JEZIK MAC SA DVIJE OSTRICE .pdf

naslov knjige:

J e z i k ma√ sa dvije oštrice

negativni i pozitivni aspekti jezika kroz prizmu Qur'ana i Sunneta

knjiga rađena na bazi djela:

Jezik mač sa dvije oštrice od prof. dr. Šefika Kurdića

DTP: Enis Brkić

Design korice: Enis Brkić

Unos arapskog teksta: Enis Brkić

pretraga i pronalazak hadisa:

Enis Brkić

J e z i k ma√ sa dvije oštrice

negativni i pozitivni aspekti jezika kroz prizmu Qur'ana i Sunneta

Jezik – mač sa dvije oštrice

5

Objašnjenje skraćenica i manje poznatih riječi

– subhãnehu we te'ãlã – Slavljen je i Uzvišen (Allãh).

– sallallãhu 'alejhi we sellem – Allahov blagoslov i mir na njega (poslanika Muhammeda ).

– radijallãhu 'anhu – Allah bio s njime zadovoljan, izgovara se pri spomenu jednog od drugova Muhammeda .

– radijallãhu 'anhum – Allah bio s njima zadovoljan, izgovara se pri spomenu vise drugova Muhammeda u nizu.

– 'alejhi-s-selãm – Allahov mir na njega, izgovara se pri pomenu jednog od prijašnjih vjerovjesnika i poslanika. Ashãb – drug (suvremenik) Poslanika Muhammeda, . Feqĩh – učenjak koji se bavi pručavanjem fiqha;

islamski pravnik.

Idžãza – dozvola, licenca. Mutewãtir – predaja ili neka informacija u koju nema sumnje, jer prenosi veliki broj ljudi iz generacije u generaciju,

upotrbljava se u hadiskoj nauci, Selef – ispravni prethodnici: ashãbi, tãbi'ini i svi oni koji su ih u dobru slijedili. Sened – lanac prenosilaca jedne predaje ili hadisa.


6


7

Uvod

Jezik pretstavlja jednu od najvećih Allahovih, , blagodati koja je data čovjeku. On je obimom, izuzetno mali, ali po pokornosti i griješenju itekako veliki, jer se dvoje što je izuzetno krupno: vjerovanje i nevjerstvo, kao najveće dobro i najveći grijeh, pokazuju i manifestiraju, upravo, preko jezika. Otuda, može se s pravom reći da jezik predstvlja mač sa dvije oštrice. U narednim recima biće aktualizirane obje njegove oštrice!

Allah, , je čovjeka stvorio u najljepšem liku i obliku. On mu je dao sve potrebne i duhovne i fizičke kvalitete kojima Ga može na najljepši način spoznati i isključivo Njemu robovati. Napunio je njegovo biće spoznajnim mogućnostima a srce mu učinio riznicom znanja, učinivši ga tako različitim od drugih stvorenja i podarivši mu time posebnu počast. Gospodar svemira mu je dao jezik da bude tumač njegovih nutarnjih osjećanja i svojevrsni prevodilac riznice znanja i spoznaja smještenih u dubini naših srca.

Jezik je, uistinu, mali organ u našem tijelu, ali ima izuzetno važnu ulogu u našem životu. On je vjesnik vjere ili nevjere, istine ili neistine, dobra ili zla. Mi o nečijoj vjeri ili kufru sudimo po šehadetu ili priznavanju Allaha Svemoćnog za isključivog Gospodara i Vladara ljudi, ili nijekanju Njegovog postojanja. Nema ništa na ovome svijetu a da jezik o tome ne govori, bilo tačno ili netačno, provjereno ili neprovjereno, konstruktivno ili destruktivno, afirmirajuće ili devalvirajuće. To je prepoznatljiva odlika i kvalitet koji ne posjeduje nijedan drugi organ u ljudskom tijelu. Tako oko obuhvata boje i likove, uho osluškuje i prepoznaje tonove, ruka opipava i dodiruje, a jezik ne trpi bilo kakve ograde i ogranicenja, nego zadire i prodire u neslućene visine i dubine i pokušava sve definirati i odgonetnuti.


8

Srce je velika nepoznanica i vrlo je teško prodrijeti u njegova osjećanja. Ipak, najjednostavniji način prodiranja u najtanahnije niti naših srca ostvaruje se preko njegovog tumača - jezika. Dakle, osluhni nečiji govor i očutićeš, u velikoj mjeri, osjećaje srca i njegova stremljenja. Jahja b. Mu'az to lijepo definira kada kaže: "Srca su poput kazana u kojima nešto ključa, a jezici su poput kutljača. Zato, obrati pažnju na čovjeka kada govori. Njegov jezik iz srca zahvata slatko ili ljuto, ukusno ili neukusno. Na ukus njegovog srca ukazuje uzorak njegovog jezika!" Ibnu-l-Qajjim, komentirajuci ove riječi, pojašnjava: "Dakle, kao što jezikom možeš probati hranu koja se kuha u kazanima, tako možeš i spoznati kakvoću čovjekovog srca putem njegovog jezika ."

1

On može afirmirati dobro, njegovati ljubav i razvijati me-đusobne odnose, ali može, isto tako, devalvirati dobro, rasplamsati mržnju i totalno poremetiti međuljudske odnose. Ono što je najhitnije može biti uzrokom ulaska u Džennet i uživanja u njemu, ili bacanja u Vatru i strahovitim kaznama koje su u njoj predviđene. Zato je, kako prenosi Ebu Hurejre, , Allahov Poslanik, , jasno napomenuo:

وم ...﴿ : قالعن رسول اهللا ،عن أبي هريرة ن يؤمن باهللا و ا من

ا أو اآل خر فليقل خ صمت ﴾

"...Ko vjeruje u Allaha i Sudnji dan, neka isključivo govori istinu ili neka šuti!" 2 1 Ibnu-l-Qajjim, Ed-Dãu we-d-dewãu, str. 276. Usporedi: Bolest i lijek, str. 232. 2 Hadis je došao u više predaja (preko više rawija). Bilježe ga: Buhari u Sahih-u, u više

poglavlja, između ostalih: 78 - Kitãbu-l-edeb, 31 - Bãbun men kãne ju'minu billãhi we-l-jewmi-l-ãhiri felã ju'zi džãrehu, hadis br. 6018, i na dr. mjestu, h.br. 6135-36, 6138, 6475, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.355/h.br.6018; 4/str.417-418/h.br.6135-36, 4/str.418/ h.br.6138, i 4/str.609/h.br.6476); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 19. bãb, had. br.47-48, i na dr. mjestu, hadis br. 1727, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.63-64/h.br.32); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 43 - Bãbu: mã džãe fi-d-dijãfeti kem huwe, h.br.1967, na dr. mj., h.br.2500, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.187/h.br.2087); Ahmed u Musned-u, 13/str.64/had.br.7626; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb,

131- Bãbu fĩ haqqi-l-džiwãri, h.br.5154; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 4 - Bãbu haqqi-l-džiwãri, hadis br.3672, i na dr. mj., hadis br. 3971; Nesai u Sunen-u, 10/str.381-382/h.br.11779; i 11782-83; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 10- Babu-l-džãri, hadis br. 516; i na drugom mjestu, hadisi br. 5287, 5597; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 3/str.251/h.br.3058; i dr.


9

Čovjek svojim govorom naprosto otvara džennetska ili džehennemska vrata. Uz čuvanje spolnog organa, čuvanje jezika najveći je jamac za uspješan čovjekov svršetak na Sudnjem danu. Sehl b. Sa'd, , prenosi od Vjerovjesnika, , da je rekao:

من يضمن ما ب ﴿: قال عن رسول اهللا ،عن سهل بن سعد يه ـيـ

و ما ب رجليه أضمن ا

.﴾نةـ

"Ko mi garantira za ono što je između njegovih vilica i ono što je između njegovih nogu, ja mu garantiram Džennet!"

3

U drugoj verziji kod Tirmizije, od Ebu Hurejre, , stoji:

من وقاه اهللا ما ب ﴿ :قال رسول اهللا : ، قالعن أبي هريرة

ـيـي ما ب رجليه وه ـنة دخل ا ﴾.

"Koga Allah sačuva zla onoga što je među njegovim vilica-ma i zla onog što je među njegovim nogama, ući će u Džennet."

3a

Ebu Hurejre, , prenosi dobru predaju u kojoj se navodi:

سئل رسول اهللا ...:، قالعن أبي هريرة ار اس ا ن أ ما يدخل ا

قال الفم و الفرح﴿: ﴾.

...da je jednom prilikom bio upitan Allahov Poslanik, , o tome šta će najviše ljude uvesti u Vatru, pa je odgovorio: "Usta i spolni organ!"

4

3 Buhari u Sahih-u: 81 - Kitãbu-r-riqãq, 23 - Bãbu hifzi-l-lisãni, hadis br. 6474, i slično na dr.

mjestu, hadis br. 6807, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.608-609/h.br.6474 i 4/str.773/ h.br.6807); Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 60 - Mã džãe fi hifzi-l-lisãni, hadis br.2408, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun-garibun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj. 5/str.464/h.br.2533); Ibn Hibban u Sahih-u, 13/str.8-10/had.br.5701 i 5703, i slično br.5717; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.64/had.br.6200, i 13/str.549/h.br.7555; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, hadis br. 3.

3a Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 60 - Mã džãe fi hifzi-l-lisãni, hadis br. 2409, (Uspo-redi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.465/h.br.2534).

4 Hadis bilježi Tirmizi u Sunen-u: 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 62 - Mã džãe fi husni-l-huluqi, hadis br. 2004, i ocjenjuje ga kao sahihun-garibun, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, ►


10

Mu'az b. Džebel, , prenosi: يا رسول اهللا، أخبرني بعمل يدخلني الجـنة و ...: (( قال،عن معاذ بن جبل رأس األ﴿: قال...)). يباعدني عن النار

ر اإل

صالة موده ا سالم و ذرو و، ة

سنام هاد ه ا

ك ك﴿ :ثم قال .﴾ ك بمالك ذ أال أخ لهـ

﴾؟ قلت : بيا نلى يبكف﴿ :خذ بلسانه قالفأ! اهللا عليك هذا !﴾اهللا: فقلت بيا نا ،يإن و به؟ لم كلمتا نذون بماخلي﴿ :فقالؤ ث ك يا معاذ ك أ

اس ، ب ا و هل ي

تهم س ار وجوههم أو مناخرهم إال حصائد أ ا

﴾.

da je pitao Vjerovjesnika, , kojim će postupkom zaslužiti Džennet i izbjeći Džehennem, on mu je, pored ostalog odgovorio: "Islam je glava svega, namaz njegov stup a džihad - njegov vrhunac!" Nakon toga, Poslanik, , ga je upitao: "Hoćeš li da ti kažem čime ćeš to steći?", a na njegov potvrdan odgovor Vjerovjesnik, , se uhvatio za jezik i rekao: "Čuvaj se ovoga!" Tada je Mu'az b. Džebel, , začuđeno upitao: "Zar ćemo odgovarati za ono što govorimo?!", a on mu odgovori: "Jadan ne bio, Mu’aze, a zar će ljudi u džehennemskoj vatri biti vućeni na svojim licima i nosevima i zbog čega drugog osim zbog onoga što im jezici iskažu!"5

Koliko je važno voditi računa o ovom malom ljudskom organu najbolje će ilustrirati riječi Gospodara svjetova u kojima, eksplicite, upozorava da se sve bilježi i registrira i da, u tom, pogledu, svaki Njegov rob, treba itekako biti svjestan i budno

►5/str.203-204/h.br.2085); Ibn Mãdže u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 29 - Zikru-z-zunũbi,

hadis br. 4246; Buhari u El-Edebu-l-mufred, hadis br. 289, i br.294; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 7- Bãbu husnu-l-huluqi, 2/str.224/h.br.476; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 9/str.18/h.br.8996; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, hadis br. 2596; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.28-29, hadis br. 4..

5 Tirmizi u Sunen-u: 41 - Kitãbu-l-imãni, 8 - Mã džãe fi hurmeti-s-salãti, hadis br. 2616, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.145/h.br.2762); Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 54 - Kitãbu-t-tefsĩr, 10/str.214-215/h.br.11330; Ahmed u Musned-u, 36/str.344-345/h.br.22016; Ibn Madže u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-fiten, 12 - Keffu-l-lisãni fi-l-fitneti, hadis br. 3973; el-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 1/str.77-78/h.br.59; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 30-31, hadis br. 6.


11

motriti na ono što izlazi iz njegovih usta. Allah, , kaže:

لـايـم

ـفظ من قول إال يه

قيب عتيد ر

﴿١٨﴾

"On ne izusti nijednu rije~, a da pored njega nije prisutan onaj koji bdije."

6

I, uistinu, ljudima je lakše čuvati se konzumiranja zabranjene hrane, opojnih pića, krađe, bluda, zabranjenog gledanja i sl., nego što mogu kontrolirati i očuvati svoj jezik, čak ćemo naići na ljude koje krase vjera, pobožnost i skromnost, ali koje jezik i njegove štetne posljedice dovedu do tog stadija da devalviraju i unište naprijed stećena djela.

Treba napomenuti da jezik, svojim nekontroliranim govo-rom, može na Sudnjem danu sravniti brdo dobrih djela, kao što, čestim spominjanjem Allaha, , i afirmiranjem dobra, može sravniti i brdo loših djela!

Dakle, jezik može biti uzrokom spasa i sreće, ili propasti i nesreće. U narednim recima govorićemo o njegovim štetnostima i negativnim posljedicama koje nastaju usljed nekontroliranog rada ovoga organa, a nakon toga, o njegovim pozitivnim aspektima i lijepim posljedicama ukoliko se svjesno kontrolira njegov rad i svakodnevni radijus njegovog kretanja.

6 Prijevod značenja Qur'ana, sura Qaf, 18. ajet.


12


13

N E G A T I V N I A S P E K T I J E Z I K A

Svaki vjernik je obavezan čuvati svoj jezik od bilo kakvog

govora koji mu neće donijeti korist. Sunnet je kloniti se govora koji je beskoristan, upravo zbog toga što ponekad i dozvoljen govor može da vodi u ono što je pokuđeno ili zabranjeno. A upravo je čuvanje od grijeha najvažnije u životu svake osobe.

Čovjek se jedino šutnjom ili kontroliranim govorom može spasiti od grijeha koji izaziva jezik. Otuda Poslanik, , izuzetno hvali šutnju i podstiče na nju. 'Abdullah b. 'Amr, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

من ص﴿ :قال رسول اهللا : قال،عن عبد اهللا بن عمرو ام ت ﴾. "Spasio se onaj koji šuti!"

7

Prenosi se, kako navode Bejheqi i Ibn Hibban, da je Mudri Luqman govorio: "Šutnja je mudrost, ali je malo onih koji je primjenjuju!"

8

Imam Šafija je rekao: "Kada neko želi da govori, neka dobro razmisli prije nego to izgovori, pa ako je korisno to što je htio reći, neka kaže, a ako nije, bolje mu je da šuti!"

9

7 Tirmizi u Sunen-u. 38 - Kitãbu sifeti-l-qijãmeti, 50. bãb, hadis br. 2501, i ocjenjuje ga kao

garib-predaju, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.60/h.br.2631); Ahmed u Musned-u, 11/str.19/h.br.6481, i 11/str.235/h.br.6654; Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-riqãq, 5 - Bãbu fi-s-samti, hadis br. 2713; Taberãni u Mu'džemu-l-ewsat, 2/str.264/h.br.1933. Hafiz 'Irãqi Taberãnijevu predaju ocjenjuje hasen/dobrom, (Vidi: el-Gazalijev Ihjãu 'ulũumi-d-dĩn, 3/199), dok Albani ovaj hadis ocjenjuje sahĩh/autentičnim. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1089/h.br.6367). Bilježi ga još i Bejheqi u djelu: Šu'abu-l-ĩmãn, 34 - Hifzu-l-lisãni, Faslun fi fadli-s-sukũti, 7/str.51-52/h.br.4629.

8 Hafiz 'Irãqi ovu predaju ocjenjuje sahĩh/autentičnom. (Vidi: Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/200). 9 En-Newewi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 668.


14

'Uqbe b. 'Ãmir, , prenosi da je upitao Poslanika, : نامر عن عة بقبع ،قال :ا( :قلتول اهللايسجاة ! ر ما ا أ﴿ :قال) ؟

ك سيـتك وابك خطيئـتك سعك سانك ول عليك

﴾ "Allahovog Poslaniče, u čemu je spas?", on mu odgovori: "Čuvaj svoj jezik (budi mu gospodar), budi zadovoljan s kućom koju posjeduješ i plači zbog grijeha koje si počinio!" 10

Sufjan b. 'Abdullah es-Seqafi, , kaže da je upitao (zamolio) Allahovog Poslanika, :

حدثنى بأمر أعتصم ،يا رسول اهللا: تقل: قالعن سفيان بن عبد اهللا الثقفي م استقم﴿ : قال.به قل ر اهللا يا رسول اهللا، ما أخوف ما : قلت: قال .﴾

فسه(تخاف علي؟ فأخذ بلسان هذا﴿ : ثم قال) !﴾

"Allahov Poslaniče, reci mi nešto (o islamu) čega ću se pridržavati?", na što mu je on, , odgovorio: "Reci: 'Vjerujem u Allaha! i na tome ustraj'!" On je zapitao: "Čega se najviše, Allahov Poslaniče, trebam plašiti?", a on mu pokaza na jezik i reče: "Ovoga!"

11

Ebu Musa el-Eš'ari, , prenosi da je upitan Vjerovjesnik, :

ابي موسى األشعري نعل؟ : قالوا : قالالم أفضاإلس ول اهللا، أيسا ريسانه و يده﴿:قال مسلمون من من سلم ا ﴾.

10 Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 60 - Bãbu: mã džãe fi hifzi-l-lisãni, hadis br. 2406, i

ocjenjuje ga kao hasen, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.464/h.br.2530). Albani ovaj hadis smatra sahĩh. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagiri we zijãdetuhu, 1/str.295/h.br.1392). Ahmed u Musned-u, 28/str.569/h.br.17334, 28/str.654/h.br.17452; i 36/str.570/h.br.22235; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.238/h.br.784; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, h.br.2; i dr.

11 Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 60 - Bãbu: mã džãe fi hifzi-l-lisãni, hadis br. 2410 i ocjenjuje ga kao hasenun-sahĩhun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.465/h.br.2535); Ibn Madže u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-fiten, 12 - Bãbu keffi-l-lisãni fi-l-fitneti, hadis br. 3972. Ovu Ibn Madžinu predaju Albãni ocjenjuje sahĩh. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.810/h.br.4395). Bilježe ga još: Ahmed u Musned-u, 28/str.143-145/ h.br.15418-19; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, hadis br. 5698 i 5702; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 7/str.9-10/h.br.4574; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.31-32, h.br.7. A slično bilježi i Taberãni u Mu'džemu-l-ewsat, 2/str.257-258/h.br.1915; i dr.


15

"Koji je musliman najbolji?", pa je odgovorio: "Onaj od čijeg su jezika i ruku sigurni ostali muslimani."

12

Kolika može biti šteta od izgovorene riječi, ukoliko se istinski ne promotri ono što se izgovara, najbolje će ilustrirati sljedeći hadis, koji Ebu Hurejre, , prenosi od Poslanika, :

مة ما ﴿: يقول أنه سمع رسول اهللا ،عن أبي هريرة م بال ت إن العبد

يها ي ب ي قل م عد ما ب ا ار أ بها ا

مغرب و ا

﴾. "Čovjek nekada izgovori riječ kojoj ne prida nikakvu važnost, pa će zbog nje padati u vatru toliko duboko kolika je razdaljina između istoka i zapada."

13

U drugoj predaji stoji: رجل إن﴿: رسول اهللا قال: قال ،عن أبي هريرة ا مة م بال ت

ال

هوي بها سبع يرى بها بأسا فا ا خر

.﴾ار

"Čovjek nekada izgovori riječ, za koju će misliti da nije grijeh, zbog koje će ostati u Vatri sedamdeset godina."

13a

12 Buhari u Sahih-u: 2 - Kitãbu-l-imãn, 4. bãb, i 5 - Ejju-l-islãmi efdalu, hadis br. 10-11, i na dr.

mj., h.br.6484, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.22-23/h.br.10-11, i 4/str.612/h.br.6484); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 14. bãb, hadis br. 42, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.86/h.br.69); Tirmizi u Sunen-u, 41 - Kitãbu-l-ĩmãni, 12.bãb, h.br.2627-28, i na dr.mj., h.br.2504, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.152/h.br.2775-76, i str.61/h.br.2630); Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-riqãq, 4 - Bãbu fi hifzi-l-lisãni, hadis br. 2712; Ahmed u Musned-u, 11/str.26/h.br.6487, 11/str.66/h.br.6515, 11/str.398/h.br.6792, 11/str.521/h.br.6925; Nesãi u Sunen-u (el-kubrã), 8/str.63-64/h.br.8648; Ebu Dawud et-Tajãlisi u Musned-u, 4/str.29-30/h.br.2386; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 13/str.274/h.br.7288; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 1/str.145/h.br.192; Taberãni u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.340/h.br.3340; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 185 - Fî keffi-l-lisãni, 8/str.588/h.br.26907; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.50-51, h.br.29, i str.148-149, h.br.218; i u Zemmu-l-gibeti, h.br.71; i drugi.

13 Muslim u Sahih-u, 53 - Kitãbu-z-zuhdi we-r-reqãiq, 6 - Bãbu-t-tekellumi bi-l-kelimeti jehwĩ bihã fi-n-nãri, hadis br. 2988, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.541/h.br.2091); Buhari u Sahih-u: 81 - Kitãbu-r-riqãq, 23 - Bãbu hifzi-l-lisãni, hadis br. 6477, (Usporedi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.609/h.br.6477); Nesãi u Sunen-u (el-kubra), 56 - Kitãbu-r-reqãiq, 10/str.379-380/h.br.11773; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, 13/str.15-16/h.br.5707-08.

13a Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 10 - Bãbu fimen tekelleme bikelimetin judhiku bihe-n-nãse, hadis br. 2314, (Pogledaj: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga5/str.407/h.br.2429); Ibn Madže u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-fiten, 12 - Bãbu keffi-l-lisãni fi-l-fitneti, h.br.3970; ►►


16

Uistinu treba biti oprezan prilikom govora, jer svaka riječ može izazvati ili Allahovu milost ili Njegovu srdžbu. Ebu Hurejre, , prenosi da je Vjerovjesnik, , upozorio:

مة من رض﴿: قال عن النبي ،عن أبي هريرة م بال ت إن العبد

ان وعه اهللا بها درجات ها باال ير اهللا ال يل

و إن العبد ، مة من م بال ت

هوي بها جهنم ها بال سخط اهللا ال يل

﴾. "Čovjek nekada (iz)govori riječi kojim je Allah zadovoljan, a kojim on ne prida važnost (ne razmišljajući o njima), a Allah mu zbog tih riječi poveća stepene. A ponekad (iz)govori riječi kojim ne prida važnost, koje srde Allaha, pa ga zbog njih baci u Džehennem!"

14

Svaki govor, bez spominjanja Allaha Uzvišenog, je rizičan. Otuda se, Vjerovjesnikov, , hadis doima sasvim upozoravajuće, kada u predaji 'Abdullaha b. 'Umera, , ističe:

رمن عن ابا عمهناهللا ع ضيل اهللا قال: قال ،روسر :﴿ م بغ وا ال ال ت

ذكر اهللا فإن ك.

م بغ ذكر اهللا ـ ة ال

لقلب قسوة

اس . عد ا و إن أ من اهللا قلب ال .﴾اق ال

"Ne govorite puno bez spominjanja Allaha, jer mnogo govora bez spominjanja Allaha čini srce grubim i okorjelim, a od Allaha najudaljeniji su oni čija su srca gruba!"

15 ►Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, 13/str.13/h.br.5706; Ebu Ja'la

el-Mewsili u Musned-u, 11/str.109/h.br.6235; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt-u, str. 84, hadis br. 102, spominjući broj od četrdeset godina.

14 Buhari u Sahih-u, 81 - Kitãbu-r-riqãq, 23 - Bãbu hifzi-l-lisãni, hadis br. 6478; (Usporedi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.610/h.br.6478); Ahmed u Musned-u, 14/str.135/h.br.8411; i Taberãni u Mu'džemu-l-ewset-u, 5/str.17/h.br.4550; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-r-riqãq, Bãbu hifzi-l-lisãni, 14/str.313-314/h.br.4123; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 7/str.30-31/ h.br.4604; i dr.

15 Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 61. bãb, hadis br. 2411, i ocjenjuje ga kao hasenun-garibun. Inače, ovu predaju Albani smatra daĩf/slabom. (Vidi: Da'ĩfu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, str. 904, h.br.6265). Bilježi ga i Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 7/str.28/h.br.4600; i dr.


17

Vjernik, prije nego izgovori neku riječ, obavezno razmisli o njoj i eventualnim posljedicama koje bi te riječi mogle proizvesti. Zato Hasan el-Basri, aktaulizirajući ovaj problem, navodi da su neki prethodnici govorili: "Jezik vjernika je iza srca. Kada hoće nešto kazati prvo dobro analizira srcem, pa tek onda izgovori jezikom. Za razliku od njega, jezik dvoličnjaka je ispred srca. Kada hoće nešto kazati, to izgovori jezikom, a da to prethodno ne analizira srcem."

16

Koliko jezik može nanijeti štete čovjeku najbolje potvrđuje jedna merfu'-predaja, koju prenosi Ebu Se'id el-Hudri, , koja se vezuje za Vjerovjesnika, , a u kojoj se prepoznaje zabrinutost drugih čovjekovih organa koji se plaše njegovog djelovanja:

ن آدم فإن األعضاء إ﴿: قال، رفعه،عن أبي سعيد الخضري ذا أصبح ا

كـله فر ا ت لسانا تقول ن بكٱاتق : ما ينا فإ هللا

فإن .

ستقمت ا

ستقمنا و إن ا عوججت ا عوججناا ﴾. "Kada čovjek osvane, svi njegovi organi opominju jezik i kažu mu: 'Boj se Allaha, zbog nas, jer ako si ti ispravan i mi smo ispravni, a ako ti posrneš i mi ćemo s tobom'!"

17

Neki 'Ĩsãovi, , savremenici su ga zamolili da im ukaže na djelo koje će ih uvesti u Džennet, pa im je on savjetovao: "Nemojte nikako govoriti!!!", a na njihovu konstataciju da to nikako ne mogu primjeniti i da moraju govoriti, on je rekao: "Onda govorite samo dobro!!!"

18

Još jedna izreka se veže za Allahovog poslanika 'Ĩsãa, , koji je, kako se navodi, rekao: "Ibadet se sastoji od deset dijelova. Devet njih je u šutnji, a deseti u izbjegavanju ljudi." 19

16 Ahmed Ferid, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 66. 17 Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 60 - Mã džãe fi hifzi-l-lisãni, hadis br. 2407, (Vidi:

Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.464/h.br.2531); Ahmed u Musned-u, 18/str.402/h.br.11908; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.660/h.br.2323; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.403-404/h.br.1185; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 14/str.315-316/h.br.4126; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, h.br.12; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 7/str.23-24/h.br.4595; i dr.

18 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũumi-d-dĩn, 3/203. 19 Cit. djelo, 3/203.


18

Prve generacije muslimana su jasno definirale ovaj mali organ u ljudskom tijelu i itekako su vodile računa da kanališu njegovo kretanje dok su njegovu aktivnost pokušavali svesti na afirmiranje istine i manifestiranje dobra. Koliko je svijest prve generacije (ashaba) bila prisutna prilikom upotrebe jezika, najeklatantnije će nam dočarati neki primjeri koje ćemo ovom prilikom navesti.

Ebu Bekr, , je, npr., stavljao kamenčiće u usta kako bi što manje govorio. Pokazivao je na svoj jezik i govorio: "Ovaj organ mi je donio brojne nevolje i belaje i doveo me do ivice propasti!"20

'Abdullah b. Mes'ud, , konstatira: "Tako mi Allaha, osim Kojeg drugog boga nema, ništa nije preče zatvoriti na duži period od jezika!", a Tawus dodaje: "Moj jezik je zvijer, ako ga pustim, poješce me!"

21

Poznati ashab Ebu-d-Derda', , lijepo savjetuje: "Neka ti uši dobro slušaju šta usta govore, jer su ti dãta dva uha, a jedna usta, kako bi više slušao nego govorio!"

22

Koliko su svjesni vjernici vodili računa o opasnosti jezika koji vreba čovjeka u svakom trenutku najbolje ilustriraju primjeri Mensura b. el-Mu'tezza i Rebi'a b. Hajsema. Naime, Mensur b. Mu'tezz četrdeset godina nije progovorio nakon obavljenog jacijskog namaza, želeći da mu posljednje riječi prije spavanja budu zikr Allaha Uzvišenog koji je obavio u namazu i kako u govoru nakon namaza ne bi, eventualno, izgovorio nešto što bi devalviralo taj zikrullah! Rebi' b. Hajsem, opet, nije progovorio punih dvadeset godina nešto što tretira dunjaluk i ovosvjetske teme! Kada bi se probudio u zoru, uzeo bi papir i olovku i zapisivao bi sve što bi rekao i izgovorio toga dana, a onda bi naveće sve to analizirao!23

20 Spom. djelo, 3/204. Vidi, također: Ibnu-l-Qajjim, Bolest i lijek, str. 236-237. 21 Spom. djelo, 3/204; En-Nevevi, Zbrika Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 675.; i Ahmed

Ferid, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 66. 22 Ahmed Ferid, cit. djelo, str. 66. 23 Pogledaj ova dva zanimljiva primjera: Ihjau 'ulumi-d-din, 3/204.


19

Čovjek, doista, ima brojne mahane koje je nemoguće izbrojati. One bivaju skrivene ukoliko ih ne otkrije jezik i ne približi drugima. Imam Nevevi prenosi zanimljiv dijalog Qajsa b. Sa'ide i Eksema b. Sajfija. Jedan od njih dvojice je upitao drugoga: "Jesi li uspio pobrojati ljudske mahane?", a on mu odgovori: "Njih je nemoguće pobrojati! Nabrojao sam do sada osam hiljada različitih ljudskih mahana, i otkrio, tom prilikom, jednu osobinu i kvalitetu, ko je bude zadobio i njome se okitio sakrit će sve mahane koje ima!" Prijatelj ga je upitao: "A koja je ta osobina i kvaliteta?!", a on je odgovorio: "Čuvanje jezika!"24

Prenosi se da je 'Abdullah b. Mes'ud, , dok je boravio na Saffi i učio telbijju, obrativši se svome jeziku, kazao:

يا لسن، قل خيرا : بي، و يقولـ يل أنه كان على الصفا،بن مسعود عن اغقـت من ،لمست صتأو ان ،مـنمدنل أن تـذا : قالو. ب ان، همحد الربا عا أبي

ء تيـشمعء سيش أو ،؟ قـقولههول اهللا ،ال: التسر تمعل سب قولي : سانهإ﴿ ن آدم ن أ خطايا ا

﴾ "Jeziku, izgovori dobro - pa ćeš zaraditi, a prešuti zlo - pa ćeš biti spašen, prije nego se moradneš kajati!" Prisutni, čuvši te riječi, upitaše ga: "Je li to tvoj govor ili si te riječi čuo od nekoga?" Odgovorio je: "Ne, nisu moje riječi, već sam čuo Allahovog Poslanika, , kada kaže: "Čovjek (potomak Ãdemov) većinu grešaka načini jezikom!"25

Nakon svega spomenutog, doima se sasvim logičkim zaključak kraljeva Indije, Kine, Perzije i Bizantije, koji su, kako navodi Ebu Bekr b. 'Ajjaš, aktualizirali opasnost jezika i konstatirali njegovu veliku šetnost i pogubno djelovanje. U ovom kazivanju jedan od njih četverice kaže: "Kajem se za ono što sam rekao, ali se ne kajem za ono što nisam rekao!" Drugi veli: "Kada

24 Zbrika Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 675. 25 Bejheqi u Šu'abu-l-iman-u, 7/str.16-17/h.br.4584; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt-u, str. 41-42,

hadis br. 18; Hafiz 'Iraqĩ ovu predaju ocjenjuje dobrom. (Provjeri: Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/202).


20

izgovorim neku riječ, ona postaje moj gospodar i ja ne mogu da je kontroliram, a kada je ne izgovorim, ja sam njen gospodar, ja nju kontroliram a ne ona mene!" Treći reče: "Ja se ne mogu načuditi onome koji govori: 'Ako mu se vrati njegova izjava - naškodi mu, a ako mu se ne vrati - nikakve koristi od nje nema'!" Četvrti dodade: "Da povratim ono što nisam rekao, lakše mi je nego da povratim ono što sam već izgovorio!"26

Jezik, uistinu, može izazvati brojne neželjene negativne posljedice svojim djelovanjem. Da bismo neutralizirali, ili bar, u najmanju ruku, minimizirali njegovo štetno djelovanje, moramo razotkriti široku lepezu kanala kojima on pojačava svoju bolest. Ukoliko definiramo te kanale i ograničimo slobodan pristup govoru i riječima u njih, itekako ćemo spriječiti negativne posljedice koje mogu nastati tom prilikom. U narednim recima spomenut ćemo spomenute kanale preko kojih jezik djeluje i ostavlja katastrofalne posljedice.

26 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/204.


21

Bespotreban govor

Bespotreban ili suvišan govor smatra se pokuđenim. Otuda cće vjernik izgovarati samo ono što je neophodno da bi nešto izrazio ili opisao, a svaki "višak" govora će izbjegavati, upravo zbog toga što u njemu nema koristi ili što može, a to je rizično, pogriješiti i uzrokovati neku štetnu posljedicu zbog koje će se kasnije kajati. Višak imetka, ukoliko ga čovjek posjeduje, treba podijeliti i tako očistiti svoju glavnicu, ali i višak svoga govora treba odagnati od sebe, odbacivanjem bespotrebnog govora i prakticiranjem šutnje.

Ibrahim en-Neha'i, poznati učenjak iz generacije tabi'ina, jasno prijeti: "Dvoje će uništiti čovjeka: višak imetka i višak govora!"

27 To je zbog toga što mnoštvo govora rezultira dozom laži ili pretjeranosti, a mnoštvo kapitala zavede čovjeka i učini da se on umisli da je neovisan i hvale vrijedan. Zato Hasan el-Basri konstatira: "Onaj ko puno priča, puno i laže. Ko ima puno imetka, puno i griješi. Ko ima loše moralne osobine, taj sam sebe kažnjava!"

28

Sve što čovjek treba kazati može se izraziti malim brojem riječi. Nekada nečije predavanje možete svesti na svega nekoliko rečenica. Sve ostalo je višak i bespotreban govor. Sve što osoba može iskazati sa jednom riječju, a ilustrira to sa dvije, ta druga riječ je višak i smatra se pokuđenom, pa makar u tome ne bilo grijeha ili štete, upravo zbog toga što je ta druga riječ, kako primjećuje Ibnu-l-Qajjim,29 mogla biti zikr Allaha Uzvišenog, učenje Qur'ana, izgovaranje istigfara ili donošenje salavata.

Prve generacije muslimana su manifestirale istinsko sli-jeđenje časnoga islama u svim segmentima života, pa ako analiziramo i ovo polje djelovanja, otkrićemo njihovu viziju u tom pogledu. Tako 'Ata' b. Ebi Rebbah naglašava: "Generacije koje su 27 Cit. djelo, 3/211. 28 Ibid, 3/211. 29 Pogledaj: Ibnu-l-Qajjim el-Dževzijje, Bolest i lijek, str. 150.


22

živjele prije vas prezirale su suvišan govor. Oni su suvišnim smatrali sve, izuzev Allahove Knjige, sunneta Allahovog Poslanika, , naređivanja dobra, sprečavanja zla ili izgovaranja onoga što je neophodno za tvoj sopstveni život!", i onda nas pita: "Zar se ne bi svako od vas zastidio, kada se otvori knjiga njegovih djela (na Sudnjem danu), da većina registrovanog i zapisanog u njoj bude nekorisna i za njegovu vjeru i za njegov dunjaluk?!"

30

Koliko su prve generacije bile svjesne opasnosti suvišnog i bespotrebnog govora, najbolje potvrduje izjava jednog ashaba, : " Nekada mi neko nešto kaže, pa odgovoriti mu na to bilo bi mi draže od hladne vode žednoj osobi, ali mu ne odogovorim iz bojazni da bi moj govor bio suvišan!"

31

Najbolji način da se izbjegne svaka vrsta rizika u pogledu našeg jezika i bespotrebnog govora je lična samokontrola i osobno testiranje, kako je predlagao jedan mudrac. Naime, on predlaže sljedeće: "Kada se čovjek nađe na nekom skupu ili sijelu, pa zaželi da nešto ispriča ili kaže - neka, onda, ušuti, a ako bude šutio, pa mu se dopadne njegova šutnja i počne se diviti sebi što šuti - neka, onda, progovori!"

32

Zato Ibrahim et-Tejmi mudro savjetuje: "Vjernik kada nešto hoće da kaže, dobro razmisli, pa ako će mu to koristiti, onda i progovori, a ako neće, onda šuti, a grješnik pusti jeziku, pa melje li melje!" 33

30 Provjeri: cit. djelo, 3/210. 31 Ebu Hamid el-Gazali, cit. djelo, 3/210. 32 Ovu zanimljivu mudrost pogledati: Ihjau 'ulumi-d-din, 3/211. 33 Cit. djelo, 3/211.


23

Pretjerivanje u govoru

Pod pretjerivanjem u govoru podrazumijevaju se preveliko brbljanje, dugi uvodi i pokušaji, da se ono što se može u kratkim crtama saopćiti, uljepšava i dotjeruje odugovlačeći u nedogled i, na takav, nadasve ohol način, pokušava graditi imidž pismene, obrazovane i rječite osobe. Takva vrstu govora osudio je Allahov Poslanik, , riječima koje prenosi Džabir, :

م م ...﴿: قال أن رسول اهللا، عن جابر عد م إ و أ غض و إن أ

يوم القيامة ا ثارون متفيهقون شدقون و ا م و ا

يا رسول اهللا قد :قالوا .﴾

ن﴿: قون فما المتفيهقون؟ قال ثرثارون و المتشدـعلمنا ال متك ا ﴾.

"…a meni najmrži i najdalji od mog mjesta na Sudnjem , od vas, su oni koji puno pričaju (brbljivci), koji su opširni u svome govoru (pretjeruju) i razmetljivci (koji kitnjasto govore)! Prisutni upitaše: "Allahov Poslaniče, poznati su nam brbljivci i oni koji su opširni u svome govoru, a ko su razmetljivci!?" "To su oni oholi – odgovori on."

34

Fãtima, radijallahu 'anha, Poslanikova, , kčerka prenosi hadis u kojem Allahov Vjerovjesnik, , ističe:

ار أم ﴿ : اهللا ولقال رس :قالت ،رضي اهللا عنها عن فاطمة بنت رسول اهللا

ين غ ا لون أ،عيمذوا با ين يأ ا وان الطعام و يلب، ثون أـ وان ا يابـ ، و ي م شدـ قون ال

﴾. "Najgore u mom ummetu su one osobe koje uživaju u raskoši, hrane se probranim jelima, oblače luksuznu odjeću 34 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri ve-s-sileti, 71 - Mã džãe fi me'ali-l-ahlãqi, h.br.2018, i

ocjenjuje ga kao hasenun-garibun; (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.210/h.br.2100); Ahmed u Musned-u, 29/str.267/had.br.17732, i 29/str.279/had.br.17743; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 7 - Bãbu husni-l-huluqi, h.br.482; i na dr. mjestu, h.br.5557; Buhari u El-Edebu-l-mufred, had.br.1308; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 2. bãb, 8/str.376/h.br.25708; el-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 7/str.354/h.br.7005; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 7/str.41-42/h.br.4616; i dr.


24

i pretjeruju u govoru!" 35

Koliko je Allahov Poslanik, , osuđivao pretjerivanje u govoru, izliv riječi za koje ne postoji nikakva potreba i svojevrsno brbljanje, najbolje će ilustrirati hadis koji prenosi 'Abdullah b. 'Amr, od Allahovog Poslanika, :

ليغ من ﴿ : قال، أن رسول اهللا اهللا بن عمرو عن عبد بغض ا إن اهللا قرة تخلـل بلسانه كما تـتخلل ا ي رجال ا ا

﴾.

"Allah, uistinu, mrzi onoga koji pretjeruje u govoru i palaca svojim jezikom kao što krava čini dok preživa travu!"

36 Treba napomenuti da se pod kitnjastim, opširnim i pre-

tjeranim govorom podrazumijeva govor koji rezultira ohološću i naglašenom rječitosti, kako bi se i, na taj način, uzdiglo i izdvojilo nad drugima, što je, svakako, po islamskim propisima pokuđeno i neprimjereno.

35 Bejheqi u Šu'abu-l-iman-u, hadis br. 5635; Ibn Ebi ed-Dun'ja u djelu Es-Samt, str. 109-110;

hadis br. 150; i u Zemmu-1-gibeti, str.27-28, hadis br. 10. Ovu predaju Albani ocjenuje hasen/dobrom. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.690/h.br.3705.) Bilježi ga i Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, od Ebu Umãmeta, , 3/str.24/h.br.2351; i drugi.

36 Tirmizi u Sunen-u: 44 - Kitãbu-l-edebi, 72 - Mã džãe fi-l-fesahati ve-l-bejãni, hadis br. 2853, i ocjenjuje ga kao hasenun-garibun; (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.304/h.br.3023); Ebu Dawud u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-edebi, 91 - Mã džãe fi-l-mutešeddiki fi-l-kelãmi, hadis br.5005; Ahmed u Musned-u, 11/str.101/h.br.6543, i 11/str.370-371/h.br.6758. Ovaj hadis šejh Albani ocjenjuje autentičnim/sahih. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.382/h.br.1875.) Bilježe ga još i: Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 146 - Mã justehabbu mi-l-kelãmi, 8/str.551/h.br.26701; Taberãni u Mu'džemu-l-ewset-u, 5/str.205/h.br.5091; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt-u, str.374, h.br.728; i drugi.


25

Govor o onome što nas se ne ti√e

Vrijeme koje je Allah Uzvišeni podario čovjeku, ukoliko ga on uspije iskoristiti na najbolji mogući način, njegovo je najveće bogatstvo i njegov neprocjenjivi kapital. Razumljivo, ako ga koristi za ono što ga se ne tiče, gubi ogroman dio tog kapitala, koji je mogao obrnuti i oploditi da ga je iskoristio za ono što Allah Plemeniti voli. Znajući za ljudsku opuštenost, ležernost i bespotrebno gubljenje značajnih poena na ovome svijetu, Allahov Poslanik, , je, upozoravao:

نة عريرأبي ه ،ول اهللا : قالسقال ر: ﴿من حسن إس مرء تركـ الم ا ه

عنيه ما ال ﴾. "Od ljepote islama nekog čovjeka je da se kloni onoga što ga se ne tiče!"

37

Čovjekova sklonost da se interesira za ono što ga se ne tiče je njegova želja da sazna nešto od čega neće imati ni dunjalučke a ni ahiretske koristi. Kloniti se onoga što se čovjeka ne tiče, ne znači udaljavanje od toga zbog nezainteresiranosti, nepostojanja želje, htijenja ili čovjekovih prohtjeva, nego isključivo zbog respek-tiranja islama i udaljavanja od bilo koje vrste aktivnosti koju Allah, , ne preporučuje. Udaljavanje od onog što se direktno ne tiče odredene osobe je, ustvari, upotpunjenje i uljepšavanje njegove vjere. Naime, svaka osoba koja je svjesna svoga 37 Hadis prenosi Ebu Hurejre, , a bilježe: Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 11.

poglavlje, hadis br. 2317, i ocjenjuje ga kao garib; (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/409, hadisi br. 2432); Ibn Madže u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-fiten, 12 - Keffu-l-lisãni fi-l-fitneti, hadis br. 3976. Ovaj hadis bilježe još Ahmed u Musned-u, hadisi br. 1734 i 1739; Mãlik u Muwetta’-u, h.br.948; Taberãni u Mu'džemu-l-ewsat-u, 1/str.115/h.br.359, 3/str.188/h.br.2881, i 8/str.202/h.br.8402; Ibn Hibban u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãni, 5 - Bãbu mã džãe fi sifãti-l-mu'mini, 1/str.466/h.br.229; El-Bũsiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 7/str.435/h.br.7240; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str.382, h.br.750, i dr. Ibn Hadžer el-Hejsemi ga ocjenjuje hasen-predajom. (Uporedi: El-Hejsemi, Fethu-l-mubin li šerhi-l-erbe'in, str.143). Međutim, on je, s obzirom na brojne predaje koje jedna drugu pojačavaju, ocijenjen kao autentičan. (Provjeri: Newewi Rijadu-s-sãlihin, hadis br. 67, izdanje: Dãru-s-seqafeti-l-'arebijje, Damask, 1994; i Albani, Sahihu-l-Džãmi'i-s-sagiri we zijãdetuhu, 2/str.1027/h.br.5911).


26

Gospodara i koja konstantno ima na umu da ga njegov Gospodar prati, vidi, čuje i nadzire, osjeća potrebu, kako to lijepo artiku-liraju islamski učenjaci kada komentiraju ovaj hadis, da ostavi i izbjegne ono što ga se ne tiče, a bavi se onim od čega će imati koristi i Allahovu nagradu.38

Neki islamski autoriteti ustvrdili su da citirani hadis simbo-lizira jedno ogromno etičko načelo. Oni smatraju da se kompletan čovjekov bonton može graditi na samo četiri hadisa:

وم ا﴿ .1 ن يؤمن باهللا و ا من صمت ا أو آلخر فليقل خ ﴾ "Ko

vjeruje u Allaha i Sudnji dan, neka govori samo dobro ili, neka šuti!";

من حسن﴿ .2 مرء تركه ما إسالم ا عنيه ال ﴾ "Od ljepote isla-

ma jednog čovjeka je da se kloni onoga što ga se ne tiče!"; 3. Na upit jednog ashaba da ga posavjetuje, Vjerovjesnik, ,

mu je samo rekao: ﴿غضب ال ﴾ „Ne srdi se!”; i,

مؤمن ﴿ .4 ا فسه ب ب ألخيه ما من ﴾ “Pravi vjernik voli

svome bratu ono što voli sebi!“

39

Kloniti se onoga što nas se ne tiče je izuzetna vrlina koju nije lahko priskrbiti u životu. Onaj ko se okiti spomenutim svojstvom zaogrnuo se kvalitetom istinoljubivosti, kao što Sehl b. 'Abdullah upozorava: “Onome koji govori ono što ga se ne tiče, uskraćena je vrlina istinoljubivosti!" a to svojstvo bi mu uveliko otvorilo velike mogućnosti obasipanja Allahovom, , milošću, a u suprotnom, kako ističe Hasan el-Basri, ta milost i briga će biti uskraćeni: “U znake da je Allah napustio i na cjedilu ostavio nekog roba spada i to što mu je dao da se zabavi onim što ga se ne tiče!”40

38 Analiziraj zanimljiv Ibn Redžebov komentar ovog hadisa: Džami'u-l-'ulumi we-l-hikemi,

str.129-137; i bos. prijevod, Buđenje ambicija, 173-184. 39 Ibn Redžeb, Džami'u-l-'ulumi we-l-hikemi, str. 130; Buđenje ambicija, str. 174; i El-

Hejsemi, Fethu-l-mubin li šerhi-l-erbe'in, str. 145. 40 Ahmed Ferid, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 68.


27

Svi smo, nažalost, svjedoci koliko je ovisnost o zanimanju za nešto što nas se ne bi trebalo ticati uprisućena u našoj praksi i svakodnevnoj komunikaciji. Vrlo je bitno biti svjestan te štetne osobine i pokušavati, koliko je u našoj moći, odagnavati je iz svoje svakodnevnice i našeg praktičnog života. Rijetke su osobe koje su imune na tu vrstu bakterije koja hara u našim svako-dnevnim komunikacijama i kontaktima. Prethodne generacije su se, također, borile sa tom štetnom osobinom. Tako Muwerrek el-'Idžli kaže: "Ima nešto što toliko i toliko godina pokušavam naučiti, a što mi nikako ne polazi za rukom. No, ja se nikada neću okaniti da to postignem." Kada su ga upitali o čemu se radi, on je odgovorio: "Pokušavam se naučiti da se ne osvrćem na ono što me se ne tiče!"

41

Mi nismo svjesni opasnosti koju donosi ta loša osobina. Koliko ta anomalija može naštetiti čovjeku najbolje će ilustrirati hadis koji prenosi Enes b. Malik, :

وع، جة من الوطبررة مخحد، فوجد على بطنه صأ يوم نام مال غدهشتسا !نةـني اجلـ يا بكيئا لـهن: اب عن وجهه ، و قالترـه التـت أمحسمف

بيفقال الن : ﴿ك و ما يدر تك؟ ن لعله عنيـ يما ال لم م،ه و نع ما ـ

هيال ﴾. - Jedan mladić je poginuo kao šehid u Bici na Uhudu. Na trbuhu smo mu našli kamen koji je vezivao zbog gladi. Majka mu je obrisala prašinu sa lica i rekla: 'Neka ti je prijatan Džennet, sinko!' Na ove riječi Vjerovjesnik, , je reagirao: "A otkud ti znaš?! Možda je govorio nešto što ga se ne tiče i škrtario zbog onoga (u onome) što mu ne bi naštetilo!"42

41 Ahmed Ferid, cit. djelo, str.68. 42 Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 7/str.84/h.br.4017; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi,

tom5/str.55-56. Hafiz 'Irãqi kaže da ga bilježi sa slabim senedom i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 87, hadis br. 109. Međutim, sličnu predaju bilježi imam i Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 11. bãb, hadis br. 2316, od u nešto kraćoj verziji, i ocjenjuje ga kao garib. (Uporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.408-409/h.br.2431.)


28

U drugoj sličnoj hadisu/predaji koju, također, prenosi Enes b. Malik, , stoji:

أبشر : وفي رجل من أصحابه، فقال يعني رجال ت: قال،عن أنس بن مالك ةـبالجول اهللا ! نسفقال ر: ﴿ عنيه، أو يما ال لم أوال تدري فلعله ت

نقصه ل بما ال ﴾ .

"Umro je neki od Vjerovjesnikovih, , ahshaba (drugova) a neki mu čovjek reče: 'Raduj se Džennetu!' (Čuvši to), Allahov Poslanik, , reče: 'Otkud ti znaš? Možda je govorio ono što ga se nije ticalo ili je možda škrtario u onome što mu (da ga je dijelio) ne bi bilo umanjeno'."42a

Izbjegavanje te štetne osobine može čovjeku donijeti neslućene blagodati. U nekim predajama kaže se da izbjegavanje onog što nas se ne tiče može čak rezultirati Džennetom i njegovim ljepotama. U predaji Muhammeda b. Ka'ba spominje se da je jedne prilike Poslanik, , dok je sjedio sa svojim ashabima, rekao:

إن أ﴿ : قال رسول اهللا

ول من ي دخل ه ا اذـ اب ر ل منج أ

ن هل ا . ﴾ ة

روهبخأف ول اهللاساب رحصاس من أ نهيل إامق، ف مال س ابن اهللادب علخدفي نإ: ال؟ قه ب، ترجو فسكي نأوثق عملك فا بنخربأف: لواا قو يبقول النب

علضيف إ، و ن أوم ا أثقرال: ه بوجالسرمدة الص و ،ت ركنا ال ميين يع.

"Prvi koji uđe na ova vrata je jedan od stanovnika Dženneta!" Na vratima se prvi pojavio 'Abdullah b. Selam, . Ashabi su, nakon toga, prišli 'Abdullahu b. Selamu, , i obavijestili ga o tome, a onda ga zamolili: "Reci nam o svom djelu koje ti smatraš najboljim i za koje očekuješ Allahovu nagradu!" On im je skromno odgovorio: "Ja sam slab, ali ako za nešto očekujem Allahovu nagradu onda je to zbog toga što nikome ne mislim zlo i što izbjegavam ono što me se ne tiče!"

43

42a Tirmizi u Sunen-u: 37 - Kitãbu-z-zuhd, 11. bãb, hadis br. 2316, (Vidi: Tirmizijina zbirka

hadisa, 5/str.408-409/h.br.2431). 43 Ovo predanje bilježi Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str.88-89, had.br.111. Hafiz 'Irãqi za ►


29

Kako su tu osobinu definirale prve generacije muslimana, najbolje će dočarati izjava 'Abdullaha b. 'Abbasa, , koju prenosi Mudžahid: "Petero mi je draže od krda najboljih kamila i konja:

-ne govori ono što te se ne tiče, jer je to isprazno i ne garantira ti da si pošteđen grijeha;

-ne govori o onome što te se tiče dok ne sazrije prilika za to, jer neko može, ko govori o onome što ga se tiče, reći to na pogrešnom mjestu, pa da mu to opet bude teret;

-ne nadmeći se u govoru ni s razumnim ni s nerazumnim, jer će te razuman nadgovoriti i osramotiti, a nerazuman će te uvrijediti;

-svog brata, kada je odsutan, spominji po čemu bi volio da i on tebe spominje i oprosti ono što bi volio da i tebi bude oprošteno i odnosi se prema njemu kako bi i ti volio da se on odnosi prema tebi,

-i, radi kao onaj čovjek koji zna da će za dobro biti nagrađen a za zlo kažnjen!" 44

Pitanje nekoga o onome što nas se ne tiče može poroditi neugodu ili, čak, i grijeh. Već sãmo pitanje je gubljenje vremena, a i odgovor onoga koga si upitao je, takođe, gubljenje vremena, koje se moglo iskoristiti u korisnije svrhe. Ako nekoga upitaš o nekom ibadetu koji on izvršava, dovodiš ga u nezavidnu poziciju: da ti odgovori kako on taj ibadet obavlja i tako dode u iskušenje narcisoidnosti i samohvale ili da, iz skromnosti, kaže da ne izvršava taj ibadet, pa da dode u iskušenje da slaže! Ili da, recimo, nekoga upitaš: "Gdje si krenuo? Gdje ideš?" Moguće je da ta osoba ima razloga da prikrije cilj tog svog putovanja, pa ako ti kaže gdje namjerava ići, može imati neugodnosti, a ako ti prikrije,

ovu predaju kaže da je mursel i navodi da se u njenom lancu prenosilaca nalazi Ebu

Nedžih, o čijoj autentičnosti su se hadiski autoriteti razišli. (Uporedi: el-Gazali, Ihjau 'ulumi-d-din, 3/207).

44 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjau 'ulumi-d-din, 3/207-208. Uporedi, također, bosanski prijevod ovog djela pod naslovom: Preporod islamskih nauka, izdanje Libris, 5/285.


30

cilj svoga putovanja, morat će slagati, i onda ćeš ti biti uzročnik toj laži!

45

Jedini način da se čovjek udalji od te loše osobine jeste stalna svijest o svome Gospodaru, svijest da nas On nadzire, da zna u svakom momentu šta govorimo i šta radimo i, permanentna svijest o smrti koja nas očekuje i nakon koje treba polagati račun za svaku riječ koju, smo izgovorili. Jedino naše vezivanje za Allahovu, , Riječ (Qur'an) može od nas udaljiti naše interesi-ranje za ono što nas se ne tiče. Zar možemo ostati imuni na takvu vrstu ponašanja, nakon ovih riječi Allaha Uzvišenog:

ول سـن ونعلم ما توسوس به قد خلقنا ٱإل

ن ۦ نفسهۥ ونحن أقرب إليه م

حبل ٱلوريد

إذ يتلقى ٱلمتلقيان عن ٱليمني وعن ٱلشمال قعيد﴾١٦﴿

﴿١٧﴾

ا يلفظ من قول إالـم

يه رقيب

عتيد )١٦١٨ ، ق سورة( .﴾١٨﴿

"Mi stvaramo ~ovjeka i znamo šta mu sve duša njegova haje, jer Mi smo njemu bliži od vratne žile kucavice. *Kad se dvojica sastanu i sjednu jedan s desne, a drugi s lijeve strane, *nijedan od njih ne izusti neku rije~, a da pored njega nije prisutan onaj koji bdije!" (prijevod značenja, Sura Qãf, 16-18. ajet)

45 Pogledaj o ovome izvanrednu elaboraciju Imama el-Gazalija: citirano djelo, 3/208-209; i

bosanski prijevod ovog djela pod naslovom: Preporod islamskih nauka, izdanje Libris, Sarajevo, 2005. godine, 5/286-287.


31

Otkrivanje mahana drugih osoba

Sramote i mahane drugih osoba treba skrivati a jezik čuvati od širenja priča o tome. Iznalaženje mahana drugih osoba je apsolutni haram, a još ako upotrijebimo jezik da te mahane iznesemo i drugima, to će taj haram učiniti još drastičnijim i pogubnijim. Zlatno islamsko pravilo je da musliman treba zaštiti muslimana, prikriti njegove mahane i ružne osobine, kako bi na taj način spriječio širenje smutnje i anarhije među muslimanima.

Izuzetak iz ovog pravila su nepouzdane osobe koje tumače vjeru, posebno prenosioci hadisa, koji, ukoliko se prihvate njihovi hadisi i njihova tumačenja vjere, mogu itekako okrnjiti origi-nalnost univerzalne ideje islama i umnogome falsificirati njegovo učenje. Takve treba razotkriti narodu, kako bi bili oprezni prilikom njihovog interpretiranja vjere i kako bi se zaštitili od njihove smutnje.46

Ebu Hurejre, , u tom pogledu, prenosi hadis u kojem nam Allahov Poslanik, , upućuje izuzetno lijepe savjete:

ة من كرب﴿ ؤمن كر ن فس من يا ا ة من ، نه كر فس اهللا

كرب يوم القيامة، و من مع

يا و آلخرة، اهللا عليه ا و ،

سلما من س يا و آلخرة، ه اهللا ا س و اهللا عون العب، ن د ما

العبد عون أخيه

﴾. "Ko otkloni vjerniku neku dunjalučku nevolju, Allah će njemu otkloniti nevolju na Sudnjem danu. Ko olakša onome ko je u teškoći, Allah će njemu olakšati na ovom i budu-ćem svijetu. Ko prekrije mahanu muslimana, Allah će

46 Pogledaj o tome: Ibn Deqĩq el-'Ĩd, Šerhu-l-erbe'ĩne hadĩse-n-newewijje, str.147; El-

Hejsemi, Fethu-l-mubĩn li šerhi-l-erbe'ĩn, str.256-257 i Hasan el-Medabigi, Hašijetu Fethi-l-mubĩni, str. 255-257.


32

njega prekriti na ovom i budućem svijetu. Allah je na pomoći robu dok je on na pomoći svome bratu!"

47

Allahov Poslanik, , prijeti da će otkrivanje i razglašavanje nečije mahane rezultirati Allahovim razotkrivanjem i sramoće-njem te osobe u njegovoj kući i najbližem okruženju. 'Abdullah b. 'Abbas, , prenosi predaju u kojoj Vjerovjesnik, , kaže:

سنم﴿ :قال عن النبي، رضي اهللا عنهما ابن عباس عن أةرو ع

سلمما يهخ س أةرو عفش كنم و،ةاميق المو يهترو ع اهللا

اهللافش كملسم ايهخ

.﴾هت با ه بهحضف حهتروع"Ko prikrije sramotu svoga brata muslimana, Allah će prikriti njegovu sramotu na Sudnjem danu. Ko razotkrije sramotu svoga brata muslimana, Allah će razotkriti nje-govu sramotu i osramotit će ga, na isti način, u njegovoj vlastitoj kući!"

48

Sličnu predaju prenosi i 'Abdullah b. 'Umer, امهناهللا ع ضير. U toj predaji se kaže:

رمن عن ابا عمهناهللا ع ضيول اهللا: قال،رسر عدص فيعت روى بصادفن ربالمن فد ﴿: فقال م يا مع من أسلم بلسانه و يمان إ قلبه ال تؤذوا إلا

بعوا عوراتهم وهم و ال ت ع مسلم و ال ا

فإنه، من بع عورة أخ ت

يه 47 Muslim u Sahih-u: 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 11 - Fadlu-l-idžtimã'i 'alã tilãweti-l-

Qur'ãni we 'ale-z-zikri, hadis br. 2699, (Usporedi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.345-346/h.br.1888); Tirmizi u Sunen-u, na više mjesta (sa sličnim textom), između ostalih: 15 - Kitãbu-l-birri we-s-silleti, 19 - Bãbu: mã džãe fi-s-sutreti 'ale-l-muslimi, hadis br. 1930; vidi i h.br.1425 i 2945, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.167-168/h.br.2008, vidi isto: 4/str.323/h.br.1458, i 6/str.376/h.br.3127); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 67.bãb, hadis br. 4946; Ibn Madže u Sunen-u, Kitãbu-l-muqaddimeti, hadis br. 225; i u kraćoj formi vidi h.br.2417 i 2544; Ahmed u Musned-u, 12/str.393/had.br.7427, i 13/str.325/had.br.7942; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 41- Kitãb-r-redžim, 31 - Et-tergibu fi sitri-l-'awreti, h.br.7246-49; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 2/str.269/h.br.1951, i 6/str.12/h.br.5649; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 2/str.292-293/h.br.534, i 11/str.425-426/h.br.5045; i drugi.

48 Ibn Madže u Sunen-u: 20 - Kitãbu-l-hudũud, 5 - Bãbu-s-setri 'ale-l-mu'mini we defi-l-hudũdi bi-š-šubuhãti, hadis br. 2546. Ovaj hadis je ocijenjen hasen-predajom. (Vidi: dr. Fuad Sedić, Veliki grijesi, str. 218). Bilježe ga još: Ahmed u Musned-u, navodeći jedan dio pomenutog hadisa, hadis br. 21895.


33

بع اهللا بع اهللا عورته، و من ت مسلم ت ا و جوف فضحه و عورته

رحله ﴾ .رمع نقال اب:ا إلى البموة فق يبإلى الكع ت أوالي : ظمأع ك وظما أعمظمأع منؤالم تك ومركحاهللا من دة عنمرح .

da se jednom prilikom Allahov Poslanik, , popeo na minber i glasno uzviknuo: "Skupino onih koji ste primili islam svojim jezicima a ĩmãn još uvijek nije ušao u vaša srca, nemojte uznemiravati muslimane, nemojte ih sramotiti i nemojte iznalaziti njihove mahane, jer, zaista, ko bude iznalazio mahane svoga brata muslimana, Allah će razotkriti njegove mahane, a kome Allah bude razotkrivao njegove mahane, osramotit će ga, pa makar usred njegove kuće!" 'Abdullah, , je jednog dana, gledajući u Ka'bu, izjavio: "Ti si veličanstvena a veličanstvena je tvoja svetost i čast, ali je čast jednog vjernika kod Allaha veća od tvoje časti!"

49

Dakle, istraživanje tuđih mahana i sramota i njihovo širenje je, prema ovome hadisu, jasan znak da iman nije ušao u srca određenih osoba, jer da je ušao i da, na temelju njega, izgraduju svoje kriterije, očito je da nikada ne bi radili ono što je štetno!

Komparacija časti Ka'be i časti vjernika i Ibn 'Umerovo, , preferiranje časti vjernika nad čašću svete Ka'be, sasvim zorno ukazuje na našu obavezu zaštite vjerničke časti i zabrane razotkrivanja njegovih mahana i sramota. Očito je da se ovo Ibn 'Umerovo, , kazivanje oslanja na Vjerovjesnikovu, , izjavu koja nikog od nas ne bi smjela ostaviti ravnodušnim.

'Abdullah b. 'Umer, , kaže da je vidio Allahovog Poslanika, , kako obilazi oko Ka'be i govori: 49 Tirmizi u Sunen-u: 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 85 - Mã džãe fi ta'zimi-l-mu'mini,

hadis br. 2032, i ocjenjuje ga kao hasenun-garĩbun, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga5/str.218/had.br.2114); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 40 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4880; Ahmed u Musned-u, 33/str.20/had.br.19776, i 33/str.40/had.br.19801; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.207/h.br.2936; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 12 - Bãbu-l-gĩbeti, 13/str.75-76/h.br.5763; i dr.


34

ما أطيبك ﴿ :يطوف بالكعبة و يقول رسول اهللا رأيت:قال )بن عمر( عبد اهللا عن

و أطيب ك ر ظمك ما أ

ظم حرمتكو أ فس ، ي و ا رمة يده مد

ا ظن به إال خ ظم عند اهللا حرمة منك ما و دمه و أن مؤمن أ ا

﴾. "Kako si lijepa i kako je lijep tvoj miris! Kako si veli-čanstvena i kako je veličanstvena tvoja svetost! Tako mi Onoga u Čijoj je ruci Muhammedova duša, čast vjernika, njegov imetak, njegova krv i naše lijepo mišljenje o njemu, uistinu su, kod Allaha, veći od tvoje časti i veli-čanstvenosti!"

50

Uistinu je čast vjernika kod Allaha, , veličanstvena. Sačuvajmo svoj jezik da ne okrnji čast vjernika koju Allah, , toliko respektira! Najbolji način da sačuvamo svoj jezik od te vrste grijeha je svijest o stalnom Allahovom nadziranju svih naših postupaka i, posebno, prisjećanje na svoje mahane, sramote i nedostatke, kao što nas savjetuje 'Abdullah b. 'Abbas, :

نعن ابع اهللا اسب ضيارمهنفٱذكر ((: ال ق، ع ،احبكص يوبع ذكرأن ت تدإذا أر .))عيوب نفسك

"Kada se odlučiš da spomeneš neke mahane svoga druga, sjeti se svojih mahana!"

51

Ako se navedenom doda još i izjava 'Alije b. Ebi Taliba, , onda svako od nas treba naći modalitete kako zaustaviti svoj jezik u širenju onoga što drugi rade i iznošenju njihovih grijeha i sramota. Naime, 'Alija b. Ebi Talib, , je rekao:

عنل عبالي طب أ بني ل الائقال(( :القة والفاحش به شيعثا في اإلذي يواءم س((. "Isti grijeh imaju onaj koji od nekog prenosi i širi ružan, bestidan i sramotan govor, kao i onaj koji ga je izgovorio!"

52

50 Ibn Madže u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-fiten, 2 - Hurmetu demi-l-mu'mini we mãlihi, h.br.3932. 51 Buhari u El-Edebu-l-mufred, 152 - Bãbu-l-'ajjãbi, str. 90, predaja br. 328,. 52 Buhari u El-Edebu-l-mufred, 151 - Bãbu en semi'a bi fãhišetin fe-ewšãhã, str.90, p.br.324.


35

Otkrivanje svojih grijeha

Kako god je zabranjeno govoriti o mahanama drugih i ra-zotkrivati njihove sramote, zabranjeno je iznositi i govoriti o svojim mahanama, sramotama i grijesima. Čovjek je takvo slabašno biće, da ga šejtan vrlo brzo zavede i on, u svojoj lahko-mislenosti, počini neki grijeh ili sramotu, zbog čega se kasnije kaje Allahu, . Allah Plemeniti, iz Svoje beskrajne milosti i plemenitosti, prašta grijehe Svojim robovima, koji to učine iz lahkomislenosti. Prema tome, kada Allah Milostivi oprosti neki naš grijeh, onda taj grijeh i više ne postoji.

Međutim, mnogi od nas, iz svoje naivnosti i nesmotrenosti, neku učinjenu sramotu ili grijeh, svojim jezicima prenesu drugima, pa, onda, taj grijeh bude predmetom diskusija i rasprava među ljudima. Uz to, aktualiziranje nekog grijeha i sramote, popularizira te i inicira druge da, eventualno, učine iste grijehe. Zato je islamsko pravilo - ne govoriti o svojim mahanama, sra-motama i grijesima, koje čovjek pričini, kako bismo minimizirali njihovu štetnost i utjecaj na druge.

Allahov poslanik, Muhammed, , posebno je, u predaji Ebu Hurejrea, , upozorio na tu vrstu naše nesmotrenosti, naglasivši:

عيب أنه ريةر ، ول اهللا: القسر تمعس قولأم معا إال ﴿ :ي

مجاهر ا ن و إن ع مجاهرة أن من ا م يصبح و قد مال ليل رجل با مل ا

يقول ه اهللا عليه س ارحة كذا و كذا: يا فالن عملت ا

ه . س و قد بات

شف س اهللا عنه ه و يصبح ي ر ﴾. "Svi će moji sljedbenici biti sačuvani izuzev oni koji javno i otvoreno griješe, a od javnih i otvorenih grijeha je kada čovjek noću nešto uradi i Allah mu to sakrije a on, osvanuvši, rekne drugu svome: 'Ja sam sinoć uradio taj i taj grijeh!' Njegov Gospodar ga je već bio sakrio (zanoćio u


36

Allahovoj zaštiti), a on osvanuo i objelodanjuje ono što je Allah sakrio (skidajući Allahovu zaštitu sa sebe)!"

53

Veliki islamski učenjak Et-Tibi, tumačeći spomenuti hadis, kaže da će Poslanikovi, , sljedbenici biti sačuvani od ogovaranja drugih ljudi, ukoliko ne iznesu i ne objelodane taj svoj grijeh.54

Ukoliko čovjek sačuva svoj jezik od objelodanjivanja svoga grijeha, postoji velika vjerovatnoća i pritajena nada da će Allah Uzvišeni taj grijeh oprostiti i da ga neće objelodaniti ni na Sudnjem danu. Čuvanje našeg jezika može, uistinu, rezultirati Allahovim oprostom od dotičnog grijeha. To nam, eksplicite, potvrduje autentična predaja 'Abdullaha b. 'Umera, , u kojoj da ga je neki čovjek upitao šta je čuo od Vjerovjesnik, , o "tihom razgovoru" (između Allaha i vjernika na Sudnjem danu), pa je rekao:

: يقول في النجوى؟ قالأن رجال سأل ابن عمر كيف سمعت رسول اهللا يقول﴿ ه ح يضع كنفه عليه م من ر يدنو أحد

عملت كذا و كذا؟ :

يقول عم: قول. و عملت: يقول كذا و كذا؟ ع: قول. م م يقرره إ :

وم ك ا يا فأنا أغفرها ت عليك ا س ﴾.

"Rekao je: 'Poneko će se od vas toliko primaknuti svome Gospodaru da će ga On staviti pod svoje okrilje i upitati: 'Uradio si to i to?' 'Jesam', odgovorit će. Zatim će ga opet upitati: 'Uradio si to i to?' pa će opet odgovoriti: 'Jesam.' Potom će potvrditi i reći: 'Ja sam ti to na Dunjaluku pokrio, danas ti ga i opraštam'!"

55

53 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edeb, 60 - Bãbu setri-l-mu'mini 'alã nefsihi, hadis br. 6069,

(Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.385/h.br.6069); Muslim u Sahih-u: 53 - Kitãbu-z-zuhd, 8 - Bãbu-n-nehji 'an hetki-l-insãni sitre nefsihi, hadis br. 2990, (Usporedi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.674/h.br.832); i Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 9673.

54 Uporedi: Ibn Hadžer, Fethu-l-Bari, 10/502. 55 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edeb, 60 - Bãbu setri-l-mu'mini 'alã nefsihi, hadis br. 6070,

(Usporedi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.386/h.br.6070); Bejheqi u El-Esmãu we-s-sifãt, 1/str.545-546/h.br.472.


37

Pri√anje o tajnama bra√ne intime supružnika

Jezik je poput doušnika koji ima priliku otkriti neku tajnu i prenijeti je drugima. Zabranjeno je čovjeku i ženi prenositi bilo kakve detalje drugima nakon intimnog odnosa. Takvo kazivanje je strogo zabranjeno/haram i ono mora ostati u krugu supružnika.

Allahov Poslanik, , eksplicite, govori o zabrani takvog postupka u hadisu koji od njega prenosi Ebu Se'id el-Hudri, :

اس ﴿ : قال رسول اهللا: قال، خدريعن أيب سعيد ال إن من أ ا

لة يوم الق عند اهللا

هـ ف إ رأته و ف إ ا رجل يامة ا

م ،

ن ـ ها ﴾. "Najgori položaj kod Allaha na Sudnjem danu će, uistinu, imati čovjek ili žena koji imaju intimni odnos pa, nakon toga, jedno od njih dvoje objelodani tajnu svog supruž-nika!"

56

U drugoj Muslimovoj predaji koju, također, prenosi Ebu Se'id el-Hudri, , Allahov Poslanik, , tu aktivnost jezika proglašava pronevjerom emaneta, jer je bračni život emanet i oba bračna druga ga moraju čuvati. U toj predaji se kaže:

ظم األمانة ﴿ : قال رسول اهللا: قال، عن أيب سعيد اخلدري إن من أ

ه ف إ رأته و ف إ ا رجل عند اهللا يوم القيامة ا م ي ،

ها ﴾ .ن نقال اب رويم):ظمإن أع( 56 Muslim u Sahih-u: 16 - Kitãbu-n-nikãh, 21 - Bãbu tahrĩmi ifšãi sirri-l-mer'eti, hadis br. 1437,

(Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.673/h.br.831). Ovaj lanac prenosilaca je slab, u njemu se nalazi 'Umer b. Hamza el-'Amri kojeg su slabim proglasili Ibn Me'in i Nesai, a slabim ga ocjenjuje i imam ez-Zehebi u svojoj knjizi El-Mĩzãn. Međutim, Muslim bilježi isti hadis sa drugim lancem prenosilaca koji je ocijenjen kao hasen li gajrihi. Vidi ocjenu hadisa od Šu'ajba el-Arnauta u Ebu Dawudovom Sunen-u, h.br.4870.


38

"Uistinu, najveća pronevjera emaneta kod Allaha na Sudnjem danu je da čovjek ima intimni odnos sa svojom ženom i, nakon toga, objelodani njenu tajnu!"

57

Imam Newewi, komentirajući ovaj hadis napominje da je haram bilo šta prenositi drugima o načinu spolnog akta sa svojoj suprugom. Čak i samo spominjanje spolnog akta je mekruh, jer ta informacija ne donosi nikakvu korist drugima.58

Ibn Qajjim el-Džewzijje i drugi čak drže da je to jedan od velikih grijeha.59

Pričanje o svom bračnom odnosu može dovesti do projicira-nja intimnih scena u glavama ljudi, tako da te scene postanu žive poput scena sa filmskog platna. Otuda je Vjerovjesnik, , svaku vrstu opisivanja strogo zabranio. U predaji Ebu Hurejrea, , ta zabrana je istinski kategorična. On prenosi:

عأن رسول اهللا : ... أيب هريرةنقال : ﴿ س ا م س ا زاد موسى _ ﴾مأ﴿ :حمد اهللا تعاىل و أثىن عليه، ثم قالثم : هاهنا

عدم ا ى ل علبق ثم أ_ ثم اتفقو ﴾

م﴿: الق، فالالرج هل من رجل إذا أ ا

أهل أ، فه

لق عغ أ و،هاب بهيل

ل

ههيلع س ت اس و، س م﴿ :ال ق،معن: واالق ﴾؟ اهللا ك ذدع سل

ت كلع: ولقي ت كلع ،اذ :لاق فاءسى النلل عبقأف: الوا، قتكس ف:ال ق﴾اذن مه﴿ ل من دث ن اةتف: هيثد يف حلمؤقال م _فجست فتاة فسكتن، ﴾؟

ابك _ كععلى إحدى ربتيها، وط تاوللت راهللاولس ل يراها وسي عكالم ها، ما مونرد تله﴿: الق، فدثنهحتي إنهن لوحدثون، ليتنهم، إ اهللاولسا ر ي:تالقف

57 Muslim u Sahih-u, 16 - Kitãbu-n-nikãh, 21 - Bãbu tahrĩmi ifšãi sirri-l-mer'eti, hadis br. 1437,

Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 37 - Bãbu fi naqli-l-hadĩsi, hadis br. 4870; Ahmed u Musned-u, 18/str.196-197/h.br.11655; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 10/236.

58 Imam Newewi, Šerhu Sahĩhi Muslim, 10/8. 59 Uporedi: Ibnu-n-Nehhas, Tenbĩhu-l-gãfilĩn 'an e'amãli-l-džãhilĩn, str. 282.


39

ا مثل ذمإ﴿: الق ف﴾؟ك ذلثم مثل شك ة لقيانطي ت ش انا طي سك ،ة ااجته حاهن مق إونرظن اس ا و ﴾...ه

da se Allahov Poslanik, , jednom prilikom, nakon što je klanjao kao imam, rekao: "O prisutna skupino!" Musa (jedan od rawija) dodaje: “Zahvalio se Allahu i slavio Ga, a zatim se okrenuo licem ka njima i rekao:, a onda se obratio muškarcima: "Ima li neko od vas da priđe svojoj ženi, nakon što zaključa vrata i skine svoju odjeću, a zatim izađe (nakon spolnog akta) govoreći: 'Učinio sam to i to sa svojom suprugom'!" Svi su šutjeli. Tada se okrenuo ženama i postavio im isto pitanje. One su, također, šutjele. Tada se jedna djevojka propela da je Allahov Poslanik, , može primijetiti i dovoljno čuti, pa je rekla: "Da, tako mi Allaha, i oni i one pričaju!" Zatim je, Vjerovjesnik, , rekao: "Znate li šta je slično onome koji tako postupi? To je slično šejtanu i šejtanici, koji se sretnu na ulici i stupe u intimni odnos dok ih ljudi gledaju!"

60

Ima čak ljudi koji ne samo da prepričavaju drugima scene intimnog (bračnog) odnosa sa svojom suprugom, nego se i hvale svojom potencijom i veoma čestim prilaskom supruzi. To je, također, strogi haram (zabranjeno).61 Na taj način čovjek otkriva ono što treba da bude tajna bračnog života, a u isto vrijeme, on se hvali svojom izrazitom potencijom, što može itekako negativno utjecati na psihu onoga koji to sluša: ako je muškarac pa nema takvu snagu ražalostiti će ga, a ako to tuda supruga sluša, a njen muž nije u stanju redovno imati intimni odnos - ražalostit će nju i, sasvim moguće, doprinijeti neslozi i nesporazumu u tom braku.

Zbog spomenutih i drugih razloga, Allahov Poslanik, , je zabranio svaku vrstu priče i hvalisanja u tom pogledu. Ebu Se'id

60 Ovo je dio jednog dužeg hadisa, a bilježe ga: Ebu Dawud u Sunen-u, 6 - Kitãbu-n-nikãh,

50 - Bãbu mã jekrehu min zikri-r-redžuli mã jekũnu men esãbethu ehlehu, hadis br. 2174; i Ahmed u Musned-u, 16/str.573-575/h.br.10977.

61 Pogledaj: Ibnu-l-Esir, En-Nihãjetu fĩ garĩbi-l-hadĩsi we-l-eseri, 2/337.


40

el-Hudri, , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

عب أناليدعي س خيرد سر نول اهللا، ع ق هش﴿: ال أن اع حريـا **.﴾ام"Haram je ponositi se i hvalisati svojom spolnom poten-cijom!"

62

))اع الذي يفتخر بالجمه بيعين ((: قال ابن هليعة ** 62 Ahmed u Musned-u, 17/str.335/h.br.11235. Bilježi ga, također, i Ebu Ja'la el-Mewsili u

Musned-u, 2/str.529/h.br.1396. Ova predaja je ocijenjena dobrom. (Vidi: Ibnu-n-Nehhas, citirano djelo, str.283).


41

Zabrana prenošenja onoga što se pri√a

Čovjek treba da govori samo ono što je istinito, provjereno i sigurno. Sve ono što nije dobro provjereno može biti rizično i, zato, svaka osoba treba izbjegavati govor i prenošenje drugih. Upravo to ga može i nesvjesno odvesti u laž. Otuda, vjernik treba uvijek imati na umu riječi svoga Gospodara, koji ga upozorava na odgovornost svojih organa:

س لك به وال تقف ما ل

علم إن ٱلسمع وٱلبصر ۦ

وٱلفؤاد كل

أولـ ك كان عنه ـــ

سـوالم ﴿٣٦﴾

"Ne povodi se za onim što ne znaš! I sluh, i vid, i razum, za sve }e se to, zaista, odgovarati." 63

Allah Uzvišeni, također, na drugom mjestu u Qur'anu kaže:

مـا يلفظ من قول إال

يه رقيب

عتيد ﴿١٦﴾

"On ne izusti nijednu rije~, a da pored njega nije prisutan onaj koji bdije." 64

Ovaj rizik koji može nastati našim aktiviranjem jezika, najbolje je ilustrirao Allahov Poslanik, , u predaji koju prenosi Ebu Hurejre, , gdje kaže:

مرء كذبا أن يـك﴿ :ال قهنأ يبالن عن ، عن أبي هريرة با

حدث ـ

ل ما سم ب

.﴾عـ"Dovoljno je čovjeku laži da prenosi sve što je čuo!"

65 63 Prijevod značenja, sura El-Isra, 36. ajet. 64 Prijevod značenja sura Qãf, 16. ajet. 65 Muslim u Sahih-u, El-Muqqadima, 3 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-hadĩsi bi kulli mã semi'a, h.br.5;

Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 42 - Mã kurihe li-r-redžuli en juhaddise bi kulli mã semi'a, 8/str.428/h.br.26010; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-r-riqãqi, Bãbu hifzi-l-lisãni, 14/str.319/h.br.4131; i drugi.


42

Imam Muslim, nakon ove Poslanikove, , predaje, citira poznatog učenjaka 'Abdurrahmana b. Mehdija, koji kaže: "Čovjek neće moći biti imam, primjer drugim ljudima koji će oni slijediti, sve dok ne prestane da priča ono što čuje!"

66

Vjernik mora biti siguran u informaciju koju prenosi, u suprotnom prešutjet će je i neće dozvoliti i nesvjesno da padne u močvaru laži i baruštinu lažnog govora. Huzejfe b. Jeman, , prenosi Vjerovjesnikov, , hadis u kojem se sasvim jasno upo-zorava na pogubnost prenošenja onoga što ljudi pričaju:

بئ﴿: ولق ي اهللا ولست رعـسم: 67a اهللادبو عب أالق س مطـ رجلـ ية ا :

موا ز ﴾.

"Ružna li je poštapalica čovjeka (koji govori): 'Čuo sam kako ljudi pričaju'!"

67

El-Hattabi, tumačeći ovaj hadis, ističe da se riječi "čuo sam kako ljudi pričaju" koriste za govor za koji se ne zna ko ga je izrekao, niti je potvrđeno da je tačan. On dalje navodi da je Allahov Poslanik, , pokudio tu vrstu govora i naredio da se ono što se čuje dobro provjeri prije nego što se prenese i drugom.68

66 Predaju bilježi Muslim u Sahih-u: (معا سض معب نع سكمى يتى به حدقتا يامل إمجكون الرال ي).

citirano djelo, citirani bãb, 1/25, izdanje: Daru Ibn Hazm, Bejrut, 1995.; 67 Ebu Dawud u Sunen-u, Kitãbu-l-edebi, 77 - Bãbu qawli-r-redžuli: "Ze'amu", hadis br. 4972.

Ovaj hadis je ocijenjen vjerodostojnom/sahĩh predajom. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'u-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.547/h.br.2846). Bilježe ga i: Ahmed u Musned-u, 38/str.409/h.br.23403; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 72. bãb, 8/str.457-458/h.br.26186; Buhari u El-Edebu-l-mufred, h.br.762 i 763; i dr.

67a Ebu Abdullah je nadimak/kun'ja Huzejfe b. Jemana. 68 En-Newewi, El-Ezkar, str. 542; i Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 754.


43

O g o v a r a n j e izuzetno opasna oštrica jezika

Jedna od najgorih osobina koju čovjek može posjedovati je ogovaranje. To je jedna od najvećih štetnosti koju jezik može prouzrokovati. Iako je strogo zabranjena i Qur'anom i Sunnetom i konsenzusom islamskih učenjaka (idžmã'), ova negativna osobina je izuzetno prisutna među svim kategorijama ljudi.

Uzvišeni Allah strogo zabranjuje ogovaranje. On, , kaže:

ين ءامنوا ٱجـتنـبوا كثريا من ٱلظن إن بعض ٱلظن ا ٱ يـأ

إثـم وال

تجـسسوا وال يـغ م بعضا أيحـب أحـ تب بعض

دكم أن يـ أكل لحـم ـ

أخـيه مـيـتا فكرهتموه وٱتـقوا ٱهللا إن ٱهللا تـواب رحـ

﴿١٢﴾

"O vjernici, klonite se mnogih sumnji~enja, neka sumnji~enja su, zaista, grijeh. I ne uhodite jedni druge i ne ogovarajte jedni druge! Zar bi nekom od vas bilo drago da jede meso umrloga brata svoga, - a vama je to odvratno zato se bojte Allaha. Allah, zaista, prima pokajanje i samilostan je."

69

Poređenje ogovaranja s konzumiranjem mesa umrlog brata na najeklatantniji način govori o ovoj negativnoj osobini, čime Allah, , ovu negativnost želi u korijenu iščupati iz naše prakse.

Ogovaranje nije ništa drugo do želja da se omalovaži i ponizi drugi, da se obesnaži njegova čast, devalvira njegov ugled, te da se ismije pred drugima, dok je on odsutan. Navedena anomalija je sredstvo razaranja, jer onaj ko boluje od spomenute bolesti ne ostavlja nikoga a da na njega ne baci otrov ogovaranja. Zbog toga Allah Uzvišeni ovu štetnu naviku uporeduje s konzumiranjem ljudskog mesa i, što je još drastičnije, uporeduje to s mesom umrlog brata svoga!!!

69 Prijevod značenja Qur'ãna, sũra El-Hudžurãt, 12. ãjet.


44

Allahov Poslanik, , je, u predaji Ebu Hurejrea, , strogo zabranio povredu života, imetka i časti muslimana, naglasivši:

عب أني هريةر ،ول اهللا: ال قسقال ر : ﴿...مسلم حرام مسلم ا ا ،

دمه و ما و عرضه ﴾. "Život, imetak i čast jednog muslimana strogo je zabra-njena drugom muslimanu!"

70

Se'id b. Zejd, , prenosi hadis u kojem se ističe da je oma-lovažavanje tuđe časti (drugog muslimana), jedan od najvećih grijeha. U njemu Allahov Poslanik, , napominje:

عنيدع سن بز دي ،بين النع إن من أ﴿ :قال رر ا

ا اإلة عرض الطتس

مسا م بل غ حق ﴾. "Među najveće grijehe spada bespravno napadanje časti drugog muslimana!"

71

Budući da ogovaranje itekako narušava čast i devalvira do-stojanstvo muslimana, jasno je da se vjernik mora kloniti ovakve vrste djelovanja.

Ogovaranje je Allahov Poslanik, , sasvim jasno definirao u predaji Ebu Hurejrea, , u kojoj se navodi da je upitao:

عب أني هريول اهللاةرسأن ر أتدرن ما الغيبة﴿ : قال

اهللا و رسوله : قالو .﴾؟ 70 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 10 - Bãbu tahrĩmi zulmi-l-muslimi, hadis

br. 2564, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.254-255/h.br.1775); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 18 - Bãbu mã džãe fi šeqati-l-muslimi 'ale-l-muslimi, hadis br. 1927, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga5/str.62/h.br.2005); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 40 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4882; Ibn Madže u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-fiten, 2 - Bãbu hurmeti demi-l-mu'mini we mãlihi, hadis br. 3933; Ahmed u Musned-u, 13/str.159/h.br.7227, i 25/str.400/h.br.16019; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.: 6659 i 10693; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 13/str.130/h.br.3549; Ibn Ebi ed-Dun'ja u djelu: Es-Samtu, str.118, h.br.162, i: Zemmu-l-gĩbeti, str.43, h.br.23.

71 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 37 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4876. Ovaj hadis je šejh Albani ocijenio autentičnim/sahĩh. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.439/h.br.2203). Bilježe ga, također, i: Ahmed u svom Musned-u, 3/str.190/h.br.1651; Hakim u Mustedrek-u, 4/157; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 6/str.182-183/h.br.6131; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.126-127, h.br.173;


45

لمره﴿: قال. أع ذكر أخاك بما ي أفرأيت إن كان في أخي ما أقول؟ : يلق. ﴾

ته﴿: قال ت قد ا قل يه ما ن إن يه، ن م ي و إن هته، قد ﴾. "Znate li šta je ogovoranje?" Ashabi su odgovorili: "Allah i Njegov Poslanik to najbolje znaju!" On je kazao: "Ogovaranje je da o svom bratu govoriš ono što on ne voli!" - A šta ako je istina ono što o njemu govorim?! - zapita neko, a Vjerovjesnik, , odgovori: "Ako to bude istina - ogovorio si ga, a ako ne bude - onda si ga potvorio!"

72

Čak se u jednoj, doduše slaboj predaji, od Džabira i Ebu Se'ida, , napominje da je ogovoranje opasnije i od samog bluda:

عنراب ج )بن عاهللادب (ب أ ويدعي س )الخيرد( ،ول اهللا : اال قسقال ر :م و الغيبة﴿ إيا

فإن الغيبة أشد،

زنا من ا يتوب. رجل يز إن ا

يتوب ،

اهللا عليه غفر صاحبه. غفر ح و إن صاحب الغيبة ال ﴾. "Dobro se čuvajte ogovaranja! Ono je gore od bluda! Čovjek počini blud i pokaje se, pa mu Allah primi po-kajanje. Međutim, onome koji je ogovarao, Allah neće oprostiti sve dok mu ogovarani ne oprosti!"

73

72 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 20 - Bãbu tahrĩmi-l-gĩbeti, hadis br. 2589;

(Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.270/h.br.1806); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 23 - Bãbu: mã džãe fi-l-gĩbeti, h. br. 1934, ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.170/h.br.2012); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 37 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4874; Ahmed u Musned-u, 12/str.56-57/h.br.7146; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 54 - Kitãbu-t-tefsĩr, iz sure el-Hudžurãt, 10/str.268-269/h.br.11454; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 12 - Bãbu-l-gĩbeti, 13/str.71-72/ h.br.5758-59; Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-reqãiq, 6 - Babu mã džãe fi-l-gĩbeti, h.br.2714; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 27. bãb, 8/str.414/h.br.25930; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn-u, had.br.6719; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.378-379/had.br.6493; Ibn Ebi ed-Dun'ja u djelima: Es-Samt, str. 143, hadis br. 205, i u Zemmu-l-gĩbeti, str. 80, hadis br. 71.

73 Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 6/str.348/h.br.6590; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 6741; Ibn Ebi ed-Dun'ja u djelima: Es-Samtu, str.119-120, hadis br.164, i: Zemmu-l-gĩbeti, str.45-46, hadis br. 25; Ibn Hibban u Ed-Du'afãu, 2/str.168; Ibn Merdewjeh u Et-Tefsĩru, 4/156; Ebu-š-Šejh u Et-Tewbĩhu, hadis br. 168. Ova predaju je šejh Albani ocijeni slabom/da'ĩf. (Vidi: Da'ĩfu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, str. 324, hadis br. 2204.)


46

Kolika opasnost vreba od ove vrste grijeha, najbolje ilustrira Vjerovjesnikov, , hadis u kojem se kaže da su predviđene strahovite sankcije za njegove počinitelje na Sudnjem danu. Naime, Enes b. Malik, , prenosi Poslanikove, , riječi:

عأن الكسنبن م ول اهللا : قالسقال ر: ﴿هم ررت بقوم ما عرج

مشون وجههم و صدورهم اس أظفار من

قلت، من هـ: ؤالء يا

ل؟ قال ج هـؤالء: اس وم ا لون ين يأ ا قعون أعراضهم، و

﴾ . "Kada sam bio na Mi'radžu, prošao sam pored ljudi koji su bakrenim noktima sami sebi grebali lica i grudi, pa sam upitao: 'Džibrile, ko su ovi?' On je odgovorio: 'To su oni koji su ogovarali druge ljude i devalvirali njihovu čast'!"

74

Vjerovjesnikovo, , upozorenje 'Aiši, radijallãhu 'anhã, kada je ona rekla da je Safijja, radijallãhu 'anhã, niskoga rasta, želeći time umanjiti njenu vrijednost, gdje Resũl, , kaže:

ة قالتائشع نع: لقلت بيلن :حسكم بنفيكذا كذا ة ص ال قـ و رغي لقد ﴿ :فقال ـ عني قصريةي: مسدد قلت

مة زجت و م ب حر ماء ا

تهجز ﴾.

"Rekla si tako krupnu riječ, koja bi, kada bi se pomiješala sa morem, opoganila bi ga!"75

Također je, kako prenosi 'Aiša, radijallahu 'anha:

ما أحب ﴿ : إنسانا، فقالهت ليكوح :تال ق...عن عائشة

ت يك ح

سانا و إ إ .﴾اذ كوا ذ ك ن

74 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 37 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4878; i Ahmed u

Musned-u, 21/str.53/h.br.13340. Lanac prenosilaca ovog hadisa je autentičan/sahĩh. (Vidi: Rijãdu-s-sãlihin, str.448, h.br.1526; i Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.926/ h.br.5213.) Bilježe ga još: Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 1/str.7/h.br.8; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 6716; Ed-Dijã el-Makdisi u El-Ehãdisu-l-muhtãre, 6/str.265-266/h.br.2286; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.319, h.br.577.

75 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 40 - Bãbu fi-l-gĩbeti, h.br.4875; Tirmizi u Sunen-u, 38 - Kitãbu sifeti-l-qijãmeti, 51.bãb, hadis br. 2503, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.63/h.br.2637); Ahmed u Musned-u, 42/str.361/ h.br.25560, s vjerodostojnim lancem prenosilaca.


47

"... jednom prilikom neki čovjek spomenut po nekoj svojoj lošoj osobini u prisustvu Allahovog Poslanika, , na što je on primijetio: "Ne bih volio da sam spomenuo nekoga na taj način pa kad bi zauzvrat dobio to i to!"

76

Ebu Berze el-Eslemi, , prenosi daje Vjerovjesnik, , rekao:

عب أني براألةز يملس ، ول اهللا : القسقال ر: ﴿ يا مع من آمن بلسانه

م ي و خل اإلد

يمان قلبه ال ، مسلمتغ ابوا ا و ال ، بعوا عوراتهم ت فإنه ،

بن اتبم ع عوراتهم ي ع اهللا عورته ب، و من ي ع اهللا ع تهرو فضحه ب ته ﴾. "O skupino onih koji vjerujete samo jezikom a iman još nije ušao u vaša srca, ne ogovarajte muslimane i ne istražujte njihove mahane, jer ko bude istraživao njihove mahane, Allah će otkriti njihove mahane. A čiju mahanu Allah otkrije, osramotiće ga u njegovoj porodici!"

77

Džabir b. 'Abdullah, , kaže:

: الرسول فهبت ريح منتنة، فقالكنا عند النبي : عن جابر بن عبد اهللا، قال

أتدرون ما هـ﴿ ح؟ هـ ر ذه ا مؤمن غتابون ا ين ح ا ر ذه ا ﴾ .

"Bili smo sa Vjerovjesnikom, , kojom prilikom smo osjetili smrad lešine, pa nas je Allahov Poslanik, , upitao: "Znate li kakav je

76 Tirmizi u Sunen-u, 38 - Kitãbu sifeti-l-qijãmeti, 51. bãb, hadis br. 2502, (Usporedi/vidi:

Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.63/h.br.2636); Ebu Dawud u Sunen-u, kao nastavak prethodno spomenutog hadisa, 36 - Kitãbu-l-edeb, 40 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4875; Ahmed u Munsed-u, 41/str.433/h.br.24964; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt-u, str.185, h.br.285; Ebu-š-Šejh u Tewbih-u, h.br.183.

77 Ebu Dawud u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-edeb, 40 - Bãbu fi-l-gĩbeti, hadis br. 4880. Sličan hadis bilježi Tirmizi u Sunen-u, od 'Abdullaha b. 'Umera, : 28 - Kitãbu-l-birri we-s-silleti, 85 - Mã džãe fi ta'zimi-l-mu'mini, hadis br. 2032, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.218/h.br.2114). Bilježe ga još i: Ahmed u Musned-u, hadis br. 19776 i 19801; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 3/str.237-238/h.br.1675, i 13/str.419/h.br.7423; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 4/str.125/h.br.3778; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br.: 6704, 9660 i 11196; Ebu Nu'ajm u Sifetu-n-nifãqi, hadis br. 1; El-Busiri u Ithafu-l-hajereti-l-mehere, 7/str.433-434/h.br.7235; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str. 121-123, hadis br. 167 i 168; i u Zemmu-l-gĩbeti, str. 50-53, hadis br. 28 i 29; Ebu eš-Šejh u Tewbĩh-u, hadis br. 85 i 87. Isto tako ga bilježe neki od pomenutih autora u sličnoj verziji (vidi: fusnota 49).


48

ovo smrad? To je smrad onih koji ogovaraju vjernike!"78

'Abdullah b. Mes'ud, , prenosi: أي غاب عن ( فقام رجل كنا عند النبي : قال، اهللا بن مسعودعن عبد

ـ فقال النبي. فوقع فيه رجل من بعده)المجلس لذ لهجلل﴿: ا الر :فقال ﴾!إنك أ﴿: قال ! ما أكلت لحما!مم أتخلل؟

م أخيك لت !﴾

"Sjedili smo sa Vjerovjesnikom, , kada je jedan čovjek napustio društvo, nakon čega je drugi čovjek počeo o njemu loše govoriti, pa mu je Vjerovjesnik, , rekao: 'Iščačkaj prostor uz svoje zube!' Čovjek iznenadeno reagova: 'Zašto?! Nisam jeo nikakvo meso!' 'Jeo si meso brata svoga!'- odgovori mu Poslanik, ."79

Poznat je slučaj Ma'iza, , koji je učinio blud:

ن هعريةر انأول اهللا مساء إلى رعزا ج فقال: ا ريين إ اهللاولسقد ز نيت ،رفأعا،ضعبا أرى قالهتح هنة عامسا كان في الخب ... فلم رفأمرفهمج ،جرم ،

اهللا عليه، ا الذي سترلم تر إلى هذأ: ههما لصاحب أحد رجلين يقولبي سمع النف ار حمةيفج بر مىت حبي النار؟ ثم س!بلك المج رمجى رت حهسف نهعد تملف

ن ف﴿ :فقال أ ال فزان ؟نال ف ونال من ا اذه ةيفج رفغ: اال ق﴾!ارم

ل يه ول اهللا وسا ري اهللا لكلكؤا؟ قال ذ ه :﴿ا من أمتلا نم خيك ما آنفا

أ

أدشال من يده إنه اآل ا و،ه ف ي ن ل أ

نة هار ا

يهاسمقن ﴾. 78 Buhari u El-Edebu-l-mufred, 305.bãb, h.br.732; Ahmed u Musned-u, 23/str.97/h.br.14784.

Ova predaja je pouzdana. (vidi: Jusuf el-Qaradawi, El-Halãlu we-l-harãmu fi-l-islãmi, str. 297; i izdanje na bosanskom: Halal i haram u islamu, Ljiljan, Sarajevo 1997. godine, str. 406). Bilježe ga još: Ibn Hibban u Es-Siqãt, 3/325; i Ibn Ebi ed-Dun'ja udjelima: Es-Samt, str. 148, hadis br. 217, i Zemmu-l-gĩbeti, str. 78, hadis br. 70.

79 Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 10/str.126/h.br.10092, sa vjerodostojnim/sahĩh senedom (lancem prenosilaca); Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.211-212/h.br.311; Ibn Hadžer el-'Askalãni u Metãlibu-l-'ãlije, 30 - Kitãbu-l-edeb, 34 - Bãbu-l-gĩbeti, 11/str.722/h.br.2669; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, Kitãbu-l-edeb, 7/str.431/h.br.7226. Sličnu predaju sa bilježi i El-Kušejri u Er-Risãletu-l-kušejrijje, str. 404. (Uporedi: Jusuf el-Qaradawi, El-Halãlu we-l-harãmu fi-l-islãmi, str. 296, i izdanje na bosanskom: Halal i haram u i islamu, Ljiljan, Sarajevo, 1997., str. 405.)


49

"Pa je tražio od Vjerovjesnika, , da izvrši kamenovanje zbog tog prijestupa, što je, nakon njegovog petog priznanja, i izvršeno. Nakon toga Vjerovjesnik, , je čuo dvojicu ljudi kako jedan drugome govore: 'Zar ne vidiš ovoga koga je Allah zaštitio, a strast ga nije ostavila, sve dok nije kamenovan poput psa'?!" Vjerovjesnik, , je išao dok nije došao do lešine uginulog magarca, a onda je rekao: "Gdje su ona dvojica ljudi, neka dođu i neka jedu lešinu ovog magarca?!" Oni su začuđeno upitali: "Allah ti se smilovao, Allahov Poslaniče, pa zar se ovo jede?!" Poslanik, , im je na to rekao: "Ono što ste maloprije govorili o svome bratu, gore je od jedenja uginulog magarca. Tako mi Onoga u Čijoj je ruci moja duša, on (Ma'iz) sada uživa u ljepotama džennetskih rijeka!"

80

Koliko je ogovaranje gnusno najbolje će ilustrirati sljedeće dvije predaje:

Enes b. Malik, , prenosi: عأن نكالس بن م ال، ق : بيالن رأمقال م، ووم يوال ﴿: بص فط ن أحد ر

نذح آ ﴾ .ا جوسى إذا أمتح اسام النفصل جييء فل العجرول اهللا : ولقيسا ريل حتي جاء رجل جل، و الرج الرذن له، وأأفطر، فيإني ظللت صائما، فأذن لي ف

ان أن يأتياك، حيستلتا صائمتين، و إنهما يهلك ظ فتاتان من أ اهللاولسيا ر: فقالاوع ثم هنض عرا، فأعفطرا أن يمفأذن لهدهضرفأع ،اوع ثم ،هنع ده فقال له ،

كيف من صام من ظ)إنهما لم يصوما(﴿: رسول اهللا ا اذ هل وم يأ وم ل

اس، اذهب ا تا صائ مرهما إن مت فل ست فرجع إليهما فأخربمها، . ﴾يئاق

فاستقاءتا فقاءت كل واحدة منهمد لقة منف،ما ع رإلى الن عأ فبيجخبرفقاله ، : و بقيو﴿ يده مد فس ي ا ط تا ونهما أل

ارمهتل . ﴾ا ا

80 Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10. tom, str. 524, hadis br. 6140; Ebu Dawud u Sunen-u,

33 - Kitãbu-l-hudũd, 24. bãb. hadis br. 4428; Darekutni u Sunen-u, hadis br. 3406; i 'Abdu-r-Rezzak u Musannef-u, hadis br, 13340. Hafiz Ibn Kesir kaže da su prenosioci ovog hadisa autentični. (Vidi: Tefsir lbn Kesir, 4/275 (izdanje na arap. jeziku); i izdanje na bosanskom jeziku: komentar/tefsir sũre El-Hudžurãt, 12. ãjet.


50

"Da je Vjerovjesnik, , naredio ljudima da poste jedan dan, napomenuvši: "Neka niko ne iftari dok mu ja ne dozvolim!" Ljudi su postili, a kada se noć približila, jedan čovjek je došao i rekao: "Allahov Poslaniče, ja još postim, pa dozvoli mi da se iftarim." On mu je dozvolio. Tako su dolazili jedan po jedan, dok nije došao jedan čovjek i rekao: "Allahov Poslaniče, dvije djevojke iz porodice još uvijek poste a stid ih da ti dođu, pa dozvoli im da se iftare!" Vjerovjesnik, , se okrenu od njega, na njegovu opetovanu molbu ponovo se okrenu od njega, pa na ponovnu molbu, reče mu: "Njih dvije nisu postile! Kako će postiti neko ko je čitav dan jeo ljudsko meso?! Idi i naredi im, ako su postile, neka povrate!" Taj čovjek im je otišao i obavijestio ih o tome. Njih dvije su povratile i to svaka po ugrušak krvi. Nakon toga, čovjek se vratio Vjerovjesniku, , i obavijestio ga o tome, a on, , mu reče: "Tako mi Onoga u Čijoj je ruci Muhammedova duša, da je to ostalo u njihovim utrobama, progutala bi ih džehennemska vatra!" 81

U 'Ubejdovoj, , predaji stoji:

عنع بديم لوى راهللا ولس :...أ فع ضرعنهب الني ف كتال، قس: اءهج ثم ذلك دعأـب حهة فقال قال في الظهسبول اهللا: ريسا ري ا، أوتاتم اهللا لقد ا ومهإن

بيا، فقال النوتما أن تتكاد :﴿إيتو بهما أو قدح، دعا بعسفجاءتا ف. ﴾

ي﴿: امهادحألفقال قدح، و التأليد حىت مد ص من قيح و دم وتاءق، ف﴾ي﴿ :ألخرىقال ل قدح، ولت أل مىتيد حد ص دم وح وي من قتاءقف ،﴾

هما﴿: قال ما أحل اهللا إن هات صامتا ط، و أ تا ما حرم اهللا ر

عليهما ت إحداهما إ األسل ج،

خرى فجع، استا ل وم ا الن تأ

﴾. 81 Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 124, hadis br. 170; i Ibn Merdewjeh u Et-Tefsiru. Hafiz

'Irãqi smatra da se u ovom lancu prenosilaca nalazi Jezid er-Rekaši koji je slab kao prenosilac. (Vidi: Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/1603). Ovaj hadis, takode, bilježi Bejheki, preko Jezida b. Haruna, sa slabim senedom, čiji je tekst hadisa garib. (Uporedi: Tefsir Ibn Kesir, 4/274, u komentaru sũre El-Hudžurãt, 12. ãjet.)


51

Kada se Poslanik, , okrenuo od njega, on je otišao a, poslije toga, došao i rekao: "Allahov Poslaniče, njih dvije umiru ili samo što nisu umrle!", pa je Vjerovjesnik, , naredio: "Dovedite ih!" Kada su ih doveli, on je naredio da se donese posuda i rekao jednoj od njih dvije da povrati. Ona ja povračala gnoj, krv i sukrvicu, sve dok nije napunila posudu. Naredio je i drugoj da povrača, pa je i ona učinila isto što i prva. Tada je rekao: "Ove dvije žene su postile od onoga što im je Allah dozvolio, a iftarile se onim što im je Allah zabranio. Sjedile su jedna kod druge i jele ljudsko meso."

82

Razumljivo je da su ashabi, a iza njih tabi'ini, , najbolje razumjeli Allahovu, , Riječ i postupak Allahovog Poslanika, . Oni su najbolje definirali i ovu veliku anomaliju u životu jednog muslimana. Osvrnimo se na neke od njihovih upozorenja u tretiranju ovog uprisućenog grijeha u našem životu.

Ebu Hurejre, , upozorava: "Onaj ko jede meso svog umrlog brata na Dunjaluku, ono će mu biti ponuđeno i na Ãhiretu, i reći će mu se: 'Jedi ga mrtvog, kao što si ga jeo živog'!"

On, također, primjećuje: "Neko od vas vidi trun u oku brata svoga, a u svome oku ni balvan ne primjećuje!"

'Abdullah b. 'Abbas, ., savjetuje: "Kada htjedneš spomenuti mahane brata svoga - prisjeti se svojih!"

'Umer b. el-Hattab, , nam upućuje ovakav nasihat: "Što više Allaha spominjite, jer je to - lijek, a čuvajte se spominjanja ljudi, jer je to - bolest!"

Qatade kaže: "Do nas je došla vijest da je kaburski azab podijeljen na tri dijela: jedna trećina je zbog ogovaranja, druga zbog prenošenja tudih riječi a treća zbog nečuvanja od mokraće!" 82 Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str. 124-125, hadis br. 171; Ahmed u Musned-u, 39/str.59-

60/h.br.23653, sa slabim lancem prenosilaca (u kojem se nalazi neimenovani prenosilac). Hadis bilježe i: Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 2/str.188/h.br.662; i Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 3/str.146-147/h.br.1576, (koji ne spominje neimenovanog prenosioca); Ibn Ebi Ed-Dun'ja u Es-Samt-u, h.br.171. (Vidi: 'Irãqijevo tretiranje ovog hadisa: Ihjãu 'ulũmid-d-dĩn, 3/1603-1604.)


52

Hasan el-Basri upozorava: "Ogovaranje, tako mi Allaha, uništava vjeru brže nego što gangrena uništava tijelo!"

Malik b. Dinar kaže: "'Isa, , je jednom prilikom prolazio sa svojim pomagačima pored lešine jednog psa, pa su oni primijetili: 'Kako samo zaudara ovaj uginuli pas!' 'Isa, , je na to rekao: 'Kako su mu bijeli zubi'!"

Dakle, 'Isa, , nije htio ništa ružno reći čak ni o uginulom psu, već je pokušao naći nešto lijepo na lešu i to spomenuti. S koliko tek pažnje i brige bi tek mi trebalo da iznalazimo lijepe osobine ili vrline nekog čovjeka, kada je to 'Isa, , činio i u slučaju psa?!

'Alija b. Husejn, , je jednom prilikom čuo nekog čovjeka kako ogovara drugog, pa ga je upozorio: "Čuvaj se ogovaranja jer je to začin ljudskim psima!"

83

Koliko su se prve generacije muslimana čuvale navedene anomalije najbolje će odslikati primjer poznatog Ibrahima b. Edhema. Naime, on je bio pozvan na jednu gozbu, kojoj je pri-sustvovao, a tu su ljudi u razgovoru spominjali jednu osobu koja, iako je pozvana, iz nekog razloga nije prisustvovala skupu. Ljudi su počeli govorkati kako taj čovjek nije prisutan zato što je težak i mučan, na što je Ibrahim reagirao: "Očito je da me moj nefs naveo da prisustvujem gozbi na kojoj se ogovaraju ljudi!" Nakon toga je napustio taj skup i, kako se navodi, nije jeo tri dana.84

Šta spada u ogovaranje?

Islamski učenjaci smatraju da je ogovaranje kada se spomene neka osoba po onome što ona ne voli, bilo da se radi o njenoj tjelesnoj osobini, o njenom prakticiranju vjere, nekoj ovodu-njalučkoj osobini, duševnom svojstvu, moralu, imetku, djeci, 83 Pogledaj ove primjere: Ihjãu 'ulũmid-d-dĩn, 3/str.1604-1605 (izdanje na arapskom jeziku), i

5/str.348-350 (izdanje na bosanskom jeziku). 84 Vidi ovaj zanimljiv primjer: Ebu-l-Kasim el-Kušejri, Er-Risãletu-l-kušejrijje, str.405.


53

roditeljima, supruzi, odjeći, obući, načinu hoda i koračanja, specifičnim pokretima, karakterističnom osmijehu, namrgođenom licu ili nekim drugim osobinama, svejedno da li to spominješ riječima, pisanjem, oponašanjem, namigivanjem, pokazivanjem rukom, glavom i sl.

Ogovaranje je, dakle, spominjanje čovjeka po njegovom imenu ili spominjanje neke odredene skupine ljudi u cilju devalviranja njihovih vrijednosti. U to ne spada upozoravanje na greške ili grijehe, bez navodenja konkretnih imena ili skupina. Tako, npr., u ogovaranje ne spada kada neko kaže: "Neki ljudi kažu to i to, i to je pogrešno! Uradili su to iz neznanja, ili greškom, ili iz nemara!" i sl.

Ako upotrijebiš konstrukcije preko kojih se razumije o kojoj osobi govoriš, onda i to spada u gibet. Na pr., ako kažeš: "Jedna osoba koja je danas prošla pored nas!", pa to ljude odmah asocira na konkretnu osobu i oni shvate o kojoj osobi je riječ. Otuda je Vjerovjesnik, , kada bi primijetio nešto negativno u neke osobe, on bi to aktualizirao u trećem licu, kako se ne bi primijetilo o kojoj osobi se radi. On bi, npr., pitao: "Šta mislite o osobama koje rade to i to?!"

Ipak, najperfidniji oblik ogovaranja je kada se čovjek pretvara da se susteže od ogovaranja i da svojim govorom želi postići nešto lijepo i plemenito, ali u pozadini postoji želja za ponižavanjem neke ličnosti. To se može uraditi pohvalom onoga koga želimo ogovoriti. Tako, npr., čovjek kaže: "Kako je samo dobar i plemenit taj i taj! Kako je marljiv i vrijedan u ibadetima, ali ga je zadesilo iskušenje kao i sve nas, puno je, brate, nestrpljiv!" On spominje i sebe, ali, ustvari, cilj mu je ogovoriti drugoga!

Isto tako, kada se spomene mahana nekog čovjeka, ali nju ne primijete drugi, onda ima osoba koje na to žele ukazati i viknu: "Subhanallah, kako je to čudno!", želeći time ukazati na spomenu-tu mahanu. On spominje Allaha, , i zikr Ga čini, ne radi Allaha, nego radi isticanja mahane svoga brata. On Allahovo, , ime


54

koristi za svoje prljave ciljeve!

Također, kada kaže: "Izuzetno mi je žao što se dešava sa našim prijateljem i toliko mi je mučno što prolazi kroz ovakva iskušenja. Molim Allaha Uzvišenog da ga oslobodi toga!" To, obično, biva lažna zabrinutost, i u tome se, ustvari, skriva isticanje mahana svoga brata i pokušaj umanjivanja njegove vrijednosti u očima drugih. Da je stvarno zabrinut za njega i da želi iskreno Allaha Uzvišenog da moli za oslobađanje od konkretnih iskušenja, on bi Allaha, , molio u samoći.85

Kada je dozvoljeno ogovaranje?

Ogovaranje, iako je strogo zabranjeno, postaje dozvoljeno u spečificnim situacijama, kada se isključivo tom metodom može postici, šerijatom dopušten, željeni cilj. Islamski učenjaci to dopuštaju u šest slučajeva:

1. kada je nekome učinjena nepravda. Onaj kome je nepravda ucinjena može otici predstavnicima vlasti i spomenuti konkretan slucaj ucinjene nepravde i konkretno ime, kako bi se, meha-nizmom vlasti ili suda, navedena nepravda ispravila;

2. kada se želi pomoći osobi u ispravljanju negativnosti i vračanju grešnika na put dobra. Dozvoljeno je osobi koja je u stanju spriječiti činjenje negativnih djela, reći: Taj i taj čini to i to, pa ga opomene da to više ne čini. Naravno, njegov cilj je isključivo mijenjanje stanja, a nikako otkrivanje mahana druge osobe ili devalviranje ličnosti te osobe;

3. kada stručna osoba bude upitana za neki propis iz neke oblasti, npr., kada pitamo muftiju za fetvu ili mišljenje o tome kako postupiti prema ocu, majci, mužu, ženi i si. koji su nam ucinili nepravdu. Još je bolje, u tom slučaju, izbjegavati konkretno 85 Vidi o ovim konkretnim elementima izvanrednu elaboraciju Ebu Hamida el-Gazalija: Ihaju

'ulumi-d-din, 3/1607-1610.


55

navođenje imena, nego uopćeno pitati: "Šta misliš o onome kome su njegov otac, brat ili supruga nanijeli nepravdu?";

4. kada se upozorava musliman na zlo. To se misli na kriticko ocjenjivanje prenosilaca hadisa i svjedoka, što je, prema konsenzusu islamskih učenjaka, ne samo dozvoljeno, nego i obavezno. Ako se dopusti da svako, bez provjere, prenosi hadise, logički je da će vjera biti falsificirana. Tako je i sa novatorima u vjeri. Na to se mora obavezno upozoriti.

Također, ako je neko upitan o budućem supružniku ili partneru n nekom poslu, ukoliko takva osoba nije vrijedna i može drugoj osobi nanijeti štetu, dotičnu osobu treba upozoriti riječima: "On ti nije dobar bračni drug", ili: "On je loš partner!" ili: "Nemoj se s njim upuštati u to i to!" i sl., i ne treba dalje iznositi detalje, kako bi se izbjeglo govoriti ono što nije neophodno za upozorenje;

5. kada neko javno čini grijeh. To je slučaj sa notornim pijanicom, pljačkašem, nemoralnom osobom, koja to čini javno i bez ikakva stida. O tim grijesima i ljudima govoriti, ako to stalno ponavljaju i javno čine, ne spada u ogovaranje. Hasan el-Basri napominje: "Za trojicu ne važi ogovaranje: onoga koji slijedi svoje prohtjeve, koji javno čini grijeh i nepravednog vođu."; i

6. dozovoljeno je spomenuti nečiju i lošu osobinu zbog njegovog raspoznavanja. Npr., ako je čovjek poznat po nadimku Razroki, Hromi, Nijemi, Slijepi, Ćelavi i sl., onda je dopušteno spomenuti tu njegovu osobinu isključivo s ciljem raspoznavanja, ali je zabranjeno to činiti s namjerom da se ukaže na njegovu mahanu i nedostatak. Ukoliko postoji mogućnost da se na čovjeka ukaže nekim drugim imenom ili načinom, onda to treba učiniti.86

Ogovaranje u šest spomenutih slučajeva postaje dozvoljeno. Njih su islamski učenjaci izveli na temelju vjerodostojnih hadisa Allahovog Poslanika, .

86 Vidi o ovim načinima: el-Gazali, Ihjãu 'ulũmid-d-dĩn, 3/1620-1622; En-Newewi, Rijãdu-s-

sãlihĩn, str. 450-451, hadisi br.: 1531-1540; El-Ezkãr, str. 489-491; i izdanje ove knjige na bosanskom: Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 685-687.


56

Kako treba postupiti onaj ko √uje da se neko ogovara?

Onaj ko čuje nekoga da ogovara vjernika, dužan je stati u zaštitu vjernika. Ebu-d-Derda', , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

عاءب أندري الد بي ن، عالن ن﴿: ، قال من رد عرض أخيه رد اهللا

ن وجهه الـنار يوم القـيامة

﴾. "Ko zaštiti čast muslimana, Allah Uzvišeni će na Sudnjem danu odvratiti vatru od njegovog lica."

87

Ukoliko se čovjek nalazi na nekom skupu ili sijelu, gdje se ogovara neko od muslimana, dužnost je opomenuti onoga koji ogovara. Ako opomena riječima ne urodi plodom, a iza toga ni sprečavanje rukom, onda je obaveza napustiti to mjesto. Još će se žešče čovjek usprotiviti ogovaranju ukoliko sazna da se ogovara njegov učitelj ili neko ko je poznat po svojoj dobroti, čestitosti i bogobojaznosti.

Kako se iskupiti i pokajati od ogovaranja?

Svaki vjernik je dužan, kada počini bilo koji grijeh, pokajati se istog momenta. Pokajanje za osobu koja se ogriješila prema Allahu Uzvišenom ima tri uvjeta: da istog momenta prestane sa griješenjem; da se pokaje za ono što je uradio i da čvrsto odlući da to nikada više neće učiniti.

Pokajanje za osobu koja se prema drugoj osobi ogriješila, uz tri spomenuta uvjeta, treba ispuniti i četvrti uvjet, a to je: da 87 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 20 - Bãbu: mã džãe fi-z-zebbi 'an 'irdi-l-

muslimi, hadis br. 1931, i ocjenjuje ga kao hasen-predaju, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.168/h.br.2009); Ahmed u Musned-u, 45/str.528/h.br.27543, sa dobrim senedom (lancem prenosilaca), a slično u: 45/str.523-524/h.br.27536; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, Kitãbu-l-edeb, 21. bãb, 7/str.432/h.br.7230; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br.: 7634-35; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt-u, str.167-168, hadis br. 252.


57

otkloni nepravdu od osobe kojoj je nepravdu učinio, ili da traži od njega da mu halali i oprosti što ga je ogovarao. Dakle, čovjek je dužan priznati dotičnoj osobi da ju je ogovarao i zatražiti od nje da mu halali takav postupak. Ako je onaj koga smo ogovorili umro, onda je nemoguće od njega tražiti halala, ali zato učenjaci napo-minju: "Treba što više tražiti oprost i upućivati dove za umrlog koji je ogovaran i treba učiniti što više dobrih djela!"88

Mudžahid, objašnjavajući kako se iskupiti za grijeh ogo-varanja, napominje: "Iskupljenje za to što si jeo meso brata svoga jeste da ga pohvališ i da moliš za njega."

89

Kolika je pogubnost onome koji ogovara a kolika opet dobit onome koje ogovoren, najbolje će dočarati primjer Hasana el-Basrija. Naime, prenosi se da je Hasanu el-Basriji došao neki čovjek i rekao mu: "Taj i taj te ogovorio!" Hasan je tom čovjeku poslao značajnu količinu svježih hurmi, uz poruku: "Čuo sam da si mi poklonio solidan dio svojih dobrih djela, pa sam htio da ti se za to odužim. Oprosti što ti ne mogu nadoknaditi onoliko koliko tvoje vrijedi!"90

88 En-Nevevi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 695. 89 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/1622. 90 Cit. izvor, 3/1624.


58


59

Kleveta i prenošenje tuđih rije√i

Kleveta i nemimet, ili prenošenje tuđih riječi s ciljem širenja anarhije, svađe i smutnje među ljudima jedan je od velikih i opasnih grijeha. Brojni su ajeti i hadisi koji upućuju na štetnost i pogubnost toga grijeha koje može proizvesti naš jezik.

Allah Uzvišeni upozorava da izbjegavamo ljude koji se služe time. On, , u Qur'anu kaže:

وال تطع كل حالف مهني هماز مشآء بنم ﴾١٠﴿ ﴿١١﴾

"i ne slušaj nijednog krivokletnika, prezrena, *klevetnika, onoga koji tu|e rije~i prenosi!"

91

Gospodar svjetova žestoko prijeti klevetnicima:

ل همزة لمزة ويل ل ﴿١﴾

"Teško svakom klevetniku - podrugljivcu!" 92

Neki, tumačeći ovaj ãjet, pojašnjavaju da je klevetnik osoba koja prenosi tuđe riječi.93

Imam Buhari je u svom Sahĩh-u naslovio jedno poglavlje/bãb: Prenošenje tuđih riječi je jedan od velikih grijeha.94

U jednom vjerodostojnu predanju od Hemmama se navodi:

حديث إلى عثمان، فقال إن رجال يرفع ال:كنا مع حذيفة فقيل له: عن همام قالـنة قـتات﴿: يقولسمعت النبي : له حذيفة ال يدخل ا ﴾.

91 Prijevod značenja, sũra El-Qalem, 10-11. ãjet. 92 Prijevod značenja, sũra El-Humeze, 1. ãjet. 93 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulumi-d-din, 3/1624. 94 To je 49. bãb, Kitãbu-l-edeb. (Uporedi: Ibn Hadžer el-'Asqalãnĩ, Fethu-l-Bãrĩ, 10/487).


60

da je spomenuto ashabu Huzejfi, , da jedan čovjek prenosi tuđe riječi 'Usmãnu, na što je on rekao da je čuo Vjerovjesnika, , kako prijeti: "Neće ući u Džennet onaj koji prenosi tuđe riječi!" 95

Osoba koja prenosi tuđe riječi imaće itekakvih problema u kaburu, putem kaburskog azaba (kazne/patnje) i izvjesnog kažnja-vanja. 'Abdullah b. 'Abbas, , prenosi:

بحائط من حيطان المدينة أو مكة فسمع صوت مر النبي : ابن عباس قالعن بيا، فقال النورهمان في قبذبعن ييانسإن :﴿عذبان كب عذبان و ما

﴾،

ست م﴿: ثم قال ن أحدهما ال ب ميمة م با ن اآلخر ن بو و ﴾. da je Vjerovjesnik, , prošao pored dva kabura i čuo glasove dva insana kako bivaju kažnjavani, pa je rekao: "Njihovi vlasnici su izloženi kazni. Ne kažnjavaju se (po vama) zbog nečeg velikog. Zatim je rekao: "Jedan od njih je prenosio tuđe riječi, a drugi se nije čuvao mokraće!" 96 95 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edeb, 50 - Bãbu mã jukrehu mine-n-nemĩmeti, h.br.6056,

(Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.377/h.br.6056); i El-Edebu-l-mufred-u, 150 - Babu-n-nemmãmi, str. 119-120, hadis br. 322; Muslim u Sahih-u: 1 - Kitãbu-l-ĩmãn, 45 - Bãbu bejãni galezi tahrĩmi-n-nemĩmeti, hadis br. 105; Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 79 - Bãbu: mã džãe fi-n-nemmãmi, hadis br. 2026, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.215/h.br.2108); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 38 - Bãbu fi-l-qattãt, h.br.4871; Ahmed u Musned-u, 38/str.283/h.br.23247, i 38/str.351/h.br.23325; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 13 - Bãbu-n-nemĩmeti, 13/str.78/h.br.5765; Nesai u Sunen-u

(el-kubra), 54 - Kitãbu-t-tefsĩr, 10/str.310/h.br.11550; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.337/h.br.422; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 202 - Mã džãe fi-n-nemĩmeti, 8/str.607/h.br.26996; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 4/str.278/h.br.4192; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.11102; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 4/str.179/h.br.5364; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str.169 i 178, hadisi br.: 254 i 273;

96 Buhari u Sahih-u: 4 - Kitãbu-l-wudũi, 55 - Bãbu mine-l-kebãiri en lã jestetire min bewlihi, hadis br. 216; a slično u: 218, 1361, 1378, 6052, 6055, (Usporedi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.175/h.br.216, slično u: 1/str.177/h.br.218, 1/str.905/h.br.1361, 1/str.917/h.br.1378, 4/str.374/ h.br.6052, 4/str.376/h.br.6055); Muslim u Sahih-u: 2 - Kitãbu-t-tahãreti, 34 - Bãbu-d-delĩli 'alã nedžãseti-l-bewli, hadis.br.292, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.147/h.br.113); Tirmizi u Sunen-u, 1 - Kitãbu-t-tahãreti, 53 - Bãbu: mã džãe fi-t-tešdĩdi fi-l-bewli, h.br.70, (Vidi: Tirmizijeva zbirka hadisa, 1/str.181/h.br.70); Ahmed u Musned-u, 3/str.441/h.br.1980. Bilježe ga u Kitãbu-t-tahãreti (poglavlje o čistoći): Ebu Dawud u Sunen-u, hadis br. 20; Ibn Madže u Sunen-u, hadis br. 347 i 349; Darimi u Sunen-u, hadis br. 739; Nesai u Sunen-u (el-kubra), h.br.27, vidi i 2206-07. Ibn Hibban u Sahih-u, Kitabu-r-reqãiq, 3/str.106/h.br.824, preko Ebu Hurejre, , vidi i had. 3128-29, i 6524; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2/198, hadis br. 908; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 4/str.43/h.br.2050, slično u: 2055 i 2066; Ibn Hadžer el- 'Asqalãni u Metãlibu-l-'ãlijeh, hadis br. 16 i 4002; (nastavak na sl. str.)►


61

Islamski učenjaci definiraju nemimet tj. prenošenje tuđih riječi kao prenošenje riječi i govora od drugoga onome o kome su izgovorene, tako što će reći: "Taj i taj o tebi kaže to i to!" Međutim, pod nemimetom se ne smatra samo to, nego i otkrivanje svega što neko nije zadovoljan da se otkrije, bez obzira da li to bilo mrsko onom od koga se prenosi ili onom kome se prenosi ili, pak, nekom trećem, i bez obzira kojim metodama se to uradilo, da li riječima, pisanjem, davanjem znaka i sl., i bez obzira da li su to što se prenosi riječi, djela, neka mahana ili nedostatak i sl. Naime, suština nemimeta je u otkrivanju tajne i uklanjanju zastora od svega čije je otkrivanje nepoželjno.

Onaj ko vidi nešto kod drugih ljudi treba da to prešuti, izuzev ako bi svojim kazivanjem pribavio neku korist muslimanima ili time spriječio grijeh. Tako, ako bi vidio nekoga da uzima ili krade tuđi imetak, obavezan je da to posvjedoči kako bi se ispunilo pravo oštećenog i ukazalo na taj očiti grijeh. Međutim, ako bi primijetio da čovjek krije svoj sopstveni novac, pa to otkrije, onda bi to predstavljalo klevetu i otkrivanje tajne. Još je drastičnije ako je ono što prenosi i kleveće mahana i nedostatak onoga o kome priča, onda je objedinio i ogovaranje i klevetu.97

Inače, kleveta može biti prakticirana zbog tri razloga: loše namjere o onome o kome se priča i od koga se riječi prenose, pokazivanje ljubavi i simpatije prema onome kome se to prenosi ili prazna priča i beskoristan govor.

Koliko je prenošenje tuđih riječi opasno po ljude, najbolje ilustriraju Poslanikove, , riječi, koje od njega prenosi Esma bint Jezid, radijallãhu 'anhã, u kojima on tu kategoriju ljudi ubraja u najgore i najšetnije u društvu. On, , naime, kaže: ►El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 4 - Kitãbu-t-tahãreti, 1/str.363-364/h.br.666-668;

Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 1/str.224, had. br. 1312, 1316, i 4/str.613-615, had. br. 12154, 12159, 12161; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 6/str.337/h.br.6565 i 7/str.344-345/h.br.7680; Buhari u El-Edebu-l-mufred, str. 190; hadis br. 735; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 129, hadis br. 176, i Zemmu-l-gĩbeti, str. 60-61, hadis br. 37.

97 Vidi o ovome izvanrednu el-Gazalijevu elaboraciju u Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1626-1627; i Newewijev, El-Ezkãr, str. 499.


62

عأن سباءم نتال قيدز يالق: تالن يب: ﴿...م ار م أفال أخ : قالوا﴾؟

مفسدون ب األ﴿ :قال .بلى ميمة ا مشاءون با ا

آء العنت اغون ا حبة ا ﴾. "Hoćete li da vas obavijestim ko su najgori ljudi?!" Ashabi su odgovorili: "Naravno." On, , je kazao: "To su oni koji prave razdor i zavađaju one koji se vole; oni koji prenose tuđe riječi i koji istražuju mahane čestitih!"

98

Džubejr b. Mut'im, , prenosi da je Vjerovjesnik, , zaprijetio:

ـن﴿: يقولنه سمع النبي ، أ عن جبير بن مطعم ال يدخل ا ة قاطعـ ﴾. "U Džennet neće ući onaj koji prekida veze!"

99

Jedni tvrde da je to onaj koji kida rodbinske veze100, dok drugi tvrde da je to osoba koja prekida odnose među ljudima, tj. osoba koja prenosi tuđe riječi drugima i tako zavađa ljude.101

Šta treba učiniti vjernik kada mu neko prenese tuđe riječi? Kako se postaviti u toj situaciji? Naši časni prethodnici iz reda uleme savjetuju sljedeće:

98 Ahmed u Musned-u, 45/str.575-577/h.br.27599 i h.br.27601; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u,

150 - Bãbu-n-nemmãmi, str. 89-90, hadis br. 324; Ibn Hadžer el-'Askalani u Metãlibu-l-'ãlije, 30 - Kitabu-l-edeb, 11/str.705/h.br.2665; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereh,

Kitãbu-l-edeb, 7/str.327/h.br.7214; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br. 11107, 11266-67; Ebu Nu'ajm el-Asbehani u Hilijetu-l-ewlijãi, hadis br. 7; Ibn Ebi ed-Dun'ja u djelima: El-Ewlijãu, str. 14, hadis br. 16; Es-Samtu, str. 171, hadis br. 257.

99 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edeb, 11 - Bãbu ismi-l-qãti'i, hadis br. 5984, (Usporedi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.337/h.br.5984); Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 6 - Bãbu sileti-r-redžimi we tahrĩmi qati'atihã, hadis br. 2556, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.249/h.br.1765); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 10 - Bãbu: mã džãe fi sileti-r-rahimi, hadis br. 1909, (Usporedi: Tirmizijeva zbirka hadisa, 5/str.158/h.br.1987); Ebu Dawud u Sunen-u, 3 - Kitabu-z-zekati, 45 - Bãbu fi sileti-r-rahimi, h.br.1696; Ahmed u Musned-u, 27/str.291/h.br.16732, str.327/h.br.16763, i str.331/h.br.16772; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 5 - Bãbu fi sileti-r-rahimi we qat'iha, 2/str.199/h.br.454; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 13/str.385/h.br.7391, i str.388/h.br.7394; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat-u, 4/str.31-32/h.br.3537, i 9/str.80/h.br.9187; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br. 7951-52; Ibn el-Džewzi u El-Birru we siletu, hadis br. 245; i Buhari u El-Edebu-l-mufred, 32 - Bãbu ismi-l-qãti'i-rahimi, str. 27, hadis br. 64.

100 Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.249. 101 Uporedi: Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1628.


63

1. da mu ne povjeruje u to što prenosi, jer treba biti svjestan daje grješnik onaj koji kleveće i prenosi tuđe riječi, pa kako da preuzima informacije od grešnika i klvetenika. Allah Uzvišeni u Qur'anu jasno naglašava:

ين ءامن ا ٱ يـأ وا إن جآءكم فاسق بنـبإ فـت ينوا أن تصيبوا ـبـ

قوما بج هــ فـ ما فـعلـ نـدمنيـ تصبحوا ع

﴿٦﴾

"O vjernici, ako vam kakav grješnik donese kakvu vi-jest, dobro je provjerite, da u neznanju nekome zlo ne u~inite, pa da se zbog onoga što ste u~inili kajete!";102

2. da ga sprije~i i odvrati od toga, savjetovanjem i pokušajem da mu se takav čin ogadi i ružnim predstavi, kao što Allah, , napominje kada govori o tome kako Luqman savjetuje svoga sina:

وف وٱنه عن ٱلمنكر... وأمر بٱلم

... ﴿١٧﴾

"i traži da se dobra djela ~ine, a od hr|avih odvra}aj!" 103

3. da ga ne simpatiše i ne podnosi u ime Allaha, , jer je takav omražen kod Allaha, , a koga je Allah, , omrazio taj i nama omražen treba biti;

4. da o osobi o kojemu se prenose loše riječi ne pomisliš ništa loše, jer bi to bilo sumnjičenje, a to je Allah , , i zabranio:

ين ءامنوا ٱجتنبوا كثريا من ٱلظن إن بعض ٱلظن إ ا ٱ يـأ

... ﴿١٢﴾

"O vjernici, klonite se mnogih sumnji~enja, neka sumnji~enja su, uistinu, grijeh!" 104;

5. da te ono što si ~uo da se o tebi govori ne inicira da se počneš baviti špijuniranjem, jer je to strogo zabranjeno, kao što Allah, , kaže: 102 Prijevod značenja, sũra El-Hudžurãt, 6. 103 Prijevod značenja, sũra Luqmãn, 17. 104 Prijevod značenja, sũra El-Hudžurãt, 12.


64

وال تجسسوا ... ﴿١٢﴾ "...i ne uhodite jedni druge!" 105, i

6. da i sam ne u~iniš ono od ~ega odvra~aš, pa da kažeš: “Taj i taj je meni ili o meni rekao to i to", i tako i sam postaneš klevetnik, onaj koji prenosi tuđe riječi ili onaj koji ogovara.106

U tome treba da se ugledamo na naše časne prethodnike. Tako se prenosi da je neki čovjek pred 'Umerom b. 'Abdu-l-'Azizom, spomenuo jednog čovjeka po nečemu negativnom, pa mu je 'Umer rekao: "Ako hoćeš, razmotrit ćemo tvoje stanje: ako si slagao - onda se na tebe odnosi ovaj ajet: 'Ako vam nekakav nepošten ~ovjek donese kakvu vijest, dobro je provjerite!' 107, a ako si istinu rekao - onda se na tebe odnosi ovaj ajet: 'Klevetnika, onoga koji tu|e rije~i prenosi!' 108 a ako hoćeš oprostit ćemo ti?!" Čovjek uplašeno odvrati: "Oprosti vladaru pravovjernih, nikada više ovaj grijeh neću počiniti!" 109

Klevetnik, kada bude otkriven, postaje istinski ponižen i rastužen. Prenosi se da je jedan čovjek dugo putovao do jednog mudraca kako bi od njega dobio odgovor na pitanja koja su ga tištila. Kada ga je pronašao, rekao mu je: "Došao sam ti zbog znanja i mudrosti koje ti je Allah Uzvišeni podario! Pitao bih te: O nebu i onome šta je teže od njega; o Zemlji i šta je prostranije od nje; o stijeni i šta je tvrde od nje; o vatri i šta je vrelije od nje; o strašnoj zimi i šta je hladnije od nje; o moru i šta je bogatije od njega i o siroćetu i šta je poniženije od njega?" Mudrac mu umno odgovori: "Potvora nevinog i čestitog teža je od nebesa; istina je veća i prostranija od Zemlje; srce zadovoljnog i skromnog bogatije je od mora; pohlepa i zavist su vrelije od vatre; potreba koju imaš u svog rođaka, koju ti on uskrati i ne ispuni je, hladnija je i od najhladnije zime; srce nevjernika tvrđe je i od stijene, a 105 Prijevod značenja, sura El-Hudžurãt, 12. 106 Vidi: el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1627; en-Newewi, El-Ezkãr, str. 499; ez-Zehebi,

Kitãbu-l-kebãir, str. 161; i dr. Fuad Sedić, Veliki grijesi, str. 203-204. 107 Prijevod značenja, sura El-Hudžurãt, 6. 108 Prijevod značenja, sura El-Qalem, 11. 109 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1627; i Imam en-Nevevi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova

i zikrova, str.697-698.


65

klevetnik i onaj koji prenosi tuđe riječi, kada bude otkriven, poniženiji je i od samog siroćeta!" 110

Vjernik treba upozoriti onoga koji prenosi tuđe riječi i dati mu do znanja da takav njegov postupak nije primjeren muslimanu i da se toga treba kloniti. Prenosi se da je nekog učenog i mudrog čovjeka posjetio njegov prijatelj i spomenuo nešto negativno o njegovom drugom prijatelju, na što mu je ovaj odgovorio: "Došao si mi u posjetu i načinio tri grijeha: omrznuo si mi prijatelja, ispunio mi srce nečim od čega je bilo pošteđeno i doveo u pitanje svoju povjerljivost!"

111 Zato nas Hasan el-Basri podstiče na opreznost. On upozorava:

"Ko tebi prenosi tuđe riječi, on i drugom prenosi tvoje riječi!"112

Tako je jednom prilikom halifa Sulejman b. 'Abdulmelik sjedio sa Zuhrijem, poznatim islamskim učenjakom, kada je došao neki čovjek, kome je Sulejman rekao: "Čuo sam da si o meni govorio to i to!" Čovjek mu je iznenadeno odgovorio: "Niti sam to ikada izgovorio, niti uopće znam za to!" Sulejman mu na to dodade: "Onaj ko mi je to prenio je iskren čovjek!" Zuhri, čuvši to, obrati se Sulejmanu riječima: "Klevetnik ne može biti iskren!" Sulejman mu odvrati: "Istinu si rekao!", a onome čovjeku koji je bio optužen za te riječi dodade: "Slobodan si, idi sa mirom i selametom!" 113

Kakvim zlom može rezultirati prenošenje tuših riječi i kleveta mi to ni slutiti ne možemo! Kada se već pojave njihove pogubne posljedice, mi, tada, ostajemo bespomoćni i nemamo načina da djelujemo. Najbolji primjer za to je slučaj koji prenosi Hammad b. Seleme a bilježe ga dvojica islamskih velikana imam Gazali i hafiz Zehebi. U tom kazivanju je navedeno sljedeće:

Neki čovjek je prodao roba, naglasivši kupcu: "On, osim kle-vete, nikakve druge mahane nema!" Kupac ga je sa zadovoljstvom 110 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1626. 111 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1628; i ez-Zehebi, Kitabu-l-kebair, str. 162. 112 ez-Zehebi, Kitãbu-l-kebãir, str.161. 113 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1628.


66

kupio, jer je imao samo jednu mahanu. Međutim, rob je neko vrijeme klevetu prikrivao, a onda, nakon izvjesnog vremena, obratio se gazdarici, rekavši joj: "Moj gazda te ne voli, nego se pretvara. Nego, ja ti savjetujem da uzmeš britvicu i, na spavanju, mu odsijeceš malo kose, koju ću ja začarati, pa će te on puno zavoljeti!" Nakon toga je otišao gazdi i u povjerenju mu rekao: "Supruga ti je našla ljubavnika i želi da te ubije! Pretvaraj se da spavaš, pa ćeš se uvjeriti u to!" I, uistinu, čovjek se pretvarao da spava. Ona je došla, noseći britvu, a on misleći da ce ga ubiti, ustane, preduhitri je u tome i on nju ubije. Saznavši za to rodbina ubijene žene dođe i ubije njenog muža. Nakon toga, izbio je pravi sukob između njihove dvije porodice.114

Koliko, zaista, jezik učini štete u ljudskom životu?! To je samo jedan primjer! A koliko ima primjera takvih i sličnih koje bismo mogli iznjedriti iz naše svakodnevnice. Koliko je puta zbog takvih i sličnih, svjesno ili nesvjesno izgovorenih riječi, došlo do sukoba izmedu prijatelja, rastave brakova, problema izmedu različitih vjerskih, nacionalnih, političkih i drugih grupacija, nesporazuma medu državama, pa čak i do samih ratnih inter-vencija i sukoba?!

Naš je zadatak da kao vjernici, pokušamo eliminirati takvu upotrebu jezika ili, u najmanju ruku, minimizirati tu našu svako-dnevnu naviku. I, ne samo to, nego se treba truditi pa to iskorjenjivati i u našim porodicama, na našim radnim mjestima i medu ljudima sa kojima komuniciramo, ako eventualno, primje-timo takav vid upotrebe jezika.

Naime, mi treba da postupimo na način kako su postupali naši mudri prethodnici. Oni nisu samo kritikovali tu pojavu, već se se trudili da je iskorijene iz svoje svakodnevnice, iskrenim i dobronamjernim savjetima, što, eksplicite, primjećujemo i iz sljedećih primjera.

114 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1630; Preporod islamskih nauka, 5/str.384; ez-Zehebi,

Kitãbu-l-kebãir, str. 162; i es-Semerkandi, Tenbĩhu-l-gãfilĩn, str. 82.


67

Mudri Luqman, savjetujući svoga sina, kaže: Sinčiću, preporučit ću ti neke osobine, ako ih budeš stekao, ostat ceš uva-žavan i respektiran: budi jednako prijazan i prema onome ko ti je blizak i prema onome koji to nije; svoju nepromišljenost sustegni i od plemenitog i od prezrenog; čuvaj svoju braću, održavaj rodbin-ske veze i osiguraj ih od toga da ćeš pridavati pažnju riječima klevetnika o njima i riječima ogovarača koji želi da te iskvare i da te prevare. Neka tvoja braća budu sigurna, kada se rastanete, da ih nećeš spominjati po muhanama, kao ni oni tebe!115

Navodi se da je neki klevetnik napisao pismo Sahibu b. 'Abbadu, u kome upozorava na imetak jetima, ali ga podstiče da uzme iz njega, jer ga, navodno, siroče puno ima. Ibn 'Abbad mu je na poleđini tog pisma napisao: “Kleveta je odvratna, makar i istinita bila. Ako to kazuješ kao savjet, onda je tvoj dobitak veći od gubitka. Bože, sačuvaj da primimo onoga koji otkriva ono što je pokriveno. Da nisi ponižen tom svojom osobinom, kaznili bismo te onako kako zaslužuje tvoje nedjelo, Prokletniče, ne gledaj mahane, jer Allah bolje to zna od tebe. Molim Allaha da se umrlom smiluje, siročetu da pomogne i imetak mu uveća a klevetnika neka prokune!" 116

Neki čovjek je došao 'Amr b. 'Ubejdu kazujući mu da ga Esvari spominje u svojim pričama u negativnom kontekstu. 'Amr mu, nakon tih riječi, reće: "Nisi baš ispunio očekivanja od druženja sa tim čovjekom, jer si nam prenio ono što on priča, niti si ispunio dužnost prema meni, jer si mi rekao o mom bratu ono što mi je mrsko. Reci mu da će nas smrt oslijepiti, kabur prihvatiti, Qijamet nas okupiti, a Allah nam presuditi, a On je Allah najbolji!"

Ove 'Amrove riječi treba da budu primjer svima nama kako postupiti kada dobijemo vijest da neko o nama loše priča. Jeste li u njegovim riječima očutili mržnju, zavist i opakost, kao što je primječujemo u posljednje vrijeme kod naših muslimana koji se, 115 el-Gazali, cit. djelo, 5/str.383. 116 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1630; i Preporod islamskih nauka, 5/str.383.


68

putem medija, svađaju i, iz petnih žila se napinju da što više i otrovnih strijela punih mržnje, poniženja i potcjenjivanja, upute drugima koji ne misle kao oni! Konačnu presudu, kako i potcrtava 'Amr b. 'Ubejd, treba prepustiti Allahu, Gospodaru svih svjetova.

Mišljenje Jahjãa b. Eksema da je opasniji i štetniji onaj koji klevece i prenosi tude riječi i od samoga sihirbaza, jer takav napravi više štete u jednom satu nego što je učini sihirbaz za čitav mjesec, pa do izjava nekih dragih autora da je djelo klevetnika i onoga koji prenosi tude rijeci štetnije i od djela samoga šejtana, zato što šejtan samo došaptava i navodi a klevetnik i onaj koji prenosi tude riječi konkretno i direktno djeluje,117 samo nas dodatno podstiču da daleko više razmišljamo o štetnosti takve aktivnosti naših jezika!

Na kraju, molimo Allaha Milostivog da nas sačuva od takvih otrovnih strijela koje se svakodnevno odapinju iz nečijih usta ka nama ili iz naših usta ka nekom dragom.

117 Vidi o ovim razmišljanjima: Tenbĩhu-l-gafilĩn, str. 82.


69

Laž, lažno obe}anje i lažna zakletva

Laž, lažno obećanje i lažna zakletva spadaju u najteže i najveće grijehe - grijehe koji mogu izazvati nesagledive negativne posljedice. To je jedan od negativnih produkata našeg jezika. U ovom radu će biti aktualiziran stav šerijata o spomenutim pitanjima.

Laž, lažno obećanje, lažno svjedočenje i lažna zakletva veliki su grijesi. Koliko su ta svojstva štetna najbolje potvrđuju brojni kur'anski ajeti i Vjerovjesnikovi, , hadisi u kojima se oštro osuduju ti veliki grijesi. Tako Allah, , u jednom ajetu u Qur'anu naglašava da neće uputiti na Pravi put onoga koji mnogo laže:

إن ٱهللا د ى ال من

هو ف كـم ذابـ ﴿٢٨﴾

"Allah ne}e ukazati na Pravi put onome koji u zlu pretjeruje i koji mnogo laže!" 118

U svojstva pravih i iskrenih vjernika Allah Plemeniti ubraja udaljavanje od laganja i lažnog svjedočenja:

شهدون ٱلزور ين ال وٱ

...﴿٧٢﴾

"I oni koji ne svjedo~e lažno!" 119

Dovoljno je pogledati ajet u kojemu Allah Milostivi u istu ravan smješta mnogoboštvo i lažan govor i shvatiti koliki grijeh predstavljaju laž, lažni iskaz i lažno svjedočenje:

فٱجتنبوا ٱلرجس من ٱألوثـن وٱجتنبوا قول ٱلزور

﴿٣٠﴾

"I klonite se kumira poganih i klonite se lažnog govora!" 120

118 Prijevod značenja, sura Gãfir, 28. 119 Prijevod značenja, sura El-Furqãn, 72. 120 Prijevod značenja, sura El-Hadždž, 30.


70

Allahov Poslanik, , je laž uvrstio u licemjerna svojstva, što, eksplicite, potvrđuje njegovu opasnost po vjeru čovjeka. Ebu Hurejre, , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

منافـق ث﴿: قال عن النبي ، عن أبي هريرة آية ا الث إذا حدث كذب:

، و إذا وعد أخلف

و إذا اؤ تمن خان، ﴾.

"Tri su znaka licemjera: kada govori - laže; kada obeća ne ispuni i kada mu se šta povjeri – iznevjeri." 121

U predaji 'Abdullaha b. 'Amra, , spominju se četiri svoj-stva. U toj predaji Allahov Poslanik, , upozorava:

صا﴿ :قال أن النبي، عن عبد اهللا بن عمرو ن منافقا خا يه ن ع من أر ،

يه خصلة نت و من ه فاق ح يد يه خصلة من ا نت منهن إذا : ا

اؤ تمن خان و إذا حدث كذب، هد غدر و إذا خاصم فجر، و إذا

﴾ . "Kod koga se nadu četiri svojstva bit će, uistinu, licemjer, a kod koga se nađe jedno od njih on ima jedno svojstvo licemjera, sve dok ga ne ostavi, a to je: kad šta ugovori - iznevjeri, kada govori - laže, kada obeća - ne ispuni i kada raspravlja pretjeruje!"

122 121 Buhari u Sahih-u , na više mjesta i to: 2 - Kitãbu-l-ĩmãni, 24 - Bãbun 'alãmeti-1-munãfiqi,

hadis br. 33, vidi i: 2682, 2749, 6095, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.39/h.br.33, vidi i: 2/str.540/h.br.2682, 2/str.598/h.br.2749, 4/str.399/h.br.6095); Muslim u Sahih-u, 1- Kitãbu-l-ĩmãn, 25 - Bãbun bejãni hisãli-l-munãfiqi, hadis br. 59, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.61/h.br.27); Tirmizi u Sunen-u, 41 - Kitãbu-l-ĩmãn, 14 - Bãbu mã džãe fĩ 'alãmeti-l-munãfiqi, hadis br. 2631, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.155/h.br.2779); Ahmed u Musned-u, 14/str.314/h.br.8470; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 54 - Kitãbu-t-tefsĩr, 31 - 'Alãmetu-l-munãfiqi, 10/str.74-75/h.br.11058; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.406/h.br.6533; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4802; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 277, hadis br. 472; i dr.

122 Buhari u Sahih-u, 2 - Kitãbu-l-ĩmãni, 24 - Bãbu 'alãmeti-1-munãfiqi, hadis br. 34, vidi i hadis br. 2459, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.40/h.br.34, vidi i: 2/str.406/h.br.2459); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãn, 25 - Bãbu bejãni hisãli-l-munãfiqi, hadis br. 58, (Uspo-redi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.60/h.br.26); Tirmizi u Sunen-u, 41 - Kitãbu-l-ĩmãn, 14 - Bãbu mã džãe fĩ 'alãmeti-l-munãfiqi, hadis br. 2632, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.155/h.br.2781); Ebu Dawud u Sunen-u, 35 - Kitãbu-s-sunneti, 16. bãb, hadis br. 4688; Ahmed u Musned-u, hadisi br. 6729 i 6825; Ibn Hibban u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãni, 6 - Bãbu mã džãe fi-š-širki we-n-nifãqi, hadis br. 254; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-ĩmãn, 41 - Mã zukire fî 'alãmeti-n-nifãqi, 8/str.427/h.br.26002; Bejheki u ►►


71

Poslanik, , u predaji 'Abdullaha b. Mes'ũda, , upozorava na taj veliki grijeh napominjući da je on uzročnik griješenja a sa griješenjem se stiže do džehennemske vatre. U toj predaji Allahov Poslanik, , jasno afirmira istinit govor a upozorava na opasnost lažnog govora, ističući:

عع نبد اهللا بن مسود عسول اهللا : قالقال ر :﴿صدق م با علي فإن ،

هدي إ صدق ا ا

نة، هدي إ ا و إن ا

رجل يصدق و ، و ما يزال ا

تب عند اهللا صديقا صدق ح ي تحرى ا م و الكذب، فإن . و إيا

هدي إ الفجور الكذب

هدي إ، و إن الفجور ار ا

رجل ، و ما يزال ا

تب عند اهللا كذابا تحرى الكذب ح ي ذب و ي ﴾.

"Držite se iskrenosti, jer iskrenost vodi dobročinstvu a do-bročinstvo vodi u Džennet. Čovjek će neprestano govoriti istinu i tražiti istinu sve dok se kod Allaha ne upiše da je iskren. Čuvajte se laži, jer laž vodi u pokvarenosti i griješenju a pokvarenost i griješenje vode u Vatru. Čovjek će neprestano lagati sve dok se kod Allaha ne upiše da je lažac." 123

'Abdullah b. Mes'ud, , pojašnjava, kako navodi Malik b. Enes, da čovjek kada god slaže, na njegovom srcu se pojavi po jedna crna tačka i, ukoliko nastavi sa takvom praksom, njegovo ►Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4352, i 9350; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 5/str.181/h.br.10478;

Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 277-278, hadis br. 474. 123 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 69. bãb, hadis br. 6094 (Vidi: Buharijeva zbirka

hadisa, 4/str.399/h.br.6094); Muslim u Sahih-u: 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti we-l-ãdãbi, 29 - Bãbu qubhi-l-kezibi we husni-s-sidqi we fadlihi, hadis br. 2607, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.272/h.br.1809); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 46 - Bãbu: mã džãe fi-s-sidqi we-l-kezibi, h.br.1971, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.189/h.br.2051); Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 5. bãb, hadis br. 3849; Malik u Muwetta-u, 5/str.1440, h.br.3627; Ahmed u Musned-u, 6/str.147/h.br.3638, 7/str.182/h.br.4108, i od Ebu Bekra, , u: 1/str.184 i 198/h.br.5 i 17; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 1. bãb, 1/str.509/h.br.274, a slično u: 13/str.43/h.br.5734; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.8/h.br.5; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 1/str.113/h.br.122; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 13/str.152/h.br.3574; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 180. bãb, str. 105, hadis br. 386 i str. 187-188, hadis br. 724; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 261, hadis br. 443; i dr.


72

srce totalno pocrni i tada se kod Allaha upisuje u osobe koje postaju lašci!124

Vjerovjesnik, , je kategorički negirao da vjernik može biti lažac! U predaji Safwana b. Sulejma se prenosi:

ن سان بفوص نع الكول اهللا مسقيل لر هم، أنلي :أ انبج منؤكون الم؟ فقالاي :﴿معن﴾ .خيال؟ فقال أ: فقيل لهب منؤكون المعم﴿: ي ﴾ .ك: فقيل لهن وأ ي

.﴾ال﴿: المؤمن كذابا؟ فقالda je Poslanik, , bio upitan, da li vjernik može biti kukavica i škrtica, pa je odgovorio da može, ali je na pitanje da li vjernik može biti lažac, odlučno odgovorio: "Ne može!"

125

Lažljivce Allah Uzvišeni neće ni pogledati, neće sa njima govoriti, niti će im oprostiti na Sudnjem danu, nego će im pripremiti strašnu kaznu, kao što u predaji Ebu Hurejre, , Vjerovjesnik, , prijeti:

: قال رسول اهللا : قالي هريرة عن أب...حدثنا وكيع و أبو معاوية،لمهم اهللا يوم القيامة ﴿ ثالثة ال ي

هم :يةقال أبو معاو( نظر إ ال و ال )

م هم عذاب أ يهم و يز

شيخ زان: لك كذاب، و ستكو ، ئل ﴾ .

"Allah na Sudnjem danu tri osobe neće ni pogledati, niti će s njima govoriti, od grijeha ih neće očistiti a dobit će i tešku kaznu: starac koji počini blud, vladar koji laže i siromah koji je ohol!"

126 124 Ovu mewqũf-predaju bilježi Malik u Muvetta’-u, 56 - Kitãbu-l-kelãm, 7 - Bãbu mã džãe

fi-s-sidqi we-l-kezibi, 5/1441, predaja br. 18, redni br. 3629. Predaja od 'Abdullaha b. Mes'uda, , glasi:

داء، ال يزال العبد يكذب، و تـنكت في قلبه نكـتة سو: (( كان يقولغـه أن عبد اهللا بن مسعود مالك، أنه بلقلـب دوسى يـتحالكاذبني ناهللا م دعن بكـتفي ،ه.((

125 Hadis je mursel i bilježi ga Malik u Muvetta’-u, 56 - Kitãbu-l-kelãm, 7 - Bãbu mã džãe fi-s-sidqi we-l-kezibi, 5/1441, predja br. 19, redni br. 3630. Bilježe ga još: Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4812; es-Semerkandi u Tenbĩhu-l-gãfilĩn, hadis br. 92; i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Mekãrimu-l-ahlãq, hadis br. 147.

126 Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãn, 46. bãb, h.br. 106; Ahmed u Musned-u, 16/str.168/ h.br.10227; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 3 - Kitãbu-z-zekãti, 78. bãb, 3/str.68-69/h.br.2367,►


73

Koliko je svojstvo laži bilo mrsko Vjerovjesniku, , najbolje ilustrira hadis koji prenosi 'Aiša, radijallãhu 'anhã, a u kojem se kaže:

غض إ رسول اهللا ﴿: ، قالتاهن ع اهللايضرعن عائشة ن خلق ا ما

من الكذب

رجل ، ن ا و لقد دث ع ادن الك بة بذ فسه زا يم ال

علمح أ

نه قد أ ةح دث منها تو ﴾.

"Allahovom Poslaniku, , nijedno svojstvo nije bilo mrže od laži! Kada bi neko u njegovom prisustvu slagao, Vjerovjesnik, , bi prema njemu osjećao neku vrstu nelagode, sve dok ne bi saznao da se taj čovjek, zbog te laži, pokajao!" 127

Laž nije samo štetna, ona čak i zaudara, ali mi to trenutno ne osjećamo. To meleki, obzirom na njihovu suptilnost, itekako osjećaju i udaljavaju se od lažljivaca, koji svojim lažima nadaleko šire neugodan miris i neprijatan smrad. 'Abdullah b. 'Umer, , prenosi Vjerovjesnikove, , riječi u vezi s tim:

نعع اهللادب رمن عا ابمهناهللا ع ضيرب، أن الني باعد ﴿ : قال إذا كذب العبد

ملك ميال نه ا من ن ما جاء به ﴾.

"Kada osoba slaže melek se, zbog neugodnog mirisa te laži, udalji na veliku udaljenost!"

128

Laž je svojstvo stanovnika Džehennema. Zbog toga to svojstvo svakako treba izbjegavati. To je naglasio i Ebu Bekr ►Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.59/h.br.6197, 11/str.76/h.br.6212, 11/str.477/h.br.6597;

Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 5137; i drugi. 127 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 46 - Mã džãe fi-s-sidqi we-l-kezibi, hadis

br. 1973, i ocjenjuje ga kao hasen/dobrom predajom; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 9 - Bãbu-l-kezibi, 13/str.44-45/h.br.5736; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4815; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 13/str.155/h.br.3576. Bilježe ga još, spominjući na početku hadisa umjesto Poslanika, , njegove ashabe, : Ahmed u Musned-u, 42/str.100-101/h.br.25183; i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Mekãrimu-l-ahlãq, hadis br. 139.

128 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 46 - Mã džãe fi-s-sidqi we-l-kezibi, hadis br. 1972, i ocjenjuje ga kao hasenun-garibun, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.189/h.br.2052); Taberani u Mu'džemu-l-ewsat-u, 7/str.245/h.br.7398; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 8/str.197/h.br.12210; i dr.


74

es-Siddik, , kada je, nakon Poslanikove, , smrti, rekao: قام : عن أوسط بن إسماعيل البجلي أنه سمع أبا بكر خني قبض النـبي يقول

ـ قامي هول اهللا في مسكر رو بكى أبب ل ثماألو امرمث قال أبو بك: أي(ذا ع( ثم ار...﴿: قال م و الكذب فإنه مع الفجور و هما ا و إيا

﴾. "Allahov Poslanik, , je prve godine stajao na ovom mjestu na kome ja sada stojim, a onda je rekao: 'Čuvajte se laži, jer je ona grijeh a oboje (i laž i grijeh) će u Džehennem'!"129

Ta negativna osobina, koju realiziramo našim jezicima, spada u najvece prevare. Tako je definira Allahov Poslanik, , u preda-jama Nuwasa b. Sem'ana i Sufjana b. Usejida u kojima se kaže:

عنف سانيأن ب سد اليحضالق ي،مر: ر تمعول اهللاسس قولت خيانة ﴿: ي ك

صدق ك به دث أخاك حديثا هو أن

ذب، و أنت به ﴾.

"Među najveće prevare spada da kažeš nešto svom bratu, pa ti on povjeruje, a ti njemu slažeš!" 130

Mnogi ljudi lažu i izmišljaju priče kako bi druge nasmijali i zabavili. Treba naglasiti da je smijeh i opuštanje islamom dozvoljeno, ali ako se tom prilikom ne koristi laž. Poslanik, , nikada, ni u šali, nije lagao. Naprotiv, on je oštro upozoravao na takvu aktivnost našeg jezika. U predaji Behz b. Hakima, od njegovog oca a on od djeda, kaže se da je Vjerovjesnik, , oštro kritikovao laž prilikom nasmijavanja društva: 129 Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 5- Bãbu-d-du'ãi bi-l-'afwi we-l-'ãfije, hadis br.

3849; i Ahmed u Musned-u, hadisi br. 5, 18, 35; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 9 - Bãbu-l-kezibi, 13/str.43/h.br.5734; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.8/h.br.5; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 1/113, hadis br. 122; Ed-Dija el-Makdisi u El-Ehãdisu-l-muhtãreti, 1/str.144/h.br.57; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, hadis br. 443 i 468. Lanac ovog hadisa je dobar. (Vidi 'Iraqijevu ocjenu u Ihjãu 'ulũmi-d-dîn, 3/1588).

130 Ebu Dawud u Sunen-u od Sufjãna b. Usejida, 36 - Kitãbu-l-edeb, 78 - Bãbu fi-l-me'ãrĩd, hadis br. 4971, i ovo je njegov tekst; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 184. bab, h.br.393. Ibn 'Adijj ovu predaju smatra slabom. Međutim, Ahmed i Taberani taj hadis bilježe od Nuwwasa b. Sem'ana s dobrim lancem prenosilaca; Ahmed u Musned-u, 29/str.183/h.br.17635; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 7/str.80-81/h.br.6402; (Vidi o tome: ocjenu hafiza 'Irãqija u Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1588-1589). Bilježe ga još i: Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4820; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 7/str.403/had.br.7151, i 7/str.469-470/had.br.7329; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 6/str.99 (8095).


75

ز بن حهكعن بيم، حبي أنثدي عول اهللا : ال، قيهب أنسر تمعسقولي :و﴿ ضحك به القوم يكذب دث ي ل

ل ، و ل ، و ﴾ . "Teško onome ko priča i tom prilikom laže kako bi nas-mijao društvo! Teško njemu! Teško njemu!" 131

Kakva kazna će snaći lažljivca najbolje potvrđuje san Vjerovjesnika, , a njegov san je istinit. Kako prenosi Semure b. Džundub, , gdje kaže:

ن جة برمس نبعدقال ن: بيكان الن هه فقالجا بونليل عالة أقبلى صإذا ص :لـ...﴿ يا فأخذا ليلة رجل أ ك رأيت ا

يدي فأخرجا إ األرض

عض وب من حديد قال يده س و رجل قائم مقدسة فإذا رجل جا ا

م فاه بلغ وب شدقه ح ك ال ، إنه يدخل ذ و ن أصحابنا

ش فعل يعود فسصنه مثله ك، و يلتئم شدقه هذا دقه اآلخر مثل ذ

.قلت ما هذا؟: قاال طلق: ا طلقنا! فا

قلت ... ما : ا ليلة فأخ تما ا طو

رأيت قال. عم: ته . ي رأ أما ا دث بالكذبة شق شدقه فكذاب

يصنع به إ يوم القيامة بلغ اآلفاق نه ح تحمل

...﴾ "Jedne prilike kada je Vjerovjesnik, , završio sa namazom, okrenuo se prema nama i kazao: '...Ja sam u snu vidio dvojicu ljudi, jednoga koji je sjedio i drugoga koji je stajao uz onog što je sjedio. Onaj koji je stajao držao je gvozdeni žarac (malj) kojim je ubadao u usta onoga koji sjedi i tako ga vukao dok mu taj žarac nije došao do zatioka. Tako je 131 Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 10. bãb, h.br. 2315, i ocjenjuje ga dobrom/hasen

predajom, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.408/h.br.2430); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 87 - Bãbu fi-l-kezib, hadis br. 4990, i ovo je njegov tekst hadisa; Darimi u Sunen-u, 19 - Kitãbu-l-istizkãr, 66 - Bãbu fillezi jukezzibu li-judhike bihi-n-nãse, hadis br. 2702; Ahmed u Musned-u, 33/str.262/h.br.20073; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 54 - Kitãbu-t-tefsĩr, 10/str.74/h.br.11061; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-r-riqãqi, 14/str.318-319/h.br.4130; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4831; i dr. (Vidi 'Iraqijevu valorizaciju ovog hadisa: Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/1590).


76

ponavljao i sa druge strane... sve dok nisam upitao: "Šta to znači?", pa su serkli: 'Idi dalje!' ...Pa sam (na kraju) rekao: 'Sa mnom ste, eto, obilazili cijelu noć, pa obavijestite me o onome sada o onome što sam vidio!' pa mi je rečeno: "Što se tiče ovoga kome razguljuju i cijepaju vilice, on je bio veliki lažac, pričao je laži i od njega je ta laž prenošena na sve strane, pa će takvu patnju imati sve do Sudnjeg dana'!"

132

Prenosi se da je Musa, , pitao Gospodara svjetova: "Koji Ti je rob, Gopodaru moj, najdraži?", na što mu je On, , odgovorio: "Onaj koji jezik ne koristi za laž, čije srce nije grešno i čiji spolni organ ne čini blud!" 133

Mudri Lukman je savjetovao svoga sina: "Sinčiću, čuvaj se laži! Ona je slasna kao meso prepelice kada ga čovjek tek ispeče!"134

Lažno obećanje

Vjernikovo obećanje je dug i emanet koje treba ispuniti u cijelosti. Allah Uzvišeni na to u Qur'anu upozorava:

ين ءامنوا أوفوا بٱلعقود ا ٱ يـأ

...﴿١﴾

"O vjernici, ispunjavajte obaveze!" 135

Ta osobina je krasila, pored ostalih, Isma'ila, , kojeg Allah Plemeniti u Svojoj Knjizi ističe i hvali:

ـعيل إنهۥ كان صادق ٱلوعد تـب إ وٱذكر ىف ٱل

... ﴿٥٤﴾

132 Ovo je dio podužeg hadisa kojeg bilježi Buhari u Sahih-u, 23 - Kitãbu-l-dženãiz, 93. bãb,

hadis br. 1386, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.399-400/h.br.1386). Bilježi ga još i Ahmed u Musned-u, 33/str.335-337/h.br.20165, a slično u: 33/str.284-289/h.br.20094.

133 el-Gazali, Ihjãu 'ulumi-d-dĩn, 3/1593. 134 Ebu Hamid el-Gazali, Preporod islamskih nauka, 5/335. 135 Prijevod značenja, sũra El-Mãideh, 1. ãjet.


77

"I spomeni u Knjizi Isma'îla! On je ispunjavao dato obe}anje!" 136

Imam Qurtubi u svom Tefsĩru navodeći predaje u vezi sa spomenutim ajetom, kaže da je to zbog toga što je Isma'ĩl, , obećao jednom čovjeku da se u određeno vrijeme sretnu. Čovjek je zaboravio na dogovoreni sastanak, pa ga je Isma'il čekao čitav dan i noć, a po jednoj predaji tri dana i tri noći! Čak Jezid er-Rekaši tvrdi da ga je Ismã'ĩl, , čekao čak 22 dana!!!137

Ispunjavanje datog obećanja bila je prepoznatljiva crta svih Allahovih poslanika. Ebu Dawud bilježi:

عنع ي البد اهللا بن أبحمال، قاءس :بايعالن بت يب بل أعيقن قبث، و بعبي ي تث، فجئت الد ثعت برك فنسيت، ثم ذ بها في مكانهيه آتن أتهدعوة، فيق بهل

يا ف﴿ :، فقالفإذا هو في مكانه شققت دق ل أنا، هاهنا م ثال ثذنأظركت ﴾ .

da je Vjerovjesnik, , čak i prije nego što je postao poslanik, čekao jednog čovjeka tri dana i tri noći, jer je on zaboravio na obećani sastanak. 'Abdullah b. Ebi el-Hamsa (u nekim predajama: el-Hansa), čovjek koji je zabrovaio na taj sastanak, sjetio se nakon tri dana i pohitao ka tom mjestu i, gle, čuda: zatekao mladog Muhammeda, , kako ga čeka! Muhammed, , mu je tada rekao: "Momče, doveo si me u neugodnu situaciju, čekam te evo već tri (dana)!" 138

Koliko su ashabi vodili računa da nekome ne dadnu lažno obećanje najbolje će nam posvjedočiti slučaj 'Abdullaha b. 'Umera, , koji je, iako je bio na samrti, htio realizirati dato obećanje. On je na samrti rekao svojim ukućanima: "Jedan je 136 Prijevod značenja, sura Merjem, 54. 137 El-Qurtubi, El-Džãmi'u li ahkãmi-l-Qur'ãni, 11/121. 138 Ebu Dawud u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-edeb, 89 - Bãbu fi-l-'ideti, hadis br. 4996; Ibn Ebi

ed-Dun'ja u Es-Samtu, hadis br. 460. Iako kod Ebu Dawud u hadisu nije spomenut izraz od "tri dana", ovaj hadis bilježi u dvije verzije ed-Dija el-Makdisi u El-Ehãdisu-l-muhtãre, hadis br. 3092-93; gdje se navodi da je Allahov Poslanik, , čekao tri dana.


78

Kurejšija zaprosio moju kćerku. Ja sam mu dao nešto slično obećanju. Tako mi Allaha, ne želim da Allaha sretnem s trećinom licemjerja pri sebi! Pozivam vas za svjedoke da sam mu dao svoju kćerku za ženu!"

139 Lažna zakletva i lažno svjedo√enje

Među najveće grijehe spadaju lažna zakletva i lažno svjedočenje. Ranije smo spomenuli da je Allah Uzvišeni u poglavlju/sũri El-Hadždž u istu ravan stavio obožavanje kumira i lažni govor i lažno svjedočenje, dok u poglavlju/sũri El-Furqãn robove Milostivog opisuje, pored ostalog, kao one koji ne svjedoče lažno!140

Kolika je opasnost toga grijeha najbolje će dočarati predaja Ebu Bekra, , u kojoj se navodi:

ـ محالر دبثنا عأبيه، قالحد نة، عكرأبي ب ول اهللا : ن ابنسر دا عنكنفقال :م بأ الكبائر؟ ﴿ ئ أال أن

ثالثا( اإل)اك باهللا ين، وا و أقوق ا

و ،

زور شهادة ا زور( ، أو قول ا

متكئا فجلس، فما زال و كان رسول اهللا . ﴾)

. ليته سكت: يكرره حتى قلنا

da je Allahov Poslanik, , upitao: "Hoćete li da vas oba-vijestim o najvećim grijesima?" To je ponovio tri puta. Nakon toga je rekao: "Pripisivanje Allahu druga, neposlušnost roditeljima i lažno svjedočenje ili lažan govor!" Allahov Poslanik, , je bio naslonjen, pa je sjeo. Toliko je to ponavljao (tj. riječi: lažno svjedočenje ili lažni govor) da smo u sebi rekli: 'Da hoće ušutjeti'!" 141 (tj. suosjećali smo sa njim i nismo željeli da ga to uznemirava). 139 Vidi ovaj primjer: Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/1586. 140 Prijevod značenja, sura El-Furqãn, 72. 141 Buhari u Sahih-u, 87 - Kitabu-š-šehãdãt, Bãbu mã qĩle fî šehãdeti-z-zũr, hadis br. 2654, i u

dr. poglavljima slično ovom hadisu, vidi hadise br.: 5976, 6273, 6274, 6871 i 6919; (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.518/h.br.2654, vidi: 4/str.333/h.br.5976, 4/str.503-504/h.br.6273-74, 4/str.814/h.br.6871, i 4/str.846/h.br.6919); Muslim u Sahih-u: 1 - Kitabu-l-ĩmãn, (na sl. str.)►


79

Dakle, lažno svjedočenje i lažan govor je Poslanik, , poseb-no izdvojio i toliko ponavljao, kako bi ukazao na njihovu izuzetnu opasnost i stravične posljedice koje mogu iz toga proizaći.

Hurejm b. Fatik el-Esedi, , prenosi jedan, također, upozora-vajući hadis od Vjerovjesnika, , u kome se kaže:

صالة الصبح، فلما صلى رسول اهللا: عن خريم بن فاتك األسدي قالزور باإل﴿: انصرف قام قائما فقال عدلت شهادة ا

اك باهللا ر، مراثالث.﴾فٱجتنبوا ٱلرجس من ٱألوثـن وٱجـتنـبوا قـول ٱلزور﴿: ثم قرأ

حنـفآء هللا غري

كني به م

]٣٠-٣١ اآلية، :احلج[ ﴾ۦ"Allahov Poslanik, , je jedne prilike, nakon klanjanja sabah-namaza, ustao i rekao: 'Lažno svjedočenje je ravno širku!', i to ponovi tri puta, a onda je proučio kur'ãnski ãjet: 'pa klonite se prljavštine kumira i klonite se lažna govora, *budite iskreno Allahu odani, ne smatrajte Njemu nikoga ravnim (ne činite Mu širk)!'(El-Hadždž, 30-31)"142

Kada je laž dozvoljena?

Laž nije zabranjena sama zbog sebe, nego zbog štete koju obavezno uzrokuje. Budući da je govor sredstvo kojim se ostvaruju ciljevi, onda treba napomenuti da u situaciji kada se cilj ►38 - Bãbu bejãni-l-kebãiri we ekberuhã, h.br.87, i ovo je njegov tekst, a slično u h.br.88-89,

(Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.71/h.br.46); Tirmizi u Sunen-u, 36 - Kitãbu-š-šehadat, 3 - Bãbu: mã džãe fĩ šehãdeti-z-zũri, h.br.2301, slično u: h.br.1901, i 3019, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.398/h.br.2414; 5/str.153-154/h.br.1977, 6/str.438/h.br.3221); Ahmed u Musned-u, 34/str.22-23/h.br.20385, a slično u: 34/str.37/h.br.20394; ed-Dija el-Makdisi u El-Ehãdisu-l-muhtãre, hadis br. 2908; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 7866; i Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, hadisi br. 15 i 30; i drugi.

142 Tirmizi u Sunen-u, 36 - Kitãbu-š-šehãdãt, 3 - Mã džãe fî šehãdeti-z-zũr, hadis br. 2300, i ocjenjuje ga kao garib-predaju, a slično i u hadis br. 2299, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.399/h.br.2415); Ebu Dawud u Sunen-u: 19 - Kitãbu-l-aqdijeti, 15 - Bãbu fi šehãdeti-z-zũri, hadis br. 3599, i ovo je njegov tekst; Ibn Madže u Sunen-u, 13 - Kitãbu-l-ahkãm, 32 - Bãbu šehãdeti-z-zũr, hadis br.2372; Ahmed u Musned-u, 31/str.194/h.br.18898, i od Ejmen b. Hurejma, , u 29/str.145/h.br.17603, i 29/str.580/h.br.18044; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 2/str.254/h.br.744, i u Musannef-u, 7/str.729-730/h.br.23375-76; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 4/str.209/h.br.4162; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4861; i dr.


80

može ostvariti i istinom i neistinitim govorom - tada je laž strogo zabranjena! Međutim, ako se cilj ne može ostvariti istinom, a on je neophodan ili obavezan, onda laž postaje dozovoljenom. Tako je, naprimjer, zaštita muslimanske krvi obavezna, pa ukoliko bi se izgovaranjem istine ugrozio muslimanski život i stradala neka osoba zbog zulumčara kojem bi se istinita informacija pružila - onda je laž obavezna, kako bi se nevina osoba zaštitila!

Tako Mejmun b. Mehran kaže da je nekada laž bolja od istine! Za tu tvrdnju on navodi primjer čovjeka koji nosi sablju i pita za drugu osobu koju namjerava ubiti. Ako mu kažemo istinu, otkrit ćemo čovjeka koji će biti ubijen! Zbog toga se istina mora prešutiti i upotrijebiti laž, koja nam tada postaje obavezna, kako bismo sačuvali život dotićne osobe!143

Također, ako se rat ne može spriječiti ili zaustaviti, ili se ne mogu pomiriti zavadeni, ili se ne može pridobiti nečije srce da afirmira dobro, izuzezv pomoću laži, onda ona postaje dozvoljena, samo je potrebno čuvati se koliko god je to više moguće. Naime, ukoliko čovjek slaže, postoji bojazan da mu to ne pređe u naviku, pa da, eventualno, slaže i kada za to ne bude u nužnoj situaciji.

Izuzetne situacije je Allahov Poslanik, , opisao u predaji Ummu Kulsum bint 'Ukbe b. Ebi Mu'ajt, اهناهللا ع ضير, gdje kaže:

أم نول اهللا عسر تمعا سهة أنقبع تكلثوم بن قولس الكذاب ﴿: ي ل

ي يصلح ب ا ا ا قول خ ا أو ين خ اس ﴾.

"Nije lažac onaj koji nastoji izmiriti ljude, pa prenese dobro ili kaže dobro (lijepu riječ) od sebe, u cilju njihova izmirenja!" 144 143 Vidi ovaj primjer kod el-Gazalija, Preporod islamskih nauka, 5/str.337. 144 Buhari u Sahih-u, 53 - Kitãbu-s-sulhi, 2. Bãbu lejse-l-kãzibu ellezĩ juslihu bejne-n-nãsi,

hadis br. 2692, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.549/h.br.2692); Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 27 - Bãbu tahrĩmi-l-kezibi we bejãni-l-mubãhi minhu, hadis br. 2605, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.272-273/h.br.1810); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 26 - Bãbu mã džãe fĩ islãhi zãte-l-bejni, hadis br. 1937, (Vidi: Tirmizijeva zbirka hadisa, 5/str.172/h.br.2016); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 57 - Bãbu fĩ islãhi zãte-l-bejni, hadis br. 4920, a slično u h.br.4921; Ibn Hibban u ►►


81

Islamski učenjaci, tumačeći citirani hadis, kažu da će čovjek iznositi samo dobre osobine ili dobra djela tih ljudi a izbjegavati njihove loše osobine i ono što su rekli o drugima, tako da to neće, ustvari, biti laž, već izbjegavanje spominjanja loših osobina i stvari kod dotičnih ljudi, kako bi, na taj način, došli do izmirenja dvije osobe.145

Čak neki učenjaci idu dotle da kažu da se može upotrijebiti i klasična laž, hvaleći jednoga drugome, kako bi se izmirili. Uz to, spada i laž u ratnim uvjetima kako bi se izbjeglo stradanje i laž čovjeka svojoj supruzi i supruge njemu, kako bi sačuvali bračnu zajednicu i postojeću harmoniju u braku. To se ekspilicite prijećuje u Muslimovom predanju u kojem, već spomenuta, Ummu Kulsũm bint 'Uqbe, اهناهللا ع ضير, kaže:

م أسمع﴿: قالت عقبة أنها عن أم كلثوم بنت و يرخص ) رسول اهللا( ه اس قول ا ما ء كذبا إال ثالث

حربـال: و اإل، اس صالح ب ا ،

مرأة زوجها رأته و حديث ا رجل ا و حديث ا

﴾ .

"Nisam čula Vjerovjesnika, , da je dozvolio bilo šta od laži koje ljudi prakticiraju, izuzev u tri momenta: u ratu, u pomirenju između ljudi i u priči čovjeka svojoj ženi i ženinoj priči njemu!"

146

► svome Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 9 - Bãbu-l-kezibi, tom13/str.40/had.br.5733;

Ahmed u Musned-u, 45/str.240-243/h.br.27272-73, i str.248/h.br.27277; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 50 - Kitãbu-s-sijer, 46. bãb, 8/str.36/h.br.8588, vidi i: 8/str.235-236/h.br.9074-75; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 8/str.286/h.br.8655; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4791 i 11096; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, h.br.385; i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, hadis br. 503; i drugi.

145 Vidi o tome: Ibn Hadžer el-'Asqalani, Fethu-l-Bãrĩ, 5/str.353. 146 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 27 - Bãbu tahrĩmi-l-kezibi we bejãni-l-

mubãhi minhu, h.br.2605, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.272-273/h.br.1810); Ahmed u Musned-u, 45/str.240-241/h.br.27272; Nesai u Sunen-u, 8/str.236/h.br.9075. Slično bilježe, sa drugim senedom: Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 26 - Bãbu: mã džã fĩ islãhi zãti-l-bejni, hadis br. 1939, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.172-173/h.br.2016); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 58 - Bãbu fĩ islãhi zãti-l-bejni, hadis br. 4921; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 197 - Mã ruhhisa fĩhi mine-l-kezibi, 8/str.603/h.br.26976; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 13/str.118-119/h.br.3540; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, h.br.575; i dr.


82

Umjesto laži - aluzija

Čovjek će nekada doći u vrlo neugodan položaj. Ako kaže istinu - može načiniti velike neugodnosti, a ako slaže - učinit će grijeh. Tada čovjek sasvim slobodno može pribjeći aluziji, nekoj vrsti marifetluka i konkretno ne odgovoriti na postavljeno pitanje. Prenosi se da je jedan od naših časnih prethodnika govorio: "U aluziji je čovjeku dovoljno izlaza od laži!"

147

Poznat je slučaj Allahovog Poslanika, , i Ebu Bekra, , kada su bili u nekoj vrsti izvidnice u blizini Mekke, dobijajući informacije o mušricima, prije nego je došlo do oslobodenja Mekke. Upitani odakle dolaze, Vjerovjesnik, , je odgovorio: Mine-l-mãi/Iz vode, aludirajući da smo svi stvoreni iz vode, što je bila istina, a prikrivajući da dolaze iz Medine, jer bi ih onda neprijatelj otkrio i, tako, osujetio oslobadanje Mekke. Čovjek je mislio da se radi o plemenu Mã' iz Iraka i time se zadovoljio, te iznio vrlo važne i dragocjene informacije o kretanju idolo-poklonika iz Mekke i tako muslimanima olakšao konačno oslobađanje Mekke iz ruku nevjernika, 630. god.

Na kraju ćemo navesti neke primjer kako su se naši prethodnici vješto koristili aluzijom i marifetlucima kada su željeli izbjeci laž i tako se sačuvati od grijeha, ali i izbjeći neugodnosti koje bi ih zadesile da su direktno kazali ono što su mislili.

Mu'ãz b. Džebel, , bio je namjesnik 'Umera b. el-Hattãb, . Kada se vratio kući, žena mu je prigovorila: "Nisi donio svojoj porodici ono što je uobičajeno da donose namjesnici!!!" On se pravdao tako što joj je rekao: Nisam mogao jer sam imao nadzornika! Ona na to primjeti: "Kako je 'Umer mogao poslati nadzornika za tobom, a bio si povjerljiv kod Poslanika, , i Ebu Bekra?!" Te njene riječi su se proširile medu ženama, pa kada je za to čuo 'Umer, , poslao je po njega i upitao ga: "Kako to tvrdiš da sam za tobom poslao nadzornika?!" Mu'az, , mu je 147 el-Gazali, Preporod islamskih nauka, 5/str.342.


83

odgovorio: "Nisam imao drugogo izlaza nego da se tako opravdam pred svojom ženom!" (misleći pod nadzornikom na Allaha Uzvišenog, koji sve svojim znanjem zna i nadzire!). Nakon toga, 'Umer, , se nasmijao i dao mu nešto, rekavši: "Zadovolji je ovim!" 148

Ibrahim en-Neha'i, poznati učenjak iz druge generacije muslimana, nije svojoj kćerki govorio: "Kupit ću ti slatkiš, već je govorio: "Šta misliš da ti kupim slatkiš?", plašeci se da, eventualno, zaboravi ili ne imadne mogućnosti kupiti, da ne dođe u iskušenje da joj slaže!149

Spomenuti učenjak, kada bi ga neko zvao a nije volio da ga sretne i dočeka u svojoj kući, rekao je svojoj služavki: "Reci mu da me potraži u džamiji, a nemoj mu govoriti da nisam ovdje kako ne bi bila laži, a Ša'bi, veliki islamskih učenjak iz prvih generacija muslimana, kada bi ga neko tražio a on bio u kući, a nije volio da izlazi sa tom osobom, nacrtao bi krug i rekao svojoj služavki: Stavi prst u ovaj krug i reci mu: "Nije ovdje!" 150

Mudro nas savjetuje Ibrahim en-Neha'i kako da postupimo kada dođemo u izuzetno neugodnu situaciju. On kaže: "Kada te neko pritijesni, pa ne budeš imao drugog izlaza, a mrsko ti je slagati, onda reci: 'Allah zna šta (ni)sam rekao o tome.' Tako će onaj koji sluša misliti da se negira nešto, a kod tebe će to biti potvrda!" 151

148 el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1599. 149 Cit. cijelo, tom i strana. 150 Ibid. 151 Ebu Hamid el-Gazali, Preporod islamskih nauka, 5/str.342.


84


85

Psovka, razvratan i ružan govor

Psovka, razvratan i ružan govor posljedice su aktiviranja našeg jezika. To su grijesi kojih se možemo sačuvati, čuvajući svoj jezik i pažljivo vodeći računa o tome šta izgovaramo.

Allahov Poslanik, , u predanju Ibn Mes'ũda, , upozorava:

مسلم فسوق ﴿ :قال رسول اهللا : قال، اهللا ابن مسعودعن عبد سباب ا

فر و قتا ﴾. "Psovanje vjernika je grijeh a borba protiv njega je kufr!"

152 Pod psovanjem vjernika misli se na svaku vrstu uznemiravanja. Svaka vrsta uznemiravanja vjernika je strogo zabranjena. Allah Uzvišeni u Qur'ãnu to definira očitim grijehom:

ين يؤذ ون ٱلمؤمنني وٱلمؤمنــت بغري ما ٱكـتـسبوا وٱ

فـقد ٱحـتملوا ـتــنا وإثما مبي

﴾٥٨﴿نا "A oni koji vjernike i vjernice vrije|aju, a oni to ne zaslužuju, tovare na sebe klevetu i pravi grijeh."

153 152 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 44 - Bãbun mã junha 'ani-s-sibãbi we-l-le'ani, hadis

br. 6044, vidi i hadise br. 48 i 7076, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.369/h.br.6044, vidi i: 1/str.53/h.br.48, 4/str.943/h.br.7076); Muslim u Sahih-u: 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 28 - Bãbun bejãni qawli-n-Nebijji, : Sibãbu-l-muslimi fusũqun we qitãluhu kufrun, hadis br. 64, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.84/h.br.65); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 52. bãb, hadis br. 1983, vidi i br. 2635, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa,

5/str.195/h.br.2062, vidi i: 6/str.156-157/h.br.2784); Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 7 - Kitãbu-l-muhãrebeti, 23 - Qitãlu-l-muslimi, 3/str.458-461/h.br.3558-63 i u Sunenu-s-sugrã, h.br.4105; Ibn Madže u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-fiten, 4 - Sibãbu-l-muslimi fusũqun we qitãluhu kufrun, hadis br. 3939-3941, vidi i h.br.69; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.207/h.br.256, i

1/str.200/h.br.245; Ahmed u Musned-u, 6/str.157-158/h.br.3647, i: 3903, 4126, 4178, 4262; Ibn Hibban u Sahih-u, 48 - Kitãbu-r-rehn, 1 - Bãbu mã džãe fi-l-fiten, 13/str.266/h.br.5939; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 8/str.408/h.br.4991, 9/str.55-56/h.br.5119, 9/str.183-184/h.br.5276; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 1/str.223/h.br.734, i 4/str.44/h.br.3567, i preko Ebu Hurejre, , 6/str.37/h.br.5723; bilježi ga i u Mu'džemu-l-kebĩr, 1/str.145/h.br.325, i 10/str.129/h.br.10105; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 6662; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 202. bãb, str. 115-116, hadis br. 429 i 431; i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str. 326, hadisi br. 595 i 596.

153 Prijevod značenja, sũra El-Ahzãb, 58. ãjet.


86

Što se, pak, tiče borbe i ratovanja protiv vjernika, što je u riječima Poslanika, , označeno kao kufr, islamski učenjaci nemaju jedinstven stav. Dio učenjaka smatra da je to kufr ni'me (poricanje Allahove blagodati), a ne kufr koji izvodi iz vjere, drugi, pak, smatraju da se tim hadisom isključivo želi ukazati na veličinu i opasnost dotičnog grijeha, dok ima i onih koji smatraju da se kufr u spomenutom hadisu odnosi na onoga koji taj grijeh smatra dozvoljenim.154

Ukoliko dođe do psovanja i vrijeđanja, za to će grijeh snositi osoba koja je uzrokovala takvu reakciju, pod uvjetom da druga osoba bude dostojanstvena i ne pređe mjeru u uzvračanju na te uvrede. Ebu Hurejre, , prenosi hadis Poslanika, , u kojem kaže:

مست﴿ : قال أن رسول اهللا ، عن أبي هريرة ا بان ما قـ ع اا ال يادمظلوم عتد ا م منهما ما

﴾. "Kada dvojica jedan drugog grde i vrijeđaju (psuju), onaj koji prvi počne snosi sav grijeh, osim da drugi (napadnutî) u svom odgovoru ne pređe mjeru (i ne kaže više nego što je njemu rečeno – tj. ne pretjera)!" 155

Pored toga, Allahov Poslanik, , je zabranio psovanje mrtvih, kao što se navodi u Buharijinoj predaji od 'Aiše, radijallahu 'anha:

س﴿: قال النبي :قالت رضي اهللا عنها عن عائشة ال واتـ بوا األ هم قد ، فإ

وا أفضوا إ ما قد

﴾. 154 Vidi o tome: dr. Muhammed Nu'ajm Jasin, El-Imãn, str. 251-252. 155 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 18 - Bãbu en-nehji 'ani-s-sibãbi, hadis

br. 2587, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.274/h.br.1812); Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 51 - Mã džãe fi-š-šetmi, hadis br. 1981, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.193/h.br.2060); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 44 - Bãbu-l-mustebbãni, hadis br. 4894; Ahmed u Musned-u, 12/str.138/h.br.7205, 16/str.220/h.br.10329, 16/str.411-412/h.br.10703; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bab, 13/str.36/h.br.5728; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 7/str.251/h.br.4259, 11/str.367/h.br.6481, 11/str.398/h.br.6518; Ibn Hadžer el-'Asqalãni u Metãlibu-l-'ãlije, 30 - Kitãbu-l-edeb, 51. bãb, 11/str.838/h.br.2710; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 3/str.73/h.br.2525; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.:6666-67; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 200. bãb, str.114/hadisi br.423 i 424; i drugi.


87

"Ne psujte mrtve, jer su oni našli ono što su sebi pripremili!"

156, dok se u Tirmizijinom predanju od Mugĩre b. Šu'be, , spominje da je Allahov Poslanik, , rekao:

تؤذوا األحياء﴿ : قال رسول اهللا :قال ، عن المغرية بن شعبة وات سبوا األ ال ﴾. "Ne psujte mrtve, jer to uznemirava žive!" 157

Uz to je Allahov Poslanik, , zabranio psovanje vremena, vjetra, povišene temperature i pijetla.

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , kazao: هر﴿ : قالعن النبي ، عن أبي هريرة سـبوا ا ال

فإن اهللا هو ا، هر ﴾.

"Nemojte psovati vrijeme, jer je Allah vrijeme!" 158, a u dru-

goj dužoj verziji Vjerovjesnik, , navodi da je Allah, , kazao:

قال اهللا ﴿: قال أن رسول اهللا ، عن أبي هريرة :ن آدم يؤذي ا

قول، :يا خيبة ا هر

م! قولن أحد فال هر: يا خيبة ا فإ!

هر، أقلب أنا ا

هاره له و يضتهما، فإذا شئت

﴾ . "Čovjek me uznemirava svojim govorom: 'Loša li vremena!' Zato neka niko ne kaže: 'Lošeg li vremena!', jer Ja sam 156 Buhari u Sahih-u, 23 - Kitãbu-l-dženãiz, 97 - Bãbun mã junhã min sebbi-l-emwãt, hadis br.

1393, vidi i: 6516, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.947/h.br.1393, i 4/str.628/h.br.6516, vidi i: Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str. 306, hadis br. 701); Nesai u Sunen-u (el-kubra), 3 - Kitãbu-l-dženãiz, 52 - En-nehju 'an sebbi-l-emwãt, 3/str.426/h.br.2074; Darimi u Sunen-u, 17 - Kitãbu-s-sijer, 68 - Bãbu fi-n-nehji 'an sebbi-l-emwãt, h.br.2511; Ahmed u Musned-u, 42/str.296/h.br.25470; Ibn Hibban u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-dženãiz, 8.bãb, 7/str.291/h.br.3021; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.6678.

157 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 51 - Mã džãe fi-š-šetmi, hadis br.1982, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.193/h.br.2061); Ahmed u Musned-u, 30/str.149-150/h.br.18209-210; Ibn Hibban u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-dženãiz, 8. bãb, 7/str.292/h.br.3022; Ibn Hadžer el-'Asqalani u Metãlibu-l-'ãlije, 30 - Kitãbu-l-edeb, 54. bãb, hadis br. 2725; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereti, Kitãbu-l-edeb, 15. bãb, 7/str.414-415/h.br.7186; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 8/str.29/h.br.7278.

158 Muslim u Sahih-u, 40 - Kitãbu-l-elfãz mine-l-edebi we gajrihã, 1 - Bãbu-n-nehji 'an sebbi-d-dehri, hadis br. 2246, (Usporedi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.275/h.br.1814); Ahmed u Musned-u, 15/str.70/h.br.9137, 16/str.239/h.br.10367, i u: 16/str.290/h.br.10479; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10/str.451/had.br.6066; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereti, Kitãbu-l-edeb, 16. bãb, 7/str.420/had.br.7198; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 1/str.199-200/h.br.637; i 5/str.360/h.br.5552; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.4988.


88

vrijeme.159 Mijenjam njegove noći u dane, a kada htjednem

Ja ću ih usmrtiti!" 160

Džabir b. 'Abdullah, , prenosi: )أو أم المسيب( دخل على أم السائب ،عن جابر ابن عبد اهللا، أن رسول اهللا

ك﴿: فقال ما سائبيا ؟ أم ا

!)يبسا أم المي تزفزف !)أو ﴾ .ى، ال : قالتمالح

س ا﴿: فقال . بارك اهللا فيها ال

ها تذهب خطايا ب آدم كما ، فإ

ديد يذهب الك خبث ا ﴾. Allahov Poslanik, , ušao kod Ummu-s-Sãib (ili Ummu-l-Musejjeb), radijallahu 'anhuma, a ona je imala povišenu temperaturu (groznicu) i loše se o tome izrazila, pa joj je Poslanik, , rekao: "Nemoj psovati groznicu, jer ona briše grijehe sinova Ãdemovih, kao što kovački mijeh skida hrđu sa željeza!"

161

Zejd b. Halid***, , prenosi da je Poslanik, , upozorio: س﴿ : اهللا قال رسول: قال، )ينهجال( عن ريد بن خالد ال يك ـ بوا ا

لصالة فإنـه يوقظ ﴾ .

"Nemojte psovati pijetla, jer on budi na namaz!"162 159 tj. Ja uzrokujem sve što se događa u tom vremenu. 160 Muslim u Sahih-u, 40 - Kitãbu-l-elfãz mine-l-edebi we gajrihã, 1 - Bãbu-n-nehji 'an sebbi-

d-dehri, hadis br. 2246, (Usporedi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.274/h.br.1813). Slično bilježe: Buhari u Sahih-u, 65 - Kitãbu-t-tefsĩr, hadisi br.: 4826, 6181, i 7491, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 3/str.813/h.br.4826, 4/str.442/h.br.6181, 4/str.1170-71/h.br.7491); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 181. bãb, hadis br. 5274; Ahmed u Musned-u, 13/str.111/h.br.7683, 13/str.143/h.br.7716, a sl. u: 12/str.187/h.br.7245; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, 13/str.22-23/h.br.5714; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 54 - Kitãbu-t-tefsĩri, 10/str.254-255/had.br.11423; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 8/str.354-355/h.br.8856.

161 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 14 - Bãbu sewãbi-l-mu'mini fimã jusĩbuhu min meredin ew huznin ew nahwe zãlike, hadis br. 2575; Ibn Hibban u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-dženãizi, 1 - Bãbu mã džãe fi-s-sabri we sewãbi-l-emrãd, 7/str.200/h.br.2938; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 4/str.64/h.br.2083, 4/str.125/h.br.2173; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 9839; Taberani u Ed-Du'au, h.br.2071.

*** To je Zejd b. Halid El-Džuheni, . 162 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 114 - Mã džãe fi-d-dĩki we-l-behãimi, h.br.5101.

Hadis je sahĩh, (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1222/h.br.7314); Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, 13/str.37-38/h.br.5731; (na sl. str.)►


89

Ubejj b. Ka'b, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: ح﴿ :قال ر سول اهللا :عن أبي بن كعب، قال ر سبوا ا ال

رهون ، تم ما ت فإذا رأ

وا قو ح: ر ك من خ هذه ا سأ لهم إنا ا

و خ،

رت يها و خ ما أ ما

به ح، ر عوذ بك من هذه ا و

رت به، يه و ما أ و ما

﴾. "Nemojte psovati vjetar, pa ako vidite nešto što ne volite, proučite: 'Allãhumme innã nes'eluke min hajri hãzihi-r-rĩhi we hajri mã fĩhã we hajri mã umiret bihi, we ne'ũzu bike min šerri hãzihi-r-rĩhi we šerri mã fĩhã we šerri mã umiret bihi!' - Allahu, molimo te za dobro ovog vjetra, za dobro koje nosi i za dobro s kojim je poslan, a utječem ti se od njegovog zla, zla koji nosi i zla s kojim je poslan!"

163

U drugim predanjima se prenosi da je Poslanik, , rekao:

ح﴿ :قال رسول اهللا :هريرة قال عن أبي ر سبوا ا ال

اهللا، ها من روح فإ تأ ،

ة و العذاب ر با

ن سلوا اهللا، و ل ها عوذوا باهللا من ها و من خ

﴾.

"Nemojte psovati vjetar, jer je on Allahova milost ljudima, nosi im milost i kaznu! Nego molite Allaha za njegovo dobro i utječite se od njegovog zla!" 164

►Ahmed u Musned-u, 36/str.13/h.br.21679, a sl. u: 28/str.263/h.br.17034; Nesai u Sunen-u

(el-kubra), 53 - Kitãbu 'ameli-l-jewmi we-l-lejli, 267. bãb, 9/str.345-346/had.br.10715-16; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2/str.261/h.br.999; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereh, Kitãbu-l-edeb, 15. bãb, 7/str.414/had.br.7183, a slično u: 7/str.412/had.br.7177; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr-u, 5/str.240-241/h.br.5210-212, a slično u Mu'džemu-l-ewset-u, 4/str.64/h.br.3620; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4930, 4933, 4935, i 5171.

163 Tirmizi u Sunen-u: 34 - Kitãbu-l-fiten, 65 - Mã džãe fi-n-nehji 'an sebbi-r-rĩhi, hadis br.2252, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.368-369/h.br.2366); Ahmed u Musned-u, 35/str.75-76/h.br.21138-139. Predaja je sahĩh/autentična. (Provjeri: Albani, Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1223/h.br.7315). Bilježi ga još i Nesai u Sunen-u (kubra), 53 - Kitãbu 'ameli-l-jewmi we-l-lejli, 9/str.341-342/h.br.10703-04.

164 Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edebi, 29 - Bãbu-n-nehji 'an sebbi-r-rĩhi, hadis br. 3727; Ahmed u Musned-u, 12/str.375/h.br.7413, 15/str.396/h.br.9629. Ovaj hadis je sahĩh/ vjerodostojan. (Pogledaj: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1223/h.br.7316). Slično ga bilježi i Ebu Dawud, Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 112 - Bãbu mã jeqũlu izã hãdžet er-rĩhu, hadis br. 5097; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 12. bãb, 10/str.26/h.br.29706.


90

Posebno je Allahov Poslanik, , upozorio na psovanje i vrijeđanje ashaba. U predaji Ebu Hurejre, , on energično kaže:

سـبوا أصحا﴿: قال رسول اهللا :قال عن أبي هريرة ال سـبوا ، ال

أصحا يده، ف ي فو ا م أنـفق مثل أ، و أن أحد

حد ذهبا ما ،أدرك مد أحدهم و ال نصيفه ﴾ .

"Ne vrijeđajte (ne psujte) moje ashabe! Ne vrijeđajte (ne psujte) moje ashabe! Tako mi Onoga u Čijoj je ruci moja duša, kada bi neko od vas udijelio koliko brdo Uhud zlata ne bi dostigao vrijednost njihovog mudda (pregršt) niti pola njega!" 165

A kako i ne bi Allahov Poslanik, , upozorio kad Allah, , u Qur'anu za njih kaže:

ين ٱتبعو بإحسـن وٱلسـبقون ٱألولون من ٱلمهـجرين وٱألنصار وٱ

رضى ٱهللا م ع

ورضوا عنه

وأعد م جنـت ـهـ ل ...﴿١٠٠﴾

"Allah je zadovoljan prvim muslimanima, muha-džirima i ensarijama i svima onima koji ih u dobru slijede (dobra djela čineći), a i oni su zadovoljni Njime ; za njih je On pripremio džennetske baš}e ..." 165a

165 Muslim u Sahih-u, 44 - Kitãbu fedãili-s-sahãbeti, , 54 - Bãbu tahrĩmi sebbi-s-sahãbeti, ,

h.br.2540, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.225/h.br.1746); Buhari u Sahih-u , 62 - Kitãbu fadãili-s-sahãbeti, 5. bãb, hadis br. 3673, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 3/str.19/h.br.3673); Tirmizi u Sunen-u, 50 - Kitãbu-l-menãqibi, 135. bãb, hadis br. 3861, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 6/str.520/h.br.4129); Ebu Dawud u Sunen-u, 35 - Kitãbu-s-sunneti, 11. bãb, hadis br. 4658; Ibn Madže u Sunen-u, Kitãbu-l-muqaddimeti, 11. bãb, hadis br. 161; Ahmed u Musned-u, 17/str.137-138/h.br.11079, 18/str.80/h.br.11516, 18/str.152/h.br.11608; Ibn Hibban u Sahih-u, 61 - Kitãbu ihbãrihi, , 'an menãqibi-s-sahãbeti, 2. bãb, 16/str.238-239/h.br.7253, vidi i: 16/str.242/h.br.7255; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 47 - Kitãbu-l-menãqibi, 60 - Menãqibu ashãbi-n-Nebijji, , 7/str.372/h.br.8250-51; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.637/h.br.2297; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.342/h.br.1087, 2/str.396/h.br.1171, i 2/str.411/h.br.1198; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 29 - Kitãbu-l-fedãili, 56.-i bãb, 11/str.215/had.br.32944; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 1/str.212/h.br.687, i 6/str.338/h.br.6567; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, had.br.1500; Ahmed b. Hanbel u Fedãilu-s-sahãbeti, h.br.5.

165a Prijevod značenja, sũra et-Tewbeh, 100. ãjet.


91

Hafiz Šemsuddin ez-Zehebi tvrdi da onaj koji napada i psuje ashabe izlazi iz vjere i prestaje biti vjernik.166

Osim toga, Allahovo prokletstvo je na onoga koji psuje i vrijeđa ashabe, kako je došlo u predaji preko 'Atãa, od majke vjernika, 'Ãiše, اهناهللا ع ضير/radijallãhu 'anhã, gdje Allahov Poslanik, , jasno upozorava:

نة عائشاعهناهللا ع ضيرول اهللا : ، قالتسقال ر :﴿سـبوا أصحا ال لعن ،

اهللا من سب أصحا ﴾. "Ne vrijeđajte (ne psujte) moje ashabe! Allah prokleo onoga ko psuje (vrijeđa) moje ashabe."

166a

Allahov Poslanik, , u predaji od Enesa b. Malika, , kaže: س﴿: قال رسول اهللا : ، قالعن أنس بن مالك ال بوا أصحاـ

فإنه !

زمان قو ء آخر ا ي سبون أصحا م عودوهم. رضوا فال فإن

، و إن

ناكحوه شهدوهم، و ال ماتوا فال م، و ال توارثوهـ سلموا عليهم ـ م، و ال

و ال تصلوا عليهم ﴾.

"Ne psujte (ne vrijeđajte) moje ashabe! Zaista će se, pred kraj svijeta (u ãhiri-zemãnu) pojaviti narod koji će vrijeđati moje ashabe. Pa ako se takvi razbole – ne posjećujte ih, kada umru ne prisustvujte dženazi, ne ženite se od njih niti udavajte za njih, niti ih nasljeđujte, na selamljujte se s njima niti za njima klanjajte!" 166

b

Psovka i vrijeđanje Allaha, , i Njegovog Poslanika, , kao i 166 Šemsuddin ez-Zehebi, Kitãbu-l-kebãir, str. 237. 166

a Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 5/str.94/h.br.4771, i hadis je sahĩh. Bilježe ga i: Hatĩb el-Bagdãdi u Tãrĩhu-l-Bagdãd, 4/str.250; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, hadis br. 4526; Ahmed b. Hanbel u Fadãilu-s-sahãbeti, hadis br. 11.

166

b El-Mizzi, Tehzĩbu-l-kemãl, 6/str.498-499; Qadi 'Ijãd u Eš-Šifã bi ahwãli-l-Mustafã, 2/str.183-184; Hatĩb el-Bagdãdi u Tãrĩhu-l-Bagdãd, 8/str.726. Ova predaja je munkerun-džidden. Imam ez-Zehebi je ocjenjuje slično u El-Mizãn, 1/319. Slično ovom hadisu su hadisi koji govore o medžusijama ovog ummeta (qaderije). Navode ih gotovo svi sakupljači hadiskih zbirki Kutubu-t-tis'a, i dr.


92

temeljnih istina vjere, ne samo da su teški grijesi, nego, u isti mah, počinioca izvode iz vjere i svrstavaju ga u otvorene nevjernike!

Ne treba vrijeđati i psovati nečije svetinje niti roditelje, jer će to, ustvari doprinijeti, kako se navodi u nekim predajama, da i oni počnu vrijeđati i psovati naše svetinje i naše roditelje. Tako 'Abdullah b. 'Amr, , prenosi hadis u kojem se strogo zabranjuje da čovjek psuje svoje roditelje. Kako će čovjek psovati svoje roditelje?! Allahov Poslanik, , kaže:

إن من أ الكبائر أن ﴿ : قال رسول اهللا : قال عن عبد اهللا بن عمرو

يه رجل وا يلعن ا : ف يلعن الرجل والديه؟ قاليا رسول اهللا، و كي: قيل. ﴾

سب أباه﴿ رجل، ف رجل أبا ا سب ا

سب أمه، سب أمه ف و ﴾. "Uistinu, među najveće grijehe spada, da čovjek psuje svoje roditelje!" Neko je upitao: "A kako to čovjek (može da) psuje svoje roditelje, Allahov Poslaniče?" On je odgovorio: "Čovjek psuje oca drugog čovjeka, pa taj onda psuje njegova oca ili njegovu majku, pa mu taj odvrati i psuje njegovu majku!" 167

Inače, svaki bestidan i besramnan govor islamom je zabra-njen i vjernik ga treba izbjegavati i svoj jezik pažljivo čuvati od onog što ima ružno i razvratno značenje. Allahov Vjerovjesnik, , jasno je naglašavao potrebu čuvanja jezika od svega toga.

167 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 4 - Bãbu lã jesubbu-r-redžulu wãlidejhi, hadis br.5973,

(Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.329/h.br.5973, i: Buharijina zbrika hadisa (sažetak), str.910/h.br.2008); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitabu-l-imãn, 38 - Bãbu bejãni-l-kebãiri we ekberihã, hadis br. 90; Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 4 - Bãbu: mã džãe fĩ 'uqũqi-l-wãlidejni, hadis br. 1902, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.154/h.br.1978); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 128 - Bãbu fĩ birri-l-wãlidejni, hadis br. 5141; Ahmed u Musned-u, 11/str.600/h.br.7029, 11/str.430-431/h.br.6840, 11/str.83/h.br.6529, a sl. u 11/str.582/h.br.7004; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 4 - Bãbu haqqi-l-wãlidejni, 2/str.143-145/h.br.411-412; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.26/h.br.2383; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 200 - Men qãle: lã tesubbu ehaden we lã tel'anhu, 8/str.605/h.br.26986; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.: 4859, i 7869-70; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 14. bãb, str.18, h.br.27; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-birri we-s-sileti, Bãbu tahrĩmi-l-'uqũqi, 13/str.16-17/h.br.3427;


93

'Abdullah b. Mes'ũd, , prenosi predaju u kojoj je Allahov Poslanik, , jasno definirao vjernika:

مؤمن بالطعان ـل﴿: قال رسول اهللا : قالعن عبد اهللا بن مسعد س ا

ذي لعان و ال الفاحش و ال ا و ال ا ﴾. "Vjernik ne vrijeđa, ne proklinje, nije bestidan i nije besraman!"

168

Ukoliko se desi da se nekome omakne pa izgovori ružne i razvratne riječi, pravilo je da izgovori istigfar i zamoli Allaha Uzvišenog da mu oprosti taj grijeh!169

168 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-silleti, 48 - Mã džãe fi-l-la'neti, hadis br. 1977,

i ocjenjuje ga kao hasenun-garib. (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.191/h.br.2056). Šejh el-Albani ga ocjenjuje kao autentičan/sahĩh. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we ziijãdetuhu, 2/str.949/h.br.5381). Bilježe ga i: Ahmed u Musned-u, 6/str.390/h.br.3839, 7/str.60/h.br.3948; Ibn Hibban u svome Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãn, 4 - Bãbu fardi-l-ĩmãn, 1/str.421/h.br.192; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.239-240/h.br.355, i u svome Musannef-u, 24 - Kitãbu-l-ĩmãn, 4. bãb, 10/str.295/h.br.30852; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.20/h.br.5088, i 9/str.258/h.br.5379; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 2/str.225/h.br.1814, i u Mu'džemu-l-kebĩr, 10/str.256/h.br.10483; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.: 4910 i 6676; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, /str./h.br.3555; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 145 - Bãbun lejse-l-mu'minu bi-t-ta'aãni, str. 87, hadis br. 312, vidi i br. 332; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, str.205/h.br.324.

169 Vidi o tome: en-Nevevi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 623-624.


94


95

Potvaranje poštenih osoba

Jezik se često koristi i za potvoru i optužbu neke čestite i poštene osobe, npr. da je počinila bludnu ili neku drugu nečasnu radnju ili čin. To se posebno pokušava imputirati i časnom i poštenom vjerniku ili vjernici, kako bi im se atakovalo na njihov autoritet i ugled. Zbog toga Gospodar svjetova otvoreno prijeti u Svojoj Jasnoj Knjizi:

ين ءامنوا لـهـم عذاب ين يحـبون أن تـشيع ٱلفـحشة ىف ٱ إن ٱ

خرة وٱهللا نيا وٱ أل ىف ٱ

يعلم وأن ال تعلمون

﴿١٩﴾

"One koji vole da se o vjernicima šire bestidne gla-sine ~eka teška kazna i na ovom i na onom svijetu; Allah sve zna, a vi ne znate." 170

Allah Uzvišeni prijetnjom prokletstvom i na ovom i na onom svijetu, za one koji potvore čestite osobe, jasno nagovještava pogubnost te negativne osobine:

ين يرمون ٱلمحـصنـت ٱلغـــفلـت ٱلمؤمنـــت لعـنوا إن ٱ

خرة ولـهـم عذاب عظ نـيا وٱ ىف ٱ

﴿٢٣﴾

"Oni koji obijede ~estite, bezazlene vjernice, neka budu prokleti i na ovom i na budu}em svijetu; njih ~eka patnja nesnosna!" 171

Analizirajući ove ajete dolazimo do zaključka da Allah, , spominje čestite vjernice, što, eksplicite, upućuje na zaključak da će žene češće biti predmet potvore. To najbolje ilustrira primjer 'Ãiše, radijallãhu 'anhã, časne supruge Allahovog Poslanika, , koju su licemjeri pokušali potvoriti. Allahova, , odbrana i zaštita te časne žene i njene čestitosti - neka je Allah s njom zadovoljan - izvršena je Njegovim direktnim interveniranjem i afirmiranjem 170 Prijevod značenja, sũra En-Nũr, 19. ãjet. 171 Prijevod značenja, sũra En-Nũr, 23. ãjet.


96

njenog moralnog digniteta u poglavlju En-Nũr, čime je svima bilo jasno o kakvom nečasnom imputiranju licemjera se radi.

Međutim, koliko je potvora štetna i zarazna jasno ilustrira ovaj 'Ãišin, radijãllahu 'anhã, slučaj. Iako, znajući da je ona Poslanikova, , supruga a naša časna majka, čak su i neki vjernici iznosili tu potvoru, Allah, , kaže:

م ين جآءو بٱإلفك عصبة من إن ٱ

... ﴿١١﴾

"Me|u vama je bilo onih koji su iznosili potvoru!" 172

Gospodar svjetova, Allah, , u ãjetima sũre En-Nũr osuđuje takav postupak, kako u vrijeme u kojem se to desilo, za vrijeme poslanstva Muhammeda, , tako i upozorenje onima koji dolaze poslije njih. Jer potvora na majku vjernika je potvora na Poslanika, , i devalviranje njegove ličnosti, što je očitito nevjerstvo/kufr.

Ovim ãjetima majka vjernika (ar. ummu-l-mu'minĩn), 'Ãiša, radijallãhu 'anhã, biva "opravdana sa nebesa" čime je dokazana njena nevinost i neporočnost.

Allah Uzvišeni pita te vjernike:

عتموه لوآل إذ

ظن ٱلمؤمنون وٱلمؤمنـت

بأنفسهـم خريا وقالوا هـذآ إفك مبني

﴿١٢﴾

"Zašto, ~im ste to ~uli, nisu vjernici i vjernice jedni o drugima dobro pomislili

i rekli: 'Ovo je o~ita potvora'!?" 173

Koliko nas danas sluša ovu Allahovu, , zapitanost?! Koliko je danas muslimana, nakon optužbe nekoga na račun drugog muslimana, spremno braniti njegovu čast i dostojanstvo?! Naža-lost, najveći dio muslimana danas se utrkuje, nakon potvore nekog 172 Prijevod značenja, sũra En-Nũr, 11. ãjet. 173 Prijevod značenja, sũra En-Nũr, 12. ãjet.


97

vjernika, da donosi konačne presude i iznosi svoje sumnje u pogledu njegove čestitosti i neporočnosti. Posebno je to izraženo danas u raznim neobjektivnim medijskim kućama, koje poradi dunjalučkih prolaznih vrijednosti i materijalnog šićara ili senzacionalističke vijesti, plasiraju vijesti i potvore bez ikakve provjere, dokaza i argumenata, ne vodeći računa o negativnim posljedicama koje će itekako pretrpjeti potvorene osobe. Ta potvora je izuzetno opasna kada je u pitanju optužba za blud.

Znajući da će se potvora širiti kao kuga, što je slučaj i u današnjem vremenu, Allah Uzvišeni je odredio mehanizme koji će to spriječiti i tu pojavu minimizirati. On, , kaže:

ين يرمون ٱلمحصنـت ثـم لم يأتوا بأربعة شهدآء وٱ

و فٱج ثمـن ني

ك ٱلفـسقون ة وال تقبلوا ل شهـدة أبدا وأولـ ج

إال ﴾٤﴿ ين تابوا ٱ

من بعد ذ

لك وأصلحوا فإن ٱهللا غفور رح ﴿٥﴾

"One koji okrive poštne žene, a ne dokažu to s ~etiri svjedoka, sa osamdeset udaraca bi~em izbi~ujte i nikada više svjedo~enje njihovo ne primajte; to su ne~asni ljudi, osim onih koji se poslije toga pokaju i poprave, jer Allah prašta i samilostan je!" 174

Allahov Poslanik, , je taj grijeh ubrojio u jedan od najtežih grijeha i toga se muslimani posebno moraju čuvati. Naime, Ebu Hurejre, , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

قات﴿ : قال، عن النبي عن أبي هريرة مو سبع ا بوا ا اجت يا : قالوا .﴾

ك باهللا﴿ :رسول اهللا و ما هن؟ قال ا سحر، و ا ت، و فس ال حرم ل ا

اهللا إال با اـ ر ل ا ق، و أ يم، ل مال ا و أ

زحف و قذف ، و يوم ا و ا

مؤمنات الغافالت صنات ا ﴾.

174 Prijevod značenja, sũra En-Nũr, 4-5. ãjet.


98

"Klonite se sedam teških grijeha!" Ashabi su upitali: "A koji su to, Allahov Poslaniče?" On je odgovorio: "Pripisivanje Allahu druga, sihir, ubijanje nedužne osobe, uzimanje kamate, bespravno trošenje imetka siročadi, bježanje s bojnog polja i potvaranje za blud čestitih i bezazlenih vjernica!"

175

175 Buhari u Sahih-u, 55 - Kitãbu-l-wesãjã, 23. bãb, hadis br. 2766, vidi i: br. 6857, (Usporedi:

Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.610-611/h.br.2766, 4/str.807/h.br.6857); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 38 - Bãbu bejani-l-kebãiri we ekberihã, hadis br. 89, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.71-72/h.br.47); Ebu Dawud u Sunen-u, 12 - Kitãbu-l-wesãjã, 10 - Bãbu-t-tešdĩdi fĩ ekli mãle-l-jetĩmi, hadis br. 2874; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 33 - Kitãbu-l-wesãjã, 11 - Idžtinãbu ekli mãle-l-jetĩmi, 6/str.168-169/h.br.6465, i 10/str.201/h.br.11297, i u Sunenu-s-sugrã, hadis br. 3671; Ibn Hibban u Sahih-u, 44- Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 12/str.371-372/h.br.5561; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 6/str.103/h.br.5636; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 1/str.86/h.br.45; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br. 4308 i 6658. Slično bilježe i drugi u svojim hadiskim zbirkama ne navodeći isti redosljed i ovih svih sedam velikih grijeha na jednom mjestu, nego u više hadisa u različitim poglavljima, kao Tirmizi, Ahmed, Ibn Madže i dr.


99

Proklinjanje

Jedan od produkata našeg jezika je i proklinjanje, koje je islamom izričito zabranjeno. Allahov Poslanik, , je vjernika jasno definirao, u hadisu 'Abdullaha b. Mes'ũda, :

س ﴿: قال رسول اهللا : قالعن عبد اهللا بن مسعد ل مؤمن بالطعان و ا

ذي لعان و ال الفاحش و ال ا ال ا ﴾. "Vjernik ne vrijeđa, ne proklinje, nije bestidan i nije besraman!" 176

U predanju Semure b. Džunduba, , Allahov Poslanik, , je zabranio da jedni druge proklinjemo, rekavši:

ن جة برمس نب ـعدنول اهللا : قالسقال ر :﴿ ال تالعـنوا بلعـنة اهللا

و ال بغضبه و ال بالـنار،

﴾. "Nemojte se međusobno proklinjati Allahovim proklet-stvom, niti Njegovom srdžbom, niti Džehennemom!"

177

Allahov Poslanik, , je zaprijetio onima koji proklinju da neće imati mogućnosti zagovorništva niti svjedočenja na Danu sudnjem. U predanju Ebu-d-Derdãa, , jasno se naglašava: 176 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-silleti, 48 - Mã džãe fi-l-la'neti, hadis br. 1977,

i ocjenjuje ga kao hasenun-garib. (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.191/h.br.2056). Šejh el-Albani ga ocjenjuje kao autentičan/sahĩh. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we ziijãdetuhu, 2/str.949/h.br.5381). Bilježe ga i: Ahmed u Musned-u, 6/str.390/h.br.3839, 7/str.60/h.br.3948; Ibn Hibban u svome Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãn, 4 - Bãbu fardi-l-ĩmãn, 1/str.421/h.br.192; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.239-240/h.br.355, i u svome Musannef-u, 24 - Kitãbu-l-ĩmãn, 4. bãb, 10/str.295/h.br.30852; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.20/h.br.5088, i 9/str.258/h.br.5379; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 2/str.225/h.br.1814, i u Mu'džemu-l-kebĩr, 10/str.256/h.br.10483; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.: 4910 i 6676; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, /str./h.br.3555; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 145 - Bãbun lejse-l-mu'minu bi-t-ta'aãni, str. 87, hadis br. 312, vidi i br. 332; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, str.205/h.br.324.

177 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 48 - Mã džãe fi-l-la'neti, hadis br. 1976, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.191/h.br.2055); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 52 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-la'ni, hadis br. 4906; Ahmed u Musned-u, 33/str.344/h.br.20175; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 7/str.250-251/h.br.6858-59; i u Ed-Du'au, h.br.2075. Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br. 4921-22; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 148. bãb, str. 89, hadis br. 320.


100

لـعانإ﴿: يقولسمعت رسول اهللا : قال،عن أبي الدرداء ال ـن اونون شهداء و ال شـفعاء يوم القـيامة ي

﴾. "Oni koji puno proklinju neće biti na Sudnjem danu svjedoci niti zagovarači (oni koji šefã'at čine)."

178

Pogotovo prijatelj ne smije imati osobinu proklinjanja, kao što Vjerovjesnik, , upozorava u predanju Ebu Hurejre, :

ون لعانا﴿ :قال اهللاأن رسول ، عن أبي هريرة صديق أن ي ب ال ي

﴾. "Prijatelj ne treba biti onaj koji proklinje!" 179

Proklinjanje nekoga ko nam je prijatelj i koga volimo u sva-kom slučaju će nam donijeti štetu. Ako onaj koga proklinjemo to zasluži i ta kletva ga stigne, kasnije ćemo žaliti za tim. Ako, pak, ne bude zaslužio tu kletvu, ona će se vratiti nama i, opet, ćemo žaliti. To se posebno odnosi na naše proklinjanje djece. Roditelj, nažalost, to u ljutnji izrekne, a kasnije, kada se ta kletva i prokli-njanje ostvari, žali i kaje se do kraja života. Otuda se čuvanje je-zika od takve vrste aktivnosti doima, istinski, mudrim i pohvalnim.

Pogotovo kada se zna da je proklinjanje vjernika Allahov Poslanik, uporedio sa njegovim ubistvom, što na najeklatantniji način ilustrira tu ružnu osobinu, koja je produkt naših jezika. Sãbit b. Dahhãk prenosi da je Vjerovjesnik, , upozorio:

مؤمن كقـتله...﴿ : قال عن النبي، عن ثابت بن الضحاك و لعن ا ...﴾.

178 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 24 - Bãbu-n-nehji 'an la'ni-d-dewãbbi we

gajrihã, hadis br. 2598, (Usporedi: Muslimova zbrika hadisa (izbor), 3/str.278/h.br.1821); Ahmed u Musned-u, 45/str.517-518/h.br. 26980; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibahãti, 10 - Babu-l-le'ani, 13/str.56/h.br.5746; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.50/ h.br.39; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereh, 7/str.413/h.br.7181; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br. 5152; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 146 - Babu-l-le'ani, str. 88, hadis br. 316; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, h.br.3556; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, str.234-235/h.br.385;

179 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri ve-s-sileti, 24 - Bãbu-n-nehji 'an la'ni-d-dewãbbi we gajrihã, hadis br. 2597; Ahmed u Musned-u, 14/str.162-163/h.br.8447, 14/str.388/h.br.8782; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4912; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 13/str.133/h.br.3554; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 146 - Bãbu-l-le'ani, str.88/h.br.317; Taberani u Ed-Du'ãu, h.br.2081.


101

"...Proklinjanje vjernika je kao njegovo ubistvo!" 180

Sãm Vjerovjesnik, , je izbjegavao proklinjanje, pa čak i idolopoklonika, kao što prenosi Ebu Hurejre, :

: قال . ادع على المشركني! ا رسول اهللاي: قـيل: قال،عن أبي هريرة عث لـعانا﴿ م أ إ

ما بعـثت رحـمة، و إ ﴾. da su jednom prilikom neki predlagali Poslaniku, : "Prokuni idolopoklonike!", na što je on dostojanstveno odgovorio: "Ja nisam poslan da proklinjem, nego sam poslan kao milost."

181

Koliko je opasno proklinjati neku osobu, pogotovo ako ona to nije zaslužila, najbolje potvđuju Vjerovjesnikove, , izjave u kojima se izričito kazuje da će neopravdana kletva stići onoga ko proklinje a ne onoga kojeg neko proklinje. To je još jedan argument koji ide u prilog potrebi ozbiljnijeg i odgovornijeg pristupa ovom problemu. Tako u predanju Ibn 'Abbasa, , Allahov Poslanik , , jasno ističe:

س ...﴿: ي فقال النب...رضي اهللا عنهماعن ابن عـباس، و إنه من لعن شيـئا ل

بأهل

لعـنة علـيه، رجعت ا ﴾. "Ko prokune nekoga, a on to ne zaslužuje, to se proklet-stvo vrati na onoga ko ga je izrekao!" 182 180 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edebi, 73 - Bãbun men ekfere ehãhu bigajri te'wĩlin fehuwe

kemã qãle, hadis br. 6105, vidi i: 6047 i 6653, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.403; h.br.6105, 4/str.370-371/h.br.6047, 4/str.690/h.br.6652); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 47. bãb, hadis br. 110. Kod Buharije i Muslima je ovo jedan dio hadisa. Bilježe ga još: Darimi u Sunen-u, 15 - Kitãbu-d-dijãt, 10. bãb, h.br.2361; Ahmed u Musned-u, 26/str.312, h.br.16385, 26/str.316/h.br.16391; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2/str.520/h.br.1293; Ibn Hadžer el-'Asqalani u Metãlibu-l-'ãlije, 30 - Kitãbu-l-edeb, 51.bãb, 11/str.851/h.br.2715; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereti, 7/str.413/h.br.7182; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 2/str.72-75/h.br.1324-39; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.4914 i 6663; Buhari u El-Edebu-l-mufred, str.199, 326. bãb, h.br.763.

181 Muslim u Sahih-u: 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 24 - Bãbu-n-nehji 'an la'ni-d-dewãbbi we gajrihã, hadis br. 2599, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.278/h.br.1822). Bilježe ga i: Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.35/h.br.6174; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, str. 89, 149 - Babu la'ni-l-kãfiri, hadis br. 321;

182 Tirmizi u Sunen-u: 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 48 - Mã džãe fi-l-la'neti, hadis br. 1978, ocjenjuje ga kao hasenun-garib, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.191/h.br.2057). Ebu Dawud u Sunen-u: 36 - Kitãbu-l-edebi, 52 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-la'ni, hadis br. 4908.►


102

Fascinantan je opis samog procesa kojim proklinjanje dolazi do onoga ko ga je izrekao i njegove, uistinu, zanimljive putanje. Allahov Poslanik, , je tu putanju kletve detaljno opisao u predanju Ebu-d-Derda'a, :

إن العبد إذا لعن شيـئا صعدت﴿ : قال رسول اهللا : قالعن أبي الدرداء

ها سماء دو سماء، فـتغـلق أبواب ا لعـنة إ ا ا

م تهبط إ األرض، ،

ها فـتغلق أبواب دو م تأخذ يمينا و شماال، سا رجعت إ ، د م فإذا

ي لعن ا ن ، فإن

أهالك و إال رجعت إ قائلها،

﴾. "Kada čovjek nešto prokune, to se prokletstvo uzdigne ka nebu, pa se pred njim zatvore nebeske kapije, a zatim se vrati prema Zemlji, pa se pred njim zatvore i zemaljske kapije, a onda krene desno i lijevo i kada ne nađe nikakvog izlaza, krene prema onome ko je proklet i spusti se na njega, ako je on to zaslužio, a ako nije, vrati se na onoga ko ga je izrekao!"

183

Koliko je opasno proklinjanje najbolje će ilustrirati dva hadisa koje bilježi Imam Muslim u kojima se jasno uočava da nemamo pravo koristiti ono što smo prokleli.

'Imrãn b. Husajn, , kazuje:

في بعض أسفاره، و امرأة من بينما رسول اهللا : ابن حصين، قالعن عمرانا، فسهـتنفلع تجراقة، فضار على نصول اهللا األنسر ذلك معفـقال ، :

خذوا م﴿ ا عليها و دعوه لعونة،ا ها فإ ﴾.

.ني أراها اآلن تمشي في الناس، ما يعرض لها أحد فكأ: قال عمران ► Hadiski stručnjaci ovu predaju ocjenjuju kao sahih. (Vidi: Albani, Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-

sagĩri we zijãdetuhu, 2/1241, hadis br. 7447). Bilježe ga još i: Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 12/160, hadis br. 12757; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4987.

183 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 52 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-la'ni, hadis br. 4905. Ovaj hadis ocijenjen je dobrim/hasen. (Provjeri: Albani, Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/343, hadis br. 1672). Bilježe ga još: Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 5162; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, hadis br. 383.


103

Dok je Allahov Poslanik, , bio na jednom od svojih putovanja, deva jedne ensarijke se uzjogunila, pa ju je ona proklela. Kada je to čuo Vjerovjesnik, , rekao je: "Skinite opremu sa ove deve i pustite je, jer je ona prokleta!"

'Imran (ashab koji prenosi ovaj hadis), prisjećajući se tog dogadaja, kaže: "Kao da sada gledam u tu devu kako slobodno luta, a niko od ljudi ne želi da je uzme!" 184

Ebu Berze el-Eslemi, , pripovijeda: بيـنما جارية على ناقة، عليها بعض متاع القوم، : عن أبي برزة األسلمي، قال

العنها، قال، ! حل، اللهم: ، و تضايق بهم الجبل، فقالتإذ يصرت بالنـبي ـبيفقال الن :﴿ال تصاحبـنا ناقة عليها لعـنة ﴾.

Neka djevojka je jahala na devi koja je nosila prtljag drugih ljudi. Kada je bila u blizini Allahovog Poslanika, , prolazivši kroz neki klanac, deva se uzjogunila, pa djevojka reče: "Stani! Allahu, prokuni je!" Nakon toga, Vjerovjesnik, , je rekao: "S nama neće putovati deva koja je prokleta!" 185

U dva spomenuta slučaja radi se o devi, ali analogno tome, sve što prokunemo ne bi trebalo koristiti. U našim uvjetima to može biti i automobil, koji usljed kvara, obično čovjek prokune, pa ukoliko to učini - ima li ga pravo više koristiti?! Otuda je, vrlo bitan oprez i svjesno čuvanje jezika od te vrste angažmana!!!

Treba, na kraju, spomenuti da je, prema islamskim učenja-cima, strogo zabranjeno proklinjanje muslimana koji ne i mi grijeh 184 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 24 - Bãbu-n-nehji 'an la'ni-d-dewãbbi we

gajrihã, hadis br. 2595; Ebu Dawud u Sunen-u, 9 - Kitãbu-l-džihãd, 53 - Bãbu-n-nehji 'an le'ani-l-behĩmeti, hadis br. 2561; Darimi u Sunen-u, 19 - Kitãbu-l-isti'zan, 45 - Bãbu-n-nehji 'an le'ani-d-dewãbi, hadis br. 2677; Ahmed u Musned-u, 33/str.91/h.br.19859, 33/str.103/h.br.19870; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitabu-l-hazri we-l-ibahati, 1 - Babu-l-le'ani, 13/str.50/h.br.5741; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 50 - Kitabu-s-sijer, 142 - Le'anu-l-ibili, 8/str.112/h.br.8765; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edebi, 97 - Fĩ le'ani-l-behĩmeti, 8/str.482/h.br.26331; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, /str./h.br.3558 i Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, hadis br. 374.

185 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 24 - Bãbu-n-nehji 'an la'ni-d-devãbbi we gajrihã, hadis br. 2596; Bejheki u Sunen-u (el-kubrã), Ãdãbu-s-seferi, 359 - Babu-n-nehji 'an le'ani-l-behĩmeti, 5/str.417/h.br.10333; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, hadis br. 669.


104

zbog kojeg zaslužuje da bude proklet. Međutim, dozvoljeno je općenito proklinjati one koji imaju neke osobine bog kojih zaslu-žuju da budu proklinjani, npr. Dozvoljeno je kazati: "Da Allah prokune nasilnike!"; "Da Allah prokune onoga koji čini to i to!"; "Da Allah prokune nevjernike!" i sl.

Neki smatraju da nije grijeh prokleti imenom i prezimenom one koji čine neki očit grijeh, dok imam el-Gazali to smatra zabranjenim, izuzev onih za koje zasigurno znamo da su umrli kao nevjernici, poput Faraona, Hãmãna, Ebu Džehla i njima sličnih. To je zbog toga što je proklinjanje udaljavanje od Allahove, , milosti, a mi ne znamo na čemu je umro griješnik ili nevjernik. Što se tiče, pak, onih koje je poimenično prokleo Allahov Poslanik, , njih je dozvoljeno proklinjati, jer je on sigurno znao da su te osobe umrle kao nevjernici. Ukoliko je osoba nevjernik danas, ne znači da će biti i sutra, pa kako možemo prokleti muslimana?! Dozvoljeno je jedino reći: "Allah ga prokleo ako umre kao nevjernik, a Allah ga poštedio Svog prokletstva ako umre kao musliman."186

186 Vidi o tome opšrinije: el-Gazali, Ihjau 'ulumi-d-din, 3/str.1570-1571; i en-Newewi, Zbirka

Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 708-709.


105

Rije√i koje je pokuđeno ili zabranjeno izgovarati

Ima riječi ili rečenica koje je zabranjeno ili pokuđeno izgova-rati. Najbolji način da se to prevaziđe je stalna pažnja u govoru i pokušaj da se razmisli prije nego što se nešto kaže. Izgovaranje tih riječi može biti pokuđeno ili totalno zabranjeno.

Brojni su primjeri pokuđenih riječi koje treba izbjegavati u našem govoru.

'Aiša, radijallahu 'anha, prenosi da je Poslanik, , rekao: قولن﴿: قال، عن النبي رضي اهللا عنهاعن عائشة ال م خـب أحد

ثت ـ

ف ن لـيقل لقست ف و ل ﴾ . "Neka niko od vas ne kaže: 'Moja je duša postala zla!', nego neka kaže: 'Moja je duša postala gruba'!"

187

Hadis se može prevesti i ovako: "Neka niko od vas ne kaže: 'Zlo mi je!' nego neka kaže: 'Muka mi je'!" Ovo je od sažetog govora (džewãmi'u-l-kelim/ الكلم جوامع ) Poslanika, , gdje sa malo riječi kaže puno. Ovim se hoće reći da može značiti i jedno i drugo.

Termini (لقست/leqiset = grũba, i جاشت/džãšet ili خبثت/habuset = zla), prema Hatabiju i dr. islamskim učenjacima ima isto značenje, ali termin leqiset je ljepši, pa obzirom da je Allahov Poslanik, , 187 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 100 - Bãbun lã jeqũl: habuset nefsĩ, hadis br.6179-80,

(Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.441-442/h.br.6179-80); Muslim u Sahih-u, 40 - Kitãbu-l-elfãz mine-l-edebi, 4 - Bãbu kerãheti qawli-l-insãni: «habuset nefsĩ», hadis br. 2250-51; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 83 - Bãbu lã juqãlu: «habuset nefsĩ», hadis br. 4978-79; Ahmed u Musned-u, 40/str.289/h.br.24224, 42/str.487/h.br.25748, 43/str.100/ h.br.25939, i 43/str.411/h.br.26406; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bab, 13/str.31/h.br.5724; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 53 - Kitãb : 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 297. bãb, 9/str.386-387/h.br.10821-24; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10/str.236-237/h.br.5854; Ibn Hadžer el-'Asqalani u El-Metãlibu-l-'ãlijeti, 30 - Kitãbu-l-edeb, 15. bãb, 11/str.840/h.br.2711; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehereti, 7/str.348/h.br.6986; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.12/h.br.2313, i 3/str.99-100/h.br.2612, bilježi ga i u Mu'džemu-l-kebĩr, 6/str.78/h.br.5570-72; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.4968-70; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 352. bãb, str.209-210, h.br.809 i 810; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu, h.br.363.


106

uvijek loša i ružna imena mijenjao u lijepa i ljepša, onda nas to upućuje na zaključak da i kada govorimo o bilo čemu, onda treba da se koristimo što ljepšim izrazima.188 Tako isto, prema predajama, ne treba govoriti: "To mi se gadi!", nego kazati: "To mi se ne sviđa!", ili: "To mi ne prija!" 189

Također, Poslanik, , zabranjuje da se govori lijepo o vinovoj lozi od koje se proizvodi vino koje opija. Wãil b. Hudžr, , prenosi predaju u kojoj Allahov Poslanik, , upozorava:

وا﴿: ، قالعن علقمة ابن وائل، عن أبيه، أن النبي قو ال الكرم: و لـ، ن

وا قو بـلة: العـنب و ا ﴾ .

"Nemojte govoriti za vinovu lozu da je el-kerm/plemenita, nego recite: 'Grožđe i vinova loza'!"

190, a u predanju Ebu Hurejre, , Allahov Poslanik, , kaže:

وا﴿ :قال عن أبي هريرة، عن النبي قو ال كرم : مؤمن، فإن الكرم قلب ا

﴾. "Nemojte vinovu lozu nazivati el-kerm/plemenita, jer je el-kerm/plemenito srce vjernika!" 190a

Hattabi, tumačeći ovaj hadis, kaže da se Allahov Poslanik, , pobojao da ljepota tog imena ne podstakne vjernike na konzumi-ranje vina. Zato je zabranio nazivati ga takvim imenom!191

188 Vidi o ovome: Ibn Hadžer el-'Asqalani, Fethu-l-Bari, 10/692. 189 Uporedi: en-Nevevi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 712. 190 Muslim u Sahih-u: 40 - Kitãbu-l-elfãzi mine-l-edeb, 2 - Bãbu kerãheti tesmijeti-l-'inebi

kermen, hadis br. 2248, (Pogledaj: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 2/str.461/h.br.1409); Darimi u Sunen-u, 9 - Kitãbu-l-ešribeti, 16.bãb, h.br.2114; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 30 - Bãbu-l-esmãi we-l-kunã, 13/str.144/h.br.5831; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.4974.

190a Buhari u svom Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edeb, 102 - Bãbu qawli-n-Nebijji, : "Inneme-l-kermu qalbu-l-mu'mini", h.br. 6183, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.443/h.br.6183). Iako u ovom hadisu nije spomenut izraz " ال تسموا - lã tusemmũ/ne nazivajte", Muslim u navedenom "bãb-u" to navodi u 2 predanja (٨/8. i ٩/9.) kojim se ovo pojašnjava i dopunjuje. Muslim u Sahih-u: 40 - Kitãbu-l-elfãzi mine-l-edeb, 2 - Bãbu kerãheti tesmijeti-l-'inebi kermen, h.br.2247; Ahmed u Musned-u, 16/str.49/h.br.9977, 16/str.140/h.br.10163; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 30 - Bãbu-l-esmãi we-l-kunã,

13/str.144/h.br.5832; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.220/h.br.6336. 191 Uporedi: Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 713.


107

Vjerovjesnik, , je upozoravao ljude da izbjegavaju izgova-ranje riječi u kojima se tretira propast ljudi, kao što se navodi u predanju Ebu Hurejre, , u kome se kaže:

إذا قال﴿ :قال اهللاأن رسول عن أبي هريرة، رجل ا هلك ا : هو أهلك ،اس هم ﴾.

"Kada čovjek kaže: 'Ljudi su propali!', on je onaj koji je najviše propao!" 192

Pod tim se, po islamskoj ulemi, misli na čovjeka koji druge smatra grešnim i lošijim od sebe, pa se može desiti da se uzoholi i uzdigne iznad ostalih, a to je izuzetno loša osobina. S druge, pak, strane, to je znak da on čini još veći grijeh od njih, a to je da ispituje, istražuje i širi njihove mahane.193

Allahov Poslanik, , je, također, zabranio da se licemjerima obraćamo lijepim riječima kako bismo zadovoljili njihovu sujetu ili kako bismo im se umilili radi naših interesa, kao što je praksa nekih današnjih muslimana. Burejde, , prenosi da je Allahov Poslanik, , jasno upozorio na to:

لمنافق﴿: قال رسول اهللا:، قال عن بريدة وا قو ال سيد: فإنه إن يك ،

م عز و جل قد أسخطتم ر سيدا ﴾.

"Nemojte licemjera oslovljavati riječju 'gospodine!', pa makar i bio ugledan, jer ćete tako rasrditi svoga Gospodara, !"194 192 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 41 - Bãbu-n-nehji min qawli: «Heleke-n-

nãsu», hadis br. 2623; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 84. bãb, hadis br. 4983; Ahmed u Musned-u, 14/str.204/h.br.8514, 16/str.62/h.br.10005, 16/str.409/h.br.10697, a sl. u 13/str.114/h.br.7685; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 12 - Bãbu-l-gĩbeti, 13/str.74/h.br.5862; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.183/h.br.2560; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.6685; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 324. bãb, str.198-199/h.br.759.

193 Vidi opširniju elaboraciju islamskih učenjaka: en-Newewi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str. 714.

194 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 80. bãb, hadis br. 4977, i ovo je njegov tekst; Ahmed u Musned-u, 38/str.22-23/h.br. 22939; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 9/str.101-102/h.br.10002; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 4883; Buhari u El-Edebu-l-mufred, str. 199, hadis br. 760; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, h.br.366. Ova predaja je ocijenjena autentičnom/sahih. (Vidi: el-Albani, Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/1234, hadis br. 7405.)


108

Također, zabranjeno je govoriti: "Kiša nam je pala zbog položaja zvijezda!", kao i: "Šta htjedne Allah i taj i taj čovjek!", već se može kazati, kako stoji u predaji od Huzejfe b. Jemana, , gdje Allahov Poslanik, , upozorava:

وا ال﴿: قالبي ـ عن الن،عن حذيفة قو ما شاء اهللا و شاء: النـ ف ،

و لـ وا ن قو ما شاء اهللا: م شاء فالن ، ﴾. "Nemojte govoriti: "Šta htjedne Allah i taj i taj čovjek!" nego kažite: "Šta htjedne Allah, a zatim šta htjedne taj i taj čovjek!"

195

Ako to čovjek izgovori iz nehãta – takvom izrekom čini grijeh, a ako vjeruje u to što govori - postaje nevjernik/kãfir. Isto tako, zabranjeno/harãm je reći: "Ako uradiš to i to, onda sam ja jevrej ili kršćanin." ili: "...onda ja nemam sa islamom ništa!" Ako to izgovori neki musliman, pri punoj svijesti i bude u vezi s tim ozbiljan - prestaje biti musliman i smatra se odmetnikom od vjere (ar. رتد /murted)!196

Posebno je vrlo opasno ljude etiketirati kao nevjernike, što je, nažalost, masovna pojava među muslimanima danas. Na taj rizik i opasnu pojavu kao rezultat naše brzopletosti i aktiviranja malog organa - jezika, upozorio je Allahov Poslanik, , u predaji koju prenosi 'Abdullah b. 'Umer, radijallhu 'anhuma:

نابع رمان عمهناهللا ع ضيول اهللا ،رسأن ر أي﴿: قال

رئما ـ ا أل الـ ق

خيه :

فر يا قد باء، بها أحدهما ن كما قال. إن رجعت عليه، و إال ﴾.

"Koji god čovjek kaže svome bratu: 'Nevjerniče!', jedan od 195 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 83 - Bãbu lã juqãlu: habuset nefsĩ, h.br. 4980;

Ahmed u Musned-u, 38/str.299-300/h.br.23265, 38/str.370/h.br.23347, 38/str.396/h.br.23381; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 276 - En-nehju en juqãlu: «mã šãe Allahu we šãe fulãnun»,, 9/str.361/h.br.10755. Bilježi ga još i Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 233 - Fi-r-redžuli jeqũlu: «mã šãe Allahu we šãe fulãnun», 8/str.627/h.br.27105. Hadis je vjerodostojan/sahĩh. (Vidi: el-Albani, Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1234/h.br.7406.)

196 Provjeri: en-Nevevi, cit. djelo, str. 715.


109

njih je takav. Ako ne bude u pravu, te će se riječi vratiti na njega!" 197

Ima više predaja ovog hadisa koje jedne drugu upotpunjuju i pojašnjavaju.

Kao što se iz hadisa da zaključiti, ova tema je veoma opasna po vjerovanje i stanje imana jednog muslimana. Zato je područje tekfîr-a (proglašavanje nekoga nevjernikom/kãfir-om) je veoma opasno, i upuštati se u ovo mogu samo učeni (ar. العلماء

/'ulema).

197 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 73 - Bãbun men ekfere ehãhu bi-gajri te'wĩlin

fehuwe kemã qãle, hadis br. 6104, i od Ebu Hurejre, , br. 6103, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.403/h.br.6103-04); Muslim u Sahih-u, 1- Kitãbu-l-ĩmãn, 26 - Bãbu bejãni hãli ĩmĩni men qãle li ehĩhi-l-muslimi: «jã kãfiru!», hadis br. 60, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.73/h.br.50); Tirmizi u Sunen-u, 41 - Kitãbu-l-imãn, 16 - Bãbu: mã džãe fimen remã ehãhu bi kufrin, hadis br. 2637, (Pogledaj/vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 6/str.158/h.br.2786); Ebu Dawud u Sunen-u, 35 - Kitãbu-s-sunne, 16. bãb, hadis br. 4687; Ahmed u Musned-u, 10/str.84/h.br.5824, 9/str.200/h.br.5259-60, a slično u hadisima br.: 4687, 5035, 5077, 5914 i 6280; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.375/h.br.1952; Ibn Hibban u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãni, 5 - Sifãtu-l-mu'mini, 1/str.483/hadis.br.248; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 2/str.75/h.br.1340; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br.6664; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 205. bãb, str.118/h.br.439.


110


111

Ponižavanje, uznemiravanje,

podrugivanje i ismijavanje

Negativne posljedice djelovanja našeg jezika mogu se mani-festirati u ponižavanju, uznemiravanju, podrugivanju i ismijavanju drugih. Treba se truditi da naš govor oslobodimo od spomenutih negativnih osobina. Allah Uzvišeni jasno zabranjuje takvu vrstu odnosa prema drugima, rekavši u Qur'anu:

ين ءام ا ٱ يـأ نوا ـ سخ ال

ر قـ وم من قـ وم عـ م ـ سى أن يكونوا خريا م

سآء من نـسآء عسى أن ي وال ن ـك ن خريا م

م وال وال تلمزوا أنفس

نابزوا بٱألـت

لقـ

سم ٱلـ س ٱ ـب ب

فسوق بـ د ٱإليمــعـ

ن ومن لم يــ

ب ـتـ

فأول ـــ ك هــــ م ٱلظـلمون ـ ﴿١١﴾

"O vjernici, neka se muškarci jedni drugima ne rugaju, možda su oni bolji od njih, a ni žene drugim ženama, možda su one bolje od njih. I ne kudite jedni druge i ne zovite jedni druge ružnim nadimcima! O, kao je ružno da se vjernici spominju podrugljivim nadimcima! A oni koji se ne pokaju - sami sebi ~ine nepravdu." 198

Uznemiravanje i vrijedanje vjernika posebno je naglašeno kao težak grijeh. Allah Uzvišeni o tome u Qur'anu veli:

ين يؤذ ون ٱلمؤمنني وٱلمؤمنـــت بغري ما ٱ كـتـسبوا وٱ

فـقد ٱح ـتملوا تـــنا وإثما مبينا

﴿٥٨﴾

"A one koji vjernike i vjernice vrije|aju, a oni to ne zaslužuju, tovare na sebe klevetu i pravi grijeh!" 199

198 Prijevod značenja, sũra El-Hudžurãt, 11. ãjet. 199 Prijevod značenja, sũra El-Ahzãb, 58. ãjet.


112

Druge osobe mogu biti uznemiravane na razne načine. Najčešće se to čini jezikom. Posebno se u hadisima Allahov Poslanika, , naglašava opasnost uznemiravanja komšija. Tako u hadisu koji prenosi Ebu Hurejre, , Vjerovjesnik, , u vezi ovoga precizno napominje:

ن يؤمن باهللا و ا﴿: قال رسول اهللا : قالعن أبي هريرة من وم

اآلخر فال يؤذ جاره ...﴾.

"Ko vjeruje u Allaha i Sudnji dan neka ne uznemirava svoga komšiju!" 200

U jednoj Buharajinoj predaji, koju prenosi Ebu Šurejh, , Allahov Poslanik, , je tri puta izgovorio zakletvu:

ح أن النيرأبي ش نع بيو اهللا ال يؤمن﴿: قال و اهللا ال يؤمن، و اهللا ال ،

يؤمن ي ال يأمن جاره﴿: و من يا رسول اهللا؟ قال: قيل﴾! ا وايقه ب ﴾.

Allahov Poslanik, , je tri puta izgovorio zakletvu: "Allaha mi, neće vjerovati!", pa je na pitanje ashaba: "A ko to, Allahov Poslaniče?", odgovorio: "Onaj čiji komšija nije siguran od njegovog uznemiravanja!" 201

Ebu Hurejre, , prenosi: 200 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edebi, 31 - Bãbun men kãne ju'minu billãhi..., hadisi br.:

6018, 6136, 6475, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.355/h.br.6018, 4/str.418/h.br.6136; 4/str.609/h.br.6475); Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 19 - Bãbu-l-hassi 'alã ikrãmi-l-džãri we-d-dajfi, hadis br. 47; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 131 - Bãbun fi haqqi-l-džiwãri, hadis br.5154, Ahmed u Musned-u, 13/str.64/ h.br.7626, 15/str.365/h.br.9595, i 16/str.45/h.br.9967; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 10 - Bãbu-l-džãri, 2/str.273/h.br.516; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.251/h.br.3058.

201 Buhari u Sahih-u: 78 - Kitãbu-l-edebi, 29 - Bãbu ismi men la je'menu džãruhu bewãjiqahu, hadis br. 6016, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.354/h.br.6016), i ovo je njegov tekst; Muslim u Sahih-u, (od Ebu Hurejre, ) bilježi: نة ال يدخل ا

... / la jedhulu-l-džennete "Neće uči u Džennet onaj...", 1 - Kitãbu-l-ĩmãn, 18 - Bãbu bejãni tahrĩmi ĩzãi-l-džãri, h.br.46; Ahmed u Musned-u, 26/str.292-293/h.br.16372, 45/str.139/h.br.27162, i od Ebu Hurejre, , u 13/str.261-262/h.br.7878, 14/str.153/h.br.8432; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2/str.676/h.br.1437; Taberni u Mu'džemu-l-kebĩr, 8/str.401/h.br.8250, a bilježi ga i u Mu'džemu-l-ewset-u, 8/str.66/h.br.7979; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 9534.


113

: قالـف جاره، كواش يبي ـجاء رجل إلى الن: قال ، عن أبي هريرةاذهب ف﴿ اص اذهب ف﴿: فقال فأتاه مرتين أو ثالثا،. ﴾ رح متاعك اط

ق الطر ﴾ . ،هربخ مهفيخبر ،هألونسي اسل النعفي الطريق، فج هاعتم حفطرهوننلعي اسل النعفج :ل، فجفع فعل اهللا به وفقال له هاره جى : اء إليرال ت ،جعار

هئاتكرهيمني ش. da je neki čovjek došao Vjerovjesniku, , žaleći se na komšiju koji ga je uznemiravao, pa mu je Poslanik, , rekao: ”Idi, i strpi se!” To je činio dva ili tri puta. Nakon što je uznemiravanje potrajalo, Poslanik, , je tom čovjeku savjetovao: "Iznese svoje stvari iz svoje kuće i ostavi ih pored puta." Kada je to uradio, ljudi su se raspitivali za razlog, pa kada su saznali, prokli-njali su njegovog komšiju, nakon čega mu je taj komšija došao i rekao mu: "Vrati svoje stvari! Od mene nećeš doživjeti više ništa što ćete uznemiriti!" 202

Posebno, opet, treba voditi računa da ni jezikom ne uznemi-rimo i ne uvrijedimo osobu koja voli Allaha i koju Allah voli. Dakle, radi se o krajnje pobožnim i bogobojaznim osobama - evijama. Ebu Hurejre, , prenosi hadisi-qudsijju** (posena vrsta hadisa) u kojoj Allahov Poslanik, , najavljuje Allahov rat takvim osobama. On, , kaže:

إن اهللا قال﴿: قال رسول اهللا : ، قالعن أبي هريرة من عدى ولـيا :

رب فـقد آذنـتـه با ...﴾

202 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 131 - Bãbun fî haqqi-l-džiwãri, hadis br. 5153;

Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 10 - Bãbu-l-džãri, 2/str.278/h.br.520; Hakim u Mustedrek-u, 4/161; Ebu Je'ala el-Mewsili u Musned-u, 11/str.506-507/h.br.6630; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 9545 i 9548; Buhari u El-Edebu-l-mufred, hadis br. 124 i 125; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Mekãrimu-l-ahlãq, hadis br. 326.

** Hadisi-qudsijj ili qudisi hadis je posebna vrsta hadisa u kome Allahov Poslanik, , prenosi Allahov govor, a koji nije govor Objave - Qur'ana. O ovoj vrsti hadisa vidi više: Omer Nakičević, Uvod u hadiske znanosti, str. 8; Husejn Omerspahić, 40 kudsi hadisa, str. 53-63; Mahmut Karalić, Hadis i hadiske znanosti, str. 15; Mehmed Handžić, Uvod u tefsirsku i hadisku nauku, str. 112-113.


114

"Allah Uzvišeni je rekao: 'Ko uznemiri Moga pravog roba (evliju), Ja ću mu najaviti (najavljujem mu) rat'!!!" 203

U najgore vidove ezijjeta, kojim su iskušane neke neznalice, spada ružan govor o učenjacima, narušavanje njihovog ugleda, izražavanje sumnje u pogledu njihovih nijjeta i iskrenosti, uzdizanje nad njima i poricanje njihovog dobročinstva i truda koji su uložili za ummet. Dakle, jedan od najgorih vidova ezijjeta jeste verbalno uznemiravanje koje se manifestira proklinjanjem musli-mana, proglašavanjem nevjernicima, novotarima i pokvarenjacima zbog i najmanje šubhe (sumnje) i najmanjeg prijestupa u njegovom mezhebu (shvatanju, pravcu).

S druge strane, neki su ljudi po svojoj naravi skloni uznemi-ravanju i napadanju. Kad god su u društvu, ezijjete ljude i na koje god mjesto dođu, upadnu u probleme i niko ih ne podnosi. Ovakve se osobe moraju angažirati na popravljanju svoga stanja i udalja-vanju od činjenja zla. Ako mu to bude teško ili nemoguće, onda neka se drži podalje od ljudi za vrijeme javnih okupljanja osim kad su u pitanju džume i zajednički namazi jer njih ne smije propuštati.

Zakazivanje u ovoj vrlo važnoj stvari (kao i u ostalim navedenim) je opasno i veliko i ne može se popraviti na Ãhiretu, osim onom kome sa Allah smiluje. Stoga vjernik mora biti bogobojazan i strogo voditi računa o tome da Allaha ne susretne a uznemiravao je muslimana i tako sebe doveo u opasnost i uništio svoja dobra djela.

Analizirajmo: koliko mi koristimo svoj jezik u ponižavanju, uznemiravanju, podrugivanju i ismijavanju drugih osoba?!!!!

203 Buhari u Sahih-u, 81 - Kitãbu-r-riqãq, 38 - Bãbu-t-tewãdu'i, hadis br. 6502, (Vidi: Buharijeva

zbirka hadisa, 4/str.622/hadis br.6502); Ibn Madže u Sunen-u, od Mu'ãz b. Džebela, , 36 - Kitãbu-l-fiteni, 16 - Bãbun men turdžã lehu-s-selãmete mine-l-fiteni, hadis br. 3989; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 2. bãb, 2/str.58/h.br.347; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 12/str.520/h.br.7087; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 1/str.4/h.br.1; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, 5/str.19/h.br.1247.


115

Nadmetanje i rasprava

Nadmetanje i rasprava su česte posljedice djelovanja jezika. One, uglavnom, izrode oholost, mržnju i svađu. Otuda je Allahov Poslanik, , takvu aktivnost jezika definirao pogubnom, kao što vidimo u predaji 'Abdullaha b. 'Abbãsa, radijallãhu 'anhumã, u kojoj Vjerovjesnik, , jasno naglašava:

مازحه﴿ : قالعن النـبي ا،مهن ع اهللايضرعن ابن عباس مار أخاك و ال ال

، وعـدة فـتخـلفـه و ال تعـده ﴾.

"Nemoj se nadmetati u govoru sa svojim bratom, nemoj se ismijavati s njim i nemoj mu obećavati ono što nećeš ispuniti!" 204

U drugoj Ibn 'Abbasovoj, , predaji, Poslanik, , upozorava:

اصما﴿ : رسول اهللا قال: قال ، عن ابن عباس ما أن ال تزال ك بك إ ﴾.

"Dovoljno je čovjeku grijeha da bude uporan u svađi i raspravi!" 205

Vjerovjesnik, , garantira džennetske ljepote onome ko ostavi raspravu, nadmetanje i svađu i to kada bude u pravu, ne želeći time izazvati nesporazume i još veće nedoumice. U predaji Ebu Umame, , Allahov Poslanik, , ovako obećava:

204 Tirmizi u Sunen-u: 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 58 - Mã džãe fi-l-mirãi, hadis br. 1995, i

ocjenjuje ga hasen-garibom, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.199-200/h.br.2076); dok ovo predanje Albani ocjenjuje slabim/da'îf. (Provjeri: Da'îfu-l-Džãmi-s-sagîri we zijãdetuhu, str. 906, hadis br. 6274). Bilježe ga još: Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.8431; Ebu Nu'ajm el-Asfehani u Hilijetu-l-ewlijãi, hadis br. 4500; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 185. bãb, str. 108, hadis br. 394; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, hadis br. 123.

205 Tirmizi u Sunen-u: 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 58 - Mã džãe fi-l-mirãi, hadis br. 1994 i ocjenjuje ga kao garib-predaju, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.199/h.br.2075), dok ga Albani ocjenjuje kao slab/da'îf. (Provjeri: Da'îfu-l-Džãmi-s-sagîri we zijãdetuhu, str. 610, hadis br. 4186). Bilježe ga još: Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 11/str.57/h.br.11032; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadis br. 8432-33.


116

من ﴿: قال رسول اهللا : عن أبي أمامة، قال ـنة ض ا يت ر يم ب أنا ز

قا ن مراء و إن ترك ا من ترك الكذب و إن ، ـنة يت وسط ا و ب

ن مازجا من حسن خلقه، ـنة يت أ ا و ب

﴾ .

"Ja garantiram dvorac u podnožju Dženneta onome ko ostavi raspravu, pa makar bio u pravu; garantiram dvorac u sredini Dženneta onome ko ostavi laž, pa makar i u šali, i garantiram dvorac u najljepšem dijelu Dženneta onome ko popravi svoje ponašanje."

206

U hadisima Allahovog poslanika Muhammeda, , koji imaju karakter podsticanja na dobro, često naiđemo i na obećanu nagradu za izvršeno dobro djelo. Nagrade su nekada brojčane u vidu sevapa: kao kirat sevapa za onoga ko nekome klanja dženazu i još jedan kirat ako dženazu potom i isprati do kabura, a veličina kirata je kao brdo Uhud, kako pojašnjava Vjerovjesnik, . Nekada je nagrada ekvivalent nekog obaveznog ili pohvalnog dobro-činstva, poput dva rekata duha-namaza koji zamjenjuju sadaku za zdravlje, tačnije za zglobove čovjekovog skeleta. U nekim slučajevima nagrada je u vidu zaštite od šejtana, zla koje nosi kader ili ljudskih spletki i zlobe. Nagrada za pojedina dobra djela ogleda se kroz brisanje grijeha, produžavanje života, postojanosti na Pravome putu i tome slično, ali za neka posebna djela nagrada je Džennet vječni čija blagodat i užici neće presahnuti.

U narednim redcima ćemo pojasniti ovaj hadis, jer smatramo da postoji potreba, obzirom na okolnosti i vrijeme u kojem živimo.

206 Tirmizi u Sunen-u, od Enesa b. Malika, : 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 58 - Mã džãe fi-

l-mirãi, hadis br. 1993 i ocjenjuje ga hasen-predaju, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.5/str.199/h.br.2074); Ebu Dawud u Sunen-u: 36 - Kitãb-l-edeb, 8 - Bãbu fî husni-l-huluq, hadis br. 4800, i ovo je njegov tekst; Ibn Madže u Sunen-u, od Enesa, , Kitãbu-l-muqaddimeti, 8 - Bãbu idžtinãbi-l-bide'i we-l-džedeli, hadis br. 51; Taberani u Mu'džemu-l- kebĩr-u, 8/str.117/h.br.7488, i 8/str.219/h.br.7770, i u Mu'džemu-l-ewsrt-u, 1/str.269-270/had.br.878, 5/str.68/had.br.4693, i 5/str.284-285/had.br.5328, od Mu'aza b. Džebela, ; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 8017; Hejsemi u Kešfu-l-estãr, 2/str.408/h.br.1976; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 13/str.82/h.br.3502. Šejh Albani ga, također, vrednuje kao dobar/hasen. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.306/h.br.1464.)


117

Veliki zna√aj muslimanskog jedinstva U većini slučajeva Džennet kao nagrada za pojedinačna djela

odnosi se na temelje islama, ali uz uvjet ustrajavanja u činjenju tih djela sve do smrtnoga časa, iskreno radi Allaha i po sunnetu Muhammeda, , ili na djela koja iziskuju veliku požrtvovanost, odricanje i napor, kao što je džihad (borba na Allahovom putu) s ciljem odbrane vjere, života ili časti, ribat (straža i graničarenje), štiteći time interese islama i sigurnost muslimana, iznošenje istine u lice nepravednom vladaru, kao poziv da ne tlači i ne obmanjuje svoj narod itd.

Međutim, u nekim hadisima primijetit ćemo da se za neka ne tako teška i zahtjevna djela kao nagrada nudi Džennet, kao u pomenutom hadisu koji prenosi Ebu Umame, , a šejh Albani ga ocjenjuje kao hasen. Zašto je to tako? Da li su ova djela ravna sučeljenju sa neprijateljem na bojnom polju, gdje se život, kao najveća vrijednost, izravno izlaže smrti ili nekom drugom tako pogibeljnom i požrtvovanom djelu? Naravno da nisu, ali ono što uzdiže ova djela na tako visok položaj jeste posljedica njihovog nečinjenja, koja narušava sve one islamske i životne vrijednosti koje se u slučaju vanjske opasnosti i neprijateljstva štite džihadom i žrtvovanjem imetaka i života. Muslimanski ummet može biti napadnut izvana, ali njegova biološka egzistencija i korektno funkcioniranje mogu itekako biti ugroženi i unutarnjim neredom, smutnjama, pogreškama i nepromišljenim postupcima muslimana. Ovaj hadis upravo podstiče na metod zaštite od takvih situacija i upućuje na vitalne vrijednosti na kojima počiva mehanizam vladavine i egzistiranja muslimanskog društva. Hadis govori o jedinstvu muslimana, uspostavi pravde i odgojenom visoko-moralnom pojedincu, koji će izvršavati naloge Objave: pozivati u dobro i odvraćati od zla, boreći se da Allahova riječ bude gornja, makar za to trebao položiti svoj život ili utrošiti sav imetak, bez obzira izazvalo to gnjev tiranina, prijekor neistomišljenika, osude cijeloga svijeta, pa i prekid svih odnosa s njim.

Prvo djelo za koje se u hadisu garantira Džennet je:


118

1. Ostavljanje ili izbjegavanje raspravljanja u vjeri

Islam u prvom ajetu Objave, ali i općenito kroz cijelu misiju poslanstva, podstiče na izučavanje nauka, pogotovo vjerskih, jer islamski učenjaci su nasljednici poslanika, a.s., i dužnost im je da pozivaju Allahu Uzvišenom, podstiču na dobro, a suzbijaju grijeh i nemoral, te da neukima razdvajaju halal od harama, pravi put od zablude i stranputice, savjetujući ih da se kaju za grijehe i uvećavaju ahiretski fond dobročinstva. Ali kad neuki ili nedovoljno upućeni u islamske znanosti, ciljeve Šerijata, metodo-logiju islamskog prava, fikh (islamsko pravo), tefsir i sunnet Allahovog Poslanika, , te rezon prioriteta i cjelokupno stanje muslimana kao ummeta ili neke lokalne muslimanske zajednice, počnu da govore o vjeri, pa izazovu alima (dokazanog islamskog učenjaka) ili počnu prozivati eminentne žive ili umrle učenjake, čak i one iz reda selefa pa naovamo, tada će mudri islamski znalac odbiti raspravu, makar bio ubijeđen da je istina s njim, jer se načelno sa neukima ne raspravlja, ali i s ciljem da takva rasprava ne dovede u smutnju druge neupućene muslimane, pa da ovi neznalicu uzmu smatrati jednakim učenome ili da budu iskušani dvosmislenim i nejasnim stavovima i riječima neukoga izazivača. Cilj ostavljanja raspravljanja nije suzbijanje znanja, niti strah od sukobljavanja sa istinom, kao ni bojazan od obezvrjeđivanja položaja poznatog alima, nego čežnja za zajedništvom muslimana i njihovim jedinstvom. Neko bi mogao prigovoriti da se zajedništvo ne može braniti bježanjem od istine, na koju se navodno oslanja onaj ko poziva na raspravu, no odgovor na ovakvu opasku je u činjenici da islam osporava raspravljanje, jer je to put blizak šejtanu, a poziva na alternativu, a to je savjetovanje, samilost i upućivanje dove za onoga koga se smatra da je u krivu, a Allah Uzvišeni cjelokupni ummet neće dovesti u iskušenje zablude i džehla, niti će bez ploda ostaviti dobrona-mjerno savjetovanje, a iskrene dove On uvijek prima. S druge strane, raspravljanje dovodi do razjedinjavanja muslimana, pri-strasnosti, pojave sektašenja, neprijateljstva i osnivanja novih frakcija koje razdiru tijelo ummeta; jer svi ljudi nisu spremni


119

prihvatiti pravu istinu, a ni poraz ako budu poraženi. Iz tog razloga imam eš-Šafija, rahimehullah, kaže: ''Nikada nisam raspravljao a da nisam poželio da moj sagovornik pobijedi, jer bi me pobjeda mogla odvesti u samodivljenje a kod moga sugo-vornika izazvati bijes i neprijateljski odnos prema meni.'' pa bi obojica, makar se istina i ukazala, zapali u grijeh. Zato nas ne treba čuditi da Poslanik, , garantira dvorac u perivoju Dženneta onome ko ostavi raspravljanje, jer to vodi ka dobru i održava jedinstvo muslimana, a samo jedinstveni su jaki da se odupru neprijateljima.

2. Ostavljanje laži

Drugo dobro djelo za koje se garantira dvorac u središtu Dženneta jeste ostavljanje laži, čak i u šali, stanju zabavljanja i igre. Laž jeste pogrdna osobina u ponašanju, u svakoj religiji, i uopće u ljudskom ophođenju neovisno od privrženosti pojedinca vjeri ili ne. No, da li je zrno laži tako pogubno i štetno za društvenu zajednicu? Možda u šali laž ne izgleda tako ružna i ogavna, ali ako pogledamo malo realnije, u trgovini, poslu, obećanjima, uspostavi pravde i traženju pravde, optužbama i odbrani, garancijama i planiranju budućnosti, izgradnji porodice ili države, laž ima katastrofalne posljedice. Nije li laž osnovno sredstvo vlastodržaca kojim manipuliraju svoje birače, nije li laž odbrana kriminalaca i zločinaca, nije li laž izgovor bračne nevjernosti, dječijeg neposluha prema roditeljima, opravdanje poslovnih neuspjeha ili malverzacija itd. Tamo gdje laž ima prođe "“ nema pravde, a gdje nema pravde društvom vladaju kriminal i korupcija. Nisu li ove dvije stvari, koje osjećamo na svojoj koži u našoj Bosni, izvor svih naših problema: lažu nas političari, poslodavci, visoki i niski predstavnici EU, laže nas Zapad, haški djelitelji pravde itd. I kad sve rezimiramo, laž je ključni problem koji trebamo rješavati. Da ljudi ne lažu, govorili bi istinu ili bi šutjeli, a ne bi bili tako slatko i puno govorljivi kao danas. Š ta god da upitamo ili optužimo one koji nas vode, oni imaju nešto za reći, naravno jer ne čeznu za dvorcem u središtu Dženneta, koji Poslanik, , garantira onome ko ostavi laž. Ako to ne čine oni koji


120

bi trebali, učinimo to mi, jer mi priznajemo da nam je Džennet potreban, a možda u našem zastupanju i promoviranju istine i drugi zamijete etičnu ljepotu ili osjete ugodni miris ljudskosti, pa požele to isto imati.

3. Lijepo ponašanje

Treće djelo za koje Allahov Poslanik, , u hadisu garantira dvorac u najvišem dijelu Dženneta jeste lijep moral ili ahlak. Onaj ko uljepša svoje ponašanje i popravi svoje mahane, pazeći se u svakoj situaciji, ma kako ona izazovna ili teška bila, da ostane na strani moralnih (dostojanstven, čedan, uljudan, priseban, human, kulturan, čestit, plemenit, milostiv, strpljiv, pošten...) takav se može nadati nagradi koju garantira onaj koji ne govori po hiru svome, . Ako muslimansko društvo izostavi raspravu i time ojača svoje zajedništvo i slogu, ostavi laž i time se uspostavi pravda i ravnopravnost, ono što još može osnažiti takvu zajednicu jeste moralan i odgojen pojedinac.

Uz moral jedinstvo muslimana će jačati, sistem pravde će se upotpuniti i obuhvatiti i vođu i podanika, i tužitelja i osuđenoga, čak i onoga koji sudi, a moralno ponašanje i uljepšavanje individualnog odnosa spram stvari i bića, spram institucija i pojedinaca, bilo u obavezujućim ili spontanim među-ljudskim odnosima, samo će donositi progres i preporod zajednici i bit će garant njenog opstanka. Jer u onoj zajednici gdje vlada pravda i osjeća se jedinstvo njenih članova, to će trajati sve dok je većina tih članova na zavidnom stupnju lijepog morala, ali kada moralno stanje pojedinaca počne stagnirati, neminovna posljedica je pad i raspad državnih sistema, pravde i kohezivnosti članova tog društva. To je zato što neće biti onih koji će primijetiti zlo, spriječiti razvrat i smutnje, i nikome neće smetati nepravda, laž, bestidnost (ako se to njega ne tiče i ne zadire u njegove interese).

No, propadanje svakog društva počinje s pojedincima, a onda na kraju vrtlog propasti sve ''preživjelo'' povlači u ambis. To je Allahov zakon i njega ne možemo mijenjati, ali spas postoji. Da,


121

svakako! Poželimo neki od dvoraca džennetskih, ako ne sva tri koje nam nudi i garantira Poslanik, .

Prethodne generacije muslimana i islamski učenjaci prije nas definirali su pogubnost djelovanja jezika, pa su se maksimalno čuvali od toga. Brojni su savjeti prethodnika koji ukazuju na štetnost nadmetanja i raspravljanja. Evo samo nekih:

Navodi se da je 'Ĩsã, , savjetovao: "Onaj ko puno laže gubi ljepotu; ko raspravlja s ljudima, nestaje mu dostojanstva; ko se puno brine, oboli mu organizam a ko ima loš ahlak, kažnjava sam sebe!"

Mudri Luqmãn ovako savjetuje svoga sina: "Sinčiću, ne raspravljaj sa učenim, pa da te ponize!"

'Umer b. el-Hattãb, , podvlači: "Nemoj tražiti znanje zbog troje, a nemoj ga ni ostavljati zbog troje. Nemoj ga učiti kako bi se s drugom raspravljao, niti da bi se njime ponosio, niti da bi se njime pokazivao pred drugima. Nemoj ga ostavljati zbog stida da ga tražiš; niti što smatraš da ti ne treba, niti što si zadovoljan svojim neznanjem!"

Ebu-d-Derdã', , upozorava: "Dovoljan ti je grijeh da se stalno raspravljaš!"

Prenosi se da je Imam Ebu Hanife upitao Dawuda et-Taija: "Zašto si se povukao?!" On mu je odgovorio: "Kako bi se opirao svome nefsu kada je u pitanju rasprava!" Ebu Hanife mu dodade: "Prisustvuj skupovima i sijelima, slušaj, ali ne govori!" Davud veli: "Poslušao sam njegov savjet i nisam našao težeg samosavla-đivanja od toga!"

Muslim b. Jesar kaže: "Dobro se čuvajte rasprave, jer je to trenutak u kojem se učen pokazuje kao neznalica a šejtan koristi njegovu grešku!"

Malik b. Enes upozorava: "Rasprava uzrokuje tvrdoću srca i rezultira mržnjom!"


122

Ibn Ebi Lejla kaže: "Ne raspravljam sa svojim prijateljem, jer ili ću ga natjerati da slaže ili ću ga rasrditi!"

Bilal b. Sa'd veli: "Kada vidiš čovjeka da puno priča, da mnogo raspravlja i da je zadivljen svojom pričom, neka znaš da je propao!"

Mejmun b. Mihran je upitan zbog čega je ostavio svog brata bez odgovora nakon postavljenog pitanja, na što je on mudro odgovorio: "Zato što ne želim da se s njim raspravljam ili svađam!" 207

207 Ove i druge primjere vidi: Ebu Hamid el-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1559-1561.


123

Svađa

Svađa obično nastaje kao pretjerivanje u govoru kako bi se ostvarila materijalna ili neka druga korist. Znajući u kakve neugodnosti svađa može dovesti neku osobu, Allahov Poslanik, , je to posebno isticao i na to itekako upozoravao. U predaji 'Ãiše, radijallahu 'anha, Allahov Poslanik, , jasno naglašava:

أ﴿ : اهللا رسول قال: قالت رضي اهللا عنها عن عائشة

رجال إ اهللا ـغ ض ا

األ د اـل .﴾مص

"Allahu najmrža osoba je žestoki (okorjeli, zagriženi) svađalica!" 208

Svađa izraste iz nadmetanja i rasprave. Naime, osoba koja osjeti da ga je druga osoba nadvladala, obično se prepušta svađi. Često svađa, nažalost, dovede do nesagledivih negativnih pos-ljedica, što jasno govori o našoj obavezi da svoj jezik pokušamo udaljiti od ove aktivnosti koja lahko može devalvirati naša brojna pozitivna dostignuća.

Pretjerivanje u raspravi i svađa jesu od osobina licemjera (munafika), kojih se musliman treba brzo osloboditi.

208 Buhari u Sahih-u, 93 - Kitãb-l-ahkãm, 34 - Bãbu-l-eleddi-l-hasimi, hadis br. 7188, isto u

hadisima br. 2457, i 4523, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.1000/h.br.7188; vidi i: 2/str.405/h.br.2457, i 3/str.522/h.br.4523); Muslim u Sahih-u, 47 - Kitãbu-l-'ilmi, 2 - Bãbu fi-l-eleddi-l-hasimi, hadis br. 2668; Tirmizi u Sunen-u, 48 - Kitãbu-t-tefsĩri, 3. bãb, h.br.2976, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 6/str.405/h.br.3171); Nesai u Sunen-u (el-kubra), 29 - Kitãbu-l-qadãi, 37 - El-Eleddu-l-hasimu, 5/str.422/h.br.5944, a slično i u: 10/str.30-31/h.br.10965; Ahmed u Musned-u, 40/str.322-323/h.br.24277, 40/str.401/h.br.24343, 42/str.465/h.br.25704; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 8. bãb, 12/str.508-509/h.br.5697; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 8529; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-imãreti, 10/str.97/h.br.2499; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, h.br.157.


124

Hvaljenje i uzdizanje nad drugima

Hvaljenje i uzdizanje nad drugim veoma često se manifestira našim jezicima. To su osobine koje su prezreli Allah i Njegov Poslanik, . Allah Uzvišeni to jasno napominje kada kaže:

شأ كم من ٱألرض وإذ أنـتـم أجنـة ىف بطون م إذ أ هو أعلم ب

أم م هـت م هو أعلم بمن ٱتـقى فال تزكـوا أنفس

﴿٣٢﴾

"On dobro zna sve o vama, otkad vas je stvorio od zemlje i otkad ste bili zameci u utrobama majki vaših; zato se ne hvališite bezgrešnošcu svojom - On dobro zna onoga koji se grijeha kloni." 209

Svaka vrsta hvalisavosti i oholosti, čime se uzdiže iznad drugih, zabranjena je. Allah takve ne voli. On, , kaže:

وال تص خدك للناس وال تمش ىف ٱألرض مرحا

إن ٱهللا ال يح ب كلـ مخ تال ـ فخور ﴿١٨﴾

"I, iz oholosti, ne okre}i od ljudi svoje lice i ne idi zemljom nadmeno, jer Allah ne voli ni gordog ni hvalisavog." 210

Oholost i hvalisanje dovelo je Iblisa do kufra i Allahovog prokletstva. On se nije pokorio Ãdemu, , zbog svoje obijesti, hvalisavosti i uzdizanja nad drugima. Allah, , o tome jasno kaže:

دم كـة ٱسجـدوا وإذ قلنا للملــــ

فـسجـدوا

سال إ إبلـ

أ وٱستك

رب وكانـ ــفـرين من ٱل

﴿٣٤﴾

209 Prijevod značenja, sũra En-Nedžm, 32. ãjet. 210 Prijevod značenja, sũra Luqmãn, 18. ãjet.


125

"A kad rekosmo melekima: 'Poklonite se Ademu!', oni se pokloniše, ali Iblis ne htjede, on se uzoholi i postade nevjernik." 211

Budući da su svi ljudi nastali od zemlje i da su svi bili zameci u utrobama svojih majki, onda niko nema prednost nad drugim. Zbog toga Allahov Poslanik, , poučava vjernike da jedni prema drugima budu skromni i da se međusobno jedan nad drugim ne uzdižu. U predaji 'Ijada b. Himara, , on, , savjetuje:

إن اهللا أو إ أن ﴿: قال رسول اهللا : قال عن عياض ابن حمار

تواضعوا ح فخـ ال ر أحد أحد و ال يـب أحد أحد، ﴾ .

"Allah Uzvišeni mi je objavio da budete ponizni jedni prema drugima tako da ne činite nasilje jedni drugima i da se međusobno jedan nad drugim ne uzdižete!" 212

Koliko je skromnost prema muslimanima lijepa osobina, najbolje će ilustrirati primjeri naših časnih prethodnika (ar. selefu-s-sãlih/ صالحلس ف ا ). Hasan el-Basri kaže: "Skromnost je da izadeš iz svoje kuće i koga god sretneš od muslimana da ga smatraš boljim od sebe!" 213

Jedan čovjek je vidio drugog čovjeka kako se na svome konju oholo ponaša za vrijeme obavljanja hadža, dok njegove sluge razgone narod ispred njega, kako bi on prošao. Nakon toga, on je tog čovjeka vidio u Bagdadu, kako bos, čupav i zapušten hoda, pa gaje upitao: "Šta se dogodilo s tobom?", a on mu odgovori: "Ja

211 Prijevod značenja, sura El-Beqareh, 34. 212 Muslim u Sahih-u, 51 - Kitãbu-l-dženneti, 16 - Bãbu-s-sifãti elletĩ ju'refu bihã fi-d-dun'ja

ehlu-l-dženneti we ehlu-n-nãri, hadis br. 2865; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 45 - Bãbun fi-t-tewãdu'i, hadis br. 4895; Ibn Madže u Sunen-u, jedan dio ovog hadisa bilježi u: 37 - Kitãbu-z-zuhdi, 16 - Bãbu-l-berãeti mine-l-kiberi we-t-tewãdu'i, hadis br. 4179, a drugi: isiti kitãb, 23 - Bãbu-l-bagji, hadis br. 4214; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 6671 i 8133; Hatĩb el-Bagdãdĩ u Tãrĩhu-l-Bagdãd, 5/str.274; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 201. bãb, str. 115, hadis br. 428, a u kraćoj verziji hadis br. 426; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Zemmu-l-bagji, hadis br. 4.

213 Dr. Fuad Sedić, Veliki grijesi, str. 123.


126

sam se na mjestu gdje ljudi treba da budu skromni oholio i uzdizao, pa me Allah, na mjestu gdje se ljudi uzdižu, ponizio!" 214

Hvalisanje, uzdizanje i oholjenje često se manifestiraju jezi-kom. Znajući za drastično rigorozan stav islama prema tim osobinama, treba da se trudimo i u svojoj svakodnevnici izbacimo ili minimiziramo ove loše osobine.

214 Cit. djelo i strana.


127

Hvaljenje druge osobe

Kako god svoj jezik moramo čuvati od proklinjanja, napa-danja i kritikovanja drugih osoba, isto tako treba voditi računa da ne pretjeramo u hvaljenju drugih osoba, upravo zbog toga što takvo naše ponašanje može biti itekako kontraproduktivno i pospješiti, u slučaju odredenih osoba, hvalisavost, narcisoidnost, oholost i zadovoljstvo onim što je do tada učinjeno.

Allahov Poslanik, , u predaji Ebu Musaa el-Eš'arija, , ukazujući na šetnost korištenja jezika u ove svrhe kritikovao je ljude koji su prekomjerno hvalili jednog čovjeka:

و يطريه رجال يثني على الرجل بي سمع الن: قال )األشعري( عن أبي موسىرجل﴿: في المدحة فقال طعـتم ظهر ا أهلكـتم أو

﴾. Vjerovjesnik, , čuo je kako jedan čovjek hvali drugog čovjeka i u tome pretjeruje, pa je rekao: "Upropastili ste ga ili (je rekao) slomili ste leđa čovjeku!"

215

Dakle, treba voditi računa da nekog prekomjerno ne hvalimo, pogotovo kada je ta osoba prisutna. U tome čovjek treba imati mjeru. U predaji Ebu Bekra, , kaže se:

فأثـنى عليه رجل خيرا نـبي أن رجال ذكر عند ال: قالعن أبي بكرة بيفقال الن: ﴿ن طعت ك و ق صاحبكـ ن ﴿ يقوله مرارا ﴾! إن

ن يرى أنـه الة فلـيقل أحسب كذا و كذا إن م مادحا ال أحد ك و حسـيبه كذ اهللا و ال يز اهللا أحدا

﴾.

215 Buhari u Sahih-u, 52 - Kitãbu-š-šehãdãt, 17- Bãbun mã lukrehu mine-l-itnãbi fi-l-medhi

hadis br. 2663; a također u: 78 - Kitãbu-l-edebi, 54 - Bãbun mã jukrehu mine-t-temãduhi, hadis br. 6060, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.530/h.br.2663, i 4/str.379/h.br.6060); Muslim u Sahih-u, 53 - Kitãbu-z-zuhdi, 14 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-medhi izã kãne fihi ifrãtun, hadis br. 3001; Ahmed u Musned-u, 32/str.466-467/h.br.19692; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 4868; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 153. bãb, str. 92, hadis br. 334.


128

da je neki čovjek pohvalio drugoga u prisustvu Vjerovjesnika, , pa mu on reče: "Teško tebi! Glavu si mu skinuo!" ponavljajući to nekoliko puta. "Ako nekoga već morate hvaliti, onda kažite: 'Ja ga takvog poznajem!', ako zaista smatra da je takav – 'a Allahu će polagati račun, i ni za koga ne tvrdim da je bezgrešan prema Allahu'!"

216

216 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitabu-l-edebi, 54 - Bãbun mã jukrehu mine-t-temãduhi, hadis br.

6061, isto u: 52 - Kitãbu-š-šehãdãt, 17- Bãbun mã lukrehu mine-l-itnãbi fi-l-medhi, hadis br. 2662, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.380/h.br.6061, i 4/str.529-530/h.br.2661); Muslim u Sahih-u, 53 - Kitãbu-z-zuhdi, 14 - Bãbu-n-nehji 'ani-l-medhi izã kãne fihi ifrãtun, hadis br. 3000; Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 10 - Bãbun fi kerãhijeti-t-temãduhi, h.br.4805; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 36 - Babu-l-medhi, h.br.3744; Ahmed u Musned-u, 34/str.65/h.br.20422, 34/str.112/h.br.20462, 34/str.116/h.br.20468; 34/str.126/h.br.20484, i 34/str.145/h.br.2012; Ibn Hibban u Sahih-u, 44 - Kitãbu-l-hazri we-l-ibãhati, 14 - Bãbu-l-medhi, 13/str.80-81/h.br.5766-67; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 53 - Kitãbu: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 9/str.99-100/h.br.9997; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2/str.193/h.br.903; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 8/str.546/h.br.26669; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 153. bãb, str.91/h.br.333; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samtu we ãdãbu-l-lisãni, str. 327, hadis br. 597.


129

Prigovaranje za u√injeno dobro djelo

Prigovaranje za učinjeno djelo u islamu se definira kao veliki grijeh.217 To se posebno odnosi na slučaj kada se nekome da sadaka. Allah Uzvišeni o tome nedvosmisleno u Qur'anu kaže:

ا أـي ين آمنوٱ تبطلو الا م با صدقات لمنٱ

واألذى ك

ي ينفق ما ٱ

رئاء لناس وال يؤمنٱ هللا وٱب ليوم ٱ

آلخرٱ

فمث كمثل صفوان عليه تراب

فأصابه وابل فرتكه ص

ال ا يقدرون ع

ء مما كسبو هللاٱو ا دي ال

لقوم ٱ

افرينٱ ل

﴿٢٦٤﴾

"O vjernici, ne kvarite milostinju prigovaranjem i uv-redama, kao što to ~ine oni koji troše imetak svoj da bi se ljudima pokazali, a ne vjeruju ni u Allaha ni u onaj svijet; oni su sli~ni litici sa oskudnom zemljom kad se na nju sru~i pljusak, pa je ogoli; oni ne}e dobiti nikakvu nagradu za ono što su radili. - A onima koji ne}e da vjeruju Allah ne}e ukazati na pravi put."

218

Imãm Qurtubĩ, tumačeći ovaj ãjet, navodi da se ovdje poredi onaj koji djela ne čini u ime Allaha Uzvišenog s glatkom stijenom ili kamenom, na kojoj ima, doduše, nešto zemlje, pa se čini da je ta zemlja plodna i korisna. Međutim, kada naiđe bujica, ona tu stijenu ostavlja glatkom i razotkriva je, kao što prigovaranje i licemjerstvo, pri činjenju djela, razotkriva neiskrenost nijjeta njihovog počinioca. Imãm Qurtubĩ posebno potcrtava da većina islamskih učenjaka tu vrstu sadake, za koju se prigovara, Allah Uzvišeni ne prima, tako da ona biva posebno obilježena i označena, pa je melek koji piše dobra djela uopće i ne evidentira.219 217 Uporedi: ez-Zehebi, El-Kebãir, str. 151; i dr. Fuad Sedić, Veliki grijesi, str. 198. 218 Prijevod značenja, sũra El-Beqareh, 264. ãjet. 219 El-Qurtubi, El-Džãmi'u li ahkãmi-l-Qur'ãn, 3/311.


130

Islamski učenjaci se razilaze tretirajući ovu tematiku. Jedni kažu da onaj koji udijeli sadaku, pa poslije prigovori, nema nikakvog sevapa od tog djela i bit će grešan zbog prigovora. Drugi smatraju da on zbog toga gubi sevap, ali nema grijeha. Treći, pak, drže da ima nagradu, ali ona nije uvećana, i uz to će biti grešan zbog prigovora.220

Allah, , ne voli čovjeka koji učini neko dobro djelo pa poslije prigovori zbog toga što je uradio. Otuda, Allah Uzvišeni pohvaljuje osobu koja učini dobro djelo, koje ne poprati s prigovaranjem i uvredama. On, , kaže:

ينٱ ينفقون أمو سبيل يف مـ هللاٱ يتبعون ال م ـ ث

أنفقو ما منا وال ا

ى أذ أجره مـ م م ـ عند ر

وال خوف م عل

وال ه يحزنون مـ

﴿٢٦٢﴾

"One koji troše imetke svoje na Allahovom putu, a onda ono što potroše ne proprate prigovaranjem i uv-redama, ~eka nagrada u Gospodara njihova, - ni~ega se oni ne}e bojati i ni za ~im oni ne}e tugovati." 221

Nakon toga, Uzvišeni odmah napominje:

قول مع

روف ومغـ

فرة خري من صدقـ

ة يـ بعها أذىـتـ ...﴿٢٦٣﴾

"Lijepa rije~ i izvinjenje vredniji su od milostinje koju prati vrijedanje!" 222

I, onda, u trećem ãjetu, u tom nizu, On, , kaže:

ا أـي ين آمنوٱ تبطلو ال ا م ا صدقات لمنٱ ب

ألذىٱ و

...﴿٢٦٤﴾

"O vjernici, ne kvarite svoju milostinju prigovara-njem i uvredama..." 222a

Vjernik treba učiniti ono što je učinio 'Usmãn b. 'Affãn, , tj. učiniti dobro djelo, ali ne propratiti to prigovaranjem, uvredama ili 220 Cit. djelo, tom i strana. 221 Prijevod značenja, sũra El-Beqare, 262. ãjet. 222 Prijevod značenja, sũra El-Beqare, 263. ãjet. 222a Prijevod značenja, sũra El-Beqare, 264. ãjet.


131

hvaljenjem svoga dobročinstva. Povod objave ãjeta: "One koji troše imetke svoje na Allahovom putu, a onda ono što potroše ne proprate prigovaranjem i uvredama, ~eka nagrada u Gospodara njihova," je slučaj 'Usmana, , koji je prilikom opremanja islamske vojske na Tebuk:

ـن بن سمرة قال محد الربن عبي : عان إلى النثماء عج ارقال ( بألف دينوضع آخر من كتابي في كمه حني جهز جيش و كان في م: الحسن بن واقع

ـن).العسرة فينثرها في حجره محد الربقال ع : بيالن تأيفر ا فيهقلبي وم﴿: حجره و يقول عد ا ثمان ما عمل ما ﴾رن ميت.

donio 1.000 zlatnika i istresao ih u krilo Allahovog Poslanika, , nakon čega ih je Vjerovjesnik, , miješao u svom krilu, kazavši dva puta: "'Usmanu neće naškoditi što god, nakon ovoga (od danas), bude radio!" 223

Ebu Se'id el-Hudri, , kaže: : قولـ لعـثمان يو رافعا يديه يدعرأيت النبي : د الخدري قال أبو سعي

ثمان﴿ ن ثمان إ رضيت يا رب نهضراف ﴾. و حعدا زال يى ـفمت

ينٱ﴿ :فرتلت طلع الفجر قون ـفـ ين أمو يف سبي مـهـل هللا ثٱل يتبعون ال م ـ

أنفقو مآ ا

منا وال أذ )اآلية( ﴾ى

"Vidio sam tada da je Vjerovjesnik, , digao ruke i učio dovu za 'Usmana, moleći: 'Gospodaru, ja sam zadovoljan s 'Usmanom pa i Ti budi s njim zadovoljan'." Navodi se da je on, , tako molio sve do zore, pa je objavljen citirani ãjet (el-Beqareh, 262)!224 223 Tirmizi u Sunen-u, 50 - Kitãbu-l-menãqibi, 62 - Bãbun fĩ menãqibi 'Usmãn b. 'Affãn, ,

hadis br. 3701, i ovo je njegov tekst. (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 7/str.420/h.br.3962); Ahmed u Musned-u, 34/str.231-232/h.br.20630; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 37 - Kitãbu-l-megãzĩ, 39. bãb, 13/str.448/h.br.38006; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 6/str.98/h.br.5915; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu fedãili-s-sahãbeti, Bãbu fedãili 'Usmãn b. 'Affãn, 14/str.109-110/h.br.3904; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 1/str.59; Ahmed b. Hanbel u Fedãilu-s-sahãbeti, 1/str.628-629/h.br.839, i 1/str.632/h.br.846.

224 Uporedi: Ibn Hišam u Es-Sĩretu-n-nebewijeti, 4/str.380, (Vidi: Ibn Hišam, Poslanikov životopis, str. 248, u fusnoti br.1, izdavač: Bemust, 1998.); El-Qurtubi, cit. djelo, 3/str.307. Bilježi i Ahmed b. Hanbel u Fedãilu-s-sahãbeti, 1/str.593, (dio) hadisa br. 784.


132

Allahov Poslanik, , prijeti onome koji prigovara nakon učinjenog dobrog djela, da Allah na Sudnjem danu s njim neće razgovarati, niti će ga pogledati, niti od grijeha očistiti, nego će ga žestoko kazniti! Ebu Zerr, , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

ثالثة ﴿: قال، عن النبي عن أبي ذر لم ال ي يوم ام ـهـ لقا

يامةـ و

ن ال همـ ظر إ و ال يز هم و لـي هم عذابـ م أ

فقرأها رسول اهللا .﴾

: خابوا و خسروا، من هم يا رسول اهللا؟ قال :قال أبو ذر .ثالث مرارامسبل﴿ ا

مـنان، و ا ذب، لف ا منـفـق سلعـته با و ا ﴾ . "S tri vrste ljudi, Allah na Sudnjem danu ne}e razgovarati niti }e ih pogledati, niti od grijeha o~istiti, nego }e ih žestoko kazniti!"(el-Beqareh, 174) Allahov Poslanik, , je ovo pročio tri puta. Na ovo je Ebu Zerr, , rekao: "Izgubljeni su i propali!", a onda je upitao: "A ko su oni, Allahov Poslaniče?" Vjerovjesnik, , je odgovorio: "Onaj koji nosi dugu odjeću iz oholosti; onaj koji prigovara i vrijeđa za udijeljenu sadaku i onaj koji prodaje robu, lažno se zaklinjući!" 225

Dakle, kada uradimo neko djelo, neka to isključivo bude u ime Allaha i Njegovog zadovoljstva i da u tome osjetimo slast i ljepotu učinjenog djela. Treba po svaku cijenu izbjegavati hvalje-nje ucinjenim djelom ili, što je još gore, prigovaranje i vrijedanje 225 Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-imãni, 46 - Bãbu bejani gilezi tahrĩmi isbãli-l-izãri we-l-

menni..., hadis br. 106; Tirmizi u Sunen-u, 12 - Kitãbu-l-bujũ'i, 5 - Bãbu: mã džãe fĩmen halefe 'alã sil'atin kãziben, hadis br. 1211, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, 4/str.137, hadis br. 1230); Ebu Dawud u Sunen-u, 27 - Kitãbu-l-libãs, 28 - Bãbu mã džãe fĩ isbãli-l-izãri, hadis br. 4087; Darimi u Sunen-u, 18 - Kitãbu-l-bujũ'i, 63 - Bãbu fi-l-jemĩni-l-kãzibeti,

2/340, hadis br. 2605; Nesai u Senen-u (el-kubrã), 4 - Kitabu-z-zekati, 71. bãb, 3/str.63-64/ h.br.2355, vidi i: 8/str.435/h.br.9621, 10/str.21-22/h.br.10946; Ibn Madže u Sunen-u, 12 - Kitãbu-t-tidžãrãt, 30 - Bãbu mã džãe fĩ kerãhijeti-l-ejmãni fi-š-širãi we-l-bej'i, hadis br. 2208; Ahmed u Musned-u, 35/str.245/h.br.21318, 35/str.319-320/h.br.21404-05, 35/str.321, hadis.br.21408, 35/str.344/h.br.21436, i 35/str.430-431/h.br.21544; Ibn Hibban u Sahih-u,

24 - Kitãbu-l-bujũ'i, 11/str.272/h.br.4907; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 17 - Kitãbu-l-libãs, 19. bãb, 8/str.284/h.br.25191, i 8/str.608-609/h.br.27002; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, hadisi br.: 4851, 6123, 8155. Buhari u Sahih-u, bilježi u više poglavlja u više hadisa pojedine kategorije osoba iz gore pomenutog hadisa. Vidi hadise br.: 2369, 2672, 7212 i 7446. (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa: 2/str.354-355/h.br.2369, 2/str.535/h.br.2672, 4/str.1014-1015/h.br.7212, i 4/str.1147/h.br.7446).


133

nakon tog djela. Djelo se inekako može učiniti, ali ga je veoma teško sačuvati i ne devalvirati. Šejtan, kada nas već ne može spriječiti da učinimo dobro djelo, radi na tome da ga obezvri-jedimo svojim jezicima nakon realizacije tog djela.

Zbog toga je Muhammed b. Sĩrĩn, veliki islamski učenjak iz druge generacije muslimana, nakon što je čuo nekog muslimana kako se hvališe drugom čovjeku djelima koja je učinio, savjetovao tog čovjeka: "Šuti, jer nema sevapa od dobrih djela koja se nabrajaju!"

226

226 ( خالت فكاس ا أحذ إوفرعم ا

) Imam ez-Zehebi, El-Kebãir, str. 152; El-Qurtubi, cit. djelo, 3/312; i dr. Fuad Sedić, Veliki grijesi, str. 200.


134


135

Sašaptavanje dvojice u prisustvu trećeg

Ukoliko se u jednom društvu nađu tri osobe, onda je dvjema osobama zabranjeno sašaptavanje u prisustvu treće. To se temelji na hadisu Vjerovjesnika, , koji prenosi 'Abdullah b. 'Umer, :

إذا ك﴿ :قال أن رسول اهللا، رضي اهللا عنهما )رابن عم( عن عبد اهللا انوا ثالـ

ثة

ت فال نا اثـ الثـ نان دون ا ﴾. "Ako se nađu tri osobe, neka se, onda, dvije osobe ne sašaptavaju u prisustvu treće!" 227

U predaji Ibn Mes'uda, , koju bilježe Muslim, Tirmizi, Ebu Dawud, Ibn Madže i drugi, je i dodatak, koji pojašnjava se da će:

زنه... ﴿: قال رسول اهللا :قال، )ابن مسعود( عن عبد اهللا ك فإن ذ

﴾. "...treću osobu to (sašaptavanje) ražalostiti.217a 227 Buhari u Sahih-u, 79 - Kitãbu-l-isti'zãn, 45 - Bãbun lã jetenãdžã isnãni dũne-s-sãlisi, hadis

br. 6288, (Pogledaj: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.512/hadis.br.6288); Muslim u Sahih-u, 39 - Kitãbu-s-selãm, 15 - Bãbu tahrĩmi munãdžãti-l-isnejni dũne-s-sãlisi, hadis br. 2183; Tirmizi u Sunen-u, 44 - Kitãbu-l-edeb, 59 - Bãbu: mã džãe lã jetenãdža isnãni dũne sãlisi, hadis br. 2825, (Usporedi/vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga6/str.288/h.br.2994); Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 51- Bãbu men kãne me'ahu sihãmun fel'je'huz bi-nisãlihã, hadis br. 3776; Ahmed u Musned-u, 8./str.15/h.br.4450; 8/str..171/h.br.4564, 8/str.290-291/h.4664; 9/s.65/h.5023, 9/s.79/h.5046, 9/s.314/h.5425; 9/s.359/h.5501, 10/s.240/h.br.6057, 19/str.374/h.br.6264, i 10/str.376-377/h.br.6270; Darimi u Sunen-u, 19 - Kitãbu-l-isti'zãn, 27 - Lã jetenãdžã isnãni dũne sãhibihimã, 2/str.367, hadis br. 2657; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.369/h.br.1939; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitabu-l-birri we-l-ihsan, 13. bãb, 2/str.342-344/h.br.580-583; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10/str.198/h.br.5829; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 1/str.152/h.br.476, 2/str.143/h.br.1516; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 11160; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 554. bãb, str. 300, hadis br. 1168.

217a Kitãb i bãb su skoro kod svih isti kao i u prethodnom hadisu, navodimo sada samo broj hadisa. Muslim (2184); Tirmizi (2825); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 29 - Bãbu fi-t-tenãdžã, hadis br. 4851; Ahmed (6/str.25/h.br.3560 i 10/str.411-412/h.br.6338); Ibn Madže (3775); Ibn Hibban (2/str.355/h.br.584); Ebu Dawud et-Tajalisi (1/str.207/h.br.255); Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str..137/h.br.182, i 1/str.162/h.br.231, i u Musannef-u, 18 - Kitãbu-l-edeb, 30. bãb, 8/s.417-418/h.25955; Ebu Ja'la el-Mewsili, 8/str.332/h.br.2444, 9/str.50/h.br.5114, str.141/h.5220, str.166-167/h.br.5255, str.484/h.br.5625; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 2/str.166/h.br.1562, 2/str.281/h.br.1986; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u (11159-160); Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, (1169, 1171)


136

Pojašnjavajući tu situaciju Allahov Poslanik, , u predajama koje smo citirali, zabranjuje sašaptavanje dvojice u prisustvu trećeg, sve dok se skupina ne poveća. Kada bude više ljudi, onda ta zabrana prestaje važiti. To vidimo iz Ebu Dawudove predaje gdje:

رمن عن ابا عمهناهللا ع ضيول اهللا : ، قالرسقال رالحو صمثله، قال أب ، : فقلترمن عة؟ قال: البعبك: فأر ال ي .

Ebu Salih pita Ibn 'Umera, radijallãhu 'anhumã: "A šta ako budu četverica?" On je odgovorio: "Onda nema smetnje!"

228

To je i logično, jer će uvijek treća osoba misliti da druge dvije osobe nešto o njoj govore ili joj spremaju nešto što će se negativno na nju odraziti. 229

To se jasno nazire u predaji koju bilježi imam Tirmizi, gdje Allahov Poslanik, , kaže:

بن عبي د اهللاععن الن ،قال هت﴿: أن ال نا ـ نان دون واحدـثا ك ، فإن ذ

مؤمن يؤذ ا و اهللا عز و جل، مؤمن ره أذى ا ي ﴾ . "Sašaptavanje dvojice u prisustvu treće osobe, uznemirava vjernika, a Allah, , ne voli takvo uznemiravanje!"

230

228 Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitabu-l-edebi, 26 - Bãbun fi-t-tenãdžã, hadis br. 4852;

Ahmed u Musned-u, 9/str.65/hadis.br.5023; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.141/h.br.5220, 8/str.332/h.br.2444, 9/str.50/h.br.5114, 9/str.166-167/h.br.5255, i 9/str.484/h.br.5625; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.11160; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 555. bãb, h.br.1170; i drugi.

229 Vidi o tome: Šefik Kurdic, Islamski bonton, str. 231-232. 230 Tirmizi u Sunen-u, 44 - Kitãbu-l-edebi, 59 - Mã džãe lã jetenãdžã isnãni dũne sãlisin,

hadis br. 2825, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.288/h.br.2994). Bilježe ga i: Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 8/str.332/h.br.2444; Ibn Hadžer el-'Asqalani u Metãlibu-l-'ãlijeti, 30 - Kitãbu-l-edeb, 43. bãb, 11/str.774/h.br.2690; Tabreani u Mu'džemu-l-ewset-u, 2/str.281/h.br.1986, i 5/str.174/h.br.4988;


137

Višezna√an i dvosmislen govor

To je forma govora koja je često prisutna među ljudima, ali joj oni ne pridaju puno značaja, smatrajući da nije štetna i opasna poput, npr. laži i sl. Međutim, ovakva upotreba jezika je, na neki način, u ravni laži i potrebno je biti oprezan kada je ova forma izražavanja u pitanju. Naime, višeznačan i dvosmislen govor je izgovaranje riječi koja ima jedno značenje, ali se misli na neko drugo značenje koje ta riječ nosi, a koje je u suprotnosti s prvim značenjem te riječi. To je, ustvari, neka vrsta prevare i obmane.

Islamski učenjaci su o ovoj formi izražavanja rekli sljedeće: "Ukoliko za to postoji neki opravdan, šerijatski, razlog koji nosi opće koristi, onda je dozvoljeno koristiti takve riječi. Ako za to ne postoji opravdan razlog, onda je to pokuđeno, ali nije strogo zabranjeno koristiti dvosmislene riječi, osim u slučaju ako se time nastoji nepravedno uzeti nečije pravo ili negirati istina. U tom slučaju to postaje strogo zabranjeno - haram!231

Sufjan b. Usejid, , prenosi da je Allahov Poslanik, , u vezi s tim rekao:

ت خيانة ﴿: يقول سمعت سول اهللا: قال،عن سفيان بن أسيد الحضرمي ك

صدق ك به دث أخاك حديثا هو أن

ذب، و أنت به ﴾.

"Velika je prevara da svome bratu govoriš nešto, i da ti on vjeruje, a ti, u osnovi, govoriš laži!" 232

231 En-Nevevi, Zbirka Vjerovjesnikovih dova i zikrova, str.754-755. 232 Ebu Dawud u Sunen-u od Sufjãna b. Usejida, 36 - Kitãbu-l-edeb, 78 - Bãbu fi-l-me'ãrĩd,

hadis br. 4971, i ovo je njegov tekst; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 184. bab, h.br.393. Ibn 'Adijj ovu predaju smatra slabom. Međutim, Ahmed i Taberani taj hadis bilježe od Nuwwasa b. Sem'ana s dobrim lancem prenosilaca; Ahmed u Musned-u, 29/str.183/h.br.17635; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 7/str.80-81/h.br.6402; (Vidi o tome: ocjenu hafiza 'Irãqija u Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 3/str.1588-1589). Bilježe ga još i: Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 4820; El-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 7/str.403/had.br.7151, i 7/str.469-470/had.br.7329; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 6/str.99 (8095).


138

Ibrahim en-Neha'i, poznati učenjak iz generacije tabi'ina, navodi primjer kada je dozvoljeno koristiti dvosmislene riječi, pa kaže: "Ako neko čuje da si o njemu nešto rekao, ti reci: 'Allah Uzvišeni najbolje zna jesam li o tebi išta rekao', pa taj pomisli da negiraš da si išta rekao o njemu, a tvoj je cilj kazati da Allah Uzvišeni najbolje zna to što si o njemu govorio." 233

233 En-Newewi, cit. djelo, str. 755.


139

Pjesma i poezija

Pjesma i poezija mogu biti dobre i pozitivne ako afirmiraju istinu a mogu, također, biti loše i negativne ako afirmiraju zlo, nemoral i nepravdu. One su kao nož koji ima dvije oštrice: ako se upotrijebi za dobro - rezultira dobrim, a ako se upotrijebi za zlo - rezultira zlom!

Nažalost, mnogi ljudi koriste se jezikom, kada je u pitanju pjesma ili poezija, veličajući strasti, pohote, opisujući žensko tijelo, podstičuči na nemoral i destruktivno djeluju na čitaoca ili slušaoca. Takva vrsta pjesme ili poezije islamom je energično zabranjena.

'Abdullah b. 'Umer, radijallãhu 'anhumã / امهناهللا ع ضير , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

م ﴿: قال عن النبي ،رضي اهللا عنهما ابن عمر عن متلئ جوف أحد ألن

يحا خ من أن مـتلئ شعرا ﴾. "Da se nekome od vas utroba napuni gnojem, bolje mu je nego da se napuni poezijom!"

234 234 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 92 - Bãbun mã jukrehu en jekũne-l-gãlibe 'ale-l-

insãni-š-ši'ru hattã jesuddehu 'an zikrillãhi we-l-'ilmi we-l-Qur'ãni, hadis br. 6.154-55, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.428/h.br.6154-55); Muslim u Sahih-u, od Ebu Hurejre, Se'ida el-Hudrija i Sa'd b. Ebi Weqqasa, , 41 - Kitãbu-š-ši'ri, hadisi br. 2257-59; (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 2/str.548/h.br.1508); Tirmizi u Sunen-u, od Ebu Hurejre i Sa'da, , 44 - Kitãbu-l-edebi, 71. bãb, hadisi br. 2.851-52; i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga.6/str.303-304/h.br.3021-22); Ebu Dawud u Sunen-u, od Ebu Hurejre, , 36 - Kitãbu-l-edeb, 94 - Bãbu mã džae fi-š-ši'ri, hadis br. 5009; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 42 - Bãbu mã kurihe mine-š-ši'ri, hadis br. 3759-60; Darimi u Sunen-u, 19 - Kitãbu-l-isti'zãn, 69. bãb, hadis br. 2705; Ahmed u Musned-u, od Sa'da, : 3/str.95-96/h.br.1506, 3/str.116/h.br.1535, i 13/str.139/h.br.1569, od Ibn 'Umera, : 9/str.31-32/h.br.4975, 9/str.516/h.br.5704, od Ebu Hurejre, : 13/str.258/h.br.7874, 14/str.109/h.br.8375, 14/str.294/h.br.8655, 16/str.153/h.br.10197, 16/str.164/h.br.10220; Ibn Hibban u Sahih-u, 13/str..93/h.br.5777 i 13/str.95/h.br.5779; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.165/h.br.199; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.125/h.br.797, 2/str.137-138/h.br.816-17, 4/str.47/h.br.2056, i 9/str.424/h.br.5573; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 5/str.205/h.br.5090, 6/str.31-32/h.br.5705, 7/str.272/h.br.7478; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadisi br. 4861, i 8276; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 381. i 382. bãb, hadisi br. 860 i 870;


140

Pod tim se, naravno, podrazumijeva poezija koja destruk-tivno djeluje i odvodi od Qur'ana, sunneta i islamskih propisa.235 U tom smislu je i Allah, , osudio pjesnike i one koji ih slušaju:

لشٱو تبعهـي ء آ ل ٱم ـ

غاوـ م أ﴾ ٢٢٤﴿ نو لم تر أ

كل واد ىف هيمونـي ﴿٢٢٥﴾

الإ ين ٱ منوا وعملو ءا لصٱ ا لح ت وذـ كرو هللا كثريٱ ا تصرـنٱا و

منا و بعد

ما ظلموا وسيعلم

ين ٱ ظلمو أي ا قلبـمن قلبونـنـ ي ﴿٢٢٦﴾

"A zavedeni slijede pjesnike. *Zar ne znaš da oni sva-kom dolinom blude *i da govore ono što ne rade, *tako ne govore samo oni koji vjeruju i dobra djela ~ine, i koji ~esto Allaha spominju, i koji uzvra}aju kad ih ismijavaju." (sura Eš-Šu'ara', 224-227).

Dakle, ovdje se misli na one pjesnike koji su zavedeni i koji druge zavode i odvode od Allahovog puta, a ne one, koje Allah izdvaja, koji vjeruju, rade dobra djela i Allaha spominju. Nažalost, danas brojni autori pjesama i poezije odvode od Allahovog puta, afirmiraju nemoral i zavode ljude na stranputicu, tako da bi se mnoge današnje pjesme mogle svrstati u nedozovljene. Mi treba da čuvamo svoj jezik od citiranja, recitiranja i pjevanja takvog sadržaja, kako se ne bismo strovalili u ambis grijeha!

235 Vidi opširnije o tome: dr. Jusuf el-Qaradawi, Halali haram u islamu, str. 384-389.


141

Šala

Šala je u islamu dozvoljena, ali ustrajavanje u šali je zabranjeno, zbog toga što će tada čovjek biti obuzet igrom i izigravanjem. Pretjerivanje u šali uzrokuje mnogo smijeha, a mnogo smijeha umrtvljuju srce, nekad čak uzrokuje i mržnju. Šala nekada uzrokuje i odsustvo dostojanstva.

Allahov Poslanik, , se, također, šalio, ali to nikada nije prelazilo mjeru, niti ljudsko dostojanstvo, niti se time zaobilazila i ugnjetavala istina. Zna se da se šalio s nekom staricom, rekavši joj da neće starice ući u Džennet, a onda joj pojasnivši da će svi vjernici ući mladi u džennetske perivoje.

Enesu b. Maliku, , se Vjerovjesnik, , obratio jedanput, šaleći se, riječima:

يا ذا األ﴿: قال لهأن النبي : ك عن أنس بن مال ذن ﴾.

"Jã ze-l-uzunejni/Vlasniče dva uha!" 236

Ashabi su jednom prilikom rekli Vjerovjesniku, :

إ ال أق﴿: قال! قالوا يا رسول اهللا، إنك تداعبنا؟: ، قالعن أبي هريرة ول

إال حقا ﴾. "Allahov Poslaniče, ti se s nama šališ?!", a on je na to rekao: "Ali ja nikada ne govorim drugo izuzev istine!" 237 236 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 57 - Mã džãe fi-l-mizãhi, hadis br. 1992,

i ocjenjuje ga kao sahihun-garibun, i u 50 - Kitãbu-l-menãqib, 121. bãb, hadis br. 3828; (Pogledaj: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 5/str.198/h.br.2072, i knj.7/str.503/h.br.4098); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edebi, 92. bãb, hadis br. 5002; Ahmed u Musned-u, 19/str.206/h.br.12164, 19/str.300/h.br.12285, 21/str.175-76/h.br.13544, 21/str.278/h.br.13738; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 7/str.91/h.br.4029; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr-u, 1/str.240/h.br.662-63; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-birri we-s-sileti, Bãbu-l-mizãhi, 13/str.182/h.br.3606;

237 Tirmizi u Sunen-u, 28 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 57 - Mã džãe fi-l-mizãhi, hadis br. 1990, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 5/str.198/h.br.2071); Ahmed u Musned-u, 14/str.185/h.br.8481, i 14/str.339/h.br.8723; Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 133 - Bãbu-l-mizãhi, hadis br. 265, str. 77; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 13/str.179-180/h.br.3602;.


142

Problem je što mi u našoj komunikaciji pokušavamo biti dosjetljivi, zanimljivi i šaljivi i što, kroz šalu i zabavu, iznesemo neistinu i, na taj način, pogriješimo. Dakle, šala je dozvoljena ukoliko se niko u njoj ne vrijeda, ukoliko se ne afirmira laž i ukoliko njenim iznošenjem ne zavodimo ljude od istine ili prakticiranja islamskih propisa.

Svjedoci smo, nažalost, raznih komedija ili komičnih filmova koji zabavljaju vjernike, tako da ih udalje od obavljanja ibadeta ili ih zavedu pa određeni namaz propuste iz njegovog vremena i klanjaju ga kasnije. Svaka vrsta takve zabave i šale, makar u njoj i ne bilo neistine, zabranjena je, jer udaljava ljude od ibadeta i odvodi ih od sjećanja na Allaha Uzvišenog.

Mnogi ljudi misle da će što više izmisle ili slažu - ispričati bolju šalu i biti duhovitiji. Otuda se doimaju izuzetno mudrim naši stariji Bošnjaci koji su se šalili, ali ne udaljivši se od istine. Sjećate se njihovih lijepih šala i doskočica, kada djeci koja voze bicikl, kažu: "Eto, okreće ti se točak!"; ili kažu djetetu: "Što si to obuo jednu desnu a jednu lijevu cipelu?!"

Ova vrsta šale može zadovoljiti i našu žed za šalom i zabavom, ali i ostati u domenu ljudskog dostojanstva i istine. Budući da meleki bilježe ono što kažemo, pokušajmo se potruditi pa i u šali govoriti isključivo istinu!


143

POZITIVNI ASPEKTI JEZIKA

Jezik je, uistinu, mač sa dvije oštrice. Od toga koju oštricu aktiviramo, zavise i posljedice koje ćemo osjetiti u svakodnevnom životu. U prethodnom poglavlju navedeno je sasvim dovoljno argumenata koji bi trebalo da nas nagnaju na duboko razmišljanje o negativnoj oštrici naših jezika. To bi trebalo da nas inicira da razmišljamo o pozitivnim efektima naših jezika i mogucnostima kako da ih na pravi način upotrijebimo i tako ispunimo Vjerovjesnikov, , zahtjev da govorimo samo ono što je afirmativno, ili da šutimo!

Klasificarili smo, u ovom djelu, prvo negativne aspekte dje-lovanja jezika i nakon toga, prešli na pozitivne. To je učinjeno s namjerom! Naime, htjeli smo da nas negativni aspekti naprosto probude, pokrenu i protresu. Tek nakon toga značajnijim i upe-čatljivijim doimaju se pozitivni aspekti djelovanja jezika, što, vjerovatno, ne bi bilo tako uočljivo da nije bilo ovakve klasifika-cije. Nadamo se, da će se čitaoci, nakon spominjanja svih štetnosti i pogubnosti koje mogu nastati negativnim djelovanjem naših jezika djelujuci na naš život, čast i vjeru - osjetiti potrebu i dodatno se aktivirati da učine da jezik djeluje korisno, pozitivno i afirmativno. Na taj način zadovoljit će Stvaraoca tog organa, jer zbog toga je, u suštini, jezik i stvoren i ukomponiran u ljudski organizam.

Na narednim stranicama predočit ćemo kako se jezik može afirmativno upotrijebiti i biti od izuzetne koristi za čovjeka i društvo, i to na ovom i na budućem svijetu.


144

U√enje Qur'ana

Allah Uzvišeni se, putem učenja Qur'ana, obraća Svojim robovima. Učenje Allahove Knjige najbolje je sjećanje na Allaha Plemenitog. Teško je naći nešto veličanstvenije od izgovaranja riječi Uzvišenog, Plemenitog i Močnog našim malim organom - jezikom. To je počast koju je Allah ukazao Svojim robovima, želeći ih time uzdignuti nad drugim stvorenjima, posebno ih nagraditi i uz to, spustiti na njih Svoju milost i smirenost i okružiti ih svojim bezgrešnim stvorenjima melekima. Sve te vrijednosti i ljepote sadržane su u Ebu Hurejrinom, , predanju (ovo je dio podužeg hadisa) gdje Allahov Poslanik, , kaže:

يت من ...﴿: قال رسول اهللا : قالعن أبي هريرة و ما اجتمع قوم

يوت اهللا تلون كتاب اهللا ، نهم ، تدارسونه ب و إال نز ، سكينة لت عليهم ا ،

رح تهم ا و غش مةـ ة، مالئ و حفتهم ا يمن عنده، و ذكرهم اهللا ،...﴾. "Nikad se ne sastanu ljudi u nekoj Allahovoj kući radi učenja Allahove Knjige i njena međusobna proučavanja a da se na njih ne spusti smirenost, da ih ne obavije milost, da ih meleki ne okruže i da ih Allah ne spomene pred onima koji su kod Njega."

238

Uz to, Qur'an, kao Allahov govor, sadrži nabolji lijek i eliksir za srce, kao što Allah Uzvišeni kaže: 238 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 11 - Bãbu fadli-l-idžtimã'i 'alã tilãweti-

l-qur'ãni, hadis br. 2699 i 2700, (Pogledaj: Muslimova zbirka hadisa, 3/str.346/h.br.1888); Tirmizi u Sunen-u, 48 - Kitãbu-l-qirããt, 12. bãb, hadis br. 2945, a slično u: 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 7. bãb, hadis br. 3378, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.376/h.br.3127, i 7/str.183/h.br.3615); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 347 - Bãbun fĩ sewãbi qirãeti-l-qur'ãni, hadis br. 1455; Ibn Madže u Sunen-u, Muqaddima, hadis br. 225, i u: 33 - Kitãbu-l-edebi, 53 - Bãbu fadli-z-zikri, hadis br. 3791; Ahmed u Musned-u, 12/str.393, h.br.7427, 15/str.157/h.br.9274, 16/str.400/h.br.10680, i 18/str.378/h.br.11875; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 7 - Bãbu qirãeti-l-qur'ãni, 3/str.45/h.br.768, i u: 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.136-137/h.br.855; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 10/str.425-426/h.br.11931; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.678/h.br.2347, i 4/str.140/h.br.2508; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.444-445/h.br.1252, 2/str.464/h.br.1283, 11/str.18/h.br.6157, i 11/str.20-22/h.br.6159-60; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 2/str.137/h.br.1500; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadisi br.: 530, 1695, i 1975.


145

وننزل من لقرٱ

ن ما هو شفاءءا ورح للمؤمنني مةـ

وال يزيد لظ ٱ المني إال ساراـخ ﴿٨٢﴾

"Mi objavljujemo u Qur'anu ono što je lijek i milost vjernicima." 239

On, , također, veli:

ناس قد جـلٱها ـي أي

م موعظ ءآ ت

رب من ةـ مـ وش فاءـ ماـل

لصٱ يف دوروهـ ى ورحدــ للم ةـمـ

ؤمنـ ﴾٥٧﴿نيــ

"O ljudi, ve} vam je stigla poruka od Gospodara - vašeg i lijek za vasa srca." 240

Gospodar svjetova najavljuje ogromne nagrade onima koji uče, čitaju i analiziraju Njegovu Knjigu:

إن ين ٱ تلون كـ ي هللاٱب ـتـ قامو أ و لصل ٱ ا وأن ةو فقوـ مما رزقا

م سـهـنـ ا رـ

وعالن يرجونيةـ

تج رةــ

لن ت بورـ وفـيـل ﴾٢٩﴿ أجوره م ـهـيـ وي م ـ زيدهـ مـ

من ف ض إنه غفور ۦ شكور ﴿٣٠﴾

"Oni koji Allahovu Knjigu ~itaju i namaz obavljaju i od onoga ~ime ih Mi opskrbljujemo udjeljuju, i tajno i javno, mogu se nadati nagradi koja ne}e nestati *da ih On prema onome što su radili nagradi i još im iz obilja Svoga da, jer On mnogo prašta i blagodaran je." 241

Značajno je napomenuti da će Qur'an biti jedan od zago-vornika na Sudnjem danu, pa je otuda njegovo učenje posebno vrijedno. Ebu Umame el-Bahili, , prenosi da je čuo kako Allahov Poslanik, , kaže: 239 Prijevod značenja, sũra El-Isrã', 82. ãjet. 240 Prijevod značenja, sũra Jũnus, 57. ãjet. 241 Prijevod značenja, sũra Fãtir, 29-30. ãjet.


146

نع اهلية البامأبي أمول اهللا : ، قالسر تمعسقولاقرؤوا القرآن﴿: ي ، فإنه يأ يوم القـيامة شفيعا أل

صحابه ﴾.

"Učite Qur'an, jer će on na Sudnjem danu biti zagovornik onima koji su ga učili."

242

Za svaki proučeni kur'anski harf deseterostruko se nagrađuje, kao što se navodi u hadisu 'Abdullaha b. Mes'uda, , kada Vjerovjesnik, , jasno obećava:

من قرأ حرفا من كتاب ﴿: قال رسول اهللا : قالعن عبد اهللا بن مسعود

اهللا فله به حسنة ها، سنة بع أمثا و ا

ال أقول، حرف ﴾ما﴿ : و ل، نـ :

ألف حرف

و الم حرف، و ميم حرف، ﴾. "Ko prouči jedan harf iz Allahove Knjige bit će mu upisano dobro djelo, s tim što se dobro djelo deseterostruko na-građuje. Ne kažem da je «elif-lãm-mĩm harf», već da je «elif» - harf, «lãm» - harf, i «mĩm» - harf." 243

Važno je stalno učiti Qur'an, jer ćemo tako zadobiti mjesto i poziciju na Sudnjem danu uz posljednji ajet koji smo proučili na Dunjaluku. To se temelji na predanju 'Abdullaha b. 'Amra, , gdje Allahov Poslanik, , kaže:

صاحب القرءان﴿: قال عن النبي ،عن عبد اهللا بن عمرو قال اقرأ و :

ارتق يا و رتل كما كنت ترتل ا ك عند ، فإن

قرأ بها آخر آية

﴾. 242 Muslim u Sahih-u, 6 - Kitãbu salãti-l-musãfirĩne, 42 - Bãbu fadli qirãeti-l-Qur'ãni we sũreti-

l-beqareh, hadis br. 804; Ahmed u Musned-u, 36/str.462/h.br.22146, i 36/str.531/h.br.22193; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 1/str.150/h.br.468; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 4/str.456/h.br.1193; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadisi br. 1979 i 2371; Er-Razi u Fedãilu-l-Qur'ãni, hadis br. 123.

243 Tirmizi u Sunen-u, 46 - Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 16 - Mã džãe fĩ men qare'e harfen mine-l-Qur'ãni mã lehu mine-l-edžri, hadis br. 2910 i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun-garibun. (Usporedi/vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.351/h.br.3087). Ovaj hadis bilježe još i: Ibn Hadžer (el-'Asqalãnĩ) u Metãlibu-l-'ãlije, Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 14/str.312/h.br.3475; Buhari u Et-Tãrĩhu-l-kebĩr, hadis br. 679; Hakim u Mustedrek-u, 1/566, Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 1/str.101-102/h.br.314; Šejh Albani ga ocjenjuje autentičnim/sahih. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi’i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1103-1104/h.br.6469.)


147

"Onome ko je učio Qur'an bit će rečeno: 'Uči i penji se kao što si ga učio i na Dunjaluku! Tvoje je mjesto uz zadnji ajet na kome si se zaustavio'!"

244

Otuda je izuzetno važno konstantno učiti Qur'an, pošto ne znamo kada će nam doći smrtni čas. Jer, ima li išta dostojnije i veličanstvenije nego svoj jezik upotrijebiti u učenje Allahovih Riječi i završiti ovosvjetski (dunjalučki) život riječima iz Allahove Knjige!?

Treba naglasiti da se muslimani mogu uzdignuti iznad drugih samo učenjem i primjenom Qur'ana. 'Umer b. el-Hattab, , prenosi Vjerovjesnikove, , riječi u kojima se jasno naglašava:

رمقال ع: كمبـيا إن نأم قال إن اهللا﴿ : قد ع بهـ ير ذا الكتاب أقواما

ن و يـضع به آخر ﴾.

"Allah će sa ovom Knjigom (Qur'anom) neke ljude (narode) uzdići, a druge spustiti!"

245

Allahov Poslanik, , govoreći o najboljim ljudima među muslimanima, ističe one koji uče Qur'an i koji njemu druge poučavaju. U predanju 'Usmana b. 'Affana, , Vjerovjesnik, , decidno kaže: 244 Tirmizi u Sunen-u, 46 - Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 18. bãb, hadis br. 2914, i ocjenjuje ga

kao hasenun-sahihun, (Vidi/usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.354/h.br.3093); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, (ebwãbu fedãili-l-Qur'ãn), 353. bãb, hadis br. 1464; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 52 - Bãbu sewãbi-l-Qur'ãni, hadis br. 3780; Ahmed u Musned-u, 11/str.403-403/h.br.6799; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 7 - Bãbu qirãeti-l-Qur'ãni, 3/str.43/h.br.766; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 47 - Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 41 - et-Tertĩl, 7/str.272/h.br.8002; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu fedãili-l-Qur'ãn, 4/str.435/h.br.1178; Hakim u Mustedrek-u, 1/553; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/s.346/h.1094, i 2/s.490/h.1338; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 1998. Šejh Albani ovo predanje ocjenjuje vjerodostojnim. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.1349/h.br.8121.)

245 Muslim u Sahih-u, 6 - Kitãbu salãti-l-musãfirĩne, 47 - Bãbu fadli men jeqũmu bi-l-Qur'ãni we ju'allimuhu, hadis br. 817; Ibn Madže u Sunen-u, Muqaddima, 16 - Bãbu fadli men te'alleme-l-Qur'ãne we 'allemehu, hadis br. 218; Ahmed u Musned-u, 1/str.355/hadis br.232, (Vidi: Musned hadiska zbirka imama Ahmeda b. Hanbela, 1/str.217/h.232, prevod: Semir Rebronja); Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn-u, hadis br. 2682; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu fedãili-l-Qur'an, 4/str.442/h.1184; Er-Razi u Fedãilu-l-Qur'ãni, hadis br. 63.


148

علم القرءان و علمه﴿: قال عن النبي عن عثمان م من خ ﴾.

"Među vama je najbolji onaj ko uči Qur'an i njemu drugog poučava."

246

Najbolje testiranje naše ljubavi prema Allahu može se izvršiti upravo putem učenja Qur'ana. Osoba koja tvrdi da voli Allaha, najprecizniju potvrdu za to dobit će na taj način. O tome je poznati ashab 'Abdullah b. Mes'ud, , kazao: "Ko hoće da sazna da li voli Allaha, neka se provjeri Qur'anom, pa ako se ispostavi da voli Qur'an, neka zna da voli i Allaha, jer Qur'an je Allahov govor."247

Svaka pametna osoba treba da se trudi kako bi se, što je moguće više, umilila i približila svome Gospodaru. Najbolji i najizvjesniji način tog približavanja, kako navodi poznati ashab, Habab, , upravo je posredstvom učenja Časnog Qur'ana: "Približavaj se Allahu Uzvišenom čime hoćeš i koliko god hoćeš, ali znaj da Mu se ničim bliže nećeš moći približiti, kao Njegovim govorom - Qur'anom!" 248

Iskrena i Allahu predana duša, uistinu, se nikada ne može zasititi učenja Qur'ana. Jezik takve osobe je u stalnom učenju Qur'ana ili zikrullahu, čim mu se ukaže prilika za to. 'Usman b. 'Affan, , je, u toim smislu, rekao: "Da su vam srca čista, ne biste

246 Buhari u Sahih-u, 66 - Kitãbu fadãili-l-Qur'ãni, 21 - Bãbun hajrukum men te'alleme-1-

Qur'ãne we 'allemehu, hadisi br. 5027-28, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 3/s.981, hadisi 5027-28); Tirmizi u Sunen-u: 46 - Kitãbu fadãili-l-Qur'ãni, 15 - Mã džãe fĩ ta'lĩmi-l-Qur'ãni, hadis.br.2907, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahih, i h.br. 2008, a i od 'Alije, , h.br.2009, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.6/str.349-350/h.br.3084-3086); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 347 - Bãbun fi sewãbi qirãeti-l-Qur'ãni, hadis br. 1452; Ibn Madže u Sunen-u, Muqaddima, 5 - Bãbu fadli men te'alleme-l-Qur'ãne we 'allemehu, hadisi br. 211-213; Darimi u Sunen-u, 23 - Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 2. bãb, hadis br. 3337 i 3339; Ahmed u Musned-u, 1/str.466/h.br.405, 1/str.471/h.br.412, 1/str.530/h.br.500, i od 'Alije, , 2/str.437/h.br.1318, (Vidi: Musned Ahmeda b. Hanbela, bos. prevod, 1/str.343-344/h.br.405, str.347/h.br.412, i 1/str.406/h.br.500, prevod: Semir Rebronja); Ibn Hibban u Sahih-u, 4 - Kitãbu-l-'ilmi, 1/str.324-325/h.br.118; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 47 - Kitabu fedaili-l-Qur'ani, 29.bãb, 7/str.266/h.7982; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.73/h.br.73; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.136/h.br.814; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat-u, 6/str.256/h.br.6339; i drugi.

247 Ahmed Ferid, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 98. 248 Isti izvor i strana.


149

se mogli zasititi govora svoga Gospodara." 249

Kuća u kojoj se uči Qur'an puna je meleka, dobra i berićeta. S druge strane, kuća u kojoj se to ne čini, puna je šejtana, prazna i tijesna onima koji u njoj žive. To stanje najbolje je definirao Ebu Hurejre, , najveći prenosilac hadisa medu ashabima. On kaže: "Kuća u kojoj se uči Qur'an prostrana je svojim ukućanima, u njoj je veliko dobro, prisutni su meleki, a napuštaju je šejtani, a kuća u kojoj se ne uči Allahova Knjiga, tijesna je ukućanima, malo je dobra u njoj, napuštaju je meleki a nastanjuju šejtani." 250

Učenje Qur'ana rezultira približavanjem meleka i njihovim ljubljenjem učača u čelo, kao što tvrdi Sufjan es-Sevri, veliki islamski učenjak: "Kada čovjek (pro)uči Qur'an, melek ga poljubi medu oći." 251

Učenje Qur'ana, između ostalog, povećava memoriju, kao što smatra 'Alija b. Ebi Talib, : "Troje povećava memoriju a smanjuje flegmu: korištenje misvaka, post i učenje Qur'ana."252

Uistinu Qur'anu treba pridavati veću pažnju: učenjem, sva-kodnevnim iščitavanjem, dugotrajnim meditiranjem i, svakako, praktičnim realiziranjem njegovih ajeta. Imam El-Gazali u svom najpoznatijem djelu Oživljavanje vjerskih znanosti, kaže daje u Tevratu navedeno:

"Robe Moj, zar Me se ne stidiš?! Kada ti dođe pismo od nekog tvog prijatelja, dok si na putu, ti skrećeš s puta, sjedaš radi njega da bi ga čitao i razmišljao o svakom slovu, pazeći da ti šta ne promakne. A ova Moja knjiga tebi je objavljena. Pogledaj koliko Sam tebi u njoj opširno govorio i koliko Sam ti puta ponovio da razmišljaš o njenoj širini i dubini, a ti joj okreceš leđa! Zar sam ti Ja beznačajniji od nekog tvog prijatelja!?

249 Isti izvor i strana. 250 El-Gazali, Oživljavanje vjerskih znanosti, 2/232 (izdanje: Bookline, Sarajevo, 2004. god.); i

Ebu Hamid El-Gazali, Tajne učenja Kur'ana, str. 20. 251 El-Gazali, Oživljavanje vjerskih znanosti, 2/233; i Tajne učenja Kur'ana, str. 22. 252 El-Gazali, Oživljavanje vjerskih znanosti, 2/233; i Tajne učenja Kur'ana, str. 23.


150

Robe Moj, kad sjedi kod tebe neko od tvojih prijatelja, ti mu se okreneš cijelim svojim licem i predaš se njegovom govoru punim srcem. Ako neko progovori ili te ometa da ga slušaš, skreneš mu pažnju da prestane. Evo Mene, Ja sam se tebi okrenuo i tebi govorim, a ti se srcem okrećeš od Mene. Zar si dozvolio da ti Ja budem bezvredniji od nekog tvog prijatelja?!"

253

Treba da budemo ponosni i počašćeni što naš mali jezik može izgovarati i učiti savršene Allahove ajete! Međutim, u isto vrijeme, ne smijemo dopustiti da samo formalno izgovaramo Allahove Riječi, jer one nisu došle zbog forme, već da se o njima duboko razmišlja i da budu realizirane u našoj svakodnevnoj praksi. Zato islamski učenjaci predlažu da, prilikom učenja Qur'ana, vodimo računa o sljedećim momentima:

1. Razumijevanju važnosti i uzvišenosti Allahovog govora, kao i Allahove dobrote i blagosti prema Svojim stvorenjima

Uzvišeni Gospodar spustio je Qur'an s 'Arša Svoje uzvišenosti, tako da ga mogu razumjeti sicušni i nemoćni robovi Njegovi. To najbolje svjedoci koliko velika je Allahova naklonost prema Njegovim robovima. Nadnaravni Govor spušten je na nivo da ga mogu razumjeti i shvatiti ograničeni ljudski umovi!

2. Respekt prema Govorniku Kada neko od nas počne učiti Qur'an, odmah se treba

prisjetiti veličine Govornika, koji mu se Qur'anom obraća, shvatajući da ono što tada uči i izgovara svojim jezikom nije ljudski govor, več govor Uzvišenog, Najvećeg, Najmudrijeg! Respekt govora postiže se respektom Govornika. Ne može se spoznati veličina Govornika, sve dok se ne razmisli o Njegovim osobinama, svojstvima, uzvišenosti i Njegovim djelima! Zbog takvog svjesnog respekta prema onome koji govori Qur'anom, poznati ashab Ikrime b. Ebi Džehl, , je, kada bi otvorio Mushaf i 253 El-Gazali, Oživljavanje vjerskih znanosti, 2/236; i Tajne učenja Kur'ana, str. 27.


151

htio početi učiti njegove časne ajete, padao u nesvijest, govoreći: "Ovo je govor mog Gospodara! Ovo je govor mog Gospodara!"

3. Prisutnosti srca i prestanka razmišljanja o svemu drugom

Kada učimo Qur'an treba se svim bićem usredsrediti na to učenje i srcem i mislima biti prisutan. Bilježi se da su mnogi naši časni prethodnici iz minulih generacija ponovo proučili ajet ukoliko, pri njegovom prvom učenju srce nije bilo prisutno. Takav postupak mogu iznjedriti samo respekt prema Allahu i Njegovoj Knjizi i totalna prisutnost srca i misli pri učenju.

4. Razmišljanju

Ova odlika, koja bi trebalo da krasi svakog onoga ko uci. Allahovu Knjigu, slijedi, isključivo, nakon srčanog prisustva. Naime, često učač, učeći Qur'an, sluša sam sebe, prati samo tedžvidska pravila ili prati svoje milozvučno učenje želeći da ono bude što bolje i ljepše, a zapostavlja razmišljanje o značenju onoga što uči i svojevrsnu kur'ansku poruku, zbog koje je Qur'an i objavljen. Otuda je Poslanikova, , praksa (sunnet) bila da Qur'an uči polagahno i razgovjetno (tertĩl), jer takvo učenje izvana omogučava razmišljanje i razumijevanje iznutra. Zato 'Alija b. Ebi Talib, , upozorava: "Nema hajra u ibadetu u kojem nema razu-mijevanja (fikh), kao ni u učenju u kojem nema razmišljanja (tedebbur)!"

Zna se da je Allahov Poslanik, , cesto ponavaljao bismillu ili neki ajet više puta. To su činili i brojni ashabi. Jedan od naših časnih prethodnika je učio sũru Hũd šest mjeseci, ponavljajući je i razmišljajući o njoj!

5. Pronicanje u značenja onoga što se uči

To je traženje odgovarajućeg smisla za svaki ajet, budući da se u Qur'anu spominju osobine i svojstva Allaha Uzvišenog, Njegova djela i kreacije, sudbine i stanja Njegovih poslanika i vjerovjesnika, stanja i stradanja onih koji koji su poricali vjeru,


152

Njegove naredbe i zabrane, te Džennet i Džehennem. Zato 'Abdullah b. Mes'ud, , kaže: "Ko želi znanje prvih i kasnijih generacija, neka proučava Qur'an."

'Alija, , je bio posebno okupiran pronicanjem u značenja Allahove Knjige. Otuda je izuzetno razumijevao ajete. On veli: "Vjerovjesnik, , mi nije povjerio ništa što nije kazao i drugima, izuzev što Allah Uzvišeni daje Svome robu moć razumijevanja Svoje Knjige, pa neka svako teži postizanju te sposobnosti." Zbog svoje vanredne ljubavi prema Qur'anu, kome je prilazio s krajnjim respektom i ljubavlju, ali i proničući u njegova mudra značenja, 'Alija, , priznaje: "Kada bih htio, natovario bih sedamdeset deva komentarom sũre El-Fãtiha."

6. Pokušaji oslobođenja od svih zapreka za razumijevanje kur'anskog teksta

Naime, više je zapreka i mehanizama koji sputavaju čovjeka da razmijeva tekst Qur'ana i pokuša ga implementirati u svom životu. Navodimo samo neke:

a) Šejtan učača često zavarava na različite načine kako bi pažnju usmjerio na neke formalnosti i time sušimu zanemario. Otuda učači često previše brinu o ishodištu harfova i njihovom izgovoru, pa uopće nemaju priliku razmišljati o suštini kur'anske poruke i njenom značenju. Još, ako učač ima lijep glas, šejtan ga tada navede da brine o uljepšavanju glasa i njegovoj milozvuč-nosti i, dok podredi pažnju tehnici učenja, sasvim zapostavi značenje ajeta i njihovu primjenu.

b) Slijepo slijeđenje odredenog mezheba, pravca ili raz-mišljanja sputava učača da izađe iz okvira takvog koncepta mišljenja, pa razumijevanje ajeta podredi tom pravcu i načinu razmišljanja, što ga dovede do ograničenih ili pogrešnih tuma-čenja Allahove Knjige.

c) Oholost, strast ili činjenje grijeha. Sve to je uzrok tamnjenja i hrđanja srca, što je poput prljavštine na ogledalu koja spriječava i onemogučava da se istina jasno ukaže. Što je jača


153

oholost, strast ili grijeh to je veći zastor nad značenjem Allahove Knjige, a što se čovjek više oslobodi tih natruha, sve više mu se ukazuju jasna značenja kur'anskih ajeta. Allah Uzvišeni je to jasno naveo na više mjesta u Svojoj Knjizi:

وما يتذكر إال من ينيب ﴿٣١﴾

"a pouku }e prihvatiti samo onaj koji se Njemu obra}a!" 254;

تبصرة

وذكرى

ل ل عبد منيب ﴿٨﴾

"...da bi razmislio i opomenuo se svaki rob koji se Gospodaru svome obra}a." 255;

إنما يتذكر أ و

ـبلو ا ٱأل لب

﴿٩﴾ "Samo oni koji pameti imaju pouku primaju!'' 256.

Otuda ne treba da se čude oni koji ovosvjetskim iluzijama daju prednost nad ahiretskim blagodatima što nisu slovom Qur'ana definirani kao pametni i što im, bez obzira na naučne titule, ne mogu biti razotkrivene tajne Allahove Knjige!

d) Da pročita i tumači Qur'an samo na jedan način, ezoterički ili egzoterički, i da smatra da je to konačna istina. To je također, jedna od velikih zapreka i šejtanovih zamki na putu ispravnog rasuđivanja kada su u pitanju ajeti Allahove Knjige.

7. Shvatanju i razumijevanju da je Qur'an

lično njemu usmjeren, a ne nekom drugom Često učači, dok prate značenje Qur'ana, smatraju da su

mnogi ajeti upućeni drugom a ne njemu, da se prijeti drugima a ne njemu. To je pogrešno shvatanje. Svaki ajet treba razumjeti tako što ćemo smatrati da je upućen upravo nama i, tek onda, možemo očekivati pravu promjenu i stvarnu transformaciju u našem 254 Prijevod značenja, sũra El-Mu'min, 13. ãjet. 255 Prijevod značenja, sũra Qãf, 8. ãjet. 256 Prijevod značenja, sũra Ez-Zumer, 9. ãjet.


154

praktičnom životu. Zato je Muhammed b. Ka'b el-Kurezi isticao: "Do koga dopre Qur'an, kao da Allah Uzvišeni s njim direktno razgovara!", a Malik b. Dinar učače je pitao: "Šta je Qur'an zasijao, o učači Qur'ana, u vašim srcima?!", a onda odmah odgovarao: "Qur'an je za vjernike proljeće, kao što je kiša proljeće za zemlju!"

8. Doživljavanju kur'anskog teksta

Pod doživljavanjem kur'anskog teksta podrazumijeva se da učačevo srce bude pod različitim dojmovima, shodno različitosti ajeta i onog što oni ilustriraju. Tako će se učač, pri spominjanju Allahove prijetnje, osječati malehnim i beznačajnim, a u slučaju ajeta koji govore o oprostu i nagradi tako blaženim, veselim i sretnim. Spominjanjem Dženneta (kuće spasa), osjetit će ljepotu i slast, a spominjanjem Džehennema (kuće propasti) osjetit će strah i apatiju za Dunjalukom.

Zna se da je Allahov Poslanik, , plakao kada su navodeni ajeti koji su govorili o tome kako će on biti svjedok protiv svoga naroda. Posebno ga se dojmila scena koja govori o odgovornosti i kažnjavanju onih koji ga nisu slijedili.

Također se zna da su mnogi pobožni i osviješćeni vjernici padali u nesvijest kada su učeni ajeti o prijetnjama i dže-hennemskim kaznama, a neki su, čak, i umirali slušajuci takve ajete! Zato je čuveni Hasan el-Basri rekao: "Tako ni Allaha, ne osvane dan u kojem se Allahovom robu koji uči Qur'an i vjeruje u njega ozbiljnost i tuga ne povećaju, a radost i opuštenost umanji, ne poveća plakanje, a smijeh umanji, ne povećaju rad i zalaganje, a umanje odmor, ljenčarenje i dangubljenje!" Vuhejb b. el-Verd priznaje: "Analizirali smo ove predaje i poruke i nismo našli ništa nježnije za srca i snažnije za prisutnost tuge od učenja Qur'ana, pronicanja u njega i razmišljanja o njemu!" 257

257 O ovome opširnije konsultiraj: Ebu Hamid El-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 1/509-521;

Oživljavanje vjerskih znanosti, 2/253-274; i Tajne učenja Kur'ana, str. 55-86.


155

Namaz

Ako je učenje Qur'ana, Allahov govor upućen nama, onda je namaz naš govor, dova i molba upućena Gospodaru svjetova. To je posebna čast koja se ukazuje sićušnom robu, da uđe u odaje svoga Gospodara i svojim jezikom Mu se obrati riječima koje On voli i za koje nagrađuje. Kontakt i susret s Gospodarom i Vladarom svjetova jednostavniji je od kontakta s dunjalučkim vladarima. Tom prilikom nema ni prevodioca, ni portira, ni tjelohranitelja, ni sekretara, niti skeretarica, bez čijeg dopuštenja danas nismo u stanju kontaktirati, niti se susresti s bilo kojom značajnijom osobom koja se nalazi na nekom položaju. U namazu, mi direktno, bez posrednika, ulazimo u odaje Najvećeg Vladara i obraćamo mu se bez prevodioca. Bekr b. 'Abdullah o tome slikovito kazuje: "Čovječe, ako želiš ući kod svoga Gospodara bez dopuštenja i razgovarati s Njim bez prevodioca, onda uđi!" Upitaše ga: "Kako to?", a on im odgovori: "Kada temeljito uzmeš abdest i počneš da klanjaš, ušao si kod svoga Gospodara bez dopuštenja i razgovaraš s Njim bez prevodioca!"

258

Ako se još zna da je namaz propisan na nebesima, a ne na Zemlji, onda je to još jedna potvrda njegove veličanstvenosti i po-sebnosti. Zar se nečim drugim osoba može vinuti toliko u duhovne visine, kao što to može namazom, koji je u sebi sadrži i ucenje Qur'ana, i dovu, i istigfar, i salavat, i traženje utočišta i pomoći od Gospodara svjetova?! Drugim i riječima, sve ono što je pozitivno, suptilno i krajnje afirmativno personificirano je namazom.

Namaz je, može se slobodno reći, fabrika kroz koju prolaze, odgajaju se i izgraduju ljudi, oplemenjujuci svoja svojstva, oso-bine i navike. Namazom se brišu i poliraju hrđa duše i srca.

To je mehanizam koji neutralizira sve negativne strane u čovjeku. Najbolju potvrdu za to nalazimo u riječima Plemenitog Gospodara koji u Qur’anu kaže:

258 El-Gazali, Oživljavanje vjerskih znanosti, 1/467.


156

ى عن ٱلفحشآء و ٱ إن ٱلصلوة تـ

لمنكر

...﴿٥٤﴾

"Namaz, uistinu, odvra}a od razvrata i od svega što je ružno!" 259

Sve u namazu je jače, bolje, sjajnije, izrazitije i djelotvornije: i učenje Qur'ana, i dova, i zikr, i istigfar, i salavat... Moglo bi se reći da se sve to, putem namaza, uzdiže u velike duhovne visine odakle izgleda još veće, djelotvornije i veličanstvenije.

Pogledajmo samo neke hadise i uvjerimo se u spomenutu konstataciju.

Namazom se brišu i neutraliziraju grijesi, kao što se vodom čisti prljavština. To jasno poručuje Allahov Poslanik, , u hadisu Ebu Hurejre, , u kojem on pita ashabe:

و أن ﴿: يقول أنه سمع رسول اهللا عن أبي هريرة تم أرأ هرا بباب

رات س سل منه يوم غـ م أحد

ء، ب من درنه هل ﴾!؟

مس﴿: قال. ال يبقي من درنه شيئا :قالوا صلوات ا ك مثل ا فذ محو اهللا ،

طايا بهن ا ﴾. "Šta mislite kada bi pred vratima jednog od vas proticala rijeka u kojoj bi se on pet puta dnevno kupao, da li bi na njemu ostalo imalo prljavštine?!" Prisutni ashabi su odgo-vorili: "Ne! Ne bi ostalo ništa prljavštine!" Na to je Poslanik, , kazao: "To je primjer pet dnevnih namaza, pomoću kojih Allah briše počinjene (male) grijehe!"260 259 Prijevod značenja, sura El-'Ankebũt, 45. 260 Buhari u Sahih-u, 9 - Kitãbu mewãqiti-s-salãti, 6 - Bãbun es-salewãtu-l-hamsu keffãretun,

hadis br. 528, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.384, hadis br. 528); Muslim u Sahih-u. 5 - Kitãbu-l-mesãdžid, 51 - Bãbu-l-mešji ile-s-salãti, hadis br. 667, i ovo je njegov tekst; Tirmizi u Sunen-u, 45 - Kitãbu-l-emsãli, 5 - Bãbun: meselu-s-salewãti-l-hamsi, hadis br. 2868, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 6, str. 319, hadis br. 3040, i fusnotu 1183); Ibn Madže u Sunen-u, od 'Usmãna, : 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 193 - Bãbu mã džãe fi enne-s-salãte keffãretun, hadis br. 1397; Darimi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 1 - Bãbi fĩ fadli-s-salewãti, hadis br. 1183; Ahmed u Musned-u, 14/s.494/h.8924, i slučno od Džabira, , 22/str.177/h.br.147275, i 22/str.300/h.br.14408; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s- salãti, 9 - Bãbu fadli salãwati-l-hãmsi, 5/str.14/h.br.1726; Nesai u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 7 - Fadlu-s-salewãti-l-hamsi, 1/str.204/h.br.319.


157

Ebu Hurejre, , također, u vezi s neutraliziranjem grijeha namazom, prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

صلو﴿: قال، أن ر سول اهللا عن أبي هريرة ا مس ات ا معـة إ ، و ا

معة ا غش الكـبائر، م نهن ما ما ب كفارة ضان ، ضان إ ر و ر

فرات م نهن إذا اجتنب الكـبائر ما ب

﴾. "Pet dnevnih namaza i džuma do džume otkup su za grijehe počinjene između njih, ako se ne urade veliki grijesi. Ramazan do ramazana je otkup za u međuvremenu počinjene grijehe, ako se kloni velikih grijeha."

261

Zanimljiv je i Ebu Umãmin, , predaja koja, također, govori o otklanjanju, čišćenju i neutraliziranju grijeha namazom. Naime, u ovom hadisu, on kaže:

في المسجد، و نحن قعود معه، إذ بينما رسول اهللا : قال،عن أبي أمامة فسكت عنه رسول . إني أصبت حدا، فأقمه علي! يا رسول اهللا: جاء رجل فقال

فسكت عنه . إني أصبت حدا، فأقمه علي! يا رسول اهللا: ثم أعاد، فقال. اهللا : ؛ قال أبو أمامةو قال ثالثة فأقيمـة الصالة، فلما انصرف نـبـي اهللا

أنظر ما رف، و اتـبعت رسول اهللا حني انصفاتـبع الرجل رسول اهللا إني أصبت ! يا رسول اهللا: فقاليرد على الرجل، فلحق الرجل رسول اهللا

ليع ها، فأقمدة. حامو أمول اهللا : فقال أبسر فقال له :﴿ أرأيت ح

تك خرجت من ب وضوء؟؛ س قد توضـأت فأحسـنت ا أل بلى يا : قال. ﴾ 261 Muslim u Sahih-u, 2 - Kitãbu-t-tahãreti, 5. bãb, hadis br. 233, i ovo je njegov tekst, (Vidi:

Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.216/h.br.203); Ahmed u Musned-u, 12/str.30/h.br.7129, 15/str.106/h.br.9197. Bez spominjanja ramazana bilježe ga i: Tirmizi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 160 - Bãbu mã džãe fĩ fadli-s-salewãti-l-hamsi, hadis br. 214; (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 1, str. 436, hadis br. 214); Ahmed u Musned-u, 14/str.333/h.br.8715, 15/str.208-209/h.br.9356, i 16/str.196-197/h.br.10285; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 9 - Bãbu fadli-s-salewãti-l-hamsi, 5/str.24-25/h.br.1833, i u 6/str.176/h.br.2418; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.216/h.br.2592; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/s.371/h.6486. Bilježi i Ibn Madže (1086), navodeći samo džumu-namaz.


158

ص﴿: قال! رسول اهللا م شهدت ا الة معـنا فقال ! نعم يا رسول اهللا: فقال. ﴾؟

ك حدك﴿: رسول اهللا فر فإن اهللا قد ذنـبك:أو قال ـ ﴾ . "Dok smo sjedili s Allahovim Poslanikom, , u džamiji, dođe

neki čovjek i reče: 'Allahov Poslaniče, ja sam zaslužio kaznu262, pa je izvrši nada mnom!'

Poslanik, , ne odgovori. Čovjek to ponovi i reče: 'Allahov Poslaniče, ja sam zaslužio kaznu, pa je izvrši nada mnom!'

Poslanik, , ništa ne reče. Pa je i treći put kazao. Potom je proučen ikamet za namaz. Kada je Poslanik, , otišao, Ebu Umãme je rekao: "Čovjek je krenuo za Poslanikom, . I ja sam slijedio Allahovog Poslanika, , da vidim šta će mu odgovoriti.

Čovjek je stigao Poslanika, , i rekao mu: 'Allahov Poslaniče, zaslužio sam kaznu, pa je izvrši nada mnom!'

Allahov Poslanik, , ga je upitao: 'Kada si izišao iz svoje kuće, zar nisi uzeo abdest i upotpunio ga?!' Rekao je: 'Jesam, Allahov Poslaniče'.

Poslanik, , je nastavio: 'Zatim si s nama klanjao namaz?' Rekao je: 'Jesam, Allahov Poslaniče'.

Allahov Poslanik, , je, potom, rekao: 'Zaista je Allah oprostio tvoju kaznu', ili je rekao: 'grijeh'."

263

Vrijednost učenja Qur'ana u namazu posebno je naglašena vrednovana. U to ćemo se uvjeriti iz sadržaja hadisa Ebu Hurejre, , u kojem Vjerovjesnik, , pita ashabe:

م إذا رجع إ أهله ﴿ : قال رسول اهللا: قال ،عن أبي هريرة ب أحد أ

أن

ظام سمان يه ثالث خلفات د ثالث آيات ﴿: قال. نعم: قلنا. ﴾؟

ظام سمان م صالته خ من ثالث خلفات قرأ بهن أحد ﴾.

262 Očito je da se ovdje radilo o grijehu za koji dotični ashab misli da treba nad njim izvršiti

fiksnu kaznu (hadd). 263 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 7 - Bãbu qawlihi te'ãlã: inne-l-hasenãti juzhibne-s-

sejjiãt, hadis br. 2765, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.401-402, hadis br. 1936); Ebu Dawud u Musned-u, 33 - Kitãbu-l-hudũd, 9. bãb, hadis br. 4381; Ahmed u Musned-u, 36/str.491/h.br.22163, 36/str.599-600/h.br.22266, 36/str.616-617/h.br.22286; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 6/str.475-476/h.br.7272-75; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 8/str.163-164/h.7624.


159

"Da li bi neko od vas volio da nađe tri velike, steone i debele deve kada se vrati svojoj porodici?" Ashabi su, rekli: "Kako da ne!" Poslanik, , je odgovorio: "Tri ajeta koja neko od vas prouči u namazu su bolja od tri velike, steone i debele deve." 264

I vrijednost zikra u namazu je posebno istaknuta u hadisima i Allahovog Poslanika, . To se jasno vidi iz predaje Enesa b. Malika, , koji kaže:

: أن رجال جاء فدخل الصف و قد حفزه النـفس، فقال،عن أنس يه ا طـيـبا مبار دا كـث مد هللا ا : صالته؛ قال فلما قضى رسول اهللا .

م متكـلم بالك﴿ أي

لماتـ م متكـلم بها﴿: فأزم القوم، فقال. ﴾؟ أي

؛

قل بأسا م فإنه . جئت و قد حفزني النـفس؛ فقلـتها: فقال رجل. ﴾؟رأيت اث ع﴿: فقال لك ا يـبـ هاتـ درو عها؛ هم ير أ

﴾ . "Došao je neki čovjek i ušao u saf zadihan pa je proučio: 'El-Hamdu lillãhi hamden kesĩren tajjiben mubãreken fĩhi (Hvala Allahu, zahvalom velikom/mnogobrojnom, lijepom i blagoslovljenom)'. Kada je Allahov Poslanik, , završio namaz upitao je: 'Ko je proučio spomenute riječi?!' Ljudi su ćutali. Ponovo je upitao: 'Ko je od vas proučio te riječi? Ništa loše nije tim rekao?!' Čovjek je tek tada priznao: 'Došao sam zadihan pa sam to rekao'. Poslanik, , je dodao: 'Vidio sam dvanaest meleka kako se natjeću ko će ih podignuti'. 265 264 Muslim u Sahih-u, 6 - Kitãbu salãti-l-musãfirĩne we qasrihã, 41 - Bãbu fadli qirãeti-l-Qur'ãni

we te'allumihi, hadis br. 805, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.348/h.br.395); Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 52 - Bãbu sewãbi-l-Qur'ãni, hadis br. 3782; Darimi u Sunen-u, 23 - Kitabu fedãili-l-Qur'ãni, 1 - Bãbu fadli men qaree-l-Qur'ãn, hadis br. 3314; Ahmed u Musned-u, 15/str.77/h.9152, 16/str.70-71/h.br.10016, i str.276/h.br.10446; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 23 - Kitãbu fedãili-l-Qur'ãni, 26 - Fĩmen te'alleme-l-Qur'ãne we 'allemehu, 10/str.237/h.br.30574; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu fedãili-l-Qur'ãn, Bãbu tilãweti-l-Qur'ãni, 4/str.434/h.br.1177.

265 Muslim u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-mesãdžid, 27. bãb, hadis br. 600, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.259-260/h.br.271); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 121 - Bãbu ma jesteftihu bihi-s-salãt, hadis br. 764; Ahmed u Musned-u, 19/str.91-92/h.br.12034, 20/str.133-134/h.br.12713, str.283-284/h.br.12960, 21/str.235/h.br.13645, 21/str.336/h.13844; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 10 - Bãbu sifetu-s-salãti, 5/str.57/hadis br.1761; ►


160

Koliko je zikrullah bitan u namazu, ili odmah nakon namaza, kako je činio i Allahov Poslanik, , najbolje nam potvrduju riječi (hadis) koje-g prenosi Ebu Hurejre, :

يرأبي ه نة عر، ول اهللاسر نع، من سبح اهللا دبر صالة ثالثا و ﴿ :قال

ثالث د اهللا ثالثا و ثالث، و و ك اهللا ثالثا و ثالث، سعة و ، فتلك

سعون مئة، مام ا و قال ال إلـه:

ك إال اهللا وحد ه ال

ملك، و ، ا

مد ا ء قدير ، و هو

غفرت خطاياه ؛ حر، د ا نت مثل ز و و ﴾.

"Ko na kraju svakog namaza kaže trideset i tri puta «subhanallãh», trideset i tri puta «el-hamdu lillãh» i trideset i tri puta «Allãhu ekber» - i to je devedeset i devet, pa izgovori: «Lã ilãhe illellãhu wahdehu lã šerike lehu, lehu-l-mulku, we lehu-l-hamdu, we huwe 'alã kulli šej' in qadîr», tako namirujući na stotinu, bit će mu oprošteni grijesi pa makar ih bilo koliko morske pjene."

266

Zar treba veći podsticaj našim jezicima da učine nešto što će usrećiti i njih i sve ostale ljudske organe?! Zar čovjek može očekivati veću privilegiju i ljepše rasterećenje?! Ko nam može ponuditi više i bolje od našeg Gospodara, a ko to bolje i učinkovitije izraziti od naših jezika?!

Nigdje čovjek nije bliži Allahu Uzvišenom, kao dok stoji skrušeno pred svojim Gospodarom u namazu, posebno kada je na

► Nesai u Sunen-u (el-kubra), 2- Kitãbu-s-salati, 379 - New'un ãharu mine-z-zikri be'ade-t-

tekbĩri, 1/str.466-467/h.br.976; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.494/h.br.2113; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 5/str.294-295/h.br.2915, 5/str..414/h.br.3100; i 6/str.469/ h.br.3876; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 7/str.97/h.br.6965.

266 Muslim u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-mesãdžidi we mewãdi'i-s-salãti, 26 - Bãbu istihbãbi-z-zikri be'ade-s-salãti, hadis br. 597, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.293-294/h.br.314); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 357. bãb, hadis br. 1504; Ahmed u Musned-u, 14/str.428/h.br.8834, 16/str.187/h.br.10267, slično u 12/str.186/h.br.7243, i od Ebu Zerra, , 35/str.403-404/h.br.21512; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 11. bãb, 5/str.355-356/h.br.2013, i 5/str.359/h.br.2016; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 57. bãb, 9/str.63-63/h.br.9896-97; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.245-246/h.br.6362 a slično u 6/str.240/h.br.6359; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu-z-zikri be'ade-s-salãti, 3/str.228-229/h.br.718.


161

sedždi. Allahov Poslanik, , je, između ostalog, o tome izrekao, za nas, značajne riječi, koje bismo trebali primijeniti.

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: إذا أمن اإل﴿: قال؛ أن رسول اهللا عن أبي هريرة

مام فأمـنوا

فإنـه من ؛

وافـق تأمين ة مالئ ـه تأم ا

غـفر ما تـقد م من ذنـبه، ﴾ . نقال اب وآم﴿: يقولو كان رسول اهللا : شهاب ﴾.

"Kada imam izgovori «ãmĩn» i vi izgovorite. Uistinu, onome čiji se izgovor riječi «ãmĩn» podudari sa aminovanjem meleka, bit će mu oprošteni učinjeni grijesi." Ibn Šihab je rekao: "Allahov Poslanik, , bi govorio: 'Ãmĩn'!"267

Ebu Hurejre, , u drugom predanju, prenosi riječi (hadis) Allahov Poslanika, , gdje kaže:

إذا قال اإل﴿ : قال أن رسول اهللا ؛عن أبي هريرة

مام من : سمع اهللا ده وا، قو مد: ك ا ـنا لهـم ر ا ة ، مالئ ق قو قول ا فإنـه من وا

غفر م تـقدم من ذنـبه ﴾. "Kada imam izgovori: '«Semi'allãhu limen hamideh!»', vi recite: '«Allãhumme Rabbenã leke-l-hamd!»', jer onaj čije se izgovaranje ovih riječi podudari sa izgovarnjem meleka,

267 Buhari u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-ezãni, 111 - Bãbun džehri-l-imãmi bi-t-te'mĩni, i slijed. 2 bãb-a,

hadisi br. 780-782, i na dr. mjestu, h.br. 6402, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.528- 529/ h.br.780-782, i 4/str.572/h.br.6402); Muslim u Sahih-u, 4 - Kitãbu-s-salãti, 17 - Bãbu-t-tesmĩ'i we-t-tahmĩdi we-t-te'mĩni, hadis br. 410, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.272, hadis br. 284); Tirmizi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 175 - Bãbu: mã džãe fĩ fadli-t-te'mĩni, hadis br. 250, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 1, str. 496-497, hadis br. 250); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 171 - Bãbu-t-te'mĩni werãe-l-imãmi, hadis br. 936, i br. 935; Ibn Madže u Sunen-u, 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 14 - Bãbu-l-džehri bi ãmĩn, hadisi br. 851-853; Ahmed u Musned-u, 12/str.112/h.7187, i str.187/h.br.7244, 13/str.95, h.br.7660, 14/str.426-27/h.br.9628, 15/str.499-500/h.br.9804, i 16/str.16-18/h.br.9921-22 i 24; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 2 - Kitãbu-s-salãti, 393 - Džehru-l-imãmi bi ãmĩn, i naredna 2 bãb-a, 1/str.477-478/h.br.999-1004; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 9 - Bãbu sifeti-s-salãti, 5/str.106-107/h.br.1804; Malik u Muwetta', 2 - Kitãbu-s-salãti, Mã džãe fi-t-te'mĩni halfe-l-imãmi, hadis br. 80, 82 i 83. Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10/str.277/h.br.5874, Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.303-304/h.br.2700; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5 - Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli-t-te'mĩni, 3/str.60-61/h.br.587;


162

bit će mu oprošteni ranije počinjeni grijesi!" 268

Ebu Hurejre, , također, prenosi da je Poslanik, , rekao: ـه ﴿: قالن رسول اهللا أ؛عن أبي هريرة ون العـبد من ر أقرب ما ي

و هو ساجـد ء؛ وا ا ـ فأ ﴾.

"Allahov rob je nabliži svome Gospodaru kada je na sedždi, zato, dok ste u tom položaju, učite što više dove."

269

Koliko su značajni sedžda i ono što izgovorimo dok smo u tom položaju, velićajuci Allahovu moć, snagu i veličinu, najjasnije dočaravaju Poslanikove, , riječi, koje prenosi Ebu Hurejre, :

سجد﴿: قال رسول اهللا : قال ،عن أبي هريرة ن آدم ا إذا قرأ ا ة فسجد ،

قول بك شيطان ل ا اع له : يا و يا و :و في رواية أيب كريب( ن ؛) ر ا أ

سجود آدم با فسجد ، ـنة ، فله ا سجود ، رت با و أ يت ، فأ ار ، ف ا

﴾. "Kada čovjek prouči ajet koji obavezuje na sedždu, pa je učini, šejtan se udalji plačući, govoreći: 'Teško njemu!' (u drugoj u predaji stoji: 'Teško meni') Čovjeku je naređeno da učini 268 Buhari u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-ezãni, 125 - Bãbun fadli «Allãhumme rabbenã leke-l-hamd»,

hadis br. 796, i dr. kitab, hadis br. 3228, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.538/h.796, i 2/str.880/h.3228); Muslim u Sahih-u. 4 - Kitãbu-s-salãti, 18 - Bãbu et-tesmĩ'i we-t-tahmĩdi we-t-te'mĩni, hadis br. 409, i u: 20. bãb-u, hadis br. 416; Tirmizi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salati, 197. bãb, hadis br. 267, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.2/str.18-19/hadis br. 266); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 143 - Bãbu mã jeqãlu izã refe'a re'sehu mine-r-rukũ'i, hadis br. 848; Ahmed u Musned-u, 14/str.556/h.br.9015, 15/str.225-26/h.br.9385, 15/str.234/h.br.9401, 16/str.18/h.br.9923, 16/str.79-80/h.br.10037; Malik u Muwetta', Kitãbu-s-salãti, Mã džãe fi-t-te'mĩni halfe-l-imãmi, h.br.84; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 10 - Bãbu sifeti-s-salãti, 5/str.233/h.br.1907, i 5/str.237/h.br.1911; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 2 - Kitãbu-s-salãti, 141 - Sewãbu qawlihi: «semi'allãhu li-men hamideh», 1/str.333-334/h.br.654, i u dr. kitãbu, 10/str.418/h.br.11901; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu mã jeqũlu be'ade-l-i'tidãli mine-r-rukũ'i, 3/str.112/h.br.630; .

269 Muslim u Sahih-u, 4 - Kitãbu-s-salãti, 42 - Bãbu mã juqãlu fi-r-rukũ'i we-s-sudžũdi, hadis br. 428, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.281/h.br.298); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 151 - Bãbu-d-du'ãi fi-r-rukũ'i we-s-sudžũdi, 2/str.155, hadis br. 875; Ahmed u Musned-u, 15/str.274/h.br.9461, a slično bilježi od Ibn 'Abbasa, , 3/s.386/h.br.1900; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 2 - Kitãbu-s-salãti, 195. bãb, 1/str.364/h.br.727; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 12/str.12/h.br.6658; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli-s-sudžũdi, 3/str.151/h.br.658; Ahmed b. Hanbel u Ez-Zuhdu, str.160, h.br.1090.


163

sedždu pa je učinio i zaslužio Džennet, a i meni je naređeno da učinim sedždu pa sam to odbio i zaslužio Vatru'."

270

Namaz je svojevrsni mi'radž, a na mi'radžu se sve bolje i izoštrenije vidi. To je zorno pojasnio upravo Allahov poslanik, Muhammed, , koji je bio počašćen tim činom uzdignuća. Budući da smo mi sljedbenici časnog Allahovog Poslanika, , ukoliko prihvatimo stvarni 'ubũdijjet u svakodnevnom životu, zbog čega je, prema slovu Qur'ana, posljednji Allahov Vjerovjesnik, , uzdignut do Sidretul-muntehãa, onda ćemo, shodno tome, i mi doživjeti i očutiti takvu visinu i veličinu. To je moguće samo posredstvom namaza. Namaz je, slikovito kazano, naš "Burãk" kojim se penjemo i uzdižemo u najveće nebeske sfere.

Ovdje je izuzetno bitno istaći da se uzdignuće čini, pored suptilnog treptaja srca i zadivljenog ushita duše, i izgovaranjem odredenih riječi i aktiviranjem jezika, čime se otvaraju nebeske kapije i dolazi do neslučenog božanskog carstva.

Vrlo bitno je ne izgovarati samo formalno odredene riječi, vec treba, što je moguće više, da tu bude prisutno naše srce. Treba pokušati namaz klanjati tako kao da je to posljednji namaz u našem životu, kao što savjetuje Allahov Poslanik, , u predanjima Ebu Ejjũba, Sa'da b. Ebi Weqqãsa, Ibn 'Umera i Enesa, :

! يا رسول اهللا: ل فقاجاء رجل إلى النبي :( قالعن أبي أيوب األنصاري مت ﴿: قال). علمني و أوجزز إذا

ود صالتك فصل صالة

. ﴾... ع

"Kada klanjaš namaz, klanjaj ga kao da ti je posljednji!" 271

270 Muslim u Sahih-u, 1 - Kitãbu-l-ĩmãni, 35. bãb, hadis br. 83, (Vidi: Muslimova zbirka

hadisa (izbor), 1/str.329, hadis br. 369); Ibn Madže u Sunen-u, 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 70 - Bãbu sudžũdi-l-Qur'ãni, hadis br. 1052; Ahmed u Musned-u, 15/str.445/h.br.9713; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 27 - Bãbu sudžũdi-t-tilãweti, 6/str.465/h.br.2759; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli-s-sudžũdi, 3/str.147/h.br.653.

271 Ibn Madže u Sunen-u, 38 - Kitãbu-z-zuhdi, 15 - Bãbu-l-hikmeti, 2/str.676/h.br.4171; Ahmed u Musned-u, 38/str.484/h.br.23498; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr-u, 4/str.154-155/h.br.3987, i u 6/str.44/h.br.5459; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãl, 19/str.346/h.br.3796; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 1/str.362. Albani ovu predaju ocjenjuje dobrom/hasen. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.705/h.br.3776).


164

Stvarnu skrušenost i istinsku odgovornost u namazu najbolje su potvrdili naši časni prethodnici. Poslušajmo Hatima el-Esamma, pogledajmo kako je on pristupao namazu i, onda, komparirajmo naš namaz, tokom kojeg sve pratimo i vidimo, čak i najmanje pomjeranje onoga koji klanja do nas. Naime, kada je Hatim bio upitan o svom namazu, ovako ga je opisao:

"Kada se približi namasko vrijeme, propisno i temeljito uzmem abdest, dođem do mjesta na kojem želim namaz obaviti, pa tu zastanem radi potpune koncentracije. Nakon toga počnem kla-njati, zamislivši Ka'bu ispred sebe, Sirat-ćupriju ispod nogu, Džennet s desne, Džehennem s lijeve strane, a meleka smrti iza mojih leđa. Zamišljam da mi je to posljednji namaz. Tako klanjam između straha i nade, dok tekbir donosim uvjerljivo, Qur'an učim pravilno, ruku' činim ponizno a sedždu činim skrušeno. Sjedam na lijevi kuk i ispružam lijevo, a uspravljam desno stopalo, podvijaju-ći veliki prst. To sve činim s iskrenošću, pobožnošću i skrušenošcu i, onda, opet ne znam: da li mi je namaz primljen ili nije?!" 272

'Abdulwahid b. Zejd navodi usaglašen stav islamskih učenja-ka da čovjek od svog namaza ima samo onoliko koliko je u njemu bio prisutan!273 Zato, budimo prisutni dok obavljamo namaz, jezikom ispravno izgovarajmo ono što učimo u namazu! Ne dozvolimo da obavimo sedždu, misleći da se time približavamo Allahu, , a da se podijele ti grijesi od te sedžde na stanovnike jednog grada, kako navodi jedan učenjak, svi bi propali!274

Uistinu, uz prisutsvo srca, jezik može proizvesti u namazu takve plodove koje mi nismo u stanju ni naslutiti! Zato, upotrijebimo ga i zaposlimo što je moguće više u namazu tom direktnom kontaktu s našim Gospodarom, i dosegnimo neslućene duhovne visine i posebna suptilna prostranstva!

272 El-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, 1/570; i Oživljavanje vjerskih znanosti, 1/470. 273 Oživljavanje vjerskih znanosti, 1/510. 274 Cit. djelo, 1/531-532.


165

Dova

Dova je srž ibadeta i oružje svakog vjernika. Ona je jedino oružje na koje nema embarga, jer niko je zabraniti ne može. Ako je ne možemo izgovoriti glasno, možemo je, jednostavno, izgo-voriti usebi, i na taj način, onemogućiti bilo koga da nas spriječi u obraćanju Gospodaru svjetova zbog neke potrebe.

Inače, dova se upućuje isključivo Allahu Uzvišenom, Gospodaru svih svjetova! Ona je, kako navodi rahm. Mehmed ef. Handžić tajanstveni put kojim se crpi duhovna snaga s glavnog izvora. Ona je oslonac kada svi oslonci oslabe, kada se nada u potpubosti izgubi.

275

Dova je bila sunnet i praksa svih Allahovih poslanika, neka je Allahov mir na sve njih! Qur'an spominje njihove dove u raznim prilikama i različitim situacijama. I u ovom segmentu se na njih treba ugledati, jer su oni kao najbolji liječnici ljudskih duša, najbolje znali kako i šta čovjek treba od Allaha Milostivog da traži i moli, kako bi okrijepio dušu i dobio svojevrsnu duhovnu snagu s njenog pravog i nezamućenog izvora.

Posljednji Allahov poslanik, Muhammed, , je i u ovom pogledu za nas najbolji uzor. Njegove dove prenesene su u brojnim hadiskim zbirkama i ne predstavljaju samo skup običnih molbi, traženja nečega, nego u njima iskri stvarnost i bit života, put ka ljudskoj cjelovitosti i svako dobro na oba svijeta.

Naš jezik može nam podariti brojne Allahove blagodati, ako ga budemo znali iskoristiti na najbolji način. A zar ima boljeg načina nego ovim malim organom i otvorenog srca zavapiti svome Gospodaru i zatražiti ono što je najbolje i najsvrsishodnije za nas?! Naravno da mnogi ljudi ne znaju šta je za njih bolje u datom trenutku i kada je najpogodnije vrijeme za dovu. O tome je detaljno govorio naš uzor i najbolji čovjek svih vremena – Allahov poslanik, Muhammed, . 275 Mehmed Handžić, Zbirka izabranih dova iz Kur'ana i hadisa, str.5.


166

Treba napomenuti da su brojne hadiske zbirke zabilježile njegove savjete u vezi s tim i, da bismo se na najcjelovitiji način obratili našem Gospodaru, najbolje je upućivati dove koje je sam Gospodar svjetova spomenuo u Svojoj Knjizi Svojim robovima i Njegov Poslanik, , u svojoj dvadesetogodišnjoj poslaničkoj praksi, učeći ih svakodnevno i pokazujući svojim sljedbenicima kako i oni to treba da čine. Allahov Poslanik, , je učio takve dove, kako navodi poznati islamski učenjak, 'Ali el-Qari, u kojima je sadržano sve što vodi spasu i što upozorava na ono što vodi propasti. Uz to, Allahov Poslanik, , tražio je od Allaha Milostivog sve što je pohvalno i moralno, a nije tražio ništa ružno, pokuđeno i negativno ili loše. Od Allaha Uzvišenog tražio je zaštitu i pomoć učeći dove.

276

Naravno, jezik ima izuzetnu ulogu pri učenju dove, jer se jezikom analizira odluka srca i treptaj duše. Međutim, treba računati da, i pored izgovaranja teksta odredene dove, duboko razmišljamo o njenoj poruci i sadržaju i da je duboko očutimo u dubini srca i duše. Ako učimo, npr., dovu kojom je Allahov Poslanik, , poučavao jednog prezaduženog ashaba ili je upućuje Allahu Plemenitom, uvidjet ćemo da mu je on oporučio da Gospodara moli da ga sačuva lijenosti i slabosti, to jasno ukazuje na potrebu za pregalačkim radom i savladavanjem lijenosti, jer je i to razlog zapadanja u krizu i prezaduženost. Uz to, rekao mu je da moli za izbavljenje iz takvog stanja, što čovjeka psihički oslobađa od svih životnih problema u kojima se nađe, jer će, oslanjanjem na Gospodara svemira, sve lakše i bezbolnije riješiti.

Upravo radi toga i brojnih drugih razloga kur'anske i pejgam-berske dove imaju prednost nad svim ostalim dovama koje ljudi iznjedre i ponekada prouče. Zbog toga je od velike važnosti što su neki islamski učenjaci sakupili u zbirke, pored kur'anskih, i Vjerovjesnikove, , dove i, na taj način, omogučili ljudima da se njima služe.

Postoje određeni uvjeti koje treba ispuniti da bi dova bila 276 Mehmed Handžić, isto djelo, str.5.


167

primljena. Naš poznati autoritet, rahm. Mehmed ef. Handžić, u uvodu u svoju poznatu zbirku izabranih dova, navodi:

"Među uvjete, da dova bude primljena, na prvom mjestu spada, da se dotični kloni harama u jelu, piću i odijevanju, a zatim da u svojoj dovi bude prema Allahu potpuno iskren. Dobro je prije dove učiniti neko lijepo i korisno djelo. Zbog toga se preporučuje, da se prije dove klanja namaz. Jedan od adaba dove je, da se dova čini pod abdestom, da se okrene prema Kibli, da čovjek prije dove Allahu izrazi zahvalnost, da uz dovu prouči i salavat na Pejgambera, , da digne ruke prema ramenima, da uljudno i skromno moli, da Allaha moli Njegovim lijepim imenima (El-Esmãu-l-husnã), da se u dovi proture dobri ljudi, da se glas previše ne diže,' da onaj, koji dovu čini, prizna svoje grijehe, da odlučno Allaha moli, da je pun nade da će postignuti ono što moli, da opetovano moli, da ne rekne: 'Molio sam, ali se ne prima!', da ne moli ono što je grijeh ili nemoguće, da nakon dove potare rukama svoje lice i slićno. Kao dobar uslov, da dova bude prim-ljena je, da se za dovu bira vrijeme, pa i mjesto... Sve, što smo naveli, zasnovano je na valjanim i dobrim hadisima i pouzdanim vjerskim izvorima... U slućaju nužde, kad se nešto od navedenih adaba i propusti, nema smetnje, jer je dova kao i ostali zikr!"

277

Kako je i naglašeno, postoji pogodno vrijeme za dovu. Treba pokušati pronaći ga. Džabir, , prenosi da je Poslanik, , rekao:

ليل ساعة﴿ : يقولسمعت النبي :قال، عن جابر إن من ا بد ، ال يوافقها

ا سأل اهللا خ سلم طاه أي إال أ ل؛اه ك و ذ ﴾.

"U noći zaista ima jedan momenat, pa ako ga rob musliman potrefi, tražeći u njemu dobro, Allah će mu ga dati. Taj momenat je prisutan u svakoj noći."

278 277 Mehmed Handžić, cit. izvor, str. 13-15. 278 Muslim u Sahih-u, 6 - Kitãbu salãti-l-musãfirĩne, 23 - Bãbu fi-l-lejli sã'atun mustedžãbun

fihe-d-du'ãu, hadis br.757, (Usporedi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.341, hadis br.388); Ahmed u Musned-u, 22/str.255/h.br.14355, i 22/str.413/h.br.14544; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 23 - Faslun fî qijãmi-l-lejli, 6/str.301/h.br.2561; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 3/str.422/h.br.1911, i 4/str.189/h.br.2281; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu salãti-l-lejli, 4/str.67/h.br.949.


168

Noć je izuzetno pogodna za dove. Posebno period iza ponoći, pa do zore, upravo kada ljudi spavaju. Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

عا إ ﴿: قال أن رسول اهللا ،عن أبي هريرة بارك و ل اهللا ي

لة يا سماء ا ا لـيل األ، م ثلث ا ح

يقول،ول ملك(( : أنا ا ،

ملك أنا ا سأل فأعطيه؟ ؛ ي ؟ من ذا ا ي يدعو فأستجيب من ذا ا

؟ ستغفر فأغفر ي من ذا ا

ك ح يضيئ الفجرفال )) يزال كذ ﴾. "Svake noći, kada prođe njena prva trećina, Allah Uzvišeni silazi na zemaljsko nebo i govori: 'Ja sam Vladar, Ja sam Vladar. Ko će Me zamoliti za nešto pa da mu udovoljim? Ko će od Mene tražiti nešto pa da mu dãm? Ko će od Mene oprost tražiti pa da Mu oprostim?' I tako On neprestano pita sve do zore."

279

Spomenut ćemo samo neke dove koje je Allahov Poslanik, , učio, s ciljem i nadom da ćemo ih i mi često učiti i njima se okoristiti.

Ferwe bin Newfel el-Ešdže'i, , je rekao: 279 Muslim u Sahih-u, 6 - Kitãbu salãti-l-musãfirĩne, 24 - Bãbu-t-tergĩbi fi-d-du'ãi we-z-zikri

fĩ ãhiri-l-lejli, hadis br. 758, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.341, hadis br. 389); Buhari u Sahih-u, 19 - Kitãbu-t-tehedždžudi, 14 - Bãbu-d-du'ãi we-s-salãti min ãhiri-l-lejli, hadis br.1145, i na dr. mjestu, br. 6321, i 7494, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1.tom/ str.778/h.br.1145, 4/str.530/h.br.6321, 4/str.1171/h.br.7494); Tirmizi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 329 - Bãbu: mã džãe fĩ nuzũli-r-Rabbi, , ile-s-semãi-d-dun'ja kulle lejletin, hadis br. 446, i: 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 81. bãb, hadis br. 3498, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.2/str.226-227/h.br.445, 7/str.271/h.br.3742); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 309 - Bãbu ejju-l-lejli efdalu, hadis br. 1315, i 35 - Kitãbu-s-sunneti, 21.bãb, hadis br. 4733; Darimi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 168 - Bãbu jenzilullãhu te'ãlã ile-s-semãi-d-dun'jã, hadis br. 1478-81; Ibn Madže u Sunen-u, 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 182 - Bãbu mã džãe fĩ ejji sã'ati-l-lejli efdalu, hadis br. 1366; Ahmed u Musned-u, 12/str.478/h.br.7509, 13/s.34-35/h.7592, 13/str.61/h.br.7622, 16/str.211/h.br.10313, str.320/h.br.10544; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 152 - El-waqtu ellezi justehabbu fĩhi-l-istigfãr, 9/str.177-180/h.br.10236-242, i 7/str.167/h.br.7720; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Babu-l-ed'ijeti, 3/str.198-200/h.919-920, a slično u dr. dijelu hadisa 1/str.445/h.212; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu ihjãi ãhari-l-lejli we fadlihi, 4/str.62-66/h.br.946-948; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.15/h.br.6155, i 13/s.404-405/h.br.7408; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 9/str.45/h.8373, i kao dio hadisa u 5/str.50-51/h.br.4557. Buhari u El-edebu-l-mufred, 320. bãb, str. 196, hadis br. 753.


169

عما كان رضي اهللا عنهاسألت عائشة : قال،ي عن فروة بن نوفـل األشجعلهم إ أعوذ بك من ما ﴿: كان يقول: ؟ قالتاهللا يدعو به رسول اهللا ا

مل م أ عملت و ما

﴾. "Upitao sam 'Ãišu, radijallãhu 'anhã, o dovi kojom se Allahov Poslanik, , obraćao Allahu, pa je rekla: 'Učio bi: 'Allãhumme innĩ e'ũzu bike min šerri mã 'amiltu we šerri mã lem e'amel. (Allahu, utječem Ti se od zla onoga što sam uradio i od zla onoga što nisam uradio)'."280

Ibn 'Abbas, اهللا ضيارمهنع , prenosi da bi Allahov Poslanik, , učio:

ك أسلمت﴿: كان يقول أن رسول اهللا ،رضي اهللا عنهماعن ابن عباس لهم ا و ،

بك آمنت ت، و عليك تو و بك خاصمت،

لهم إ أعوذ بعز. ا

تك ال إل

ـه إال أنت أن تضل موت؛ ي ال أنت ال ا موتون، س ن و اإل و ا

﴾. "Allãhumme leke eslemtu, we bike ãmentu, we 'alejke tewekkeltu,

we ilejke enebtu, we bike hasamtu. Allãhumme innĩ e'ũzu bi 'izzetike lã ilãhe illã Ente en tudillenĩ, Ente-l-Hajjullezĩ lã jemũtu, we-l-džinnu we-l-insu jemũtũn. (Allahu, Tebi sam se predao, u Tebe sam povjerovao, na Tebe se oslonio, Tebi se kajem i u ime Tvoje se borim. Allahu, utječem se Tvojom veličinom, nema boga osim Tebe, nemoj me odvesti u zabludu. Ti si Živi koji ne umire, a džini i ljudi umiru)."

281 280 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã

'umile..., hadis br. 2716, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.325, hadis br. 1865); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 365 - Bãbu fi-l-isti'ãzeti, 2/str.648, hadis br.1550; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 3 - Bãbu ma te'awweze minhu Resũlullãhi, , hadis br.3839; Ahmed u Musned-u, 41/str.217/h.24684, 42/str.8/h.br.25084, str.514/h.br.25784; 43/str.272/h.26205, 43/str.387-388/h.br.26368, 43/str.389-390/h.br.26371, 40/str.37/h.24033; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 10 - Bãbu-l-isti'ãzeti, 3/str.305-306/h.br.1031-32; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 62 - El-Isti'ãzetu min šerri mã 'umile, 7/str.236-237/h.br.7909-14, a sl. 2/s.83/h.br.1231; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãl, 23/str.179-182/h.br.4722; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 10/str.6/h.br.29613.

281 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã 'umile..., hadis br. 2717, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.326, hadis br. 1866); Ahmed u Musned-u, 4/str.476/h.2748; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-►


170

Ebu Hurejre, , veli: نة عريرأبي ه ، ول : قالساهللاكان ر ،رالفج ا لهدفر فبإذا كان في سسمع﴿: قال مد سامع ونعمته وحسن بالاهللا

ئه علي نا صاحبناـر ،ناـ ، فأفضل علي نا ستـ را بـ مناهللا .﴾نارـال

da bi Poslanik, , kada bi bio na nekom putovanju i kada bi osvanuo, učio dovu:-"Semi'a sãmi'un li hamdillãhi we husni belãihi 'alejnã. Rabbenã sãhibnã we efdil 'alejnã 'ãizen billãhi mine-n-nãri. -(Neka čuje onaj ko čuje i neka svjedoči onaj koji svjedoči našu zahvalu Allahu i Njegovo lijepo iskušenje prema nama. Gospodaru, budi naš saputnik282, pa prospi Svoje blagodati na nas i zaštiti nas od Vatre)."

283

Ebu Musa el-Eš'ari, , prenosi da je Allahov Poslanik, , učio ovu dovu:

: و بهذا الدعاء أنـه كان يدع، عن النـبي ،عن أبي موسى األشعري لهم اغفر خطيئ و جه﴿ ا

ري، ا أ و إ

و ما أنت أعلم به ،

م لهم اغفر جدي و هز. ا مدي، و خط و ك عندي، و ذ .

►ed'ijeti, 3/str.180-181/h.898; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 44 - Kitãbu-n-nu'ũti, 14 - El-Hajju, 7/str.134/h.br.7637; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Et-Tewekkulu 'alallãhi, str.45-46, hadis br. 3. Ovu dovu bilježi u nekoliko hadisa razdvojeno (u gore nav. dovi prvo i drugo spomenuto «Allahumme») i Buhari u Sahih-u, i to prvi dio dove: 19 - Kitãbu-t-tehdždžudi, 1. bãb, dio hadisa br. 1120, vidi i h. br. 7385, i 7499; a drugi dio dove: 97 - Kitãbu-t-tewhĩd, 6. bãb, hadis br. 7383. (Pogledaj: Buharijeva zbirka hadisa, prvi dio dove u: 1/str.765/h.1120, 4/str.1111/h.7385, 4/s.1173/h.7499, drugi dio dove u: 4/s.1110/h.7383). Bilježe ga i drugi u svojim hadiskim zbirkama kao dio hadisa (1. dio gore navedene dove): Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 29. bãb, dio hadisa br. 3418, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7, str. 209, hadis br. 3655). Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 121. bãb, br. 771; Ibn Madže u Sunen-u, 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 180. bãb, h.br.1355; Darimi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 169 - Bãbu-d-du'ãi 'inde-t-tehedždžudi, h.br.1486; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 4/str.292/h.br.2404; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, h.br. 10987; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, br.950; Buhari u El-edebu-l-mufred, br.697.

282 Tj. čuvaj nas i pazi. 283 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã

'umile..., hadis br. 2718, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.326, hadis br. 1867); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 109 - Bãbu mã jeqũlu izã asbeha, hadis br. 5086; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 26 - Bãbu-l-musãfiri, 6/str.419, hadis br. 2701; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 162 - Mã jeqũlu izã kãne fĩ seferin fe'eshare, 9/str.198/h.br.10293, i u: 8/str.117-118/h.br.8777.


171

لهم اغفر ما قد ا مت و ما أخرت رت و ما أعلنت، و ما أ و ما أنت ،

أعلم به م

مؤخر ، مقدم و أنت ا أنت ا و أنت ك، ء قديرـ ل ﴾ .

"Allãhumme igfir lĩ hatĩetĩ, we džehlĩ, we isrãfĩ fĩ emrĩ we mã Ente e'alemu bihi minnĩ. Allãhumme igfir lĩ džiddi we hezlĩ, we hataĩ we 'amdĩ we kullu zãlike 'indĩ.

Allãhumme igfir lĩ mã qaddemtu we mã ehhartu we mã esrertu we mã e'alentu we mã Ente e'alemu minnĩ. Ente-l-Muqaddimu ve Ente-l-Mu'ehhiru we Ente 'alã kulli šej'in qadĩr.

- (Allahu, oprosti mi greške, neznanje i propuste u djelima. Ti ih poznaješ bolje od mene. Allahu, oprosti mi propuste koje sam načinio u zbilji ili šali, nenamjerno ili namjerno, jer svega toga sigurno imam.

Allahu, oprosti ono što sam uradio i što ću uraditi, što sam tajno i javno učinio. Ti to bolje poznaješ od mene. Ti si Onaj koji uzdiže i ponižava i Svemoćan Ti si)."

284

Ebu Hurejre, , prenosi da je Poslanik, , učio ovu dovu: لهم أصلح ا﴿ :يقول كان رسول اهللا: قال عن أبي هريرة ي دي ا

ري هو عصمة أ ياي ال، وأصلح د

يها معا وأصلح آخر ،

يها معادي ال ادة ، ياة ز واجعل ا

خ

واجعل، موت راحة ا

من

﴾. 284 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 60 - Bãbu qawli-n-Nebijji, : «Allãhumme igfir lĩ

mã qaddemtu we mã ehhartu», hadis br. 6398, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.570-571/h.6398); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã 'umile, hadis br. 2719, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/327/h.br.1868); Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.237-238/h.br.957; i Buhari u El-Edebu-l-mufred (odvojneo u 2 hadisa) br. 688 i 689. Kao kraću verziju ove dove (do u nav. dovi spomenuto: «kullu zãlike 'indĩ»), bilježe ga: Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 43 - Mã kãne jed'ũ bihi-n-Nebijju, , 10/str.74/h.br.29883; i Ahmed u Musned-u, 32/str.514-515/h.19738; Taberani u Mu'džemu-l-ewsrt-u, 6/str.332/h.br.6552; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, Bãbu džãmi'i-d-du'ãi, 5/str.172/h.br.1371. Bilježe ga kao dio hadisa (zadnji dio nav. dove od: «Allahumme igfir li ma qaddemtu») i: Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 32.bãb, hadis br. 3422, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7/str.216-217/h.br. 3658); Ebu Dawud u Sunen-u, hadis br. 1509; Ahmed u Musned-u, 2/str.132-133/h.729, Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 6/str.71/h.br.5824; i drugi.


172

"-Allãhumme aslih lĩ dinĩ ellezĩ huwe 'ismetu emrĩ. We aslih lĩ dunjãje elletĩ fĩhã me'ãšĩ, we aslih lĩ ãhiretĩ elletĩ fĩhã me'ãdĩ. Wedž'ali-l-hajãte zijãdeten lĩ fĩ kulli hajrin, vedž'ali-l-mewte rãheten lĩ min kulli šerrin.

- Allahu, učvrsti moju vjeru jer ona mi je najvažnija, popravi moj Dunjaluk, gdje živim i moj Ãhiret, koji me čeka. Učini mi život berićetnim - u dobru, i učini mi smrt pošteđenom od svakog zla."

285

'Abdullah b. Mes'ud, , prenosi da je Poslanik, , učio dovu:

ك ﴿: أنه كان يقول، عن النـبي ، بن مسعود عن عبد اهللا لهم إ أسأ ا

هـدى ا ـ، و ا و العـفاف، و الغـ، ﴾.

"Allãhumme innĩ es'eluke-l-hudã we-t-tuqã we-l-'afãfe we-l-ginã. (Allahu, tražim od Tebe uputu, bogobojaznost, zdravlje i neovisnost od ljudi)."

286

Zejd b. Erkam, , je rekao:

يز ندعقمبن أر ، ول اهللا (:قالسا كان رإال كم ال أقول لكمقولقال،) ي :لهـم إ﴿ ا

أعوذ بك من العجـز و الكسل

ـ و، و ا ه الـبخل و ا

رمـ ، 285 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã

'umile..., hadis br.2720, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.327-328/h.br.1869); Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 288 - Bãbu-d-da'wati-n-Nebijji, , str.173, hadis br. 668; Ibn Hibban u svome Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 11 - Faslun fi-l-qunũt, 5/str.373/h.br.2026; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 7/str.198-199/h.br.7261; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãli, 22/str.283-284/h.br.4466; Nesai u Sunen-u (es-sugrã), hadis br. 1346.

286 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã 'umile..., hadis br. 2721, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.328, hadis br. 1870); Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, 288 - Bãbu da'wãti-n-Nebijji, , str.175, hadis br. 674; Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 74. bãb, hadis br. 3489, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.265/h.br.3732); Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 2 - Bãbu du'ãi Resũlillãhi, , hadis br. 3832; Ahmed u Musned-u, 6/str.219/h.br.3692, 7/str.20/h.br.3904, 7/s.63/h.3950, 7/s.204/h.4135, 7/s.229/h.4162, i 7/s.270/h.4233; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.182-183/h.br.900; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.241/h.br.301; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 267, i u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 7 - Men kãne jed'ũ bi-l-ginã, 10/str.20-21/h.br.29680; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.186/h.br.5283; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 6/str.88/h.br.5882; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, Bãbu džãmi'i-d-du'ãi, 5/str.173-174/h.br.1373; i drugi.


173

ف تـقواها لهـم آت ، ا و العذاب القـ

ها، ها أنت خ من ز و ز ، والها أنت ولـيها و لهـم إ أعوذ بك من علم ال يـنفع. ا

و من قلب ال ،

شع شبع و، فس ال من سـتجاب ل، و من دعوة ال . ﴾هاـ

"Reći ću vam samo ono što je Allahov Poslanik, , učio. Učio je: Allãhumme innĩ e'ũzu bike mine-l-'adžzi we-l-keseli, we-l-

džubni, we-l-heremi, we 'azãbi-l-kabri. Allãhumme ãti nefsĩ taqwãhã we zekkihã Ente hajrun men zekkãhã, Ente welijjuhã we mewlãhã. Allãhumme innĩ e'ũzu bike min 'ilmin lã jenfe'u, we min qalbin lã jahše'u we min nefsin lã tešbe'u, we min da'wetin lã justedžãbu lehã.

(Allahu, utječem Ti se od slabosti, lijenosti, kukavič-luka, škrtosti, duboke starosti i kaburskog azaba. Allahu, daj mojoj duši bogobojaznost, očisti je, jer si Onaj koji duše čisti, Ti si njihov vlasnik i nadzornik. Allahu, utječem Ti se od beskorisnog znanja, srca koje se ne boji, nezasite duše i dove koja se ne uslišava)."

287

Ebu Malik el-Ešdže'i, , prenosi od svog oca: : ، و أتاه رجل، فقال، أنه سمع النـبي عن أبي مالك األشجعي، عن أبيه

قل﴿: قالكيف أقول حني أسأل ربي عز و جل؟! يا رسول اهللا( لهـم اغفر : ا

و ارحـم، ف، و

و ارزق، فإن هؤالء ـ؛ و يجمع أصابعه إال اإلبهام ـ

ياك و آخرتك ك د تـجمع ﴾. da je on slušao Vjerovjesnika, , kada mu je neki čovjek došao i rekao: "Allahov Poslaniče, šta da kažem kada nešto tražim od svog Gospodara, ?" Allahov Poslanik, , je rekao: Reci: 287 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã

'umile..., hadis br.2721, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.328-329, hadis br.1871); Ahmed u Munsed-u, 32/str.61/h.br.19307; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 2 - El-Isti'ãzetu min da'wãtin lã justedžãbu lehã, 7/str.204-205/h.br.7815-17; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 10/str.5-6/h.29612; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 5/str.201-202/h.5085-88; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, El-Isti'ãzetu, 5/str.158/h.1358; Ovu dovu bilježe i drugi u svojim had. zbirkama ali ne u cijelosti i ne na jednom mjestu, kao: Buhari (2823 i 6367); Tirmizi (3572); Ebu Dawud (1540); Ibn Madže (3837), itd..


174

'Allãhumme igfir lĩ werhamni, we 'ãfinĩ, werzuqnĩ' – (Allahu, oprosti mi i smiluj mi se. Zaštiti me i opskrbi.) Potom je sastavio svoje prste do palca,288 rekavši: "I ovim riječima ćeš sastaviti i svoj Dunjaluk i Ãhiret."

289

'Abdu-l-'Aziz (tj. Ibn Suhejb) je rekao: بع نزيز عد الع)ص ناب وه بويا : (، قال)هسة أنادأل قـتس ةوعد أي ،

ـبيا النو بهعدكان ي ؟ قالـ أكقول: (ثرا، يو بهعدة يوعد كان أكثر :نـيا حسـنة﴿ لهم آتنا ا ا و اآلخر ،

ة حسـنة ار، وقـنا عذاب ا ﴾ .

).دعا بها فيه ،ذا أرد أن يدعو بدعاء فإ،دعا بها ،و كان أنس إذا أراد أن يدعو بدعوة( :قال"Qatade je upitao Enesa, : 'Koju je dovu Allahov Poslanik, , najviše učio?' Rekao je: 'Najviše je učio: 'Allahumme ãtina fi-d-dun'jã haseneten we fi-l-ãhireti haseneten we qinã 'azãbe-n-nãr. (Allahu, daj nam na ovom i onom svijetu dobro i sačuvaj nas džehennemske kazne).' Enes, , kada bi učio dovu, učio bi baš ovu dovu, a kada bi želio da prouči drugu dovu, uz nju bi proučio i ovu dovu."

290 288 Tj. povijao je prste pri navođenju riječi, u dovi, da bi njegove riječi bile upečatljivije i da

bi ih ljudi bolje zapamtili. 289 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi we-

d-du'ãi, hadis br. 2697, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.329, hadis br. 1872); Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 4 - Bãbu-l-džewãmi'i mine-d-du'ãi, hadis br. 3845; Ahmed u Musned-u, 25/str.213/h.br.15877, 45/str.188/h.27211; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 6 - Ed-Du'ãu bi-l-'ãfijeti, 10/str.19-20/h.29676; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 8/str.380/h.br.8185. A samo kao dovu ga bilježe: Tirmizi u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 211 - Bãbu: mã jeqũlu bejne-s-sedždetejni, hadis br. 284, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 2/str.35, hadis br. 283); Ebu Dawud u Sunen-u, , 2 - Kitãbu-s-salãti, 144 - Bãbu-d-du'ãi bejne-s-sedždetejni, hadis br. 850; Ahmed u Musned-u (2895, 3514), Ibn Hibban u Sahih-u (1810), Ibn Madže u Sunen-u (897); Taberani u Mu'džemu-l-ewsat-u (3025); el-Begawi u Šerhu-s-sunne (1278); i drugi.

290 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 55. bãb, hadis br. 6389, i na dr. mjestu hadis br. 4522, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.565/h.br.6389, 3/str.521/h.br.4522; i Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str. 935, hadis br. 2084); Muslim Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 9. bãb, hadis br. 2690, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.330, hadis br. 1873); Tirmizi u Sunen-u, u hadisu br. 3487 (o kome će kasnije biti govora); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 359 - Bãbu fi-l-istigfãri, hadis br. 1519; Ibn Madže u Sunen-u, 25 - Kitãbu-l-menãsiki, 32 - Bãbu fadli-t-tawãfi, dio hadisa br. 2957; Ahmed u Musned-u, 19/str.42-43/h.br.11981, 20/s.403/h.13163, 20/s.414/h.13186, 21/s.201/h.13580, i 21/s.376/h.13936; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiqi, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.218-221/h.937-941; Nesai u Sunen-u, 53 - 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 298. bãb, 9/str.387-388/h.10826, i 10828; ►


175

'Alija, , prenosi da mu je Allahov Poslanik, , rekao: علي نع ول ا: ، قالسهللاقال ر :﴿قل لهم اهد وسد: ا .﴾...د

"Reci: 'Allahumehdinĩ we seddidnĩ!... – (Allahu, uputi me i ukaži mi na pravi put'!)"

291

Kako je i spomenuto, jedan od uvjeta da bi dova bila primljena je i činjenje nekog dobrog djela prije dove. Najbolji i najilustrativniji primjer za takvu vrstu dove je hadis 'Abdullaha b. 'Umera, امهناهللا ع ضير, koji prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

مشون ﴿ : قال رسول اهللاأن، رضي اهللا عنهما ابن عمر عن فر نما ثالثة ب

مطر إذ أخذهم ا ر جبل ، فآووا إ

رهم صخرة، طت فا

من ط بل، فا ا

بقت عليهم عض، عضهم قال ماال : ظروا أ ا عملتموها

ة صا فادعوا، ا بها فرجها، لعله أن م ن . قال أحدهم لهم: ان! ا ان شيخان كب ن وا إنه

رأ ، وا ، و صبية

صغار، فكنت أر عليهم

بدأت ، حلبت ين أسقيهما، وا نت أبدأ با و

سيت ، فلم آتهما ح أ بل ب

هما، فوجد قد ناما، فحلبت كما كنت

أحلب، فجئت با

قمت عند رءوسهما ،الب ره أن أوقظهما من، أ

بلهما صبية ره أن أبدأ با هما، وأ نو

ص ، وا ، فلم تضاغون عند قد بية

ك يزل ذ هم ح طلع الفجر دأ ودأ

فإن ،علم كنت

ك علت ذ

► Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 3/str.520/h.br.2148; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, br. 874,

i u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-da'wãt, 10/str.49/h.br.29792, str.59/h.br.29829, str.137/h.br.30126; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 6/str.31/h.br.3274; 6/str.125/h.br.3397, 6/str.173/h.br.3455; El-Begawi u Šerhu-s-sunneti, Kitãbu-d-da'wat, Bãbu džami'i-d-du'ãi, 5/str.181-182/ h.br.1381-1382; i drugi.

291 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri mã 'umile..., hadis br. 2725, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.330-331/h.br.1874); Ebu Dawud u Sunen-u, 29 - Kitãbu-l-hãtimi, 4 - Bãbu fĩ hãtimi-l-hadĩdi, hadis br. 4225; Ahmed u Musned-u, 2/str.440/h.br.1321, i u Fedãilu-s-sahãbeti, 2/str.881-882/h.br.1210; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 52 - Kitãbu-z-zĩneti, 58.bãb, 8/str.383/h.br.9469, 8/str.471/h.br.9739; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 1/str.332/h.br.418, 1/str.452/h.br.606..


176

ا فرجة ابتغاء وجهك فافرج سماء نرى منها ا فرج ا منها فرجة،،

سماء فرأوا منها ا . قال اآلخر لهم: إ! ا

نت بنت عم أحبها كأش،

رد ب ا ما جال

ساءال فسها، ها طلبت إ يها، فأبت ح آ بمائة دينار فسعيت ح ،

عت مئة دينار فجئتها بها ،

عت ب رجليها، قالت، فلما و بد ا : يا !

اتق ا وال، م إال ا فضض ا ق نه،ه قمت علم ،ا فإن كنت

علت ك ابتغاء ذ ا من وجهك فافرج

فرجةها هم، فرج . وقال اآلخر لهم: إ! ا

كنت استأ

ا جرت أج بف

رق أرز مله، فلما ق قال ، :

أعط ح

عرضت عليه فرقه، ه، ف نه ، ورغب فلم أزل أزرعه ح ،

عت منه يها قرا ورا فجاء، قال، اتق اهللا: ظلم وال، ، أعط ح

،

قلت اذهب إ: تلك

يها، فخذها، قال قر ورا ا اتق اهللا: ال،

هزأ قلت ، :

إ أهزأ بك ال

فخذ تلك،

يها قر ورا ا فأخذها، فذهب بها، فإن كنت،

علت ذ علم أ ك ابتغاء وجهك فافرج ا ما ب فرج! اهللا ما ب ﴾.

"Trojica ljudi su se zaputila na dalek put, te ih zateče kiša pored jedne pećine u koju uđoše da se sklone. Međutim, jedna stijena odroni se i potpuno zatvori ulaz u pećinu.

Oni tada jedan drugom rekoše: 'Jedini način da se spasimo iz ove situacije je da zamolimo Allaha da ukloni ovu stijenu zbog dobrih djela koja smo učinili.'

Prvi tada reče: 'Allahu dragi, ja sam imao stare i iznemogle roditelje i njih bih nahranio prije svoje djece. Jednog dana tražio sam bolju pašu svome stadu, pa nisam došao na vrijeme, te sam ih, nakon što sam im namuzao mlijeka i donio, zatekao kako spavaju. Nezgodno mi je bilo da ih probudim, ali i da prije njih nahranim i napojim svoju djecu, pa sam čekao s posudom u ruci, gledao kada


177

će se probuditi i tako stajao sve do zore dok su djeca oko mojih nogu plakala od gladi. Zatim su se roditelji probudili i popili svoj dio mlijeka. Dragi Allahu, ako sam ja to učinio isključivo zbog Tebe, a ne zbog nečeg drugog, odmakni nam stijenu s vrata ove pećine.'

Allah ju je pomjerio i oni su ugledali nebo! Drugi reče: 'Allahu dragi, ja sam imao jednu bližnju

rodicu (amidžičnu), koju voljeh tako jako kao što čovjek može voljeti ženu, pa sam je poželio imati, ali ona mi to ne dopusti, sve dok joj ne donesem 100 zlatnika. Napatio sam se dok sam sakupio 100 zlatnika i kada sam joj došao i našao se među njenim stegima (tj. prišao kao što muškarac prilazi ženi), ona je rekla: 'Allahov robe, boj se Allaha, i ne raskidaj prsten moje nevinosti bespravno.' Nakon toga ja sam se odmakao od nje. Ako sam ja to uradio isključivo zbog Tebe, pomakni nam je malo.'

I On im ju je pomakeo. Treći reče: 'Allahu dragi, ja sam držao najamnika za

jednu mjeru riže, pa kada je završio posao, rekao je: 'Daj moju zaradu!' Ja sam mu ponudio tu količinu riže i on je to odbio. Međutim, ja sam tu njegovu količinu sijao sve dok nisam od nje kupio krave i osigurao za njih pastire. Nakon izvjesnog vremena on je došao i rekao: 'Boj se Allaha i ne uzimaj nepravedno moje pravo!' Ja sam mu na to odgovorio: 'Otiđi do onih krava i njihovih pastira i uzmi ih!' On mi reče: 'Boj se Allaha i ne izigravaj se sa mnom!' Rekao sam mu: 'Ne izigravam se s tobom! Uzmi te krave i njihove pastire!' On je ih je onda uzeo i odveo. Allahu dragi, ako sam ja to isključivo zbog Tebe učinio, otvori nam i preostali dio.'

Pa je Allah otvorio preostali dio." 292 292 Buhari u Sahih-u, 34 - Kitãbu-l-bujũ'i, 98. bãb, hadis br. 2215, i u dr.pogl., hadisi br.: 2272,

2333, i 5974, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.251-253/h.br.2215, str.286-287/h.br.2272, 2/str.334-335/h.2333, i 4/str.330-331/h.br.5974); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 26. bãb, hadis br. 2743, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.333-334, hadis br.1875); Ahmed u Musned-u, 10/str.180-184/h.br.5973-74; Nesai u Sunen-u (el-kubrã),►


178

Ibn 'Abbas, امهناهللا ع ضير, prenosi:

إلـهال ﴿: ول عند الكرب كان يق، أن نبي اهللا رضي اهللا عنهماعن ابن عباس ليم إال اهللا العظيم ا إلـه ال ، إال اهللا رب العرش العظيم ال إلـ،

ه إال اهللا

سماوات و رب األرض رب ا م، و رب العرش الكر ﴾.

da bi Allahov Vjerovjesnik, : kada bi imao neku poteškoću učio: 'Lã ilãhe illellãhu-l-'Azĩmu-l-Halĩm. Lã ilãhe illellãhu

Rabbu-l-'Arši-l-'azĩm. Lã ilãhe illellãhu Rabbu-s-semãwãti we Rabbu-l-erdi we Rabbu-l-'Arši-l-'azĩm.

(Nema boga osim Allaha, Veličanstvenog i Blagog. Nema boga do Allaha Gospodara 'Arša veličanstvenog. Nema boga do Allaha Gospodara nebesa i Zemlje i Gospodara časnog 'Arša'.)" 293

Treba naglasiti, kako je i navedeno, da će dova biti uslišana, ukoliko se ne pokaže nestrpljenje i požurivanje. Ebu Hurejre, , prenosi daje Vjerovjesnik, , rekao:

م ﴿: ، أنه قال، عن النبي عن أبي هريرة لعـبد ما سـتجاب ال يزال

يدع بإثم أو قطـيعة رحم

سـتعجل، م ما ما ! يا رسول اهللا: قيل. ﴾

قول﴿: اإلستعجال؟ قال قد دعوت: و قد دعوت، سـتجاب ، فلم ، ك سـتح عند ذ ف و يد، ء ع ا ﴾.

►56 - Kitãbu-r-reqãiq, 10/str.397-398/h.br.11826; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.178-

179/h.br.897; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-birri we-s-sileti, Bãbu birri-l-wãlidejni, 13/str.7-9/h.br.3420. A u skraćenoj formi bilježe ga i: Ebu Dawud u Sunen-u, 17 - Kitãbu-l-bujũ'i, 29. bãb, hadis br. 3387; i Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 12/str.304/h.br.13188.

293 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 27 - Bãbu-d-du'ãi 'inde-l-kerbi, hadis br. 6346, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.543/h.br.6346); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 21 - Bãbu du'ãi-l-kerbi, hadis br. 2730, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa, 3/334, hadis br. 1876); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 40 - Bãbu: mã džãe mã jeqũlu 'inde-l-kerbi, hadis br. 3435, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7/str.228/h.br.3673); Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 17 - Bãbu-d-du'ãi 'inde-l-kerbi, hadis br. 3883; Ahmed u Musned-u, 3/str.460-461/h.br.2012, a slično u br.: 2297, 2344-45, 2411, 2531, 2537, 2568, 3147, 3354; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãbu: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 198. bãb, 9/str.242/h.br.10413-10414, a slično na drugom mjestu u: 7/str.129-130/h.br.7627; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 10/str.12/h.br.29643; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.121-122/h.br.1331; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 292. bãb, str.181/h.br.700 i dr.


179

"Dova će čovjeku biti uslišavana sve dok ne bude molio za grijeh, prekidanje rodbinskih veza i dok ne bude požuri-vao." Upitan je: "Allahov Poslaniče, šta je to požurivanje?" Odgovorio je: "Da rekne: 'Molio sam i molio sam, ali mi nije uslišana dova!', pa da klone i okani se dove."

294

Pored strpljenja, onaj koji dovu uči, treba biti odlučan u dovi i ne sumnjati da ce Allah ispuniti njegovu dovu. Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

م﴿ : قال النبي :قال ، عن أبي هريرة قولن أحد ال لهم اغفر إن : ا

شئت له، م ارحـ ا م إن شـ ئتـ ء، عزم ا

فإن اهللا ص،

انع ما ش ،اءـال مكره

﴾ . "Neka niko od vas ne govori: 'Oprosti mi, Allahu, ako hoćeš. Smiluj mi se, Allahu, ako hoćeš!' Neka bude odlučan u dovi pa će Allah uraditi šta hoće. Njega niko ne može prisiliti."295

Dova za odsutnog brata je primljena. Ne treba se brinuti, ukoliko on ne zna da mi za njega dove upućujemo, da li će i on za 294 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 25. bãb, had. br. 2735, (Vidi: Muslimova

zbirka hadisa (izbor), 3/str.335, hadis br. 1877); Buhari u El-Edebu-l-mufred, 284. bãb, str.170, hadis br. 655; Ibn Hibban u svom Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.164/hadis881, i 3/str.257/had.976; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat-u, 1/str.53/hadis147; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, Bãbu terki-l-isti'džãli, 5/str.190/hadis1390; - U nešto kraćoj verziji bilježe ga: Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, hadis br. 6340, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.540/had. br.6340, i Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str. 933, hadis br. 2078); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, hadisi br. 3381, 3573, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7, str.185-186, hadis br.3619, i 7/str.328/h.br.3821); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, had. br. 1484; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-d-du'ãi, h.br.3853; Ahmed u Musned-u, 15/str.74-75/h.br.9148, i 10/str.210-211/h.br.10312.

295 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 21. bãb, hadis br. 6339, i na drugom mjestu br. 7477, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.539/h.br.6339, 4/str.1163/h.7477, i Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str. 933, hadis br. 2077); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 3. bãb, hadis br. 2679, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.335, hadis br. 1878); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 80. bãb, hadis br. 3497, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7, str.270, hadis br.3741); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 356 - Bãbu-d-du'ãi, hadis br. 1483; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 8. bãb, hadis br. 3854; Ahmed u Musned-u, 12/str.265/h.br.7314, 16/s.46/h.9968, 16/s.504/h.10867, a slično u 13/str.538/h.8237, 16/s.6/h.9900, 16/s.50/h.9979, i 16/s.209-210/h.10310; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.257/h.977; Nesai u Sunenu-l-kubrã, 9/str.217/h.10343, Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.381/h.6496, Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 10/str.14/h.29651; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 2/str.292/h.2017; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.192/h.1391; i dr.


180

nas Allahu dove upućivati. To će činiti melek koji je zadužen za to. Tako Safwan tj. 'Abdullah b. Safwan, kaže:

قدمت الشام، فأتيت أبا : ، قال)وانو هو ابن عبد اهللا بن صف(عن صفوان اء، فقالتدرالد أم تدجو و ،هأجد زله، فلمناء في مدر؟ : الدامالع احلج ريدأ ت

م: فقلتعن .اهللا ل: قالت عـفاد ـبير؛ فإن النيا بخنقدعوة ﴿: ول كان ي

ستجابة مسلم ألخيه بظهر الغيب مرء ا ا

و ، لك عند رأسه

ما د ،

ألخيه

مو به، ملك ا قال ا

آم: ك بمثل، و

فخرجت إلى : قال. ﴾ وق، فلقيتبي السن النويه عري اء، فقال لي مثل ذلكدرا الدأب .

"Došao sam u Šam i otišao do Ebu-d-Derdãa, njegovoj kući. Međutim, nisam ga našao. Našao sam Ummu-d-Derda' koja me upitala: 'Da nećeš ove godine na hadždž?' Rekao sam: 'Hoću.' Kazala je: 'Zatraži za nas hajr, jer je Allahov Poslanik, , rekao: 'Dova muslimana koju uputi za svog bratu u njegovoj odsutnosti je primljena. Melek, koji je uz njega, zadužen je da kad god nešto od dobra zatraži musliman za svoga brata, kaže: 'Amin! I tebi Allah dao isto to!' Krenuo sam na pijacu i sreo Ebu-d-Derdãa, pa mi je ponovio isto, prenoseći to od Vjerovjesnika, ."296

Zabranjeno je učiti dovu za ubrzanje kazne na ovom svijetu. Enes, , prenosi:

296 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 23 - Bãbu fadli-d-du'ãi li-l-muslimine bi

zahri-l-gajbi, hadis br. 2734, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.337-338, hadis br. 1882); Buhari u El-Edebu-l-mufred, 278 - Bãbu du'ai-l-ehi bi zahri-l-gajbi, str.163, hadis br. 625; Ibn Madže u Sunen-u, 25 - Kitãbu-l-menãsiki, 5 - Bãbu fadli du'ãi-l-hãdždždi, hadis br. 2895; Ahmed u Musned-u, 36/str.39/had.br.21707-21708, i 45/str.539/ h.br.27559; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiqi, 9 - Babu-l-ed'ijeti, 3/str.269/h.989; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.53/had. br. 43, i u svome Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 2 - Fĩ de'aweti-r-redžuli li-r-redžuli-l-gãibi, 10/str.13/had. br. 29646; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-da'wãti, 5/str.197-198/h.br.1397; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãli fĩ esmãi-r-ridžãli, 13/str.196-199/h.br.2884. Slično bilježi i Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 362 - Bãbu-d-du'ãi bi zahri-l-gajbi, hadis br. 1534; .


181

رجال من المسلمني، قد خفت فصار مثل عاد، أن رسول اهللا عن أنس سأ إياه﴿: الفرخ، فقال له رسول اهللا ء أو هل كنت تدعو

: قال. ﴾؟معأقول. ن تكن :مل! الله جلهة، فعاقبي به في اآلخرعم تا كناميني في الد .

سبحان اهللا﴿: فقال رسول اهللا ال تطيقه! ستطيعه؛ أفال قلت :أو ـ ال :ار يا حسنة و اآلخرة حسنة وقنا عذاب ا لهم آتنا ا ا

﴾ . da je Allahov Poslanik, , obišao nekog muslimana koji je toliko oslabio daje bio kao pile. Kada mu je došao rekao je: "Da li si nešto molio ili tražio od Njega?" Rekao je: "Jesam. Govorio sam: 'Allahu moj, kaznu kojom ćeš me kazniti na onom svijetu, daj mi na ovom'." Allahov Poslanik, , je rekao: "Subhanellah! Ne možeš to podnijeti! Zašto nisi rekao: Allãhumme ãtina fi-d-dun'jã haseneten we fi-l-ãhireti haseneten weqinã 'azãbe-n-nãr. Allahu moj, daj mi i na ovom i na onom svijetu dobro i sačuvaj me vatre'."

297

Treba strpljivo podnositi nevolje, različite probleme i bolest, smatrati to kušnjom i moliti Gospodara svemira da nam ih olakša ili otkloni. Zabranjeno je, zbog neke tegobe ili iskušenja, tražiti smrt, jer ona nastupa samo kada Allah odredi. Najbolje je to prepustiti Allahu, , Koji najbolje zna šta je za nas bolje: život ili smrt! Na to nas upozoravaju dva predanja:

Enes, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: موت ﴿: قال رسول اهللا : ، قالعن أنس م ا تمـنـ أحد ال

نزل به ن ال؛ فإن

بد متمـنـيا فلـيقل ا : ـياة خ نت ا لهم أحيـ ما ا

ا ، وفاة خ نت ا و توفـ إذا

﴾.

297 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 7 - Bãbu kerãheti-d-du'ãi bi te'adžĩli-l-

'uqũbeti fi-d-dun'jã, hadis br. 2690, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/338, hadis br. 1883); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 73. bãb, hadis br. 3487, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.264/h.br.3731); Ahmed u Musned-u, 19/str.105/h.br.12049, i 21/str.454/h.br.14067; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.217/h.br.936; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.387/had.br.10825 i h.br.10827; Ibn Ebi Šejbe u Muasannef-u, 10/str.59/h.br.29830; →►


182

"Neka niko od vas ne traži smrt zbog neke tegobe koja ga zadesi. Pa ako je prisiljen da nešto poželi, neka kaže: 'Daj mi života, Allahu, dok je dobar za mene, a usmtri me kada smrt bude bolja za mene'."

298

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: موت، و ال ﴿: قال رسول اهللا : ، قالعن أبي هريرة م ا ال يـتمن أحد

مله، و إنه ال م انـقطع يدع به من قـبل أن يأتـيه؛ إنه إذا مات أحد

ا مره إال خـ مؤمن د ا يز ﴾. "Neka niko od vas ne traži smrt. Neka ne moli za nju prije nego što dođe, jer kada od vas umre neko prestaju i njegova djela. Život vjerniku samo povećava dobro."

299

► el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu džãmi'u-du'ãi, 5/str.182-183/h.1383;

Ebu Ja'la El-Mewsili u Musned-u, 6/str.227/h.br.3511, 6/str.448-449/h.br.3837; i dr. 298 Buhari u Sahih-u, 75 - Kitãbu-l-merdã, 19 - Bãbu temenni-l-merĩdi-l-mewte, hadis br. 5671,

i u: 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 30.bãb, h.br.6351, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.175/h.5671, i 4/str.545/h.6351); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 4- Bãbu kerãheti temenni-l-mewti li durri nezele bihi, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.339, hadis br. 1884); Tirmizi u Sunen-u, 8 - Kitãbu-l-dženãiz, 3 - Bãbu: mã džãe fi-n-nehji 'ani-t-temennĩ li-l-mewti, hadis br. 970, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 3, str.262-263, hadis br. 978); Ebu Dawud u Sunen-u, 15 - Kitãbu-l-dženãizi, 13 - Bãbu kerãhijeti temenni-l-mewti, hadis br. 3108; Ibn Madže u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhdi, 31 - Bãbu zikri-l-mewti we-l-isti'adãdi lehu, hadis br. 4265; Ahmed u Musned-u, 19/str.41/h.br.11979, 19/str.73/h.br.12015, 20/str.161/h.br.12755, i 21/str.408/h.br.13994; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.248-250/h.br.968-69, i u 10 - Kitãbu-l-dženãiz,

7/str.232/h.br.2966, i 7/str.267-268/h.br.3001; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 3 - Kitãbu-l-dženãiz, 1 - Temenni-l-mewti, 2/str.378/h.br.1959-60; i u: 42 - Kitãbu-t-tibbi, 7/str.63/h.br.7475; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 2115, 2170, 2174; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 3227, 3799, 3847, 3891; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 29837; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, h.br.8019; el-Begawi, h.br.1444.

299 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 4. bãb, hadis br. 2682, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.339, hadis br. 1885); Ahmed u Musned-u, 13/str.515/h.br.8189, 14/str.260/h.br.8608; Ibn Hibban u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-dženãiz, 8 - Faslun fi-l-mewti we mã jete'alleqa bihi, 7/str.285-286/h.br.3015; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-l-dženãiz, Bãbu kerãhijeti temenni-l-mewti, 5/str.25-259/h.br.1446.


183

Zikr Allaha Uzvišenog

Podosta je islamskih imperativa koje mi zapostavljmao. Jedan od njih je, svakako, i institucija zikra, koji je, nakon učenja Allahove Knjige, najbolji ibadet. U slučaju mnogih muslimana zikr je danas sveden na najmanju moguću mjeru. Neki, nažalost, smatraju da je dovoljan samo namaz kako bi bio upotpunjen i usavršen njihov ĩmãn, te da je razmišljanje, kao vid približavanja Allahu, , prioritenije od zikra, budući da su sav svoj zikrullãh sveli, isključivo, na pet dnevnih namaza, a u slućaju nekih, samo na džumu i bajram-namaze.

Njihove stavove demantira Allah Plemeniti u Svojoj časnoj Knjizi (Qur'anu) gdje kaže:

إن يف خلق

لسمٱ ت ووـ ألرض وٱ

ختالف ٱ لليلٱ

ار آليات ألو ٱو ل أللبابٱ

﴿١٩٠﴾

"U stvaranju nebesa i Zemlje, u izmjeni dana i no}i su, zaista, znamenja za razumom obdarene." 300

Problem je što su mnogi zastali na ovom ajetu, čiji kontekst ovim riječima nije upotpunjen, nego Gospodar, u sljedećem ajetu, pojašnjava ko su pametni i razumom obdareni. To su, kako Allah Milostivi, jasno i nedvosmisleno, kaže:

ين يذكرون ٱ

هللا ٱ مـيـق جنو ما وقعودا وع

ويتفكرون يف خلق

لسمٱ ألرضٱو توـ

ربنا خلقت ما

هـذا باطال سبح

نك ـ قنا عذاب ف لنار ٱ ﴿١٩١﴾

"Oni koji i stoje}i, i sjede}i, i leže}i Allaha zikr ~ine i o stvaranju nebesa i Zemlje razmišljaju: 'Gospodaru

naš, Ti nisi ovo uzalud stvorio, hvaljen Ti budi i sa~uvaj nas patnje u vatri'!" 301

300 Prijevod značenja, sũra Ãli 'Imrãn, 190. ãjet. 301 Prijevod značenja, sũra Ãli 'Imrãn, 191. ãjet.


184

Komentirajući ova dva ajeta, Seyyid Qutb, rahimehullãh, kaže: "Ovo razmišljanje čini jednu vrstu ibadeta. U to se uklapa i sjećanje na na Allaha - zikrullah, čime se ukazuje, ovom ukupnošću, na dva kretanja, dvije važne činjenice.

Prva činjenica: Razmišljanje o Allahovim stvorenjima, pro-matranje otvorene svemirske knjige i sijedenje - praćenje Kreatorove - Allahove ruke, kretanje ovog svemira i prevrtanje stranica ove knjige - jeste ibadet, i to najiskreniji ibadet, spomi-njanje Allaha Uzvišenog na najiskreniji način. Kad bi se povezale znanosti koje istražuju srž svemira, njegove zakone, njegovu energiju i ono što je u svemiru skriveno, kad bi se te znanosti povezale sa sjećanjem na Stvoritelja ovog svemira, s osjećanjem uzvišenosti Stvoritelja i Njegove dobrote, odjednom bi se to izmijenilo i pretvorilo u ibadet Stvoritelju svemira. Život bi se učvrstio ovim naukama i usmjerio prema Allahu. Međutim, mate-rijalistički - nevjernički smjer prekida svaku vezu između Svemira i njegova Stvoritelja, prekida svemirsko znanje i iskonsku vječitu istinu, pa se zbog toga nauka pretvorila, a ona je najljepši Allahov dar čovjeku, u prokletstvo koje progoni čovjeka i usmjerava njegov život u mrski pakao, u nemirni i prijeteči život i duševnu prazninu koja progoni čovjeka kao što to čini nasilni šejtan.

Druga činjenica: Allahovi znaci u svemiru javljaju se u svojoj inspirišujućoj stvarnosti, ali samo pobožnim srcima pobožnih ljudi koja Allaha spominju stojeći, sjedeći i ležeći. To su oni ljudi koji razmišljaju o stvaranju nebesa i Zemlje i o smjeni dana i noći. To su oni pred čijim očima se otvaraju velike istine, sadržane u stvaranju nebesa i zemlje i smjenjivanju dana i noći. Oni su ti time povezani s božanskim programom koji vodi ka spasu i dobru. Međutim, oni koji stoje skrštenih ruku pred pojavnostima ovozemaljskog života i dopiru do nekih tajni svemirskih moći, bez ovog povezivanja i spajanja, oni ruše život, ruše sami sebe tim tajnama do kojih su došli, pretvaraju svoje živote u nesretan pakao i nemir koji guši čovjeka. Oni završavaju srdžbom Allahovom i Njegovom kaznom na kraju kruženja.

To su dvije nužne činjenice koje izlaže ova slika što je Kur'ãn ocrtava pametnima, u momentu okretanja, odaziva i povezivanja.


185

To je tren koji predstvalja čistotu srca i vedrinu duše. To je momenat ibadeta... To je taj prvi doticaj srca pametnih ljudi putem razmišljanja o stvaranju nebesa i Zemlje i smjenjivanju noći i dana, osjećajući da je to ibadet, zikrullah, i povezivanje s Allahom. To je doticaj koji utiskuje u osjećaj pametnih iskonsku istinu o izvedbi svemira i odvezuje im jezike da veličaju Allaha Uzvišenog i odstranjuju svaku pomisao da je stvaranje ovog svijeta neistina!" 302

Zanimljivo je da je u ovom ajetu prvo istaknut zikr - spomi-njanje Allaha, , pa tek onda zikr - razmišljanje o Njegovim znakovima koje je On rasprostro po vasioni i nama samima! Nije to slučajno: da bi voda bila čista, neophodno je da bude čista i posuda u koju ćemo je nasuti. Dakle, jasno je da se misli prečišća-vanju zikrullahom! Zikr je, drugim riječima, filter koji prečišćava misli i ne dozvoljava otrovnim i pokvarenim mislima da se infiltriraju u ljudska srca. Da bi čovjek ushićeno uskliknuo: "Gospodaru naš, nisi Ti ovo uzalud stvorio!", potrebno je čišcenje srca i naših misli zikrom! Ako bi se kojim slućajem red dešavanja izmijenio, čovjek bi već drugacije konstatitrao, što je evidentno na primjeru sekularista, materijalista, ateista i dr., koji taj redoslijed ne respektiraju!

Jezik je mali, sicušni i nemoćni organ kojem je Allah, , dao mogućnost da izgovara najveće ime i da zaradi najveće ahiretske nagrade. Spominjući Allaha Svemogućeg jezik se prefinjuje i postaje dostojan mjesta i pozicije zbog kojih je, ustvari, i stvoren! Njegova uloga je konstantno sjećanje na Onoga koji nas je stvorio, pa, otuda, Allah Uzvišeni (u Qur'anu) i kaže:

ا أي ين ٱ منوءا ذٱ ا

كرو هللا ٱ ا ذكر

ا كثريا ﴿٤١﴾

"O vjernici, ~esto Allaha spominjite!" 303

Svaki islamski propis ima količinu, mjeru i vrijeme izvrša-vanja, izuzev zikra Allaha, . Zikr Allaha, , nije determiniran 302 Seyyid Qutb, U okrilju Kur'ana, 4. tom, str.201-203. 303 Prijevod značenja, sũra El-Ahzãb, 41. ãjet.


186

(određen) ni količinom ni vremenom. Kad god nam se ukaže prilika, u svakoj situaciji, u svako vrijeme i svakom časnom mjestu može se zikr činiti! Čak se ide dotle da se zikr toliko puno i neprekidno čini da drugi pomisle da taj nije pri pameti, kao što prenosi Ebu Se'id el-Hudri, , da je Poslanik, , rekao:

وا ذكر اهللا ﴿: أنه قال عن رسول اهللا ،عن أبي سعيد الخضري ـ أ

وا قو حـ ـنون: ﴾.

"Toliko spominjite Allaha, dok vam ne kažu: 'Ludaci'." 304

Ovo ni u kome slučaju ne znači da treba zikr činiti na način kako to danas rade neke zabludjele sekte sufija i derviša, koji se okreću u krug, plešu, mahaju glavom lijevo-desno, misleći da na takav način (mimo slijeđenja sunneta) Allaha zikr čine, a, jadnici, ni sami ne znaju u kakvoj su zabludi, Allah ih uputio.

Naprijed navedene radnje su veoma opasne po dĩn (vjeru), ali je još opasnije uvjerenje da takvo djelo spada u zikr Allaha, . U detalje o ovim i sličnim radnjama, na ovom mjestu, nećemo ulaziti, nego nam je cilj ukazati na negativnosti koje su sve ćešće na našim podnebljima a i šire u svijetu.

U najmanju ruku, naprijed spomenute i njima slične radnje su potvora i laž na Allahovog Poslanika, , da nam nije u potpunosti dostavio vjeru, a oni žele ovim da je po njihovom shvatanju "upotpune", što je u svakom slučaju za osudu.

Jednom prilikom je Ibn Mes'ud, , vidio ljude kako sjede u mesdžidu i kod svakog od njih kamenčići, a među njima je bio jedan koji je govorio: "Recite: 'Allahu ekber!' 100 puta." pa bi ga slušali, zatim bi rekao: "Recite: 'La ilahe illallah!' 100 puta.", pa bi ga poslušali. "Recite: 'Subhanallah!' 100 puta." On ih je upitao 304 Ahmed u Musned-u, 18/str.195/h.br.11653, i 18/str.212/h.br.11674. Ovaj hadis bilježe još i:

Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.99/h.817; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn-u, 2/str.64/h.br.523; i Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.521/h.br.402. Albani ovu predaju ocjenjuje slabom/daif. (Provjeri: Da'ĩfu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, hadis br. 1108, str. 156.)


187

za njihov postupak pa su mu objasnili da broje izgovorene tekbire, tehlile i tesbihe.

Tada je rekao Ibn Mes'ud, : "Brojite svoje grijehe! A garantujem vam da vam od hajra (dobra) neće biti uskraćeno ništa!

Teško vam se ummete Muhammedov! Ubrzavate svoju propast! Evo ashaba vašeg Vjerovjesnika, , među vama (tj. oni najbolje poznaju vjeru, pa pitajte njih)... Tako mi Onoga u Čijoj je ruci moja duša!, vi ili ste na boljoj uputi od upute Muhammeda, ili otvarate vrata zabludi (tim vašim postupkom)!"

"Tako nam Allaha, o, Ebu 'Abdu-r-Rahmane (ovo je nadimak Ibn Mes'uda), mi samo želimo hajr!"

"A koliko je onih koji žele hajr ali ga ne urade!" – reče im Ibn Mes'ud.304a

Nema nijednog djela koje vodi Allahovoj ljubavi i Džennetu a da na njega Allahov Poslanik, , nije svojim primjerom pokazao, ili riječima na njega ukazao, ili šutnjom odobrio, niti pak ima bilo kakva zla, ili ružna djela, koje Allah ne voli i koje približava Vatri, a da na njega nije upozorio.

Koliko treba zikrullah prakticirati, najbolje će ilustrirati Poslanikove, , riječi, koje prenosi Mu'az b. Džebel, . Naime:

أي األعمال أحب إلى اهللا؟ : سألت رسول اهللا : قالعن معاذ بن جبل أ﴿: قال

سانك رطب من ذكر اهللا موت و ن

﴾. Upitao sam jednom prilikom Allahovog Poslanika, : "Koja su djela Allahu najdraža?", pa je odgovorio: "Da preseliš na Ãhiret, a da ti jezik bude vlažan od zikrullaha!" 305

304a Darimi u Sunen-u, Muqaddima, 23 - Bãbu fĩ kerãhijeti ahzi-r-re'ji, predaja br. 204. Šejh

el-Albani ovu predaju ocjenjuje sahih/vjerodostojna. (Vidi: Silsiletu-l-ehãdĩsi-s-sahĩha, 5/str.11-12, hadis br. 2005).

305 Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.99-100/h.br.818; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn-u, 2/str.57-58/h.br.513; Taberani u djelu Ed-Du'ãu, 3/str.1629/h.br.1853. Ova predaj je ocjenjena kao slaba/daif. (Provjeri valorizaciju ovog hadisa kod hafiza El-'Irãqija u: Ihãju 'ulũmi-d-dĩn, 1/536, Kitãbu-l-ezkãr we-d-da'wãt, bãbu-l-ewwel). Međutim, sličnu pedaju, od 'Abdullaha b. Busr el-Mãzinija, , bilježi el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu fadli zikrillãhi, , 5/str.16/h.br.1245, i ocjenjuje je sahih. Slično bilježi i Ahmed u Ez-Zuhdu, str.323, hadis br. 2359.


188

U sahih hadisu, koji prenosi Ebu Hurejre, , se kaže:

ريرأبي ه نة ع ـبين النع ،سبعة يظـلهم اهللا ظله ال ظـل ﴿ : قال

إال ظله و رجل ذكر ... : خالـيا فـقاضت عـيناهاهللا ﴾ . "Sedam vrsta osoba će Allah staviti u Svoj Hlad na Sudnjem danu, kada drugog hlada osim Njegovog neće biti: (pored ostalih)

... osoba koja spomene Allaha u samoći, pa pusti suzu!" 306

Nažalost, pojedinci misle daje zikr tek gubljenje vremena i institucija koja ima fakultativnu važnost. Oni kao da ne shvataju da je zikr obligatna dužnost svakom punoljetnom i pametnom muslimanu. Neka malo dublje analiziraju kur'anske ajete i Vjerovjesnikove, , hadise u kojima se, sasvim jasno, tretira ova institucija i, eksplicite, inicira njeno kontinuirano činjenje.

Mi smo, pored namaza, dužni konstantno zikrullah činiti, jer često nismo u stanju obaviti namaz kako treba s obzirom na našu veliku vezanost za Dunjaluk i dunjalučke poslove, pa je upravo, otuda, zikr divna prilika da to, bar donekle popravimo. Da je naša obaveza Allaha, , spominjati i zikr Ga činiti, i mimo namaza, jasno ističu kur'anske riječi:

م جنوب فإذا قضي ٱلصلوة فٱذكروا ٱهللا قـيـما وقعودا وع

...﴿١٠٣﴾

"A kada namaz završite, Allaha spominjite, i stoje}i, i sjede}i, i leže}i!" 307

306 Buhari u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-ezãni, 36 - Bãbun men dželese li-l-mesdžidi jenteziru-s-

salãte, hadis br. 660, i na drugom mjestu, h.br. 1423, i 6806, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.456/h.br.660, 1/str.974/h.br.1423, i 4/str.773/h.br.6806); Muslim u Sahih-u, 12 - Kitãbu-z-zekãt, 30 - Bãbu fadli ihfãi-s-sadeqati, hadis br. 1031, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.472/h.br.537); Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 53 - Bãbu: mã džãe fi-l-hubbi fillãhi, hadis br. 2391, (Pogledaj: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 5/str.454/h.br.2513); Ahmed u Musned-u, 15/str.414/h.br.9665; Ibn Hibban u Sahih-u, 21 - Kitãbu-s-sijeri, 1.bãb, 10/str.338/h.4486; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 29 - Kitãbu-l-qadãi, 2.bãb, 5/str.396-397/h.5890, i na dr. mjestu, 10/str.387/h.br.11798; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.208/h.br.2584; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 6/str.251-252/h.br.6324; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.79-80/h.545; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli itjãni-l-mesãdžidi, 2/str.354/h.br.470; i drugi.

307 Prijevod značenja, sũra En-Nisã', 103. ãjet.


189

وا ىف ٱألرض وٱبتغوا من فضل ٱهللا فإذا قضيت ٱلصلوة فٱن

م تـفلحون وٱذكروا ٱهللا كثريا لعل

﴿١٠﴾

"A kada se namaz obavi, onda se po zemlji razi|ite i Allahovu blagodat tražite i Allaha mnogo

spominjite, da biste postigli što želite!" 308

Svjedoci smo da ima ljudi koji kritikuju one koji, po njima, pojačano ili intenzivnije zikr čine, govoreći da u tome pretjeruju, dok oni, u isto vrijeme, beskorisno sijele tamo gdje se Allah Uzvišeni gotovo i ne spomene, tračajući, ogovarajući i pričajući ono od čega nikakve koristi nema! Zar oni ne čitaju Qur'an i ne nalaze u njemu naredbe poput ovih:

و ٱذكر ٱسم ربك و تبتل إليه تبتي

﴾٨﴿ال

"I zikr ~ini Gospodara svoga i Njemu se potpuno posveti!" 309

وٱذكر ربك ىف نفسك تضرعا وخيفة ود ون ٱلجـهر

صا ل من ٱلـقول بٱلغد و و ٱ

...﴿٢٠٥﴾

"I zikr ~ini Gospodara svoga ujutro i nave~e, ponizno i sa strahopoštovanjem!" 310

و ٱذ

كر ٱسم ربك بكـرة و أصي

﴾٢٥﴿ال

ۥ و سبحه لي و من ٱلليل فٱسجد

ال طويال

﴿٢٦﴾ "I zikr ~ini Gospodara svoga ujutro i

predve~e, i u jednom dijelu no}i radi njega namaz obavljaj, i dugo Ga no}u hvali!" 311

308 Prijevod značenja, sũra El-Džumu'a, 10. ãjet. 309 Prijevod značenja, sũra El-Muzzemmil, 8. ãjet. 310 Prijevod značenja, sũra El-E'arãf, 205. ãjet. 311 Prijevod značenja, sũra Ed-Dehr, 25-26. ãjet


190

Pravi sljedbenik Allahovog Poslanika, , je upravo osoba koja Allaha Uzvišenog stalno zikr čini. To precizira Gospodar svjetova, , kada u Qur'anu kaže:

م ىف رسول ٱهللا أسوة حسنة لمن كان لـقد كان ل

يرجو

ٱهللا و ٱليوم ا

ٱ

خر و ذكر ٱهللا كثريا ﴿٢١﴾

"Vi u Allahovom Poslaniku imate divan uzor za onoga ko se nada Allahovoj milosti i nagradi na onom svijetu i koji ~esto Allaha zikr ~ini!" 312

Islamski učenjaci navode preko stotinu koristi zikrullaha. Mi, ovom prilikom, ističemo samo neke:

- to je mehanizam koji udaljava, ponižava i neutralizira šejtana i njegovo došaptavanje,

- zadovoljava Gospodara svjetova,

- odagnava brigu, tugu i sjetu iz srca, ubrizgava u srce radost, zadovoljstvo i sreću,

- jača srce i tijelo,

- svjetlom prekriva lice i srce,

- uzrokuje opskrbu,

- obasipa onoga koji zikr čini ljepotom, prijaznošću i priv-lačnošću,

- čini onoga koji zikr čini omiljenim i voljenim u društvu,

- daje onome ko zikr čini stalnu kontrolu i svijest nad sobom, tako da čini ibadet Allahu Uzvišenom kao da Ga vidi,

- čini onoga koji prakticira zikrullah svjesnijim i postojanijim u vraćanju Allahu, , tako da je njemu intenzitet pokajanja puno veći nego u onih koji to ne prakticiraju,

- onoga koji zikrullah čini približava Allahu Uzvišenom, 312 Prijevod značenja, sura El-Ahzab, 21. ajet.


191

- otvara vrata spoznaje Gospodara svjetova,

- omogućuje da ga Gospodar Zemlje i nebesa spomene kod Sebe i u društvu boljem od onog u kojem je onaj koji zikr čini,

- zikr održava srce živim, jer bez njega ono postaje mrtvo; kao što tvrdi Ibn Tejmijje: da je zikrullah za srce ono što je voda za ribu, pa šta bi se desilo s ribom daje odvoje od vode,

- briše, odstranjuje i neutralizira grijehe,

- otklanja se otuđenost i svojevrsna hladnoća između roba i njegovog Rabba; ta otuđenost otklanja se isključivo zikrullahom,

- zikrullah u rahatluku daje posebne rezultate onda kada onaj koji je učio zikrullah dođe u neugodnu i bezizlaznu situaciju,

- spašava od Allahove kazne, - to je uzrok spuštanja Allahove smirenosti i milosti na Njegove robove i uzrok prisustva meleka skupovima na kojima se Allah spominje,

- to je uzrok zauzetosti jezika i njegovog čuvanja od ogova-ranja, prenošenja tudih riječi, laži i besramnog govora,

- to je garancija da onaj koji ga izgovara neće stradati i biti nesretan na Sudnjem danu,

- zikr, s plačom u osami, rezultira ulaskom u hlad Allahovog arša na Sudnjem danu, kada ostali ljudi budu izloženi jačini i žestini Sunca,

- okupiranje zikrom uzrokuje vrednije Allahovo davanje i darove, nego što će ih dobiti oni koji traže i mole,

- zikrullah predstavlja i presonificira džennetske sadnice,

- ono što se dobija za zikr ne dobij a se ni za jedan drugi vid ibadeta,

- konstantno sjećanje na Allaha Uzvišenog odstranjuje od čovjeka zaboravljanje i samozaborav,

- zikr je svjetlo, onome koji ga čini na ovom svijetu, u uzrokom prelaska preko Sirat-ćuprije,


192

- zikr odstranjuje iz srca pogreške i nedostatke,

- zikr se uporeduje i stavlja u istu ravan s oslobođanjem roba i žrtvovanjem materijalnih sredstava na Allahovom putu i borbom svojim životom na Allahovom putu,

- zikr čini najplemenitijim Allahovog roba koji umre a jezik bude vlažan od spominjanja Allaha,

- zikr otklanja i neutralizira grubost srca,

- to je lijek i najbolji eliksir za srce i njegove bolesti,

- to je uzrok Allahovog blagoslova i blagoslova meleka za usta koja zikr čini,

- zikr je uzrok okupljanja meleka na Dunjaluku,

- zikr je uzrok što se Allah Uzvišeni hvali i ponosi Svojim robovima koji Ga spominju pred melekima,

- zikr je uzrok što će onaj koji bude kontinuirano spominjao Allaha Uzvišenog ući u Džennet nasmijan,

- zikr olakšava teškoće i čini ih daleko podnošljivijim,

- zikr daje i povećava snagu i čovjek nešto ne može učiniti bez zikra, kao što to može učiniti sa zikrullahom ili nakon njega,

- zikr predstavlja zaštitni mehanizam između onoga koji ga čini i Džehennema,

- meleki traže oprost za onog koji zikr čini Allaha, , isto kao što traže oprost za onoga koji se iskreno Allahu, , pokajao,

- konstantni zikrullah čini čovjeka sigurnim od licemjerstva, jer licemjer ne može stalno i mnogo zikr Allaha, , činiti,

- zikrullah daje posebnu slast koju ne priskrbljuje nijedno drugo dobro djelo, pa su, otuda, skupovi na kojima se zikrullah čini uporedeni s džennetskim bašćama i njihovim plodovima,

- zikr čini blistavim lice onoga koji ga čini na Dunjaluku a sjajnim na Ãhiretu,


193

- zikrullah je vredniji od dove, jer se njime hvali i veliča Allah Uzvišeni, dok se dovom traži udovoljenje neke čovjekove potrebe.313

Koje vrijednosti, fadilete i ljepote čovjek može osjetiti uz zikrullah najbolje će ilustrirati samo neki hadisi Allahovog Poslanika, , koje ćemo navesti. Ovi hadisi najbolji su pokazatelj koliko jezik može afirmativno djelovati i koliko dobra može donijeti pojedincu, njegovoj porodici i njegovom završetku ovog i sretan boravak na budućem svijetu. Evo samo nekih hadisa našeg časnog Uzora, :

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: عا﴿ : قال رسول اهللا :قال عن أبي هريرة قول اهللا أنا ع:

بدي ند ظن

و أنا معه إذا ذكر، ف، ف ذكرته فإن ذكر

و إن ذكر ،

إل خ منهم إل ذكرته

ه ذرا، ت إ قر ب قرب إ و إن و ،

إن ه با ت إ قر قرب إ ذرا ته هرولة، م أت و إن أتا

﴾ . "Allah Uzvišeni kaže: 'Ja sam prema Svom robu zavisno od njegovog odnosa prema Meni. S njim sam kada Me spomene. Pa ako me spomene u sebi, i Ja njega spomenem u Sebi. Ako Me spomene među uglednicima, i Ja ću se njega sjetiti među uglednicima boljim od njih. Ako Mi se približi pedalj, Ja ću se njemu približiti lakat. Ako se on Meni približi lakat, Ja ću se njemu približiti na razmak raširenih ruku. Ako mi dođe obićnim hodom, Ja ću njemu žurno'."

314

313 Usporedi vrijednost zikrullaha: Ibn Qajjim el-Džewzi, El-Wãbilu-s-sajjib mine-l-kelimi-t-

tajjib, str.61-143. 314 Buhari u Sahih-u, 97 - Kitãbu-t-tewhĩd, 15. bãb, hadis br. 7405, (Vidi: Buharijeva zbirka

hadisa, 4/str.1120/h.br.7405); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 1 - Bãbu-l-hassi 'alã zikrillãhi te'ãlã, i 6. bãb, u više predanja, hadis br. 2675, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.343/had.br.1886); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 150 - Bãbu: fĩ husni-z-zanni billãhi, , hadis br. 3603, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.346/h.br.3850); Ahmed u Musned-u, 12/str.375-376/h.br.7422, 15/str.204-205/had.br.9351, 16/str.166-167/had.br.10224, 16/str.456/had.br.10782, i 16/str.530/h.br.10909; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 58. bãb, hadis br. 3822; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.93/h.br.811; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 7/str.153/h.br.7683; Bejheki u El-Esmãu we-s-sifãt, 1/str.525-526/h.449, i 2/str.51/h.br.625; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.24/h.br.1251; i dr.


194

Allah, , u Qur'anu kaže: فٱذكرو أذكركم ...﴿١٥٢﴾ "Sje}ajte se

vi Mene, pa }u se i Ja sje}ati vas!" 315 Koje li časti za sićušnog

čovjeka da ga se Gospodar svjetova sjeća i da ga spominje. Poznati tabi'in, učenjak iz druge generacije muslimana, Sabit el-Bunani, kaže: "Ja, uistinu, znam kada me se sjeća i kada me spominje moj Gospodar, !" Prisutni su začuđeno upitali kako to zna, a on im je odgovorio: "Kada se ja Njega sjetim i spomenem Ga, tad se i On mene sjeća i spomene me!" 316

Vrijednost sakupljanja isključivo radi zikra i spominjanja Allaha Uzvišenog, hvaleći Ga i slaveći, rezultira Allahovim ponosom pred melekima. Kako nam je drago kada nas neko spomene pred uglednim ljudima, a kako bi tek trebalo da budemo počašćeni kada nas Gospodar svjetova spominje, i to pred bezgriješnim bićima - melekima. O tome poznati ashab Ebu Se'ĩd el-Hudri, , kaže (prenoseći hadis):

:د فقالقة في المسجـمعاوية على حل خرج: قالعن أبي سعيد اخلضري كملسا أجقالوا؟ م:الله ذكرا ننلس؟! آلله: قال. جكملسا أجإال مقالوا؟ ذاك :"

ي لم أستحلفكم تهمة لكم وما كان أحدإن أما: قال. ذاكما أجلسنا إال! والله خرج على وإن رسول اهللا،ي أقل عنه حديثا من من رسول اهللابمنزلتي

م ما﴿ :حلقة من أصحابه فقال أجلس جلسنا نذكر الله ونحمده : قالوا﴾؟

م إال ذاك ما؛آ﴿ : قال.ناـم ومن به عليهدانا لإلسال على ما أجلس

﴾؟أما إ﴿ : قال.ذاكوالله ما أجلسنا إال :قالوا

م همة ل م م أستحلف

ل فأخ أن ا عز ولـكنه أتا ج

مالئ م ا با ب وجل ."﴾ة"Muawija je jednom prišao nekoj halki u džamiji i upitao:

'Šta vas je navelo da se tu sakupite i sjednete?' Rekli su: 'Sjeli smo da bismo zikr činili Allaha Uzvišenog.' On je, ponovo, upitao: 'Tako vam Allaha, samo ste se s tom namjerom okupili?' Odgovo- 315 Prijevod značenja, sũra El-Beqareh, 152. ãjet. 316 El-Gazali, Ihjãu 'ulũmi-d-dĩn, Kitãbu-l-ezkãr we-d-da'wãt, bãbu-l-ewwel, 1/str.390.


195

rili su: 'Allaha nam, samo smo se zato okupili.' On je, tada, kazao: 'Nisam tražio od vas da se zakunete Allahom zato što sumnjam u vašu iskrenost. Niko nije bio na takvom stepenu kod Allahovog Poslanika, , kao ja a da je prenio manje hadisa od njega.'

Allahov Poslanik, , je jednom prilikom došao do jedne halke svojih ashaba i upitao. 'Šta vas je okupilo tu?' Rekli su: 'Sjeli smo da spominjemo Allaha Uzvišenog, da mu zahvaljujemo što nas je uputio u islam i odlikovao nas njime.'

Rekao je: 'Tako vam Allaha, samo ste se zato okupili?!' Odgovorili su: 'Tako nam Allaha, samo smo se zato okupili.'

Rekao je: 'Ja nisam tražio da se zakunete Allahom, što sam sumnjao u vašu iskrenost, nego što mi je došao Džibrĩl i obavijestio me da se Allah ponosi vama pred melekima'."317

Dakle, svako naše spominjanje Allaha Uzvišenog rezultira Allahovim spominjanjem nas u još boljim skupovima, a ima li veličanstevnijeg skupa od skupa bezgriješnih meleka, pred kojima nas Allah Plemeniti spominje kada Ga mi zikr činimo?!

Značajno je naglasiti da Allah Uzvišeni ima posebne meleke koji posjećuju skupove gdje se zikrullah čini, kao što prenosi Ebu Hurejre, , daje Vjerovjesnik, , rekao:

نة عريربي، أبي هن النع عا ﴿: قال بارك و إن ة سيارال ئ ة فض س ا ال ا تبعون ي كر

يه، لسا فإذا وجدوا

عدوا معهم ذكر

، عضا بأجنحتهم عضهم وحف

يا سماء ا نهم و ا ملئوا ما ب ح ،

فرقوا عرجوا وصعدوا إ فإذا سماء ا

قال، هم ا عز وجل وهو ـف: سأ 317 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 11 - Bãbu fadli-l-idžtimã'i 'alã tilãweti-

l-qur'ãni we 'ale-z-zikri, hadis br.2703, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.346-347/had.br.1889); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 7 - Bãbu: mã džãe fi-l-qawmi jedžlisũne fe-jezkurũnallãhe, , hadis br.3379, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7, str.184/had.br.3616); Ahmed u Musned-u, 28/str.49-50/had.br.16835; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiqi, 8 - Bãbu-l-ezkãri, 3/str.95-96/had.br.813; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-de'awãt, 50 - Fĩ sewãbi zikrillãhi, , 10/str.93/had.br.29961; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 13/str.381/h.br.7387; Taberani u Ed-Du'au, 3/str.1647-1648/h.br.1892; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn-u, 2/str.70/h.br.529; i dr.


196

أعلم بهم ن(( : من أ جئتم ون))؟ يقو ك : جئنا من عند عباد األرض

سب حونك و، ونك هل، و لونك

مدونك ، و ونك، سأ و قال، وماذا (( :

و سأ وا ))؟ قا ونك جن: سأ تكـ قال، وهل رأوا ج(( : وا ))؟ن قا أي ال :

رب قال! و رأوا جن(( : فكيف وا ))؟ قا ونك: ستج و قال، م (( : و

ون ستج وا ))؟ قا من: نارك يا رب

قال، وهل رأوا ناري(( :

وا ))؟ قا . ال: قال و رأوا ناري(( : فكيف

وا))؟ قا ستغفرونك: و قال، يقول: فرت : قد

هم ما استجاروا هم وا وأجر طيتهم ما سأ فأ قال ، يق: ون و رب: يهم ماالف بد خطاء إ ن ر فجلس معهم قال، يقول: فرت هم(( : و

القوم سهمال ش بهم جل ((﴾.

"Allah ima posebne meleke koji putuju tražeći skupove gdje se zikri. Kada nadu takav skup, sjednu s njima i jedni druge obaviju krilima i tako se redaju dok ne ispune prostor izmedu nebesa i Zemlje. Kada se ljudi raziđu s tih skupova, oni se uzdižu i penju na nebesa.

Allah ih tada pita, a On od njih to bolje zna: 'Odakle ste došli?'

Oni odgovaraju: 'Dolazimo od Tvojih robova sa Zemlje. Oni Te slave,318 veličaju Te,319 potvrđuju jednoću/tewhid Tvoju,320 zahvaljuju Ti

321 i traže od Tebe.' On će upitati: 'Šta traže od Mene?' Reći će: 'Tvoj Džennet.' Upitat će: 'Jesu li oni vidjeli Moj Džennet?' Reći će: 'Ne, Gospodaru.' Reći će: 'Kako bi ga tek tražili da su ga vidjeli?!' Reći će: 'Od Tebe traže zaštitu.'

318 Čine Ti tesbĩh, tj. izgovaraju: صبحان اهللا - Subhãnallãh! 319 Uče tekbĩr, tj. izgovaraju: اهللا أكبر - Allãhu Ekber! 320 Uče tehlĩl, tj. izgovaraju: اهللاال إلـھ إال - Lã ilãhe illallãh! 321 Izgovaraju: الحمد هللا - El-Hamdu lillãh!


197

Upitati će: 'Od čega traže Moju zaštitu?' Reći će: 'Od Tvoje vatre, Gospodaru.' Upitat će: 'Jesu li oni vidjeli Moju vatru?' Reći će: 'Ne'. Reći će: 'Kako bi tek tražili zaštitu od nje da su je

vidjeli?!' Reći će: 'Oprosta od Tebe traže322' ." Reći će: 'Već sam im oprostio i dao ono što su

tražili i spasio ih onoga od čega su zaštitu tražili.' Reći će: 'Gospodaru, među njima ima jedan rob

grešni, on je naišao i sjeo sa njima?!' Reći će: 'I njemu sam oprostio. Oni su narod u čijem

društvu ne može niko biti nesretan'." 323

Pogledajte: Koja je ljepota islam?! Kakva veličanstvena milost Gospodara svjetova?! Čak i ako nisi od onih koji zikr čine, nego se samo nađeš u njihovoj blizini, zapahne te ljepota Allahove milosti!!! Zato, ako ništa drago ne možeš, makar simpatiziraj bogobojazne i one koji Allaha Uzvišenog spominju i nemoj ih smatrati otkačenim, ako želiš da Allah Plemeniti Svoj kišobran milosti natkrili i nad tobom - Svojim robom! I ne zaboravi: Kada kiša pada pokisnut će i onaj koji želi da bude mokar i onaj koji ne želi. Samo je bitno da na kišu izađe! I ovdje je isto: Kada Allah Milostivi spušta milost, ona će zahvatiti i one koji je namjerno izazivaju i one koji su u njihovom društvu. Otuda druženje sa pobožnim i bogobojaznim ljudima može donijeti samo dobro, sreću i sigurnu profit! 322 Uče istigfãr, tj. izgovaraju: أستغفر اهللا - Estagfirullãh! 323 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 65 - Bãbun fadlu-t-tesbĩhi, hadis br. 6408, (Vidi:

Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.575-576/had.br.6408, ili Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.937-939/had.br.2090); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 8 - Bãbu fadli medžãlisi-z-zikri, hadis br. 2689, i ovo je njegov text, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/ str.347-348/had.br.1890); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 148. bãb, hadis br. 3600, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7, str.345, hadis br. 3847); Ahmed u Musned-u, 12/str.389-392/had.br.7424-26; 14/str.325-326/had.br.8704-8705, i 14/str.527-528/had.br.8972; Ibn Hibban u svom Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.139-140/had.br.857; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.179-180/h.br.2556; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu fadli zikrillãhi, , we medžãlisi-z-zikri, 5/str.11-12/h.br.1241; i dr.


198

Inače, Allahov Poslanik, , je muškarce i žene koji Allaha Uzvišenog mnogo spominju nazvao pretecama, tj. pobjednicima i šampionima. U predanju Ebu Hurejre, , se kaže:

نة عريرأبي ه ،ول ا: قالسهللا كان ر بلى جع ركة فمفي طريق م سريقال يل يل:لهبج ول اهللاجسان، فقال ردم : ﴿ وا س مدان هـذا ا مفردون ، سبق ا

﴾ .اكرون﴿ :؟ قالدون يا رسول اهللاوما المفر: قالوا ا ا ا كث

اكرات، وا ﴾. "Jednom prilikom je Allahov Poslanik, , išao nekim putem u Mekki i prošao je pored brda zvanog Džumdãn, pa je rekao: 'Krenite, ovo je Džumdãn. Muferridũni su preteče.' Upitali su: 'Ko su muferridũni?' Rekao je: 'Oni koji mnogo spominju i onê kojê mnogo spominju Allaha'."

324

Postavlja se pitanje: Šta je najisplatnije izgovarati jezikom? Svakako, to su riječi koje je lahko izgovoriti a koje donose vanredne nagrade i nezamislive dobiti. U tom pogledu Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

نة أبي عريره ، ول اهللا :قالسقال ر : ﴿لمتان خفيفتانـك ل ا

سان ثقيلتان ،

ان م ا

ب ، حب تان إ

ر ا سبحان اهللا :ن مده و بحان اهللاس ، العظيم ﴾. "Dvije riječi su lahke jeziku, teške na vagi i drage Svemilosnom: Subhãnallãhi ve bihamdihi subhãnallãhi-l-'Azĩm - Neka je stavljan i hvaljen Allah, neka je slavljen Allah Veličanstveni!"

325 324 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 1 - Bãbu-l-hassi 'alã zikrillahi te'ãlã,

hadis br. 2676, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.349/hadis br.1891), a slično bilježi Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 147. bãb, hadis br.3596, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7/str.343-344/had.br.3844); Ahmed u Musned-u, 14/str.44-45/had.br.8290, i 15/str.192/h.br.9332; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.140/ h.br.858; Taberani u Mu'džemu-l-ewsat, 3/str.155/h.br.2773; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, h.br.502.

325 Buhari u Sahih-u, 83 - Kitãbu-l-ejmãni we-n-nuzur, 18.bãb, hadis br.6682; (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.706/had.br.6682); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi we-d-du'ãi, hadis br.2694; (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.358-359/h.br.1904); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 61. bãb, had.br.3467, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.251/h.3711); Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 56.bãb, h.br.3806; Ahmed u Musned-u, 12/str.86/h.7167; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.112-113/h.br.831; Nesai u Sunen-u, 9/str.303-304/h.br.10592; Ebu Ja'la u Musned-u, 6069; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 36035; Bejheki u Šu'abu, 2/str.107/h.br.585.


199

Allahov Poslanik, , je svoj plemeniti jezik konstantno koristio za zikrullah i pokazao nam kako to svakodnevno treba činiti, od buđenja iz sna pa sve dok se oči ne zatvore i ne zaspe. Koliko mu je zikrullah značio i koliko je on zikrullahom zračio, najbolje će ilustrirati riječi koje od njega prenosi njegov vjerni drug Ebu Hurejre, , gdje on, , kaže:

نة عريرأبي ه ، ول اهللا قال: قالسر : ﴿ألن أقول سبحان: م ، وا ا د وال، إل

ه إالـ وا، ا أ شمس، ما طلعت عليه ا أحب إ

﴾. "Da kažem: Subhãnallãhi, we-l-hamdu lillãhi we lã ilãhe illallãhu, wallãhu ekber! – (Slavljen neka je Allah, hvala Allahu, nema drugog boga osim Njega, Allah je najveći), - draže mi je od svega što Sunce obasjava."326

Tako Džuvejrijja, اهناهللا ع ضير, prenosi:

خرج من عندها بكرة حني صلى الصبح، و ، أن النبي رضي اهللا عنهاعن جويرية في م ة، فقالهيالسج هي ى، وحأن أض دعب عجر ا، ثمجدهما زلت ﴿: س

ال ال فارقـتك ا عليها؟ ﴾قالت : بيقال الن ،معن :﴿لقد

قلت عدك

مات ع أر رات ، ثالث

و و ، زنت بما قل تهن ت وز وم منذ ا سبحان :

اهللا مده و

دد خلقه و رضا ع،

فسه و زنة عرشه و م

ماته داد ﴾.

سبحان اهللا عدد خلقه﴿: قالو في رواية أخرى، عنها؛ سبحان اهللا ،

فسه رضا بحان اهللا زنة عرشه س،

ماته، سبحان اهللا مداد ﴾. 326 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlãli we-t-tesbĩhi

we-d-du'ãi, hadis br. 2695, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.359, hadis br. 1905); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 148. bãb, hadis br. 3597, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.344/had.br.3844); Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.117/had.br.834; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãbu: 'Ameli-l-jewmi we-l-lejli, 235 - Efdalu-z-zikri we efdalu-d-du'ãi, 9/str.307-308/had.br.10603; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 34 - Kitãbu-z-zuhd, 61 - Fĩ sewãbi-t-tesbãhi we-l-hamdi, 12/str.322/h.br.36034; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.113/had.br.595; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Sewãbu: subhãnallãhi we-l-hamdu lillãhi..., 5/str.60/had.br.1277; i dr.


200

da je Vjerovjesnik, , jednog jutra, nakon što je klanjao sabah-namaz, izišao od nje rano a ona je ostala u džamiji. Vratio se nakon što je Sunce već izišlo a ona je i dalje sjedila u džamiji. Upitao ju je: "Još si u položaju u kojem sam te ostavio?!" Rekla je: "Da." Poslanik, , je rekao: "Poslije tebe sam rekao četiri riječi tri puta. Kada bi se izmjerile s onim što si ti rekla do sada, prevagnule bi. To su: Subhãnallãhi we bi hamdihi 'adede halqihi we ridã nefsihi we zinete 'aršihi we midãde kelimãtihi - Slavljen je Allah i Njemu pripada hvala, koliko ima Njegovih stvorenja, koliko je On zadovoljan, koliko je težak Njegov prijesto i koliko ima tinte s kojom su ispisane Njegove riječi!"

U drugoj predaji se kaže: "Subhãnallãhi 'adede halkihi, subhãnallãhi ridã nefsihi, subhãnallãhi zinete 'aršihi, subhãnallãhi midãde kelimãtihi - Slavljen je Allah koliko ima Njegovih stvorenja, slavljen je Allah koliko je On zadovoljan, slavljen je Allah koliko je težak Njegov prijesto i slavljen je Allah koliko ima tinte kojom su ispisane Njegove riječi!" 327

Koliko je značajno zikrullah prakticirati od buđenja ujutro do počinka noću, najbolje če ilustrirati Vjerovjesnikove, , riječi. Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

من قال ح ي﴿ : قال رسول اهللا : قال،عن أبي هريرة صبح و ح

م رة: مده مائـة سبحان اهللا و م يأت أحد يوم القـيامة بأفضـل ،

ما جاء به إال أحد قال مثـل ما قال أو زاد عليـه ﴾. 327 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 19 - Bãbu-t-tesbĩhi ewwele-n-nehãri we

'inde-n-newmi, hadis br.2726, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.357/had.br.1902); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 121. bãb, hadis br. 3555, (Vidi: Tirmizija zbirka hadisa, knj.7/str.314/had.br.3802); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitabu-s-salati, 357. bãb, hadis br. 1503; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 56 - Bãbu fadli-t-tesbĩhi, hadis br. 3808; Ahmed u Musned-u, 44/str.340/h.br.26758, 45/str.410-411/h.br.27421, 4/str.173-174/h.2334; Nesai u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 340. bãb, 2/str.102/h.1277, i u: 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 61.bãb, 9/str.70-73/h.br.9916-20; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.110/h.br.828; Buhari u El-Edebu-l-mufred, h.br.648; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu sewãbi-t-tesbĩhi, 5/str.45/h.br.1267; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 10/str.75/h.br.29886.


201

"Ko kaže kada osvane i omrkne: Subhãnallãhi we bi hamdihi! - Neka je slavljen i hvaljen Allah! -, stotinu puta, niko na Sudnjem danu neće doći s nečim boljim od njega, osim onoga ko je rekao kao i on, ili više puta." 328

Allahov Poslanik, , je uzor muslimanima u svim segmen-tima života. Tako je i kada je u pitanju zikrullah. On je praktično pokazao šta treba učiti kada svane, šta učiti u toku dana, kada izlazimo iz kuće, kada u nju ulazimo, šta učiti prilikom ulaska u toalet i napuštanja toaleta, koji se zikrullah čini prilikom prilaska ženi i sl., pa sve do večernjeg zikrullaha.329 Tako, kada padne noć, on preporučuje sljedeće:

'Abdullah b. Mes'ud, , je rekao: ند اهللا عبع ،قال :بيكان الن ى، قالسملك﴿: إذا أم نا وأ ا س أ مد هللا وا وال،هللا إل وحده ال اهللا إالهـ ك

ملك و، ا مد وهو ا

ء قدير

لهم إ ، ا ليلة ك خ هذه ا أسأ

وخ ما، يها وأعوذ بك من

ذهـه ليلة ا و،

، ما بلها، وأعوذ بك من الكسل وسوء الك

وأعوذ ار وعذاب الق بك من عذاب ا

﴾.

نب نسد اهللاقال الحيبع :ني زادز د وبع ند، عيون سب اهيمرإب نع ،ديبـن بن يزيد، عن عبد اهللا رفعه؛ أنه قال محال إل﴿: الر

ه إال اهللاـ وحده ال ،

ك

ملك، ا مد و هو ، و ا ء قديرـ ك ل ﴾.

ملك ﴿: لك أيضا إذا أصبح؛ قال ذ: و في رواية أصبحنا و أصبح ا ﴾ . 328 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi we-

d-du'ãi, hadis br. 2692, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.358/hadis br.1903.); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 62. bãb, hadis br. 3469, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.252/had.br.3713); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 109 - Bãbu mã jeqũlu izã asbeha, hadis br. 5091; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitabu-r-reqaiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.142/h.br.860; Ahmed u Musned-u, 14/str.429/h.br.8835; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.41-42/h.br.1263; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.211/h.br.10327; i dr.

329 O raznim vrstama zikrullaha opširnije pogledati knjigu: en-Newewi, El-Ezkãr, na arap. jeziku, izdanje: Daru-l-huda, Rijad, 1996. i, također, i na našem jeziku: Zbirka Vjero-vjesnikovih dova i zikrova, izdanje: El-Kelimeh, N. Pazar i Bookline, Sarajevo, 2005.


202

"Kada bi Poslanik, , omrknuo rekao bi: 'Emsejnã we emse-l-mulku lillãh. We-l-hamdu lillãh. Lã ilãhe illallãhu wahdehu lã šerĩke lehu. Allãhumme innĩ es'eluke hajre hãzihi-l-lejle we hajre mã fĩha, we e'ũzu bike min šerrihã we šerri mã fihã.

Allãhumme innĩ e'uzu bike mine-l-keseli we-l-heremi we sũi-l-kiberi we fitneti-d-dun'jã we 'azãbi-l-kabri.'

-Zanoćili smo i zanoćila je Allahova vlast. Hvala Allahu. Nema drugog boga osim Allaha i On nema ortaka. Allahu, daj mi dobro ove noći i dobro koje je u njoj. A utječem Ti se od zla ove noći i zla koje je u njoj. Allahu, utječem Ti se od lijenosti, nemoći i tegobne starosti, od dunjalučke smutnje i kaburskog azaba."

El-Hasan b. 'Ubejdullah je rekao: "Zubejd je dodao u toj dovi od Ibrahima b. Suvejda od ‘Abdurrahmana b. Jezida od ‘Abdullaha, što je pripisao Poslaniku, .: 'Lã ilãhe illallãhu wahdehu lã šerĩke lehu, lehu-l-mulku we lehu-l-hamdu we huwe 'alã kulli šej'in qadĩr' - Nema boga osim Allaha, Jedinog koji nema sudruga, Njemu pripada vlast i hvala i On je svemoćan.' A u drugoj predaji stoji: "Kada bi osvanuo rekao bi to isto, s ovom izmjenom: 'Osvanuli smo i osvanula je Allahova vlast...'."330

Zanimljiv je, također, Poslanikov, , prijedlog zikrullaha koji je ponudio 'Aliji i Fãtimi, ضرايمهناهللا ع , u zamjenu za slugu kojeg je Fatima, هاعن اهللا يرض , tražila od njega, zbog teških i napornih poslova koje je obavljala.

330 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 18. bãb, hadis br. 2723, i ovo je njegov

text, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.351-352/hadis br.1894); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 13 - Bãbu: mã džãe fi-d-du'ãi izã asbeha we izã emsã, hadis br. 3390, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.191/h.br.3627); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 109 - Bãbu mã jeqũlu izã asbeha, hadis br. 5071; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitab: 'Amelu-ljewmi we-l-lejli, 13.bãb, 9/str.15/h.br.9767, i isti kitab, 184.bãb, 9/str.213/h.br.10333; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitabu-r-reqaiq, 9 - Babu-l-ed'ijeti, 3/str.243-244/hadis br.963; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.213-214/h.br.314, i u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 22. bãb, 10/str.42/h.br.29764; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 8/str.431-432/h.br.5014; Taberani u svome djelu Ed-Du'au, 2/str.953/h.br.342. A u nešto kraćoj formi bilježe ga i: Ahmed u Musned-u, 7/str.248/h.br.4192; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 272.bãb, str.158, hadis br. 604;


203

'Ali b. Ebi Talib, , prenosi:

نأبي طالبع نب ليع ، ةأن فاطمضيا، اهللارهنى عحأثر الر لقى منا تم كتتاشا، فأتيدهفي ي بيالن،طلقتي، فانبة بسائشع تلقيو ،هجدت اهللافلم ضيارهنع ،

اء النا جا، فلمهتربـفأخ بيجية بمائشع هترباء أخه ، فجة إليء فاطم بيالن ما﴿: رسول اهللامضاجعنا، فذهبنا نقوم، فقال وقد أخذنا ن م ﴾ ،

دفقع يري، فقالـبدلى صه عيمقد درب تدجى وتا حنأال﴿: ن أعل

ا مكما خ

م ما ا سأ ضاجعكما أن ت ، ما إذا أخذ عا ا ا أر وثال ث سب، و حا

ثال ثا وثال ث مداه ثالثا، و وثال ث هو خ لكما من خادم، ﴾. و : قيل له . منذ سمعته من النبي ما تركته: قال علي: و زاد في أخرى

.و ال ليلة صفني: ال ليلة صفني؟ قالda se Fãtima, ضرينا اهللا عه , požalila na bolove u ruci koje je zadobila od ručnog mlina. Vjerovjesniku, , je tada došlo roblje. Otišla je kod njega, ali ga nije našla. Našla je 'Ãišu, ضرينا اهللا عه , i obavijestila je o tome. Kada je Vjerovjesnik, , došao 'Ãiša, ضرينا اهللا عه , ga je obavijestila da je dolazila Fãtima, ضرينا اهللا عه .

'Alija, kaže: 'Vjerovjesnik, , je došao kod nas a mi smo već bili legli. Počeli smo ustajati a on je rekao: 'Ostanite (ležati) na svojim mjestima!', pa je sjeo između nas. Ja sam čak osjetio hladnoću njegovih stopala na svojim prsima. Rekao je: 'Hoćete li da vas podučim boljem od onog što ste tražili? Kada legnete proučite: 'Allahu ekber!' (Allah je najveći) trideset i četiri puta, trideset i tri puta: 'Subhanellah!' (Slavljen neka je Allah), i trideset i tri puta: 'Elhamdu lillah!' (Hvala Allahu). To je vam je bolje od sluge'."

U drugoj predaji se dodaje: 'Alija, , je rekao: "To nisam nikako izostavio otkako sam čuo od Allahovog


204

Poslanika, ." Rečeno mu je: "Čak i u noći Siffina?!" 331

Rekao je: "Čak i u toj noći." 332

Značaj zikrullaha je i u tome, što ukoliko bi neko prije spavanja, učeći zikr, preselio na drugi svijet, preselio bi u islamu!

El-Bera' b. 'Azib, , prenosi da je Poslanik, , rekao:

ضجعك ف﴿: قال اهللاأن رسول ، البراء بن عازب إذا أخذت توضأ ـ

لصال وضوءك م،ة اضطجع شق م قل من، ك األ

لهم إ: ا أسلمت

ك وج إ ك، ري إ وفوضت أ ك، ر ، أت ظهري إ وأ

بة ورهبة

ك، ال إ لجأ وال من منك إال تابك ك، آمنت ب إ ي أنزلت، ا

ي أرسلت، فاجعلهن بيك ا و من آخر

ك لتك مت ، فإن مت من

وأنت الفطرة ﴾ .

: قال. آمنت برسولك الذي أرسلت: فقلت ألستذكرهن،فرددتهن : قالقل﴿ بي : آمنت ب ي أرسلت ك ا

﴾. "Kada hoćeš u postelju, uzmi abdest kao za namaz, zatim lezi na desnu stranu, a potom reci:

'Allãhumme innĩ eslemtu wedžhĩ ilejke, we fewwedtu emrĩ ilejke, we eldže'tu zahrĩ ilejke, ragbeten we rehbeten ilejke, lã meldže'e minke illã ilejke. Ãmentu bi kitãbike ellezĩ enzelte we bi nebijjike ellezĩ erselte'. (Allahu moj, ja sam predao svoje lice 331 To je noć u kojoj su se sukobili Alija, , i Mu'awija, , poznata kao noć Siffina. Siffin je

mjesto u blizini Eufrata. 332 Buhari u Sahih-u, 57 - Kitãbu ferdi-l-humusi, 6. bãb, hadis br. 3113, i na dr. mjestu, hadisi

br. 3705 i 5361, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.800/hadis br.3113, 3/str.43/h.br.3705, i 4/str.13/h.br.5361); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 19 - Bãbu-t-tesbĩhi ewwele-n-nehãri we 'inde-n-newmi, hadis br. 2727, i ovo je njegov tekst. (Vidi: Muslimova zbirka badisa (izbor), 3/str.362-353/had.br.1895); Ahmed u Musned-u, 2/str.140/had.br.740, (Vidi: Musned (hadiska zbirka imama Ahmeda b. Hanbela), prevod: S. Rebronja, 2/str.128-129/h.br.740); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 107 - Bãbu-t-tesbĩhi 'inde-n-newmi, hadis br. 5062; Ibn Hibban u Sahih-u, 43 - Kitãbu-z-zĩneti, 1 - Bãbu ãdãbi-n-newmi, 12/str.333/h.br.5524; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, 5/str.108-109/h.br.1322; Taberani u Ed-Du'ã, 2/str.894/h.br.227; i drugi.


205

Tebi, prepustio sam sve svoje Tebi, predao sam svoja leda Tebi, iz želje i straha prema Tebi. Nema spasa od Tebe osim kod Tebe. Ja vjerujem u Knjigu koju si objavio i u Tvog Vjerovjesnika kojeg si poslao).

Neka ti ove riječi budu posljednje, pa ako umreš te noći, umrijet ćeš u islamu."

Rekao je: "Pa sam ih ponovio da ih zapamtim i rekao: 'Vjerujem u Tvog Poslanika kojeg si poslao.' Pa je rekao: 'Reci: 'Vjerujem u Tvog Vjerovjesnika kojeg si poslao'."

333

I lijeganje i buđenje ide obavezno sa zikrullahom. Time se na najbolji način potvrduje da niti možemo živjeti a ni zaspati bez Allahove volje i određenja. To je najbolji način priznavanja Allahove moći, snage i supremacije u svemiru i na Zemlji.

El-Bera' b. 'Azib, , je rekao: ناهللا ع ضياذب راء بن عرن البع ـبيا؛ أن النمه ،هـعجضذ مكان إذا أخ

له﴿ :قال باسمك أحيا! مـا وت، و باسمك أ : و إذا اسـتيقظ، قال. ﴾شور﴿ ه ال نا و إ عد ما أما ي أحيانا مد ا ا ﴾.

"Vjerovjesnik, , bi, kada bi legao u postelju, rekao: 'Allahumme bismike ahjã we bismike emũtu. (S Tvojim imenom, Allahu, živim i s Tvojim imenom umirem). - A kada bi se probudio rekao bi: 'El-Hamdu lillãhi ellezĩ ahjãnã 333 Buhari u Sahih-u, 4 - Kitãbu-l-wudũi, 75 - Bãbun fadli men bãte 'ale-l-wudũi, hadis br.

247, i u drugim poglavljima, hadisi br. 6311, 6313, 6315, i 7488 (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.201/hadis br.247, 4/str.524-526/h.br.6311,-13,-15, i 4/str.1169/h.br.7488, vidi i: Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.931, hadis br.2074;); Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 17 - Bãbu mã jeqũlu 'inde-n-newmi we ahzi-l-maddže'i, hadis br. 2710, i ovo je njegov tekst hadisa, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.353/h.br.1896); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 16 - Bãbu: mã džãe fi-d-du'ãi izã ewã ilã firãšihi, hadis br.3394, i 154.bãb-u, had.br.3574,(Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.194-195/hadis

br.3631, i knj.7/str.330/had.br.3822); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 106 - Bãbu mã juqãlu 'inde-n-newmi, had. br.5046; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 15 - Bãbu mã jed'ũ izã ewã ila firãšihi, hadis br. 3876; Ahmed u Musned-u, 30/str.476/had.br.18515; a slično u br.: 18561, 18587-88, 18617, 18651, 18654-55, 18680, Ibn Hibban u Sahih-u, 12/str.337/h.br.5527, i 12/str.346/h.br.5536; Nesai u Sunen-u, 9/str.283-284/h.br.10545; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, h.br.26936 i 29786; Darimi u Sunen-u, h.br.2683; Begawi u Šerhu-s-sunne, h.br.1316; Taberani u Ed-Du'a, h.br.240; i drugi.


206

be'ade mã emãtenã we ilejhi-n-nušũr'. (Hvala Allahu koji nas je oživio nakon što nas je usmrtio i Njemu ćemo se vratiti)."

334 Brojni su hadisi koji govore o tome. Navest ćemo, radi

ilustracije, samo neke. Prenosi se od 'Abdullaha b. 'Umera, : عن عبن اهللادب ع ما ،رمهناهللا ع ضيأ ،رأم هالنجر ا أإذ ،رخذ مضعجل، قاه :ف وأنت﴿ لهم خلقت ا توفاه ه،ا ما ك ياها ا و إن أحيي، تهـ ا

فاحف ظها ن أم، و ها فتهـ اغفر لهم إ ا، ا

أسأ

ك ال : فقال له رجل.﴾ةياع

. من خير من عمر، من رسول اهللا : من عمر؟ فقال ذاـسمعت هأda je on (Ibn ‘Umer) naredio nekom čovjeku da, kada legne u postelju, rekne: "Allãhumme haleqte nefsi we Ente teweffãhã leke memãtuha we mahjãhã. In ahjejtehã fahfazhã we in emettehã fagfir lehã. Allãhumme innĩ es'eluke-l-'ãfijete. (Allahu, Ti si stvorio moju dušu i Ti ćeš je usmrtiti. Tebi pripada njen život i smrt. Ako je oživiš, sačuvaj je a ako je usmrtiš, oprosti joj. Allahu, od Tebe tražim zdravlje."

Čovjek ga je, potom, upitao: "Jesi li ti to čuo od 'Umera?" Rekao je: "Čuo sam to od onog koji je bolji od 'Umera, od Allahovog Poslanika, !"335

Suhejl je rekao: 334 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitabu-z-zikri we-d-du'ai, 17 - Bãbu mã jeqũlu 'inde-n-newmi we

ahzi-l-maddže'i, hadis br. 2711, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.354/h.br.1897); Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 7 - Bãbun mã jeqũlu izã nãme, hadis br. 6312, i na dr.mj. br.7394, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.525/h.br.6312, Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.931, hadis br. 2073); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 28. bãb, h.br.3417, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 7/str.208-209/h.br.3654); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 106 - Bãbu mã juqãlu 'inde-n-newmi, h.br.5049; Ahmed u Musned-u, 30/str.566/h.br.18603, i 30/str.621/h.br.18686; Ibn Hibban u Sahih-u, h.br. 5532; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, h.br. 26928; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, h.br.1311; i drugi.

335 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 17 - Bãbu mã jeqũlu 'inde-n-newi we ahzi-l-maddže'i, h.br.2712, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.354-355/h.br.1898); Ahmed u Musned-u, 9/str.359/h.br.5502; Ibn Hibban u Sahih-u, 43 - Kitãbu-z-zĩneti, 1 - Bãbu ãdãbi-n-newmi, 12/str.351/h.br.5541; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.293-294/h.br.10654; Taberani u Ed-Du'a, 2/str.921/h.br.282; i drugi.


207

نل عيهالحأ كان:قال ،سو صا بنرأمذا أإ يا أن يندأح ادلى شقرع عجضأن ي امهن لهم رب ﴿: ثم يقول األيمن، ا سم ات وربوـا األ

رض ورب العرش العظيم، ، نا ورب ر

ء

ب ، فالق ا وى وا وراة واإل، ل ا

يل

والقرآن .

أعوذ بك

من

ء

أنت آخذ بناصيته ، لهم أنت . ا األ

بلك س ول فل

ء وأنت اآل، عدك س خر فل ء

ء، س فوقك وأنت الظاهر فل ،

وأنت اطن فل ا ء س دونك اقض ع، نـ نا ا وأغننا من الفقر ، ﴾.

. ن النبيع، أبي هريرة عن لكوكان يروي ذ"Ebu Salih bi nam naređivao, kada bi neko od nas htio da zaspi, da legne na desnu stranu i prouči: 'Allãhumme Rabbe-s-semãwãti we Rabbe-l-erdi we Rabbe-l-'arši-l-'azim. Rabbenã we Rabbe kulli šej'in fãliqa-l-habbi we-n-newã. Munzile-t-Tewrãti we-l-Indžĩli we-l-Furqãni. E'ũzu bike min šerri kulli šej'in Ente ãhizu bi nãsijetihi. Allãhumme Ente-l-Ewwelu fe lejse qableke šej'un, we Ente-l-Ãhiru fe lejse ba'deke šej'un. We Ente-z-Zãhiru fe lejse fewqake šej'un, we Ente-l-Bãtinu fe lejse dũneke šej'un. Iqdi 'anne-d-dejne, we agninã mine-l-faqri.' Allahu, Gospodaru nebesa, Zemlje i veličanstvenog Arša! Naš Gospodaru i Gospodaru svega. Ti si Onaj koji daje da pucaju sjemenke i košpice. Ti si spustio Tevrat, Indžil i Qur'an. Utječem Ti se od svega što je u Tvojoj vlasti. Ti si prvi i prije Tebe nema ništa. Ti si posljednji i poslije Tebe nema ništa. Ti si iznad svega i iznad Tebe nema ništa. Ti si skriven i ništa Te ne sprječava od shvatanja Tvojih stvore-nja. Ukloni od nas dug i sačuvaj nas siromaštva.

To je on prenio preko Ebu Hurejre, , od Vjerovjesnika, ."336 336 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 17 - Bãbu mã jeqũlu 'inde-n-newi we

ahzi-l-maddže'i, hadis br. 2713, i ovo je njegov tekst, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.355-356/had.br.1899); Buhari u El-Edebu-l-mufred, 575. bãb, str.312, hadis br. 1212; Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 19. bãb, h.br.3400, (Vidi: Tirmizija zbirka hadisa, 7/str.198/h.br.3637); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 106 - Bãbu mã juqãlu 'inde-n-newmi, hadis br. 5051; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 15 - Babu ma jed'u bihi izã ewã ilã firãšihi, hadis br. 3873; Ahmed u Musned-u, 14/str.520/had.br.8960, i 16/str.539/ h.br.10924; Ibn Hibban u Sahih-u, 12/str.347/h.br.5537; Taberani u Ed-Du'a, h.br.261; i dr.


208

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

نة عريرأبي ه ، ول اهللاسأن ر ،م إ فراشه، ﴿ : قال إذا أوى أحد

فليأخذ داخلة إزاره فلينفض بها فراشه ، سم ول فإنه ال ، ا

علم ما خلفه

عده فراشه فإذا،أراد أن يضطجع فليضطجع شق

ه األ

من قل ، و :

لهم ر(( سبحانك ا ك بك وضعت جن و

عه أر

سكت، إن أ ف

ها فاغفر ن، و صا فظ به عبادك ا أرسلتها فاحفظها بما

((﴾.

"Kada neko od vas dođe do svoje postelje, neka uzme unutrašnji kraj pokrivača, neka ga otrese na svoju postelju i neka prouči Bismillu, jer on ne zna ko je poslije njega spavao na njoj. A kada htjedne da legne, neka to učini na desnu stranu i neka rekne:

'Subhãneke Allãhumme Rabbi, bike weda'tu dženbĩ, we bike erfe'uhu. In emsekte nefsĩ fagfir lehã, we in erseltehã fahfezhã bimã tahfezu bihi 'ibãdeke-s-sãlihĩn.'

Neka je Tebi slava, Allahu, Gospodaru moj. S tvojim imenom liježem i ustajem. Ako uzmeš moju dušu oprosti joj, a ako je vratiš sačuvaj je onako kako čuvaš Svoje dobre robove."

337

Enes b. Malik, , prenosi: نس عأن ، ول اهللاسأن ر ،اشه، قال كانى إلى فرمد﴿ :إذا أو ا هللا

ي فانا وآوانا ا أطعمنا وسقانا و من ال، م ف و ؤويال

﴾.

337 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 13. bãb, hadis br. 6320, (Vidi: Buharijeva zbirka

hadisa, 4/str.530/hadis br.6320, i: Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.932, hadis br. 2076); Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 17 - Bãbu ma jeqũlu 'inde-n-newi we ahzi-l-maddže'i, had.br. 2714, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.356/had.br.1900); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 20. bãb, h.br. 3401 (Vidi: Tirmizija zbirka hadisa, knj.7/str.198-199/h.br.3638); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 106 - Bãbu mã juqãlu 'inde-n-newmi, had br.5050; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 15 - Bãbu ma jed'u bihi izã ewã ilã firãšihi, had.br.3874; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.291/h.br.10559; Ahmed u Musned-u, 15/str.282/had.br.9469; Ibn Hibban u Sahih-u, 12/str.344/had.br.5534; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, h.br.1313; Buhari u El-Edebu-l-mufred, h.br.: 1210 i 1217; Taberani u Ed-Du'a, h.br. 254; i drugi.


209

da bi Allahov Poslanik, , kada bi legao u postelju, rekao: "El-Hamdu lillãhi ellezĩ at'amenã we seqãnã we kefãna we ãwãna. Fekem mimmen lã kãfije lehu we lã mu'wĩ. Hvala Allahu koji me je nahranio, napojio, učinio me neovisnim i dao mi smještaj. Koliko li je samo onih koji nemaju skrbnika niti smještaja!?" 338

Vjerovjesnik, , je poučavao ljude šta treba da izgovaraju u zikrullahu. To je nabolji pokazatelj da treba izgovarati ono što voli Allah i Njegov Vjerovjesnik, , a ne činiti ono što oni nisu pre-poručili, jer možemo reći nešto što ne bi bilo u granicama kur'ansko-sunnetskih okvira.

Mũsã el-Džuheni prenosi od Mus'aba b. Sa'da a on od svog oca (tj. Sa'da b. Ebi Weqqasa) , da je rekao:

ند ععن سب بعصم، نأبيه ع ، ا :قالجإلى الن ابيربيـء أع ، ل :فقالني عما أقولهقل﴿: الق. كالم إلال:

ه إالـ ا وحده ال ك

ا ا، أ كب

ا مد كث وا مد ، وا رب م العا

حول وال و، قوة إالال با

كيم ز ا العز قول﴿: ي، فما لي؟ قالبء لرؤالـ ه:قال. ﴾ لهم اغفر : ا

ف وار واهد و وارزق ﴾.

"Neki beduin je došao Allahovom Poslaniku, , i rekao: 'Podući me riječima koje ću učiti!' Poslanik, , je rekao: 'Reci:

'La ilãhe illallãhu wahdehu lã šerike leh. Allahu ekber kebirã, we-l-hamdu lillãhi kesirã. Subhãnallãhi Rabbi-l-'ãlemin. Lã hawle we lã quwwete illã billãhi-l-'azĩzi-l-hãkim.' 338 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 17 - Bãbu mã jequlu 'inde-n-newi we

ahzi-l-maddže'i, hadis br. 2715, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.356/h.br.1901); Buhãri u El-Edebu-l-mufred, str. 311, hadis br. 1206; Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 16 - Bãbu mã džãe fi-d-du'ai izã ewã ilã firãšihi, hadis br. 3396, (Vidi: Tirmizija zbirka hadisa, knj.7/str.195/h.br.3633); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 106 - Bãbu mã juqãlu 'inde-n-newmi, hadis br.5053; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 222. bãb, 9/str.294/h.br.10567; Ahmed u Musned-u, 20/str.24/h.br.12552; Ibn Hibban u Sahih-u, 43 - Kitãbu-z-zĩneti, 1 - Bãbu ãdãbi-n-newmi, 12/str.350/h.br.5540; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 6/str.233/h.br.3523; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu mã jeqũlu izã ehaze maddže'ahu, 5/str.104-105/h.br.1318; i drugi.


210

-Nema boga osim Allaha. On je Jedini i nema ortaka. Allah je najveći i neka mu je neizmjerne hvala. Neka je slava Gospodaru svjetova. Nema moći niti snage osim sa Allahom Veličanstvenim i Mudrim.'

Beduin je rekao: 'To je za Mog Gospodara, a šta ima za mene!?'

Poslanik, , je rekao: 'Reci: 'Allahummagfir lĩ werhamnĩ wehdinĩ werzuqnĩ.' - Allahu, oprosti mi, smiluj mi se, uputi me i opskrbi me'."339

Posebno treba izgovarati riječi koje su drage Allahu, . Allahov Poslanik, , je otkrio koje su to riječi.

Ebu Zerr, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

نر أيب ذ ع يل قال : قالسول اهللا ـ ر: ﴿أال أخ رك بأحـبـ ب الكـ الم ـ

إ : قالـ اهللا، فم إىلالـ الكبأحب يرنـبـ يا رسول اهللا أخ:لتـ ق﴾اهللا؟ إن أحب الك﴿

الم إ اهللاـ سب : مدهـ حان اهللا و ﴾. "'Hoćeš li da te obavijestim koji je govor najdraži Allahu?' Rekao sam: 'Allahov Poslaniče, obavijesti me o najdražem govoru Allahu Uzvišenom?'

Rekao je: 'Najdraži govor Allahu je: Subhãnallãhi we bi hamdihi – Neka je slavljen Allah i sva zahvala pripada Njemu '."340

339 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi

we-d-du'ãi, hadis br. 2696, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.359-360/h.br.1906); Ahmed u Musned-u, 3/str.132/had.br.1561, i 3/str.162/had.br.1611; Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salati, 138. bãb, hadis br. 832; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.227/h.br.946; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.108/h.br.768; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awat, Bãbu sewãbi subhãn-allãhi we-l-hamdu lillãhi..., 5/str.60-61/h.br.1278; Taberani u Ed-Du'a, 3/str.1573/h.br.1710; i drugi.

340 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 22 - Bãbu fadli subhan-allãhi we bi hamdĩhi, hadis br. 2731, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.360/hadis br.1907); Tirmizi u svom Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãti, 145 - Bãbu ejju-l-kelãmi ehabbu ilallãhi, hadis br. 3593, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga7/str.340/h.br.3840); Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ãi, 48 - Fĩ sewãbi-t-tesbĩhi, 10/str.81/h.br.29909, i na dr. mj. u: 34 - Kitãbu-z-zuhd, 61 - Fĩ sewãbi-t-tesbĩhi we-l-hamdi, 12/str.326/hadis br.36052; Ahmed u Musned-u, 35/str.339/h.br.21429, a slično u: 35/str.248/h.br.21320. A u nešto dužoj verziji bilježi ga i Buhari u El-Edebu-l-mufred, h.br.638; i drugi.


211

Svaka osoba je željna sevapa i svako teži da ih što prije i što više zaradi. Jedan od načina vanredno brze i mnogostruke zarade sevapa i munjevitog brisanja i čišćenja od grijeha je, upravo, izgovaranje zikrullaha.

S'ad b. Malik, , kaže: نع عن سب بعصدـم، نع عبن مالك( دـس( ، ول اهللا قال: قالسر :عج﴿ أ ز أحدـ سب م أن ي

يوم ألف حلـك نةـسـ ﴾ . ائل منس ألهفسسب﴿ : قالكيف يكسب أحدنا ألف حسنة؟: جلسائه يحة س ح مائة

ي كت ب ألف حسنة و، نه ألف طـ خطيـ ئة ﴾.

"Bili smo kod Allahovog Poslanika, , pa nas je upitao: 'Zar ne može neko od vas zaraditi svakog dana po hiljadu sevapa?'

Neko od prisutnihi ga je priupitao: 'Kako da neko od nas zaradi hiljadu sevapa?'

Rekao je: 'Neka izgovori stotinu puta: Subhãnallãhi! -Slavljen neka je Allah - Za to djelo će mu se upisati hiljadu sevapa ili izbrisati hiljadu grijeha'."

341

Zar nešto može priskrbiti brže i bolje sevape a odagnati i neutralizirati grijehe od zikrullaha? Kada pročitamo hadis Ebu Hurejre, , ustanovit ćemo da je zikrullah posebna privilegija za vjernike, čime se oni uzdižu nad drugima i zadobijaju ono što se može smatrati veličanstvenim, nevjerovatnim i fantastičnim. Da ovaj hadis nije autentičan, vrtjeli bismo glavama i s nepovjere-njem razmišljali o njemu. Međutim, radi se o vjerodostojnoj predaji u koju nema nikakve sumnje i koja, svakako, uliva veliku nadu u srca vjernika. Naime, Vjerovjesnik, , jasno podvlači: 341 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi

we-d-du'ãi, hadis br. 2698, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.362/hadis br.1909); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 60. bãb, hadis br. 3463, (Vidi: Tirmizijeva zbirka hadisa, knj.7/str.249/h.br.3707); Ahmed u Musned-u, 3/str.133/h.br.1563 i 3/str.163/h.br.1613; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitab: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 58. bãb, 9/str.67/h.br.9905; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.108/h.br.825; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.77/h.br.723; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.114/h.br.593; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.44/h.br.1266; Taberani u Ed-Du'a, 3/str.1571/h.br.1705; i drugi.


212

نع رةأبي هري ، ول اهللا أنسر من قال﴿ :قال إلال: ه إالـ ا وحده ال

ك

، مد وهو ملك و ا ا ء قدير

يوم، رة مائة ، نت عدل ع رقاب

تبت ، و مائة حسنة نه مائة سي، يت و ئةـ ،

ن و م شيطان يومه ح حرزا من ا م يأت، و ما أحد بأفضل

جاء به إال رجل عمل أ منـ ك ذ ومن قال، مد: سبحان ا و ،هيوم رة مائة حطت، نه د نت مثل ز ن خطاياه و

حر ا ﴾.

"Ko kaže: 'Lã ilãhe illallãhu wahdehu lã šerĩke lehu, lehu-l-mulku we lehu-l-hamdu we huwe 'alã kulli šej'in kadĩr', u jednom danu stotinu puta, imat će nagradu kao da je oslobodio deset robova, upisat će mu se stotinu sevapa i izbrisat će mu se stotinu grijeha i to će mu biti zaštita od šejtana taj dan sve dok ne zanoći. Na Sudnjem danu neće niko doći od njega sa boljim djelom, izuzev onaj ko je to češće činio. A ko kaže: 'Subhãnallãhi we bihamdihi!' u jednom danu, stotinu puta, bit će mu izbrisani grijesi, pa makar ih bilo koliko morske pjene."

342

Koja privilegija i čast za sićušnog, nemoćnog i od prašine stvorenog čovjeka: da malim jezikom spominje Velikog, Allaha Svemoćnog, Stvoritelja njega (insana) i svega ostalog! Pored te privilegije i časti, korištenjem jezika na taj način, dolazi se do neslućenih deredža i vanrednih nagrada! Pa zar, i nakon ovoga, jezik ne upotrijebiti, sa zadovoljstvom, za zikrullah!?!?!

342 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 10 - Bãbu fadli-t-tehlĩli we-t-tesbĩhi

we-d-du'ãi, hadis br. 2691 (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.361/h.br.1908); Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-de'awãt, 64 - Bãbun fadli-t-tehlĩli, hadis br.6403, i na dr. mj.: 59 - Kitãbu bedei-l-halqi, 11.bãb, hadis br.3293, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.909/ h.br.3293 i 4/str.573/h.br.6403, i: Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.936, hadis br.2086); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-de'awãt, 61. bãb, hadis br. 3468, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.251/h.br.3712); Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 9/str.16/h.br.9769; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 53 - Bãbu fadli-z-zikri, hadis br. 3798; Ahmed u Musned-u, 13/str.384/h.br.8008; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 8 - Bãbu-l-ezkãr, 3/str.129/h.br.849; i drugi.


213

Pokajanje i traženje oprosta

Pod traženjem oprosta – istigfãr, misli se na traženje oprosta od Gospodara svjetova za grijehe koje čovjek svjesno ili nesvjesno počini. Ukoliko se čovjek iskreno pokaje svome Rabbu, on će mu pokriti grijehe ne samo na ovome svijetu, već će ih prekriti i oprostiti i na budućem svijetu i tako ga sačuvati od sramote i poniženja. S obzirom da je istigfãr, pored srca, produkt i našeg jezika, veoma važno je jezik koristiti i u te svrhe, kako bi naši grijesi bili neutralizirani a mi sačuvani od sramote i bolne kazne.

Istigfar je traženje oprosta za učinjene grijehe, često se zajedno spominje s pokajanjem, pa u tom slučaju istigfar znači traženje oprosta jezikom, a pokajanje čvrstu odluku srca i namjeru drugih organa da će prekinuti činiti grijehe. Ista pravila i kriteriji koja važe za dovu važe i za traženje oprosta. Allah Milostivi će oprostiti grijehe svakome Svome robu koji iskreno zatraži od Njega oprost za grijehe, posebno ako se to učini u pravom času, kao što je vrijeme pred zoru, ili poslije obavljenog namaza, kada On, naročito, prima pokajanje i oprašta učinjene grijehe.

Allahov Poslanik, , je precizno definirao kako se to čini. On je, ustvari, pokazao najbolji modus za traženje oprosta, time što ćemo istigfar započeti zahvalom Allahu, , zatim priznati svoje grijehe i, na kraju, uputiti molbu Gospodaru za oprost, kao što navodi Vjerovjesnik, , u predanju Šeddada b. Ewsa, :

نس عأو ناد بدشبيالن نع :﴿سيد قول اإلستغفار أن

لهم أن: ا ت

ر ال إلـه إال أنت،

بدك ، خلقت وأنا

وأنا ، هدك ووعدك

ما

استطعت أعوذبك من ما صنعت ،

ك بنعمتك ، أبوء

وأبوء، ك

بذن

غفر، فاغفر فإنه ال نوب إال أنت ا ها من﴿ :قال .﴾ ومن قا هار ا

مات من يومه وقنا بها هو من أهل ا م بل أن ها من،نةـ ومن قا

هو من أهل بل أن يصبح مات وقن بها ليل وهو ا ا .﴾نةـ


214

'Najbolji istigfãr je da rob izgovori: Allãhumme Ente Rabbi lã ilãhe illã Ente, haleqtenĩ we ene 'abduke, we ene 'ala 'ahdike we wa'dike mesteta'tu, e'ũzu bike min šerri mã sana'tu, ebũu leke bi ni'metike 'alejje, we ebũu leke bi zenbĩ, fagfir lĩ, fe innehu lã jagfiru-z-zunũbe illã Ente! - Allahu, Ti si moj Gospodar. Nema boga osim tebe. Ti se me stvorio i ja sam Tvoj rob. Držim se date obaveze i obećanja, koliko mogu. Utječem ti se od zla koje sam počinio. Priznajem blagodat Tvoju prema sebi i priznajem grijeh svoj, pa mi oprosti, jer samo Ti opraštaš grijehe!' - Nakon toga je rekao: 'Ko izgovori ovaj istigfar, čvrsto ubijeđen u ono što izgovara, pa umre taj dan prije smrknuća - bit će stanovnik Dženneta, a ko to izgovori čvrsto ubijeđen u te riječi, pa umre tu noć prije svanuća, bit će, takođe, stanovnik Dženneta'!"343

Jedan od najboljih načina traženja oprosta jeste da osoba, kako kaže, Allahov Poslanik, , u predanju Zejda, :

ند عيز ـبيلى النوم ، قال: ـبيالن معس هدي أنج تمعسقال : من قال﴿ ي ال" : أستغفر ا ا

إل هو إالهـ ه ال القيوم وأتوب إ "،

غفر ن و زحف فر من ا ﴾.

"Ko izgovori: Estagfirullãhellezĩ lã ilãhe illã Huwe-l-Hajju-l-Qajjũmu we etũbu ilejhi! - Molim Allaha Uzvišenog, osim kojeg drugog boga nema, koji je Živi i Vječni, Njemu se kajem (da mi oprosti grijehe i primi pokajanje)!' nakon toga kaže, : 'bit će 343 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 2 - Bãbu efdali-l-istigfãri, hadis br. 6.306; (Vidi:

Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.520-521/h.br.6.306), i u: El-Edebu-l-mufred, hadis br. 617; Tirmizi u Sunen-u, 39 - Kitãbu-d-da'wãt, 16. bãb, hadis br. 3393 (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.193/h.br.3630); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 109 - Bãbu mã jeqũlu izã asbeha, hadis br. 5.070, Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 10 - Sejjidu-l-istigfãr, 9/str.13-14/h.br.9763-64; vidi i hadise br.: 7908, i 10341-42; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 14. bãb, hadis br. 3872; Ahmed u Musned-u, 28/str.334/h.br.17.111, i 28/str.354-355/h.br.17130-31; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ije, 3/str.212-13/h.br.931-32; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 22 - Kitãbu-d-du'ã, 49 - Mã zukire fi-l-istigfãri, 10/str.86/h.br.29930-31; Taberani u Mu'džemu-l-ewset, 1/str.302-303/h.br.1014, i u djelu: Ed-Du'ã, 2/str.936-937/h.br.312; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.164-165/h.br.658; El-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-da'wãt, Bãbu efdali-l-istigfãri, 5/str.93-94/h.br.1308; i drugi.


215

mu oprošteno, pa makar pobjegao i s bojnog polja'!"344

Vjerovjesnik, , je podsticao ljude na traženje oprosta, ali je i sam tražio oprost od Gospodara svemira i time nam pokazao kako to treba činiti, iako mu je Allah Milostivi oprostio i prošle i buduće grijehe. On to jasno, u predanju Ibn 'Umera, , ističe:

نةيأبعدرقال، ب : تمعألا سغر ، ـبياب النحأص كان من و، دحثي رمع نول اهللاقال: قال ،ابسر ،قولاس﴿: ي ها ا يا أ وا إ تو

فإ ،اهللا

أتوب ـ ا وم إلـيه مائ رةـ ة ﴾.

"Allahov Poslanik, , je rekao: 'Ljudi, pokajte se Allahu, jer ja mu se kajem dnevno po sto puta'."345

Buhari bilježi predanje Ebu Hurejre, , gdje Poslanik, , kaže:

واهللا﴿: يقول،سمعت رسول اهللا : قال،عن أبي هريرة إ أل

ستغفر

وم أ،ا ه ا وأتوب إ رةـثـ ر من سبع ﴾.

"Tako mi Allaha, ja oprost tražim od Allaha i kajem Mu se svakodnevno više od sedamdeset puta!"

346 344 Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 135. bãb, hadis br. 3577, i ocjenjuje ga kao garib-

predaju, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.331-332/h.br.3825); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 359 - Bãbu fi-l-istigfãri, hadis br. 1517; Hakim u Mustedrek-u, u: 17 - Kitãbu-d-du'ãi, 1/str.699/h.br.1936, i ocjenjuje ovaj hadis sahih/autentičnim, po šartu (uslovu) dvojice šejhova (Buharije i Muslima) ali ga oni ne navode. S tom ocjenom slaže se i hafiz ez-Zehebi. Bilježe ga još: Taberani u Mu'džemu-l-ewset, 7/str.364/h.br.77368; Bejheqi u El-Esmãu we-s-sifãt, 1/str.128-29/h.br.75; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãl, 4/str.301-302/h.br.790; i drugi.

345 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 12 - Bãbu istihbãbi-l-istigfãri we-l-istiksãri minhu, hadis br. 2702, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.371/h.br.1916); Buhari u El-Edebu-l-mufred, str. 162, hadis br. 621, i u Et-Tãrĩhu-l-kebĩr, hadis br. 1629; Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb, 57 - Bãbu-l-istigfãri, hadis br. 3815, od Ebu Hurejre; Ebu Dawud u Sunenu-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 359 - Bãbu fi-l-istigfãri, hadis br. 1515; Ahmed u Musned-u, 13/str.204/h.br.7794, 15/str.501/h.br.9807, i 29/str.390/ h.br.17847; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.165/h.br.10192; Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, h.br. 29939; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, 1/str.301/h.br.885, i u: Ed-Du'a, 3/str.1616/h.br.1820; i drugi.

346 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 3 - Bãbu istigfãri-n-Nebijji, , fi-l-jewmi we-l-lejleti, hadis br.6307, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.521/h.br.6307); Tirmizi u Sunen-u, 48 - Kitãbu tefsãri-l-Qur'ãni, 47 - Bãbu we min sũreti Muhammed, hadis br. 3259, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.84/h.br.3489); Ibn Madže u Sunen-u, 33 - Kitãbu-l-edeb,►


216

Nesai bilježi predanje Ibn 'Umera, امهناهللا ع ضير, u kojem navodi:

ي ال ﴿ :يقول أنه سمع رسول اهللا رضي اهللا عنهما، عمر ابن عن أستغفر اهللا ا

ك إلـه إال هو ال القيوم و أتوب إ ﴾، قومل أن يلس قبجة،في المرمائة م .

"da je čuo da Vjerovjesnik, , prije nego bi napustio neki skup, stotinu puta prouči: 'Estagfirullãh Ellezĩ lã ilãhe illã huwe-l-Hajju-l-Qajjũmu we etũbu ilejhi' - Molim Allaha Uzvišenog, osim kojeg drugog boga nema, koji je Živi i Vječni, Njemu se kajem (da mi oprosti grijehe i primi pokajanje)!" 347

Koliko su pokajanje i istigfãr značajni dovoljno je navesti riječi Allahovog Poslanika, , koje govore koliko Allah Uzvišeni voli pokajanje Svoga roba i koliko mu se obraduje.

'Abdullah b. Mes'ud, , kaže da je čuo Allahovog Poslanika, , kako govori:

ة ﴿ :لوقي، سمعت رسول اهللا :اهللا ابن مسعود قال عن عبد أشد فرحا بتو

مؤمن من رجل بده ا

هلكة ة أرض دو

معه راحلته عليها، طعامه

ابه، و يقظ وقد ذهبت نام فاس طلبها ، ه العطش ح أدر م قال، :أرجع إ

يه ي كنت م ا فأنام وت ح أ

فوضع، رأسه

ساعده يقظ وعنده موت، فاس

راحلته عليها ، ابه زاده وطعامه و فا، أشد

ة فرحا بتو عبدال مؤمن ا من ه ذا براحلتـ

ه و زاده ﴾. "Allah se više obraduje pokajanju Svog roba vjernika nego čovjek koji u pustoj, neplodnoj i sušnoj zemlji sa sobom vodi jahlicu na kojoj su njegova hrana i piće. U takvoj zemlji čovjek je zaspao, probudio se i vidio da mu nema jahalice. ► 57 - Bãbu-l-istigfãri, hadisi br. 3816 i 3817; Ahmed u Musned-u, 13/str.204/had.br.7793, i

14/str.191/h.br.8493; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.165/h.br.10194; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 8/str.329/h.br.8770; i drugi.

347 Ibn Hadžer el-'Asqalani, sa dobrim lancem prenosilaca, Fethu-l-Bari (komentar na Buharijin Sahih), 11/121, u komentaru na hadis br.6307. Osim Nesaije bilježe ga: Tirmizi, Ebu Dawud i Hakim, u sličnoj verziji, bez spominjanja učenja stotinu puta. Vidi fusnotu 344.


217

Tražio ju je sve dok nije ožednio, a potom je rekao: 'Vratit ću se na mjesto na kojem sam bio i spavat ću dok ne umrem.'

Stavio je glavu na svoju nadlakticu da umre. Kad se probudio, vidio je uz sebe svoju jahalicu na kojoj su bili njegova hrana i piće. Allah se više obraduje pokajanju Svog roba vjernika nego taj čovjek koji je pronašao svoju jahalicu i opskrbu."

348 U drugom predanju ovog hadisa, od Enesa b. Malika, , koji

veli da je Allahov Poslanik, , u vezi ovog čovjeka još kazao:

إذا هو...﴿ : قال رسول اهللا: قال مالكعن أنس بن بها قائ ، مةـ

عنده ،

ها طا فأخذ م قال من ش، فرح الدةـ ك: بدي و أنا ر لهم أنت ا ،

أخ طأ شـ

فرحدة الـ ﴾. "…ugledao je svoju kamilu pred sobom, a zatim je od jačine ushićenja (velike radosti) rekao: 'Allahu moj! ja sam Tvoj gospodar a Ti si moj rob!' Pogriješivši od prevelike radosti."

348a

Inače, čovjek nikada ne smije gubiti nadu u Allahovu milost, već ce svaki momenat svoga života koristiti da se umili svome Gospodaru. Zar čovjek može izgubiti nadu u Allahovu milost i njegov oprost nakon predanja Ebu Se'ida el-Hudrija, , u kojem Vjerovjesnik, , kaže: 348 Muslim u Sahih-u, u više verzija, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 1 - Bãbu fi-l-haddi 'ale-t-tewbeti

we-l-ferehi bihã, hadisi br. 2744-47, i ovo je njegov text hadisa, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.372/h.br.1917); Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-de'awãt, 4 - Bãbu-t-tewbeti, h.br.6308, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.522/h.br.6308); Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu sifeti-l-qijãmeti, 49. bãb, hadis br. 2498; Ibn Madže u Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhd, 30 - Bãbu zikri-t-tewbeti, hadis br. 4249; Ahmed u Musned-u, 6/str.131-132/ h.br.3627-3628, i od Nu'man b. Bešira, , u: 30/str.358/h.br.18408, 30/str.374/h.br.18423; Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-reqãiq, 19 - Allahu efrehu bi tewbeti-l-'abdi, hadis br.2728; Ibn Hibban u svom Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 2 - Bãbu-t-tewbeti, 2/str.384/h.br.618; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.474-475/had.br.1302, i 13/str.271-272/had.br.7285; Bejheki u El-Esmãu we-s-sifãt, 2/str.419/h.br.995; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu-t-tewbeti, 5/str.85-88/h.br.1302-1303; i drugi.

348a Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 1 - Bãbu fi-l-haddi 'ale-t-tewbeti we-l-ferehi bihã, hadis br. 2747.


218

نريعدعيد الخأبي س ، ولأنساهللار م ﴿ : قال بل ن يمن ن ن أعلم أهل األرض فدل راهب فسا فسأل سع سعة و تل رجل

قال إنه فأتاه ة هل من تو فسا سع سعة و تل قال؟ قتله . ال:

فكمل به مائة ن أعلم أهل األرض. م سأل

قال، م فدل رجل :

ة هل من تو فس تل مائة إنه ق؟ ة:ال و نه و ا ول ب عم ومن ، بد عبدون ا فا ذا فإن بها أناسا طلق إ أرض كذا و ا

ا معهم وال

ها أرض سوء ترجع إ أرضك فإ

طلق ح إذا نصف الط. فا

ق أتاه ر رح ة ا الئ يه موت فاختصمت ا ة العذابـ الئ مة و

قالت ،

ة ر ة ا الئ جاء تائبا مقبال بقلبه إ ا:

ة العذاب ، الئ وقالت

ط ا عمل خ م إنه فأ.

لك صورة آد تاهم نهم فجعلوه ب قال. : سوا ما ب األرض فإ أي ق

هو ـ ن أد تهما قاسوه فوجدوه أد ،

رح ة ا الئ قبضته إ األرض ال أراد

مةـ ﴾. "Davno prije vas, bio je jedan čovjek koji je ubio devede-set devet osoba, pa je upitao za najučenijeg čovjeka na svijetu, te su ga uputili na jednog pobožnjaka. On ode do spomenutog pobožnjaka i reče mu da je ubio devedeset devet osoba, pa ga onda upita, ima li za njega oprosta od Allaha. Na to mu pobožnjak reče da za njega nema oprosta. Čovjek ustade, ubi tog pobožnjaka i broj ubijenih namiri na stotinu.

Zatim je ponovo upitao za najučenijeg čovjeka na svijetu, pa ga uputiše na jednog učenjaka, kome je on otišao i ispričao da je ubio stotinu osoba, a zatim ga upita ima li za njega tevbe? Učenjak mu na to reče: 'Svakako! Ko te sprečava da učiniš tevbu?! Idi u tu i tu zemlju, u njoj žive ljudi koji iskreno Allahu robuju, pa im se i ti pridruži u njihovom robovanju, i nipošto se ne vraćaj u svoju


219

sredinu, jer je ona pokvarena'. Čovjek se uputi ka toj zemlji, ali ga negdje na pola

puta zadesi smrt. O njemu nastade spor između meleka milosti i meleka kazne. Meleki milosti rekoše: 'On je došao kao pokajnik od grijeha i srcem svojim okrenut prema Allahu!'

Meleki kazne rekoše: 'On nikada nije učinio nijedno dobro djelo!'

Tada melekima stiže jedan melek u ljudskom liku, koga oni uzeše za sudiju da im presudi. Melek sudija im reče: 'Izmjerite rastojanje između jednog i drugog mjesta, pa kojem od njih bude bliži, njemu i pripada'.

Meleki izmjeriše rastojanje i ustanoviše da je bliži zemlji kojoj je bio krenuo, te ga uzeše meleki milosti."349

Značajno je napomenuti da Allah danonoćno prašta. Zašto ne iskoristiti takvu mogućnost i ne upotrijebiti jezik za izgovaranje istigfara, prije nego Sunce grane sa zapada ili prije nego što duša zapne u grlu.

Ebu Mũsã, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao:

نى عوسأبي م ،ن النبيـع عز و جلا إن﴿ : قال سط يده ـ ي

ء ا توب ليل با هارـ

و ، سط يده باـ توب مـ هار ليلـ ء ا ،

هاع اـلـط ح شمس من مغر

﴾. "Allah Uzvišeni pruža Svoju ruku noću da oprosti onome ko je zgriješio danju. I On ispruži Svoju ruku danju da oprosti

349 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 8 - Bãbu qabũli-t-tewbeti-l-qãtili we in kesure

qatluhu, hadis br. 2766 (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.387-388/h.br.1919); Buhari u Sahih-u, 60 - Kitãbu ehãdĩsi-l-enbijãi, 54. bãb, hadis br. 3470, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.1041/h.br.3470); Ibn Madže u Sunen-u, 21 - Kitãbu-d-dijãt, 3 - Bãbu hel li qãtili mu'minin tewbetun, hadis br. 2622; Ahmed u Musned-u, 17/str.244-245/h.br.11154, i 18/str.219-220/h.br.11687; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiqi, 2 - Bãbu-t-tewbeti, 2/str.376-377/h.br.611; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 2/str.305-306/h.br.1033, (i h.br.1356); Ibn Ebi Šejbe u Musannef-u, 12/str.130/h.br.35223; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr, h.br.867; a slično bilježi i el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-r-riqãq, 14/str.383/h.br.4185; i drugi.


220

onome ko je zgriješio noću, sve dok Sunce ne izađe sa zapada."

350

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , rekao: نة عريرأبي ه ،ول اهللا: قالسقال ر : ﴿ط بل أن من تاب لع ـ

ها تاب ا عليه شمس من مغر ا

﴾. "Ko se pokaje prije nego Sunce izađe sa zapada, Allah će mu oprostiti."

350a

'Abdullah b. 'Umer, امهناهللا ع ضير, prenosi da je Poslanik, , rekao:

غرغر نإ﴿ :قال بيـعن الن، بن عمرا عن م ة العبد ما قبل تو ا ﴾. "Allah Uzvišeni, uistinu, prima pokajanje Svoga roba, sve dok mu duša ne stigne u grlo!" 351

Saosjećanje i milost majke spram svoga djeteta svima je poznata. Majka je spremna sve učiniti za svoje dijete, pa čak i svoj život žrtvovati! Međutim, Allahova milost prema Njegovim robo-vima nadvladava saosjećanje i milost majke spram svoga djeteta.

350 Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 5 - Bãbu qabũli-t-tewbeti mine-z-zunũbi, hadis

br. 2759, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.389/h.br.1921); Ahmed u Musned-u, 19/str.295/h.br.19529, i 19/str.396/h.br.19619; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 54 - Kitãbu-t-tefsĩri, 10/str.97-98/had.br.11116; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 1/str.395/had.br.492; Bejheqi u El-Esmãu we-s-sifãt, 2/str.131/h.br.699; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu-t-tewbeti, 5/str.82/h.br.1298; i drugi.

350a Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 12 - Bãbu istihbãbi-l-istigfãri we-l-istiksãri minhu, hadis br. 2703, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.389/h.br.1920); Ahmed u Musned-u, 15/str.64/had.br.9130, 15/str.313/had.br.9509, 16/str.264/h.br.10419, i 16/str.342/h.br.10581; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 54 - Kitãbu-t-tefsĩri, 10/str.97/h.br.11115; Ibn Hibban u svom Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 2 - Bãbu-t-tewbeti, 2/str.396/h.br.629; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, Bãbu-t-tewbeti, 5/str.83/h.br.1299; i drugi.

351 Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 107 - Bãbu fĩ fadli-t-tewbeti, hadis br. 3537, i ocjenjuje ga kao hasen-garib, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.300/had.br.3780); Ibn Madže u svom Sunen-u, 37 - Kitãbu-z-zuhdi, 30 - Bãbu zikri-t-tewbeti, hadis br. 4253; Ahmed u Musned-u, 10/str.300/had.br.6160, i 10/str.461/had.br.6408; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiqi, 2 - Bãbu-t-tewbeti, 2/str.395/h.br.628; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.462/h.br.5609, i 10/str.81/h.br.5717. Bilježi ga još: Hakim u Mustedrek-u, 40 - Kitãbu-t-tewbeti, 4/str.389/h.br.7740, ocjenjujući ga sahih/autentičnim. S tom ocjenom se slaže i hafiz ez-Zehebi. Šejh Albani ovaj hadis smatra hasen/dobrim. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.386/h.br.1903.)


221

'Umer b. el-Hattab, , prenosi: نطاب عن الخب رمع ،لى ق : قالع ول اهللادمسر يببيف ،سبالس أة منرإذا ام

تدجغي إذا وتبيتبا في السبيط صبب هقتفألص هذتاأخنه،هتعضأر ا فقال ولنأترون هذه﴿: رسول اهللا

ار؟ ها ا مرأة طارحة و ا وهي واهللاال: لناق ﴾ أرحم بعباده من ه﴿: تطرحه، فقال تقدر على أن ال مرأة بوـ ذه ا

.﴾ها

"Allahovom Poslaniku, , je dovedeno roblje. Među njima je bila jedna žena koja je tražila svoje dijete. Kada ga je našla među robljem, uzela ga je, prislonila ga uz stomak i podojila.

Tada nas je Allahov Poslanik, , upitao: 'Šta mislite da li bi ova žena bacila svoje dijete u vatru?'

Odgovorili smo: 'Ne, tako nam Allaha ona to ne bi učinila kada bi to mogla izbjeći.'

Allahov Poslanik, , je rekao: 'Allah je milostiviji prema Svojim robovima nego ova majka prema svom djetetu'."352

Na temelju izloženog jasno se uočava da Allah Plemeniti toliko voli Svoje robove da im prašta i najveće grijehe, pod uvjetom da Ga zamole i zatraže oprost od Njega. U hadisi-qudsijji, koju od Allahovog Poslanika, , prenosi njegov vjerni drug Enes b. Malik, , stoji:

نسعنأنالك بم ، ول اهللا :قالسر تمعس قولبارك ﴿ : ي قال ا

عا و ن آدم إنك ما: يا ا فرت دعوت ورجوت يك و ن ك ما

سماء ال نان ا ك و بلغت ذنو ن آدم ، يا ا أبا

ك فرت م استغفرت

ن آدم الو ، يا ا أبا

م لقيت ت بقراب األرض خطايا و أت إنك

ال

ك تك بقرابها مغفرة ئا ألت ش

﴾.

352 Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edeb, 18. bãb, hadis br. 5999, (Vidi: Buharijeva zbirka

hadisa, 4/str.345-346/h.br.5999); Muslim u Sahih-u, 49 - Kitãbu-t-tewbeti, 4 - Bãbu fĩ si'ati rahmetillãh, hadis br. 2754, i ovo je njegov text, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.392/h.br.1926); Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.232/h.br.3011; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 14/str.378-379/had.br.4181; Bejheki u El-Esmãu we-s-sifãtu, 2/str.457/had.br.1039; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Husnu-z-zanni billãhi, str.21-22, h.br.18; i drugi.


222

"Allah Uzvišeni kaže: 'O čovječe, sve dok Me budeš molio i zatražiš da ti oprostim (nadajući se oprostu), Ja ću ti oprostiti, i neću se obazirati ni na šta! O čovječe, kada bi tvoji grijesi do neba doprli, pa Me zamoliš da ti oprostim, Ja ću ti oprostit, i neću se obazirati ni na šta! O čovječe, kada bi mi došao sa grijesima kolika je Zemlja, a onda Me sreo ne pripisujući Mi nikakva sudruga (ne čineći Mi širk), Ja bih ti koliko je ona oprosta dao'!" 353

353 Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 110 - Bãbu fĩ fadli-t-tewbeti we-l-istigfãri, hadis

br. 3540, i ocjenjuje ga kao garĩb-predanje, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.302-303/h.br.3785); Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-reqãiq, 72 - Bãbu izã teqarrebe-l-'abdu ilallãhi, hadis br.2788; Ahmed u Musned-u, 35/str.240/h.br.21311, 35/str.296/h.br.21368, 35/str.375/h.br.21472, i 35/str.398/h.br.21505; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 2/str.336/h.br.1011; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 4/str.315/h.br.4305. Šejh Albani ga uvrštava u sahĩh/vjero-dostojne predaje. (Vidi: Silsiletu-l-ehãdĩsi-s-sahĩhati, 1/249-250, hadis br. 127).

-Slično ovom bilježi i: Muslim u Sahih-u, u zadnjem dijelu hadisi-qudsijje, hadis br.2687; Ibn Madže u Sunen-u, u zadnjem dijelu hadisa br. 3821; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-d-de'awãt, 5/str.75/h.br.1292. Slično ovom hadisu, u nešto kraćoj verziji, bilježi i Ibn Hibban u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-ĩmãn, 4. bãb, 1/str.462-463/h.br.226; i drugi.


223

Salavat na Vjerovjesnika,

Salavat na Allahovog Poslanika, , ibadet je naređen kur'anskim ãjetom, gdje Allah Uzvišeni kaže:

إن هللا وملٱ ـ تهـكـ يصلون ع ۥ لنٱ بيـ ا أـي

ين آمنوٱ صلو ا عليه وسل ا سليما ا مو ﴿٥٦﴾

"Allah i meleki Njegovi donose salavat na Vjerovjesnika. O vjernici, donesite i vi na njega

salavat i šaljite mu pozdrav (selam)!" 354 Kolika je čast za jednog običnog Allahovog roba, sićušnog

čovjeka, da čini ono što čine Allah - Gospodar svjetova i Njegovi meleki, da blagosilja Allahovog poslanika, Muhammeda, ! Allahovo donošenje salavata na Poslanika, , kako napominje Ebu-1-'Ãlije, je Njegovo hvaljenje Vjerovjesnika, , u prisustvu meleka, dok blagosiljanje i donošenje salavata, što cine meleki, označava njihovu dovu i molbu za njega. Slično promišlja i čuveni Sufjan es-Sewri, kada tvrdi da Allahov salavat predstavlja milost, dok salavat meleka predstavlja istigfãr!355

Ajet koji je naprijed citiran nedvojbeno ukazuje na visoki položaj i poziciju Allahov Poslanika, , kod Gospodara svjetova i Njegovih meleka, s obzirom da ga oni blagosiljaju i donose salavat na njega. Allah Uzvišeni, uz to, nareduje i nižem svijetu da ga i on blagosilja i pozdrave mu šalje, pa da tako, u hvaljenju Allaha učestvuju oba svijeta: i viši i niži!356

Ne čudi onda što Sehl b. 'Abdullah smatra da je salavat na Vjerovjesnika, , najvrijedniji ibadet; 'Umer b. el-Hattab, , smatra da se dova zadržava ispred nebeskih kapija i ne doseže do 354 Prijevod značenja, sura El-Ahzãb, 56. ajet. 355 Uporedi: Tefsir ibn Kesir (izdanje na bosanskom jeziku), str. 1080; Muhammed 'Ali es-Sabuni,

Safwetu-t-tefãsir, 12/71; Tirmizi, Es-Sunen, 2/356, i Ahmed Ferid, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 111.

356 Pogledaj: Tefsir ibn Kesir (izdanje na bosanskom jeziku), str. 1080; Bistro more pobožnosti i suptilnosti, str. 111, i Mensur Valjevac, Vrijednost i značaj donošenja salavata, str. 8.


224

nebesa sve dok se salavat na Poslanika, , ne donese. Sulejman ed-Darani nas upućuje da proučimo jedan salavat prije nego nešto zamolimo Allaha Uzvišenog, a da drugi proučimo nakon naše dove, pa, budući da Allah Plemeniti prima salavate, možemo očekivati da neće odbiti ono što od Njega tražimo, a što je sadrža-no u formi naše dove i potrebe između ta dva salavata.357

U hadiskim zbirkama navedeni su brojni hadisi koji podstiču vjernike da izgovaraju i uče salavate na posljednjeg Allahovog Vjerovjesnika i Miljenika, . Evo samo nekih primjera:

'Abdu-r-Rahman b. 'Awf, , kazuje:

نف عون عن بمحد الربع ،قال : بيالن تيأتوهو اجدفأطال ،س ،ودجلقيت...﴿ : قال...الس ل ج

قال إ:

أ

قول ك أن ا من ص : "

عليك صليت عليه من سلم عليك سلمت عليه و، :و في لفظ اآلخر. ﴾ فسجدت شكرا...﴿ ﴾.

"Došao kod Allahovog Poslanika, , zatekavši ga na neobično dugoj sedždi... Pa mi je nakon toga rekao: "Došao mi je melek Džibril i rekao: 'Donosim ti radosnu vijest da je Allah rekao: 'Ko na tebe donese salavat, ja ću njega blagoslo-viti, i ko tebi selam pošalje, ja ću njemu poslati'!'

a u drugom rivajetu (sa dodatkom) stoji, da je on, , rekao: "...'pa sam iz zahvalnosti prema Allahu sedždu učinio'!"358

Dakle, radi se o tome da će meleki blagosloviti onoga ko blagoslovi Poslanika, . U predanju Ebu Hurejre, , navodi se da će i Allah, , čak deseterostruko blagosloviti svakog vjernika, ukoliko on blagoslovi (donese salavat na) Allahovog Poslanika, :

357 Pogledaj zanimljivu elaboraciju o vrijednosti salavata: El-Qurtubi, El-Džãmi'u li ahkãmi-

l-Qur'ãn, 14/str.225. Pogledaj, također: Mensur Valjevac, cit. djelo, str. 27. 358 Ahmed u Musned-u, 3/str.200-201/h.br.1662 i 1664; Hakim u Mustedrek-u, 4 - Kitãbu-s-

salãti, 5 - Bãbu-t-te'mĩni, 1/str.332/h.br.813, i ocjenjuje ovu predaju sahih, i ovo je njegov tekst. Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.125-126/h.br.1456; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Eš-Šukru lillãhi, , str.56, h.br.135; i drugi.


225

نة عريرأبي ه ، ول اهللاسأن ر من ص واحدة﴿: قال ص ا ،

ا عليه ع صنم﴿ :ويف لفظ آخر.﴾ بتك...﴿ : آخرويف لفظ ،﴾...ةالص ا عه ب نه...﴿ :آخر لفظ ويف .﴾اتنس ح و حط ع خطيئا .﴾ت

"Ko mene blagoslovi (donese salavat na mene) jednom, Allah će njega blagosloviti deset puta." 359

A u tri druga rivajeta stoji: "Ko me blagoslovi salava-tom (donese salavat na mene)."

359a a drugi sa dodatakom: "...biće mu upisano za njega deset hasenata."

359b i treći sa: "...biće mu zbog njega izbrisano deset loših djela." 359c

'Abdullah b. Mes'ud, , prenosi da je Poslanik, , najavio: نود ععسن مد اهللا ببع ، ول اهللاسأن ر أو ال﴿ : قال

اس نـ يوم

القيامة أـ

رهم ـثـ صال .﴾ة"Na Sudnjem danu najpreći će mi biti oni ljudi koji su najviše donosili salavat na mene." 360 359

Muslim u Sahih-u, 4 - Kitãbu-s-salãti, 17 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , ba'de-t-tešehhudi, hadis br. 408, i ovo je njegov tekst; Buhari u El-Edebu-l-mufred, 280 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 643, i u: 281 - Bãbu men zukire 'indehu-n-Nebijju, , felem jusalli 'alejhi, hadis br. 645; Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 359 - Bãbu fi-l-istigfãri, hadis br. 1530; Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-reqãiq, 58 - Bãbu fĩ fadli-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 2772; Ahmed u Musned-u, 14/str.444/h.br.8854, 14/str.466/h.br.8882, i 16/str.197-198/h.br.10287; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 501 - Fadlu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , 2/str.77/h.br.1220/-21; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.187/h.br.906; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.380/h.br.6495; i drugi.

a) Tirmizi u Sunen-u, 3 - Ebwãbu-l-witri, 352 - Bãbu: mã džãe fi fadli salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 485, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.2/str.269/h.br.483); Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 501 - Fadlu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , 2/str.77/h.br.1221; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.185-186/h.br.904;

b) Ahmed u Musned-u, 12/str.520/h.br.7561, 13/str.7/h.br.7562; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.186-187/h.br.905;

c) Buhari u El-Edebu-l-mufred, 280 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 643; Ahmed u Musned-u, 19/str.57/h.br.11998; Ibn Hibban u Sahih-u, 3/str.185-186/h.br.904;

360 Tirmizi u Sunen-u, 3 - Ebwãbu-l-witri, 352 - Bãbu: mã džãe fi fadli salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 484, i ocjenjuje ga hasen/dobrim. (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, 2/str.269/ h.br.482); Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.192/h.br.911; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 8/str.427-28/h.br.5011; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, h.br.306, i u Musannef-u, 29 - Kitãbu-l-fedãili, 1.bãb, 11/str.56/h.br.32322; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.129/h.br.1462; i u Ed-Du'ã, h.br.141; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , 3/str.196-197/h.br.686; i dr.


226

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Miljenik, , poručio:

بورا﴿ : قال رسول اهللا : قال،عن أبي هريرة م يوت علوا ال ال و ،

ي علوا ق و صلوا فإن صال ؛داي

بلغ حيث كنتم م ت ﴾.

"Ne pravite od svojih kuća kaburove, i ne pravite od mog kabura mjesto za svetkovanje, već donosite salavate na mene i selame mi šaljite, jer će mi vaši salavati i selami stići, ma gdje vi bili!" 361

Ebu Hurejre, , prenosi da je Allahov Poslanik, , upozorio: ف رجل ذكرت عنده ﴿: قال رسول اهللا : قال عن أبي هريرة رغم أ

فلم سصل

بل أن ، سلخ م ا ضان ف رجل دخل عليه ر و رغم أ

غفر ف رجل أدرك عنده أبواه الك ف، و رغم أ

م يدخاله ال . ﴾نةـ"Ponižen i osramoćen bio čovjek kod koga se ja spomenem, a on ne donese salavat na mene; ponižen i osramoćen bio čovjek koji dočeka ramazan, pa mu ramazan prođe a ne bude mu oprošteno, i ponižen i osramoćen bio čovjek kod kojeg roditelji dočekaju starost, a oni (njegova poslušnost i dobročinstvo prema njima) ga ne uvedu u Džennet!"

362

361 Ebu Dawud u Sunen-u, 5 - Kitãbu-l-menãsik, 97 - Bãbu zijãreti-l-qubũri, hadis br. 2042;

Ahmed u Musned-u, 14/str.403/h.br.8804; Taberani u Mu'džemu-l-ewset, 8/str.81/h.br.8030. Ovaj hadis imam Newewi ocjenjuje sahih/autentičnim. (Provjeri: Rijadu-s-salihin, str.413, hadis br.1401). Bilježi ga još: Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 12/str.131/h.br.6761, (sa slabim senedom) , preko 'Alije b. Ebi Tãliba, , ali je hadis došao preko više puteva koji ga time ojačavaju, i još u: 1/str.361-362/h.br.468;

362 Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 101 - Bãbu qawli Resũlillãhi, : «Ragime enfu redžulin», hadis br. 3.545, i ocjenjuje ga kao hasenun-garibun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.306/h.br.3790). Ovaj hadis Albani smatra sahih. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.659/h.br.3510). el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-s-salãti, Bãbu fadli-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , 3/str.198-199/h.br.689; El-Mizzi u Tehzĩbu-l-kemãli, 9/str.52-54/h.br.1848; i dr. (Kod drugih priređivača hadiskih zbirki je spomenuta verzija hadisa u kojoj se kaže da je Resulullah, , bio na minberi i rekao slično navedenom, sa drugačijim redosljedom.) Bilježe ga: Buhari u El-Edebu-l-mufred, hadisi br. 644 i 646; Muslim u Sahih-u, kao dio hadisa, hadis br. 2552; Ibn Hibban u Sahih-u, u više poglavlja: 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijjeti, h.br. 908, i slično u h.br.907; isto tako u: 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 4 - Bãbu haqqi-l-wãlidejni, hadis br. 409; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 10/str. 328/h.br.5922; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 8/str.113/h.br.8131, i 9/str.17/h.br.8994; i dr.


227

Jedan od uvjeta za Poslanikov, , šefã'at na Sudnjem danu je upravo donošenje salavata na njega na ovom svijetu. 'Abdullah b. 'Amr, , prenosi da je Vjerovjesnik, , rekao:

فإنه من ص ...﴿ : يقولأنه سمع النبي، عن عبد اهللا ابن عمرو بن العاص

صالة ص اهللا عليه بها عش وسيلة،راـ م سلوا ا ا ها ، فإ لة

ا بـ نة ال ي إال لعبد من ع باد اهللا ون أنا هو، و أرجو أن أ من سأل ،

وسيلة حل ا شفاعة ت ا ﴾. "Ko donese salavat na mene, Allah će (za taj jedan salavat) donijeti na njega deset salavata, zatim molite za mene el-wesĩleh, a to je najviši stupanj (položaj) u Džennetu, - neće ga dostići osim jedan od Allahovih robova -, a ja se nadam da ću ja biti taj; pa onaj ko moli za mene el-wesĩleh, zaslužio je šefã'at (da se za njega zauzmem na Sudnjem danu)."

363

Inače, osoba u čijem prisustvu se spomene Poslanikovo, , ime, a ona ne donese salavat na njega, okarakterizirana je škrtom. O tome Vjerovjesnik, , u predanju 'Alije b. Ebi Taliba, , kaže:

خ﴿ :ول اهللا قال رس: قالعن علي بن أبي طالب ا ي مـ يل ا ن ـذكرت ع ده فلم يـنـ صل عـ

.﴾يـلـ

"Škrtac je onaj u čijem prisustvu ja budem spomenut, a on ne donese salavat na mene!" 364 363 Muslim u Sahih-u: 4 - Kitãbu-s-salãti, 7 - Bãbu istihbãbi-l-qawli misle qawli-l-mu'ezzin,

hadis br. 384; Tirmizi u Sunen-u, 50 - Kitãbu-l-menãqibi 'an Resũlillãhi, , 3. bãb, hadis br. 3614; Ahmed u Musned-u, 11/str.128/h.br.6568; Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 36 - Bãbu mãĩ jeqũlu izã semi'a-l-mu'ezzin, hadis br. 523; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 2 - Kitãbu-s-salãti, 711 - Es-salãtu 'ale-n-Nebijji, , be'ade-l-ezãni, hadis br. 1654; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 7 - Bãbu-l-ezãni, 3/str.588-590/h.br.1690-1692; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, od 'Abdullaha b. 'Abbãsa, , 1/str.198-199/had.br.633; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, od Ebu Hurejre, , 11/str.298/h.br.6414; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 2/str.284-285/h.br.421; i dr.

364 Tirmizi u Sunen-u. 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 114. bãb, hadis br. 3.546, i ocjenjuje ga kao hasenun-sahihun-garibun, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7/str.306-307/h.br.3791); Ahmed u Musned-u, 3/str.257-258/h.br.1736; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 53 - Kitãb: 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 25 - Men behĩlu, 9/str.28/h.br.9800-02, vidi isto u: 7/str.291/h.br.8046; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitabu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.189-190/hadis br.909;►


228

Imam Tirmizi napominje da treba bar jedanput u toku sijela ili sastanka donijeti salavat na Poslanika, .365

U suprotnom, zažalit će svako od nas na Sudnjem danu što to nije činio, kao što se navodi u predanju Ebu Hurejre, , gdje Vjerovjesnik, , nagovještava:

نةيأب عريره ول اهللا : قالسقال ر : ﴿ م يذكروا لسا ما جلس قوم

يه ا م، و ي يصلوا ن هم ن إال عليهم ترة

إن شاءف ، هم، و إن عذ

شاء هم رف ﴾. "Nijedna se grupa ljudi neće sastati i posjediti - bez spo-minjanja Allaha i donošenja salavat na Vjerovjesnika, , - a da zbog tog svog sastanka neće na Sudnjem danu zažaliti. Ako Allah htjedne, On će im oprositi, a ako htjedne, kaznit će ih!"

366

Inače, salavate na Vjerovjesnika, , možemo učiti u namazu, na tešehhudu, prije predavanja selama, a možemo to činiti i van namaza, u različitim vremenskim intervalima. Najbolja forma za izražavanje salavata je upravo ona koju je preporučio Allahov Poslanik, . Najpoznatiji je, u islamskoj literaturi često spominjani salati-ibrahimijja, koji mi učimo na posljednjem tešehhudu u namazu. Buharija, Muslim i mnogi autori hadiskih zbirki od 'Abdu-r-Rahmana b. Ebi Lejle, prenose da kaže:

►Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr-u, 3/str.137/h.br.2885; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u,

12/str.148/h.br.6776; Hakim u Mustedrek-u, 1/549. Albani ga ocjenjuje sahih/ vjerodo-stojan. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'u-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.557/h.br.2878). Bilježe ga i: Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 2/str.292/h.br.791; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.132/h.br.1467.

365 Vidi: Es-Sunen, 5/515. 366 Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-de'awãt, 8 - Bãbu: fi-l-qawmi jedžlisũne we lã juzkerũne

Allãhe, hadis br. 3380, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 7/str.184-185/h.br.3617); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 31. bãb, hadis br. 4855-56, i još u hadisu 5059; Ahmed u Musned-u, hadisi br. 9052, 9583, 9764, 9843, 10422; Albani ovaj hadis ocjenjuje sahih. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/981, hadis br. 5607). U ovoj i sličnoj verziji bilježe ga još i: Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 9/str.155-157/h.br.10164-10171; Ibn Hibban u Sahih-u, 2/str.351-353/h.br.590-592, a sličnoj u h.br.853; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, hadis br. 7751; Ebu Dawud et-Tajalisi u Musned-u, 4/str.73/h.br.2430; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.132-133/h.br.1468; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.27/h.br.1254; i dr.


229

نلى عن أبي لين بمحد الربني : قال،عةلقيرجن عب بأهدي أال((: قالف ،كع سألنا رسول :بلى فأهدها لي، فقال: ؟ فقلتلك هدية سمعـتها من النـبي

كيف مناعل قد فإن الله،الصالة عليكم أهل البيت كيف ،يا رسول اهللا :فقلنا اهللا

وا﴿ :؟ قالم عليكنسل قو لهم : اصل مد و مد آل كما، صليت

إبراهيم و آل إبراهيم يد، يد إنك لهم . بارك ا

مد و مد آل كما ، ت بار إب راهيم و آل إبراهيم يد، يد إنك

﴾. "Sreo me je Ka'b b. 'Udžre i upitao: 'Zar da ti ne poklonim jednu hediju o kojoj sam čuo od Vjerovjesnika, ?!' Odgovorio sam: 'Svakako, pokloni mi je!' On je rekao: 'Pitali smo Allahovog Poslanika, : 'Allahov Poslaniče, Allah nas je poučio kako da selam dostavljamo, ali kako se donosi salavat na vas, Poslanikovu porodicu?!' Poslanik, , je rekao: 'Recite: 'Allãhumme salli 'alã Muhammedin we 'ala ãli Muhammed, kemã sallejte 'alã Ibrãhĩme we 'alã ãli Ibrãhĩme, inneke hamĩdun medžĩd. Allahumme bãrik 'alã Muhammedin we 'alĩ ãli Muhammed, kemã bãrekte 'alã Ibrãhĩme we 'alã ãli Ibrãhĩme, inneke hamĩdun medžĩd.' Allahu moj, blagoslovi Muhammeda i njegov porod kao što si blagoslovio Ibrahima i Ibrahimov porod. Ti si, uistinu, hvaljen i poštovan. Allahu moj, daj berićet Muhammedu i porodu njegovom kao što si ga dao Ibrahimu i Ibrahimovom porodu. Ti si, uistinu, hvaljen i poštovan'." 367 367 Buhari u Sahih-u, 60 - Kitãbu-l-ehãdisi-l-enbijãi, 10. bãb, hadis br. 3370; i u drugim

poglavljima, hadisi br. 4797 i 6357, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.964/h.br.3370, 3/str.778-779/h.br.4797, i 4/str.547-548/h.br.6357); Muslim u Sahih-u: 4 - Kitãbu-s-salãti, 17 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , ba'de-t-tešehhudi, hadis br. 405-407; Tirmizi u Sunen-u, 48 - Kitãbu-t-tefsĩr, 34. bãb, hadis br. 3220, u kraćoj verziji h.br. 483, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.52/h.br.3450, i knj.2/str.266-267/h.br.482); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 182 - Bãbu-s-salati 'ale-n-Nebijji, , ba'de-t-tešehhudi, hadisi br. 976 i br.979; Ahmed u Musned-u, 30/str.57-58/h.br.18133, i hadisi br.: 18104-05, 18127, a slično u br.11433; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 2 - Kitãbu-s-salati, 498 - Kejfe-s-salãtu 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 1212; Ibn Madže u Sunen-u, 5 - Kitãbu iqãmeti-s-salãti, 25 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis br. 904-905; Ibn Hibban u Sahih-u, 7 - Kitãbu-r-reqãiq, 9 - Bãbu-l-ed'ijeti, 3/str.193/h.br.912; i dr.


230

U drugom predanju se kaže: لهم﴿ ا

صل مد و ته أزواجه و ذر

كما، صليت آل إبراهيم بارك و ،

مد تهو أزواجه و ذر

كما ، ت بار آل إبراهيم يد، يد إنك ﴾.

'Allahumme salli 'alã Muhammedin we ezwãdžihi we zurrijjetihi kemã sallejte 'alã ãli Ibrãhime, we bãrik 'ala Muhammedin we ezwãdžihi we zurrijjetihi kemã bãrekte 'alã ãli Ibrãhime, inneke hamĩdun medžĩd'. - Allahu moj, blagoslovi Muhammeda, njegove supruge i porod kao što si se blagoslovio Ibrahimovu porodicu, i daj berićet Muhammedu, njegovim suprugama i porodu njegovu kao što si ga dao Ibrahimu i Ibrahimovom porodu. Ti si, uistinu, hvaljen i poštovan'."367a

Na temelju Vjerovjesnikovih, , predanja u vezi sa salavati-ma, zaključujemo da se oni mogu učiti u različitim prilikama, kao npr.: pri spominjanju imena Allahovog Poslanika, , poslije odslušanog ezana i ponavljanja riječi ezana koje izgovara muezzin, prilikom ulaska i izlaska iz džamije, prilikom učenja dove, petkom i uoči petka, umjesto sadake, prilikom rukovanja, prilikom zvonjenja uha, kada nešto zaboravimo, prilikom pisanja pisma ili knjige, prilikom ustajanja i napuštanja sastanka ili sijela, dok neki islamski učenjaci spominju još da se uči i prilikom džumu'anske i bajramske hutbe i kišne dove, prilikom vjeridbe, u početku govora ili nastupa, a nakon zahvale Allahu Uzvišenom, tokom i poslije jela, prilikom mirisanja ruže i dr.368

Gdje god spomenemo Poslanika, , i donesemo salavat na njega, bit će zabilježeno, vrednovano, nagradeno i Allah Uzvišeni će još bolje uzvratiti. Čak imaju posebni meleki koji su zaduženi 367a Buhari u Sahih-u, 60 - Kitãbu-l-ehãdisi-l-enbijãi, 10. bãb, hadis br. 3369, (Vidi: Buharijeva

zbirka hadisa, 2/str.963-964/h.br.3369); Muslim u Sahih-u: 4 - Kitãbu-s-salãti, 17 - Bãbu-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , ba'de-t-tešehhudi, hadis br. 408. Ovu i drugu drugu vrstu salavata bilježe još i: Tirmizi u Sunen-u, hadis br. 483; Nesai u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, hadisi br.: 1210-1218, Ibn Madže u Sunen-u, hadisi br. 903-907. O načinu donošenja (različitih) salavata na Poslanika, , pogledaj više: Safet Kuduzović, Svojstva Poslanikovog, , namaza od abdesta do zikra, str. 235-240.

368 Opširnije o ovome: Mensur Valjevac, spom. djelo, str. 23-32.


231

da prenose Vjerovjesniku, , naše selame, kako bilježe Ahmed i Nesai hadis preko 'Abdullaha b. Mes'uda, :

إن األ﴿ :قال رسول اهللا : ، قالبن مسعود عن عبد اهللا

رض

ة س الئ ياح بلغو من أ،

سالم م ا

﴾. "Allah ima posebnu skupinu meleka koji putuju po Zemlji i koji mi od mojih sljedbenika dostavljaju selame."

369

Allahov Poslanik, , nas otuda uvjerava, u predanju Ebu Hurejre, , u sljedeću činjenicu:

سل﴿ : قال أن رسول اهللا ،عن أبي هريرة ما من أحد

م رد ا إال،

سال رو ح أرد عليه ا .﴾م

"Nema nikoga ko meni selam nazove, a da mi Allah dušu ne vrati, kako bih mu odgovorio na selam!" 370

U predanju Ebu Bekra, , navodi se da je Poslanik, , rekao:

ث﴿: قال، أن رسول اهللا عن أبي بكر أ

رواـ ص الة ـ ا فإن اهللا ،

لـو ل

عند قباكـ فإذ،ريـا ص رجل من أ

ك م قال ذ

مل ا مد: كـ يا إن فالن، ن ا فالن

ص عليك س اعة ا ﴾. 369 Darimi u Sunen-u, 20 - Kitãbu-r-reqãiq, 57 - Bãbu fĩ fadli-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , hadis

br.2774; Ahmed u Musned-u, 6/str.183/h.br.3666, 7/str.260/h.br.4210, 7/str.343/h.br.4320; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 2 - Kitãbu-s-salãti, 493. bãb, 2/str.70/h.br.1206; i na dr. pogl. u: 53 - 'Amelu-l-jewmi we-l-lejli, 29 - Fadlu-s-salati 'ale-n-Nebijji, , 9/str.31-32/h.br.9811; Ibn Hibban u Sahih-u, 7- Kitãbu-r-reqãiq, 3/str.195/h.br.914; Ibn Ebi Šejbe u Musned-u, 1/str.184/h.br.269, i u Musannef-u, 3/str.603/h.br.8789; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 9/str.137/h.br.5213; Taberani u Mu'džemu-l-kebĩr-u, 10/str.270-271/hadisi br.10528-10530; Šejh Albani ovaj hadis smatra sahih. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'u-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.434/h.br.2174). Bilježe ga još: el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 3/str.197/h.br.687; Bejheki u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.140/h.br.1480; i dr.

370 Ebu Dawud u Sunen-u, 5 - Kitãbu-l-menãsik, 97 - Bãbu fi-s-salãti 'ale-n-Nebijji, , we zijãreti qabrihi, hadis br. 2041. Imam Newewi lanac prenosilaca ovog hadisa ocjenjuje sahih/autentičnim. (Vidi: Rijãdu-s-sãlihĩn, str. 413, hadis br. 1402). Albani ovaj hadis smatra hasen/dobrim. (Vidi: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 2/str.991/h.br.5.679.) Hadis bilježe još i: Ahmed u Musned-u, 16/str.477/had.br.10815; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.262/h.br.3092, i još u: 9/str.130-131/h.br.9329; Bejheqi u Šu'abu-l-ĩmãn, 3/str.139/h.br.1479; i dr.


232

"Puno donosite salavate na mene, jer je Allah zadužio jednog meleka uz moj kabur da mi, kada neko od mojih sljedbenika donese salavat na mene, kaže: 'Muhammede, evo taj i taj, sin tog i tog, donio je salavat na tebe'!"

371

Može li se, nakon striktnog slijeđenja Allahovog Poslanika, , ostvariti bolja, jača i čvršća veza s našim uzorom, nego što se može postići učenjem salavata na njega i dostavljanjem selama njemu?! Zašto da svoj jezik ne iskoristimo za učenje salavata i selama na najvećeg i najplemenitijeg sina ljudskog roda, vezujući se, i na taj način, za njega. Na taj način otvaramo mogućnost da on zagovara za nas sutra, na Sudnjem danu.

Koristi i plodovi donošenja salavata na Poslanika,

- povinovanje Allahovoj naredbi;

- blizina Poslaniku, , na Sudnjem danu.

- postizanje deset salavata od Allaha za onoga koji donese jedan salavat na Poslanika, ;

- uzdiže se za deset stepeni;

- piše mu se deset dobrih djela;

- briše mu se deset loših djela;

- daje nadu u uslišavanje dove kada se prije i poslije nje donese salavat;

- salavat je sebeb Poslanikovog, , šefata na Sudnjem danu;

- on je uzrok opraštanja grijeha;

371 Dejlemi u Musnedu-l-firdews-u, sa slabim senedom, i Sujuti u El-Lãi-l-masnũ'a fĩ ehãdĩsi-l-

mewdũ'a, 1/str.284. Međutim, bilježi ga Hejsemi u Kešfu-l-estãr, 4/str.47/h.br.3162; sa ispravnim senedom preko 'Ammara b. Jasira, , sa sličnim značenjem. Šejh Albani ovaj hadis ocjenjuje hasen/dobrim. (Provjeri: Sahĩhu-l-Džãmi'i-s-sagĩri we zijãdetuhu, 1/str.263/had.br.1207, vidi i: Silsiletu-l-ehãdĩsi-s-sahĩhati, 4/str.43-44/h.br.1530). Bilježe ga i: el-Busiri u Ithãfu-l-hajereti-l-mehere, 8/str.480-481/h.br.8450; i dr.


233

- njime se od osobe otklanja ime škrca,

- on vodi onog ko ga izgovara na put ka Džennetu, a onog ko ostavi njegovo izgovaranje udaljava od tog puta;

- on je razlog dostavljanja imena onoga ko ga izgovara i njego-vog spominjanja kod Poslanika, ;

- sebeb je salavata meleka na onoga ko ga izgovara;

- zauzima mjesto sadake za nevoljnika;

- sebeb je obveseljavanja roba Džennetom prije njegove smrti;

- salavat je zekat i čišćenje za onoga ko ga izgovara;

- sebeb je Poslanikovog, , odgovora onome ko donese salavat i selam na njega;

- sebeb je ljubavi, onog koji donosi salavat, prema Poslaniku, ;

- sebeb je Poslanikove, , ljubavi prema onome ko donosi sala-vat na njega;

- dovodi do postizanja bereketa za onog ko ga izgovara,

- uzrok je postizanja Allahove, , milosti;

- sebeb je čovjekove upute i živosti njegovog srca.

Doista su koristi i plodovi salavata na Poslanika, , mnogobrojni, a ovo što smo spomenuli je dovoljno za onoga ko želi da se okoristi i bude nagrađen.


234


235

Traženje zaštite od Allaha

Traženje zaštite od Allaha Uzvišenog postiže se, također, našim jezikom. Brojni su primjeri Vjerovjesnikovih, , preporuka u tom pogledu. On je tražio od Allaha Plemenitog da ga sačuva svake vrste zla i svih vrsta iskušenja kroz koja čovjek prolazi. Izgovaranjem ovih riječi čovjek se na najbolji način okiti mehanizmom zaštite od ljudi, džinna i svega što bi mu moglo nauditi. Zato, proučimo neke od ovih mehanizama zaštite, čineći to svakodnevno, kako bismo bili sačuvani od svih vrsta iskušenja, spletki i smutnji.

'Ãiša, اهناهللا ع ضير, prenosi da je Allahov Poslanik, , učio ove dove da bi se zaštitio:

نة عائشع هناهللا ع ضيول اهللا أن ،ارسر اتكانوعالء الدو بهؤعدلهم ﴿ :ي إفا

ار أعوذ بك من فتنة ا

ار، و عذاب ا

و فتنة الق، وعذاب الق،

من و،

فتنة الغ

من و، فتنة الفقر، و

أعوذ بك من

مسيح فتنة ا

ج لهم اغسل. الا ا خطاياي بماء

د لج و ا ا و نق القل،

طايا من ا

س يض من ا وب األ قيت ا كما ي و ب خطايا، و باعد

كما ي

باعدت ب مغرب ق وا م ا

لهم إ، ا أعوذ بك من

الكسل هرم، وا ،

مأثم وا مغرم، وا ﴾.

"Allãhumme fe innĩ e'ũzu bike min fitneti-n-nãri, we 'azãbi-n-nãri, we fitneti-l-qabri, we 'azãbi-l-qabri, we min šerri fitneti-l-ginã we min šerri fitneti-l-faqri. We e'ũzu bike min šerri fitneti-l-mesĩhi-d-dedždžãl.

Allãhummegsil hatãjãje bi mãi-s-seldži we-l-beredi, we neqqi-l-qalbĩ mine-l-hatãjã kemã neqqajte-s-sewbe-l-ebjeda mine-d-denesi, we bã'id bejnĩ we bejne hatãjãje kemã bã'adte bejne-l-mešriqi we-l-magribi. Allãhumme innĩ e'ũzu bike mine-l-keseli we-l-heremi we-l-me'semi we-l-magremi".


236

- Allahu, od Tebe tražim zaštitu od vatre, kaburske smutnje i kazne, od zla smutnje bogatstva i zla smutnje siromaštva. Utječem Ti se od Dedždžalove smutnje.

Allahu, operi moje grijehe snijegom i gradom i očisti moje srce od grijeha kao što očistiš bijelu odjeću od prljavštine. Allahu, udalji me od grijeha kao što si udaljio istok od zapada. Allahu, ja Ti se utječem od lijenosti, starosti, grijeha i duga'."372

Vjernik, dok je u namazu, u direktnom je kontaktu sa svojim Gospodarom, pa se Vjerovjesnik, , koristio tom posebnom prilikom da se obrati svome Rabbu i zatraži od Njega zaštitu od raznih nedaća, nepogoda i smutnji, što bi i mi trebalo da prakticiramo.

'Urwe b. Zubejr je rekao da ga je Aiša, اهناهللا ع ضير, supruga Poslanika, , obavijestila da je Poslanik, , tražio od Allaha Uzvišenog zaštitu u namazu:

: كان يدعو في الصالةبي ، أن الن زوج النبي رضي اهللا عنها، ،عن عائشةلهم إ أعوذ بك من عذاب الق﴿ ا

و أعوذ بك ،

ج مسيح ا من فتنة ا ،الو أعوذ بك من ف

مماتـتـ محيا و ا نة ا لهم إ. ا

مأثم أعوذ بك من ا

و مغرم ا ﴾ .قائل: قالت ول اهللا؟: (فقال لهسا رم يرغالم عيذ منـتسا تم ا أكثرم (

رجل إذا غرم﴿: فقال إن ا

حدث فكذب،

و وعد فأخلف، ﴾ . "Allãhumme innĩ e'ũzu bike min 'azãbi-l-qabri we e'ũzu bike min fitneti-l-mesĩhi-d-dedždžãli we e'ũzu bike min fitneti-l-mahjã we-l-memãti. Allãhumme innĩ e'ũzu bike mine-l-me'semi we-l-magremi. 372 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 14 - Bãbu-t-te'awwuzi min šerri-l-fitneti

we gajrihã, hadis br. 2705, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.365/h.br.1910); Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 46 - Bãbu-t-te'awwuzi min fitneti-l-faqri, hadis br. 6.377, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.559/h.br.6377); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 79. bãb, hadis br. 3495, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.268/h.br.3737); Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitãbu-d-du'ãi, 3 - Bãbu mã te'awweze minhu Resũlullãhi, , hadis br. 3.838; Ahmed u Musned-u, 40/str.345-346/h.br.24301; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 18 - El-Isti'ãzetu min šerri fitneti-l-qabri, 7/str.216/h.br.7850 i 7859; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 7/str.448-449/h.br.4474; i dr.


237

- Allahu, utječem ti se od kaburske kazne. Utječem ti se od Dedždžalove smutnje i utječem ti se od smutnje života i smrti. Allahu, utječem ti se od grijeha i duga.'

Rekla je: 'Neko ga je upitao: 'Mnogo se utječeš od duga, Allahov Poslaniče?!' Odgovorio je: 'Čovjek, zbog duga, kada govori - laže a kada obeća - pronevjeri'."373

Nemoć, lijenost, kukavičluk i škrtost negativne su osobine kojih se čovjek treba kloniti i tražiti zaštitu i pomoć od Allaha, da ga sačuva od toga. Poslanik, , pokazao je kako to treba činiti, dodavši, uz te negativne osobine, i Allahovu zaštitu od kaburskog azaba i životnih i smrtnih iskušenja, kojima je čovjek izložen.

Enes b. Malik, , prenosi da bi Allahov Poslanik, , učio sljedeću zaštitnu dovu:

له﴿ : يقول كان رسول اهللا : قالعن أنس بن مالك أعوذ بك م إـا

من العجز و الكسل و ا، هـبـ ن و ا خل رم و ا و أعوذ بك من عذاب ،

الق و من فت، مماتـ محيا و ا نة ا ﴾.

"'Allãhumme innĩ e'ũzu bike mine-l'adžzi we-l-keseli we-l-džubni we-l-heremi we-l-buhli, we e'ũzu bike min 'azãbi-l-qabri we min fitneti-l-mahjã we memãt.'

- Allahu, utječem Ti se od nemoći i lijenosti, kuka-vičluka i škrtosti, od kaburskog azaba i životnih i smrtnih iskušenja'." 374 373 Muslim u Sahih-u, 5 - Kitãbu-l-mesãdžidi we mewãdi'i-s-salãti, 25 - Bãbu mã juste'ãzu

minhu fi-s-salãti, had. br.589, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.287-288/h.br.306); Buhari u Sahih-u, 10 - Kitãbu-l-ezãni, 149 - Bãbu-d-du'ãi qable-s-selãmi, hadis br. 832; (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.561/h.br.832); Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 79. bãb, hadis br. 3.494, bez dijela gdje 'Ãiša, r.a., kaže da je neko o toj dovi pitao, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.268/h.br.3.736); Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 152 - Bãbu-d-du'ãi fi-s-salãti, had. br.880; Ahmed u Musned-u, 41/str.126/h.br.24578; Nesai u Sunen-u (k), 2 - Kitãbu-s-salãti, 510 - Et-te'awwuzu fi-s-salãti, h.br.1233, i h.br.7854; Ibn Hibban u Sahih-u, 9 - Kitãbu-s-salãti, 1 - Bãbu sifeti-s-salãti, 6/str.300-301/h.br.1968; i dr.

374 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 15 - Bãbu-t-te'awwuzi mine-l-'adžzi we-l-keseli we gajrihi, h.br.2706, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.366/h.br.1911); Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 37 - Bãbu-t-te'awwuzi min fitneti-l-mahjã we-l-memãt, h.br.6367, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.554/h.br.6367), i El-Edebu-l-mufred, str.184, h.br.671; Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbu-s-salãti, 365 - Bãbu fi-l-isti'azeti, ►►


238

Ebu Hurejre, , prenosi: ن رسول اهللا ﴿: قالعن أبي هريرة

الء تعوذ من جهد ا و درك، شقاء ا و سوء القضاء، و شماتة األعداء،

احلديث ثالث، ): الراوي( قال سفيان. ﴾هي نهتري أيال أد ة، واحدا وأن تزد.

"da bi Poslanik, , tražio zaštitu od nepodnošljivih isku-šenja, nesreće, lošeg određenja, i zlobe neprijatelja."375 Sufjan (jedan od prenosilaca) kaže: "Hadis sadrži troje, a ja sam dodao četvrto, ali ne znam koje."

Allah Uzvišeni je milostiv prema robovima Svojim, što vidimo po brojnim blagodatima kojima nas je obasuo. Da bi te blagodati potrajale treba tražiti Allahovu pomoć i zaštitu i tako ih sačuvati od nestanka i išćezavanja.

'Abdullah b. 'Umer, امهناهللا ع ضير, prenosi da je Allahov Poslanik, , učio ovu zaštitnu dovu za dugotrajnost Allahovih blagodati:

ند عباهللا ع رمن عا بمهنع الله ضياء كان :قال ،رعد ول منساهللا ر : ﴿لهم اإ

أعوذ بك

من زوال نعمتك وت، حولـ يتك وف، جاءة نقمتك وج، ميع سخطكـ ﴾. "Allãhumme innĩ e'ũzu bike min zewãli ni'metike, we tehawwuli 'ãfijetike, we fudžãeti niqmetike, we džemĩ'i sehatike',

► hadis br.1540, i slično u br. 1542; Ahmed u Musned-u, 19/str.166/h.br.12113; Nesai u Sunen-u

(el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 7/str.212-213/h.br.7838 i br.7842, a slično u h.br. 7904. Bilježe ga još Tirmizi i Ibn Hibban, ne spominjući zadnji dio "životna i smrtna iskušenja": Tirmizi u Sunen-u, 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 72. bãb, hadisi br.3.484-85, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.262-263/h.br.3728-29); Ibn Hibban u Sahih-u, 8 - Kitãbu-r-reqãiq, 10 - Bãbu-l-isti'azeti, 3/str.289-290/h.br.1009-1010.

375 Buhari u Sahih-u, 80 - Kitãbu-d-da'wãt, 28 - Bãbu-t-te'awwuzi min džehdi-l-belãi, hadis br. 6347, i u: 82 - Kitãbu-l-qader, 13.bãb, hadis br. 6616, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.543/h.br.6347, 4/str.672/h.br.6616; i: Buharijina zbirka hadisa (sažetak), str.934, h.br.2080); i u: El-Edebu-l-mufred, h.br.669, 730, i u kraćoj verziji br.441; Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, 16 - Bãbu fi-t-te'awwuzi min sũi-l-qadãi, we dereki-š-šeqãi we gajrihi, h.br.2707, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.366/h.br.1912); Ahmed u Musned-u, 12/str.310/h.br.7355, Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 35 i 36 - El-Isti'ãzetu min sũi-l-qadãi, we min dereki-š-šiqãi, 7/str.223-224/h.br.7874-75; Ibn Hibban u Sahih-u, 8 - Kitãbu-r-reqãiq, 10 - Babu-l-isti'ãzeti, hadis br. 1016; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 12/str.14/h.br.6662;


239

- Utječem Ti se, Allahu, od nestanka Tvojih blagodari, preobražaja Tvoje zaštite, Tvoje iznenadne kazne i svake vrste Tvoje srdžbe."376

Allahov Poslanik, , tražio je Allahovu zaštitu od raznih prirodnih nepogoda, koje čovjeku često donesu brojne neugod-nosti, kao što to čine uragani, tajfuni, cunamiji i dr.

Tako 'Aiša, اهللا ع ضيرهان , Poslanikova, , časna supruga, prenosi:

نة عائشاهللا ع ضيارهنا، عهأن قالت :ـكان النبي فتإذاصالرع قال،يح :لهم إ﴿ ا

ك أسأ خ يها،ها و خ ما وخ ما أرسلت به،

وأعوذ بك ،

من يها،ها و ما

و ، ما أرسلت به ﴾. إذا : قالتاءوملت السيخت

هنلو ريغتل وأقب ل، وخد و جرخ و ،ربأد . هنه ريس تطرفإذا م . ذلك فترفعشة﴿: فقال. قالـ عائشة فسألته. في وجهه لعله يا

د، كما قال قوم :فلما رأوه ﴿

عارضا مستقبل

م أودي قالو ذا ا ه عارض ممطرنا

﴾﴾. "Kada bi zapuhao vjetar Allahov Poslanik, , je proučio:

'Allãhumme innĩ es'eluke hajrehã, we hajre mã fihã, we hajre ma ursilet bihi. We e'ũzu bike min šerrihã, we šerri mã fihã, we šerri mã ursilet bihi.' - Allahu moj, tražim od Tebe dobro ovog vjetra, dobro koje je u njemu i dobro zbog kojeg je poslan. Utječem Ti se od njegova zla, od zla koje je u njemu i od zla zbog kojeg je poslan.'

Nastavila je: "Kada bi se naoblačilo i očekivala kiša, promijenila bi se njegova boja. Izlazio bi i ulazio. Išao bi naprijed i nazad. Kada bi počela kiša, briga bi odlazila od njega. To sam primjećivala na njegovom licu. Upitala sam ga o tome pa je rekao:

376 Muslim u Sahih-u, 48 - Kitãbu-z-zikri we-d-du'ãi, Kitãbu-r-riqãqi, 26. bãb, hadis br. 2739,

(Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.367/h.br.1913); Buhari ga bilježi u El-Edebu-l-mufred, str. 177, hadis br. 685; Ebu Dawud u Sunen-u, 2 - Kitãbus-s-salãti, 365 - Bãbu-l-isti'ãzeti, hadis br.1545; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 46 - Kitãbu-l-isti'ãzeti, 56 - El-Isti'ãzetu min zewãli-n-ni'meti, 7/str.233/h.br.7900; Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 4/str.53/h.br.3588; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, 5/str.168/h.br.1368; i dr.


240

- 'Aiša, moguće je da bude kao kada je narod 'Ãd rekao: 'Kad ugledaše oblak na obzorju, koji se prema dolinama njihovim kretao, povikaše: 'Ovaj nam oblak kišu donosi'!" 377

O 'Ãdu i ovom dogadaju govore sljedeći qur'anski ajeti:

م قالوا هـذا عارض ممطرنا بل هو فلما رأوه عارضا مستقبل أودي

ما ٱست

عجلـ

بهۦ ريح فـ ا عذاب ألـ

ا ﴾٢٤﴿ ـ ء بأمر ر تدمر كل

فأصبحوا ال ي رى إالـ

م كذ مسـك لك نجزى ٱل

قوم ٱلمجرمنيـ

﴿٢٥﴾

"I kad ugledaše oblak na obzorju, koji se prema do-linama njihovim kretao, povikaše: 'Ovaj nam oblak kišu donosi!' - Ne, to je ono što ste požurivali: vjetar koji vam bolnu patnju nosi, koji, voljom Gospodara svoga, sve ruši. I ujutro su se vidjele samo nastambe njihove; tako Mi kažnjavamo narod grešni." 378

Dakle, jezik može, itekako, odigrati značajnu ulogu u tra-ženju zaštite od Onoga koji jedini štiti i čuva Svoje robove od svih vrsta belaja i iskušenja.

Zašto da svoj jezik ne iskoristimo i na tom planu i preduhitrimo neku od Allahovih kazni ili je minimiziramo?!

377 Muslim u Sahih-u, 9 - Kitãbu salãti-l-istisqãi, 3 - Bãbu-t-te'awwuzi 'inde-r-ru'jeti-r-rĩhi we-

l-gajmi..., hadis br. 899, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.397-398/h.br.449); Buhari u Sahih-u, 59 - Kitãbu bedei-l-halqi, 5. bãb, had. br.3206, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 2/str.868/h.br.3206); Tirmizi u Sunen-u, (prvi dio navedenoh hadisa): 49 - Kitãbu-d-da'wãt, 50 - Bãbu: mã jeqũlu iza hãdžeti-r-rĩhu, h.br.3449, i (drugi dio nav. h.): 48 - Kitãbu tefsĩri-l-qur'ãni, 46 - Bãbu we min sũreti-l-ahqãf, hadis br. 3257, (Vidi: Tirmizijina zbirka hadisa, knj.7/str.238/h.br.3690, i knj.7/str.82/h.br.3487); Ebu Dawud u Sunen-u, 36 - Kitãbu-l-edeb, 112 - Bãbu mã jeqũlu izã hãdžeti-r-rĩhu, hadisi br. 5097-5099; Ahmed u Musned-u, 40/str.432-433/h.br.24369, 42/str.210/h.br.25342, i 43/str.163/h.br.26037; Ibn Madže u Sunen-u, 34 - Kitabu-l-edeb, 21. bãb, hadis br. 3891;

378 Prijevod značenja, sũra El-Ahqãf, 24-25. ãjet.


241

Lijepa rije√

Riječ, koju čovjek izgovori može biti lijepa, afirmativna i lijek za srce i dušu, a može biti i ružna, destruktivna i stres i bolest za srce i dušu. Islam nas uči da izgovaramo riječi koje će afirmirati dobro i plemenito, a zabranjuje nam da jezik koristimo za afirmiranje neistine, razvrata i smutnje.

Lijepa riječ podstiče pozitivnu energiju u ljudima i jača zdrave plodove koji bujaju u ljudskim bićima. Najljepšu definiciju lijepe i ružne riječi izrekao je Gospodar svjetova u Svojoj Knjizi, komparirajući je s lijepim stablom čiji je korijen duboko usađen u zemlji i ružnim i iščupanim drvetom, kada kaže:

لم تر ك أ يف ـ

ضرب ٱهللا مث ال كلمـ ة طيـ ة كشجرة طيـبـ

ة أصلـبـ ثابت هاـ

وفرعها ىف ٱلسمآء تؤت ﴾٢٤﴿

ى أكلها كل حـ ني بإذـ

ا ويضرب ٱهللا ن ر

ٱألم

ثالـ للناس لعله م يتذكرونـ ومثل كلمة خ ﴾٢٥﴿ بيثـ ة كشجرة ـ

خبيث ة ٱجـ ا من قرارـتـ ثت من فوق ٱألرض ما

﴿٢٦﴾

"Zar ne vidiš kako Allah navodi primjer - lijepa rije~ kao lijepo drvo: korijen mu je ~vrsto u zemlji, a grane

prema nebu; ono plod svoj dãje u svako doba koje Gospodar njegov odredi, a Allah ljudima navodi primjere da bi pouku primili. A ružna rije~ je kao ružno drvo: iš~upanom drvetu s površine zemlje

nema opstanka." 378

Uz to, Gospodar svjetova, lijepu i ružnu riječ upoređuje s vjernikom i nevjernikom pa, nakon citiranih ajeta, nastavlja:

ثبت ٱهللا ـي ين ٱ ءامنوا بٱل

قول ٱلثابتـ ٱلح ىف

يوةـ

نيا ٱ

و خرة ىف ٱ

ويضل ٱهللا ٱلظـلمني ويفعل ٱهللا

شآء ما ﴿٢٧﴾

378 Prijevod značenja, sũra Ibrãhĩm, 24-26. ãjet.


242

"Allah }e vjernike postojanom rije~ju u~vrstiti i na ovom i na onom svijetu, a nevjernike }e u zabludi ostaviti; Allah radi šta ho}e." 379

Lijepa riječ je, kako je definirao Allahov Poslanik, , izuzetni zaštitni mehanizam od džehennemske vatre. U predanju 'Adijj b. Hatima, , kaže se:

:ثم قال ، و أشاحأعرض النار ف رسول اهللار ذك: قال عن عدي بن حاتمار﴿ قوا ا ا : ثم قال، ثم أعرض و أشاح حتى ظنـنا أنه كأنما ينظر إليها﴾!مرة﴿ شق و ار و قوا ا ا

د، م من

فبك،لمة طيبةـ ﴾.

"Spomenuo je Allahov Poslanik, , džehennemsku vatru, pa kao da se okrenuo licem od nje, a onda rekao: 'Bojte se Vatre!' Zatim se ponovo okrenuo tako da smo pomislili da gleda u nju, a potom rekao: 'Zaštitite se od Vatre pa makar sa pola hurme, pa ko ni to ne nađe, onda neka se zaštiti od nje lijepom riječju'."380

Podsticanje na dobro a odvraćanje od zla je svojevrsna sadaka.

Ebu Zerr, , prenosi:

، اهللاولسا ري : يبوا للنال ق، النبي ابحص أناسا م أن ن: عن أيب ذر ،ومصا نمون كموصي و،يلا نصم يصلون ك،ورجاألب ورهل الدث أبهذويتقصفون بدأولض مهالوأ﴿ :الق. م

ل اهللا لع جد قس لو ون؟ دقصا ت مم

379 Prijevod značenja, sũra Ibrãhĩm, 27. ãjet. 380 Muslim u Sahih-u, 12 - Kitãbu-z-zekãti, 20 - Bãbu-l-hassi 'ale-s-sadeqati we lew bi šeqqi

temretin, hadis br. 1016, (Pogledaj: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 1/str.471/had.br.535); Buhari u Sahih-u, 78 - Kitãbu-l-edebi, 34 - Bãbu tĩbi-l-kelãmi, h.br.6023, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 4/str.358/had.br.6023); Ahmed u Musned-u, 30/str.188-190/h.br.18.253-54; Nesai u Sunen-u (el-kubrã), 4 - Kitãbu-z-zekãti, 65 - El-qalĩlu fi-s-sadeqati, had.br.2344-45; Ibn Hibban u Sahih-u, 6 - Kitãbu-l-birri we-l-ihsãn, 7 - Bãbu husnu-l-huluqi, 2/str.221/ h.br.473; Ibn Ebi ed-Dun'ja u Es-Samt, str.200-201, h.br.316; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, od Ibn 'Abbasa, 5/str.97/h.br.2707. Bilježe ga sa sličnim značenjem, još: Tirmizi u Sunen-u, u opisu Qijamtskog dana, h.br. 2415; i Ibn Madže u Sunen-u, hadisi br.: 185 i 1843.


243

ة صيحس لن بإ ة صبت و ،ةقد قةد و، ة صيدم و،ةقد

ة صيلله أ و،ةقدو ،ةقد صوفرعما بر ر صكن من عض ب و،ةقد

أ

ا يهه فون لكيته ووهش دناحي أتأي اهللا، أولسا ري: واالق. ﴾ةقد صمدحأ﴿: الر؟ قجأ

أر

عهض وو مت ام أر حا

ك إذكف ر؟ز وهيل عان عهض و اذ ا ا ل ال ن أ

.﴾رج

"da su neki Poslanikovi, , ashabi rekli Poslaniku, : 'Allahov Poslaniče, bogataši su nas pretekli u sevapima. Oni klanjaju kao što i mi klanjamo, poste kao što i mi postimo i daju od viška svog imetka sadaku.'

Poslanik, , je upitao: 'Zar vam Allah nije omogućio da dajete sadaku? Svaki tesbih je sadaka. Svaki tekbir je sadaka. Svaka zahvala (tahmid) Allahu je sadaka. Svako donošenje tehlila je sadaka. Podsticanje na dobro je sadaka. Odvraćanje od zla je sadaka. U spolnom odnosu za nekog od vas je sadaka.'

Upitali su: 'Allahov Poslaniče, zar će neko od nas za upražnjavanje svojih strasti imati nagradu?!'

Rekao je: 'Šta mislite kada bi ih upražnjavao u haramu, da li bi za to imao grijeh? Zato, ako ih bude upražnjavao u halalu, i imat će nagradu'."381

Dakle, izgovaranje riječi, Subhãnallãh, El-hamdu lillãh i Lã ilãhe illallãh, o čemu je ranije bilo riječi, Allahov Poslanik, , ubraja u sadaku. Uz to, naše podsticanje na dobro i nagovor da drugi rade dobro i naš angažman da ih ubijedimo da ostave loše, nastrane i negativne osobine Vjerovjesnik, , također, ubraja u

381 Muslim u Sahih-u, 12 - Kitãbu-z-zekãti, 16. bãb, hadis br. 1006. (Vidi: Muslimova zbirka

hadisa (izbor), 1/str.478/had.br.545); Buhari u El-Edebu-l-mufred-u, str. 67, hadis br. 227; Ahmed u Musned-u, 35/str.376/h.br.21473, 35/str.381-382/h.br.21482; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-z-zekati, Bãbu kullu me'arũfin sadeqatun, 6/str.144/h.br.1644. U sličnoj verziji bilježi ga Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 8/str.64-65/h.br.4589. Bez spominjanja tesbiha, tekbira, tahmida i tehlila, bilježe ga i: Ebu Dawud u Sunen-u, hadis br. 1285; Nesai u Sunen-u, hadis br. 8978-79; i dr.


244

sadaku. On želi istači da je jezik veoma jak mehanizam za zadobijanje velikih blagodati, pa zašto ga onda ne iskoristiti za afirmiranje dobra?!

Lijepa je svaka riječ koja afirmira i podstiće na dobro. Lijepa, blaga i utješna riječ našem bratu, sestri, komšiji i prijatelju je, i bez novca, svojevrsna podijeljena sadaka. To se nazire iz brojnih Poslanikovih, , hadisa. Međutim, pozivanje u Allahovu vjeru i naš pokušaj da ljudima prikučimo ljepote vjere Najljepšega, kako bi ih i oni očutili najljepšim, prema izvorima islama, predstavlja najljepšu, najtananiju i najsuptilniju od lijepih riječi.

Gospodar svjetova nas pita: Zar iko na Dunjaluku može iskazati ljepšu riječ od takve?! Ima li poete, pjesnika i oratora koji može izreći riječ koja će se više vrednovati i biti ljepša nego vjernik koji pozove u Allahovu vjeru, a uz to, to potvrdi svojim svakonevnim prakticiranjem. O tome Gospodar svjetova sasvim jasno i nedvosmisleno u Qur'anu kaže:

ومن أحسن قوال ممن دعآ إ ٱهللا وعمل

صـلحا وقال إننى من ٱلمسلمني

﴿٣٣﴾

"A ko govori ljepše od onoga koji poziva Allahu, koji dobra djela ~ini i koji govori: 'Ja sam, doista, musliman'!" 382

Riječ i angažman da se Allahova riječ dostavi i približi ljudima naziva se da'wom. Ona ima neprocjenjivu vrijednost u širenju i prezentiranju Allahove vjere i njen utjecaj na društvo treba da bude izuzetno velik, kako bi se ono zaštitilo od djelovanja ideološke i spoljne naravi. S pravom se može reći da je da'wa tvrđava koja brani islam od neprijateljskog djelovanja koje je primjetno na svakom koraku.

Važnostima i vrijednostima daije, onoga koji svojim jezikom i praktičnim djelovanjem inetrpretira Allahovu vjeru, možemo prići sa više aspekata: 382 Prijevod značenja, sũra Fussilet, 33. ãjet.


245

1. Sa aspekta onoga u šta daija poziva On poziva Allahu, Njegovom zadovoljstvu i Džennetu, o

tome govori već spomenuti ajet, kao i dva sljedeća ajeta:

ويـقوم ما أدعوكم إ ٱلنج

وة وتدعوننى إ ٱلنارـ

تدعوننى﴾٤١﴿ ألك

فربٱهللاـ وأشرك بهۦ ما ل

به س ـ ۦ

علم وأنا

أدعوكم إ ٱلعزيز ٱلغفـر

﴿٤٢﴾

"'O narode moj, šta je ovo, ja vas pozivam da vas spasim, a vi mene pozivate u vatru: pozivate me da ne vjerujem u Allaha i da prihvatim Njemu ravnim onoga o kome baš ništa ne znam, a ja vas pozivam Silnome, Onome koji mnogo prašta'." 383

2. Sa aspekta njegovog zanimanja i angažovanja Angažman na da'wetskom planu svakako je jedan od najčas-

nijih angažmana, jer su to činili Allahovi poslanici kao najčasniji i najugledniji predstavnici ljudskog roda:

ين ومنذرين رسال م

ال يكون للناس ع ٱهللاـئـل

ة بعد ٱلرسـجـح

ل وكان ٱهللا عزيزا حكيما ﴿١٦٥﴾

"O poslanicima koji su radosne vijesti i opomene donosili, da ljudi poslije poslanika ne bi nikakva opravdanja pred Allahom imali. A Allah je silan i mudar." 384

3. Sa aspekta nagrade Allah, , obećava onima koji afirmiraju dobro, a posebice

383 Prijevod značenja, sura El- Mu'min, 41-42. ajet. 384 Prijevod značenja, sura En-Nisa', 165. ajet.


246

onima koji podstiču druge na Pravi put, veliku nagradu. U hadisu Ebu Hurejre, , navodi se da je Allahov Poslanik, , poručio:

نة عريرأبي ه، ول اهللاسأن رمن د إ هدى﴿ : قال ن م، ن األجر

مثل أجور من تبعه

ك من أجورهم شي ، نقص ذ ال

و من د إ ضاللة .ئاـ

، ن عليه من اإلثم مثل آثام من تبعه

هم شي، ك من آثا نقص ذ ال .﴾ئاـ

"Ko poziva na Pravi put, ima nagradu onih koji ga slijede, a da se njima ništa od njihove nagrade neće umanji; a ko poziva u zabludu nosiće grijehe onih koji ga slijede, a da se pri tome nikome od njih njihovi grijesi neće umanjiti."385

U drugom hadisu (od Sehla b. Sa'da, ) stoji: ندععل بن سهس ، ول اهللاسأن ر فو اهللا أل...﴿: قال

هدي اهللا بك ن

عم ر ا ك ون ك من أن ي رجال واحدا خ ﴾.

"...Tako mi Allaha, da Allah preko tebe uputi jednog čovjeka bolje ti je nego stado (krdo) crvenih kamila."386

A u drugoj predaji (od Ebu Rafi'a, ) stoji:

385 Muslim u Sahih-u, 47 - Kitãbu-l-'ilmi, 6 - Men senne sunneten haseneten ew sejjieten, we

men de'ã ilã huden ew dalãletin, hadis br. 2674, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.319/h.br.1860); Tirmizi u Sunen-u, 42 - Kitãbu-l-'ilmi, 15 - Bãbu: mã džãe fĩmen de'ã ilã huden fettubi'a ew ilã dalãletin, hadis br. 2.674, (Usporedi: Tirmizijina zbirka hadisa, 6/str.184/h.br.2826); Ahmed u Musned-u, 15/str.83/h.br.9160, i sa sličnim značenjem u 16/str.436-437/h.br.10749; Ebu Dawud u Sunen-u, 35 - Kitãbu-s-sunneti, 7- Bãbu luzũmi-s-sunneti, had. br.4609; Ibn Madže u Sunen-u, Kitãbu-l-muqaddimeti, 14 - Bãbu men senne sunneten haseneten ew sejjieten, hadis br. 206; Ibn Hibban u Sahih-u, 4 - Kitãbu-l-'ilmi, 3/str.318/h.br.112; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 11/str.373/h.br.6489; i dr.

386 Buhari u Sahih-u, 62 - Kitãbu fedãili-s-sahãbeti, 9 - Bãbu menãkibi 'Alijj b. Ebi Talib, , hadis br. 3701, i hadisi br.: 2942, 3009 i 4210, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 3/str.41/ h.br.3701, 2/str.704/h.br.2942, 2/str.737/h.br.3009 i 3/str.325/h.br.4210); Muslim u Sahih-u, 44 - Kitãbu fedãili-s-sahãbeti, , 4 - Bãbu min fedãili 'Alijj b. Ebi Talib, , hadis br. 2406, (Vidi: Muslimova zbirka hadisa (izbor), 3/str.122/h.br.1640); Ahmed u Musned-u, 37/str.477/ h.br.22821; Ebu Dawud u Sunen-u, 20 - Kitãbu-l-'ilmi, 10 - Bãbu fadlu nešri-l-'ilmi, hadis br. 3.661; Nesai u Sunen-u (el-kubra), 48 - Kitãbu-l-menãqibi, 4 - Fedãilu 'Alijj, , hadis br. 8.090, (vidi još hadis br. 8.533); Ibn Hibban u Sahih-u, 61 - Kitãbu ihbãrihi 'an menãqibi-s-sahãbeti, h.br.6932; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 13/str.522-523/h.br.7527; Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 6/str.167/h.br.5877, i 6/str.198/h.br.5991; Ebu Nu'ajm u Hilijetu-l-ewlijãi, 1/62; i dr.


247

نافع عأبي ر ،قال :بيقال الن : ﴿أل

عز و جل اهللايده ن كيد ي خالجر شهيل عتعلا طم ك تسم ا و غر ﴾.

"Da Allah preko tebe uputu jednog čovjeka bolje ti je nego sve što Sunce obasja od istoka do zapada." 387

Zar se, nakon obećanja ovakve nagrade, jezik može upo-trijebiti na bolji, ljepši, djelotvorniji i konstruktivni način?! Zar, uistinu, čovjek može ostvariti, bilo kojim drugim sredstvima, veći biznis nego što to može učiniti jezikom. Pogledajmo: naputiti samo jednu osobu da krene ka Allahovoj milosti, vrednije je od svega na svijetu!!! Allahu ekber we lillãhi-1-hamd! Nudi li nam iko ovakvu zaradu?! Da'wetsko angažiranje se u Qur'anu nekada spominje eksplicite a nekada implicite. U 108. ajetu sure Jũsuf, Allah, , je eksplicite tretirao to pitanje, a Ibn Kesir u Tefsiru tumačeči ovaj ajet, tvrdi da je poziv upućen ljudima i džinima, i da je to poziv u svjedočenje da nema drugog boga osim Allaha, i da je sljedbenik Poslanika, , dužan to slijediti i širiti; a Alusi i Zamahšeri (komentatori Qur'ana) u svojim tefsirima to potvrđuju.388

ولتك

م أم ن من ة يدعون إ ٱلخري ويأمرون بٱلمعـ

روف وينـ

هون ـ

عن ٱلمنكر وأولـ

ك ٱلمفلحونـ

ين تفرقوا ﴾١٠٤﴿ وال تكونوا كٱ وٱختلفوا من بعد ما جآءه

م ٱلبينـت وـ

أولـ ك ـ م عذاب عظـ

﴿١٠٥﴾

يوم

تبيض

وجوه وت سود وجوه فأماـ ين ٱسودت ٱ

وجوهه أكفر م ـ

م فذوقوا ٱلعذاب بما كن تكفرون بعد إيمـن

ين ﴾١٠٦﴿ وأما ٱ

ٱبيض وجوهه ت ففى رح مـ

مة ٱهللا ـ ون ـه ا خـ م ف ﴿١٠٧﴾

"I neka me|u vama bude onih koji }e na dobro pozivati i tražiti da se ~ini dobro, a od zla odvra}ati, - oni }e što žele posti}i. I ne budite kao oni koji su se

387 Taberani u Mu'džemu-l-kebir, 1/315, hadis br. 930. 388 Vidi: Ibn Kesir, Tefsiru-l-Qur'ani-l-'azim, 2/str.589, (Usporedi: Ibn Kesirov Tefsir, str.

680, komentar sure Jusuf); i Abdullah Ahmed Mensuri, Fadãilu-d-da'weti ilallãh, str 35-37.


248

razjedinili i u mišljenju podvojili kada su im ve} jasni dokazi došli, - njih ~eka patnja velika. Na Dan kada }e neka lica pobijeljeti, a neka pocrnjeti. Onima u kojih lica budu crna, re~i }e se: 'Zašto ste, pošto ste vjernici bili, nevjernici postali? Pa iskusite patnju zato što niste vjerovali!' A oni u kojih lica budu bijela, bi}e u Allahovoj milosti, u njoj }e vje~no ostati." 389

Islamski učenjaci razilaze se u vezi s utemeljenosti da'we: da li je ona fard-i-'ajn svakom punoljetnom muslimanu, mušku ili žensku: ili je to fard-i-kifaje.

U prvospomenutom ajetu jasno se nazire obligatnost da'wetskog angažmana za svakog sljedbenika Poslanika, , i u tome se ulema slaže, dok u slučaju druga dva spomenuta ajeta postoji razilaženje među ulemom: od obaveznog angažiranja svakog pripadnika islama, do obaveznog angažiranja nekih pri-padnika, kako bi s drugih ta obaveza spala.390

U svakom slučaju, ulema se u potpunosti slaže da je, na temelju Qur'ana, da'wa postala obaveza za svakog punoljetnog muslimana i muslimanku.391

Allahov poslanik, Muhammed, , nazivan je da'ijom i jasno mu je Gospodar svjetova napomenuo da je s tim ciljem i poslan čitavom čovječanstvu:

يـأ ا ٱلنبى إن آ أرسلنــ

ك شــ ا ونذيراـ هدا وم

﴿٤٥﴾

وداعيا إ ٱهللا بإذنه

وسراجا منرياۦ ﴿٤٦﴾

"O Vjerovjesni~e, Mi smo te poslali kao svjedoka i kao donosioca radosnih vijesti i kao poslanika koji opominje, i kao da'iju, da po Njegovom nare|enju –

389 Prijevod značenja, sũra Ãli 'Imrãn, 104-107. ãjet. 390 Ibn Kesir, Tefsiru-l-Qur'ani-l-'azim, 1/str.517-518; Er-Razi, Et-Tefsiru-l-Kebir, 7/str.177;

dr. Abdu-l-Kerim Zejdan, Usũlu-d-da'weti, str. 309-310. 391 Vidi A. A. Mensuri, cit. djelo str. 5.


249

pozivaš k Allahu, i kao svetiljku koja sija." 392

Mi ne možemo biti poslanici niti vjerovjesnici, jer je krug Allahovih vjesnika - neka je Allahov mir i spas na sve njih zatvoren dolaskom Muhammeda, . Međutim, mi možemo biti daije kao što su i oni bili i pozivati u istu vjeru u koju su oni pozivali. Ima li veće časti i dostojanstva nego nazvati se da'ijom - kao što je Allah, , svog posljednjeg poslanika, Muhammeda, , nazvao u navedenom ajetu?! U svemu tome nam itekako može pomoći naš jezik. Pa zašto ga ne iskoirisititi u dobijanju ovih i ovakvih privilegija, nagrada i počasti?!

Uostalom, svi poslanici dolazili su svojim narodima, pozivajući ih u vjeru u Allaha i obožavanje samo Njega, na naćin kako im je to propisano. To vidimo u primjeru, koji Allah u Qur'anu navodi, u vezi s Nũhom, :

لقد أرسلنا نوحا إ قومه

م منۦ فقال يـقوم ٱعبدوا ٱهللا ما ل

إلـه غريه

ۥ إ أخا م ف علي

عذاب يوم عظ ﴿٥٩﴾

"Mi smo poslali Nûha narodu njegovu: 'O narode moj', govorio je on - 'Allahu se klanjajte, vi dugog boga osim Njega nemate! Ja se doista plašim za vas patnje na Velikom danu'." 393

Hũdom, :

وإ عاد أخاه م هودا قال يـقوم ٱعبدوا ٱهللاـ

م من إلـه غريه ما ل

ۥ إن أنت

إال م ـ مفرتون

﴿٥٠﴾ "I 'Ãdu - brata njihova Hûda. 'O narode moj', - govorio je on - 'Allahu se klanjajte, vi drugog boga osim Njega nemate, vi samo neistine iznosite'." 394

392 Prijevod značenja, sũra El-Ahzãb, 45-46. ãjet. 393 Prijevod značenja, sũra El-Ea'rãf, 59. ãjet. 394 Prijevod značenja, sũra Hũd, 50. ãjet.


250

Sãlihom, :

م من إلـه غريهۥ قد وإ ثمود أخا صـلحا قال يـقوم ٱعبدوا ٱهللا ما ل

م بي جآءت

م هـذهـنـ ة من رب ناقۦ م ءاية فذروها تأـ ة ٱهللا ل

ل ك

ىف أرض ٱهللا وال سوء ف تمسوها

يأخذكم عذاب ألـ

﴿٧٣﴾ "A Semûdu - njihova brata Sãliha. 'O narode moj', govo-rio je on - 'Allahu se klanjajte, vi drugog boga osim Njega nemate! Evo vam znaka od Gospodara vašeg: ova Allahova kamila za vas je znak. Pustite je neka pase po Allahovoj zemlji i ne zlostavljajte je pa da vas patnja nesnosna stigne'!" 395

Šu'ajbom, :

وإ م دين أخا شعـ

با قال يــيـ قوم ٱعبدوا ٱهللا ـ

م من إلـ ما ل ه غـ ريهۥ

م بين قد جآءت

يل وٱلمزيان وال تبخسوا ـ م فأوفوا ٱل ة من رب

ٱلناس أشيآءه

م وال تـ فسدوا ىف ٱألرض بعد إصلـحها ذـ

م خري ل

م إن كن مؤمنني ل ﴿٨٥﴾

"A Medjenu - njegova brata Šu'ajba. 'O narode moj', - govorio je on - 'Allahu se klanjajte, vi drugog boga osim Njega nemate! Dolazi vam jasan dokaz od Gospodara vašeg, zato pravo na litri i na kantaru mjerite i ljudima stvari njihove ne zakidajte, i red na Zemlji ne remetite kad je ve} na njoj uspostav-ljen red. To je bolje za vas, ako vjerujete'." 396

Tako su svi poslanici, salawãtullãhu 'alejhim edžme'ĩn, bez izuzetka, pozivali u monoteizam (tewhid/vjerovanje i obožavanje samo jednog boga – Allaha). S tim u vezi je i ãjet:

395 Prijevod značenja, sũra El-Ea'rãf, 73. ãjet. 396 Prijevod značenja, sũra El-Ea'rãf, 85. ãjet.


251

م ولقد بعثنا ىف كل أمة رسوال أن ٱعبدوا ٱهللا وٱجتنبوا ٱلطـغوت فم

م من حقت عليه ٱلضلـ فسريوا ىف ٱألرض فٱنظروا من هدى ٱهللا وم

كيف كان عـقبة ٱ لمكذبني

﴿٣٦﴾

"Mi smo svakom narodu poslanika poslali: 'Allahu se klanjajte, a kumira se klonite!' I bilo je me|u njima onih kojima je Allah na pravi put ukazao, a i onih koji su zaslužili da ostanu u zabludi; zato putujte po svijetu da vidite kako su završili oni koji su poslanike u laž utjerivali." 397

Uzvišeni Allah je počastio ummet Njegovog poslanika Muhammeda, , da budu njegovi saučesnici u časnoj misiji, pa ih je, upravo zbog tog da'wetskog angažiranja, nazvao najboljim narodom što se ikada pojavio na Zemlji, što je jasno primjetno u sljedećem ãjetu:

ون عن ٱلمنكر وف وت كن خري أمة أخرجت للناس تأمرون بٱلم

م ٱل ان خريا ل م تـب ل وتؤمنون بٱهللا ولو ءامن أهل ٱل

مؤمنون

وأكثره

م ٱلفـسقونـ

﴿١١٠﴾

"Vi ste narod najbolji od svih koji se ikada pojavio: tražite da se ~ine dobra djela, a od nevaljalih odvra}ate, i u Allaha vjerujete. A kad bi sljedbenici Knjige ispravno vjerovali, bilo bi bolje za njih; ima ih i pravih vjernika, ali, ve}inom su nevjernici." 398

Qurtubi, u Tefsiru, tumačeći ove ajete, kaže da je u angažiranje u dobru i odvraćanju od lošeg temeljna razlika između vjernika i nevjernika.

397 Prijevod značenja, sũra En-Nahl, 36. ãjet. 398 Prijevod značenja, sũra Ãli 'Imrãn, 110. ãjet.


252

Ovim se ãjetima aludira daje upravo da'wetsko angažiranje najizrazitije svojstvo vjernika.399 Pogrešno je shvatanje da ovu misiju treba da ispunjavaju samo tzv. vjerski ljudi, tj. ulema. To je obaveza svih muslimana, dok je posebna obaveza uleme da detalje i pojedinosti islamskih propisa upotpuni i prezentira ljudima.

قل هـذه

سبۦ ـيـ أدعوا

بصرية أنا ومن ٱت إ ٱهللا ع

بعنى ـ

كني وسبحـن ٱهللا ومآ أنا من ٱلم

﴿١٠٨﴾

"Reci: 'Ovo je put moj, ja pozivam k Allahu, imaju}i jasne dokaze, ja, i svaki onaj koji me slijedi, i neka je hvaljen Allah, ja Njemu nikoga ne smatram ravnim'." 400

U ovom ajetu se jasno određuje ponašanje svakog vjernika. Ibn Kesir, u Tefsiru, tumačeči prethodni ãjet, kaže da je Allah naredio svome Poslaniku, , da obavijesti ljude da je put da'wetskog angažiranja u ime Allaha, uz raspolaganje jasnim argumentima, njegov put, način i pravilo.401

U hadisu koji prenosi Ebu Bekr, :, da je Poslanik, , rekao:

أال ...﴿ : قال رسول اهللا : قال،عن أبي بكرة شاه بلغ ا

د الغائب

...﴾ "...Neka prisutni obavijesti odsutnog!..." 402 Poslanik, , nare-đuje prisutnom da obavijesti odsutnog o onome što sazna; što najbolje i potvrđuje tu obavezu. 399 Vidi: El-Qurtubi, El-Džãmi'u li ahkãmi-l-Qur'ãni, 8/184-188; i Seyyid Qutb, U okrilju

Kur'ana, 1/32-34; 400 Prijevod značenja, sura Jũsuf, 108. ajet. 401 Vidi: Ibn Kesir, Tefsiru-l-Qur'ani-l-'azim, 2/652, (Usporedi: Ibn Kesirov Tefsir, str. 680,

komentar sure Jusuf). 402 Ovo je dio podužeg hadisa. Bilježe ga: Buhari u Sahih-u, u nekoliko poglavlja, između

ostalih: 3 - Kitãbu-l-'ilm, 9. bãb, hadis br. 67, pogledaj i hadise br.: 105, 1741, 5550, (Vidi: Buharijeva zbirka hadisa, 1/str.76/h.br.67, 1/str.1176/h.br.1741, i 4/str.117/h.br.5550); Muslim u Sahih-u, 28 - Kitãbu-l-qasãmeti, 9. bãb, hadis br. 1679; Ahmed u Musned-u, 34/str.23-28/h.br.20386-87; Nesãi u Sunen-u (el-kubra), 8 - Kitãbu-l-menãsik, hadis br. 4077, isto i hadis br. 5820; Ibn Madže u Sunen-u, Kitãbu-l-muqaddimeti, 18 - Bãbu men bellega 'ilmen, hadis br. 233; Ibn Hibban u Sahih-u, 13 - Kitãbu-l-hadždž, 11 - Bãbu-l-wuqũfi bi 'arefeti we-l-muzdelifeti, 9/str.158/h.br.3848; Ebu Ja'la el-Mewsili u Musned-u, 12/str.216-217/had.br.6832; Ibn Ebĩ Šejbe u Musannef-u, 38 - Kitãbu-l-fiten, 1. bãb, 14/str.56/h.br.38262; i dr.


253

U ãjetu:

م أم ولتكن من

ة يدعون إ ٱلخري ويأمرون بـ

ٱلمع

روفـ

وين هون عن ٱلمنكر وأولــ

ك هـ م ٱلمفلحونـ

﴿١٠٤﴾

"I neka me|u vama bude onih koji }e na dobro pozivati i tražiti da se ~ini dobro, a od zla odvra}ati, - oni }e što žele posti}i." 403 Propis se odnosi

na one ljude koji ce se posebno predati tom poslu; kako ističe Ibn Kesir, iako su svi dužni raditi koliko im njihove mogućnosti dozvoljavaju.404

Posebna ekipa ljudi koji će se spremati za takve poduhvate, svakako su oni koji će svakog momenta biti spremni napustiti svoje mjesto boravka i uputiti se u mjesta gdje je takav kadar potreban, kao što je bio slučaj s odlaskom Mu'aza ibn Džebela u Jemen, Mus'aba ibn Umejra u Medinu i dr.; kao i ona grupa da'ija koja će svojim istraživačkim i naučnim angažmanom prodrijeti u suštinu mnogih islamskih propisa i, na utemeljen način, prezentirati islam i pozivati u njega, što ne mogu uraditi šire muslimanske mase niti svaki sljedbenik islama.

Šta na kraju reći o da'wetskom angažmanu vjernika? Neslu-ćene su mogućnosti našeg djelovanja u ovom domenu, a jezik u tome, uistinu, može biti dragocjen. Koristimo se onda jezikom onako kako Allah Plemeniti želi pa ćemo osjetiti slast imana, ljepotu islama i veličanstvenost Gospodara!

403 Prijevod značenja, sũra Ãli 'Imrãn, 104. ãjet. 404 Ibn Kesir, Tefsiru-l-Qur'ani-l-'azim, 1/518; (Usporedi: Ibn Kesirov Tefsir, bos. izdanje,

str. 224, komentar sũre Ãli 'Imrãn).


254


255

Zaklju√ak

Iz onog što je navedeno jasno nam se ukazuju dva puta na koje nas jezik vodi: put sreće i lijepog završetka i put nesrece i lošeg završetka. Vidjeli smo da jezik može obezvrijediti i deval-virati i naša najbolja djela, djela u koja smo utkali naš rad, trud i zalaganje i, odjednom, ih učiniti bezvrijednim i nevidljivim, kao što proljetni sunčani zraci otope i unište gromadu snijega koju smo formirali u toku zimskog perioda. Koje to, dakle, hladnjače i frižideri treba da očuvaju gromade naših djela?! U ovom slučaju to je - jezik. On je u stanju očuvati kompletnu količinu naših dobrih djela, ali, u isto vrijeme, u stanju je, nažalost, i sve ih uništiti i obezvrijediti.

Ajeti, hadisi i brojni savjeti ashaba, tabi'ina i naših časnih prethodnika dovoljno su osvijetlili ovu oblast, tako da samo slijepi, gluhi i nijemi neće osjetiti njihovu poruku i duboko razmisliti o svemu što je navedeno. Upravo je razmišljanje o ovom problemu, koji mnogi smatraju drugorazrednim, računajući da je jezik mali i bezvrijedni organ, bilo je cilj ovog rada.

Nadam se da će ovo štivo mnoge inicirati na svjesno praćenje aktivnosti njihovog jezika, jer će jedino tako sačuvati svoja djela. Žalosno je da mnogi od nas vode računa o svojim regalima, vitrinama, prozorima i vratima od drveta, stalno motreći i prateći da im crv ne uđe u drvo i ne pojede ga iznutra, pa ga, zbog toga, premazuju raznim preparatima, dok, na drugoj strani, uopće ne motre kako im jezik, kao najopasniji i najrazorniji crv, ulazi u dobra djela i totalno ih uništava!!!

Najgore i najopasnije je to što će se mnogi nadati uspjehu na Sudnjem danu, računajući na svoja djela, ne razmišljajući o njihovom uništavanju i devalviranju putem svojih jezika. A doći će Dan najpreciznijeg mjerenja, kada će djela biti mjerena na Allahovoj mizan-tereziji! Kako se samo jadno i čemerno osjeća svako od nas kada stavi novac u džep, ali kada treba da plati odredenu robu koju je već kupio, shvati da mu je novac ispao i da


256

nema čime platiti?! Koliko je crvenila na licu, jada u srcu i neugodnog osjećaja pred drugim ljudima?!

Daleko će se jadnije i bjednije osjećati onaj od nas, koji dođe misleći da ima brojna djela na raspolaganju i stane pred Gospodara svemira, a onda, pred čitavim mahšerom: nepoznatih, rodbine i poznanika, shvati da je bankrot, da ništa nema. Kakav će to biti osjećaj, jad i čemer?! O tome nas, na vrijeme, upozorava Allahov Poslanik, , namjerno i s ciljem pitajući svoje ashabe, kako navodi Ebu Hurejre, :

عبأ ني هريةر ،ال ق:ال قر اهللاولس :﴿أ

: واال ق﴾؟سلفما ا مونردتأ ن مسلفم انإ﴿: الق ف.اعت مال وه لمهر د النا مين فسلفمال

أ ين مم

أ و،ةز واميص وةالص بةاميق المويأو ،اذـ هفذق و،اذـ همت شدق و

ل و،اذـ هم دكفسا وذـ هالم ا ذـه و،هاتنس حنا مذـى هطعي ،اذـ هب ألب هاتنس حتين فنإف هاتنس حنم

أخهيلا ع مق ن

ماهايط خن مذ

.﴾ار ا حر طم هيل عتحرط "Znate li ko je bankrot?" Ashabi su odgovorili: "Bankrot je, po nama, ona osoba koja nema ni novaca niti kakve robe!" Međutim, Vjerovjesnik, , ih upozorava: "Bankrot, iz mog ummeta je osoba koja dođe na Sudnji dan s namazom, postom i zekjatom, ali je psovao onog, potvorio onog, u imetku zakinuo onog, prolio krv onom, udario onog... Pa će se svakom od njih dati dio njegovih dobrih djela, a ako mu nestane dobrih djela prije nego što se svima oduži, onda će se uzeti od njihovih loših djela i prebaciti na njega, pa će onda, zajedno s njima, biti bačen u džehennemsku vatru!" 406 406 Muslim u Sahih-u, 45 - Kitãbu-l-birri we-s-sileti, 15 - Bãbu tahrĩmi-z-zulmi, had. br. 2581;

Tirmizi u Sunen-u, 37 - Kitãbu sifeti-l-qijãmeti, 2 - Bãbu: mã džãe fĩ še'ni-l-hisãbi we-l-qisãsi, hadis br. 2481, (Pogledaj: Tirmizijina zbirka hadisa, knjiga 6/str.3-4/had.br.2546); Taberani u Mu'džemu-l-ewset-u, 3/str.156-157/had.br.2778; el-Begawi u Šerhu-s-sunne, Kitãbu-r-riqãq, 14/str.360/h.br.4164; i dr.


257

Eto šta učini, u ovom slučaju, ovaj najštetniji organ našeg tijela. Međutim, njegova oštrica nije samo negativna. On ima i svoju itekako lijepu, pozitivnu i humanu ulogu. Nijedan ljudski organ ne može opustiti osobu, razrahatiti njeno biće, razgaliti joj srce i otopiti joj dušu kao što to može druga strana oštrice jezika! Zašto da svoj jezik ne iskoristimo da bude od koristi i nama i drugima?!

Nadam se da će ova knjiga pomoći da imamo pažljiviji odnosa prema ovom našem malom organu i da će nas, bar donekle, potači na razmišljanje i zabrinutost i osvijestiti nas kako bismo objektivno mogli sagledati obje oštrice ovog organa, opredjeljujući se za brigu o njegovoj pozitivnoj oštrici, što i jeste krajnji cilj ovog štiva.

Ovim bismo priveli kraju ovo skromno djelo, koje je tretiralo pozitivne i negativne aspekte jezika, organa koji je kao mač sa dvije oštrice. Ispravno u ovom djelu je od Uzvišenog Allaha. "Ja samo želim da u~inim dobro koliko mogu, a uspjeh moj je od Allaha." 407

Pogrešno je od mene i molim Milostivog Gospodara da mi oprosti. "Ja ne pravdam sebe, zaista duša navodi na zlo, osim one kojoj se Gospodar moj smiluje." 408

Naša posljednja dova je:

مد رب العـــلم أن ا

Eni-l-hamdu lillãhi Rabbi-l-'ãlemĩn «Hvala Allahu Gospodaru svih svjetova!»409

407 Prijevod značenja, sũra Hũd, 88. ãjet. 408 Prijevod značenja, sũra Jũsuf, 53. ãjet. 409 Prijevod značenja, sũra Jũnus, 10. ãjet.


258


259

Korištena literatura 01. El-Kur'ani-l-kerim, prijevod Besim Korkut, Medina, 1412. g. po H. 02. Ahmed b. Hanbel eš-Šejbani, El-Musned, Mu'essetu-r-risale, Bejrut, 1990. 03. Fedailu-s-sahabeti, Daru ibn El-Džewzi, Rijad, 1999. 04. Ez-Zuhd, Daru-l-kutubi-l-'ilmijje, Bejrut, 1999. 05. El-Albani Muhammed Nasiruddin, Da'ifu-l-Džami'i-s-sagiri ve zijadetuhu, El-Mektebu- -l-islami, Bejrut, 1990. 06. Sahihu-l-Džami'i-s-sagiri ve zijadetuhu, El-Mektebu-l-islami, Bejrut-Damask, 1988. 07. Silsiletu-l-ehadisi-d-da'ife ve-l-mevdu'a, Mektebetu-1-me'arif, Rijad, 1992. 08. Silsiletu-l-ehadisi-s-sahiha, Mektebetu-l-me'arif, Rijad, 1995. 09. El-Alusi, Mahmud, Ruhu-l-me'anifi tefsiri-l-Kur'ani-l'azimi ve-s-seb'i-l-mesani, Bejrut, bez god. izdanja. 10. El-Bejheki Muhammed b. Husejn, Šu'abu-l-iman, Mektebetu-r-rušdi, Rijad 2003. 11. Šu'abu-l-iman, softwer Gawami Al-Kalem V4.5, 2010. 12. El-Esmau we-s-sifat, Mektebet-s-sewadi li-t-tewzi’i, 13. El-Buhari, Muhammed b. Isma'il, Buharijeva zbirka hadisa, prijevod i komentar: Hasan Škapur, Odbor IZ Prijedor, 1974. 14. Buharijina zbirka hadisa (sažetak), prijevod: Mehmedalija Hadžic, El-Kalem, Sarajevo, 2004.god. 15. El-Edebu-l-mufred, El-Matbe’atu-s-selefijje, Kairo, 1375. H. 16. Es-Sahih, Daru ihjai-t-turasi-l-'arebi, Bejrut, bez god. izdanja. 17. El-Busiri, Ahmed b. Ebu Bekr Ismail, Ithafu-l-hajereti-l-mehere bi zevaidi-l-mesanidi-l- ašere, Mektebetu-r-rušd, Rijad 1998. 18. El-Begawi, Husejn b. Mes'ud, Šerhu-s-sunne, Mektebetu-l-islami, Bejrut, 1983., 19. Ed-Darimi, Abdullah es-Semerkandi, Es-Sunen, Qadimi Kutubhane, Karaći - Pakistan, bez god. izdanja, 20. Ed-Dija el-Maqdisi, El-Ehadisu-l-muhtare, Daru hidr, Bejrut, 2001, 21. Ebu Dawud, Sulejman es-Sidžistani, Es-Sunen, Daru-r-risaletu-l-'alemijje, Bejrut, 2009. 22. Ebu Dawud et-Tajalisi, Musned, Daru hidžr, 1999., 23. Ebu Nu'ajm El-Asfehani, Hilijetu-l-ewlijai we tabeqatu-l-asfijai, Daru-l-kutubi-l-’ilmijje, Bejrut, 1988. 24. Ebu Ja’la el-Mewsili, Ahmed b. ‘Alijj et-Temimi, Musned, Daru-l-me'mun, Bejrut, 1979, 25. Ibnu-l-Esir, Medžduddin el-Džezeri, En-Nihajetu fi garibil-hadisi ve-l-eseri, Daru ihjai-t- turasi-l-'arebi, Bejrut, bez god. izdanja. 26. Ibn Ebi ed-Dun’ja, Ebu Bekr b. Abdullah, Es-Samtu we adabu-l-lisani, mu’essesetu-l- kutubi-s-seqafijje, Bejrut, 1993., 27. El-Ewlijau, isti izdavač i godina izdanja, 28. Et-Tewekkulu 'alallah, isti izdavač i godina izdanja, 29. Eš-Šukri lillahi’azze we dželle, isti izdavač i godina izdanja, 30. Zemmu-d-dun'ja, isti izdavač i godina izdanja, 31. Zemmu-l-gibeti we-n-nemimeti, isti izdavač i godina izdanja, 32. Husnu-z-zanni billahi, isti izdavač i godina izdanja,


260

33. Ferid, Ahmed, Bistro more pobožnosti i suptilnosti, AIO, Zenica, 1999. 34. El-Gazali, Ebu Hamid Muhammed, Ihjau 'ulumi-d-din, Daru-l-kitabi-l-'arebi, Bejrut, bez god. izdanja. 35. El-Gazali, Ebu Hamid Muhammed, Ihjau 'ulumi-d-din, Daru Sader, Bejrut, 2000. god. 36. Oživljavanje vjerskih znanosti, Bookline, d.o.o., Sarajevo, 2004. 37. Preporod islamskih nauka, Libris, Sarajevo, 2005. 38. Tajne učenja Kur'ana, prijevod: hfz. Džemail Ibranović, MIZ Travnik, 1997. 39. Ibn Hadžer, Ahmed b. Ali el-'Askalani, Fethu-l-Bari bi šerhi Sahihi-l-Buhari, Daru-r- rejjan li-t-turas. Kairo, 1987. 40. El-Metalibu-l-alije bi zewaidi-l-mesanidi-s-sanije, Daru-l-Gajs, rijad 1998. 41. El-Hakim, Ebu Abdullah en-Nejsaburi, El-Mustedreku 'ale-s-sahihajni, Daru-l-fikr, Bejrut, 1978. 42. El-Mizzi, Džemaluddin Ebu el-Hadždždadž Jusuf, Tehzibu-l-kemali fi esmai-r-ridžali, Mu'essesetu-r-risale, Bejrut, 1983., 43. Handžić Mehmed, Zbirka izabranih dova iz Kur'ana i Hadisa, Sarajevo, bez god. izdanja. 44. El-Hejsemi, Ahmed b. Hadžer, Fethu-l-mubin li šerhi-l-Erbe'in, Daru-l-kutubi-l-'ilmijje, Bejrut, 1978. 45. El-Hejsemi, El-Hafiz Nuruddin 'Alijj b. Ebi Bekr, Kešfu-l-estar, Mu'essesetu-r-risale, Bejrut, 1979., 46. Hatib el-Bagdadi, Tarihu-l-Bagdad, Daru-l-gaurebi-l-islami, Bejrut, 2001., 47. Ibn Hibban, Muhammed el-Busti, Ed-Du'afa', Daru-1-ma'rife, Bejrut, 1992. 48. Es-Sahih, Mu'essesetu-r-risale, Bejrut, bez god. izdanja. 49. Ibn Hišam, Es-Siretu-n-nebevijjetu, Daru-l-kitabi-'arebi, Bejrut, 1987. 50. Jasin, dr. Muhammed Nu'ajm, El-Iman temelj-suština-negacija, prijevod: dr. Zuhdija Adilović, Organizacija islamskog preporoda - Bahrejn, Travnik, bez god. izdanja. 51. Ibnu-l-Kajjim el-Dževzijje, Bolest i lijek, El-Kelimeh, N. Pazar i Bookline d.o.o. Sarajevo - N. Pazar, 2003. 52. Ed-Dau ve-d-devau, Daru Ibn Kesir, Damask-Bejrut, 1989. 53. El-Vabilu-s-sajjib mine-l-kelimi-t-tajjib, Daru-r-raidi-1-'arebi, Bejrut, 1985. 54. El-Karadawi, dr. Jusuf, El-Halalu ve-l-haramu fi-l-islami, Mektebetu-l-džedid, Tunis, bez god. izdanja. 55. Halal i haram u islamu, NIPP Ljiljan, Sarajevo, 1997. 56. Kurdić, Šefik, Islamski bonton, Islamska pedagoška akademija, Zenica, 2005. 57. El-Qurtubi, Muhammed b. Ahmed, El-Džami'u li ahkami-l-Kur'an, Daru-l-hadis, Kairo, 1996. god 58. El-Kušejri, Ebu-l-Kasim 'Abdulkerim, Er-Risaletu-l-Kušejrijje, Matbe'atu Hassan, Kairo, 1974. 59. Qutb, Seyyid, U okrilju Kur'ana, FIN, Sarajevo, 1997. 60. Ibn Madže, Muhammed el-Kazvini, Es-Sunen, Daru-l-hadis, Kairo, 1994. 61. Malik, b. Enes, El-Muvetta', Daru-l-hadis, Kairo, 1993. 62. El-Medabigi, Hasan b. 'Ali, Hašijetu Fethu-l-mubini li šerhi-l-Erbe'in, Daru-l-kutubi-l- 'ilmijje, Bejrut, 1978. 63. Mensuri, Abdullah Ahmed, Fadailu-d-da'veti ilellahi ve mešru'ijjetihafi-l-Kitabi ve-s- Sunneti, Matbe'atu sefirin, Rijad, 1993. 64. Muslim, b. Hadždžadž en-Nejsaburi, Es-Sahih, Daru Ibn Hazm, Bejrut, 1995.


261

65. El-Munziri, Abdu-l-Azim Zekijjudin, Muslimova zbirka hadisa (izbor), prijevod dr. Šefik Kurdić, Kuća mudrosti, Zenica, 2003., 66. Ibnu-n-Nehhas, Muhjiddin ed-Dimiški, Tenbihu-l-gafilin 'an e'amali-l-džahilin, Daru-l- kutubi-l-'ilmijje, Bejrut, 1987. 67. Ibn Ebi Šejbe, Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed, Musned, Daru-l-wetn, Rijad, 1997., 68. Musannef, Mektebetu-r-rušd, Rijad, 2004. 69. En-Nesai, Ebu 'Abdurrahman, Es-Sunen (el-kubra), Mu’essesetu-r-risale, Bejrut, 2001., 70. Fadailu-s-sahabe, Daru-s-sekafe, Kazablanka, Maroko, 1984.god. 71. En-Newewi, Muhjuddin Ebi Zekerijja, El-Ezkar, Daru-1-huda, Rijad, 1996. 72. El-Minhadž, šerh Sahihi Muslim b. el-Hadždžadž, Mektebetu dari-l-fijhai, Damask, bez god. izdanja. 73. Rijadu-s-salihin, Mektebetu dari-s-selam, Rijad Mektebetu dari-l-fihai, Damask, 1994. 74. Rijadu-s-salihin (Vrtovi pobožnih), Organizacija za pomoć projektima podizanja džamija, Travnik, 1994. 75. Zbrika Vjerovjesnikovih dova i zikrova, Bookline d.o.o. Sarajevo i El-Kelimeh, N. Pazar - Sarajevo, 2005. 76. Er-Razi, Fahruddin, Et-Tefsiru-l-kebir, Bejrut, bez god. izdanja. 77. Ibn Redžeb, Ebu-l-Feredž el-Hanbeli, Buđenje ambicija, Bookline, Sarajevo, 2004. 78. Džami'u-l-'ulumi we-l-hikemi, Daru-l-Me'mun li-t-turas, Damask, 2003. 79. Es-Sabuni, Muhammed 'Ali, Safvetu-t-tefasir, Daru-l-Kur'ani-l-kerimi, Bejrut, 1981. 80. Sedić, dr. Fuad, Veliki grijesi, IPA, Bihac, 2004. 81. Es-Semerkandi, Ebu-l-Lejs el-Hanefi, Tenbihu-l-gafilin, Daru-1-fikr, Bejrut, 1989. 82. Es-Sujuti, El-Lai mesnu’a fi ehadisi-l-mewdu’a, Daru-l-me’arife, Bejrut, bez god. izdanja, 84. Et-Taberani Ebu-l-Qasim Sulejman b. Ebi Ahmed, Mu'džemu-l-kebir, Mektebetu ibn Tejmijje, Kairo, bez godine izdanja, 85. Mu'džemu-l-ewset, Daru-l-haremejn, Kairo, 1995., 86. Kitabu-d-du'ai, Daru-l-bešairi-l-islamijje, Bejrut, 1978., 87. Et-Tirmizi, Ebu 'Isa Muhammed, Es-Sunen, Daru-l-kutubi-l-'ilmijje, Bejrut, bez god. izdanja. 88. Tirmizijina zbirka hadisa, prijevod i komentar: Mahmut Karalić, Elči Ibrahim-pašina medresa, Travnik, 1999-2000. 89. Valjevac, Mensur, Vrijednost i značaj donošenja salavata, Nakšibendijska tekija - Pehare, Zenica, 2001. 90. Ez-Zehebi, Šemsuddin, Kitabu-l-kebair, Daru-l-kitabi-1-'arebi, Bejrut, 1986. 91. Zejdan, dr Abdu-l-Kerim, Usulu-d-da've, Daru-l-vefa', El-Mensura, 1992. 92. Ez-Zemahšeri, Tefsiru-l-Keššaf, El-Istikame, Egipat, bez god. izdanja.


262


263

Sadržaj

Uvod 7

NEGATIVNI ASPEKTI JEZIKA (o govoru uopće) 13

Bespotreban govor 21

Pretjerivanje u govoru 23

Govor o onome što nas se ne tiče 25

Otkrivanje mahana drugih osoba 31

Otkrivanje svojih grijeha 35

Pričanje o tajnama bračne intime supružnika 37

Zabrana prenošenja onoga što se priča 41

Ogovaranje 43

- Šta spada u ogovaranje? 52

- Kada je ogovaranje dozvoljeno? 54

- Kako treba postupiti onaj ko čuje da se neko ogovara? 56

- Kako se iskupiti i pokajati od ogovaranja? 56

Kleveta i prenošenje tuđih riječi 59

Laž, lažno obećanje i lažna zakletva 69

- Lažno obećanje 76

- Lažna zakletva i lažno svjedočenje 78

- Kada je laž dozvoljena? 79

- Umjesto laži - aluzija 82

Psovka, razvratan i ružan govor 85

Potvaranje poštenih osoba 95

Proklinjanje 99

Riječi koje je pokuđeno ili zabranjeno izgovarati 105


264

Ponižavanje, uznemiravanje, podrugivanje i ismijavanje 111

Nadmetanje i rasprava 115

- Veliki značaj muslimanskog jedinstva 117

- Ostavljanje ili izbjegavanje raspravljanja u vjeri 118

- Ostavljanje laži 119

- Lijepo ponašanje 120

Svađa 123

Hvaljenje i uzdizanje nad drugima 124

Hvaljenje druge osobe 127

Prigovaranje za učinjeno dobro djelo 129

Sašaptavanje dvojice u prisustvu trećeg 135

Višeznačan i dvosmislen govor 137

Pjesma i poezija 139

Šala 141

POZITIVNI ASPEKTI JEZIKA 143

Učenje Qur'ana 144

Namaz 155

Dova 165

Zikr Allaha Uzvišenog 183

Pokajanje i traženje oprosta 213

Salavat na Vjerovjesnika, 223

Traženje zaštite od Allaha 235

Lijepa riječ 241

ZAKLJU◊AK 255

Korištena literatura 259

Sadržaj 263

Documents

JEZIK MAC SA DVIJE OSTRICE .pdf