Johann Gottlieb Fichte 1762-1814

Fichte i kant• Kant odniósł tylko częściowy sukces szukając transcendentalnej

jedności naszego poznania, ponieważ był pod zbytnim wpływem empiryzmu.

• Treść nie jest nam po prostu dana, ale jest wytworem naszej świadomości.

• Fichte postulował dedukcję całej rzeczywistości z jednej zasady, z Absolutu, który rozumiał jako wspólne źródło „podmiotu i przedmiotu”

IDEALIZM

Ja i świadomość

• Najprostszą zasadą jest twierdzenie o identyczności: „A jest A”. Twierdzenie takie jest zasadą, ponieważ jest zawsze absolutnie prawdziwe.

• Zdanie „A jest A” nie mówi nam nic o tym, czy A istnieje.

• Jest jednak jeden przypadek, w którym twierdzenie o identyczności dzięki samej swej treści zawiera w sobie istnienie (pozostając pewne i transcendentalne), jest to twierdzenie „Ja jestem” (Ich bin).

• W tym twierdzeniu znajduje Fichte model wszelkiej pewności w poznaniu, ponieważ wszystko „co inne” staje się pewne dla mnie dzięki odniesieniu do realnego ja.

Ja i nie-ja

ja (podmiot)

nie-ja (przedmiot)

Podmiot odkrywa siebie jedynie w opozycji do inności przedmiotu, przedmiot zaś może istnieć

tylko wtedy, kiedy podmiot potwierdzi jego istnienie.

akty świadomości

• Fichte tłumaczy to przejście od podmiotu do przedmiotu, od jedności ja do wielości nie-ja poprzez wolny akt, w którym świadomość napotyka na pewien opór przedmiotu.

• Idea ustala się w walce świadomości o samorealizację, co następnie wyraża się w sądzie, w którym może ona rozdzielać i łączyć rzeczy, które ustaliły się „w walce”.

• Świadomość jest więc „procesem” i ciągłym działaniem.

Eksterioryzacja wolności

• Proces świadomości nie dzieje się tylko w działaniu teoretycznym, ale także w praktycznym.

• Działanie jest po prostu uzewnętrznieniem tego procesu świadomości. Fichte postrzega to jako dyskursywną samorealizację wolności.

• W ten sposób nie tylko kontynuuje się na zewnątrz proces, który dzieje się w świadomości, ale także dokonuje się dalsze samookreślenie się ego.

• Nieograniczona wolność świadomości napotyka tu opór i odnajduje się w pewnych ramach.

Prawo i państwo

• Tak rodzi się pierwsza zasada prawa: „każda jednostka musi ograniczać swą wolność pojmując możliwość wolności innych.”

• Ponieważ przedmiot także wpływa na podmiot, dlatego zasada prawa jest także źródłem ostatecznej realizacji wolności ego.

• Z tego zaś wynika, że prawo jest źródłem moralności, a nie tak jak chciał Kant, moralność źródłem prawa.