37
목 차 . 머리말 . 갑오개혁기 일본유학과 법학과의 만남 1. 갑오개혁과 관비유학생 2. 東京法學院에서의 법학교육 . 유학생의 귀국과 법학교육 1. 법학교육기관의 설치와 일본 유학생 2. 일본 유학 경험자의 법학서적 집필 . 근대 재판제도의 도입과 전문적 판사의 등장 1. 1895년 재판소구성법 시행과 사법행정의 미분리 2. 1907년 재판소구성법의 시행과 사법의 독립 3. 법관양성소 및 보성전문학교 졸업생의 증가 4. 1910년대 한국인 판사의 출신 학교 분석 . 한국인 판사의 이혼법 지식과 인식 1. 번역판 법학통론과 이혼법 서술 2. 東初生, 離婚法 制定必要3. 매일신보 질의해답란과 이혼법 . 맺음말 349 근대 초기 한국의 민법학 수용과 판사에 대한 영향 1900~1910년대 이혼법을 중심으로 吉川絢子* 11) * Yoshikawa Ayako, 일본 京都大學 大學院 文學硏究科 박사과정 ([email protected])

I[ZuEiéj Fpt Zé ýn s½`í Isî - s3.ap-northeast-2 ... · jáo uñi% F[=bÞs½o Zn fIo [=u IaÆs½vrn E` aÆpÉs½ uijås½o ^ t j Fo uîu1jusÚ E\ a± Esí`Ñ uabÑj Fo uîu-[=Zéo

  • Upload
    dangthu

  • View
    212

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • .

    .

    1.

    2.

    .

    1.

    2.

    .

    1. 1895

    2. 1907

    3.

    4. 1910

    .

    1. 2. ,

    3.

    .

    34 9

    1900~1910

    *

    11)

    * Yoshikawa Ayako,

    ([email protected])

  • 350 46

    [ ]

    1895

    . ,

    .

    . 1907 12

    . 1910 , ,

    . 1910

    . 1900

    ,

    . 1910

    .

    [] , , , , ,

    .

    2002 2006

    , 2007 2009

    () . 2004

    , 2009 1)

    .

    . 2012 2

    :

    ,

    .

    1) , (, 2011), p.107.

  • 351

    , , , . ,

    .

    ,

    . 1890

    1910

    , .

    4

    ,

    .

    ,2)

    ,3) 4) .

    , 1

    5)

    .

    . 1890

    2) , , 11(1990); , , , 32 12(, 19901991).

    3) , , (, 2006), 1209), 48 2(2007).

    4) , (1)~(3),

    884~6; , (1)~(3), 892~4; , (1)~(2)( 904~5), 35(1986), p.362.

    5) , , 177.

  • 352 46

    .

    .

    . , 1890

    1900

    1910

    .

    .

    1910

    .

    .

    1.

    1881 (),

    (), (), (), ()

    .

    (), (), () 6)

    . 1883 100

    .7) 1884 10

  • 353

    ,

    1895 .8) 4

    113 .9) 5 21 26,

    9 7 .10)

    1895 1896 1

    .11) 1895

    1896 164 .12)

    .13) 2 .14)

    () .15) , 1895

    .16)

    6) ; 1873 () .

    () , ()

    , 300 . , , , .

    1887 .

    7) , 1890, , (, 2001), p.71.

    8) () ()

    . 1883

    1, 300 1895 1902

    2, 50 1 1904 3

    1905 1906 4 .

    2 . , (, 1972); , (), 35(1974); , (1881~1903), 18(1988); , .

    9) , , p.73.

    10) , , pp.76~78.

    11) , , p.79.

    12) , , p.79.

    13) , 75(1932), p.157.14) , 1895. 5. 4.15) , 1895. 5. 4.

  • 354 46

    1895 11 8, 1896 7 43, 12

    20 71 .17) 61

    .18) 1896 9 21 ,

    100 7 (17),

    (7), (2) .19) 9

    (), (), (), (), (

    ) 5 .20)

    1897 8 (), (

    ), (), () .21)

    2.

    ,

    ,

    , , , ,

    , , .22)

    1897 8 8

    1886 1896

    1,700 .23) 9 10

    16) , 1895.12.29.17) , , p.97.

    18) , , p.87.

    19) , 1896. 9.2120) , 66, 1896.21) 1897. 8.17.22) , (, 1897).23) , , 20(, 1905), p.95.

  • 1

    (1)

    (1)

    355

    24) 33 14

    .25)

    .26)

    , , , , , ,

    , , .

    () 27)

    . 1898 .

    24) 9 23 25 , , , , 5

    10 26 .

    , 1896. 9.26; , 1896.10.27.25) 14 () ,

    () , 1908

    , , , ,

    , , ,

    () . , 1896.12. 6; , 1896.12. 9.

    26) , (, 1891), p.121.27) 2012 5

    . 6 ()

    (

    2012. 5.31, 2012. 6.15).

    28) , 89, 1898. 4.

    (1898 )28)

  • (2) (2)

    2

    (2)

    (3)

    3

    356 46

  • 357

    1899 7 12 ()29)

    , ()30) , ()

    700 14 . 184

    ( 174, 10) , (),

    (), () 4 .31)

    .

    1.

    1899

    .32) 1899 10 30 11 2 () (

    ) () ,

    , , 10 29 31

    () .33)

    29) (); , . 1845. (

    ). 1873 1882 ()

    . , ,

    . 1896 10

    . 1908 8 64 .

    30) (); . 1846.

    ( ). 1868 1869 ()

    () . 1872 ()

    (), ,

    . 1882 ()

    1885 , ,

    . 1904 12 59 .

    31) , 100, 1899. 7.32) , , p.122.

    33) 519, 526( ).

  • 358 46

    34) .

    1895 1898 (

    ) , 1899 ( ),

    , . 1895 1910

    70 .35)

    .

    ,36) ,37)

    38) . 1905 1 24

    63 2 , (), (),

    , (), () , ,

    , , , , ,

    .39) 4 18 1

    , (), , () .40)

    .

    . ()(

    ) 41)

    ,

    34)

    .

    35) , (, 2006), 165~208.36) 1899. 3.20.37) , 1900. 2.14.38) , 1901.11. 9.39) 31 10

    . , 1905. 1.16; , 1905. 1.27; , 1905.

    40) 1905. 4. 1; 1906. 5. 8.41) , , (

    , 1986), 104.

  • () 1905. 4 1913. 3

    () 1905. 4 1908. 2

    () 1905. 4 1908. 3

    () 1905. 4 1908. 2

    () 1905. 4 1908. 2

    () 1905. 4 1907. 9

    () 1905. 4 1908. 2

    () 1905. 4 1908. 2

    () 1905. 4 1908. 2

    1904 1 1905 12

    (), (), (), (

    ), (), (), (),

    (), (), ()

    (), (), (), (

    ). (), (), (),

    (), (), (), (

    ), ()

    359

    20 42)

    , , , , (), , ,

    .43)

    1903 1 , 1904 1 10

    1905 12 , ,

    .45)

    42) , 1905.4.1.43) , 1(1907), 54.44) , (1931), 52.45) , 8, 9, 10 ( ).

    (1905)44)

  • 360 46

    , 1905

    .

    2.

    1906 9 15 ()

    .46) 1906

    , , .

    47) 48).

    1906 3 15 . ()

    1905 12 . 1906 6 8 , 49) .50) 1908 5 1907 2

    46) , 1906. 9.15.47) , 1905. 4. 1.48) , 1(1907), 54.49) ( )

    . , 1890 , (, 1893); , (, 1893); , (, 1897) . .

    50) 1906. 6. 8.

  • 36 1

    ()51) . 1910 3 15 , () , () , (1, 2), () (3), () (1, 2), () , () , , , , () , () , () , .52)

    1890 .

    1881 (),53) ()54) 1888

    ()55) . 1898 20 .56)

    51) 1 , 1(1907), 63.52) 1910. 3.15.53) (); , . 1852. (

    ) . ,

    . 1890 () .

    . 1893 2 42 .

    54) (); . 1853. ( ,

    ) . 1870 ( , ) . 1892

    . 1878 ()

    . 1881 .

    . 1891 4 39 .

    55) (); , . 1852. (,

    ) . . 1876

    . 1880 ,

    ( ), ,

    . 1893 . 1881 ,

    1888 . 1903

    . 1912 4 61 .

    56) , .

  • 362 46

    59) 60) 61) 62)

    -

    (

    -)

    ()57) . 1896 3

    1899 8

    .58) 1908 1909 1~2, 9~12 (), (), () . .

    (http://www.meiji.ac.jp/press/outline/history/index.html)

    57) (); . 1868.

    () . 1893 .

    . 1897

    1900 . 1928

    1929

    . 1943 9 75 .

    58) 1899. 8.12, 1899. 8.14.

  • 36 3

    ()63) , ()64) . ()65) .

    1906

    . 1907

    , , , (

    ), (), , (), ,

    66)

    59) , (, 1896), p. 6.60) , 1899. 8.12.61) , ( ), 4.62) , (), 1 2(1908), 32.63) (); , . .

    1890 7 2( ) . ()

    1892 () . 1896

    . 1897 6

    () 1900 4 , 1903

    , . 1916 4 (

    ) .

    64) () : , . 1860. (

    ). 1884 . ,

    , , ,

    , . 1903

    1912 . 1913 1 ()

    . 1915 1917 8 58

    . 1885

    , 1912 . , .

    65) () : . 1868. ()

    . 1892 () 1895 1900

    , . 1931

    . 1921 1930

    .

    1900

    . 1945 5 78 . , .

  • 364 46

    .67) , (),

    , (), (), (), ,

    68)

    1 ( )

    .69)

    .

    .

    1. 1895

    1895 3 25, 1

    . 1 ,

    , , 5

    66) 1(1907), 57~63.67) , , 1908, .68) 1905. 4. 1.69) , 1( ), 1( );

    , ; , ; , ; , 1; , 2; , ; , 1; , ; , ; , ; , ; , ; , ; , 14 . , , ,

    , , ,

    .

  • 365

    14

    .70)

    14 (, , , )

    21

    24 ()

    33

    .

    6 1, ()

    2 .

    ()

    , .71)

    70) , ( , 1970), 193~194, 196.

  • 366 46

    1899 5 30 3

    37

    .72) 59 60

    .73)

    1900 9 15 2

    6

    .74)

    1895 3

    . 1906 6

    28 .75)

    2. 1907

    1907 12 23 ( 8) . 1

    , , 4 ,

    2 ,

    71) , , 474.

    72) , ( , 1971), 492.73) 59 60 8

    ,

    .

    , , 494.

    74) , ( , 1971), 194.75) , 1906. 6.28.

  • 367

    .76) .

    1909 10 16 ( 230)

    3 , 5

    (7) .77)

    .

    1907 9 5

    7 560, 52, 912, 19, 285

    1,830 , .78)

    () 600

    .79)

    .

    1907 9 1 8 30

    ()

    .80)

    . 1895 3 25 49

    11 10 ()

    47 1 .81) 1896 4 2

    39 . 1903 1, 7

    1905 46 .82)

    76) , ( , 1971), 160~161.

    77) , (, 1910), 2741.78) , 1907. 9. 1.79) , 1907. 9. 8.80) , 1907. 9. 1.81) , , (),

    (1957).

  • 368 46

    3.

    1907. 1907 22

    1908 54, 1911 29, 1912

    24, 1913 17, 1914 14, 1915 32, 1916 36,

    1917 41, 1918 34 1919 41 .83)

    , 1907 34, 1908 48, 1910

    15, 1911 45, 1912 36, 1913 28, 1914

    15, 1915 20, 1916 23, 1917 19, 1918 27

    1919 17 .84) 25

    26 .

    82) , . 1904 7 1905 12 26 20

    .

    83) , .

    84) , (1931), 102~103.

    (1905~1919)

  • (), (), (

    ), (), (),

    (), ()

    (), (),

    (), (), (),

    (), (),

    (), (), (),

    (), (),

    (), (), ()

    (, ), (,

    )

    (, ), (,

    ), (, ),

    (, ), (,

    ), (,),

    (, ), (,

    ), (, ),

    (, ), (,

    ), (, ),

    (, ), (

    , )

    , (, ), (, )

    (, ), (

    , ), (, ), (

    , ), (, )

    369

    1905

    . 1908 , ,

    . 1908

    1919 11, 3485)

    22, 10.

    70% .

    85) , , 49~50, 52~57.

    86) , ; , (1931); , ; , (2009); .

    (1908~1919)86)

  • (1911)

    ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    (1911)

    370 46

    1909 1911 1911

    87) . 1908

    , , , , , , , ,

    88) 44

    .89) ,

    .

    , , 3 3

    6 .90) 1911 1919

    , (), (),

    ,

    .91)

    87) , (2004), 98~108 .

    88) , , 79.

    89) , (1912), 211.90) , , 44(2011),

    171~209 .

    91) 1911 1919 18

    (1913 1915 ). 18

    .

  • ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    ( )

    ( ) ()

    ( )

    37 1

    1907

    ,

    .

    4. 1910

    . 1908 1919 130.

    56

    , , 26

    . 7 . , 1910

    70% 90

    .

  • (1908~1919)92)

    372 46

    1910 10 1 6

    .93) 7

    1

    3

    .94) , ,

    , 3

    92) , 1(1916); , ; , (1937); , ; , ; (http://www.history.go.kr/) .

    93) 29(1910.10. 1). 94) .

  • 37 3

    .95) 1911 1 ,

    , , , , , ,

    8 .96)

    1910

    .

    ,

    .97)

    .

    1. , 1906 , ,

    . 1905 1906

    , 1908 5 . . 1910

    .

    95) () 1 6

    3

    ( 57, 65).

    96) 115(1911. 1.19).97) 1909 10 18 236 25

    ,

    . 1910 10 1

    (5)

    . 1920 3 24 3

    .

  • .

    .

    , ,

    374 46

    .

    .98)

    .99)

    .

    98) , (1905), 267.99) , , 281.

  • Divorce, Ehescheidung

    -

    - -

    ,

    ()

    ()

    ( )

    37 5

    , . ,

    .

    .

    .

    .

    .

    . 1899 280 .100)

    100) , (1899), 235~237.

  • 376 46

    .101)

    2.

    1908 5 () .102)

    , .

    .

    .103)

    .104)

    .105) ,

    101) , , 267.

    102) , 17(1908), 18~22.103) , , 21.

    104) , , .

    105) , , .

  • 377

    .

    1908 7

    , ,

    .106) 1902 1

    (, )

    1905 9 1

    ()107) .108)

    1905 .

    . ,

    ,

    .109) .

    ()

    .110) 1912 .

    106) 1909. 2. 3; 1909. 4. 2; 155, 1911. 3. 9; 1908~1909.

    107) (); . 1870.

    (). 1896 7

    () . 1898 3

    . 1901 10 1902 ,

    1909 . 1911 5 , 1923

    5 . 1923 1 .

    1951 10 81 .

    108) , 6, 1908. 7, 1; 381(1905), 136.

    109) , (, 1905), 239.110) , , 240.

  • 378 46

    () 6 162

    ()

    111)

    .

    .

    .

    3.

    1912 6 .112) (

    )113) 1913 8 (

    ) .114) 1908 1

    115) 1909 12 1913 1

    111) , (, 1912), 263.112) , 1912. 6. 9. 1912 6 14 .113) (); . 1875.

    () . 1901

    1 . 1908

    10

    . .

    1911 105 (), (

    ), (), () . 1919

    1 .

    114) 1913. 8.22.

  • 379

    2 .116)

    1915 4 10 (

    ) .

    () 2

    ( )

    1912 4 1 ( 7) 1

    , , 23

    .117) 11 ,

    .118) 1910

    ()

    .119)

    11

    .

    ( )

    115) , , 66.

    116) 1909. 1. 7; 1909. 1. 9; 135, 1913. 1.15; 163, 1913. 2.18.

    117) , 1912. 3.27.118) , 1912. 3.27.119) (1912), 314.

  • 380 46

    .

    ,

    .

    . 1910

    120)

    1900 .

    .

    . .

    , 1895

    1 .

    , , , , ,

    120) , 1910

    , 94 5(2010) .

  • 381

    .

    , 1890

    .

    .

    , 1907 12

    . 1900

    1910 , ,

    . , 1910

    .

    , 1900 ,

    .

    , 1910

    .

    [ ]

    , , ., .

  • 382 46

    , ., 8, 9, 10 . , . , (9), 1970~1972., . , , (),

    , 1957., ., , 1908., 1., , 1905. , 1905.

    , , ., , 1897., ., ., 20, , 1905., ., 75, 1932., , , 1912., , 1917., 1, 1913., , 1912., ., ., , 1929.

  • 383

    , ., 1, 1911., ., ., 381, 1905., , 1937., , 1941., .

    []

    , , 1986., , , 2006., , 1995., ; , 1995. , , 2004., , 44, 2011., , , 2002., , , 1990.

    ,

    (1)~(3), 88 4-6,

    , (1)~(3), 89 2-4, (1)~(2), 90 4-5),

    35, 1986., , , 2011., (1)~(3),

  • 384 46

    88 4-6., 1890, ,

    , , 2001.

    (http://db.history.go.kr/)

    (http://www.koreanhistory.or.kr/)

    (http://www.meiji.ac.jp/index.html)

    (http://www.kansai-u.ac.jp/nenshi/people/)

    Japan Knowledge+(http://www.jkn21.com/top/corpdisplay)

  • 385

    :

    *

    121)

    189519071219101910

    19001910

    []

    : 2012.9.2., : 2012.9.19.-9.28., : 2012.10.7.

    *

    []. . . . . .