JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A..Alternatif enerji kaynaklarından olan jeotermal enerji, tükenebilen enerji kaynakları ile yarıacak düzeyde potansiyeli olmamakla birlikte, yenilenebilir,

TURCAS BM KUYUCAK

JEOTERMAL ELEKTRİK

ÜRETİM A.Ş.

KUYUCAK JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ

TEKNİK OLMAYAN ÖZET

AYDIN İLİ, KUYUCAK İLÇESİ, PAMUKÖREN BELDESİ,

YÖRE MAHALLESİ

2016

TURCAS BM KUYUCAK JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.

KUYUCAK JEOTERMAL ENERJİ SANTRALİ PROJESİ


i

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

İçindekiler ..................................................................................................................... i Tablolar Dizini ............................................................................................................. ii Şekiller Dizini .............................................................................................................. ii Kısaltmalar ................................................................................................................. iii 1. GİRİŞ ..................................................................................................................... 1 1.1. ÇSED Amaç ve Kapsamı ................................................................................... 2

2. PROJENİN YERİ VE TANIMI ................................................................................ 6 2.1. Projenin Gerekliliği ........................................................................................... 10 2.2. Projenin Alternatifleri ........................................................................................ 11 2.3. Projenin Teknik Özellikleri ................................................................................ 13 2.4. Proje Faaliyetleri .............................................................................................. 16 2.4.1. İnşaat Aşaması ............................................................................................. 16 2.4.2. İşletme Aşaması ........................................................................................... 20 2.4.3. Kapanış Aşaması .......................................................................................... 21

3. ÇEVRESEL VE SOSYAL MEVCUT DURUM VE ETKİLERİN AZLATILMASI .... 22 3.1. Su Kalitesi ........................................................................................................ 22 3.2. Toprak Kalitesi ................................................................................................. 23 3.3. Hava Kalitesi .................................................................................................... 26 3.4. Gürültü ............................................................................................................. 27 3.5. Atık Yönetimi .................................................................................................... 28 3.6. Ekoloji .............................................................................................................. 29 3.7. Sosyal ve Ekonomik Durum ............................................................................. 31 3.8. Toplum ve Çalışan Sağlığı ............................................................................... 32 3.9. Kültürel Miras ................................................................................................... 33 3.10. Trafik ............................................................................................................ 33

4. PAYDAŞ KATILIMI ............................................................................................. 35

5. İZLEME VE RAPORLAMA PLANI ...................................................................... 36




ii

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1. Dünya Bankası Tarama Sistemi ...................................................................... 3 Tablo 2. Proje Üniteleri ............................................................................................... 15 Tablo 3. Projenin İnşaat Aşamasında (Santral İnşaatı, Üretim Kuyularının Açılması, İletim Hatlarının İnşası) Kullanılması Planlanan Makine-Ekipman Listesi .................... 18 Tablo 4. Projenin İşletme Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine-Ekipman Listesi ................................................................................................................................... 20 Tablo 5. Proje Sahası ve Yakın Çevresinde Bulunan/Bulunma Olasılığı Olan Flora Türleri ......................................................................................................................... 29

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1. Proje Sahasının Yer Bulduru Haritası ............................................................... 6 Şekil 2. Proje Sahasının Topografik Harita’daki Yeri ..................................................... 7 Şekil 3. Jeotermal Kaynaktan Elektrik Enerjisi Üretim Şeması ...................................... 8 Şekil 4. İkili Çevrim Sistemi (Binary Cycle System) ....................................................... 9 Şekil 5. İkili Çevrim (Binary Cycle System) Sisteminin İşleyişi ..................................... 10 Şekil 6. Türkiye’deki Jeotermal Kaynaklar ................................................................... 11 Şekil 6. İş Termin Planı ............................................................................................... 19




iii

KISALTMALAR

% Yüzde ˚C Santigrat Derece A.Ş. Anonim Şirketi AYK Av ve Yaban Hayvanları Tür Listeleri Kararı B Bor BERN Convention On The Conservation Of European Wildlife And Natural

Habitats (“Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarının Korunması”) CH4 Metan CITES Convention on International Trade In Endangered Species of Wild

Fauna and Flora (“Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme”)

CO2 Karbondioksit ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇSED Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi ÇSYİP Çevresel ve Sosyal İzleme Planı EBRD European Bank For Reconstruction And Development (“Avrupa İmar ve

Kalkınma Bankası”) EİH Elektrik İletim Hattı g/kWh Gram/Kilowattsaat H2S Hidrojen Sülfür Ha Hektar Hg Civa IFC International Finance Corporation (“Uluslararası Finans Kurumu”) IUCN International Union for Conservation of Nature and Natural Resources

(“Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik”) JES Jeotermal Enerji Santrali kg Kilogram km Kilometre kV Kilovolt KWh Kilowattsaat m Metre m3 Metreküp MAK Merkez Av Komisyonu MWe Megawatt (elektrik) N2 Azotdioksit NH3 Amonyak PR Performance Requirements (“Performans Gereklilikleri”) Proje Kuyucak Jeotermal Enerjiye Dayalı Elektrik Santrali PS Performance Standards (“Performans Standartları”) TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim A.Ş. vb. Ve Benzeri WHO World Health Organization (“Dünya Sağlık Örgütü”) Yatırımcı Turcas BM Kuyucak Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş.




1

1. GİRİŞ

Alternatif enerji kaynaklarından olan jeotermal enerji, tükenebilen enerji kaynakları ile yarışacak düzeyde potansiyeli olmamakla birlikte, yenilenebilir, uygun teknolojilerin kullanılması halinde kirletici etkisi olmayan, sürdürülebilen, yerli ve çevre dostu özellikleri ile öne çıkan bir enerji türüdür.

Dünyada ve ülkemizdeki hızlı nüfus atışı, sanayileşme, yatırımların büyümesi ve yaşam standartlarının yükselmesi, enerji alanındaki teknolojik ve bilimsel çalışmaları zorunlu kılmaktadır. Ülkelerin kalkınma ve büyüme hızına bağlı olarak enerji ihtiyaçları da sürekli olarak artmaktadır. Günümüzde enerji tüketimi gelişmişlik düzeyi ile eş tutulmaktadır. Dünyadaki enerji tüketiminin yaklaşık %90'ı fosil yakıtlar olarak adlandırılan kömür, petrol ve doğal gazdan karşılanmaktadır. Fosil enerji kaynaklarının yakın gelecekte tükenecek olması, yeni rezervlerin üretiminin oldukça pahalı olması ve yakıldığında atmosfere salınan karbondioksit (CO2) nedeniyle kirlilik yaratması, alternatif enerji kaynaklarının devreye girmesini zorunlu hale getirmektedir. Bu nedenle son yıllarda fosil yakıtların yerine geçebilecek alternatif enerji kaynaklarından yararlanılması konusunda çalışmalar hızlanmıştır. Jeotermal enerji, hem düşük CO2

emisyon oranı ile hava kirliliği yaratmaması hem de yenilenebilir olması nedeniyle fosil

yakıt kaynaklarına karşı önemli bir alternatif enerji kaynağıdır.

Jeotermal enerjiye dayalı elektrik santrali işletmeciliğinin iki ana bileşeni bulunmaktadır. Birincisi jeotermal enerji kaynağının (rezervuar) işletilmesi (üretim ve tekrar basma), ikincisi ise ısı enerjisinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi ve üretilen elektriğin ulusal

şebekeye aktarımının yapılmasıdır.

Bu noktadan hareketle; TURCAS BM Kuyucak Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş. (Yatırımcı), Aydın İli, Kuyucak İlçesi, Pamukören Beldesi, Yöre Mahallesi sınırlarında, Aydın Valiliği tarafından kendilerine 30 yıllığına elektrik üretmesi için verilen, birbirine komşu 2 adet ruhsatlı jeotermal saha (2009/102 ve 2009/147 numaralı sahalar) içinde 18 MWe kurulu gücünde jeotermal enerjiye dayalı bir elektrik santrali yapmayı planlanmaktadır. Planlanan Proje ile yılda 144.000.000 kWh elektrik enerjisi üretilecektir.

Türk çevre mevzuatı gereğince gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar için 09.08.1983 tarihli ve 2872 sayılı “Çevre Kanunu”nun 10. maddesine dayanılarak

25.11.2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği’nce belirlenen süreçler uygulanmaktadır. Dolayısıyla; Aydın İli, Kuyucak İlçesi, Pamukören Beldesi, Yöre Mahallesi sınırlarında gerçekleştirilmesi planlanan “Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali Projesi (Proje)” de ÇED Yönetmeliği’ne tabii bir Proje’dir. Bu kapsamda planlanan Proje

için ÇED çalışmaları yürütülmüş ve bu çalışmalar 2014 yılında tamamlanmıştır.

2014 yılında 13,2 MWe kurulu gücündeki santral için “ÇED Gerekli Değildir” kararı

alınmış, bu süre zarfında Yatırımcı tarafından yapılan optimizasyon çalışmaları ve sahadaki potansiyelin çok daha fazla olması nedeniyle, santralin 18 MWe kurulu güç ile devreye alınmasının daha uygulanabilir olacağı belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar neticesinde 18 MWe kurulu gücündeki santral, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ÇED Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmiş ve söz konusu 4,8 MW e’lik




2

kapasite artışının ÇED Yönetmeliği Ek listelerinde yer alan 5 MW e’lik (ÇED Yönetmeliği Ek-II Listesi) eşik değerinin altında olması nedeniyle, kapasite artışı projesi için herhangi bir ÇED sürecinin yürütülmesine gerek bulunmadığı bildirilmiştir. Kapasite artışına konu faaliyet, 2014 yılında “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan üretim

kuyularının yerlerinin değiştirilmesi suretiyle devreye alınacaktır. Dolayısıyla bahse konu Proje için Türk çevre mevzuatı kapsamında ÇED süreci tamamlanmış, bu defa da Yatırımcı’nın kurumsal standartları gereği Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme

(ÇSED) çalışmaları yürütülerek işbu ÇSED Raporu hazırlanmıştır.

Proje; 1 adet santral, 6 adet üretim kuyusu, 3 adet re-enjeksiyon kuyusu ile üretim ve re-enjeksiyon hatlarından müteşekkildir. Tesis temel olarak; üretim kuyularından temin edilecek jeotermal akışkanın santralde ısı enerjisinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi ve sonrasında ısısı düşürülen jeotermal akışkanın re-enjeksiyon kuyularına geri basılarak yerkabuğunun 2.000 m derinliklerine gönderilmesi suretiyle çalışacaktır. İşletme ömrü 30 yıl olan Proje’nin, arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ise 30 aylık bir

dönemde tamamlanacaktır.

Teknik Olmayan Özet dokümanı Proje hakkında özet bilgi, ÇSED sürecini, Proje’nin potansiyel çevresel ve sosyal etkilerini, etki azaltıcı önlemleri ve paydaş katılım sürecini

içermektedir.

1.1. ÇSED Amaç ve Kapsamı

Amaçlar

İşbu ÇSED Raporu, Yatırımcı’nın kurumsal standartları gereği uluslararası normlara uygun olarak hazırlanmış olan bir dokümandır. Yatırımcı’nın yapmayı planladığı Proje için 2014 yılında Türk çevre mevzuatı gereği ÇED süreci yürütülmüş, Proje için “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmış, sonrasında yapılan 4,8 MWe’lik kapasite artışı ÇED

Yönetmeliği hükümlerinden muaf olduğundan herhangi bir ÇED süreci yürütülmemiştir.

ÇSED; Proje’nin hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında fiziksel, doğal, kültürel, sosyal ve sosyo-ekonomik açıdan etkilerini araştıran bir çalışma dokümanı olup, projenin tasarımını, çevresel ve sosyal şartlarda projenin etkilerini açıklamakta, olumsuz etkileri azaltmak ya da ortadan kaldırmak için gerekli önlemler ile olumlu etkilerini maksimum boyuta çıkarmak için gerekli prosedürleri içeren bilgileri kapsamaktadır.

ÇSED’in temel amaçları şöyledir:

Çalışma alanının mevcut durumunu belirlemek, Önerilen Proje’nin pozitif ve negatif açıdan beklenen çevresel ve sosyal etkilerini

belirlemek ve değerlendirmek, Önerilen Proje’nin alternatiflerini belirlemek ve analiz etmek, Önerilen Proje’nin hayata geçirilmesinden önce, faaliyet sırasında ve sonrasında

oluşabilecek negatif etkileri azaltırken pozitif etkileri arttırmak için öneriler sunmak, Ulusal ve uluslararası çevre mevzuatı ve ilkelerine olan uyumunu kontrol etmek, Proje boyunca negatif etkileri azaltma çalışmalarının nasıl işlediğine dair izleme

ve değerlendirme verileri için temel oluşturmak, Beklenen negatif etkileri azaltmak için alınacak önlemler içinden uygun maliyetli

olanları önermek ve

Hassas paydaşların görüşlerini almak.




3

ÇSED çalışmaları aşağıda belirtilen standartlara uygun olarak hazırlanmıştır:

EBRD (European Bank For Reconstruction And Development “Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası”) Performans Gereklilikleri (2014),

EBRD Çevre ve Sosyal Politika (Mayıs 2014), Ekvator Prensipleri (Temmuz 2013), Dünya Bankası/IFC (International Finance Corporation “Uluslararası Finans

Kurumu”) Performans Standartları (1 Ocak 2012),

IFC Genel Çevresel, Sağlık ve Emniyet Kılavuzu,

Türkiye'ye Uygulanabilir Uluslararası Çevre Sözleşmeleri,

ÇŞED Kapsamı

ÇSED Raporu kapsamında yöre halkı ile bilgilendirme toplantısı, anketler, sosyo-ekonomik ve ekolojik tabanlı çalışmalar, laboratuvar analizleri, yönetimsel toplantılar, literatür taramaları, paydaş katılımları ve saha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Tüm bu

çalışmalar 2015 yılının Kasım ayından, 2016 yılının Ocak ayına kadar devam etmiştir.

Raporun oluşturulmasındaki amaç aşağıda yer alan ilgili çevresel ve sosyal

yükümlülükleri belirlemektir:

EBRD standartları altında istenilen çevre uyumlu standartları, projeye uygulanabilir IFC/Dünya Bankası Kılavuzları ve ulusal/uluslararası düzenleyici çerçeveyi karşılamak,

Proje sahasının mevcut durumunu belirlemek,

Olası negatif etkileri azaltmak için çeşitli faaliyetlerde bulunmak.

Uygulanabilir Finans Kuruluşları Standartları

Proje boyunca takip edilecek temel kreditör kılavuzları Mayıs 2014 tarihli “EBRD Çevresel ve Sosyal Politika”, Temmuz 2013 tarihli “Ekvator Standartları” ve 2012 Ocak tarihli “IFC Performans Standartları” olarak belirlenmiştir. Bu dokümanlar sırasıyla “EBRD Performans Gerekliliklerini”, “Ekvator Prensiplerini” ve “IFC Performans

Standartlarını” içermektedir.

Dünya Bankası

Dünya Bankası tarafından uygulanmakta olan ÇED sürecinde seçme-eleme aşamasında projeler üç kategoride incelenmektedir1 (Bkz. Tablo 1).

Tablo 1. Dünya Bankası Tarama Sistemi

Türkiye Çevresel Değerlendirme Tarama

Kararı

Dünya Bankası Taraması Çevresel Değerlendirme

Kararı

Kategori A Kategori B Kategori C

Ek I-ÇED X X

Ek II-ÇED Gerekli Kararı X X

Ek II-ÇED Gerekli Değil Kararı X X X

Kapsam Dışı X X

1 Operasyonel El Kitabı Çevresel Koruma Önlemleri Çerçeve Dokümanı; Ekim 2011,

http://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2011/10/25/000333038_20111025010337/Rendered/INDEX/ E26820v20TURKI0for0PSREEE0Env0FW0TR.txt.




4

Kaynak: Operasyonel El Kitabı Çevresel Koruma Önlemleri Çerçeve Dokümanı; Ekim 2011, http://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2011/10/25/000333038_20111025010337/Rendered/INDEX/ E26820v20TURKI0for0PSREEE0Env0FW0TR.txt.

Kategori A: Önerilen bir projenin beklenen çevresel etkilerinin geri döndürülemez ve geniş kapsamlı olması halinde proje Kategori A’da değerlendirilir. Kategori A’da yer alan bir proje için ÇED süreci yürütülmesi gerekmektedir. ÇED Raporu’nda projenin olumlu ve olumsuz çevresel etkileri değerlendirilerek alternatiflerin (projenin olmaması durumu da dâhil) karşılaştırılması yapılarak, olumsuz çevresel etkilerin ortadan kaldırılması ya da

en aza indirilmesi için gerekli önlemler önerilmektedir.

Kategori B: Önerilen bir projenin nüfus veya çevresel açıdan öneme sahip olan sulak alan, orman, çayır ve diğer doğal yaşam ortamları üzerindeki etkilerinin Kategori A’da yer alan bir projeden daha düşük seviyede olması halinde proje Kategori B’de değerlendirilir. Kategori B’de yer alan bir proje için hazırlanacak ÇED Raporu’nun kapsamı projeye göre farklılıklar gösterebilmekte olup, Kategori A’da yer alan bir proje için hazırlanan ÇED Raporu’na göre daha dar

bir kapsamda hazırlanmaktadır.

Kategori C: Projenin olumsuz çevresel etkisinin olmaması ya da önemsiz düzeyde olması halinde proje Kategori C’de değerlendirilir. Kategori C’de yer

alan projeler için ÇED Raporu hazırlanması gerekmemektedir.

Bu itibarla yapılması planlanan Proje, Dünya Bankası standartlarında “Kategori B”

sınıfında değerlendirilmektedir.

Proje’nin hem inşaat hem de işletme faaliyetleri kapsamında bazı çevresel etkiler meydana gelecektir. Bu etkiler EBRD, Ekvator prensipleri ve IFC ilkelerine uygun bir

şekilde değerlendirilecektir.

EBRD’nin Çevresel ve Sosyal Performans Gereklilikleri (PR)

PR1: Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetimi PR2: İşgücü ve Çalışma Koşulları PR3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması PR4: Halk Sağlığı, Güvenliği ve Emniyeti PR5: Arazi İstimlâk, Gönülsüz Yeniden Yerleşim ve Yer Değiştirme PR6: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi PR7: Yerel Halk PR8: Kültürel Miras PR9: Finansal Aracılar

PR10: Bilgilendirme ve Paydaş Katılımı

Proje sahası ekolojik ve biyoçeşitlilik açısından öneme sahip bir alan olmadığından

PR6:Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi,

Proje sahasında ya da yakın çevresinde yaşayan herhangi bir yerli halk olmadığından




5

PR7: Yerel Halk,

Proje faaliyetlerinin kültürel mirası olumlu/olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir etkisi

bulunmadığından

PR8: Kültürel miras,

Finansal aracı bulunmadığından

PR9: Finansal Aracılar

kriterleri uygulanmayacaktır.

IFC Performans Standartları (PS)

PS1: Çevresel ve Sosyal Risklerin Etki Değerlendirilmesi ve Yönetimi PS2: İşgücü ve Çalışma Koşulları PS3: Kaynak Verimliliği ve Kirliliğin Önlenmesi PS4: Halk Sağlığı, Güvenliği ve Emniyeti PS5: Arazi İstimlâk ve Gönülsüz Yeniden Yerleşim PS6: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi PS7: Yerel Halk

PS8: Kültürel Miras

Proje sahası ekolojik ve biyoçeşitlilik açısından öneme sahip bir alan olmadığından

PS6: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi,

Proje sahasında ya da yakın çevresinde yaşayan herhangi bir yerli halk olmadığından

PS7: Yerel Halk,

Proje faaliyetlerinin kültürel mirası olumlu/olumsuz yönde etkileyecek herhangi bir etkisi

bulunmadığından

PS8: Kültürel miras,

kriterleri uygulanmayacaktır.




6

2. PROJENİN YERİ VE TANIMI

Projenin Yeri

Proje sahası Aydın İli, Kuyucak İlçesi, Pamukören Beldesi, Yöre Mahallesi sınırlarında yer almaktadır. Saha, Kuyucak İlçesi’nin kuş uçuşu 6,5 km kuzeydoğusunda, Pamukören Mahallesi’nin 2,2 km kuzeybatısında, Yöre Beldesi’nin ise 1,1 km kuzeybatısında yer almaktadır (Bkz. Şekil 1 ve Şekil 2).

Şekil 1. Proje Sahasının Yer Bulduru Haritası




7

Şekil 2. Proje Sahasının Topografik Harita’daki Yeri

Aydın İli, Kuyucak İlçesi, sınırlarında planlanan Proje, Yatırımcı’ya ait olan 2009/102 ve 2009/147 numaralı jeotermal işletme ruhsatlı saha sınırları içerisinde gerçekleştirilecektir. Yatırımcı’ya ait olan 2009/102 no.lu ruhsat sahası 3.925,43 ha, 2009/147 no.lu ruhsat sahası ise 759,99 ha alan kaplamakta olup, işletme ruhsatlı sahaların toplamı 4.685,42 ha’dır. Santral sahası ise 2009/147 no.lu ruhsat sahası içerisinde toplam 9.879 m2 (0,9879 ha) alan içerisinde planlanmaktadır. Proje kapsamında gerekli olacak üretim kuyularının ve re-enjeksiyon kuyularının açılması ve

jeotermal santral binasının yapımı, ruhsat sahaları içerisinde yapılacaktır.

Projenin Tanımı

Proje; Aydın İli, Kuyucak İlçesi, Pamukören Beldesi, Yöre Mahallesi sınırlarında planlanmakta olup, 18 MWe kurulu güç ile yılda 144.000.000 kWh elektrik enerjisi üretmesi için tesis edilecektir. Tesiste kullanılacak hammadde jeotermal akışkandır. Projenin 1.000 ton/saat - 1.300 ton/saat arasında jeotermal akışkan ile tam kapasite

çalışması hedeflenmektedir.

Yapılması önerilen santral; 6 adet üretim kuyusundan elde edilen jeotermal akışkanın bir prosesten geçirilip ısı enerjisinin elektrik enerjiye dönüştürülmesi ve sonrasında da ısısı düşürülerek 3 adet re-enjeksiyon kuyusu vasıtasıyla rezervuara geri basılmasıyla

son bulan kapalı bir çevrimle çalışacaktır




8

Jeotermal akışkanının üretilmesinden, su ve buhar olarak ayrıştırılması ve enerji santraline taşınması ile ısısı alınmış jeotermal akışkanın re-enjeksiyon kuyusuna geri basma işlemleri kuyu başlarındaki otomasyon sistemi ile gerçekleştirilmektedir.

Tesisin iş akım şeması Şekil 3’te sunulmuştur.

Şekil 3. Jeotermal Kaynaktan Elektrik Enerjisi Üretim Şeması

Yapılması önerilen santral, çift akışkanlı (İkili Çevrim-Binary Cycle System) jeotermal enerji santralidir. Çalışma prensibi Rankine Çevrimi2 temel mantığına dayanmaktadır. Bu sistem düşük sıcaklıktaki jeotermal kaynaklar için uygundur. Sistemde, düşük kaynama sıcaklıklı ve düşük sıcaklıklarda yüksek buhar basıncına sahip ikincil bir

çalışma akışkanı (organik akışkan) kullanılmaktadır.

Proje kapsamında KYC-1, KYC-2, KYC-3, KYC-4, KYC-5 ve KYC-6 no.lu üretim kuyularından temin edilecek olan jeotermal akışkan, buharlaştırıcı ve ön ısıtıcı bölümlerinden (ısı değiştiricilerden) geçirilecektir. Jeotermal akışkan ısı değiştirici (ön ısıtıcı) bölümünden geçerken, organik akışkan jeotermal akışkanın ısısını absorbe eder. Ön ısıtıcı bölümünde, jeotermal akışkanın sıcaklığı etkisiyle kaynama noktasına kadar ısıtılan organik akışkan daha sonra buharlaştırma bölümüne alınır. Buharlaşma bölümünde üretim kuyularından gelen jeotermal akışkan yardımıyla buharlaştırılan organik akışkan yüksek basınçlı türbine girer, basınç ve sıcaklık kaybına uğrayarak türbin üzerindeki şaftın döndürülmesini sağlar. Yüksek basınçlı türbinde basınç ve sıcaklık kaybeden organik akışkanın kalan basınç ve sıcaklığını almak üzere düşük basınçlı türbine gönderilir.

2 Rankine çevrimi, termodinamik bir çevrimdir. Diğer termodinamik çevrimler gibi, Rankine çevriminin

maksimum verimi de, Carnot çevriminin maksimum verimli hesaplanması ile elde edilir. Rankine çevrimi buhar kullanılan enerji santralleri için ideal çevrimdir.




9

Türbinlerde enerjisi dönüştürülen düşük basınçlı organik akışkan buharı, hava soğutmalı kondensere doğru gider ve sıvılaşır. Sıvılaşan organik akışkan tekrar ön ısıtıcılara pompalanır. Türbinlerin çevrilmesiyle oluşan mekanik enerji, jeneratörler ile elektrik enerjisine dönüştür. Ön Isıtıcılardan ve buharlaştırıcı bölümlerinden ayrılan jeotermal su bir noktada birleşir ve santralden ayrılarak re-enjeksiyon sistemine gider.

Jeotermal akışkanın santrale iletilmesinde 1.470 m uzunluğunda iletim hattı kullanılacaktır. Kullanılacak olan iletim hattının izolasyonu için kaya yünü kullanılacak ve üzeri alüminyum sac kaplı olacaktır. Isıl genleşmelere karşı kompansatörler3 ve omegalar kullanılacaktır. Santralde ısısı alınan jeotermal akışkan, 3.275 m uzunluğundaki izolasyonlu paket borularla yeraltından re-enjeksiyon kuyusuna kadar taşınacak ve yaklaşık 2.000 m derinlere geri basılacaktır.

Yoğuşan buhar, düşük basınç buharlaştırıcı eşanjörü baş kısmından dışarıya pompalanır ve re-enjeksiyon kuyusuna gönderilmek üzere re-enjeksiyon hattına bağlanır (Bkz. Şekil 4 ve Şekil 5).

Şekil 4. İkili Çevrim Sistemi (Binary Cycle System)

3 Boru tesisatlarının (fiziğin temel kaidelerinden biri olan malzemelerin sıcaklık etkisi sonucu) genleşmesi

ve büzülmesini ve tesisatta oluşan mekanik titreşimleri absorbe eden elemandır.




10

Şekil 5. İkili Çevrim (Binary Cycle System) Sisteminin İşleyişi

Isısı alınan jeotermal akışkanın tamamı rezervuara geri basılacaktır. %100 re-enjeksiyon rezervuarın ömrünü uzatmak, kaynak dengesini korumak ve çevreyi korumak için gereklidir ve tam kapasite re-enjeksiyon projenin en önemli hedeflerindendir. Re-enjeksiyon işlemi çevresel açısal oldukça öneme sahip bir işlemdir. Şöyle ki;

Re-enjeksiyon (geri basma) ile kullanılmayan sıcak akışkanın çevreyi kirletmesi önlenecektir.

Kullanılan akışkan rezervuara tekrar basıldığından rezervuarın akışkan dengesi bozulmamakta, rezervuarın basıncı korunmuş olmaktadır. Her ne kadar kullanılan akışkanın bir bölümü doğal beslenme yoluyla karşılanabilirse de, genellikle doğal beslenme yoluyla rezervuara giren miktar kullanılan miktar kadar olmayacaktır. Böylece doğal beslenme için gereksinim azalmış olacaktır.

Kullanımdan dolayı rezervuar hacmindeki azalmanın sonucunda oluşan yeryüzü çökmeleri en aza indirgenmiş olacaktır.

2.1. Projenin Gerekliliği

Fosil enerji kaynaklarının kullanımlarından kaynaklanan sera gazı emisyonları, alternatif enerji kaynaklarının geliştirilmesini ve kullanımını zorunlu hale getirmiştir. Alternatif enerji kaynaklarının biri de jeotermal enerjidir ki, Türkiye bu bakımdan oldukça önemli bir potansiyele sahiptir. Türkiye jeotermal kaynak potansiyeli ile Dünya’da 7., Avrupa’da ise 1. konumdadır. Potansiyel oluşturan alanların %79'u Batı Anadolu'da, %8,5'i Orta Anadolu'da, %7,5'i Marmara Bölgesi’nde, %4,5'i Doğu Anadolu'da ve %0,5'i diğer bölgelerde yer almaktadır (Bkz. Şekil 6).

Üretim kuyularından temin edilen jeotermal akışkan, buharlaştırıcı ve ön ısıtıcı bölümlerinden geçirilir.

Jeotermal akışkan ısı değiştiriciden geçerken ısısı organik akışkan tarafından

absorbe edilir.

Jeotermal akışkanın sıcaklığı ile kaynama noktasına kadar

ısıtılan organik akışkan buharlaştırma bölümüne alınır.

Organik akışkan yüksek basınçlı türbine girer, basınç ve sıcaklık

kaybına uğrayarak türbin üzerindeki şaftın dönmesini

sağlar.

Yüksek basınçlı türbinde basınç ve sıcaklık kaybeden organik

akışkanın kalan basınç ve sıcaklığını almak üzere düşük

basınçlı türbine gönderilir.

Düşük basınçlı organik akışkan buharı, hava soğutmalı

kondensere geçerek sıvı hale gelir.

Sıvılaşan organik akışkan tekrar ön ısıtıcılara pompalanır.

Türbinlerin çevrilmesiyle oluşan mekanik enerji, jeneratörler ile

elektrik enerjisine dönüştürülür.

Ön Isıtıcılardan ve buharlaştırıcı bölümlerinden ayrılan

jeotermal su re-enjeksiyon sistemine gider.




11

Kaynak: www.mta.gov.tr

Şekil 6. Türkiye’deki Jeotermal Kaynaklar

Jeotermal kaynaklarımızın %94'ü düşük ve orta sıcaklıklı olup, doğrudan uygulamalar (ısıtma, termal turizm, mineral eldesi, vb.) için uygun olup, %6'sı ise dolaylı uygulamalar (elektrik enerjisi üretimi) için uygundur. Yenilenebilir bir kaynak olan jeotermal enerji, fosil yakıtlardan üretilen enerjiden farklıdır. Jeotermal kaynaklar, yeraltındaki rezervuarlar tarafından sürekli beslenmekte, ayrıca kullanılan jeotermal

akışkanın yeraltına tekrar basılmasıyla (re-enjeksiyon) kaynak dengesi korunmaktadır.

Yapılması planlanan Proje ile mevcut jeotermal saha potansiyeli değerlendirilmiş olacak, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımıyla emisyon azaltımı sağlanacak, enerji üretimi için petrol ve türevlerinin ithalatına bağımlılık ortadan kalkacak ve bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına olumlu yönde etki

sağlayacaktır.

Proje’nin inşaat aşamasında alt yükleniciler tarafından en fazla 200, işletme aşamasında ise 25 kişinin görev alması planlanmaktadır. Yaratılacak istihdam açısından da Proje’nin bölgeye olumlu katkısının olacağı aşikardır.

2.2. Projenin Alternatifleri

Proje’nin fizibilite çalışmaları sırasında yer seçimi, proje tasarım alternatifleri ve

eylemsizlik alternatifleri göz önünde bulundurulmuştur.

http://www.mta.gov.tr/




12

Proje Sahasının Alternatifleri

Jeotermal kaynaklardan enerji üretebilmek için potansiyel jeotermal kaynağın çıkarılabileceği sahalara ihtiyaç duyulmaktadır. Proje için seçilen jeotermal saha Aydın-Kuyucak jeotermal sahası içerisinde olup, sahadaki 2009/102 ve 2009/147 nolu jeotermal işletme ruhsatları Yatırımcı’ya aittir. Bu nedenle proje yeri seçilirken işletme ruhsatı Yatırımcı’ya ait olan ve jeotermal kaynağın çıkarılabileceği Aydın-Kuyucak

jeotermal sahası seçilmiştir.

Ayrıca, Jeotermal santralin yer seçiminde aşağıdaki hususlar göz önüne alınmıştır.

Üretim kuyularına yakınlık, Santral yeri ile üretim kuyuları arasındaki kot farkı ve jeotermal akışkan basıncı, Re-enjeksiyon kuyularına yakınlık, Santral yeri ile re-enjeksiyon kuyuları kot farkı, Ulusal elektrik sistemine yakınlık, Arazinin yapısı,

Sahaya ulaşım durumu,

Tasarım Alternatifleri

Jeotermal enerjiden elektrik üretiminde farklı termodinamik çevrimler kullanılmaktadır. Bu çevrimler, kuru buhar çevrimleri, tek ve çift flaşlı çevrimler, ikincil ve birleşik flaşlı

ikincil akışkanlı çevrim olarak sınıflandırılabilir.

YER SEÇİMİ

• Proje için seçilen jeotermal saha Aydın-Kuyucak jeotermal sahası içerisinde olup, sahadaki 2009/102 ve 2009/147 nolu jeotermal işletme ruhsatları yatırımcı firmaya aittir. Bu nedenle proje yeri seçilirken işletme ruhsatı yatırımcı firmaya ait olan ve jeotermal kaynağın çıkarılabileceği Aydın-Kuyucak jeotermal sahası seçilmiştir. Diğer yandan proje sahasına ulaşım oldukça rahat olup, herhangi bir sıkıntı yaşanması beklenmemektedir.

TASARIM

• Elektrik üretiminde Çift Akışkan (İkili Çevrim-Binary Cycle System) kullanılacaktır. Bu sistem orta dereceli sıcaklıktaki jeotermal kaynaklar için uygun olup, sistemde, orta dereceli kaynama sıcaklıklı ve orta dereceli sıcaklıklarda yüksek buhar basıncına sahip ikincil bir çalışma akışkanı kullanırlar. Daha yüksek sıcaklıklardaki kaynaklarda “Flaşlı” ve “Çift Flaşlı” sistemler kullanılmaktadır.

EYLEMSİZLİK

• Yapılması planlanan Proje ile, mevcut jeotermal saha potansiyeli değerlendirilmiş olacak, elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımıyla emisyon azaltımı sağlanacak, enerji üretimi için petrol ve türevlerinin ithalatına bağımlılık ortadan kalkacak ve bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına olumlu yönde etki sağlayacaktır.




13

Proje kapsamında “Çift Akışkan (İkili Çevrim) – (Binary Cycle System) Sistemi’

kullanılacaktır. Bu sistemde orta sıcaklıkta (genellikle 150°C-170°C) ve sıvı ağırlıklı jeotermal kaynaklardan elektrik üretiminde ikincil akışkanlı çevrim diye adlandırılan bir çevrim kullanılır. Bu çevrimde türbinden geçen aracı akışkan jeotermal buhar değil, ikincil akışkan adı verilen ve kaynama sıcaklığı suyun kaynama sıcaklığından çok daha düşük olan bir akışkandır. Bu çevrimde jeotermal akışkan çevrimin ısı kaynağını oluşturur. İkincil akışkanın tamamladığı bu çevrim Organik Rankine çevrimidir. Bu tip çevrimde jeotermal akışkan kirleticiler ile temas etmemesi nedeni ile çevreye en duyarlı

jeotermal elektrik üretim sistemidir.

Eylemsizlik Alternatifi

Eylemsizlik alternatifi, projenin gerçekleşmemesi durumunu belirtmektedir. Planlanan projenin gerçekleşmemesi durumunda yıllık 144.000.000 kWh elektrik enerjisi yenilenebilir kaynaklardan karşılanarak üretilmemiş olacaktır. Bu nedenle projenin

hayata geçirilmesi önem arz etmektedir.

2.3. Projenin Teknik Özellikleri

Proje kapsamında üretilecek olan enerji, Yatırımcı’ya ait 2009/147 ve 2009/102 no.lu işletme ruhsatlı saha içerisinde 6 adet jeotermal kuyunun açılması ve bu kuyulardan jeotermal akışkanın temin edilmesi suretiyle gerçekleştirilecektir. Söz konusu sahalar, 30 yıllığına Aydın Valiliği tarafından Yatırımcı’ya elektrik üretmesi için işletme ruhsatı

verilmek suretiyle tahsis edilmiştir.

Proje kapsamında kurulması planlanan jeotermal enerji santralinin kurulu gücü 18 MWe’dir. Proje; 1 adet santral, 6 adet üretim kuyusu, 3 adet re-enjeksiyon kuyusu ile üretim ve re-enjeksiyon hatlarından müteşekkildir. Üretim hattı uzunluğu 1.470 m olup, re-enjeksiyon hattının uzunluğu ise 3.275 m olarak planlanmaktadır. Proje kapsamında enerji üretimi için gerekli olacak jeotermal akışkanın temini için birbirine komşu 2 adet ruhsatlı saha içerisinde 6 adet kuyu açılması ve bu kuyulardan jeotermal akışkanın temini planlanmaktadır.

Yapılacak proje kapsamında 6 adet üretim kuyusundan 4’ünün (KYC-1, KYC-2, KYC-3 ve KYC-5) sondaj çalışmaları tamamlanmış ve kuyu ağızları kapatılmış, diğer 2 kuyuda ise (KYC-4 ve KYC-6) sondaj çalışmalarına henüz başlanmamıştır. Benzer şekilde 3 adet re-enjeksiyon kuyusundan sadece bir tanesinde (RKYC-1) sondaj çalışmaları tamamlanmış, diğer iki kuyuda (RKYC-2 ve RKYC-3) ise herhangi bir sondaj

çalışmasına başlanmamıştır.

Jeotermal Sistemler

Kuru Buhar Çevrimleri

Tek ve Çift Flaşlı Çevrimler

Çift Akşıkanlı

(İkili Çevrim-Binary Cycle System)

Birleşik Flaşlı / İkili Çevrim




14

Kuyulardaki jeotermal akışkan üzerinde yapılan ölçüm ve analiz çalışmalarında, üretim tesisinde enerji üretmesi planlanan jeotermal akışkanın ortalama sıcaklığının 145°C-155°C arasında olduğu tespit edilmiştir.

Jeotermal üretim kuyularında CO2, hidrojen sülfür (H2S), metan (CH4), amonyak (NH3), azot (N2), hidrojen (H2) ve bor buharı (B) gibi gazların oluşması beklenmektedir. Yapılan saha çalışmaları sonucunda bu gazların ihmal edilebilir seviyelerde olacağı tespit edilmiştir. Diğer yandan jeotermal akışkanın doğası gereği yayılan CO2 (yoğuşmayan gaz) de bu proje için %99,7 olup, geri kalanı metan ve eser miktarda nitrojendir. Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali yaklaşık olarak 31 ton/saat (1.900 g/kWh) CO2 yayacaktır. CO2 bir sera gazı olup, bu hususta Türkiye’de henüz yasal bir düzenleme mevcut değildir.

6 adet üretim kuyusundan temin edilecek olan jeotermal akışkan 1.470 m uzunluğundaki iletim hattı ile santrale iletilecektir. Kullanılacak olan iletim hattının izolasyonu için kaya yünü kullanılacak ve üzeri alüminyum sac kaplı olacaktır. Isıl genleşmelere karşı kompansatörler ve omegalar kullanılacaktır. Burada ısı enerjisi elektrik enerjisine dönüşecektir. Santralde ısısı alınan jeotermal akışkan, 3.275 m uzunluğunda izolasyonlu borularla yeraltından re-enjeksiyon kuyularına taşınacak ve

yaklaşık 2.000 m derine enjekte edilecektir.

Jeotermal santralin işletilmesinde “Çift Akışkanlı (İkili Çevrim) Sistem (Binary Cycle System)” kullanılacaktır. Bu sistem orta dereceli sıcaklıktaki jeotermal kaynaklar için

uygun olup, sistemde kaynama sıcaklıklarında yüksek buhar basıncına sahip ikincil bir

çalışma akışkanı kullanılır.

Sistemde elektrik üretimi gerçekleştikten sonra üretilen enerji, 1 km uzunluğundaki 154 kV gerilim seviyesindeki 2x1272 MCM EİH ile 154 kV Pamukören JES-Denizli

Jeotermal EİH'na girdi çıktı yapılacaktır.

Normal işletim koşulları altında jeotermal akışkanın %100’ü rezervuara enjekte edilmektedir. Olası acil durumlar için, sistemde oluşabilecek ya da re-enjeksiyon kuyularında jeotermal akışkanın re-enjeksiyonunu engelleyici teknik bir arıza olması durumunda üretim devamlılığını sağlamak için tesis alanında bir "Tahliye Havuzu" inşa

edilecektir. Böyle bir durumda jeotermal akışkan ek pompalarla re-enjeksiyon

kuyularına pompalanacaktır.

Üretim ve re-enjeksiyon kuyuları sondaj çalışmaları ile açılacaktır. Sondaj işlemi bir borunun ucuna takılan bir matkabın boru ile birlikte çevrilmesi esasına dayanmaktadır. Boru içerisinden kuyuya “sondaj çamuru” denilen özel bir sıvı verilerek, kırıntıların

yüzeye getirilmesi, matkabın soğutulması ve kuyu basıncının kontrol edilmesi sağlanır.

Sondaj çamuru genellikle su ve bentonit karışımından oluşmaktadır. Sondaj çamuru, çamur havuzunda hazırlanmakta ve pompalar vasıtasıyla kuyulara basılmaktadır. Kuyulara inen sondaj çamuru, matkap deliklerinden geçmekte, dipteki kayaç kırıntılarını da alıp kuyu cidarından yüzeye çıkmaktadır. Yüzeye çıkan çamur, kırıntılardan ayrılması için sallantılı eleklerden geçirilmekte ve tekrar “Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge” hükümlerine göre kuyu lokasyonlarının kenarında, sızdırmazlığı

sağlamak amacıyla tabanı ve yan duvarları jeomembran malzeme ile kaplanmış, bitmiş sondaj deliği hacminin en az 2 katı hacme sahip çamur havuzlarına (mud-pit) aktarılmaktadır. Oluşturulacak havuzların boyutları çamur miktarına göre

belirlenmektedir.




15

Sondaj çamurlarında herhangi bir kimyasal kullanılması durumunda, yüzey sularının çamur havuzlarına karışmaması için çamur havuzlarının etrafına kum torbalarından set yapılacaktır. Kazılacak çamur havuzu tabanı ve çevresinde beton veya membran kullanılarak sızdırmazlık sağlanacaktır. Sondaj çamurları, kimyasal yapısına göre 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Gereği” 01 05 kodlu “Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları” sınıfında yer almaktadır. Proje kapsamında kullanılacak sondaj çamurları, anılan yönetmelik esaslarına göre 01 05 04 kodlu “Temizsu sondaj çamurları ve atıkları” kapsamında yer aldığından tehlikesiz atık kategorisindedir.

Yatırımcı sondaj çalışmalarındaki çamurlar için eluat analizi yaptırılmış olup, analiz sonucunda göre sondaj çamurlarının II. Sınıf depolama tesislerinde depolanabileceği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda sondaj çamurları Aydın Büyükşehir Belediyesi II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisine götürülerek bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili olarak Aydın Belediyesi ile gerekli yazışmalar yapılmış ve neticede ortaya çıkacak sondaj çamurlarının Aydın Belediyesi II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisine götürülerek bertaraf edilmesi hususunda mutabık kalınmıştır.

Sondaj çalışmaları tamamlandığında havuzun üzeri hafriyattan çıkan kazı malzemesi ve bitkisel toprak ile kapatılacaktır. Membran serilmiş ise membran geri alınarak, üretici firmalara geri verilerek bertaraf edilecektir ve kazılan alan üzeri hafriyat toprağı ile

kapatılarak eski haline getirilecektir.

Proje kapsamında yer alan üniteler Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2. Proje Üniteleri

Ünite Adı Adet Tanım

Üretim kuyuları 6 adet Elektrik üretiminde ısısından faydalanılacak kuyuları ifade eder.

Jeotermal akışkan toplama üniteleri 6 adet

Üretilen jeotermal suları, santrale pompalamak için kuyu başında kurulacak tesislerdir (toplama tankı, pompa, vana, kontrol sistemleri ve borular).

Re-enjeksiyon kuyuları 3 adet Isısı alınan suları tekrar rezervuara basmak için kullanılan kuyulardır.

İnhibitör dozaj sistemleri 2 takım Dozaj pompaları inhibitörü kuyuya basan pompalardır.

Re-enjeksiyon pompaları ve sürücüleri

3 takım Geri basılacak suları basmakta kullanılacak pompa ve onları kontrol etmek için kullanılacak elemanlardır.

Organik Çevrim Türbini 2 adet Isıtılan ve buharlaşan kapalı çevrim akışkanının çalıştırdığı donanımı ifade eder.

Jeneratör 2 adet Türbin tarafından çevrilen ve elektrik üreten donanımdır.




16

Ünite Adı Adet Tanım

Isı değiştiriciler 2 adet Kapalı çevrimle jeotermal akışkandaki ısı enerjisini, organik akışkana (pentan, izobütan vb.) aktarmakta kullanılır.

Kondenser 1 adet

Türbinden çıkan akışkanın kapalı devre çevrim içinde tekrar kullanmak için soğutmakta kullanılan donanımlardır. Sistemde hava soğutmalı kondenser kullanılacaktır.

Hava kompresörleri 6 adet Basınçlı hava ile kontrol edilen vanalar için kullanılır.

Acil durum jeneratörü 1 adet

Elektrik kesilmesi ve şebekede elektrik olmaması durumunda, santrali yeniden devreye almak ve bu arada çalıştırılması zorunlu olan makine ve binalara enerji sağlamak için kullanılır.

Trafo 2 adet Santral tarafından üretilen elektriği, şebeke değerlerine yükseltir.

2.4. Proje Faaliyetleri

2.4.1. İnşaat Aşaması

Organizasyon Şeması ve Sorumluluklar

Yatırımcı, Proje’nin inşaat faaliyetleri sırasında çalıştıracağı alt yüklenici ve müteahhitler için “Alt Yüklenici İş Sağlığı ve Güvenliği Şartnamesi” hazırlamıştır. Bu

şartname, Yatırımcı’nın gerçekleştirmeyi planladığı Proje kapsamında müteahhitler ve alt yükleniciler tarafından gerçekleştirilecek işlere ilişkin iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerini tanımlamaktadır. Yapılacak işler kapsamında Yatırımcı, müteahhit ve alt

yüklenicilerin bahsi geçen şartname esaslarına uyup uymadığını kontrol edecektir.

Bu doküman aşağıda listelenen yasal mevzuat ve gerekliliklere göre düzenlenmiştir:

4857 sayılı İş Kanunu 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Standartları Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında

Yönetmelik İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında

Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik İş Yerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında

Yönetmelik




17

Kimyasal Maddelerin Güvenli Depolanması İlkeleri (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü-Bilgi Dokümanları)

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği Basınçlı Gaz Tüpleri ile Güvenli Çalışma (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-

İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü-Bilgi Dokümanları) Yapı İşlerinde Kullanılan Vinçlerle Yapılan Çalışmalarda Alınması Gereken İş

Sağlığı ve Güvenliği Önlemleri Kimyasal Risklerin Sınıflandırılması ve İşaretlenmesi, İşaret Sistemleri Kapalı Alanlardaki Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzu (Çalışma ve

Sosyal Güvenlik Bakanlığı-İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü-Bilgi Dokümanları) Dar Kesitli Kazılarda İş Sağlığı ve Güvenliği (Çalışma ve Sosyal Güvenlik

Bakanlığı-İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü-Bilgi Dokümanları) Müteahhitler/alt yükleniciler, kendileri ya da personelleri tarafından saha üzerinde gerçekleştirilecek her türlü faaliyete/göreve ilişkin olarak uygun ve yeterli risk değerlendirme çalışmaları gerçekleştirecektir. Müteahhit/alt yüklenici, yapılan her türlü risk değerlendirme çalışmasını, kullanılan risk değerlendirme metodunu ve hazırlanan değerlendirmedeki uygulama metodunu, “İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği”nde ifade edildiği şekli ile ilgili işe başlamadan önce makul bir süre

öncesinde Yatırımcı’ya sunacaktır. Yatırımcı tarafından ilgili risk değerlendirme çalışması/uygulama metoduna onay verilmeden hiçbir işe başlanmayacaktır. Herhangi bir risk değerlendirme çalışması ya da uygulama metodunun eksik ya da yetersiz olması halinde müteahhit/alt yüklenici, talep üzerine ve masraflar kendisine ait olmak üzere derhal ilgili değerlendirme ya da metodu düzeltecektir. Tüm risk değerlendirme çalışmaları ve uygulama metotları müteahhit/alt yüklenici tarafından ilgili çalışmayı gerçekleştirecek müteahhit/alt yüklenici personellerine uygun ve kapsamlı bir şekilde açıklanacaktır. Risk değerlendirme çalışması ve/veya uygulama

metodu her zaman Yatırımcı’nın denetimine açık olacak şekilde işyerinde tutulacaktır.

Müteahhit/alt yüklenici, sahada gerçekleşen ve işlere ilişkin olan tüm iş sağlığı ve güvenliği gerekliliklerini yönetmek üzere yeterli sayıda ve yetkin, uygun ve tecrübeli personeli “İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği”ne uygun şekilde tahsis

edecektir. Tahsis etme süreci ve şekli Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın uygulamakta olduğu “iş sağlığı ve güvenliği-katip sistemi” kullanılarak yapılacaktır.

Her bir müteahhit/alt yüklenici, sahada tehlike sınıfına uygun “İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı” ve “İş Yeri Hekimi”ni yasal mevzuatta belirtilen süreler referans alınarak

görevlendirmekle yükümlüdür.

Müteahhit/alt yüklenici tüm personelinin görevlerini güvenli ve eksiksiz bir şekilde üstlenmek için gerekli bilgi, talimat, eğitim ve gözetimi almasını sağlayacaktır. Eğitimler, 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” gerekliliklerine yönelik eğitimleri de kapsayacaktır. Müteahhit/alt yüklenici, personel eğitimlerinin kayıtlarını

dosyalayacaktır.




18

Müteahhit/alt yüklenici; her bir personele çalışma sırasında kullanması amacıyla yasal mevzuat gereği yapmakla yükümlü olduğu risk analiz sonuçlarına göre belirlemiş olduğu ve güvenli çalışma alanı uygulamaları veya Proje’ye yönelik hazırlanmış olan iş sağlığı ve güvenliği dokümanında belirlenen ve talep edilen güvenlik botları/çizmeleri, koruyucu baret, koruyucu pantolonlar, uzun kollu ceketler, eldivenler, önlükler, çalışanların açıkça görünmesini sağlayan reflektörlü giysiler, koruyucu gözlükler, kaynak gözlükleri, kulak tıkaçları, yüksekte çalışma güvenlik kemerleri ve benzeri doğru kişisel koruyucu ekipmanları veya yapılan çalışmaya uygun diğer ekipmanları önceden teslim edecektir. Sahada bel tipi güvenlik kemerlerinin kullanımı kesinlikle yasak olup, paraşüt tipi emniyet kemeri, çelik burunlu iş ayakkabısı, reflektör yelek, uygun renkte baret, iş güvenliği gözlüğü kullanılması zaruri hale getirilecektir. Tüm kişisel koruyucu donanımlar çalışanlara zimmet tutanağı belgesiyle verilecek olup, gerektiğinde yenisiyle değiştirilecektir.

4857 sayılı “İş Kanunu”nun 63. Maddesi gereğince “Genel anlamda haftalık çalışma

süresi en fazla 45 saattir” hükmüne uyulacaktır.

Kurulacak şantiye sahası içerisinde idari binalar, ofisler, malzeme depo alanları vb. alanlar dışında, çalışan personelin ihtiyaçlarına yönelik olarak dinlenme alanı, yatakhaneler, kantin, revir gibi birimler bulunacaktır. Bütün şantiye sahası ve inşaat işlemlerinin yapılacağı sahada dizayn ve düzenlemeler teknik şartname, Türk yasal mevzuatı ve finans kuruluşlarının standartlarına uygun şekilde yapılacaktır. Yüklenici, çalışan personel ihtiyaçlarını, IFC ve EBRD tarafından yayınlanan kılavuz notlarında belirtilen “İşçi Konaklaması: Süreç ve Standartlar”a uygun olarak yönetecektir.

İnşaat çalışmaları sırasında kurulacak olan şantiye sahası giriş ve çıkışları görevlendirilecek bir personel (bekçi) ile sürekli olarak kontrol edilecektir. Şantiye içerisinde ve çevresinde güvenlik işaretleri konarak, saha içerisine izinsiz girişler engellenecektir. Çalışan personelin güvenlik önlemlerine ve hız limitlerine uyması

konusunda eğitilmesi sağlanacaktır.

Personeller görev tanımlarına uygun olarak istihdam edilecek ve görevlendirilecektir. Çevresel ve sosyal yönetimle ilgili görev ve sorumluluklar için “İnsan Kaynakları Plan

ve Prosedürleri” kurumsal yönetim planı uygulanacaktır

İş Gücü

Proje’nin inşaat aşamasında en fazla 200 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır.

Ekipmanlar

Proje’nin inşaat aşamasında kullanılacak makine ve ekipman listesi Tablo 3’de

sunulmuştur.

Tablo 3. Projenin İnşaat Aşamasında (Santral İnşaatı, Üretim Kuyularının Açılması, İletim Hatlarının İnşası) Kullanılması Planlanan Makine-Ekipman Listesi

Makine Ekipman Adedi Kullanım Alanı

Ekskavatör 2 Santral sahası inşaatı+ Boru hattı inşaatı

Yükleyici 2 Santral sahası inşaatı+ Boru hattı inşaatı

Kamyon 4 Santral sahası inşaatı+ Boru hattı inşaatı

Sondaj Makinesi 3 Kuyu açılması

Arazöz 2 Santral sahası inşaatı+ Boru hattı inşaatı




19

Makine Ekipman Adedi Kullanım Alanı

Vinç 2 Santral sahası inşaatı+ Boru hattı inşaatı

Beton Pompası 1 Boru hattı inşaatı

Uygulama Programı

Proje’nin arazi hazırlık ve inşaat faaliyetleri yaklaşık 30 ay sürmesi planlanmaktadır (Bkz. Şekil 6).

Şekil 7. İş Termin Planı

Trafik Yönetimi

Proje kapsamında çalışmalarının yürütüldüğü alanlara ve buralardan diğer yerlere inşaat malzemeleri, araç-gereç ve atıkların sağlanması ve taşınması ile personel hareketliliğinden dolayı trafik yükünde ilave artış meydana gelecektir. Bu kapsamda “Trafik Yönetim Planı” hazırlanacaktır.

Enerji Nakil Hattının İnşası

Santralde üretilen enerjinin ulusal ağa bağlanması için enerji iletim hattı tesis edilecektir. Enerji iletim hattının tesisi ve işletilmesi Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) tarafından yürütülmektedir.

Enerji iletim hatlarının inşaat faaliyetleri:

Alt montaj, Üst montaj, Tel çekimi ve Kabul testlerinden oluşmaktadır.




20

2.4.2. İşletme Aşaması

Organizasyon Şeması ve Sorumluluklar

Yapılması planlanan Proje’nin çevre performansını takip etmek ve diğer yandan tesisin düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak için, Yatırımcı tarafından kurumsal bir yapı yönetim ekibi oluşturulacaktır. Bu konuda Yatırımcı öncelikli olarak bir sağlık, emniyet ve çevre standardı belirleyecek ve bu standartların devamını sağlayacaktır. Bu kapsamda eğitimler, toplantılar ve yönetimsel denetlemeler yapacak, bu işlemler sırasında sağlık, emniyet ve çevre standartlarının, direktiflerinin, güvenlik talimatlarının

ve tehlike analiz planlarının uygulanmasını sağlayacaktır.

Yatırımcı’nın bir diğer sorumluluğu da halkla ilişkileri sağlamak, şikâyet ve önerileri değerlendirmektir. Bu amaçla, bir halkla ilişkiler mekanizmasını oluşturacak ve bir

Kurumsal İletişim Politikası takip edilecektir.

Yatırımcı tarafından sağlanacak mecburi ve isteğe bağlı hizmetler genel hatları ile aşağıda sunulmuştur:

Temizlik, ilaçlama, yemek vb. hizmetler, Kapalı ve açık alanlarda ihtiyaç duyulan genel hizmetler, Otopark hizmetleri, Güvenlik hizmetleri, Peyzaj alanlarının düzenlenmesi ve bakım hizmetleri, Gıda ve atık yönetim hizmetleri, Malzeme ve eşya temini, Tıbbi destek hizmetleri.

İş Gücü

Proje’nin işletme aşamasında 25 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır.

Ekipmanlar

Proje’nin işletme aşamasında kullanılacak makine ve ekipman listesi Tablo 4’de

sunulmuştur.

Tablo 4. Projenin İşletme Aşamasında Kullanılması Planlanan Makine-Ekipman Listesi

Makine Ekipman Miktarı

Jeneratör 2 adet

Türbin 2 adet

Re-enjeksiyon pompaları ve sürücüleri 3 takım

Kompresör 6 adet

Kondenser 1 adet

Isı değiştiriciler 2 adet




21

Uygulama Programı

Santralin ekonomik ömrü yaklaşık 30 yıl olarak belirlenmiştir.

Trafik Yönetim

Yatırımcı, Proje’nin işletme aşamasında da inşaat aşamasında uygulayacağı trafik

uygulamaları ile ilgili sorumluluklarını yerine getirilecektir.

Enerji Nakil Hattı

Söz konusu Proje kapsamında santralde üretilecek enerji, 154 kV ile Pamukören JES-Denizli Jeotermal Elektrik İletim Hattı’na girdi-çıktı yapılacaktır. Söz konusu enerji iletim

hattı; yaklaşık 1 km uzunluğundadır.

Enerji iletim hattının sağından ve solundan 1.000 m olmak üzere toplam 2.000 m’lik bir koridor belirlenmiştir. Nakil hattı güzergâhı bu aşamada kesin olmamakla birlikte, bu koridor içerisinde yer alacaktır. Nakil hattı, TEİAŞ’ın uygun göreceği en kısa güzergah üzerinden inşa edilecektir.

Elektrik ve manyetik alanın biyolojik yaşam üzerine etkileri konusunda birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalarda özellikle insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri olabildiği düşünülmektedir. Nakil hatlarından kaynaklanan elektromanyetik alanların etkileri çok düşük şiddette olduğu için insan sağlığı ya da diğer canlılar için olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir. Sahada bulunan tüm elektrik işleri yetkili kişilerce

yapılacaktır.

Proje insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olabilecek her türlü yaklaşımlara karşı “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği”nin öngördüğü gerekli ve yeterli her türlü emniyet tedbirleri ve mesafeleri dikkate alınarak projelendirileceği için herhangi bir risk

ve tehlike oluşturmayacaktır.

2.4.3. Kapanış Aşaması

Sondaj çalışmaları tamamlandıktan sonra kuyunun jeotermal kaynak kapasitesine göre daha sonra üretim yapılmak üzere kuyu başı vanası kapatılacak; çamur atıkları bertaraf edildikten sonra çamur havuzu kazı fazlası malzeme ve bitkisel toprak ile doldurulacaktır.

Sahada yapılacak çalışmalar esnasında alınacak tedbirlerle saha ve çevresinde yaşayan canlı yaşam dikkate alınarak, meydana gelecek olumsuz çevre koşullarının en

az düzeyde tutulmasına özen gösterilecektir.

Santralin ekonomik ömrü dolduğunda santralde yer alan makine/ekipman sökülerek tesis alanından uzaklaştırılacaktır. Santral binasının sökülmesi durumunda arazi eski haline dönüştürülecektir. Arazi ıslahı yapılırken topografya özellikle çevre arazilerin

topografik durumu ve arazi kullanım durumuna göre yapılacaktır.




22

3. ÇEVRESEL VE SOSYAL MEVCUT DURUM VE ETKİLERİN AZALTILMASI

3.1. Su Kalitesi

İnşaat aşamasında; çalışacak personel için içme ve kullanma suyu, toz oluşumunu önlemeye yönelik kullanılacak nemlendirme suyu ve sondaj çamuru hazırlanması için sondaj sirkülasyon suyu ihtiyaç olacaktır.

Çalışma sahasında tozumayı önlemek amacıyla yapılacak sulama çalışmalarında kullanılacak olan su buharlaşacağından, tozumadan kaynaklanacak herhangi bir atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Sondaj çamuru hazırlanması esnasında gerekli olacak sondaj sirkülasyon suyu da çamur bünyesinde kalacağından herhangi bir atıksu oluşumu meydana gelmeyecektir. İnşaat aşamasında oluşacak tek atıksu kaynağı,

personelden kaynaklı olacak evsel nitelikli atıksulardır.

Meydana gelecek atıksular, personel sayısının 84’ü aşması durumunda mevzuata uygun şekilde bertaraf edilecektir. Sızdırmasız fosseptikte toplanan sular, vidanjörlerle çekilecek ve Aydın Büyükşehir Belediyesi’ne ait atıksu altyapı sistemine verilecektir.

Genel olarak inşaat faaliyetleri yüzeysel ve yeraltı suyu kaynakları üzerinde olumsuz etkiler oluşabilmektedir. Hafriyat işlemleri sırasında toprak hareketleri, inşaat makine ve ekipmanları için ihtiyaç duyulan yakıt, yağ vb. maddelerin taşınması sırasında olası sızıntılar, proje sahasında kullanılacak suyun sızması bu olumsuz etkilere örnek olarak verilebilir. Ayrıca yağmur suyu drenajı sırasında taşkın oluşabilmektedir. Bu olumsuz etkilerde açığa çıkan veya sızan sular yerüstü ve yeraltı su kaynaklarına

karışabilmektedir.

İnşaat aşamasında yüzeysel ve yeraltı su kaynaklarını olumsuz yönde etkileyebilecek bir diğer faaliyet de, sondaj çalışmaları sırasında açığa çıkacak olan sondaj çamurunun, çamur havuzlarında toplanmayıp, yüzeysel akışına izin verilmesidir. Böyle bir durumda sondaj çamuru yüzeysel sulara karışmak veya yeraltına sızmak suretiyle su kaynaklarını kirletmekte ve olumsuz yönde etkilemektedir. Ancak yapılması planlanan Proje’de, 750 m3 kapasiteli (tek bir kuyu için) çamur havuzu tesis edilecek olup, sondaj çalışmaları sırasında meydana gelecek çamurlar, bu havuzlarda

toplanacak, hiçbir şekilde gelişigüzel bertaraf edilmeyecektir.

Proje’nin işletme aşamasında ise; çalışacak personel için içme ve kullanma suyuna ihtiyaç olacaktır. Personelden kaynaklanacak atıksular, tesis edilecek olan sızdırmasız fosseptikte toplanacaktır. Sızdırmasız fosseptikte toplanan sular, vidanjörlerle çekilecek

ve Aydın Büyükşehir Belediyesi’ne ait atıksu altyapı sistemine verilecektir.

İşletme esnasında kullanılacak jeotermal akışkan, hiçbir şekilde alıcı ortamlara verilmeyecektir. Santralin kapalı sistemi içerisinde değerlendirilecek jeotermal kaynak, re-enjeksiyon kuyuları vasıtası ile tekrar jeotermal rezervuara gönderilecektir.

Etki Azaltma Önlemleri

Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında meydana gelecek evsel nitelikli atıksuların Proje sahası ve çevresinde yer alan su kaynaklarına deşarjı önlenecek, gerekli, yasal mevzuatlar çerçevesinde bertaraf edilecek, alıcı ortamın mevcut su kalitesinin bozulmasına neden olabilecek her türlü faaliyet engellenecektir.




23

Benzer şekilde evsel nitelikli katı atıklar, geçirimsiz kapalı kaplarda veya konteynerlerde toplanarak Kuyucak Belediyesi tarafından alınacaktır. Geri dönüştürülebilir atıklar (kâğıt, plastik, pet şişe, hurda demir, vb.) ayrıca toplanarak lisanslı geri kazanım tesislerine gönderilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar belediye tarafından gösterilecek sahaya gönderilecek böylece yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesi önlenecektir.

Santral sahasındaki drenaj sistemi uygun boyutlarda dizayn edilecektir. Yağmur suyu

drenajı için boru tesisatı oluşturulacaktır.

Jeotermal sistemlerde, sondaj çalışmaları sırasında sondaj kolonundan geri dönen çamurlar, her bir kuyu için tesis edilecek olan çamur havuzlarında bertaraf edilecektir. Sondaj çalışmalarında kullanılacak çamurlar, sızdırmazlığı ve geçirimsizliği sağlanmış havuzlarda biriktirilecektir. Sondaj çalışmaları tamamlandığında çamur havuzunda bulunan atık çamur kurutulacak ve havuzun üzeri hafriyattan çıkan hafriyat ve bitkisel toprak ile kapatılacaktır. Membran serilmiş ise membran geri alınarak, üretici firmalara geri verilerek bertaraf edilecektir ve kazılan alan üzeri hafriyat toprağı ile kapatılarak

eski haline getirilecektir.

Santralde elektrik üretiminde kullanıldıktan sonra ısısı alınan jeotermal akışkan, re-enjeksiyon kuyularına tekrar basılarak rezervuara geri gönderilecektir. 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nin 27. Maddesinde “Yeraltından çıkarılarak enerji üretme ve ısıtma gibi çeşitli amaçlarla kullanılan jeotermal kaynak sularının debisi 50 L/sn ve üzerinde ise suyun alındığı formasyona reenjeksiyon ile bertaraf edilmesi zorunludur.” denilmektedir. Dolayısıyla jeotermal akışkanın herhangi bir yüzeysel alıcı ortama

deşarj edilmesi söz konusu değildir.

Yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesini önlemek için kuyular çimento ile kaplanacak ve sızdırmasız hale getirilecektir. Teknik arıza olması durumunda jeotermal akışkan,

tahliye havuzunda toplanacaktır.

İş makinelerinin yağ değişimleri, akaryakıt ikmalleri, vb. ihtiyaçlar hafriyat yapılan alanda gerçekleştirilmeyecektir. Belirtilen ihtiyaçların zemin geçirimsizliği sağlanmış sistemler üzerinde yapılması sağlanacaktır. Herhangi bir dökülme veya benzeri bir

durumda, rapor edilecek, gerekli tedbirler alınacak ve uygun şekilde bertaraf edilecektir.

Ayrıca Proje’nin inşaat ve işletme aşamasında “Yerüstü Su Kalitesi Kontrolü Yönetmeliği”, “Su Havzalarının Korunması, Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik” ve “Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında

Yönetmelik”te belirtilen hükümlere uyulacaktır.

3.2. Toprak Kalitesi

Proje’nin inşaat çalışmaları sırasında tehlikeli maddelerin, tehlikeli atıkların ve/veya atık yağların toprağa karışması toprak kirliliğine neden olabilmektedir. Benzer şekilde arazi hazırlık ve inşaat döneminde yapılacak olan hafriyat işlemleri sırasında makine/ekipmanın çalışması, akaryakıt, yağ vb. maddelerin depolanması sırasında

sızıntıların ve dökülmelerin meydana gelmesi toprak kirliliğine neden olmaktadır.

Sondaj çalışmaları sırasında meydana gelecek çamurlarının, çamur havuzlarında toplanmaması ve yüzeyden akışına müsaade edilmesi, toprak kirliliğine neden

olabilecek bir diğer faaliyettir.




24

Tesis işletmeye geçtiğinde tehlikeli malzemelerin dökülmesi, depolandığı alanlarda sızıntı meydana gelmesi, oluşacak tehlikeli atıkların kontrolsüz yönetimi toprak kirliliğine neden olmaktadır. Söz konusu kirliliğin derecesi; dökülme ve sızıntı boyutuna,

dökülmenin ve sızıntının gerçekleştiği alana göre değişkenlik gösterebilmektedir.

Jeotermal enerji santrallerinde, ısısı alınan jeotermal akışkanın rezervuara geri basılmadan yüzeyde bırakılması büyük ölçüde toprak kirliliğine neden olmaktadır. Planlanan Proje kapsamında elektrik üretiminden sonra ısısı alınan jeotermal akışkan,

re-enjeksiyon boruları ile yaklaşık 2.000 m derindeki rezervuara geri basılacaktır.

Toprak üzerine olabilecek bir diğer olumsuz etki de arazi çökmesidir. Jeotermal akışkanın üretim değerlerinin beslenme değerlerinden çok büyük olması durumunda, konsolidasyon meydana gelebilmekte ve bu nedenle yüzey kotu düşerek yüzey çökmesi meydana gelmektedir. Ancak bu durum genellikle jeotermal akışkanın

rezervuara geri basılmamasından kaynaklanmaktadır.


İnşaat faaliyetleri sırasında yüzeyden sıyrılacak olan bitkisel toprak tekniğine uygun olarak taşınacak ve depolanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı alanının eğimi %5’ten fazla olmayacaktır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıpları önlemek için gerekli tedbirler alınacak, erozyona karşı korunacak ve toprağın kalitesi muhafaza edilecektir. İnşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından bitkisel toprak,

ünitelerin peyzaj onarım çalışmalarında tekrar kullanılacaktır.

Toprak kalitesinin korunması amacıyla kimyasal maddelerin, yağ vb. malzemelerin depolandığı alanların zemini beton ile kaplanmak suretiyle zemin geçirimsizliği

sağlanacaktır. Böylece olası sızmalara karşı önlem alınmış olacaktır.

Sondaj çalışmaları sırasında toprak kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesi de söz konusu olabilmektedir. Bu olumsuz etki; sondaj çamurunun çamur havuzuna tahliye edilmemesinden kaynaklanmaktadır. Sondaj çamurlarının muhteviyatında bulunan kimyasal maddeler, toprak kalitesini bozmakta ve ürünlere zarar vermektedir. Proje kapsamında meydana gelecek sondaj çamurları, çamur havuzlarına alındıktan sonra

yasal mevzuata uygun şekilde bertaraf edilecektir.

Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında arazi kontaminasyonu şüphesi oluştuğunda veya kontaminasyon tespit edildiğinde, sızıntının önlenmesi ve olumsuz etkilerin giderilmesi için sızıntı nedeni belirlenerek gerekli müdahalede yapılacaktır. Kontamine olmuş sahaların, insan sağlığı ve ekosistem üzerine risk oluşturmaması için düzenli bir şekilde temizlenmesi sağlanacaktır. Ayrıca herhangi bir dökülme, sızma, yangın vb. için “Acil Durum Müdahale Planı” uygulanacaktır. Alınacak tedbirler ile toprak üzerinde

olumsuz etkilerin azaltılması/engellenmesi sağlanacaktır.

Proje’nin inşaat aşamasının tamamlanmasının ardından doğal bitki örtüsüne göre rekreasyon çalışmaları gerçekleştirilecek, faaliyet süresince “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”, 167 sayılı “Yeraltı suları Hakkında Kanun”, “Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” ve “Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Yeraltı Suyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.




25

Üretimde kullanılacak olan jeotermal akışkan, rezervuara tekrar basılacaktır. Böylece

hem kaynak dengesi korunacak hem de arazi çökmesi önlenecektir.

Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında toprak kalitesinin korunması amacıyla aşağıda belirtilen koruma tedbirleri alınacaktır:

Çalışacak personele toprak kirliliğine neden olabilecek hususlarla ilgili eğitim verilecektir.

İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek kazı işlemleri sırasında açığa çıkacak toprak, yağmur ve rüzgâr erozyonlarından korunacak şekilde depolanacaktır.

Hafriyat malzemesinin taşınması sırasında kamyonların üzeri kapatılarak toprağın savrulması engellenecektir.

Bitkisel toprak sıyırma işlemleri sırasında açığa çıkacak verimli toprağın tekrar kullanımının sağlanması için toprağın niteliğini kaybetmemesi önem taşımaktadır. Bu nedenle bitkisel toprağın depolanması durumunda, hafriyat toprağından ayrı bir yerde üzeri nemlendirilerek muhafaza edilecektir.

Hafriyat toprağının uygun bulunması durumunda geri dolguda kullanılması sağlanacaktır. Geri dolguda kullanılmayacak artık malzemenin ise belediyen in gösterdiği sahalara gönderilmesi temin edilecektir.

“Atık Yönetim Planı” ve “Tehlikeli Kimyasal Yönetim Planı” hazırlanacaktır. Hafriyat atıklarının ve tehlikeli atıkların taşınması ve bertarafı ulusal mevzuata

uygun olarak gerçekleştirilecektir. Sıyrılan üst toprak üzeri açık stok alanında peyzaj işleri için yeniden kullanılmak

üzere depolanacaktır. Geri dönüştürülebilir atıklar ayrıca toplanarak lisanslı geri kazanım tesislerine

gönderilecektir. Toprak kirliliğinin önlenmesi ve kontrolü kapsamında tehlikeli maddelerin, tehlikeli

atıklar ya da atık yağın çevreye karışması engellenecektir. Yakıt ikmal işlemleri, sızdırmaz geçirimsiz bir alanda beton zemin üzerinde

gerçekleştirilecektir. İhtiyaç duyulan akaryakıt, yağ, vb. tehlikeli maddelerin depolaması uygun büyüklükte ve sızıntı tespitine olanak sağlayacak şekilde geçirimsiz tanklarda yapılacaktır.

Yakıt ve kimyasalların depolaması beton zemin üzerinde, hava koşullarına ve sel baskınlarına karşı korunaklı bir alanda yapılacaktır.

Dökülme ve sızıntı olması durumunda derhal müdahale sağlanacak ve dökülen atıkları toplamak için emici kitler ve talaş bulundurulacaktır.

Tehlikeli maddelerin taşınması, depolanması ve bertarafı üreticilerin talimatlarına uygun olarak yönetilecektir.

Proje sahasında yağmur suyu ve yüzey suyu drenaj kanalları sahanın topografyasına uygun olarak inşa edilecektir. İşletme aşamasında drenaj kanalları belirli periyotlarla kontrol edilecektir.

Isısı alınan jeotermal akışkan tekrar rezervuara basılacaktır. Sondaj çalışmalarında kullanılacak çamurlar, sızdırmazlığı ve geçirimsizliği

sağlanmış havuzlarda biriktirilecektir. Çamurların eluat analizleri yaptırılacaktır. Sondaj çamurlarında herhangi bir kimyasal kullanılması durumunda, yüzey

sularının çamur havuzlarına karışmaması için çamur havuzlarının etrafına kum torbalarından set yapılacaktır.

Sondaj çalışmaları tamamlandığında çamur havuzunda bulunan atık çamur kurutulacak ve havuzun üzeri hafriyattan çıkan hafriyat ve bitkisel toprak ile kapatılacaktır. Membran serilmiş ise membran geri alınarak, üretici firmalara geri verilerek bertaraf edilecektir ve kazılan alan üzeri hafriyat toprağı ile kapatılarak eski

haline getirilecektir.




26

3.3. Hava Kalitesi

İnşaat aşamasında hava kalitesini etkileyebilecek hususlar; yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklanacak toz emisyonları ve çalışacak makine/ekipmandan kaynaklanacak egzoz emisyonlarıdır.

Tesisin işletme aşamasında ise toz emisyonuna neden olabilecek herhangi bir faaliyet söz konusu değildir. Ancak bu aşamada gaz ve koku emisyonları meydana

gelebilecektir.

Jeotermal enerji santralleri, fosil yakıtları kullanmadığından santralin kendisinden havaya gaz salınımları olmayacaktır. Ancak, jeotermal sıvılar, sıcaklıkla miktarları artan yoğunlaştırılamayan gazları içermektedir. Jeotermal enerji santrallerinden kaynaklanan yoğuşmayan gazlar; CO2, H2S, CH4, NH3, N2, H2, B ve Hg’dir. Çift akışkanlı (İkili Çevrim)-(Binary Cycle System) jeotermal enerji santrallerinde kapalı devre çalışma sistemi mevcut olduğundan ve ısısı düşürülen jeotermal akışkanın re-enjeksiyonla tekrar jeotermal rezervuara verilecek olması sebebiyle yoğuşmayan gazlar eser

miktardadır.

Proje’ye hammadde sağlayacak kuyularda yapılan testlerde civa ve H2S ihmal edilebilir seviyede ölçülmüştür. Ölçülen değerler WHO’nun belirlediği limit değerlerin altındadır. Diğer yandan jeotermal akışkanın doğası gereği yayılan CO2 bu Proje için %99,7 olup,

geri kalanı metan ve eser miktarda nitrojendir.

Yapılan hesaplamalara göre Proje kapsamında açığa çıkacak yoğuşmayan CO2 miktarı yaklaşık 1.900 gr/kWh (31 ton/saat)’tir. CO2 bir sera gazı olup, sağlık açısından direk etkisi bulunmamaktadır. Bu hususta Türkiye’de henüz yasal bir düzenleme mevcut değildir. Ancak Proje kapsamında 17.05.2014 tarih ve 29003 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik”e uyulacaktır.

Jeotermal enerji santrallerinde koku emisyonu daha çok H2S gazından kaynaklı olmaktadır. Çift akışkan (İkili Çevrim)-(Binary Cycle System) teknolojisi ve re-

enjeksiyon yöntemi kullanılan bir santralde akışkanın tamamının rezervuara geri verilmesi sebebiyle H2S çıkışı eser miktarda olmaktadır. Basınç altında jeotermal akışkan içinde eriyik halindeki bu gaz, basınç düştüğünde açığa çıkmakta ve iletim hatlarındaki blöflerden dışarıya salınmaktadır. İsale hatlarındaki basıncın

düzenlenmesiyle bu sorun da önlenebilecektir.


Proje kapsamında kullanılacak olan kuyuların açılması işlemi, sondaj makineleri ile yapılacağı için herhangi bir toz emisyonu meydana gelmeyecektir. Ancak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında yapılacak olan faaliyetler nedeniyle yukarıda miktarı hesaplanan toz emisyonları meydana gelecektir. Sahadaki tozumayı önlemek amacıyla

aşağıda belirtilen tedbirler alınacaktır:

Taşıma esnasında kamyonlardaki malzemenin üstü branda ile örtülecektir. Savurmadan yükleme ve boşaltma yapılmasına özen gösterilecektir. Sahalarda çalışan araçlara hız sınırlaması getirilecektir. Çalışma sahalarında ve taşıma güzergâhlarında arazözlerle sulama çalışmaları

yapılacaktır.




27

Toz emisyonu izleme çalışmaları ile kontrol edilecek olup, herhangi bir şikâyet olması durumunda izleme sıklığı arttırılarak daha geniş kapsamlı tedbirler alınacaktır.

Faaliyetin tüm aşamalarında 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak Yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”nde belirtilen hususlara uyulacak, belirtilen önlemler alınacak ve ilgili sınır

değerler aşılmayacaktır.

Proje, bir kilogramda yaklaşık 0,03 kg yoğuşmayan gaz içerecektir. Diğer taraftan birim enerji için salınan CO2, buhar ve flaş jeotermal santrallerde fosil yakıtlı enerji santrallerine göre oldukça düşükken, ikili çevrim santrallerde hemen hemen hiç salınım meydana gelmemektedir (Jeotermal Enerjinin Çevresel Etkileri, Adnan Menderes Üniversitesi Rektörlüğü Jeotermal Enerji Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları,

Nisan 2015).

İnşaat aşamasında iş makinelerinde akaryakıt kullanımından kaynaklı gaz emisyonları meydana gelecektir. Proje kapsamında kullanılacak iş makinelerinden kaynaklanan gaz emisyonlarının kontrol edilmesi için yeni ve bakımlı araçlar kullanılacak, tüm ekipmanların belirli periyotlarla egzoz gazı ölçümleri yaptırılacaktır. Buna ilaveten iş makineleri bakım ve onarım durumları haricinde çalışır halde bırakılmayacaktır. Ayrıca 30.11.2013 tarihe tarih ve 28837 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü İle Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.

Faaliyet süresi boyunca; 19.07.2013 tarih ve 28712 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Koku Oluşturan Emisyonların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” hükümlerine harfiyen uyulacak olup, gerekmesi ve/veya istenmesi durumunda ölçüm yaptırılacaktır. Ayrıca iletim hatlarındaki basıncın düzenlenmesiyle

H2S çıkışı da önlenecektir.

3.4. Gürültü

Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek gerçekleştirilecek faaliyetlerde iş makinelerinden kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Proje’nin

inşaat aşamasında aşağıdaki etki azaltma tedbirleri alınacaktır:

Bütün iş makine ve ekipmanları aynı anda çalıştırılmayacaktır. Bütün iş makine ve ekipmanlarının periyodik bakımları zamanında yapılacaktır. Olabildiğince düşük gürültü seviyesine sahip teknolojik ekipmanlar kullanılacaktır. İş makineleri kullanım haricinde kapalı tutulacaktır. İnşaat aktiviteleri mümkün olduğunca gündüz saatlerinde gerçekleştirilecektir. Gürültüye sebep olacak faaliyetler mümkün olduğunca yerleşim alanlarından

uzak noktalarda gerçekleştirilecektir. Gürültü standartlarının sağlandığından emin olmak için, gürültü izleme

çalışmaları yapılacaktır. Hafriyat malzemesinin taşınması, nakliye yolları vasıtasıyla normal çalışma

saatleri içerisinde yapılacaktır. Nakliye işlemlerinin gece saatlerinde olması durumunda gerekli izinler alınacaktır.

Gürültü seviyesine olan etkilerin azaltılması konusunda çalışan personel bilinçlendirilecektir.

Yerel halk oluşacak gürültü aktivitelerinin ilerleyişi hakkında bilgilendirilecektir. Gürültü üzerine gelen şikâyetler, şikâyet mekanizması kapsamında değerlendirilecektir.

Faaliyet kapsamında gürültüye maruz kalınan ortamlarda çalışanların sağlığını koruyabilmek ve faaliyetin sürekliliğini sağlayabilmek için başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu ekipman verilecektir.




28

Proje’nin işletme aşamasında gürültü kaynakları kapalı ortamda olacak olup, gerekli izolasyon bina içerisinde Yatırımcı tarafından yapılacaktır. Bu nedenle Proje’nin işletme aşamasının mevcut gürültü üzerine etkisi ihmal edilebilir düzeyde olacaktır.

Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında ulusal ve uluslararası mevzuatlarda belirtilen

gürültü sınır değerlerine titizlikle uyulacaktır.

3.5. Atık Yönetimi

Yapılması planlanan tesisin inşaat ve işletme faaliyetlerinde oluşacak atıklar ulusal ve uluslararası standartları hedefleyerek toplanacak, depolanacak ve bertaraf edilecektir. Bu doğrultuda “Atık Yönetim Planı” hazırlanacak ve bu planda aşağıdaki hususlara göz

önünde bulundurulacaktır:

Atıkların depolaması, taşınması ve bertarafı sırasında sızıntı ve dökülmelere karşı her türlü tedbir alınacak ve sızıntıya karşı bariyerlerin bulunduğu bir alanda depolanacaktır.

Evsel nitelikli katı atıklar geçirimsiz kapalı kaplarda veya konteynerlerde toplanarak belediyenin göstereceği depolama sahasına gönderilecektir.

Geri dönüştürülebilir atıklar (kâğıt, plastik, cam ve demir hurda vb.) ambalaj atıkları, evsel katı atıklardan ayrı olarak geçirimsiz kapalı kaplarda veya konteynerlerde toplanacaktır.

Yüzeyden sıyrılan üst toprak üzeri açık stok alanında peyzaj işleri için yeniden kullanılmak üzere depolanacaktır. Hafriyat toprağının bir kısmı geri dolguda kullanılacaktır.

Makine/ekipmanlardan kaynaklı atık yağların toprağa karışması önlenerek sızdırmaz kaplarda saklanacaktır. İlgili yönetmelik hükümleri uyarınca, verilen parametrelere göre analizleri yaptırılarak kategorilerine göre ayrı ayrı sızdırmaz tanklarda toplanacaktır. Atık yağ depolama tankları kırmızı renkli olacak ve üzerinde “Atık Yağ” ibaresi bulunacaktır.

Bitkisel atık yağ iç ve dış tarafları korozyona dirençli olan sızdırmaz varillerde diğer atıklardan ayrı olarak saklanacaktır.

Tıbbi atıklar diğer atıklardan ayrı, özel sızdırmaz özellikteki tıbbi atık poşetlerinde biriktirilecektir.

Atık pil ve akümülatörler için ayrılmış geçici atık depolama alanında ilgili mevzuat hükümlerince belirlenen özelliklere sahip konteynerlerde toplanacaktır.

Atıkların geçici depolanmaları sırasında, maksimum geçici depolama süreleri belirlenmiş atıklar için depolama dönemleri “Atık Teslim Kayıt Tablosu” ile “Çevre Görevlisi” tarafından izlenecektir ve atıklar belirlenen sürelerin bitiminden önce sevk

edilecektir. Tehlikeli atıkların taşınması sırasında “Ulusal Atık Taşıma Formu” tutulacaktır. Atık tebligatı belirli aralıklarla Aydın Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne

yapılacaktır. Atıklarla ilgili belgeler beş yıl süreyle saklanacak ve denetimler sırasında ilgili

görevlilere beyan edilecektir. Acil durum ekipmanları sahada kullanıma hazır bulundurulacaktır ve düzenli

olarak kontrol edilecektir.




29

3.6. Ekoloji

Fauna

Proje sahası ve çevresinde herhangi bir endemik türe rastlanılmamıştır. Proje sahasında bulunan/bulunması muhtemel olan türler için IUCN kategorisi

bulunmamaktadır. Proje sahasında yapılan çalışmalarda tespit edilen türler, Bern Sözleşmesi Ek-1

listesinde bulunmamaktadır. Proje kapsamında yapılan flora çalışmalarında CITES Sözleşmesi ek listelerinde

bulunan türe rastlanmamıştır.

Flora

Proje sahası ve çevresinde herhangi bir endemik türe rastlanılmamıştır. Sahada IUCN, Bern, CITES sözleşmesi kapsamında yer alan türler bulunmaktadır (Bkz. Tablo 5).

Tablo 5. Proje Sahası ve Yakın Çevresinde Bulunan/Bulunma Olasılığı Olan Flora Türleri

LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI END IUCN CITES BERN

SÖZLEŞMESİ

MAK (2015-2016)

AYK

Rana rindibula Yeşil Kurbağa - NT - EK-II - -

Bufo viridis Gece Kurbağası - NT - EK-II - -

Bufo bufo Kara Kurbağası - NT - EK-II - -

Testudo graeca Tosbağa - NT EK-2 EK-II - EK-3

Ophisops elegans Tarla Kertenkelesi - NT - - - EK-3

Lacerta pavra Cüce Kertenkele - NT - EK-II - EK-3

Eirenis modestus Uysal Yılan - NT - - - EK-3

Natrix natrix Suyılanı - NT - - - EK-3

Ciconia ciconia Ak Leylek - LC - EK-II - EK-3

Buteo buteo Şahin - LC EK-2 EK-II - EK-3

Falco tinnunculus Kerkenez - LC EK-2 EK-II - EK-3

Columba palambus Tahtalı Güvercin - LC - EK-III EK-2 EK-2

Columba livia Kaya Güvercini - LC - EK-III EK-2 EK-2

Streptopleia decaocta Kumru - LC - EK-III EK-1 EK-3

Athene noctua Kukumav - LC EK-2 EK-II - EK-3

Apus apus Kara Sağan, Ebabil - LC - EK-III - EK-3

Galerida cristata Tepeli Toygar - LC - EK-III EK-1 EK-2

Hirundo rustica Kır Kırlangıcı - LC - EK-III - EK-3

Motacilla alba Akkuyrukkakan - LC - EK-II - EK-3

Lanius collurio Kızılsırtlı Ümüksıkan

- LC - EK-III EK-1 EK-2

Tadorna ferruginea Angıt - LC - EK-II - EK-3

Pica pica Saksağan - LC - EK-III EK-2 EK-2

Corvus corone Leş Kargası - LC - EK-III EK-2 EK-2

Sturnus vulgaris Sığırcık - LC - EK-III EK-1 EK-2

Passer domesticus Serçe - LC - EK-III EK-2 EK-2

Fringilla coelebs İspinoz - LC - EK-III - EK-3

Carduelis carduelis Saka - LC - EK-II - EK-3

Emberiza hortulana Kirazkuşu - LC - EK-III EK-1 EK-3




30

LATİNCE ADI TÜRKÇE ADI END IUCN CITES BERN

SÖZLEŞMESİ

MAK (2015-2016)

AYK

Miliaria (E.) calandra Tarla Kirazkuşu - LC - EK-III EK-1 EK-3

Erinaceus concolor Kirpi - NT - EK-III - EK-3

Crocidura leucodon Sivriburunlu Tarlafaresi

- NT - - - EK-3

Rhinolophus hipposideros

Küçük Nalburunlu Yarasa

- V - - - EK-3

Lepus europaeus Yabani Tavşan - NT - EK-III EK-2 EK-2

Cricetulus migratorius Göçmen Hamster - NT - - - -

Spalax leucodon Kör Fare - NT - - - -

Mus musculus Ev Faresi - NT - - - -

NT: Near Threatened (Tehdit Altına Girebilir) V: Vulnerable (Zarar Görebilir) LC: Least Concern (En Az Endişe Verici)


Proje kapsamında uygulanacak etki azaltma tedbirleri aşağıda açıklanmıştır:

Proje sahasında herhangi bir endemik tür bulunmamaktadır, bu nedenle bitki taşıma, tohum toplama vb. işlemler gerçekleştirilmeyecektir.

Toz oluşumunun minimize edilmesi için nakliye yolları ve şantiye sahası düzenli periyotlarda sulanacaktır.

Saha içerisinde yasadışı avlanma faaliyetleri engellenecek ve çalışan personel bilinçlendirilecektir.

İnşaat döneminde, makro canlıların rahatsızlık faktörü nedeni ile yer değişikliği ve diğer olumsuz davranışlara maruz kalmamaları açısından iş makineleri ile çalışma zaman ve saatlerine dikkat edilecektir.

İnşaat döneminde, hafriyat sonucu ortaya çıkan malzeme ile dolgu işlemleri, civarda bulunan fauna habitatlarının stabilizasyonunu bozmayacak şekilde minimize edilecektir.

İnşaat aşamasında tesis sahasının etrafı çevrilecek olup, bu aşamada saha içinde karşılaşılan hayvan türleri (küçük memeliler, iki yaşamlılar ve sürüngenler vb.) tesis sahası sınırları dışına uygun habitatlara yönlendirilecektir. İnşaat aşamasında, meydana gelebilecek gürültü ve insan faaliyetleri sonucu, özellikle büyük memeli hayvanlar faaliyet alanından uzak duracaklardır.

Proje sahası etki alanında yaşamlarını sürdürecek olan fauna türlerine ise hiçbir müdahalede bulunulmayacak, yaşam ortamları korunması için her türlü önlem alınacaktır.

Proje kapsamında yapılan tüm çalışmalarda yabani fauna türlerine asla kasıtlı olarak zarar verilmeyecek ve ulusal ve uluslararası, mevzuat ve sözleşme hükümlerine kesinlikle uyulacaktır.

Proje kapsamında flora ve fauna için her türlü koruma önlemi alınacak olup, faaliyet süresince ulusal ve uluslararası, mevzuat ve sözleşme hükümlerine kesinlikle uyulacaktır.




31

3.7. Sosyal ve Ekonomik Durum

İnşaat Aşaması

İş makineleri ve ağır vasıtalar ile yollara verilebilecek zararlar Yatırımcı tarafından telafi

edilecektir.

Bölgede yöre halkı ile gerçekleştirilen görüşme ve anket çalışmalarında, yolların kenarına park edilen iş makineleri, tır ve kamyonların olması dolayısıyla yöre halkının kendi araçlarını park edememesi, çocuklarını tek başlarına servise binmeye gönderememesi gibi durumlardan söz edilmiştir. Bu durumu minimize etmek için mahalle halkının kullandığı yollarda hız sınırlarına uyulacak, çalışmaz durumdaki iş makineleri ve ekipmanlar şantiye sahası içerisinde belirlenen alanlarda bekletilecektir. Çocukların taşımalı eğitim sırasında zarar görmemesi için servis güzergâhları takip edilecek, alınacak tüm güvenlik tedbirlerinde yaşlılar, çocuklar, kadınlar, gençler ve engelliler düşünülerek hareket edilecektir. İnşaat aşamasında ana güzergahlar (otoyol, bölünmüş yol, asfalt yol ve stabilize yol) tercih edilecek, okul araçları tarafından

kullanılan güzergâhlardan geçişlerden mümkün mertebe kaçınılacaktır.

Yöre halkının can ve mal güvenliğinin korunması için Yatırımcı tarafından inşaat aşamasında aşağıdaki hususlar göz önüne alınacaktır:

Boru hatlarında izolasyon sağlanacaktır. Yolları etkileyecek şekilde geçecek olan boru hatları geçiş bölgelerinde çevresel

etmenler göz önüne alınarak yükseltilecek ya da gömülecektir. Boru hattı kurulumunda sızıntıya karşı mekanik önlemler alınacaktır. Gerekli yerlere güvenlik işaretleri/uyarıları koyulacaktır. Kuyulara halkın girişini önlemeye yönelik tedbirler alınacaktır. Ulaşım yollarında aydınlatma yapılacaktır. Şevlerin yıkılmasını önleyecek (duvar, çelik, vb.) tedbirler alınacaktır. Proje ile meydana gelebilecek çevresel etkiler hususunda halka doğru

bilgilendirme yapılacaktır.

İşletme Aşaması

Yöre halkı ile yapılan görüşmelerde, bölgedeki diğer jeotermal santralde meydana gelen çevresel etkiler nedeniyle yapılması planlanan Proje’nin de aynı etkileri gösterebileceği endişesini taşıdığı belirlenmiştir. Bu konuda Yatırımcı tarafından

projeksiyon ve şeffaf bir bilgilendirme çalışması yapılacaktır.

Bölgedeki geçim kaynakları arasında hayvancılık önemli bir yer tutmakta olup, işletme sırasında ısısı alınan jeotermal akışkan hiçbir şekilde yüzeysel alanlara deşarj edilmesine müsaade edilmeyecektir. Dolayısıyla yörenin geçim kaynaklarından olan hayvancılık faaliyetlerinin devam edebilmesi için hayvanların otlamasına olanak

sağlayan alanlara zarar verilmemiş olacaktır.

Sosyo-ekonomik olarak olumlu bir etki oluşturulması için alışverişlerde yerel esnaf

tercih edilecektir.

Yöre halkının can ve mal güvenliğinin korunması için Yatırımcı tarafından işletme aşamasında aşağıdaki hususlar göz önüne alınacaktır:




32

İşletme esnasında bakım ve periyodik kontrol çizelgesi yapılarak kontrolünün takibi sağlanacaktır. Gerekli ise tamirat vb. önlemler hızlı bir şekilde alınarak yetkili kişilerce yapılacaktır.

Püskürme ihtimalini sıfıra indirecek kuyu başı dizaynı yapılacaktır. Santrale kurulacak olan otomasyon sistemi kuyu başı basınçları takip edilecektir. Zararlı gazlara karşı otomasyon sisteminin kurulabilir ve uygun görsel ve işitsel

uyarı sistemi oluşturulacaktır. Santral kurulduktan sonra çevresel gürültü ölçümü yapılacak ve sonuç raporuna

göre çevresel ve işletme içindeki (motorlara susturucu, vb. takılması) önlemler alınacaktır.

Ortaya çıkacak atıklar için uygun bertaraf yöntemleri belirlenecek ve uygulanacaktır.

Yollarda hız sınırlamalarına uyulacaktır.

3.8. Toplum ve Çalışan Sağlığı

Toplum ve çalışan sağlığının korunması için aşağıdaki hususlara uyulacaktır:

İnşaat faaliyetleri sırasında kullanılmak üzere işçiler için bir şantiye sahası inşa edilecektir.

İşçilerin yaşam koşulları uluslararası standartlarına uyacak, çevre hijyeni sağlanacak ve sağlık hizmetleri tesisi, ilçe ve il tesisleri kullanılacaktır. Şantiye sahası işçi konaklaması, süreçleri ve standartlarına uygun olarak tasarlanacak ve düzenlenecektir.

İşçi seçiminde bölgeye yakın ikamet edenlere öncelik verilecektir. Böylece kendi evinde ikamet edebilen işçilere fırsat sağlanacaktır. Uygun pozisyonlar olması durumunda bayanlara da iş imkânı sağlanmaya çalışılacaktır. Personel süreci, insan kaynakları süreçleri uygulanacaktır.

Yatırımcı, insan kaynakları süreçlerini IFC PS2 & PS4 ve EBRD PR2 & PR4 hükümlerine göre işçi dernekleri, toplu pazarlık, ayrımcılık yapılmaması ve eşit fırsatların sunulması, personel sayısında tasarruf, çocuk işçi, zorla çalıştırma, kayıt dışı personel ve üçüncü şahıs işçileri gibi hususlara dikkat ederek uygulayacaktır.

Kaza ve işle ilgili hastalıkların fiziksel, kimyasal, biyolojik tehlikelerin tespit edilmesi ve hasar eliminasyon, hasar kontrolü ile önlenmesine yönelik meslek sağlığı ve güvenliği tüm inşaat süreçlerinde uygulanacaktır.

Verilen IFC PS2 kılavuzu ile uyumlu olarak ihtilaf mekanizması uygulanacaktır. Alt Taşeron Yönetim ve İzleme planı geliştirilecektir. Meslek kazalarını önlemek için inşaat şantiyesi içerisindeki tüm personele gerekli

eğitim verilecektir. Personel koruma ekipmanları (kask, güvenlik ayakkabısı, eldivenleri vb.)

gerektiğinde kullanılacaktır. Uyarı tabelaları ilgili sahalarda kullanılacaktır. İnşaat araçları sürücüleri eğitime tabi tutulacak ve sertifikalandırılacaktır. Personel sayısının 50’nin üzerinde olması sebebiyle 29.12.2012 tarih ve 28512

sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği” gereği şantiye içinde bir revir olacaktır. Hafif yaralananlar veya

yaralananlar burada tedavi edilecek ve daha ağır yaralananlar Aydın/Kuyucak’taki hastanelerde tedavi edilecektir.

Elektrikli cihazlar düzenli olarak kontrol edilecek ve gerekli bakım, tamir ve yenileme süreçleri düzenli olarak yapılacaktır.

Uygun aydınlatma şantiye sahasında sağlanacaktır.




33

3.9. Kültürel Miras

Proje sahası sınırlarında 2863 sayılı yasa kapsamına giren “Doğal Sit” ve/veya “Tabiat Varlığı” ile 2634 sayılı yasa kapsamına giren “Kültür ve Turizm Koruma ve Geliştirme Bölgesi” ile “Turizm Merkezi” bulunmamaktadır. Bu hususlarla ilgili olarak ilgili

kurumlardan gerekli resmi yazılar alınmıştır.

3.10. Trafik

Yapılacak faaliyetler nedeniyle karayolu ağındaki trafik akışında geçici artışlara bağlı olası gecikmeler ve tıkanıklıklar yaşanabilecektir. Bunun yanı sıra inşaat çalışmalarının mevcut ulaşım güzergâhlarını kestiği yerlerde, kısa süreli yol kapatmaları ve güzergâh değişimleri nedeniyle ulaşım kesintiye uğrayabilecektir.

Proje’nin inşaat aşamasında trafik yükünde artışa neden olacak faaliyetler aşağıda

verilmektedir:

Çalışacak personelin ulaşımı, İnşaat malzemelerinin nakliyesi ve İş makinelerinin kullanımı.

İnşaat personelinin konaklama ihtiyaçları şantiye sahası içerisinde belirlenecek alanda

karşılanacaktır.

Proje’nin inşaat ve işletme aşamalarında trafik yükü üzerine olumsuz etkilerin

azaltılması amacıyla aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır:

Proje sahası içerisinde ve çevresinde trafik üzerine olumsuz etkilerin engellenmesi amacıyla Yatırımcı tarafından inşaat ve işletme dönemlerini kapsayacak bir “Trafik Yönetim Planı” hazırlanacaktır.

“Alt Yüklenici İş Sağlığı ve Güvenliği Şartnamesi”ndeki hususlara uyulacaktır.

Ulaşım, ilgili yetkililerle birlikte karara bağlanacak olan güzergâhlardan yapılacaktır.

Mevcut yollarda meydana gelen tüm hasarlar en azından yol eski haline gelecek şekilde Yatırımcı tarafından giderilecektir.

Yatırımcı, yolun altyapı kullanımı ve düzenli denetimi konularında onay almak üzere, gerekli resmi makamlarla irtibat içinde olacaktır.

İnşaat trafiğinin kullandığı ulaşım yollarına gerekli işaret levhaları yerleştirilmesi için ilgili mercilere gerekli başvurularda bulunulacaktır. Bu durum, araçların belirlenen yollardan sapmalarını önlemek için yeterli olabilecek ve uygun hız sınırlarının korunması yönünde özellikle yerleşim alanları boyunca zorlayıcı olacaktır.

Ulaşım ve saha yolları her zaman iyi durumda tutulacaktır. Trafiğe çıkış zamanları mümkün olduğunca trafiğin yoğun olduğu dönemlerden

kaçınacak biçimde ayarlanacaktır. İnşaat aşamasında Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü sorumluluğundaki

karayollarına giriş ve çıkışlarda ve yapılacak tüm taşımalarda trafikle ilgili her türlü güvenlik önlemleri Karayolları 2. Bölge Müdürlüğü görüşleri doğrultusunda Yatırımcı tarafından alınacaktır.

Tehlikeli madde sınıfına giren tüm malzemelerin taşınması esnasında “Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkındaki Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.




34

Gereken yerlere açık işaretler, sinyaller ve geçişleri düzenleyecek görevliler yerleştirilecektir. Geçici trafik işaretleri gerekli olduğunda, işaretlerin ayrıntıları ve yerleri hakkında yetkililerle görüşülecektir. İşaretler, sökülmemeleri veya yerlerinin değiştirilmemesi için emniyetli biçimde ve sağlam olarak yerleştirilecek ve herkes tarafından görülüp anlaşılabilir nitelikte olacaktır.

İş makinelerinin yolda karşıdan karşıya geçmesi gerektiğinde, trafik akışını denetlemek üzere, uygun gözetim ve denetim mekanizması Yatırımcı tarafından sağlanacaktır.

Yerleşim yerlerine giriş ve çıkışlar engellenmeyecek ve tüm inşaat faaliyeti boyunca hız limitleri belirlenip uygulamaya konulacaktır.

Sahadan halka açık yollara çamur ve toz taşınmasını sınırlandıracak önlemler uygulamaya konulacaktır.

İnşaat aşamasında kullanılacak yolların mümkün olduğunca okul, yerleşim birimi gibi hassas alıcıların bulunmadığı yerlerden geçmesi sağlanacaktır.

Kısıtlı arka görüşe sahip hareketli ekipmanların geri sürüşleri sırasında sesli alarm donanımı bulunacaktır.

Geçiş hakkı, saha hız limitleri, araç muayene gereksinimleri, çalışma kuralları ve

prosedürleri belirlenerek uyulması sağlanacaktır.

Proje’nin nakliye ve ulaşım faaliyetleri sırasında 2918 sayılı “Karayolları Trafik Kanunu”, “Karayolu Taşıma Yönetmeliği” ve “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik”te belirtilen hükümlere uyulacaktır.




35

4. PAYDAŞ KATILIMI

Proje ile ilgili paydaş katılım çalışmaları ÇSED öncesinde ilgili resmi kurumlarla yapılan görüşmelerle başlamıştır. Paydaş katılımı; ÇSED dönemi, inşaat dönemi ve işletme dönemi süresince devam edecektir.

ÇSED dönemi;

Paydaş katılım planının hazırlanmıştır. Paydaş katılımı ile ilgili ulusal ve yerel gazeteler ilan verilmiştir. Paydaş katılım toplantısı yapılarak Proje ve olası etkileri ile ilgili bilgi paydaşlara

sunulmuştur. Toplantı ve anket çalışmaları ile paydaşların görüşleri alınmıştır. İlgili kurumlarla resmi yazışmalar yapılarak Proje ile ilgili resmi görüşleri

alınmıştır. Uzman sosyolog tarafından saha çalışmasının gerçekleştirilmiş ve birebir

görüşmelerle paydaşların görüşleri alınmıştır. Taslak ÇSED raporu ve ekleri, Teknik Olmayan Özet ve Paydaş Katılım Planı

internet sitesi üzerinden paydaş görüşüne açılacaktır.

İnşaat ve işletme dönemi;

Nihai ÇSED dokümanı ve ekleri, Teknik Olmayan Özet, Paydaş Katılım Planı ve Proje Şikâyet Formları, Yatırımcı’nın internet sitesinde, şantiye sahasının ve ilgili muhtarlıklarda paydaşlarımın ulaşımına açık olacaktır.

Gerekmesi durumunda yerel halk ve resmi kurumlarla bilgilendirme toplantıları yapılacaktır.

Paydaş Katılım Planı gerektiğinde güncellenecektir. Paydaşlar ile iletişimde Paydaş Katılım Planı’na ve Şikâyet Mekanizması’na göre

hareket edilecektir.

İlgili personele Şikâyet Mekanizması ile ilgili eğitim verilecektir.




36

5. İZLEME VE RAPORLAMA PLANI

ÇSED Raporu’nun işlevselliğinin inşaat ve işletme aşamaları boyunca izlenerek kayıt altına alınması gerekmektedir. ÇSED Raporu’nda belirlenen çevresel ve sosyal yönetim uygulamaları Yatırımcı ve müteahhit/alt yükleniciler tarafından ana kılavuz olarak kabul

edilecek ve Proje’nin ilgili faaliyetlerinde uygulanacaktır.

Proje için Çevresel ve Sosyal İzleme Planı (ÇSYİP) hazırlanmıştır. Ulusal yasal çerçeveye ve uluslararası standart ve kılavuzlara göre hazırlanan ÇSYİP’nın amacı; Proje’nin tasarım, inşaat ve işletme aşamalarında temel yönetim ve izleme aksiyonlarının belirlenmesidir. Plan, Proje’nin olası olumsuz çevresel ve sosyal etkileri için ÇSED

Raporu’nda belirlenen etki azaltıcı ve önleyici önlemlere göre geliştirilmiştir.

ÇSYİP, aşağıdaki bilgileri içermektedir;

Çevresel ve sosyal etkiler, Yasal çerçeve, Proje aşamaları, Önlem detayları, Sorumlu uygulayıcı, İzleme sıklığı ve metodu ve

Hedef ve değerlendirme kriteri.

İzleme faaliyetleri kapsamında gerektiğinde iç denetim, bağımsız denetim, saha kontrolleri, anket çalışmaları, şikâyet formları ve çevresel ölçüm/analiz yöntemleri kullanılacaktır.

Yapılan izleme çalışmaları ve sonuçları kayıt altına alınacak ve gerektiğinde ilgili paydaşlar ile paylaşılacaktır. ÇSED Raporu’nda ve ÇSYİP’te belirtilen uygulamaların gerçekleştirilmesi sorumluluğu Yatırımcı’ya aittir. Yatırımcı bu uygulamalar için gerekli kaynak ve personeli sağlayacaktır.

Documents

JEOTERMAL ELEKTRİK ÜRETİM A..Alternatif enerji kaynaklarından olan jeotermal enerji, tükenebilen enerji kaynakları ile yarıacak düzeyde potansiyeli olmamakla birlikte, yenilenebilir,