinde ortalama haftada en az iki kere ortaya çıkması. kere ortaya çıkması.

D. Kendine verilen değerin, beden biçimi ve D. Kendine verilen değerin, beden biçimi ve ağırlıktan etkilenmesi.ağırlıktan etkilenmesi.

E. AN epizodları sırasında bozukluğun ortaya E. AN epizodları sırasında bozukluğun ortaya

çıkmaması.çıkmaması.

BULİMİA NERVOZANIN BULİMİA NERVOZANIN KLİNİK GÖRÜNÜMÜKLİNİK GÖRÜNÜMÜ

Genellikle birkaç haftadan bir yıl ya da daha uzunGenellikle birkaç haftadan bir yıl ya da daha uzun süreli diyet yaptıktan sonra gelişir. süreli diyet yaptıktan sonra gelişir. Diyet yaparak kilo kaybedilir veya başarılı olunamaz, Diyet yaparak kilo kaybedilir veya başarılı olunamaz,

ancak kilo kaybı,asla AN tanısı koyduracak nitelikte ancak kilo kaybı,asla AN tanısı koyduracak nitelikte değildir. değildir.

Yemeyi kısıtlama, tıkınma epizodlarına yol açabilir, Yemeyi kısıtlama, tıkınma epizodlarına yol açabilir, bunlar karında rahatsızlık hissi, kendini kusturma bunlar karında rahatsızlık hissi, kendini kusturma veyaveya

sosyal çevrenin baskısı ile sonlanır. sosyal çevrenin baskısı ile sonlanır. Bulimik epizodu sıklıkla suçluluk duygusu, Bulimik epizodu sıklıkla suçluluk duygusu,

depresyon ve öz eleştiri izler. depresyon ve öz eleştiri izler. Bazı hastalar kilo kontrolü için laksatif kullanır ve Bazı hastalar kilo kontrolü için laksatif kullanır ve

tıkınma ve oruç tutma ardışık olarak yinelenir. tıkınma ve oruç tutma ardışık olarak yinelenir.

BULİMİA NERVOZANIN BULİMİA NERVOZANIN KLİNİK GÖRÜNÜMÜKLİNİK GÖRÜNÜMÜ

Tıkınma sırasında yenilen gıda yüksek kalorili ve Tıkınma sırasında yenilen gıda yüksek kalorili ve hızlı yemeyi kolaylaştıracak yapıdadır. hızlı yemeyi kolaylaştıracak yapıdadır.

Hastalarda kilo dalgalanmaları sıktır. Hastalarda kilo dalgalanmaları sıktır. Tıkınma epizodu ortalama 1 saattir. Tıkınma epizodu ortalama 1 saattir. Çoğu hasta düzenli yemek yemez, normal bir yemek Çoğu hasta düzenli yemek yemez, normal bir yemek

sonunda doygunluk hissetmekte zorluk çeker. sonunda doygunluk hissetmekte zorluk çeker. Genellikle evde, tek başına yemeği tercih ederler. Genellikle evde, tek başına yemeği tercih ederler.

Çoğunluğu normal ağırlık aralığının üst sınırında Çoğunluğu normal ağırlık aralığının üst sınırında veya hafif kilolu olmalarına rağmen, ideal kilo veya hafif kilolu olmalarına rağmen, ideal kilo olarak normal ağırlık aralığının alt sınırını tercih olarak normal ağırlık aralığının alt sınırını tercih

eder (Maner, 2001).eder (Maner, 2001).

İNCE KALMAK İÇİN SOSYAL BASKIİNCE KALMAK İÇİN SOSYAL BASKI

DİYET KISITLAMASIDİYET KISITLAMASI

KATI YEME KURALLARIKATI YEME KURALLARI

AÇLIKAÇLIK

DİSİNHİBİSYON / TIKINIRCASINA YEMEDİSİNHİBİSYON / TIKINIRCASINA YEME

Bulimia nervozanın bilişsel-davranışçı modeli (Agras1991)

YEME BOZUKLUKLARININ YEME BOZUKLUKLARININ NEDENLERİNEDENLERİ

Diğer bozukluklarda olduğu gibi, tek bir faktörün Diğer bozukluklarda olduğu gibi, tek bir faktörün yeme bozukluğuna yol açtığını söylemek olanaklı yeme bozukluğuna yol açtığını söylemek olanaklı görünmemektedir. Çeşitli alanlarda yürütülmekte görünmemektedir. Çeşitli alanlarda yürütülmekte olan araştırmalar, yeme bozukluklarının bir olan araştırmalar, yeme bozukluklarının bir kişinin yaşamındaki pek çok etkinin kesişmesi kişinin yaşamındaki pek çok etkinin kesişmesi sonucunda ortaya çıktığını göstermektedir sonucunda ortaya çıktığını göstermektedir (Davison ve Neale, 2004).(Davison ve Neale, 2004).


Yeme bozukluğunu etkileyen faktörler Yeme bozukluğunu etkileyen faktörler aşağıdaki başlıklar altında toplanmaktadır:aşağıdaki başlıklar altında toplanmaktadır:

1.1. KalıtımKalıtım

2.2. Beynin rolüBeynin rolü

3.3. Sosyokültürel baskılarSosyokültürel baskılar

4.4. Ailenin rolüAilenin rolü

5.5. Çevresel baskılarÇevresel baskılar


AN ve BN, aile içinde geçişlilik göstermektedir. AN ve BN, aile içinde geçişlilik göstermektedir. Anoreksiya nervoza üzerine yapılan ikiz Anoreksiya nervoza üzerine yapılan ikiz çalışmaları kalıtımsal bir etkinin varlığına işaret çalışmaları kalıtımsal bir etkinin varlığına işaret etmektedir.etmektedir.

Beyinde hipotalamus, seratonin ve endojen Beyinde hipotalamus, seratonin ve endojen opiyadlar yeme bozukluklarına kaynaklık opiyadlar yeme bozukluklarına kaynaklık edebilir.edebilir.

Tarih boyunca ideal bedenle ilgili standartlar pek Tarih boyunca ideal bedenle ilgili standartlar pek çok değişiklik göstermiştir. Günümüz özellikle çok değişiklik göstermiştir. Günümüz özellikle batı toplumlarında incelik çekiciğin dışa vurumu batı toplumlarında incelik çekiciğin dışa vurumu olarak algılanmaktadır. İsteyerek diyet yapanlar olarak algılanmaktadır. İsteyerek diyet yapanlar veya işi gereği diyet yapma durumunda veya işi gereği diyet yapma durumunda bulunanlarda yeme bozukluğu riski yüksektir.bulunanlarda yeme bozukluğu riski yüksektir.


Şişman olmak, istenmeyen fiziksel biçime Şişman olmak, istenmeyen fiziksel biçime bürünmekle birlikte, başarısızlık ve benlik bürünmekle birlikte, başarısızlık ve benlik kontrolünün az olması gibi çağrışımları da kontrolünün az olması gibi çağrışımları da beraberinde getirmektedir.beraberinde getirmektedir.

Yeme bozuklukları kadınlarda erkeklere göre daha Yeme bozuklukları kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir. Kadınlar, zayıf görünümleri fazla görülmektedir. Kadınlar, zayıf görünümleri sayesinde toplum tarafından daha fazla sayesinde toplum tarafından daha fazla sevildiklerini düşünebilmektedirler.sevildiklerini düşünebilmektedirler.

Aileler çocuklarının kilolu olmasından rahatsızlık Aileler çocuklarının kilolu olmasından rahatsızlık duymakta ve bu rahatsızlıklarını sıklıkla dile duymakta ve bu rahatsızlıklarını sıklıkla dile getirmektedirler. Bu durum yetişmekte olan gencin getirmektedirler. Bu durum yetişmekte olan gencin aklına bir kural olarak yerleşmekte ve kilolu aklına bir kural olarak yerleşmekte ve kilolu olmanın kabullenilemeyecek bir durum olduğunu olmanın kabullenilemeyecek bir durum olduğunu düşündürmektedir.düşündürmektedir.

TEDAVİTEDAVİ

Tedavi sürecinde hastanın ikna edilmesi ve Tedavi sürecinde hastanın ikna edilmesi ve tedaviyle ilgili olumsuz düşünceleri ile çalışılması tedaviyle ilgili olumsuz düşünceleri ile çalışılması önemlidir. Çünkü hastanın direnç ve inkar önemlidir. Çünkü hastanın direnç ve inkar mekanizmaları kuvvetlidir.mekanizmaları kuvvetlidir.

Tedavi sürecinde aile ile de çalışılmalıdır.Tedavi sürecinde aile ile de çalışılmalıdır. Anoreksiya Nervozanın tedavisinde hastaneye Anoreksiya Nervozanın tedavisinde hastaneye

yatış gerekebilmektedir. Hasta özel bir gözleme yatış gerekebilmektedir. Hasta özel bir gözleme tabi tutulur, kendisine yemek sırasında eşlik tabi tutulur, kendisine yemek sırasında eşlik edilir. Tedavinin başarılı gitmesi durumunda edilir. Tedavinin başarılı gitmesi durumunda hasta ödüllendirilir. Kişi kilo aldıktan sonra ikinci hasta ödüllendirilir. Kişi kilo aldıktan sonra ikinci amaç alınan kilonun korunmasıdır.amaç alınan kilonun korunmasıdır.

TEDAVİTEDAVİ

Bulimia Nervozanın tedavisindeki temel amaç Bulimia Nervozanın tedavisindeki temel amaç normal yeme örüntüsünü geliştirebilmektedir. normal yeme örüntüsünü geliştirebilmektedir. Bununla birlikte toplumun değerlerini Bununla birlikte toplumun değerlerini sorgulama, kişinin sahip olduğu gerçek dışı ve sorgulama, kişinin sahip olduğu gerçek dışı ve katı inançlarla çalışma, gevşeme teknikleri, kilo katı inançlarla çalışma, gevşeme teknikleri, kilo kontrolü çalışmaları yapılmaktadır.kontrolü çalışmaları yapılmaktadır.

KaynaklarKaynaklar1.1. Maner F. (2001). Yeme bozuklukları. Psikiyatri Maner F. (2001). Yeme bozuklukları. Psikiyatri

Dünyası, s. 130-139. Dünyası, s. 130-139.

2.2. Toker D. E., Hocaoğlu Ç. (2009). Yeme Toker D. E., Hocaoğlu Ç. (2009). Yeme bozuklukları ve aile yapısı: Bir gözden geçirme. bozuklukları ve aile yapısı: Bir gözden geçirme. Düşünen Adam, 22(1-4):36-42Düşünen Adam, 22(1-4):36-42

3.3. Davison G. C, Neale J. M. (2004). Anormal Davison G. C, Neale J. M. (2004). Anormal Psikolojisi, s. 214-232.Psikolojisi, s. 214-232.

TESEKKÜRLETESEKKÜRLERR

Documents

İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ