JAK ANALIZOWAĆ UTWÓR LITERACKI NA EGZAMINIE MATURALNYM

W ROKU 2011?

prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek

Instytut Filologii PolskiejKatolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Co to jest szkolna interpretacja tekstu?

Szkolna interpretacja tekstu jest zdyscyplinowaną

formą wypowiedzi, której najważniejszym zadaniem jest udowodnieniedanej hipotezy interpretacyjnej.

koncepcyjnie

kompozycyjnie

językowo

Co to jest szkolna interpretacja tekstu?

Wypowiedź ta musi być przekonująca,

tzn. zawierać argument

y

literaturoznawstwa

kulturoznawstwa

językoznawstwa

zbudowana na wiedzy z zakresu

Analiza (obserwacja)

utworu literackiego

jest więc narzędziem służącym

interpretacji,czyli

wydobyciu sensów

znaczeniowych z utworu.

• postawienie hipotezy interpretacyjnej, która wskaże na całościowe odczytanie utworu.

• wyselekcjonowanie elementów tekstu, które będą służyły udowodnieniu hipotezy.

• uporządkowanie logiczne argumentów popierających hipotezę.

• przywoływanie właściwych kontekstów wspierających hipotezę.

• wnioskowanie cząstkowe i końcowe.• otwarcie na szersze, nowe, inne perspektywy

interpretacyjne w podsumowaniu.• funkcjonalne zastosowanie terminologii.• kwestie językowe: urozmaicona składnia,

bogaty słownictwo, poprawna fleksja, ortografia i interpunkcja.

Co jest ważne w szkolnej analizie oraz interpretacji tekstu?

Schemat oceniania i jego stosowanie

Czy należy się „wstrzelać” w maturalny klucz?

NIE !

Po pierwsze, dlatego, że nie ma klucza, lecz istnieje tzw. analityczny model

odpowiedzi

Po drugie, dlatego, że to jest po prostu

nieracjonalne, ponieważ w chwili pisania matury

jeszcze nie ma analitycznego modelu

wypowiedzi…

Co zawiera analityczny model wypowiedzi?

Zawiera obszary kryteriów, które zdający powinien

uwzględnić w swoim wypracowaniu, te z kolei

podzielone są na konkretne wskazania.

Co wyznacza obszar kryteriów?

Obszar kryteriów wyznacza sposób formułowania tematu:

• czyli najważniejszą kwestią jest odpowiednia jego analiza

analiza

• która pozwala na przyjęcie odpowiedniej struktury wypowiedzi

struktura wypowiedz

i• oraz dobór

właściwego materiału rzeczowego

materiał rzeczowy

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy)

Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek”

scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta

i Elmiry wobec tytułowej postaci.

Na podstawie podanych fragmentów komedii Moliera „Świętoszek”

scharakteryzuj głównego bohatera oraz omów postawy Orgona, Kleanta

i Elmiry wobec tytułowej postaci.Obszary kryteriów

były przyporządkowane

kolejnym segmentom tematu

Segment pierwszy: charakterystyka

Tartuffe’a (postawa bohatera „dla świata” i

rzeczywista = hipokryzja) na

podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały

utwór)

Segment drugi: postawy wymienionych

w temacie trzech postaci wobec Świętoszka na

podstawie podanych fragmentów (wraz z otwarciem na cały

utwór).

Segment trzeci: podsumowanie (dostrzeżenia przez zdających

hipokryzji Tartuffe’a, różnych postaw bohaterów wobec niego oraz

interpretacji postaw bohaterów w kontekście przesłania utworu.

Umiejętności, które sprawdza ten temat

Zdający:• rozpoznaje bohaterów w utworze i określa relacje między

nimi,• dostrzega najistotniejsze zagadnienia utworu, wskazuje

sposoby kreacji bohatera,• problematyzuje odczytanie tekstu, • dobiera przykłady z tekstu dla uzasadnienia oceny

postawy bohatera,• podsumowuje obserwacje analityczne, wartościuje

postawy bohaterów,• pisze tekst spójny, stosując właściwą dla interpretacji

zasadę kompozycyjną, nadaje mu właściwy kształt graficzny,

• pisze stylem o cechach indywidualnych, komunikatywnym, żywym, dostosowanym do formy wypowiedzi,

• pisze językiem zgodnym z obowiązującą normą,• pisze zgodnie z zasadami ortografii i interpunkcji.

Oczekiwane czynności, które powinien wykonać maturzysta

przedstawienie postaci i relacji między nimi,

określenie postawy Tartuffe’a „dla świata” (fałsz),

określenie prawdziwej twarzy Tartuffe’a, określenie postawy Orgona wobec

Tartuffe’a, określenie postawy Kleanta wobec

Tartuffe’a, określenie postawy Elmiry wobec

Tartuffe’a, podsumowanie:

określenia cech bohatera na podstawie jego wypowiedzi i zachowań (elementy bezpośredniej charakterystyki postaci), określania relacji między Świętoszkiem a innymi bohaterami i na ich podstawie wnioskowania o cechach charakteru i osobowości Tartuffe’a (elementy charakterystyki pośredniej).

Tylko fragment czy cały utwór?

Stworzenie pełnej krytycznej charakterystyki bohatera wiązało się ze znajomością całego

utworu, ponieważ tylko ona mogła dać piszącym możliwość wartościowania i

odróżniania:

hipokryzji i zakłamania od prawdy i szczerości

pozorów od rzeczywistości

oceny subiektywnej

od obiektywnej

Na egzaminie maturalnymtrzeba więc znać utwory w

całości,bo tylko to gwarantuje

pełneodczytanie sensu

podanego fragmentu!

Umiejętności niezbędne do

napisania maturalnego

wypracowania

doskonalenie analizy bohaterów literackich i świata przedstawionego

rozumienie znaczeń dosłownych i

przenośnych w tekście literackim

na wszystkich poziomach jego

odczytań

określanie funkcji środków

stylistycznych, niezbędnych do

interpretacji całości utworów łączenie wiedzy o

języku z analizą i interpretacją

tekstów literackich

doskonalenie kompozycji rozprawki

interpretacyjnej

Temat a kryteria oceniania

kryteria oceniania nie są sztywnym, jedynie

słusznym zapisem, są tylko możliwością, która

pomaga w ocenie

wśród kryteriów oceniania są również walory pracy, jeżeli

zaprezentowałeś wiedzę i umiejętności

wykraczające poza oczekiwania, uzyskasz

dodatkowe punkty

ciekawa, funkcjonalna kompozycja pracy

szczególnie bogate, urozmaicone słownictwo i

styl wypowiedzi wnikliwa analiza tekstu

umiejętność funkcjonalnego wykorzystania w

interpretacji odwołań do innych tekstów, które podejmują ten sam problem czy motyw

Analiza tematu z 2010 roku (poziom podstawowy)

Porównaj konwencje literackie podanych tekstów. Zwróć uwagę na wykreowane w nich przestrzenie i bohaterów

literackich (fragment Lalki Prusa oraz opowiadania Schulza)

Segment pierwszy: przestrzeń w Lalce Prusa i opowiadaniu Schulza

– realistyczne i mimetyczne obrazowanie Prusa a fantastyczne i

kreacyjne Schulza

Segment drugi: bohaterowie Lalki

Prusa i opowiadania Schulza

Segment trzeci: podsumowanie

Uwaga! Należy pamiętać o posługiwaniu się

kategoriami: określenie narratora, typy narracji

oraz inne elementy świata przedstawionego

• Np.: „Autorem Świętoszka jest Szekspir”; akcja dramatu Świętoszek rozgrywa się na Litwie w XIX w.;

• Takich prac jest kilkanaście!

Błędy kardynalne

• Np.: „Marek Edelman podczas wojny pracował w getcie jako lekarz” (piszący nie znał jednej z podstawowych lektur, ale ponieważ poprawnie analizował fragment zamieszczony w arkuszu, a praca była poprawna językowo i stylistycznie, egzaminator może ją oceniać).

• Takich prac jest niemało!

Błędy rzeczowe

Formuła wypracowań

•Abiturient interpretując fragment utworu musi uczynić to w kontekście jego całości (znajomość całej powieści Sienkiewicza).

Jaki obraz Polaków XVII wieku wyłania się z

Potopu Henryka Sienkiewicza? Punktem

wyjścia swoich rozważań uczyń wnioski z analizy

danych fragmentów powieści. Zwróć uwagę

na ich znaczenie dla całości utworu (2005)

•Abiturient, obok analizy fragmentów zawartych w arkuszu egzaminacyjnym, powinien znać dramat Szekspira, jeden dramat antyczny, rozumieć pojęcie tragizmu oraz wiedzieć, na czym polega różnica pomiędzy tragizmem antycznym a Szekspirowskim

Charakteryzując Makbeta na podstawie danych fragmentów dramatu Szekspira, określ, na czym polega tragizm postaci i porównaj go

z tragizmem bohatera ze znanego Ci dramatu antycznego (2006)

Formuła wypracowań

Analizując i interpretując wiersze Tadeusza Różewicza „Ocalony” i Józefa Barana „Mam dwadzieścia

pięć lat”, porównaj poetyckie kreacje doświadczeń

pokoleniowych i egzystencjalnych.

Dokonaj analizy i interpretacji opowiadania „Zabawa w klucz” Idy Fink, zwracając uwagę na

sposób podjęcia tematu zagłady Żydów w czasie II wojny

światowej.

Analizując i interpretując wiersz Anny Świrszczyńskiej „Budując

barykadę” oraz fragment „Pamiętnika z powstania warszawskiego” Mirona

Białoszewskiego, przedstaw i porównaj dwa sposoby

prezentacji dramatu zwykłych ludzi uwikłanych w historię.

Wszystkie pytania proszę kierować na adres: zureks@kul.pl

Odpowiem na wszystkie e-maile na 100%!