JOHANNES DUNS SCOTUS

OPERA OMNIA

VII. 2

A>i-I non habeat rationem lcgis , aut prohinis,,

proprer illam abfurditatcm , illud iudicium non dcberct eflc Icx rcfpcduDci , quamuis cflet lex

ralet.

rcfpcdu hominum, quos legibus aftringi noninconucnicns.:

cft

nec fit lex , aut prohibitio } fed ccrte in hocmodo loquendi videtur eire manifefta conbitionis,

tradidio.

Cn^rm.

%.

C4p.s.

Confirmatur fecundo , quia ipfe probat eoJem lcgcm naturalcm cflc rationem,quia lex na-

Obiicies fecundo pro eodcm illud quod eft contra lcgem naturalcm , neceflario eft contra ObieHio x.in veram Icgem, prohibitioncm alicuius fupcrio- eo qued lex

&

risrergo lex naturalis inuoluit iuflionem aliquam

naturalit dt-

turalis eft in,

hominc quia non;

eft;

,

inquit

,

in

Deo cum temporalis

fit ,

& creata

nec eft extra

Dei, cumnullus alius fuperior poflic aflignari cuiusluflionem inuolucret.tra

beat

tfft

/tBut

fufenerit.

homines , quia non cft fcripca in tabulis , fed in corde ; & non eft ipfa natura hominis immediate,vt oftcndit contrate,quiaciiis

Probax antecedens cx Auguftino lib. ii.conFoHlltm , cap. xj. dcfinicnte peccatum cfle di,

Vafquem ; nec eft in voluntanon pendet ex voluntate horoinis,fed poeft vt fit in ratione.

illam ligat : ergo necefle

x hoc difcutfu haberaus legem naturalem fecundum Suarem non eflc in Deo, ciim fit temporalis,

fed efle in ratione

;

crgo ciim c/^ite/e^uemi

dicit

qudd confiftat

in iufllone Dei,

quz

iuflio

concupitum contra Icgem zteraddente legem ztcrnam cJfe rationem, vel .volumatem Dei fcntit ergo , inquit Suarez, de ratione pcccati efTc qucd fic contra legcm propriam alicuius fupcrioris. Vnde lih. 1. de pectat. mer. (jrrem ,cap. 16. aii idem Auguftinus Neque peccatum erit ^jlcjHid erit^fi mn diuinitHs iubeatur,(Slum, fa6):um,vel

nam

&

:

:

eft in ipfo

Deo ,

&

dum

dicit

iegem naturalemfibi.

Z)t

non

fit

,

&

infra.

Gjiupmodo dimittitur per

Dei

hon efle in ratione,omnino contradicitOhitSi.

Obiicies pro Suarez prim6,fi lcx naturalis nonconfifteret/ifteret

mifiricordiam ,fi peccatum nen efi , aut tjnomodo non vetaturper Deiiunitiam,fipeccatHm efi ? &c. Addic

ultem partialiter in iufllone Dei, conin folo iudicio rationis ; fed hoc eft faltale,

fum. Prim6 , quialct,

iudicium non poteft diciinquit,

pro confirmatione definicioncm illam Ambrofij dc Parad. c 8. Teccatum efi le^tf diuina prttuaricatio, coclefiium inobedientia mandaiorum, & illudjib.

&

vt per fcconftat

&

ex dcfinitione

FauU Rom,

4. f^ii non cfi lex

,

necproHaricatio.

Vcriim

Dift.An Ux nstltralm dth*atti.

XXXVII.go lex

QujEft.vnic.

86iitt-

Verura hxc obicAio eft parai prorfiu nonen* Vnde rerpondeo in fonni. negahdo antece dens pro fecunda parte ; ad cuiusprobacionera tffi ttBmfmdico , primam authoricacem non e(!e ad proppfiftritrit. tum,quia non eft fenrus qa6d nihil C\t peccatum, nifi quatenus eft prxcise coatra legem accernam, feu voluntacem diuinam a;ternam,& neccdadam, vt manifeftum eft , quandoquidetp alilks non daExfiHtstur I. recur peccatum contra legempefitiuamdiuinam, loftt. aut humanam contra Suarem , omnes. Senfus flHtmtitftettuS tfi ttm- ergo eft , qu6d omne illud fit peccatum, quod eft tr U{im t- contra lcgem zternam ; prohibitiuam voUinttrmMtn, tatem Dei , & qa6d nihil fit peccatum, quod non iit contra illam Toluntatem : fcd hinc non requiturquin aliqua fint peccataprzfcindendo^^ lcge illa zterna , ac voluntate Dei , imo ^Sua-

obligari vi authoritatis fuat ad illa feraanda : ernaturalis eft proprie lex pracceptiua,feu

finuatiua proprij prarccpti.

Refpondeo negando confequentiamSuarij.ica fciiicet, vt inuoluat iuflionem

in fenfu s.iipimjU.

aliquam

patticularem Dei jnam quz prehibcntur pet legem pofitiuam, prohibentur txti per legem ctecnam Dei , & tamen neroo dixerit qu6drex pofiti*

&

&

ua inuoiuat iufllonem attetnam , & neceflariam Dei ergo quamuis omniaqux praecipiuntur per LithpnhiH' iegem naturalem , prccipiantor etiam pc^cvoli* (" Uiinscionem aliquam particuiatem Dei;tamen non *^/^,^f^*':

propterea iex naturalis inuoiuit voiitionemI

il-

,^1*^'*'ttrmmjumtM'imjptmfDii.

Vk

Negaui aarem confequentiam foiummod6 infenfu Suarijiquianegoquin lex naturalispriifllmc prxcepciua;

fic

pro-

qu6d aliqua (int mala antecedenter ad quamcunque iuflienetn , fea yoluntatem Dei, faltem incomplet^ ; ergo oronis marez ipfe fatecurlitia

fed

qu6d non,

fic

ica

prx-

cepciua, vc inuoiuac parciaiicer

aut toMliter iuf-

nondebet defumi per ordioem prxcifum ad

fionem aliquam , qux fit adus voluntatis diuinx. Riff>tm/!i md Per hxc patet ad confirmationem Suarij n. lo. t*^m.

iuflionem Dei.

nimirum qu6d in Scripcura dicatur,qux funt conlcgcm naturalcro eflecontraJegem Dei. Vndc Anfelmus luicttn^ legi natHr*U obtuM , Dei vUtntttttm nonftrtuu. Ad hanc , inquam , confirmationem patet exdidlis refponfio, quiaquamuis rocum fic verum , non fequicur legem naturalem efle , aut includere voiitionem diuinam effentiaiitcr ficut nec ex eo qu6d qux prohibentur iege humana , prohibemur etiam iege diuina , fequitur iegera humanam inclnderc iegem diuinam , aut velitionem aliquam Dei. Dico fecund6,Iegem nacuralem non confifteretra: :

Confirmatur,non obftante iIladefinitione,aliquid poteft eftc peccatum , ez eo qu6d fit contra legem pontiuam, qu2 non eft lex zterna, aut iuffio aliqua neceftaria Dei ergo non obftantc illa definicione aliquid poceft elle peccatam ex eo qu6d eftet contra legem naturalem, quz non cft:

lex astetna , aut iu(Co aliqua Dei. Ad aliud ytth quod infert Suarez, nempe Aui6. Aniirmtimt guftinum fencice quod de ratione peccati fic efle ftttstifit tjft contra legem pcopriam Superioris , iii primis re(intrtt Ugtm fpondeo cx pratdidlis vet bis non colligi hoc,

nifi

' 9*

fnftritrit.

quod de racione peccaci ficeffe contra legem scernam fed manifeftum eft quod non (it ica deracione peccaci eftecontra legem zternara , vc opp onitur lex zterna legi pov ntiuc , &c vt non poflit aliquid efte peccacum ex alio capice , nimirum ex eo quod e(Iet contra lcgem pofitiuam ergo non poteft colligi quodfitexillis colligatuc::

in nacura racionali.neque vt prxfcindit k poten- '^^'"J'*^, tia intellcftiua , neque vt dicit iilam potentiatn. ,,^!m*,

communiflim^ mmtmrmlii * contra quartam fententiam Vafquez,& quoad fe- aMur rmtii' curidam partem eft communior comra authores "^'partemeft

Hxc quoad primam

/,,

deratiune peccati

effe

concra legem ternam,

fic

vt noi^ poflit efte peccatum.quatenus eftct contra

quintx fcntentix. Probatur prima pars , prim6 , quia ipfxmet ^*" 'i0*t aAiones , qux funt^inalx , aut bonx independen- '* '^"'*/*^ r emmdmft etn\ LL /T-L ter a lege pouciua, non habent etle bonac,aut ma- fidtrmtm,t

legem naturalem , vt lex naturalis diftinguiturlege cterna.

ji

Ix ex natura rationali : fed eatenus natura rationalis, vt antccedit foas potentias elTet lex naturaiis,

Refpondco fecundo ad idem illatum, quamuis concederetur non facere ad rem.quia lex natur^r lis eft propria lex,& quidem lex Dei,qui eft Supefed e^hoc non fequitur qu6d debeat inuoluere aliqaam iuf-

quatenus ab ea , vt':

fic iftx

adiones habcrenc

efle

riornofter,atque aded iex Superioris

;

bonx , aut malx ergo vt fic, non eft iex naualis. Minor , & confequentia fuht notx. Probacur maior , quia fi non eflet aliqua ratioaAionemaIa,&nifi,

ASiimit hi.**(f

particolarisinaet defumi inalicra,aut boni-

i8.OUtBii}.

oraniA qtuE pcohil>entitf pec legcm iMtucaiem , prohibentac \ Deo fpeciaii,

Obiicies teni^

qu^m ^ natura rationaii;ergo natonon eft iiiod , vnde habeat adlioacf eflebon,aut nMix lyrc confeqoenter eft lex^^ra rationalinuraiis.

pnccepto,& voiuatate,qavuic nosteiieri>5c

Confic

.

862ctnfirm, %.

Lib. 1 1 1. Sententiarum, vt i|c oftenfi vt praecedic,

quas inter probandum primam coociufidnis partem leiecimus.Probatur ergo minor quia natura fic , etiam eftpotentia,'^c lex nacuralis

m

oftdnfiua bonitatisftibus,

,

& malitiaB

;

qtue eft in

a^o-

p rtem. Probatur aurem prima pars,quia aiSiones iilz, quz func malz , auc bonz independencer^ lege pofitiua func cales ancecedenccr ad omnera adlum inceile^us diuini , auc humani : ergo lex nacuraiis nonconfiftic ih vllo ai^u incellc^us aiiuni,auc humfni.-Probacui: confequencia,quia lex naturaiis eft , qua a^iohes , quz funt bonz , aut maiz

^*''"*

quae funt bonae, 8c rtalx dependenter k le*,

ge pofitiuaedtusVjltKCis,,

& t^tmcnnon proptereaeft lx, quaqn6daut intcifit

{jrohibcntnr iftx adiones : ergo

aiK natura rationalis aut malicik,

oftehfiua

bo'atti

independcnier^ lege pofi(iua, funt

talcs

;

& con^

non fufficit vt,

dicac#r lex.

fcquenc^er fi^ilik adlienes habea,nc efle taies ante-

14.

l^robatur fecOBd^

quia idc6 inteiieftas

Cedemec ad iOtm ^oofcunque inteile&us, iex -*-^-^-'ri naturalis

Dift.XXXVILnatutalts erit tntececknsad Hios aAus, 6cconfiftec inillis.

Quaeftvnic.:

865Smmw^-l^','^^,

fic

non

mh

ergo lex naruralis in ea

cOifflftir.m'.

Probturamecedem.^jqui propterea rncelledus tudtcar iH^ WliDnes eflebor nas , aut maUs ; quiaitafe habent cx natora fua. propterea iHc a^ones:^eccrmivel alionde ,

&

Probatnr minor, qnia poiiti ifti conuenientiS, aat difconuenientiacrunr adhones prohibitx,auc prxcepcx,quVmuis nihil aliud ponereturi& ea ablaca non ellent Gcf6c prcterea itb conuenientia,aut difconuenicntiialicuius alcerios;

**' *S*' *'"*^

X

difeenuimitm.

Xj,CtnfiHh.X.

nant incelledum poti^t qtAm alix adiones,qui4habent altqoaro racionora raaliciz , adc bonitatis obic^huz , quacB ncm habent aliatadiones. Conitrmatur prim6 , quia fequeretur omnera lcgem confiftere in iudicio jcacionis , proptet cunfirea quxdixi num.t^. in probatione ,

non

coinpetrt ipiis ration^ fdl SitmOm

&

Ctfim.

1.

maiione Tecundc partis conciuftonis praM;edcatis , illa enim facilcapplicari polfunt ad ptobandum hanc conclunonem. Confirmatuc fecundd^, contra eos qui dicerenc

ergo ab illa fola babenrcfte pet ^*'*'T ^* """^ fe prim6 prxceptx ^ut prohibitx , loquendo de prxcepcione,'aut prohibit1one,qux coropetit ipfis independenter a lege poiitiua. Coniirmatur , quia illa conaenientia , aur dif- ctm$nigHtt , difcnui~ coniienientia, priuscoropetit adionib^M, quam fit aliqsid aliud,in quo poflittromaiode ftatui lex "?""* *^.'

&

natoralis;ergopotius inilladebfct conftitui letnaturalis,

quam

in aliquo alio.Hxc fufiicientifli;

^'^'^^ /,^^ ^^.

quod

confifterent in iudicio

,

aut

adu aliquo

in-

meprobanc concltrfionemhgacur,

fed vtjnelii^s intel'' rmUmt.

Kmfcinttt

eognt-

quamuis non darccur Dcus, modo darencuc bomines, aliqux adiones coiiuenirenc ipHs, & quidem nOtabilicer,& aliqux difconuenirent etiam netabiliieri& cercam eil quodtclledlus diuini; qutarnulti cx hts.qui.

Vium

non credunc Deum eiTciudicanc

fciut aliquiu 3ton*s tljt

malas indetjn^g^ aliquas aftioneseflc bonas , ^ 1 r Icgcpoliciua : ergo lcx nacuraboniu,aliq$4M pcnaenccr etiam a lis , qua habenc illx adiones elle bona; , aut mamaliu.> I i

&

Aduertendum eft qoandoquidem pcr Irgem i \, non intelligacur illud per quod haberec aflio eftc AduiHtntim bona , aut mala quomodocumque , fed per quod md inttiuaithaberet aftio eife facieuda,aut non facicnda cum """. *""' aliqua obligatione , ita fcilicet , vt fi non fieret 7,*^,^, ptr*6t\o,

qux

pet legem ftatueretur eile facienda,eo ugl hhit ijfi

ipfo male quis ageret, cfsecque merico punibibs; in

htus,

Ix,2.g.Prohati t.

non

conHftic in ahi tliquo incellcdus diuini.

& prxterca quandoquidem ad inducendamgacionem opcrandi nonnitas operationis,, ,

obli-

& nU.

iidac in habicu fuperaddico

fartU

,

quoi

^ffl'"'"l^' '"

non concom , quia quamuis nulliw fuperaddcrctut , adhuca&iones aliquae effent bonas , & malx ; cum , quia ante acquifitiol^robatur fecunda pars,qu6d fcilicec;

tM*Antietdenter tnl tmnl hhitum aio-

"^

habicus talis dcbec prxcedere iudicium de bonicace,aut malicia adionum,ad quod iudicium dcccrminacur , aut facilitatur incelledluspgf habitum,

fufficiat quxcumque bonam opcMtiones confilij , vc feruare virginicacem func bonx & camen qui eas facere omitteret , etiam cum commode poffet , non inale faceret poficiu^ , nec eiTet punibilis,

vc pacet

:

quamuis fortc ad inducendam obli-

gacioneni

fed in illo priori

,

illa:

adlioncs

tfmnU

lunt prohibit,aut prxceptz pcr lcgera natu-

non opcrandi fufliciac quxcumque maliciaoperationis quandoquidem , inquam , hoc ira fchabec quando diximus legem naturalem; ,

ralem

:

ergo lex nacuralis non confidit inlex

tali

confiftere in conuenientia,aut difconnenicncia

habitu.

operacionum humanarum non debcc hoc incel,

ConHrmatur, quia fequerecur qu6d

huma-

ligi

na contifteret io tali habitu a paricacerationis,fed hoceft abfurdum :ergo & quod lex naturalis m tali connileret. Obicdliones , quc contta hanc Conciu(ionem proponi folenc , lolum conriilunt in hoc,qu6d non poOic oftendi,in quo alio confiftac

ligi

de quacumque conueniencia, fed dcbet intelde conoeniencia tali,qux decerminaret inteitalero

ledum ad iudicadum quod omiccereeilet

zCtam

Icaque quociefcumque incellcdus habec fufficiencia principia ad iudicandum qu6dabio fic tam conueniens naturx rationali independenter k lcge pofitiua, vr roale fa-

malum,

& punibile.

lex naturalis

,

fed oftendcmus ftacim id ciTc

falfum.

ceret,illam,curalex naturalis coniiilit inilla

eam

faceie poftet.omittere,

tum

19.jjfettio4.

Dico quarc6 , qu6d

conuenientia particularis

eft lex naturalis

toPll,tineon-

ipfamcc conuenienti, aut difconucniencia ationum humanarora ad naturam racionalcm , quam ]^^\^^n^ ^ f^ jpf;, (^^ ^^^^^^ fuj^ ,ntrinfeca inutntentt* ,cr '. . / , , n r.. difconuenit- dcpcndcncer a lcgc vlla poiinua Dei,auc homtnis. ti* maienum, HxcTidctur mihi coincidere cum fencencia cerciaLexnaturnlit

prxcepciua:& quotiefcumque determinatur ad concipiendam talem difconuenientiam inadlione aliqua,vt iudicaret efte malum,& punibileillara

jn^mm

.

i

acftioncm exercere,illa difconuenientiapar-

ticularis talis haberet

rarionem lcgis naturalis

jut txfe iffit ftatuente legem naturalem in propofitionibusebfunt boHt , cr ic^uis.qux detcrminant intclledum ad iudicium

prohibitiux,feu inhibitiux.

ferendum de conuenientia , aut difconuenientia adltonum aliquarum independenccr k lege poficiua i nam re vera illx propoficiones non uinc alix,

Aducrtendum vlcerius,qu6d dc hac conuenien3 1. tia,aucdifconuenientiapoflitquis philofophari Aliamdmtttt'dupliciter.

Primo, dicendo qu6d

fit

refpedus

ali-

"* *^ *^*^.*f.

?|uis,fiueracionis ,fiuerealisadualis, auc tran-

*/j.V

quim ipfxraec adionesjvt conuenientes,Ttebntitt.

aut dif-

ccndcntalis.

Secundo,dtcendoquod non5

cflet

cinuer.initi*

eonuenientcs. Probatur autemconcluiio hxc,primo,quiani'hil aliud aflignari poieft,in qtio confiftit,vt patec

re vera refpcdbus formalis vllus

fcd ipfamct en- siHnSmr''*

titasabfolucaadlas ,aucaliqua formalicas abfoluca confticutiua ipfius.qux formalitas, quia nonpoflct intclligi,

f'""*'"

& f-"**^''*

ex o.

AiCtis.

vt habcc racicnero,

Probatnr fecond& , quia illud eft lex naturalis ^quapcr fc primo habent iftx adiones efte proTrohati* i. LixnMtHr*U* hibitx,aut prxceptx:(icut cnim lex humana con|"* ****"/ fiftit in illo i quo aftiones habcnt eiTc prohibitx tutunisptrf* \ y f r '^ P"itio virtutelcgts humanxcttalcx naturaprimh prohi' P" hiri, 4MI fr*' Hs dcbct ftatBi in eo,^ quo habent a&iones , qux eifi. funt prohibitx , aut prxceptx fine legc huroana, efTe prohibitx>aut prxceptx: fed certi^m eftquod ab illa difconuenientia , aut conuenientia habent eife prohibitx , aut prxcepcx per fe pti.

tix

,

nifi

per

modum rcfpedlus,

eflet

conucnien confequen,

ter refpedlus

non tamen formalis

fed fecun-

d^m dici.x his amem diuetfis fententiiji, qux verior fit non eft huius loci , fed potiiis pertinct ad difputacionem de relationibuspeteft declarari;

1.1

abiftius difficulcatis decifione,

vnde indepcndenccr , condufio noftra33.

& dcfendi.

Nam

fi

quis primo modo phiLofophandum ar-

Sctti eper.

Tm. FII.

Fttrs

1 1.

biuetur,qaandoqaidcm omniscefpcdlus fotmalit X

864lil (

Lib.lll. Sententiarumnon qoatenus ipfamet

(jp%os

raltem noti extrinfecus adaeniens , qualis renon poteft etTe illa conupnicntia aut dif-

eonuenlentia

a&ionum >;vt fcienti natoram ifto)

rum:

reijpeftuum Tatis patec

fiuc ^ationisj, liue

lex formaliter eiTet inHta cordibus v,fed quatenus vnufquifque habet propehiionem naturaletti,& facilitatem ad eam cugnofcendam. Confirmatut hxc refboniio , quia

realistUue tranfcendcatalis. aut aptitudinaiis t*M mum- praBfapponat liquid i ^d quod necelTatib fequiUt fmmndm ^^^ ^t omnes fatentur conuenientia, aut difconucnieni Ja aftioilum > in quibus ftatuiraus iii conmt m fmti Umttli,m ^j^ jj^g lcgcm naturalcm, non debet inteliigi de conuenicntia,'aut dirconuenicntia formali ; fed*fi

quando dicituc qu6d

lex naturalis

iit,

indita cor-

dibus hominum, id in fenfu pi aut prohibita per ipfam conuenienriam , aut difconuenientiam formalem ; ne-

qu6d lex naturalis

natura rationalis

;

fiiie

cum

que enim vlla prorfus efttueretur prohibita,

ratio

,

cur

non

confti-

aut prxcepta per illam for-

tnalitatem fundamsntalem : vnde cum illa Rz prior,qu^m refpcdu$ fequentes , prii^s per illaractyiftituetor

Auerfa qu6d (tt potentia intellcus vllis obiediuis:ergo noftra cdnclufio eft contra dibas auftorirates., confequenter jM3tr$tmt*s UQ^ linenda. Porr6 auftorftaics ill funt Ikb. ^'"^'^ 1'** ^S!"*' "* ^i^"* fjaturaliter , /4 , ^u* UrlnmtHrmUm

qukm gentes non habentes lcgem pohod eft,fine

mulltritatit.

Mofaicam,quantum ad

gi,de quibus loquebaracnaturaliter

reuelatione fupernaturali illa,quacfiebatMoifi,

& ludaeis

,

mediante lumine naturs , & beneficio

&

intelledusac gratiaDdi, fine qua nulla cognitio prabica conducens ad exercitium virtutis haberi poteft , vt fuppono ex nMteria de gratia aduali )cognouiiTe ea,quaB per legem illam pofitiuam Decalogi ordtnabantur,& in hoc fenfu eas fibi fuiilc legem:quia fcilicet quemadmodum lcx illaDccalogi proponebatludxis ea quz erant facienda , non facienda, ita Gentcs per lumen naturale pro-

tfftinditMh'

imm^m*

{** fitnti fHCiuni , eiu/rnedi legem rton hubentes ipfi Jiki fimt Itx , tjui oBendnm optu legu firiptum in cordihtu fiiitrttm.,

tefHtnomHm roMtntez.

illu confiientia ip/o-

&

Roman.

^mosienMt

nohis

bona? pgHa-

tum tfi fltper nos lumtn vulttu tui Domine. Pfalm. 4. Jjtx Dei mentem nofham ittcendens eam adfipertrakit , ctnfiientiamtfut noHram velUcat , tjua , f^ ipfit Dttmisiuflraltxdicitur. Damafcenus lib.^.cap.i). ffulU anima tfi , ^m ratiocinari pojftt , in cuitu confiitntia ntn loeptitttr Dettt. ,Quu enim legem naturaUmtnctrdibushomirmmfiribit, nififiltuDeui. Auguftinus lib.i. de fermone Domini in monte. EaItx nonfirflritur ,fidintiafiitur , ntc ali^apercipitur

ponebanteranr.

fibi ipfis,qua:

facienda,

& non faciendai.Bx;iliemtit.,

Secundus Ibcus ex Pfai.nihil facit ad rem;quia manifeft^agitdepropofitioncboni,autmali;non ver^delege.Toium quod diciiur in tertio loco cx propric conucnit;im6 magis Damaic.tam benc

}.Exfllemti.

&

propiie propofitionibus obieiiuis,feu ac^ionibns

conuenientibus

,

ac difconucnientibuSi

quam vel

natar2,velinrelle(%ui,vel cognitioni.vcl habitui.

txprittutur.

ltHout\fid prifluo tfuodam naturafonte in fingulfi Ambrbnus lib.5 . epift. 4 1 . Efl ^uidem

Nam certum eft illas

ptopofitiones vellicarccon-

fcientiam incendereque

mentem , eimque ad

fe

Vtra Ux rella ratio natttra etngrutns diffkfit in omnes,

pertrahere,3c efle Icgem Dei,ae etiaro mentis:func

ad efficium, iubendo,veLadantius lib.^.c.S.ex Cicerone in lib. de Repnbl. ) f, tL*ffo)tfi. Reipondetor , quamuis exprefs^ haberetur ex lu9fnpltM priediais au^oritatibos qa6dlex naturalis eiTetCtnflans /impittrrta,lurisefret

fL-at,&

mens Scoci,&

ipfa vericas,in

impugnacio-

.

Stni F*ri tU

ne huius Authoris aliquanculii eft immorandum. Icaque hic Aurhor fupra mni. oi.dicic Scocum ^'^Pf c^sc cenece illam fuam fenccjiciam, quia in 4.i

adhuc cuntrarietas ad alteram przceptum naturz eilet tacio fufficiens cur peccacumpeccatum.

Fundamenturo autem intelligendi Scoti verbaaliquo cx his duobus modis,

Rmti ixfliCMtioni* frtt-

hert.

tiifi.^o^.Sic ergaimeSigenda ^tuBionem,ntfm.9. aic:

8c

non

vt intelligit

xi>li^ur I. tjuodcHnijtte peccMim idei ejipeecatum, ^uia efi centttt l*'-^'yf*- prttceptum dikimims fedfacillimccxplicari poceft*""' /untgitbro. '

hic locus Scoci dupliciter

,

itafi

vt

non

faueat vllo

modo

Fabro. Prim6,quidem

dicatur

quod nonfolum-

fntelligatur

prcceptum diuinum eo

loci

rpfum Fabcr,eft optimum. Prim6,qu6d vcrba exhibeaut illos fen(us tam bene,quiMyi4^4rrtf,habetfuamTeiitacemabimelle-

Aucliuino,nechoceftconcraScotum,licct i.d.i6. habece poflibilit"atem ab iniellcwUmm^Iu. ^^^*^ creaturas * dudiuinoialiucleftenimdepoflibilitacecceaturacum ; aliud devcritatcpcopofiiionum coroplexacum VI omiitam modd , quolfenfu dicat Scotus cceatucas habece pofllbilitatem ab intelledlu diulna, dequo aliis contca fenfum Fabci,& aliotum aliquocum Scotiftarum fententiam , Deo

Deindequ6di^fquia hon

eft

potioc cacio cncha-

fria ad ^uatuar , tion itafe

Mtft quatHor ad quinejue, Quod

fuhiem.

Dift.Qnbdfi

XXXVII.

QujEftvnic.,

869

velit

Fabcr qa6ari ftteft

Scotiftarum , qu^d aftus, quem eliceret, efTet fic indifferens. t fan^ credo tieminem pofle de

ad motiuum illatum aliarum virtutum

vt

nltm

indijft-

hoc dubitaro ;fufBceret,

ficut,

enim

exiftimatio probabitis

tnnt IX tfi' niont frthtt'

vi

a^s

qui reuera efTet malus , efTet:

m.

bonus, tamen propter iftam exiftimationemfine dubio poffet fufficcre,vt adus qui reueraefTec indifterens ^ parce rei,

ita

non

non fttfficeret motiuum charitatis,& ciim noh fequatur maius emolumentnm ex natura phyfica, aut morali paenitentiz,vetbi gratia,fatz exmotiuo poenitentiz virtutis , qu^m fiCtx ex motiuo charitatis , valde durum , & inconueniens videtur qu6d przceptum natusale obligaret ita determinat^ ad pocnitentiam facicndam ex moti-

eflectati

camen

indiffe-

rens moralicer eiictenci

cum

exiftlmatione:

crgo iuxta hzc princlpia Auerfx poflet quis obnunc, nullam {crQretotam legera naturz hic

uo pcenitentiz,quintiuo charitatH.

fufficeret

cam faccreex mo-

&

Con^t

,

Dift.90.Coajirmxth,

X XX VII.&::

Qu^ft. vnic.cepca iliacum virtutum.

875

PnueipmiJsmfnetrtntfr*ee/>tit firefttirtrftitr

Confirmatuc hoc, quia fi requircretur ad obferuantiam talium prajccptorum aftus formalcs illarum virtuturo fcqucrctur pauciffimos vnfanquam fatisfacetc etiam ex mcliotibus , dliotibus obligationi iftorum prxccptorum hoc

ad fuam natnram illos habere : htnc dicuntur pcccepta.quibus leoetuc ad illos adus, eife piac-

aStu/irm*les

autem

cflet

abfurdiffimura

crgo. l^robatur le-

quela maioris , quia vi ciiccreniur iili adtus fotfrutftDrum. maiiter , oportcrct cognofccre honcftatcs partivirtutun*

x his autem adibus quot quot excecni func , ptzcequtrunc neceflari6 adlum intecnum, quo libeco, & humano modo fianc vnde ex eodcm capice , ex quo obiigabicur quis ad adtum exccrnum,obh'gabitur etiam:

cularcs illacumfea

inutum

,

vt diftinguuntur intec:

& ab aliarum virtutum honcdattbusillis

ad internum,, fine quo fierinon poffit ; fed quia iuantum md ebtigationem omnis adlus extetnus , qui fit de fa^o , poflec aBtu exteminis

hoc au-

faccre poflunt nifi dodiorcs.&ipfimct dodlinontambcncidcognorcuntquin intcr fe

lem nulli

imperari pec adus intetnos diucrfiffimz ratio- perinde efti ortam ex aAu qua virtute , quantiim ad obligationem

di^entiant intct fpcciatim

honcftatibus,affignadis,vt pa-

non eiferis.Alij

dc pocnitcntia, quam aliqoi putanc virtutem particulate didindlam aczte-

externo , peiinde piorius eft , qualis fit adus intcrnus , mod6 fit talis , vt ab eo proueniat adus externus , fed cuiufcuraquc tamen rationis formaiisfit ,|poteft dici ex obiedbo fuo e(fe adtus illius virtutis, cnius dicitur adtus externus eflc,

proueniat.

dicunt eflc particularcra,fcd in cius rationc formali affignanda muitii inter fc diflentiunt. Confirraacurfecund6,qaia fi quis voucret eliccre adlum lliberalitatis formaliter fatisfacerct

quia

peranduminterhi,

habet proobiedo, circa quod im, adum iilum cxteinum. Simiiitet ex pczdiftis adibus quot quot funtfciiicet

verfatuc

91.Praceptumiurie

voto eliciedo adumcharitatis petfediGrem, ncc vi voti obligaretur ad adum liberalitatis formalem fi vellet clicerc aftum chatitatis formalem, vt fuppono ex communi dodtina in maieiia dc voto. crgo quaifjuis qus obligatctur przccpto naturali ad adum iibetalitatis poflet fatiffaccreiili praccepto peradionera charitatis perfedliiorera \ paritate rationis.

iicct refpiciant

per fe talia particularia

, tamen quia poflunt illa rcfpiccre ex vantn obligat motiuis formalibus , iicct ifta prxcepta iuris ad affiu /naturaiis obiigent ad illos adlus particulares, temos ex tali quatcnus refpiciunt talia obiedta particularia; vel tali dt-

obicdlatiis

natur*

Dixi autem in conclufione prater prdceptHmfrteeptumehnritatit

chdritatutiUT)

,

-

adualiter eo ipfo die,quo teneretur ex pra:ceptoiuris naturac

Quzres quinto, /m Itu vtttHrale obliget ad modum eperandiex dile^ione Dei,feH charitate? Rcfpondcobrcuiter

96.

Ah

lex

naobli-

non cognofcens tum adu

currcre

cum D.Th.^,

i

oo.

no ex legepofitiua,'qu9uisenim

tur,adhuc cognofcercrui diligcndus:eigoex lege nacura

Dift.quz opponiturlegt

X XX Vll.

Qu^ft. vnic:

87700.

Ugem mitnrdUm pro ea pontiue.Qu6quar ibi przcipiuncur,habenc bonicacem formalcm,quae fccundum fe ordmaca eft ad finem vlcimum, vcper illa homo conuercacur ad illum fincm, Sc confequacur ipfum. Similicer omnia, quxibi prohibencur, habencmaliciam formaicm fiuercencem a 6nt vlcimo ica qu6d ibi przcepca func bona, non cancum,quia prxcepca: fed idc6 prsecepca , quia fecundum fe bona. Siroilicer ibi prohibica func mala,non can^

,f,

tum

quia prohibica:fed idco prohtbica,quia mala.

''

i^

Ec cunc vidccur confcquentcr ciTc diccndum ad primum argumcncum , qu6d Dcus fimplicicer non poceft difpenfarc in calibus quod enim ex fe eft illicicuro, non videcur po^c ^eri licicuro per aliquam voluncacem vc fic occidere ex hoc, quod cftadus cran(iens fupcr calem maceriaro, fcilicec proximum,e(l adus malus, ftancc illa caufa fcmper (tric malus:Sf ica nuUum t/^^r,quod eft excra racionem illorum ccrminorum,poccft faccre,qu6d fic bonus ,& cunc oporccc cxponere audoricaces,quac videncer dicere Deum in:

>

calibus difpenfafTe,fiGtuva in

& exponuncur vno modo

,

qu6d

lic^c pofrcc (icri difpcnfacio ciccaica

gcncre a(9cus,non camen circa ipfum inquancuro eft prohibicus,& rra prohibitioncm,Alicer dicicur ,

nec con-

quod at^us manens inordinacus non

poccft

ficri

ordinacus

:

adus au-

xcta inquancuim cH- concra prohibicioncm, cft inordinacus,ide6illo

non

poteft difpenfarc in

inquancum cH contra prohibitioncm.

COMMENTARjyS.'O^t P Tff' dtcitMrqHodJtc. Proponii hic PoiStor Smt*ntUD, j^ Xfentcticiam D.Thom.quant^madparteni P^Jncipalc buius qu^ftionis,quat pars eftanom^ltrtceftm DteJogi "'* praccpta Decalogi fint de lege natur^?Qu.am fintturis na- parif refplutc S.Dodloraffirmatfu^ quta omnta, fitr. qa2 in Dccalogo przcipiuntur,habent ex fe ipfis " *'^*^ bonitatem, quat vcl ex tcrminis immediatc patec Cuilibet apprehendemi ipfoc.vcl dcduciturmani,

leniadfecrc fcquaces

iftfus

fentcnrijc.Vna cxpo- ^xponh mm-

Htioeft qu6d-quandoapparet

Deum

difpenraire

ltrittes ep-

in aAibusptohtbitis inDecalogo}n6difpcnrauit

pofiftf fiti.

raraen in iflts.quatcnus prohibtti funt, nec con- i-f*?*/"^' fequenter quatenus continentut in Dccalogo,fcd quod difpci^auic in iis, quatenus funt adbus , ab-

ftrahendo k tatione illa,fcciidumhibiti.'

quam

funt prox.Zxfefitit.

fefte ex principiis per fc

quztcm9.tf!{e4 een-

notisi& firoilitcr orani^ in Dccalogo prohibcntur, habcnt malitiarf)

Alia expoficio eft,in rc parum,auc nihil k priori diftans , quod non difpenfaucrit vnquam

appatcntcm immediatcextefminis ,vel fequenneccftari 6 cx prfncipjis pr fc notis.fi

Qi^od

obiiciatut huic fcntentix.primum ar-

^*h*>teftnfUamfmtiont4e fa il0tiff

giimchtum principalc,ncmpe

Dcum altquando

dtfpenfafrcinaliquibuspr^ceptisDccalogijidautcni fieri non po(rc,fi cx fe praeccpta omnia circnt bona,aut raala,quia (i cx fe eft raalura,& tllicitura occiderc innoccntem , non poteft fieri qu6d pcr vllam volicioncra diuinam non fic illicicum , ic

iOu.

in aAu , quatenus inordinatus, nec confequentcf quatenus prohibitus , aut contcntus in Dccalogo.quia prohibetur , continetut in Decalogo, quatcnus inordinatus. Cura hisduabuscxpofittonibusconucnit illa, AUa expofiquam S.Thom.habci^.too.rr.8.ad tcrtium,vbi ti cum frtdicit quod illa,qu5 prohibcntur in Dccalogo,pof ^*'*" f*"""*" '* '** funt confidcrari duplicircr vno raodo.quatcnus habent inordination|,& malitiam, alio modo, i{U2itnvii noiVhabenc maliciam, auc inordinatio-

Dcus

&

:

&

confequcntcr non poteft in occtfione tali Deus difpcnfarcquia fi difpcnfarct,tura facctct pcr voIttionem qua difpcnrarct.vt non eftet malura.autfUtfionfi

auftoritate pqblica,&-vt

ncm.verbigratia, occifio potcftconfidcrari vt fit fit auAoritate priuata, fi

D.

jlltcirii

occidcrc.Si hoc,inqiiam,obiiciatut, dicit

^t^nfusmdtfrtLetptii

Thom Deum t>otox confequcntcr ad D,Th. fcntgciam neganiatn cffe qnbd Dem vnquara difpenfauit,aui diDe- 'pcniarc poflct tnillts

modo ,cft mala inordinata, ac prohibita in Decalogo. Si fccondo niodo,non cft ncc mala, ncc inordinata,ncc prohibita in Decofidcratur ptimo

&

pracceptis

, ct

authoritatcs

calopo.Dicit crgo S.Doftor, qu$ difpenfauit.

non

velint

qu6d

AlHgnat autcm if fe duas expofitiones,quas fo-

aliquacircumftantia^quiaftie^anon habetrationem illara inordinatioois , ob quara prohibetur

S

C H O L

I

V M.ex terminis , velex

fxflietntquid^t 4i^ffin.iofrofrie,imfroyandoexpoftiones D.Thom. Seturtdo refutatqued

D.Thom. ait omni frdceft/t Decalogi&frd{{ici contra diSta q. ^frot.luntat Dei determinaretiir

httbere 'veritatem neceffariam

kit^er necejfariamtonfe^uentiam. Primo^quia intelle^us Dei neceffario affrehederet ea,

& voluntas Dei

rteceffario

conformaretur eii.Seeundo,v

ad extra neceffario.Triafraceftajpe^antia ad Deumfuiffe iAu^uf. in Exod.\6.D.Thom.\.z. q. loo.art.^,i o.

frima taiplat&I.

relicfua infecunda^tenet

f^ communisjicet Hier.in Ofea

aliter numeret frapefta.

^

nr

V ittl. d1.$'

^^^ '^*pcumt

'

cxpofitiones(qux forcfe rcdcunc in idcm) non vidcncur faluare propoficum:cft faccrc,

ODifpcnfarc cnim non

quod ftancc prjcccpco

liceac facere concra praccc-

5j.f. dejicunda.

fed difpenfarc eft rcuocare przcepcuro , vel dcclararc qualiccr dcbeat incelligi.\MX,\i

Eft cnim dupiex difpenfacio ,fcilicet luris reuocacio,&

dcblaracio.

Quarro

.

'

Dift.,,

X X X V II.,

Qusft. vnic.

879

Quzro an ftancibus omnibus circunftanciis eirdemin iftoadu,qui eft occidcre homincm variaca fola circumftancia prohibici, & non -prohibici, pofTec Deus faec* re quod ille adus qui cum cahbus circumftanciis ahis cft ahquando prohibicus ,ah^t,

effcc

non prohibicus

fed iicicus

?

Si fic

,

igicur fimphciccr poccft difpcnfare

,

ficuc

fim-

quancum ad cxrcmonialia, quando dedic nouam; non quidemfaciens qudd manencc prxcepcode cxremonialibus ,illa non cflcnc feruaada fed faciens quod adu illo manehcc codem non cenebacur quis ad illum ficuc prius. haeciam difpenfac quicumquc legiHacor fimpliciccr quando reuocac prxce^ ^JU^ipcum lurispoficiui fadi abeosnon quidem facicns,qu6d ada prohibico , vcl prx- /^ f^' cepco manence fccundum fe, aufcracur racio illicici & fiac licicum. Si aucem Deus non pocell facerc de ifto adu , qui cum cahbus circumftamiis erac prohibicus, quddmanencibus eifdcm circumftanciis prioribus de prohibicione non fic prohibicus igicur non poccft facere quod occidere non fic prohibicum cuius oppoficum manifeft^ pacec de Abraham. Przcerea qux func vera cx Cerminis,fiuc finc necejGTaria ex cerminis,fiuc confe4.phcicer mucauic legem veccrcm:

,

,

,

,

f

:

;

:

,

quencia ex calibus neceftariis , prxcedunc in vcricacc omnem adum voluncacis , vel falcem habenc vericacero fuam circumfcripco pcr iropofiibile omni veUe igicur fi prxcc:

pca Dccalogi

,

vcl propoficiones pradicx

,

qux pofi*enc formari ab

eis

,

habcrcnc calem

nccefiicacem

,

puca

efifncienium ,ita

qu6d hzc efiec nccefiaria '.prtximM non efi occidendus ^furtum non quod circumfcripro omni velle apud incclledura apprehendenccm,,

calcscomplcxioncscirencfi&nocx, incelledus diuinus apprchcndcns calia neccfiari6 apprehendcrcc ca canquam ex fevcra,& cunc voluncas diuina oeccfiarid concordarcc iftis apprchcnfis , vel ipfa non cficc reda ica cfiec poncre in Deo racionem fcieacix pradicx quod ncgacum eft in primo. Efiec cciam poncre qu6d voluncas eius fim:

&

:

erit,& reli^^^^ff^fi^f^y^^^^ftfiftitUamprorfuihHTnanacUfpen/atio'*>'*

i pr*etptis mlijuiiMt Ii*taUg$.

^dmittity ntc ctti^am hominum ex hit,

defilftere aut licuit

ant licebit

,

alitjHo moDomintu tamen ali-

^^-^ horum

& tjued voluit & auando voluitfiUiit ,/iue;

ifrit/tt*.

cum Hcbraii fygyptiot exfpoliari yjiue ijuande Pro~ fbetam cum muliere fornicaria mifieri pracepit. luorum vtitfue alterum tjuid nifi graue furtifaeiniu alterum tptoi nijiflagitif turpitudo reputareturfinon excHfitffet,

omnjbus circumftantiis,quibus rcdditur iUicita , hoc , inquam , non valct , nam fic etiam dicere poiTum quod vna ex circumftantiis, obquas habet comeftio carnis die Vcncris cfle illicita, fit qu6d non praccipiaiur a Superiore,auc qu6d ipfe non confulat , aut liccntiam det alicui comederc ; & confequenter poteft dici , qu6d quando Superior prarciperei ,aut' confulcret illam , vel licentiam eius conccderet , non difpenfaret in przcepto dc comcftioneleretur,

fic

tol-

omnis difpenfatio

,

quod

eft

contraret

omnes , etiam

aducrfarios. Itaque vt oftendant luiA proha-

vtrunujue faSium autboritas imperantii

?

&

Deum nongi

pofle difpcnfare in prxccpto Dccalo,

Deumnidij^eit-

infra. Deinde tjuod inuielabile neminaui, ittud inteUi-

ge

non ah hemini traditum ,fid diuinitm premulgatum, nifi a Dee, ^uitradidit mutari emnino nen,

tjHod

potcftPapa difpenfare in octilarein przcepto de comeftione carnis , oporrct fione tX beiii eos oftciiderc quod fit aliqua circumftantia ex qna itt viO'ficut

denon occidendo

pojfe

patitur,vt txemplicaufa nen eeeides

,

nec maechaberitt

nonfurtumfaeieSi&iLe^mpoaiutrfiritrtim.Reijcitur.>.

reliijua illim

tahuU.

parte occifionis przter negationem praEcepti,aut confiUj,aut liccnti^ diumz,ob quam fit ita iUicita vt

l*tioHe ieilt-

Aduerfarij fatentnr

Bernardum noftrx fencutr.

Deus non pofKt ncc

tcnti fauere.fed explicam tamen

de di-

fulere,

praccipcre cam,ncc c6nec iiccntiam cius faciendx conccdcre, vt

Btmardui

fpenfatione improprie difta

,

fcd contra explica-

afiicitur illn

circumftantia;

&qu6d non

fit

vUa

ii prtpridilpenfntioTu

tionem primo facit qu6d nihil impediat quomiminus dc propria loquatur, & deinde qu6d in il\o libro ex profeftb agat de difpcnfatione proprie difca ; ergo de ea debet intcUigi, Prxterca

circumftantia, przter circumilantiam negationis przcepti, confili), aut licentiz Papa; ex partc

k^uitm.

comeftionisfit

,

ob quam circumftantiam non pof:

talem difpenfationem concedit

Deo

,

qualem

Papa cdendi licentiam darc fed hoc non poffunt vUo modo faccrc:ergo debcnt concedcre

negathominibus, fedfecundiim multos ex aduerfariishomines poftuntin przccptis inris natnrx difpenfare difpenfatione impropric didla,

qu6d Dcus

difpcnfarc poffit in occifione,ficuc

Papain comeftione. Confirmatur,quia

afcus,qui eft,

prohibus,mafe

109.Confirmatio.

&

107,Jtrebatit x.t

raticnt.

fluid rtquiritur

vt

Dtiu iifpenftt la ^a loqui ergo talem difpenfationem propric didara debcnt fecundum Bernardum conccdere Dco, Probatur fecnnd6 ratione , vt Deus difpenfet in prxcepto , vetbi gratia , non occidendi innocentems fufficit qu6d afcu fuo poiCt cfficcre vc occifio iUa afifediaomnibus circumftantiis intrinfec>s,& cxtrinfecis , praeter circumftantiam zCtw iftius diuini , \ quibus Kaberct efie prohibita , tnala , nun fit pruhibita, ncc mala : nam ideo poteft Princeps aliquis dii^enfarcinfualege pofitiua , verbi gratii , ide6 poteft Pontifex dilpenfare in eomeftione carnis dic Veneris,quia poteft 6hi fuoe^ccre, vt comcftioiUa eftet licita in pmnibus ilHscircumftaniiis, in quibus aUas eficc iUicita praeter circumftantiam iftius a6lus quo id dGceret : ergo fi Deus poteft a^u fuo facere , vtfi:

rerialiter confideratus

poteft

duobus mpdis

habere, Prim6 fic vt afHciatur aliqua circunftan- AStts prohitia,

ob quam,

fiuc pattialiter, fiue totaliter

habcc

IX fi duahus meditbituipoteft

prohiberi. Secundo ,ita vt afficiatur aliqua cir-

confi-

cumftantia

in

qua rcuera non

erit

prohibitus,

derari.

quia fcilicet ob illam circumftantiam habet aUam rationem moralcm ab iila , quam habet inillis

circumftantiis, in quibus crat prohibitus.,

Rutfustia

hzc circumftantia,

,

quam habet

,

obiliii

quam non eft prohibitusi.tam,

poteft cfle circumftan-

&

alus particularis Superioris prohibentis

quo przciperet , v'cl confuleret aifium illum,quemali^s prohibuic,vel licentiam darcc

eum faciendi; aut

aliqua alia circumftantia concomitans illum aAum,veI dependens ab illo ; vel poteft efle aliqua alia circumftantia independens ab adfcu tali , verbi gratii , comeftio carnis , quae eft prohibitain Quadragefima, potcftconfiderari vt prouehiens a fano homine,cui non eft ncccf-

Triflicitirpoteftconfi-

derari come-

Qccifio aliqua affedia

iis

circumftantiis

,

in qui-

bus%x,

eftet

prohibita per Decalogum, non fitiUici:

omnino poteft proprie difpenfare fed poteft Deus id facere im6 de falo id fecit ergo de; ;

comeftio,& vt ficeftprohibirafine dubio ifta comeftio;& poteft confiderari vc prcuieniens ab homine infariaaliquaparticulari rationeifta

JHo.I.

Modo

ifi

prohibita.

firmo

,

cui valde neceflaria eft ad

fafbo difpenfaaitfpenfare.

,

ic confeqaentet poteft di-

dam

illa

comeftio

,&

ficnoneft prohibita

mortem vitannam;

t.Modo non.}.

Modo ttiXefi.

non

Probatur fnbfumptam , nam fi confiderentur onines circumftantiac occifionis Ifaac, prartcr cir-

ccrtum cft lcge ilU pofitiua non efle prohibitum quod fumme neceflariumcftad vitam confcruandam ; & poteft denique confiderari , vt proueniens ab homine fano ,cui dedit legiflator licen*riain

cumftanti^m iUam prxcepti diufhijnuUaprorfgis

.

Dift.&

XXXVII.&Silibere fiat

QusEft.vnic.fcilicet fecrete

88iquod non facithabet Princeps

tiam comedendi , vt fic etiam comeftio non eft prohibira , quia alias elTet prohibita , non cdet prohibicanmul, quod iroplicat in cafupropofico. Si priorimodo connderemus comeftionem,nullaalia circumftantia connderata, cer-

tenus

auferenfur,

ad rem.

autem fecundoiile

modolicicusalias,

fe

tum adus

non:

fic

difpenfacionemeius

nam

per propriam quando Papa prccinifi

tum eft eamx.Ntitem.liberate. Si

ciTe

malam , raod6

&

de-

perct comeftionem carnis in Quadragefima, auc

fccundo

modo con(ideretur,non mi-

nus certum eft eam non e^Te malam ; fed qu6d non Ht mala non prouenic ab aliqua difpenfatione,ir*c

quandoquidem non proueniat id ab

vllo

a&uhoc

libero legiflacoris ,aucalterius habentis adttrtie

comedendac daret licentiam , non difpenfafed mutaret tancum materiam , feu nacuraai moralem adlus , quod eft abfurdum fccundutn omnes. Hoc fuppofito, fic argumentor de fado Deusret,:

1 1 1j>eiu fr^rii

auchoricacem.Si denique confiderecur ccrcio do,

mo-

prxcepit Abrahae intcrficere filium in

illis cir-

eciam Hne dubio mala, fed id habe, quia id habebit przcisc ab adtu libero legiflatoris. Occlfi Ifs4t Hoc fuppoHco fic argumencor occiHo iila bshuit m- Ifaac, quam incendebat cfHcaciccr Abraham,hani rtqmfit bebat omnes circumftantias , ob quas occiHo efterit

mtdo.

non

bic ex propriifllma dirpenratione

cumftanciis, in quibus feclufo prxccpcopeccarct dnf^fauit eum occidendo,nec fecic vllam mucacionem mo- """ -^^*'

:

vteJfetmaUtxctptdi.

ralem ex parcc iftius aftus pracer mutacioncm ^'^faiwwf' illam, quae defumebacur ex illo prccpco,vc pr- / cepcum eft : ergo per vcram difpenfacionem , non per mucationem aliquam aliam fecit, vt illa

&

prohibica in Decalogoflio

^enfiuitne.

hominis

fani,

non minus , qu^m comecum quo Ht dirpcnfacio, habet

occifio eflet licita, quas alias cfTct iliicica.

Qi^d fi dicerecur pratcepcum nonre racionem difpenfacionis,,

pofle habe-

Relponfit.

omnes

circumflancias, in quibus prohibcrur i Ic-

quia difpenfacioRe^cituri.

& non habet vllam circumftanciam independencem ab adbu libero Dei pra:cipienci$ ipfam , ob quam deberet cenferi non cflc prohibita in Decalogomagis quamcomeftio illa hogiflacore,,

non obligat ad adum faciendum ficut prxccpcum non toUit difficulcacem :prim6,quia difpcnfatio, vt difpenfatio, nec habcc obligare,nec

IIO.Ctafirmtio.

minis fani haberec ergo ficut comeftio illa hominis fani habct folum non eflc mala ob difpenfationcm,& ficuc illcai0/r ,. / 1 t r n \r ellec Iicica ; fed tamcn id radtum eftc non prr , rmraU,

'"'''

difpenfacionem

fed per

mncationem materix. dlRinBtm difpefMtim*.

xModta,frime modinon fierit difiinfatii.

Deus nec prxciperet , nec confulerec illam ablationem,nec poficiue daretlicentiam ius. Alio modo,quacenus ille Princeps prxcisc pra:ciperetilli,

confirmandura dicit Auerfa non quamcumqueoccifionera vetari ptarccpto Dccalogi, r . r ledoccifionem e a.i

Ad quod

^^*^'*jfuerf ctn-

fadtam, priuataaufhoritate.

i

Vn-

tranos.

aut confuleret illum aftumipfi

,

vel jpofitiuc

,

&

de , inquit , de fa6to Principes farcularcs danc faculcaccm inccrficiendi , ncc difpenfanc in illopraecepto.

formalicer daret

licenciam

eum,

faciendi. Si

primo- modo

fc

haberet Princeps,

tum non

di-

quo prohibebatur aftus; fed ita muiaret paturam aftus , vt non haberet illam racionem moralcm , ob quam prohibebatut nara certum eft quod pratcepto illo Decalogo , nmfwtum faciet. Non prohibeatur ablatio fecreta bonorum propriorum aufercntis , fedfpenfaret in prccpto:

nam certum

At non vidco quomodo hoc faciat ad rem, eft quod illi Principcs non poflunc

R'ecalogo

quia Dccalogus

non prohibet nifi occifione iniaftam,aut occifionem,qux fieret priuata auftoritatcaut fine fufficicmi occafionc,qu6dc6fcquenteriuffio diuina

*>L #lu

;/.

abfque peccato poffintturx,

fierijalia

ver6,

fint talis na-

pofiat

D*o

iubente

fieri, aliqtti,

iftiffopnt.

io quibus non abfquc malitia f^Q^^\{ ^ Dcus aliqua fua voluntate poffit facere, ^^ abfque morali malitia committantur.fed certc totum hoc adaeifarij ncceflario fateri debentjQavt in iifdem circumftantiis

polTenc a(%iones|iis prohibitx

ficti

propter qua licebat Abtahx,non erat difpenfatio proprie difta,aut relaxatio prcepti:itaetia poffei quis dicere qu6d comeftio carnis in Quadra-

gefima ex voluntate Superioris non cflct comcftio prohibita per legem de iciunada Quadragefima, quia illa lcx n6 ptohibet nifi comeftioneminiuftam.

-

Dift.

XXXVII. Qu2ft.vnic.calogi incelligaturilla

88 jnaturali

iniufta.autquac ficret abfquc fufficicnti cauft.aut

Confirmatur fecund6,quiafi in prceptis Dc- CSfim^tioxclaufulaibi,

audlGritate.&confequcntcr quod voluntas Superioris, ratione cuius liccrct ifta comcftio.no cflctdifpenfatio propric dida, aut rclaxatio legis, fed

quud cx

rationeadus,ijadus,qui

funiprohibiti, vcl

hoc117.iMCttitt.

vnde fequitur. Nec minus parui moracnti cft quod idem Caeft

abfurdum-, crgo

& illud

ietan.fubiungit,nempe

quemadmodum hxc pro-

poCnioiAfortui mnpeJfHnt refHrgtre\ cft necefTaf ia, ita vt nec de pocencia abfoluca poffit faluHcati, intelligcndo pcr \ypojfunt potentiam naturalcm,{\c fcilicet

przcepti,fianc,aut non fiant.etiS in pnccptis humanis,cadem claufula intcltigi dcbcc candem ob rationem,& confcquetcr fi Principc imperante vt non gcftarcntur arma nolu,Deus ca gcftandi liccnciam concederct,non difpelaret,quia liccc ob

vt fenfus fit,qu6d mortui

refurgere vlla potcntia nacurali:itapofitio noneji

eccidendum

,

in

non poffint hzc atia profenfu , in quo eft

illam licenciam poflent geftari finc culpa , tamcn non geftarcnturex natuiali ratione,fcd cx diuina, & fic Dcus non poflct difpenfare in prarccptis hu-

praecepcum Decalogi, fcilicet priuata audloritate cum caeteris conditionibus, eft propofitio fimpliciter necefTaria , nec de potencia abfoluta potcft falfificari,quamuis enim dc potctia abfoluta poffit ficri occifio innocentis,obairftoriiatcm fcilicct diuinam , non tamcn ob audloritatcm priuatam.Vnde additorania ptaccepta Decalogi fubintellc(5lam

manis, pofitiuis. ' J Obiicies.Dcus noti potcft mutare naturas rcrii, '^* *' fed ea quae prohibenturin Decalogo ex natura fua habcnt cflTc mala, quat prscipiuntur,boiia; */* i;"(, ergo Dcus non poteft facere quin.quz prohiben- mutre ntur,fint mala,& confequentcr no poteft difpenfa- tur renm.

&

&

rc in illis,ali

dcpcndent abiila

illa,in

quibus potcft difpcna voluntaic diui-

tum.inuoluant ordincm iuftitix,& fint indifpenfabilia :& hoc quidem verumcft ; fcd faifum eft qu6d pra:cepta feciidar Dccalogi tabula: fint talia. Secundo.poteft intelligi fic,vt vclit qu6d praccpta omnia,qua: prohibent illa,qua: funt indcbita;fcd habcnt tame k folo prtcepto cfle indcbita, contincant intrinfece ordine iuftitiac,& praetcreafunt indifpcnfabilia,& in hoc fcnfu manifeftiicft

1. Stnftu,

vUo moio 4 farcinpluribusauteii Dccalogi ptqceptisncquicvotuntatetutn.

difpcnfare;vnde

hoc

modo./-

illam

dodrinam efTequoadillud

faLram,fiue

quoad hoc quodiuftifint in-

^^ ^^^ dependent quo.id fuam malitiam.Obiicies tcrtiocft S.Thom. /pr^4.8.. .

talia praecepta intrinfecefi

inuoiuat ordinem

ObieSio.

^5 4't.-ri.

c

erdine iuHitit

pracccptacontmcrent mirileccin leordinem lu' Tnomt ex \ -.11 ti-n \-r 'i'"* virtuti$,in illis non pollct Dcusdiipcn-

^.

' r

qui

tiac,fiue

alterBm,nempe quod

j

difpenfabilia,namali^snullum praeceptum etiampofitiuum,fiuc humanum,fiue diuinii,eflct difpcfabilc c6tra omncs:na omne praeceptii pofitiuum prohibcs refpicit aliquid quod habet cfl^e indebicum ab ipfomec praeccpto illo pofitiuo , vt pater. Tcrtio deniquc poteft intclligi illud quod dicic

&

iswUto

faicrfcd in przceptis

omnibus Decalogi

,

pra:ter

1 prf^eptttDetttiogl.

tcrtium falic,inirinfece continctur ordoiuftitia*, virtutis: ergo in iis non poreft Dcus difpenfa-

^

rc.Probaturm'nor,quia pi^ccptum.quod datctur de Facicndo main,& indebico,intrinlccccontincc ordincmiuft't], fcd pracccpta Decaiogi pracipiunt id quod cft bonum debitum,& prohibec

137}.Senfiu.

S.Th.fic vcfcnfus fit,qu6domnia pra;cepta

quz

&

id

quod

eft

malum, & indcbitum uam praccepca;

prohibent ea qnae funt prohibita ,& indebitacx natura fuaal Tquc vllaJcgc poficiua contincanr incrinfecc ordincm iuftitiae , atque adeo fintindifpen

Dift.

XXXV

1 1.

Quxa vnicdifficultas illafit

887,

indifpenfabilia>&inhoc fcnfu.fifintaliqiia, quac

currit difficultas huius obiedionis contra ad-

{uDcex natara iua indebita independcnter ii lege pofitiua>fed poiTunc fieri tanen nonindebitaper mzceptum,conrilium,aDtlicentiamdiuinam,dodrina Diui Thomae non erit Vera,nimitum quod prxcepta,quz verfantut circatalia indebita,concineant intrinfecc oidinem iuftitiae,sintque indi-

uerfarios.quam concranos:vndcnon video quo>

modopoffit

praccipua,

quac vrgeri

contra noftram dotrinam

vi diucrla eft

i do^rina aduerfariorum.

Ad ipfius autem difiicultatis folutioncm.quatcnusnobiscumaduerfafiis,cftcoromunis. Dico,

'

4'

^'^"'f"> ^

fpenfabiliaivndcquia fecnndum nos,aliqua,qu9 prohibentur per przcepta fecundas tabulae , func talia , propterea manifeftc patet rationem Diui Thomat non concludere quod prxcepta > quibus prohibentuijfint indifpenfabilia.quidquid fit an intrinfece contineant ordinem iuftitiat.nifi oftendat fandus Dodlor illa , quat prohibentar in fccunda tabula,n6 eflc talia,quod non credo oftedi

po(rc,&

fic

eneruatur tota vis rationis D.Thomx.

.58.

quod ratio D.Thoms non concludac illa prscepta non efte difpenfabilia , quidquid fit an'Dixi

m cafu, quo difpenfationem , aut faculta- g^g^j^ /j tcm illam fpecialem, quam Deus conceflit ad in- gtrere deb*terfe^ionera,aut alicnofii bonoruro ablacioncm ret imterfieif' noncognofccrcntij.quicflcnt inccrficicndi.aut a '^*' '" "f" "" quibus bonaefTentaufcrenda , non efTc dubium V" . Jpenjaret ex r /r* r quin iure refiftere poffint & aggredi inualorcs, ,rordinarti quamuis hietiam iure eosaggrtdcrcncur atquc ad eimt interadcoineo cafubellum vttinquefuturumiuftu;at /'^""'^ ttm* "^'' interueniret tamen in hoc cafu ignorantia parcis * inuafac,quz fupponitur no cognofcerc difpcnfatione,aut liceciam concedam a Deo inuaforibus.i

,

,

includant intrinfccc ordinem iuftitis,quiaan includant illa pr^cepta huc oidincm,nccne,videcur proptcrca indemiht elfe qiueftio de nomine , pendenter ab ea pofte Sc dcbere folui prxfencem

Quod fi difpcnfacio, auttatio materiae

facultas illa, auc

mu-

cam extrahens abcft

obligacionc iu-

&

ris naturalis fufficicnccr conftat

vcrique parci,iflafa-

tum confidcrandumfacultaccm

qua racione decur

difficulcatem.namtefti intrimfeci includere

fi

praccptum

illud dicacur in-

culcas,an przccpciue,an ver6 perconfiIium,auc

trinfecc includerc ordine iuftitiac,

quod prohibet

indebitn.fiue illud indebitii cx fe habeat efTe cale,fiue

erdinem iufiitidf

ab ipfo pratcepjOjtumiuftitiac;

illa

prscepta.vt

& om-

nia etia iuris pofitiui, inti infecc contincbunt or-

dinemfint

non propterea fequitur quod indifpenfabilia,ficuc non fequitur qu^dprzfed

cum quancc praeceptum , hecconfilium coniungerecur, vt fi diccrei Deus, ego non imputabo tibi pro peccaco fi interfeceris Petru, aut abftulcris eius bona.eo infcio, fed tamen ncc praccipio,ncc confulo tibi vt id facias; fi facultas illa dctur cum przcepto , vidcretur dicendumqu6dpars inuafa

^Hfi f*r*t'''^*/^"'

f

"/'

cepta iuris poficiui finc indifpenfabilia.Sipratcepta fola,

vero ca

non

pofTct refiftere

,

quia

non

& omnia dicucur intrinfece incluquae prohibent illaqua: funt

dere ordine

iuftitiae,

dcbercnt impedite execucionem pracccptidiuini: ac ex alio capice videri pofTct adhuc quod pofTcc

indebita antecedenter ad pracceptum pofitiuum,

refiftercquantum intari

fe efTctjquia poflet

interpre-

tum illa praEceptaintrinfece cocinebunt ordinem iuftitiae, fed non proprerea erunt indifpenfabilia,quia aliqua pofliinte(l!

ad obfequen^um , 8c reuera probabile eft eos it^ teneri,etiam iu cafu,quo per patticularem fcientiam aliqui ex iilis cognofcercnt fuum Rcge habereex parte fuainiuftitiamimodo tamen id pubiicc no eflitcompertum,nec ipfi poJfent id pcrAiadere rationibus opportunis,certu,inquam,aut faitem nimis probabile eft in taii cafu bellum interillos miiitcs vtritique fuiurum iuftum abfque viia ignorlcia e^ parte ipforum,quia vcrique poffunt cognofcere quod belium iufte inferat alteri, Itaque Ifcet bellum ipforum ^ parte rei non fuiflet iuftum vtrinque.tamen raoraiiter fine dubio eftet iuftum.qu6d Ci riioraliter fiat de fafto iuftqm Ttrinque , non videtur cfle diificiic quin non folum moraliter , fed ^ parte rei poftct efte iuftum inter aliquos in aiiquibus cafibus de porentia extraordinaria, vt in cafu propofitocafu,,

vt

eam

haberet.

146. Obiicies deniqpe ex Molina de ittrifdiSlione traii. fy.hxc principia funt cuidcnter nota lumi- Obitaio yex

nc naturz , Deo,parentibus,& proximo non efTc c i j raciendam iniuriam ita vt nec de putcntia T>>

" ?''"""' fitfa. (iendt.

,

Dci

^bfoluta pofHccipiis his,

ipfis irtogari iniuria

:

fed ex prin-

omnia quz prohibencur in fecunda rabula fcquunrur crgo qon potcft Dcus faccre vt:

licitc

quis ea poflji facerc.

Rcfpondeo,difiinguendomaiorera ,quanrum Relponfit. ad iniuriam facicndam parentibus , proximis, S^omodonov "cft notum lumine narurz non effc facienda ipfis M"J'"'

& -,"louoluit mo... iniuiiam,quarenus erreptiQ loiuriz dumiliicirum, & peccaminofum operandi circa1

""'*

litit),

ipfos,conccdo maioremriz przfcindit ktali

;

quatcnus cffedioiniu-

aut clarius in(c in-

inuoiuit foium iiraodo, lationcm nocumenti temporalis , auc fpirituaiis,

&

quo Deus prxcipcret duobus aggredi:

conafi fc intcrficerc, vt fine dubio poffet facere ex quo patet apertc non efle tam difiiicem,5irficiie iiii^tis

quodcx natura rcinon dcberemus inferrc ipfij, nifi Dcus fpecialiter id przciperet nobis , negomaiorera.ritate eius

& concefla roinori,quidquid,

fit

de ve-

de belio vtrinquc iufto,

,

quam a

raul-

diftinguo fimiiiter confequens

putatur efte

Sc

hzc

fufEciant

modo

de cafufiac

poteft

Deus

efficere vt licite quis faciat ca

''

primis

fei>tit

/jw cttufM.. ,

Icgem nacurz,fcd pocius iuxca cam quod fuperioPrincipes poflinc difponcre de bonis parcicularium,rpcandum quod melius cedcc in bonum Rcipublicac ; vnde quia melius eft,aut falccm melitis exiftimaiur cfTe quod res alias alicfiae in cafu vfucapionis,& praifcripcionis non finc alicnz, optimc poccrac ftacui lex , vc in cali cafu uon cenies,3 bus obligaret ius naturale ad id non faciendum,.'.\

bo

friam dif^uffatitntm.

difpenjitionis in cafibus iuris naturalis,

bus agimus.

Aliquando ver^

pri^ A\Ctmfitpr4 explicatam

difpcnfationem proin hocfenfu non ,

&

vtitur Pontifex verbo dilpen/ationis in

illis cafi-

bus.

Nec refert quod

fimpliciter vtatur ifto ver-

%

,-;.

nifi

adueniret voluntas Pontificis

:

fi fit

talis caU'!-

fajergo

non efiet

neceiTari^,

recurrepdum ad Pon-

tificem pro difpenfationczini

quod

eft

contra pra-

boaequ^inilliscafibus ,ac in aliis|iuris pofitiui humani ,inquibus proprie eo vtitur, qu6d non poflit ex natura verborum coUigi eum non

&

cpmmunem Ecclefiac..

eodem

f^ttiu

di-

ffifMFtntif. %n vet ,atuiit'Mmltai-

Refpondeo, perfiftcndo adhuc in praemifia do^jjnj. ^ caufani effe talcm , ob quam non oblica? * .' r ^ "*' naturat (ed nego quod propterea non debeat,, 1

fcnfu eo vti in vtrifque cafibus ; nam non colligimus exnatura vcrborum diuerfitatcm acceptionis in illis cafibus , fcd cx natura rei fr.bie, nimiri^m quia materia cafuum iuris pofitiui humani eft itafubieifla Pontifici,vt poilit abfque vlla caufa antecedcnte fuam volitionem dare licentiara in ea opetandi, vel non operandi,quod

:

tx

fum

itu n*tM-

recurri ad Pontificem

,

quia

id pollet efle neceifa-

fMhnonthligatMdittt.

rium,vt decUraret caufam eflle talem caufam: quetnadmodum enim licpt aliquis eflet cerius femni ad' ^^^^ "^" aliqua eflet fua , noti poflet tamen alit.tntif.qMn- quando ipfam fibi vindicarc propria audoricate,di^Hti^(iai\

eft

proprie pofte difpenfare

,

proptere^ dicimuslicentiara;

eumtifexti

proprie difpenfare,

dum dat

quia

feddcberetexpedlare fentcntiam Iudicis,itafimiliter licet aliquis eilet certiis

vef6 materia

iuris naturae eft talis

naturs,vt Pon-

quod caufa

cfiet le-

gitima caufa, ob quaim non obligaret hic,& nunc ius naturale , tamen non deberet proptia au^toritate facere illam rem ; fed dcberet expeftate declarationemeorum fuperiorum , quibus ea facultas declarandi ellet concefia prxfertim cijm abfque grauiijlmo damno fuo , vel aliorum poiTec expcdaro.

non pofllt fine caufa rationabili antecedenfuam voluntatera, date licentiam eam opcrandi , fi fit prohibita aut non opcrandi , fi fit prxcepra, proptereadicimus quod quando dat faculcatem opcrandi,interueniac calis caufa,atqus;

Ad qua: addendum eft qu6d fortaffis quando,

adco propricnondifpenfet:vtiturautemiftomodo loqucndi tum > quia perinde eft quantiim ad praxim fidelium ; tum , quia msgis conducic ad timoratorum fimpliciuro fcrupulos tollendos,;

conftaret caufam eile talemcircunftantiis,

,

(pedlatis

omnibus

quemadmodum d.it laepifllmc priuilegium facienmulta in cafibus , in quibus alias licerct ea fa, & confequenter in quibus re vera non dac verumpriuilcgium , vt fcilicet timbratorum-condi

ob quam Pontifex daret difpenfafionem,tutn exnaturarei non ciTet petenda- difpenfatio nifi vcl ob confuerudinem , vcl ob legem poficiuam & ordinationem Ecclefiae , quz, ,

cerc

fciemiis

,

qui dubitarcnr , aut timerentcohfulac, dc

fibi

ea fa-

fuificienter colligitur ex^.^V

coramuni praxi omnium

cere

non licere ,

quo Authores com-

recurrentium fcmper ad Pontificcm, vel alios fuperiores pro difpenfatione invotis,&non infringentium ea ^ nifi ea obtenta, etiam ex mul-

niuniter.

&

tis

particularibus ftatutis

,

& lcgibus.

I_|^|t*/>/>V

Quod tnaximeaucem

contrahanc dodlrinam

prt- ficit cft , qa6d fecundtim eam Pontifex non tam ttpua *x tp difpenfaret, qu^m declararet, aut fententiaret le-

180. Ad fecundam probationem minoris refpondeo primo, falfum fupponi tam in ca, qu^m in exem- Rtffofiomdx. froiationtm plo vltirao contra noftram conclufionem propofninoris. coUigi quod * Cont.Tri' fito, nempe ex Concilio Tridcntino Epifcopi teneantur de iure natutx refidere in fuis dtntino nonDicecefibus;

nam in/ff. 1 3

.

cap.

i .

de reformatione,

tottigitMr rtfi-

^Hoi vtAtHr gctn naturalemfffofi/** W

quii,yj'"'

non obligatc in circunft.intiis , in conceditur difpenfare fed hoc non vjde:

vbi de hoc agit, dicit tantijm eifc praeceptura di- ditim EpifcoforMm tfftih uinum , vt Epifcopi faciant mulca , quae nifi aiHiurtntMrti.

^UAtnkndi.

"* elTe.primi^quia ipfc

vtitur dum

fic

diipen-

fterentfuis gregibus,non poflcnt facere. Curpprtt, ditiino mandatum /it omnihu* , tjuibtu animarum cura commijfa eft ouesfuM cogno/cere , pr

fat,

verbo tUifen/itiwis fimplititer, non fccus

ceptOf inquit

ac quandore veradifpcnfat inlcge pofitiua fua, nec cx naturadifpenfationis , quatenus exprimitur perverba Pontificis,

,

his /acnficium offerre

,

verht^ue diuini prtidicationey,

aut fcripta, poteft defu-

Sacramentorum adminifiratione

ac honorum omnium

mi vlla prorfus diifcrentia in vtroque illo cafu,& quando fcilicet dirpenfat in lege naturali , & quando difpcnfat in lege pofitiua:ergo dicendum eft , vcl quid in ncutro , vcl quod in vtroque di^ts.i,*4i

operum exemplo pafiere , pauperum, aliartimque mifirahilium perfinarum curam fatemam gerere , in catera munera palioralia incumhere, ^a omnia ne^ua-

&

^amah

iispraflari

,

c^*

impleri poffunt

,

^ gregifuo

fpcnfatcafu. Secundo ,quiamanifeftum vidctuc

quod nort ficliget

talis occafio, aut caufa,)

(

feclufa vo-

non inuigilant,nejue ajfiflunt ,fid mercenariorum more hortade/erunt :/acre/itnQa Synodtu eos admonet,

&

luntate Pontificis

ob quara ius naturaie non obadrefidentiam Epifcoporum ad quam ali^s,

tur

,

t/t

diuinerum praceptorum memores ,faitquefor,

ma gregis,in iudiciofed cxhis nailoeftec

ac veritate pafiant ,

& reganf,rcfidenciafic

quoties Pontifcx datlicentiam Epifco^i!s non rcfidendi ergo vere , proprie dipbligatet,:

modohabctur qu6d'""-'

&

de iurc naturx , quamuis focte habetur quodV^'

Dift.XXXVII. conceptum verum fi exprimeret , verum loquc-

ditur conceptus

ille

dicendo quod Pctrus

quod Petrus fit domi ; crgo eft domi non dicit contra,

&

mentem. Itaque vt aliquis dicat contra roentem, fufficit quod fignificet externcaliquod iudicium complecum , & abfolutum , qualc internc nonhabet ; fic autem fc habct qui loquitur rcftri&c: ergo fi non liccat loqui contra meniem , non licet fic loqui.

.' ipfo , an habeat frumentum, poteft abfolute,'&'fimpl|citcr dicere quod non habcat , intendendo qu6d non habeat frumentum vcnale ; nec eft neceiTe vj addat illa verba : nm h^heo ^uod vemUm; nam excircumftantiis id intcUigitur .eum veliecienter.fuffi-

intclligi quod non modo. At fi interrogaretur an habcrct frumentum vcnale,& rcfpondcret negatiuc intclligcndo quod ngn haberet frumentum vcnalcinterroganti , licct habctft iltud vcnalc aliis , exiftimo quod fplendidc mentirctur quia intcrrogatio illa non

cumuantiz

,

ob quas darctur

ficeflct intcliigenda,fcd alio

,

,

intelligitpr

excommuni modo loqucndi dc

fru-

menco venali interroganti,fed fimplicitci dc venali vnde etiam relponfiode tali intclligendai

venir ,atqaeadc6eft falfa,&

illicita.

Hoc excmplum

tradit vniuerfaliter

adpmncs

cum dobita caufa: exiftimat enim quod quemadmodum iiueliigirurlocutioncs rcftri6las,qu2 fiunt

ex circumdantiahuius refponfionis, qut^dintcllig^t de frumento venaii,ita femper quotics quisloquitur, aut dicit aliquid cHe,'vel

non

ciTe

,

dc-

Vndedircftc ad propofitum rcfpondcoin forma ad confirraationcm.conccdcndo maiorcm, & diftinguendo minorcm,fi vcrum cft quod fupponitprobatiominoris {^tclligi ficrefponfionem ex^iuscircumftantiis,concedominorcm,& ncgo id eflc contra condufioncm, aut ad fenfum controucrfiic , qua non eft de oratione rcftricta,,

^elfcnfodttecin

ad

frdrr.sjfam

confirmgtitnern.

bcat inteliigl quod id

non dicat,nifi

rn fcnfu ali-

cuius rcftric^io cx circumftantiis innotcfcit

;

fed

quo

vcro.fiue iIio,q)ieni exprimit,fiue alio,

quem

niente premit,

& non tcnetur ob legitimara caufam exprimerc. Vnde viderur fibi conciiiare in rc Authoresfecundz &:tcrtix fcntemiz , quia dum Authorcs fccundsc fcntcntiac affirmantricerere(Iriifbionem , quando fignifieatur liquo modo extcrius,& dum AuthorcsceKiz fcntetiz jQtegantliccrc rcftridlionem, nifi

quandoel^ caufa iegi

mendum

eft

quod honrncs non

finc

mali

,

ncc

ora

tioiieitjtiiaa

M4Hijponfio j. d iilud deCenftjfttriofjf reo.

debcremus dicere quod non peccarenc mentiehdo, quia fi eiTcnc femel poflefli hac dodtina , facile vitarcnt incommodaillafine peccato. Itaque quemadmodum aduerfarij negarent eflemehus dare ipfis viam euadendi ifta incommoda per licentiam mentiendi nos dicimusetiam non eifc tnelius dare ipfis talem viam perlicentiam orationjs reftridls fola enim illa via eft danda, qua: Jjoteftiniriabfque peccatovllo talis fecundum hos non eft via orationis reftridta , (icuc ncc eft fecundum vllos viamendacij. Refpondeo tetcio particularius,quociefcumque, ::

operencur male ,nifi fuflicienrer apparcac quod finctales,aucqu6dcaliterofcrcntur; vndcfialiquis pecerec a me , vc irem curn ipfo quoc iimque fimpliciter idpiomicvellec , poflec abfolute , cere , fed (\ poftea fignificarcc fe vclle vc ircra ad

jineiltftfi

fre,hir.cftra

'f,ponii:re.I

quiti ini

quocumque

iii

quod aliquomodoteriiis;

fignificiret confcfllonc:-.! alillis,

p,r\ai'.it rr.tr-

s

vc c J ccieincfiofi: vidiccic:>!ffiiofic vt

Uictte,

ctiam vcrc

poffm dicedebcam Aice!..:.

adhuc pauci ciedcrent,

& darcnt ocmcntiendi inpcccata*,

tuiitir'^*"

,

aut

c.iK'.)ncm aliis malis

houiinilnis

'"fil-t"^" :"'*'"

nam

c]iiai!do :3cn potcft cjuis a!ii^i.iid

ic,

conf-iTlone

& no:i fignificinJi O

fur'.

vc

^

...

'f feci:um

,

Dift.XXXVIII.fcilicet idem diccrctur a ConfcfTario de ipfi$, quodfaccrenttalia.vel talia opcra bona,& iju6d nonpeccaucrint,& lie repucarentut boni. Sed pratcipue n^oueor ad hoc fcntiendum , quia co ipfo ,quo ConfeiTarius folcrct diccre de aliquibus quod ipfi non peccauetint mortaliter,toto eo tempore quo ipfe audiuit eorum confefliones, & non diccrct hoc de aliis,eo, inquam, ipfo fignifitalis

Qusft.vnic.adhiberi.:

^yj?

non deberct fides ipfi

Quxcnim vxor confcia ralis criroinis vcllet illud fatcti Hc ctiam refponfio eflet commoda Marire mi, cur raedc hoc inrertogas?putafne mc aut vUam aliamquod

caret qu6dalij peccauerint mortaliter,& ficrc-

uelaretur aliquo

modo aliorum confeflio

:

poilet

enim vnufquifque formarc apud fe hunc difcurfum cur illc Confcflatius dicerct Pctrum fibi confitcntcm tanto tcmporenon peccafTc mortalirer,& non diceret idcm dc Paulo,nifi quia Paulus cft ipfi confciTus diqua peccata raortalia, nonj

criminisconfciam , fafluram illud ; an non talia crimina difiiculter confiteamut ipfi Deo Jquid crgo putas nos ea faflbras exrra confcflioncra,& qnidem maritis,quibus minime omnium ca vellcmus eflc comperta. Ha:c ergo,& fimjli aliquo modo abfque mendacio , aut tcftridkione dcberet fc extricare ,& fi(cAs

non poflet,patienda eflcnt omnia.

Ego

vltro fateor pauciflimas fore mulieres,

14.

ver6 Petrus. Itaque confultum omtiino exiftimo Confcffariis, vt non folum non agant de pcccatis particularium perfonarum , fed nec ctiam de virtutibus,tanquam in confcflione cognitis ; fed quantiimadfcientiam habitam in confcflione eodem

qux, quarauisconfcicriminis , dequo interio- Rar* funt gantur ^ raarito , non ftatim id negabunt fc vn- qufi r.tr. nhquara feciire,& fi quse fit,quae id non npgr>bit,.de fetuti mentianturin ilU ea po fle dici raerito:^* efi hac,& laudabimus eam, laf.fecit

enim mirahilia ia vitafta , quod dc viro iuftc,;

& conreraptore diuiiiaruracr/n dijMiiiocare,tqHiuo-

Qjjod tamen non

intelligendum

cft

,

vt

(i

iuiai ct abfolutc,

& iimpliciter fc non xquiuocaS

, & reftriftione mentali, ad quas addi debent , qux poftca dicemus inter folucnda argumenta principalia. Nunc tepetcndus eft Scotitex.us.

ciant de xqiiiuocacione

C H O L

I

V

M.ejfe

piufdit mendacium in perrticiofum,offciofum.,rjfemortale. Imfugnntin imperfecHs7TJ itAcxvertiicio,;

& iocofum, & explicatJinguU. Primum docetmortatia^non tame

D Bon/iu

quatenus ait aliaduoinperfeiis

quiaperfelit nonfe obligarunt ampltusfic

quam alij.Sc licct diftinguatur

^Ecundo ^ videnduin eft qualc peccatum v3ciplex mcndaeium ad propofitum, ramen niciorum,officiorum,& iocofum.Pcrniciofum11

mendacium,

mul"

fufficit

diftindio trimcmbris, Tcilicet pcr-

fiyn^

ojjicio-

fitm ,drto- tior,&:cojitm.

Ptiniciefitrnefi

fnorult.

cft, ^ quod cft nocioum cx fe vel nocet cui mentior vel de quo mennocumentum cft quantum ad religionem Chriftianam puta circa fidem vcl morcs tunc cft pcccatum mortalc fi quancum ad vitam corporalcm, vcl quantijm ad fidem coniugalcm non feruandam fibi:vcl quantum ad prolem,vcl perfonas quantumcunquc, vcl qualitercunque fibi coniundas aufcrcndastvel quantum ad aiia bona temporalia fccundum quod plus & minus nocet quod penfatur ex bono cuius eft ablatiuum;fccundum hoe penfatur grauius,& minus grauc:& vniuerfaliter omne talc mcndacium cx dclibcrarione didum ,eft peccatum mortalecuicunque Prohibetur cnim, , ,

,

,

:

,

,

,

Exed.io.

Rm^lickci: iWo prxcepto Non ioquerii contraproximum tuum falfum teflimonium. Non cnimteftimonium cftpraecis^in iudicio.fed quandoaliquisexcerta diliberationeaffcrit quod ignorat, vel cuius oppofitum fcit. Quicunquc igitur cum intentione decipicndi illum', cui profert oppofitum eius quod feit vel credit cfTe verum &: fic dicendo intcndit nocerc illi cui loquitur, vel dcquo loquitur;dicit falfum teftimonium contra:

,

,

prox.-mum.8.

Virnmautcmcft ^,

indeliberatio excufct,tangeturquajftioncfcqucnti.,

Qid menduiinmiocofitm?of-

quod nulli nocct & .ilicui vrilc eft. locofum autem non cft nrc fabulam de qua omncs audicnres fciunt quod non cft verum nec narraturOfficiofum',

narran-

fidofiim (^

verum.vbi ncc audicns dccipitur,nec Ibqucns intendit decipcre,ncc fermo eft dc eft talis, qui fit narus credi ab audientibus, fed magis vt fciatur Q,(\c didum fine opinionc facienda alicui de vcritate:fed mendacium iocofum eft,quando aliquis iocando intcndic decipcre ita quod deccptusvcie decipitur nontamenc\\y?.vn

fc

dcceptiuus:quia non

,

,

:

in aliquo, in

quo

fibi

nocumcntum magnum

inferatur

;

in

quo etiam iocantur

illi,

qui

Dift.XXXVIII.ceptione,&: timorc.qucm incurrerunt dccepti"^ :

Qusft.vnic.

955

qui fciunt ipfum decipi.Etfimiliter potcftipfc iocari,qucmadmodum dicit Auguftinus fuiftedcmendaciolofeph, quivcraciter voluit dcciperefratresfuos in vcrbjsfuis, dicens:ExplorAtores ^i?jf,&c.tamcn ipfc,qui fciuit vcritatem,iocari potuit dc ipforum dc- Gen.^i.

& fi qui alij hoc fciuiflcnt pcrccpiflcnt tandem ipfum non (eriosc,fcd iocose fuiflc locutum. De iftis duobus ofiiciofo & iocofo, conccditur communiter quod ncutrum cft peccatum mortale in viris impcrfcdis quia ncutrum cx fe cft contra charitatcm ncc contraaUquid de fe rcquifitum ad ftatum tahum pcrfonarum. Sed in viris perfedis dicitur a quibufdam vtrumquc eflTe peccatum mortale quia auferunt eis auftoritarcm ne credatur cis & in hoc faciunt ftatum fuum vilcfccre &, ,: , '

S.Bonau.pr^tfiiiti

,

,

,

etiam obfuncaudicntibus proptcr fcandalum. Contrailludfccundumarguitur, quia nullacircumftantia facic quodcft vcnialc in vno,cflc mortalc in aho,nifi illc ahus neccffario obhgctur ad i!lud,ad quod non obhgatur a!tcr:fcd vir perfcdus nonobligauitfcadvcritatcm fcruandatn invcrbis,aliqiio voto, vcl iuramcnto, plus quam quicunque Chriftianus igitur circumftantia pcrfona: , cx quo ipfa non cft fpecialiter obligata,non transferc vcniale in mortale.:

COMMENTARIP^S,'4J'^ ^Ecundovide>idumefi,8cc.Sa^1^oCiioexptxex natara fua,

pcr hoc quod oftendcrctur quale,

Occdcncibus quod omne n-.cndacium fit pcccatum examinaturus iam qualc pcccatum fit.an,

fcihcct raortalc.vei venialc.vt videatur an aliqua inedacia fint venialia, &aliqua mortaliaian vcro

qoando ficrct ob tales ,ac tales occidcndum ,aut potandum,aut fubuenicndum paupcri;aut qucndu fiepeccatumfines,

effet

vcrbi gratia,ad

rct in citcumftantiis,in

quibus

talcs, vcl talcs ef-

omniafint mortalia,vcl omnia venialia,optimeDiutfit

fedius fequerentur,

& confequcnter non fatisfa-

men. diuidit mendHcinm, vt fic,in tria genera,offi'

nimirum

cerc

Doftorcm propofitar difiicultati.oftcndcndo

d*e^

in

\n perniciofiim,

officiofium,

& iocofium. nam cum nul-

qualia peccata funt mendacia iocofa,ofiiciola, Scpctniciofa.

"fum",'ttrni-

Wfl/xw.

fit mendacium , quod ad aliquod cx rcducatur ex ratione peccati anncxi his tribus generibus , patet fufficicnter qualc pecca-

^""^ prorfus

^" ""

tum fit omne mcndacium, & confequenter qualepeccatum fit mcndacium vt fic. namfiillatria mcndacia fint peccata mortalia , mendacium , vt fic,erit mortalc,& fi illa tria fint venialia,mendacium vt fic,crit vcniale fi vcro aliqnod mcmbrumexhiseftpeccatum vcniale,& aliud mor:

Refpondeo eo ipfo,quo oftcndit Dodor mendacium aliquod in particulari coniuntti.m cum tali fine, aut cffeftu, non cfic peccatum mortale,fcd vcniale,

Re^on/if.

fufficicntcr

mendaciumtale,

,

vt

fic

,

ex fc,

cum oftci.dcrc quod non (jtpcccatum morpcccatum,qnatenus

fed vel veniale

vcl certc talc

quodhabet

abftrahit a venialitatcefie

& mort.ilitate,& nonnifi

nec mortalc,nec vcnialc,

taie.tum

mendacium

vtv^fic,

abftraheta mortali,

coniungiturcum

fine, aiit tffcftu tali, vcl tali.

Et

& veniali.Hanc eandem diuifionem mendacij habct SandusThomas^.i 00.4.1, pro caquc citat gloffamin illud Pfal.y.

fanc ficetiam olicndcretur fiifHciecer an furrum,

vrfic, ex natura fua cffttjnortalG ,vel venialc,

oftendcndo inparticulari quodticularia,

oiiiuia fuita p.ir:

Perdes omnes

,

^ui loijuuntur

quje polfunt

ficri

,

cffcnt talia

hoc

cft

ifnii4cTO,eamqueapprobflntDo6l:oresiiiter,

commu-

valdc idonea eft ad folutionem propofitx iam difficultatisrnam cum hsc diuifio fit racndacijpcr ordincm ad fincm , quem habct mcn-

&

crgo intentum Do(3:oris,qui,quia ha:c diuiiio ad hoc ipfi fufficiebat , optimc ontittit aiias nicndacijdiuifioncs,tanquam propofito fuonon ncccfarticulo fupradido.Ethic. II.

profercndum mendacium ,aut adeffcdum cius , & cum ccrtum fit quod finis & effc",: ;

quosIlUfoteftdiuifi

folet fieri.fi

dicit

,

aut laudabuia, qu.x inlunt

,

ncgat.

Vcrum

,-^

Quodcx co,

cui di fpl icet trimembris

hsc

diuifio,

reduct

ad

tritnem-

quod putct omncm diuifioncm bonam dc-

brtm.

bere

cifc

bimcmbrcm quidquid,

fit

fententia,qiiod

omnis

diuifio talis

de hac ipfa efTe dcbeat.de

quo

Logica jfacile potcrit haecdiuifioad bimembrcm reduci, diuidendo mendacium, vt Cic, primo in petniciofum poftea fubdiuidendo mcndacium non peiniciofum in iocofiim, & ofin,

&

Auihores conimui.itcr, non eft adarquata diuifio mendacij , & fic qnandoquidcm non comprehendat mendacia , quibus quis ncgaret aliquem cfie domi , qni rcuera cft domi, &infinitaalia; fcdcomprehcndit tainiim mendaciaalicuius,fpe6kantiaad laudcm fiii. Secunda diuifio eft cx Auguftino//^. ^f wfMUtit,5c quantiim ad torcs,Dudores,ac ConfcHarios , cft Sayri lUt.ii. cap.t.^hi plures alios citat. Quant^m vet6 ad lu-

dd

non debet dubitari an hic docendum , fed debec , & confequenter non perdic audoiitatem cigo fimilitei quamuis non obli- Mmtimtfi'nunc mentiatur prarfumi qu6d non6c:

inter

gaietuinialitei

, ,

nifi

&

fub vcniali, lic^t poiTet peccaic ve- tmlaut iti' mmfituira' alib etiam fic peccaiet ,non debeuitirfiu*/ir-

diccs,non eft^tamHb.ii.cap.i.

communis , im6 idcmiis

Sayr.vi-

detur oppoiitum dc

docere,

& Azorius i.p*rt.

161,Vr*i>^tHr

Probacurautem concluiio quia vnufquifque,

tenetur fnb morcali vicare

pnrt affirtn'

per

fe

fequi

naium

eft

omne illud , cx quo magnum decrimentumi

dicendo , 8c confe- mtir ninpirm quentei ad confeiuandam audoiitatem in di- dit II ipfi cendo , non eft necelTe induceie obligationcm auSiritatim non roentiendi fub peccato rooitali. Piobatac in dicmd. vltima hzc confequenti.a,quia talem poterit habere per obligationem non mentiendi fub pecret peideic auftoiitatcm in

^t

fedlinon vitarcnt buiufmodi homincs mendacia in fifnilibus adibus , fcquerctur maximum decrimcntum : ergo fub moiiali debcnt vitare mendacia in umilibus adlibus. Probatur minor, co ipfo,quo cognofceretui qu6dintaUbusa(^ionibiis mcntirentu^ttolletetur aufloritas

cato veniali.

eorum

Confirmatur (ecund6 , quiade fadlo credimus multa hominibus,quos aUquando mentiri folere cognofcimus : ergo non perdit authoritatem dicendi qui aliquandomentitur. Secand6,facit contra eandem dolrinam qu6dlicct quis

X^f.

diccndo,& dubitari poifet vtriim vnquam proponerent ver.um,aut faltem dubitari poffet quando id pioponcrent ,& fic nccquidem , quando proponcrcnt veram, & neceftariant do&rinam,in

perderet auftoritatcm dicendi

fi

tnen-

non

quantum ad ca ,qax , tamen non perderct eam quoad ea , quz cftent prziudiciofatiretur iocosc,aut officiose,

cfient perniciofa audicntibus

crcdcreturCtnfimtatU,

illis.

quiaeft

licct polTet

abfque peccato moitali mcntiii

Confirraat hoc Scotus perftini

inEpifiiUi. quae

doAtinam Auguad Hieronymum , ex

iocose,& officioscnontamcn peiniciosc ; neque enim qui audiret aliqaem menticntcm ofHciosc,

qua non Verba , fed fcnfum proponit. Qacmadmodum enim fi admitteretur vnicum meiidacium , vcl officiofum , vel iocofum reperiti inScriptura , nihil in ea fojiditatis remanerct , quiapoftet quis dicerc,'pracfertim pauca,& iocofataut officiofa.-

duobus genetibus vidc-tur peccatum mortalcquia proponit aliquid tanquam materiam forrox Sacramenti,quod reucra noneft materiaeius , quod vidctur racrilcgiura. Confirmatur ,quia orancs concedontquud fifola talia peccata proponercttcr,

qudd non. x his qu6d ptimum cfleC

>

peccaret mortati-'

171.

Quzri

poirec hic an

mendaciumnonfit

leae in con-

propter rationem iam datam :ergo vidctut

A

fittnd-

feflionedidkum,fit peccatum raortalc.

Commualiquicitan-

tiurn ItHt inettiftfttnt

,quamuis oppofitum teneant. Autores pro Sc contriinior fententia cflqu6dtur a SayroiSc Azoiio/ipra.

tffifft^C*-

tum Tntrtalt,MtitdjK ium leitt que mU'^uit dutrtt/tfteijft ftt-

Mihires diftinguenda videtur.namduogencmendaciorum alias leuium poflcnt dici in con* fcfllone vnum eorum quibus proponcrewrin confrfllune aliquod peccatum , quod reuera iionraj ,

idcm dicendum, fi fimulcumaliis pcccatis illa proponant, quia vt quis peccarct mortaliter proonendo panemaueiiaceum fulum cbnfccrationi 1uchariftiz,itapeccatct proponcndo fimul cura triticeo talem pancmjcrgo idem in propoficodi-

cendum.fecundo genere mendaciorum roaius eft aHm tiuiuU' "* '"" "* , ic mihi videtut probabilior pars negatiua.nitnkum qutid per talia mendacia lcuia non 'S"*""**''*'

De

dubium

catum quedHon ftfittiftlimqut pre.

erat

coramiflum

,

vt

fi

diceret quts aduertentet

pmtrtt tbft'iutieH','Jftt

qu6d furatus flt aliquid parui momenti , quod reuera non erat furatu$;aliud eorum>quibus nonproponeret aliquid talcConfeflarias,

peccaretur niortalitertcncc fententiapitej,

fed

fi

quscreret ab ipfo

\ tum quia iia communioc tum quia non video ex quo cafcquerecur malitia monalis in illis men-

tntrtmlt fre-

Miiittf,

>ancommircnt faccam leue,aut an

daci is.

S

C H O L

I

V M.tfa/tc

Aifritnum^eitcufnt AirMham amendacio\ciuiafperMHit

refufcitandum. Ita Augujt.

ferm.jt.de temf.& fer.de ohUt.lfaac. Adfecundum,non effe Uborandum vtfnluetur lacob k mendacio , tamenfaluari fotefi.quia habuit im frimogenttura Genef.t S.& ea rs,

tionefotuit dicerefe

Jiam effetertium

Efau, dr primogenitum ,Jicut Chrijlus Matth. 1 1. dicit BaptiEliam. Ita Ambrof.l. 1 .de lacob. Augufi. 1 6 Ciuit j 7 Chryf. hom. y j .in Gen. Adeffe.

.

,

lofeph fo*te iocose mentitum,fed Alenf^part. ^.37.

^ex Augufl.l. contramendacium caf.xo.,,

membr.6. etiam hocnegat. Vide fitigian.\hU art.i^.Maior htc quttft.^.,

mit eum irenice fuijfe loquutum quando dixit Exploracores cftis vos. Adquartum^on excufm Raab,Rachetem necobJietrices,idquedocet AuguJl.L contra mendacium cap. 10.

(^ Gregor.it. mor.inidleb 16.in eod.caf.j.

Donec

(iypcreikhsMius.fedRufertwtuetur

objietrices

*. Ad primum clico,qu6cl Abraham nort diJcit contra illud,quod hali. mentcmam ficut rcfcrc Ipfcphus in lib.Antiquit.dom irct folus cum filio rc- Ad arg. 1 Excufat lidis pueris informapit cum qualitcr fucric miraculose conccptus & qualitcr efict Abrabam k immolatus,Dcus eum miraculosc rcrufcitarct:& hoc crcditur firmitcr expc^afle quia

ADnon

argumcnta,

buic in

,

,

fi

,

peccatodacij.

dubitauit dc promifl^one Dei

ni-

:

In Ifaac vocabitur tibifemen. Ipfc igitur lic^t intcn-

deret immolarc IfaaC)Crcdebac camcn illum miraculosc refufcirandum a Dco, & fccum Gtn.xit teucrfurum ad pucros. Vndc ctiam cum d\\\i,reuertemur ad 'i;w,dixic quod habuic in corde.Ncc eft imponendum faciiiter mendacium aliquod Abrahx cuius vita fuic valdecxemplaris. A^ illud dc lacob ^,lic^c aliqul conentur multiim (aluare cum, aliquos Patres veteris Tcflamcnti non fuiflc mentitos , cum tamcn in aliis concedanc cos habuiflc lc2). Ihom. legcm kabcmus pcr- & Henrict gcm impcrfcftam , gratiam modicam refpcftu noftri qui fcdam & gratiam fupcrabundantetB & dc noftris non ncgatur aliquando mcntiri, AJi. vclfuiflc mcntitossnon vidctur ratrltum rationabilc ncgar^^illos quandoquc fuifTe Non excu~, ,

&

&

,

&

,

;

menritos, vel potuiflc-cnentiri.}

Quod

fi

ica eft

,

ccfi

laudcmus hona fzQtz eorumjj

,

& illa

fat lacob

fumamus in excmplum mala autem nec recipimus in cxemplum ncc pertinaciter cxcufamu^ dicitur tamen quod calcs fcrmones poflunc figuraciuc incelligi vcl fub alio intclledu,quamvcrba prim6 cxprimaRc fcd circa cales incelledus non oporccc; :

peccatodadj.

k mi"

immorari.

Ad illud tamcn dc lofeph()u6d ciusfinc

'4^,quia ipfc erat perfet^us rcruatot legis diuinx, poteft dici Ad^.fuit nifi

mcndacium contra fratrcs non:

iocofum quod patet cx euentu;

:

in

gintrt Lj-

cnim apcruit fratribus veritatcm,& intcrim dum terruit cos.puniuic eos fecundum Ad^. quod mcruerant puniri illa cnim proditio qua vendiderunc cum in iEgyptum , ben^ NoTt excurocruit.non tantum illo timore,fed maiori poena pupiri. fat Raab, Ad aliud dc Raab,&: Rachclc ' & obftetricibus non oportct cas excufare Tnon cnim ntc Rache^ ltm,necobin Scriptura commcndatur fadum carQm) quantum fcilicct ad mendacium , liccc prufietrices k dsncia ipfius Raab,qua fibi,5 fuis procurauic raIuccm,commendctur. mendaciot {( ) S(otioper.7om.FILParsIL Quod,

rmtim.

,

964funt opinioncs,

Lib.III. Sententiarum*

Quod autem dicitur dc obftctricibus quod Deus zdificauitficut recitatillas

cis

domum. Dc hoc

probabilior,qux dicit{Eternahter.

fortc ilia cft Magifter hiftoriarum fupcr illum loeum , propter illum remunehabuifle bonum motum pictatis ,

&

&

rauiteasDcustcmporaliter ,quia peccatum annexum demeruit nc rcmuncrarentuif Vcl probabiHus diei potcft qu6d mcndacium illud fuit officiofum , quiai Deum rcmuneraftc eas vtilc fld falutem paruulorum Iuda:orum &: nulli nociuum ; pro bono motu,&; camen non abnegaftc cis vitam zternam pro illo pcccato , quod erac, ,

&

ineis vcnialc.

motu

Sed tunc eflet dubium^fi quandoquc eligendum fit mendacium venialc cura magno pietatis,an fimul vtrumquc fugiendum ? Sccundum videtur , quod venialc nullo

modo cft eligcndum. Primum

videtur probari , quia vcniale delebitur qualitcrcunquc, vclin vitaifta, vclp6ft: motusautem magnus, quicft magnuromcritum.merctur ali-

qucm gradum pra:mij,qui crit actcrnus:fed proptcr qualecunque malum, quod eft ex fe remporale non videtur omittendum aliquid quod cft cx fc caufa aetcrni boni. Hanc quzftioncm dimitto. Dcobftctricibus autem tcneri poteft adpropofi