Jubileen Kalendar 2008 Egejski Del na Makedonija - d-r Aleksandar Litovski

8/6/2019 Jubileen Kalendar 2008 Egejski Del na Makedonija - d-r Aleksandar Litovski

1/41

D-R ALEKSANDAR LITOVSKI

JUBILEEN KALENDARZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO

2008 GODINA


2/41

d-r Aleksandar Litovski

JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DEL NAMAKEDONIJA VO 2008 GODINA

izdava~:Organizacija na Makedoncite-potomci od Egejskiotdel na Makedonija - Bitola

Za izdava~ot:Goce Petrovski

Kompjuterska podgotovka:Goran Trsunov

Pe~atnica:

Mikena-Bitola


3/41

1558,Vo Venecija bilo publikuvano deloto Sokrovi{teod Damaskin Studit, crkoven pisatel i propovednik

od Solun. Toj se {koluval vo Carigrad kaj retorotTeofan Eleavulk. Se odlikuval so bogata kultura iimal raznovidni kni`evni interesi. Pi{uval tvor-bi i vo proza i vo stihovi. Deloto Sokrovi{te enapi{ano na kovogr~ki jazik so svetoven karakter. Sotoa delo Damaskin Studit se vklu~il vo literatur-nite tekovi na XVI v. Zbornicite sostaveni od negovidela bile nare~eni damaskini, no podocna toa imese pro{irilo i na site zbornici so sli~na sodr`ina,pi{uvani na jazik blizok do narodnite govori.

1808,Vo Belgrad po~inal Petar I~ko, trgovec, diplomat,poliglot, vostanik i revolucioner. Roden bil voselo Katranica, Kajlarsko. Najprvin bil ~inovnik

vo turskata diplomatska slu`ba, potoa dragoman voViena i vo Berlin. Bil duri i gr~ki trgovski konzulvo Belgrad. Potoa, stanal eden od voda~ite na Prvotosrpsko vostanie od 1804 godina. Vo 1806 godina bilsrpski pregovara~ so Portata za sklu~uvawe na mir,i podocna vo istorijata toj dogovor e poznat kakoI~kov mir. U~estvuval i vo drugi delikatni misii

{to mu gi doveruval Kara|or|e.

EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJAJUBILEEN KALENDAR 2008


4/41


1868,

Vo seloto Ajvatovo, Solunsko se rodil AndonDimitrov, eden od osnovopolo`nicite na VMRO iaktiven u~esnik vo makedonskoto osloboditelnodelo. Ja zavr{il solunskata egzarhiska gimnazija,a od 1889 godina kako stipendist na bugarskata Eg-

zarhija studiral pravo vo Carigrad.Potoa bil egzarhiski u~itel vo

Solun. Vo takvo svojstvo bil edenod osnovopolo`nicite na VMRO na23 oktomvri 1893 godina vo Solun.U~estvuval na Solunskiot kongresna organizacijata od 1896 godina. Od1897 do 1899 godina bil egzarhiskiu~itel vo Bitola. Po zavr{uvaweto

na pravnite studii vo Belgija, izvesno vreme rabotelkako advokat i u~itel vo Prilep i Bitola. Za vremena Mladoturskata revolucija i potoa, bil sudija voCarigrad. Po Balkanskite vojni preminal vo Bugari-

ja, kade {to ostanal do krajot na ivotot, dejstvuvaj}isred makedonskata emigracija vo taa zemja. Po~inalvo Sofija vo 1933 godina.

1868,Vo Solun po~inala Slavka Dinkova, makedonski pros-vetno-kulturen deec i poetesa, }erka na KonstantinDrìlovi~, sestra na poznatiot makedonski prerod-benik i op{tinski u~itel \or|i Dinkov. Rodena bilavo selo Drìlovo, Solunsko vo 1848 godina. Go osno-vala prvoto makedonsko ènsko u~ili{te vo Solun,

vo ku}ata na svoite roditeli vo 1866 godina. Avtorkae na napisi so pedago{ka sodrìna.


5/41


1878,

Vo Tatar-Pazarxik, Bugarija umrel Isaija Serski odseloto Trilis, Sersko, arhimandrit, srednovekovenpisatel i diplomat. Dolgi godini propovednik naslovenski jazik vo selata vo Nevrokopsko. Gi prevelna slovenski jazik delata na Psevdo-Dionisij Ar-eopatit. Na krajot na prevodot objavil pogovor vo kojdava ubav literaturen opis na navleguvaweto na Tur-

cite na Balkanot, vklu~itelno i vo Makedonija. Kakodiplomat odigral zna~ajna uloga vo pomiruvawetona Srpskata crkva (po nejzinoto proglasuvawe zapatrijar{ija) so Carigradskata patrijar{ija. Pove}egodini bil u~itel vo Trilis, Nevrokop i Seres. Pro-

javen i kako plamen buditel na svojot narod. Nakle-veten od grkomani-kalu|eri vo manastirot Sv. JovanPrete~a za buntovnik, uapsen i ma~en vo zatvorot voNevrokop.

1878,Vo selo Dmbeni, Kostursko e roden Lazar Pop Traj-kov deec na VMRO i u~esnik vo makedonskoto oslo-boditelno dvi`ewe, reonski vojvoda, avtor na po-emata Lokvata i Viwari. Se

{koluval vo rodnoto selo i voSolun. Od 1895 godina bil vomakedonskoto revolucionerno-osloboditelno dvi`ewe. Zavreme na Smilevskiot kongresbil pretsedatel na Reonskiotrevolucioneren komitet vo

Kostursko, dodeka vo tekot naIlindenskoto vostanie bil


6/41


~len na Glavniot {tab i reonski vojvoda. Poznatata

bitkata na planinskite vrvovi Lokvata i Viwarivo vtorata polovina na maj 1903 godina, koga 97 komi-ti se sudrile so brojna turska vojska i herojski seborele, toj ja ovekove~il vo edna prekrasna poema. Sosvoja ~eta u~estvuval vo brojni bitki so turskiot ask-er vo vreme na Ilindenskoto vostanie. Na zalezot naVostanieto, vo bitkata vo blizina na seloto ani{ta,

Mariovsko, kaj mesnosta Margara, bil te{ko ranet.Nabrzo potoa, vo noemvri 1903 godina, odrodenikotKote Hristov od selo Ruqa, Kostursko, kaj kogo LazarPop Trajkov se imal zasolneto, po sovet od kosturski-ot vladika Germanos Karavangelis, za 50 turski lirimu ja presekol glavata i mu ja odnel na nara~atelot naubistvoto vo Kostur.

1878,Vo Kuku{, Egejski del na Makedonija, se rodil Dimi-tar Vlahov, revolucioner, politi~ki deec, publicisti dr`avnik. Se {koluval vo Makedonija i Bugarija,a univerzitetskite studii gi zavr{il vo [vajcari-

ja. Kratko vreme bil profe-sor vo gimnazijata vo Solun.

Po Mladoturskata revolucijago redaktiral vesnikot Edin-stvo vo Solun. Toj e eden odosnova~ite i rakovoditelitena Narodnata federativna par-tija (NFP) za vreme na mlado-turskoto vladeewe. Na prvite

parlamentarni izbori 1908godina, poddr`uvan od Ser-


7/41


skiot, Strumi~kiot i Solunskiot revolucioneren

okrug na VMRO, izbran e za naroden pratenik voturskiot parlament kade {to projavil zabele`livaaktivnost. Vo godinite sproti Balkanskite vojnibil aktiven vo rabotni~koto i socijalisti~kotodvièwe i odrùval vrski so {irok krug mo{ne is-taknati li~nosti. Vo 1913 godina emigriral od Soluni privremeno ja prekinal politi~kata aktivnost.

Aktivno u~estvuval vo sozdavaweto na VMRO (Obe-dineta) i bil glaven urednik na nejziniot vesnikMakedonsko delo vo Viena. Za vreme na Vtoratasvetska vojna, kako pretstavnik na makedonskiot nar-od, rabotel vo Seslovenskiot komitet vo Moskva. Bilpotpretsedatel na Prvoto zasedanie na AVNOJ. Poosloboduvaweto izvr{uval visoki dràvni funkciii bil ~len na jugoslovenska delegacija na Pariskatamirovna konferencija. Po~inal vo Skopje vo 1953 go-dina.

1878,Vo Kuku{ bila osnovana unijatska zaednica i op{tinakon koja se priklu~ile 12 okolni sela. Vo po~etokotna 1879 godina unijata ja prifatile u{te 23 sela. Iz-

vesen period, dejstvuvala i unijatska eparhija na ~eloso episkopot Nil Izvorov.

1898, fevruari, 21,Vo Carigrad bil ubien makedonskiot prerodbenik,novinar i u~ebnikar Dimitar Vasilev - Makedonski.Roden bil vo selo Embore, Kaljarsko vo 1847 godina.

Se {koluval vo rodnoto selo Embore, a potoa vo Bel-grad i Carigrad. U~itelstvuval vo Klisura, Struga,


8/41


Bitola, Voden, Carigrad i vo drugi

mesta. Vo 1869 godina bil sekretarna novoosnovanata Bitolska crkov-no-u~ili{na op{tina, a vo periodotod 1875 do 1876 godina bil kniàr.U~estvuval vo rabotata na crkovno-narodniot sobor vo Carigrad vo 1871godina, povrzan so osnovaweto na

bugarskata Egzarhija i so obidot zare{avawe na makedonskoto crkovnopra{awe. Vo Voden na 11 maj 1872

godina drèl patriotska beseda na denot na sloven-skite prosvetiteli, svetite Kiril i Metodij Sol-unski. Vo Sofija se zanimaval so advokatska i novi-narska dejnost. Tamu, vo Sofija, go ureduval vesnikotSoglasie (1894-1896), a vo Carigrad vesnikot No-vini (1898). Vasilev bil avtor na tri zabeleìtelniu~ebnici na makedonsko nare~je.

1898, noemvri, 16,Vo Solun e roden Simeon Kavrakirov, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvièwe. Bil ~len na Bugarskata

komunisti~ka partija od 1924 godina. Poradi svojatapoliti~ka i makedonska nacionalnaaktivnost, ~esto bil progonuvan izatvoran od bugarskite vlasti. Vo1929 godina e izbran za sekretar naVMRO (Obedineta) za Pirinskiotdel na Makedonija. Vo 1932 godina,

prvo bil kidnapiran od strana namihajlovisti~kata VMRO i, po dolgo


9/41


zato~eni{tvo, bil ubien vo seloto Osenovo, Bugarija

na 14 juni 1934 godina.

1898,Vo seloto @elegoè, Kostursko e roden Hristo Ga-labov, aktivist na makedonskoto nacionalnooslo-boditelno i rabotni~ko dvièwe vo Egejskiot delna Makedonija. Vo 1925 godina stanal ~len na sindi-

katite, a nabrzo i sindikalen rakovoditel. ^len naKomunisti~kata partija na Grcija bil od 1919 godina.Od 1934 godina stanal ~len na VMRO (obedineta) voEgejskiot del na Makedonija. Poradi svojata revolu-cionerna dejnost, mnogupati bil zatvoran i interni-ran. Vo gr~kite zatvori leèl pove}e od dvaeset go-dini. Umrel na 30 noemvri 1963 godina.

1908, fevruari, 06,Vo Voden e roden Ta{o Ajanovski, pripadnik na make-donskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvièwe od Egejskiot del, vo periodot me|u dve-te svetski vojni, za vreme na Vtorata svetska vo-

jna i za vreme na Gra|anskata vojna vo Grcija. Vo

komunisti~koto dvièwe naGrcija bil od 1928 godina. Bilu~esnik vo antifa{isti~kataborba od 1941 godina. Od 1943godina bil organizator i rako-voditel na voenata organizacijaKomunisti~kata partija na Grcijavo Voden. Od juli 1946 godina, bil


10/41


politi~ki komesar na makedonska partizanska edini-

ca na Narodnoosloboditelniot front vo Vodensko.Od 1946 do 1948 godina gi vr{el funkciite organiza-cionen i politi~ki sekretar na Okru`niot komitetna Narodnoosloboditelniot front za Vodensko i~len na Glavniot odbor na Narodnoosloboditelniotfront na Egejskiot del na Makedonija. Po~inal voSkopje na 8 april 1978 godina.

1908, fevruari, 28,Za da ne padne iv vo racete na tursko-osmanskata vo-

jska vo edna celosno bezizlezna situacija, vo blizinana seloto Drobiti{ta, Lerin-sko, se samoubil Petar Hristov-German~eto, u~esnik vo make-

donskoto osloboditelno dvièwe,vojvoda na VMRO, aktiven u~esnikvo Ilindenskoto vostanie. Rodenbil vo selo German, Lerinsko. Povostanieto zaminal na pe~albavo Soedinetite AmerikanskiDràvi, a vo 1905 godina se vra-

til vo tatkovinata i povtorno sevklu~il i u~estvuval vo borbatana makedonskiot narod za osloboduvawe od tursko-os-manskata vlast.

1908, maj, 10,Vo seloto Banica, Lerinsko e roden Dimitar Velakov,pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditel-no i komunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-


11/41


donija vo periodot me|u dvete svetski vojni, za vreme

na Vtorata svetska vojna i za vreme na Gra|anskatavojna vo Grcija. Vo antifa{isti~ka borba na make-donskiot narod od Egejskiot del, u~estvuval od 1941godina. Bil pretsedatel na Okru`niot narodnooslo-boditelen odbor za Lerinsko vo 1944-1945 godina. Vo1946-1947 godina stanal sekretar na Okru`niot od-bor na Narodnooloboditelniot front za Lerinsko,

potoa politi~ki komesar na brigada na Demokrats-kata armija na Grcija. Po~inal vo Skopje, na 7 mart1997 godina.

1908, juli, 25,Golemi mladoturski voeni sili go napadnale i go za-zele Solun. Maldoturskata revolucija koja zapo~nalana teritorijata na Makedonija, vsu{nost bila dvi-`ewe na naprednite intelektualni i voeni sili voTurskoto Carstvo, organizirani vo komitetot Edin-stvo i napredok, za vospostavuvawe na ustaven sistemvo zemjata.

1908, avgust, 08,Vo Solun, vedna{ po Mladoturskata revolucija,

zapo~nal da izleguva vesnikot Konstituciona zarja.Izleguval dvapati sedmi~no i do 3 januari 1909 godi-na se pojavile 35 broja. Urednici bile: Pere To{ev,Jane Sandanski i Dimo Haxi-Dimov. Vo dogovor soHristo ^ernopeev koj go izdaval vesnikot Edin-stvo, po formiraweto na Narodnata federativnapartija, dvata vesnika se spoile vo vesnik pod imeto

Narodna volja.


12/41


1908,

Vo Lerin, Egejski del na Makedonija, bilo osnovanogimnasti~arsko dru{tvo Biglenski junak, na inici- jativa i so neposreden anga`man na Stefan Rolev.Stefan Rolev bil roden vo seloto Ek{i-su (Vrbeni),

Lerinsko na 15 avgust 1865 godi-na. Bil u~esnik vo Ilindenskotovostanie. Otkako mladosta ja pom-

inal kako revolucioner vo borba-ta za osloboduvawe na Makedonija,se posvetil na gimnastikata, ak-robatikata, atletikata, digawetotovar, pelivanstvoto, boksot, ve-losipedizmot, motociklizmoti planinarstvoto. Vsu{nost,

Stefan Rolev, nare~en u{te i @elezen Rolev, ne samo {to e edenod prvite makedonski sportisti, aktiven vo desetinasportovi, tuku bil i istaknat sportski pedagog kojpreku Biglenski junak ja razvival fizi~kata kul-tura na tloto na Makedonija.

1918, juli,Vo Voden, bila odràna sredba na grupa Makedonci,koja gi razgledala stavovite i predlozite sodrànivo Krfskata deklaracija, sostavena od strana na Ju-goslovenskiot odbor i na Srpskata vlada. Inici-

jatori na sredbata bile êdomir \ur|evi}, sani-tetski polkovnik vo srpskata vojska, i GligorieHaxi-Ta{kovi}. Bidej}i vo krfskiot dokument


13/41


mnogu stavovi i predlozi bile povr{ni, neodredeni

i nedovolno jasno definirani, grupata Makedoncidonela svoja Deklaracija, poznata kako Vodenskatadeklaracija vo koja, pome|u ostanatoto, se velelo:Sakame i molime da se dopolni Krfskata deklara-cija so toa {to }e ja opfati cela Makedonija i siteMakedonci. . . So Vodenskata deklaracija, vsu{nostse baralo ramnopraven status na Makedonija vo idna-

ta jugoslovenska dr`ava.

1918, septemvri, 01,Vo Murmansk, Rusija, zagina Gavril Konstantinovi~,lekar i makedonski nacionalen deec. Roden bil voselo Smrde{, Kostursko, na 4 maj 1878 godina. Bileden od osnova~ite i potpretsedatel na Makedonskoto

nau~no-literaturno drugarstvo vo Sankt Peterburgna 28 oktomvri 1902 godina i edenod najistaknatite dejci na Makedon-skata kolonija i na Makedonskiotrevolucioneren komitet vo ruskataprestolnina od 1912 do 1918 godina.Toj bil i eden od ~lenovite-osnova~i

na Sloveno-makedonskoto naciona-lno-prosvetno dru{tvo Sv. Kiril iMetodij na 27 juni 1912 godina i na Rusko-makedons-koto blagotvorno dru{tvo Sv. Kiril i Metodij vo1913 godina. Bil potpisnik i koavtor na Memorandu-mot za nezavisnost na Makedonija upaten od Makedon-skata kolonija vo Sankt Peterburg do ambasadoritena golemite sili pri Angliskiot dvor vo London na 1mart 1913 godina i na Memorandumot na Makedoncite


14/41


do vladite i javnosta na balkanski dràvi na 7 juni

1913 godina. Vo vreme na Oktomvriskata revolucijabil na stranata na bol{evicite i bil komesar za nar-odno zdravje. Bil ubien od kontrarevolucioneritekoga bil napadnat vozot vo moj i toj patuval.1918, septemvri, 01 i 19,Bile podgotveni i isprateni dvete verzii na

takanare~enata Krfska promemorija za nacional-niot entitet i idniot avtonomen status na Makedoni-ja vo idnata jugoslovenska dràva. Avtor na Krfskapromemorija bil Gligorie Haxi-Ta{kovi}.

1918, septemvri, 29,Vo Solun e potpi{ano primirje me|u Bugarija i zem-

jite pobedni~ki vo Prvata svetska vojna. Imeno, na14 septemvri 1918 godina zapo~nala silnata ofanzivana silite na Antantata na Makedonskiot front, a ponekolkute te{ki porazi, vojskite na Centralnitesili morale da se povle~at. Na 19 septemvri 1918 go-dina vojskite na Antantata navlegle vo Skopje i japrinudile Bugarija, na 26 septemvri 1918 godina, dapobara primirje. So potpi{anoto primirje vo Solun,

Bugarija bila dol`na da go napu{ti Vardarskiot delna Makedonija, no go zadràla Pirinskiot del soStrumi~kata oblast i gradot Strumica.

1918,Vo seloto Smrde{, Kostursko e roden AtanasKorove{ov-Naso, istaknat pripadnik na makedon-

skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvièwe vo Egejskiot del na Makedonija. Od 1943 go-


15/41


dina bil pripadnik na makedonskiot

partizanski odred Lazo Trpovski.Podocna so Lerinsko-kosturskiotbataljon preminal vo Vardarskiotdel na Makedonija i vo Prvata udar-na brigada na Makedoncite od Ege-

jskiot del na Makedonija formiranavo Bitola vo noemvri 1944 godina

bil komandant na bataljon. Od april1945 godina bil vo Glavniot odbor na Narodnooslo-boditelniot front. Zaginal na 2 septemvri 1945 go-dina vo borba so gr~ki vladini vojski vo blizina naselo Korni{or, Enixevardarsko.

1918,Vo Gumenxe e roden Aleko Pi{utov, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Make-donija. Bil u~esnik vo Gr~ko-italijanskata vojna, aod mart 1944 godina bil vo redovite na 30-ta briga-da na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska (ELAS)koja dejstvuva na planinite Pajak i Kajmak~elan.Bil u~esnik vo borbite protiv vladinite sili i ang-

liskite intervencionisti vo Atina vo dekemvri 1944godina. Proletta 1945 godina preminal vo Bulkes, Ju-goslavija, a vo mart 1946 godina se vratil vo Egejskiotdel i bil borec vo vooru`ena edinica na Narodnoo-sloboditelniot front. Od noemvri 1946 godina bilpripadnik na 24-ta brigada na Demokratskata armijana Grcija. Zaginal vo borba na Pajak planina vo 1947

godina.


16/41


1918,

Vo seloto Mesimer, Vodensko e roden PanajotBoìnov-Lefter, istaknat pripadnik na makedon-skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvièwe vo Egejskiot del na Makedonija. Bil u~esnikna Albanskiot front vo Gr~ko-italijanskata vojna.Vo maj 1943 godina stanal ~len na rakovodstvoto namladinskata komunisti~ka organizacija vo rodno selo

Mesimer. Vo 1945 godina bil izbran vo Okru`niotodbor na Narodnoosloboditelniot front za Voden-sko i sekretar na Reonskiot komitet vo reonot naMesimer, Kroncelovo, Teovo i Ostrovo. Bil ubienod gr~kata policija na 23 mart 1946 godina vo selotoJavorjani, Vodensko.

1928, noemvri, 23,Vo selo Cakoni, Meglensko e roden Atanas Markov,istaknat pripadnik na makedonskoto nacionalnoo-sloboditelno dvièwe vo Egejskiot del na Make-donija. Od fevruari 1947 godina stanal pripadnik naDvaeseti~etvrtata brigada na Demokratskata armijana Grcija koja dejstvuvala na planinata Kajmak~alan.Vo fevruari 1948 godina u~estvuval vo bitkata na De-

mokratskata armija na Grcija za Negu{. Bil zarobenna 12 mart 1948 godina i osuden na smrt. Strelan bilna 22 juni 1948 godina.

1928,Vo seloto Mokreni, Kostursko e rodena Katina /Tina/Andreeva-Cveta, istaknata pripadni~ka na makedon-

skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvièwe vo Egejskiot del na Makedonija. Vo po~etokot


17/41


na 1947 godina stapila vo edinicite na Demokrats-

kata armija na Grcija. Vo 1949 godina bila delegatna Prvata konferencija na Segr~kiot sojuz na de-mokratskite eni i vo taa prigoda nejzinata hrabrostposebno bila istaknata od pretsedatelkata na orga-nizacijata Rula Kukulu. Istata godina u~estvuvala naVtoriot kongres na Narodnoosloboditelniot front.Zaginala na 13 maj 1949 godina vo krvavata bitka za

zazemawe na vrvot Kalkuturje na Neretskata planina,me|u selata Neret i Trsje. Vo nejzina ~est, kako odrazza nevideniot heroizam iskaàn vo pove}e od dvaesetbitki vo koi u~estvuvala, partizanskiot vesnik naOsumnaesettata brigada na Demokratskata armija naGrcija bil imenuvan kako Cveta.

1928,Vo Zlatica, Bugarija, po~inal Srebro Janakiev, make-donski poet. Roden bil vo 1892 godina vo Hrupi{te,Egejski del na Makedonija. Negovata kniga so kratkilirski zapisi Ta`ni stranici i so podnaslov vo kojse podvlekuva deka toa e kniga od narodnite borbivo Kostursko, izlegla od pe~at vo Sofija vo 1927 go-dina.

1938,Vo Soedinetite Amerikanski Dràvi izlegla odpe~at knigata Ova e mojata zemja od Stojan Hris-tov. Toj bil roden vo selo Konomladi, Kostursko vo1897 godina. Bil aktiven u~esnik vo nacionalnooslo-boditelnoto dvièwe na Makedoncite vo Soedinetite

Amerikanski Dràvi, odnosno ~len na Makedonskiot


18/41


naroden sojuz. Se zanimaval so novi-

narstvo i bil dopisnik na nekolkuamerikanski vesnici od Balkanot. Od1964 godina bil senator na amerikan-skata dràva Vermont. Pred svojatasmrt ja formiral Fondacijata Mar-garet i Stojan Hristov za stipendi-rawe na nadareni siroma{ni makedon-

ski studenti.1948, januari, 03-08,Gr~kiot parlament gi izglasal zakonite PZ 512 iPZ 516 so koj se kontrolirale politi~kite ubedu-vawa i se vr{ela kontrola na politi~kata podobnostna gra|anite.

1948, januari, 13,Vo seloto Vmbel, Kostursko se odràl Prviot kon-gres na Narodnoosloboditelniot front na Makedon-cite od Egejskiot del na Makedonija. Vo toa vremevo Narodnoosloboditelniot front ~lenuvale okolu{est iljadi ~lenovi. Kako glavna cel kongresot japostavil borba za nezavisnost i demokratija vo Grci-

ja i borbata za sloboden nacionalen i kulturen raz-voj vo takvata dràva na makedonskiot narod. Kakoglavna neposredna zada~a se istaknuvala potrebata odmasovno vklu~uvawe na Makedoncite vo Demokrats-kata armija na Grcija. Vo rakovodstvoto bile izbraniMihajlo Keramit~iev za pretsedatel, Paskal Mit-revski za sekretar, i ~lenovi Vera Nikolova, Pavle

Rakovski, Vangel Ni~ev, Sterjana Vangelova, Stavros


19/41


Ko~opulos, Ta{os Gu{opulos i Mihali Malio.

1948, januari, 20,Gr~kata vlada go donela Dekretot M/48 za konfis-kacija na imotite na u~esnicite vo bandittskata vo-

jna, odnosno imotot na pripadnicite na Demokrats-kata armija na Grcija.1948, januari, 27,

Edinici na Demokratskata armija na Grcija, po-sle èstoki borbi, go osvoile grat~eto Velvendo,Koànsko.

1948, fevruari, 01,Vo selo Samar, Vodensko opkoleni od gr~kite vla-dini policiski sili, posle edna neramnopravna, noherojska borba, zaginale Ta{ko Bobev, borec i kurirna partizanska edinica i aktivistite na Narodno-osloboditelniot front Vangel Goglev-Bezandako,Tome Daskalinov-Vlaot i Tu{i Dragoman~ev.

1948, fevruari, 02,Vo borba so gr~kite vladini vojski hrabro zaginalAleko Zelenikov, istaknat pripadnik na makedonskoto

nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvièwevo Egejskiot del na Makedonija. Roden bil vo Gumenxevo 1920 godina. Bil u~esnik vo antifa{isti~kataborba na makedonskiot narod od Egejskiot del, najpr-vo kako borec, a potoa i kako potporu~nik na Trieset-tata brigada na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska(ELAS). Vo 1946 godina bil pripadnik na vooruèna

edinica na Narodnoosloboditelniot front, a potoapripadnik na Demokratskata armija na Grcija.


20/41


1948, fevruari, 21,

Privremenata demokratska vlada na Grcija donelare{enie za evakuacija na decata od teritorijata podnejzina kontrola. Evakuiraweto bilo obrazoèno sopotrebata za spasuvawe na decata od opasnostite nagolemite voeni operacii {to se o~ekuvale me|uvladinite sili i Demokratskata armija na Grci-ja vo 1948 godina. Balkanskiot kongres na mladi-

nata odràn vo Belgrad na 3 mart 1948 godina, napredlog na gr~kiot delegat, donel re{enie siteisto~noevropski zemji da prifatat i im ukaàt

pomo{ na decatakoi }e ja napu{tatGrcija. Naredniotden ova bilo obja-veno preku radio-

stanicata Slo-bodna Grcija. Votekot na 1948 godi-na bile evakuiranivo Jugoslavija iisto~noevropskitezemji okolu 25

000 deca. Okolu edna tretina (7-8 000) beaMakedon~iwa. Za decata imalo organizirano nas-tava na gr~ki i na makedonski jazik, se izu~uvalei nacionalna istorija, geografija i literatura.Na decata im bilo ovozmoèno da go prodolàt{koluvaweto vo srednite i visokite {koli ifakulteti. Decata begalci od gr~ko poteklo,

soglasno uredbata za slobodna repatrijacija napoliti~kite begalci {to se Grci po rod (od


21/41


1982), se vratile vo Grcija. Takvata mo`nost im

bila odzemena na decata od makedonsko poteklo,koi vo najgolem broj se naseleni vo RepublikaMakedonija i vo prekuokeanskite zemji.

1948, mart, 01,Po~nalo da izleguva spisanieto Nova Makedonkakako organ na makedonskiot antifa{isti~ki `enski

front, koj bil vo ramki na makedonskiot Narodno-osloboditelen front. Spisanieto izleguvalo edna{mese~no, dvojazi~no, na makedonski i na gr~ki jazik, dopettiot broj na {apilograf, a potoa vo pe~atnicatana Narodnoosloboditelniot front. Urednik bilaUranija Alilimova Rakovska. Spisanieto prestana-lo da izleguva po porazot na Demokratskata armija naGrcija, vo avgust 1949 godina.

1948, mart, 08,Vo mesnosta Sv. Ilija pome|u selata Gar~e iPapracko vo Kostursko, vo borba zaginal Pando[iperkov, istaknat pripadnik na makedonskoto na-cionalnoosloboditelno i komunisti~ko dvi`eweod Egejskiot del na Makedonija. Bil roden vo seloto

Smrde{, Kostursko. Vo antifa{isti~kata borba, voesenta 1943 godina, bil borec vo makedonskiot par-tizanski odred Lazo Trpovski. Potoa,bil politi~ki komesar na ~eta vo Lerin-sko-Kosturskiot bataljon formiran na 2avgust 1944 godina vo seloto Pozdivi{ta.Podocna, stanal i politi~ki komesar na

Vtoriot bataljon na Lerinsko-kostur-skata brigada, a vo maj 1945 godina bil


22/41


nazna~en za politi~ki komesar na pograni~nata edi-

nica na Korpusot na narodna odbrana na Jugoslavijavo Gevgelija. Vo noemvri 1946 godina postaven bilza komandant na {tabot na Demokratskata armija naGrcija na planinata Vi~o.

1948, mart, 16,Vo mesnosta Kunxupija, na planinata Pierija, za-

ginal \or|i Kalkov, istaknat pripadnik na make-donskoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~kodvièwe. Roden bil vo selo Vi{eni, Kostursko vo

1916 godina. Od juli 1946 godina bil ko-mandir na vooruèna grupa na Narodnoo-sloboditelniot front na podra~jeto naplaninata Vi~o. Vo proletta 1947 godinastanal borec vo edinica na Demokratskataarmija na Grcija {to dejstvuvala vo reonotna gradot Ber. Na prviot kongres na Nar-

odnoosloboditelniot front bil izbran vo negoviotGlaven odbor. Zaginal vo borba so neprijatelot, aposmrtno Glavniot {tab na Demokratskata armija naGrcija mu dodeli ~in major.

1948, mart, 26,Zaginal Aleko [i{kovski-Hari,istaknat rakovodi-tel na makedonskoto nacionalnooslo-boditelno i komunisti~ko dvièwe odEgejskiot del na Makedonija. Roden bilvo seloto @upani{ta, Kostursko vo 1925godina. Vo 1943 godina bil borec vo par-

tizanskiot odred Lazo Trpovski. Bilvo borbeniot sostav na Prvata brigada


23/41


od Egejskiot del na Makedonija formirana vo Bitola

vo noemvri 1944 godina. Bil ~len na Okru`niot odborna Narodnoosloboditelniot front za Kostursko. Vopo~etokot na 1948 godina bil nazna~en za komandir naNarodnata Milicija vo reonot na seloto Langa, Kos-tursko. Zaginal vo borba kako borec na Demokrats-kata armija na Grcija.

1948, mart, 26,Vo seloto Setina, Lerinsko zaginal Risto Don~ev,pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditel-no i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na Make-donija. Roden bil vo 1921 godina vo seloto Javorjani,Vodensko, a od 1924 godina iveel vo Voden. Vo letoto1944 godina bil komandir na vod vo Vodenskiot make-donski bataljon. Bil pripadnik i oficer vo Prvatabrigada od Egejskiot del na Makedonija formiranavo Bitola vo noemvri 1944 godina i u~estvuval vo~isteweto na balisti~kite bandi od zapadnite reonina Vardarskiot del na Makedonija. Od maj 1945 godinabil angaìran kako oficer na Jugoslovenskata nar-odna armija vo pograni~nite slu`bi. Od 1947 godinabil sekretar na Gradskiot odbor na Narodnooslo-

boditelniot front za Voden, a potoa komandir napartizanski odred vo sostav na Demokratskata armijana Grcija na sektorot na selata Banica-Setina.1948, mart, 31,Na planinata Gramos kaj mesnosta Klep~evo, za-ginal Mihali Apostolov-Graniti, istaknat pri-

padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-


24/41


donija. Roden bil vo seloto Kr~i{ta,

Kostursko na 25 noemvri 1923 godina.U~esnik vo antifa{isti~kata borbai pripadnik na Gr~kata narodnoo-sloboditelna vojska (ELAS) bil odpo~etokot na 1943 godina. Vo make-donskiot partizanski odred LazoTrpovski bil od negovoto formi-

rawe vo esenta 1943 godina. Vo sredi-nata na maj 1944 godina, poradi sudirot so rakovodst-voto na Komunisti~kata partija na Grcija, so grupamakedonski borci preminal vo Vardarskiot del naMakedonija. Istiot mesec stanal zamenik politi~kikomesar na ~eta vo makedonskiot Kosturski batal-

jon na Karaorman. Podocna bil komandir na vod voKostursko-lerinskiot bataljon Go~e. Vo noemvri1946 godina stanal ~len na partizanskiot {tab naDemokratskata armija na Grcija za planinata Vi~o.Zaginal kako komesar na bataljon na Demokratskataarmija na Grcija.

1948, april, 20,Vo borbite na patot me|u Kostur i Rupi{ta kaj mes-

nosta Kostura` zaginal Jani Lukrov, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelnoi komunisti~ko dvi`ewe od Egejskiot del na Make-donija. Roden bil vo 1922 godina vo seloto Vmbel,Lerinsko. Bil u~esnik vo antifa{isti~kata vojna namakedonskiot narod od Egejskiot del na Makedonijai borec na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska

(ELAS). Od juli 1944 godina bil borec vo Lerinsko-Kosturskiot bataljon Go~e, a potoa i zamenik kom-


25/41


andir na ~eta vo Prvata brigada od

Egejskiot del na Makedonija formi-rana vo Bitola vo noemvri 1944 go-dina. So nea u~estvuval vo borbiteprotiv balistite vo Zapadna Make-donija. Vo maj 1945 godina bil borecvo êtvrtata brigada na Korpusotna narodna odbrana na Jugoslavija

stacionirana vo Bitola. Kon sre-dinata na 1946 godina po sopstvenobarawe se vratil vo Egejskiot delkako borec na Narodnoosloboditelniot front. Odkrajot na 1946 godina bil vo redovite na Demokrats-kata armija na Grcija. Tamu se zdobil so ~in kapetan ibil komandir na ~eta. Posle negovata smrt, vladinitevojski go odnele negovoto telo vo Kostur i go vle~elepo ulicite so cel da go zapla{at naselenieto.

1948, april, 29,So prisustvo na 400 delegati i gosti se odràl Prvi-ot kongres na Antifa{isti~kiot front na ènite(AF@) od Egejskiot del Makedonija. Ovaa makedon-ska enska organizacija imala za cel da se bori za op-

stanok i ramnopravnost na Makedonkite i, voop{to,na Makedoncite vo Grcija. Na Prviot kongres bilkonstatiran faktot deka vo redovite na Demokrats-kata armija na Grcija 30% se èni, {to sekako bilozasluga i na rabotata na AF@. Centralen organ naAF@ bil spisanieto Nova Makedonka {to izlegu-valo edna{ mese~no. Organizacijata AF@ bila ras-

formirana so odluka na Komunisti~kata partija naGrcija od 9 oktomvri 1949 godina.


26/41


1948, april,

Vo sredinata na april 1948 godina vo bitka so vla-dinite vojski na planinata Skra, zaginal Sotir Qu-tikov, istaknat pripadnik na makedonskoto nacio-nalnoosloboditelno i komunisti~ko dvièwe odEgejskiot del na Makedonija. Roden bil vo 1916 go-

dina vo seloto Zagori~ani, Kostursko.Bil u~esnik vo Gr~ko-italijanskata vo-

jna, a podocna vo Prvata brigada od Ege-jskiot del na Makedonija formirana voBitola vo noemvri 1944 godina, so kojau~estvuval vo borbite protiv balistitevo Zapadna Makedonija. U~estvuval durii vo borbite na Sremskiot front vo sos-

tav na XV korpus na Jugoslovenskata narodna armija.Potoa raboti vo Komandaturata na Belgrad i vo voe-niot otsek vo Bitola. Vo Demokratskata armija naGrcija bil angaìran za fomirawe na kowi~ka voenaedinica, so koja u~estvuval vo niza bitki. Vo fevru-ari 1948 godina bil nazna~en za komandir na vod naKowani~kiot bataljon, a posmrtno mu bil dodelen~in kapetan.

1948, maj, 9-12,Komitetot za pomo{ na deteto (EVOP), formiran odKomunisti~kata partija na Grcija, vo Budimpe{ta jaodràl svojata prva sednica na koja se raspravalo zamerkite {to trebalo da se prezemat za organizirawena prefrluvaweto, smestuvaweto i organizacijata naìvotot na decata koi od Grcija se prefrluvale vo

isto~noevropskite zemji.


27/41


1948, juni, 14,

Zapo~nala bitkata na planinata Gramos. Traela do20 avgust 1946 godina. U~estvuvale 11 000 borci naDemokratskata armija na Grcijai 60 000 vojnici na gr~kata vlada,poddràni od 136 topovi i 50 bor-beni avioni. Na krajot, so golemizagubi silite na Demokratskata

armija na Grcija bile primoranida se povle~at od planinata Gramos na planinataVi~o.

1948, juli, 28-29,Se odràl êtvrttiot plenum na Centralniotkomitet na Komunisti~kata partija na Grcija. Vore{enieto na Plenumot pome|u ostanatoto se veli:Plenumot go podvlekuva vonredniot prilog {to slo-venomakedonskiot narod go dava vo op{toto delo naslobodata. U~estvoto na slovenomakedonskiot narode seop{to i totalno. So ovaa svoja borba sloveno-makedonskiot narod cvrsto gradi svoja sloboda, svojramnopraven ivot, so krvta na svoite sinovi i }erki

ja zakrepnuva i obezbeduva svojata narodnodemokrats-

ka idnina. Plenumot ja prifatil rezolucijata naInformbiroto za Jugoslavija.

1948, juli,Na Gramos, kaj mesnosta Kopan~e, zaginala TodoraAnastasova (Paskalova)-Skorna. Rodena bila vo 1922godina vo seloto Nestram, Kostursko. Bila pripad-

nik na gr~kata komunisti~ka mladinska organizacija(OKNE) od 1938 godina. Na 22 mart 1942 godina bila


28/41

uapsena i fizi~ki maltretirana od italijanskite

okupatorski vojski, a potoa zatvorena vo atinskiotzatvor Averof, no poradi nedostatok na dokazinabrzo oslobodena. Vo mart 1943 godina stapila voredovite na Gr~kata narodnoosloboditelna vojska(ELAS). Od esenta 1943 godina bila sekretar na Nes-tramskiot reonski komitet na Komunisti~kata par-tija na Grcija. Vo septemvri 1946 godina vlegla vo De-

mokratskata armija na Grcija i bila aktiven borec, aod avgust 1947 godina ja posetuvala {kolata za ofic-eri. Zaginala vo borba so neprijatelot kako borec ioficer na Demokratskata armija na Grcija.

1948, avgust, 02,Na mestoto kade se odigrala bitkata na Lokvata i Vi-wari (na planinata Mali Madi) na 31 maj 1903 godina,vo organizacija na Narodnoosloboditelniot frontbila sve~eno odbeleàna ~etiriesetipetgodi{ninata od Ilindenskoto vostanie. Proslavata ja otvorilso svojot govor sekretarot na Narodnoosloboditel-niot front za Dmbeni, a govorele pretstavnici odvojskata, mladinata i Antifa{isti~kiot front naènite. Potoa sledela bogata kulturno-umetni~ka

programa.

1948, avgust, 08,Vo seloto Bukovo, Prespa, Lerinsko, se odràl Prvi-ot plenum na Centralniot odbor (sovet) na Narod-noosloboditelniot front. Prisustvuvale 32 ~lenovina Centralniot sovet na Narodnoosloboditelniot

front i petmina kandidati za ~lenovi na okru`nite



29/41

odbori na Narodnoosloboditelniot front, kako i

pretstavnicite na Komunisti~kata partija na Grcija,Janis Joanidis i Miltijadis Profirogenis. Na Ple-numot bile izbrani Stavro Ko~ov za pretsedatel naNarodnoosloboditelniot front i Vangel Koj~ev zasekretar na Narodnoosloboditelniot front. Podvlijanie na rezolucijata na Informbiroto za Jugo-slavija i pritisok na gr~koto partisko rakovodstvo,

pogolem broj dotoga{ni istaknati rakovoditeli naNarodnoosloboditelniot front bile otstraneti odrakovodstvoto.

1948, avgust, 08,Po~inal Vasil Hristovski, istaknat pripad-

nik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Makedoni-ja, u~esnik vo antifa{isti~kata borba i Gra|anskatavojna vo Grcija. Roden bil vo seloto Dobroli{ta, Kos-tursko vo 1913 godina. ^len na Komunisti~kata par-tija na Grcija bil od 1934 godina. U~esnik vo Gr~ko-italijanskata vojna od oktomvri 1940 godina. Vo

Gr~kata narodnoosloboditelna vojska (ELAS) bil od1 juni 1943 godina i se steknal so ~in potporu~nik. Vo1946 godina stanal komandir na prviot partizanskiodred na Narodnoosloboditelniot front vo Kostur-sko. Vo Demokratskata armija na Grcija bil komandirna ~eta vo 588-ot bataljon. Vo borbite na Gramos vo1948 godina bil te{ko ranet i ne{to podocna po~inal

od zdobienite rani.



30/41

1948, avgust, 19,

Vo Lerin e ubien Lazo Angelovski, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditel-no i komunisti~ko dvi`ewe od Egejskiot del naMakedonija. Roden bil vo seloto Gra`deno, Pre-spa, Lerinsko na 10 avgust 1925 godina. Toj e eden odosnovopolo`nicite na makedonskata prosveta vo Ege-

jskiot del na Makedonija vo periodot na Gra|anskata

vojna vo Grcija. Lazo Angelovski zavr{il osnovnou~ili{te i gimnazija na gr~ki jazik.Vo 1944 godina preminal vo Bitola,kade {to zavr{il kursevi po make-donski jazik i bil nazna~en za u~itelvo seloto Braj~ino, Prespansko.Podocna, stanal ~len na Odborot zanarod-na prosveta pri Ministerst-voto za prosveta na NR Makedonija.Vo 1947 godina se vratil vo Egejski-ot del na Makedonija i, kako ~len na

Glavniot odbor na Narodnoosloboditelniot front,vo seloto German, Lerinsko, bil eden od organizato-rite na kursot za makedonski narodni u~iteli GoceDel~ev. Kako upravnik na vtoriot kurs za makedon-

ski u~iteli vo seloto @elevo, Lazo Angelovski bilme|u najzaslu`nite za otvoraweto na 87-te makedonskiu~ili{ta vo periodot na Gra|anskata vojna vo Grci-

ja. Vo po~etokot na avgust bil zaroben vo blizina naseloto Buf. Posle pove}ednevno ma~ewe, na 19 avgust1948 godina vrzan za voen xip bil vle~en po ulicitena Lerin s dodeka ne po~inal.



31/41

1948, septemvri, 05,

Vesnikot Nepokoren koj bil pe~aten od strana naGlavniot odbor na Narodnoosloboditelniot fronti izleguval od maj 1947 godina, zapo~nal dvapatinedelno da izdava i Bilten so informativnasodrìna, pred s, za voenite operacii na edinicitena Demokratskata armija na Grcija. Glaven urednik navesnikot Nepokoren i Biltenot bil istaknatiot

makedonski rakovoditel Pavle Rakovski.1948, septemvri, 09-10,Se odigrala bitkata na planinata Mali Madi pome|uedinicite na Demokratskata armija na Grcija i vla-dinite vojski. Silite na Demokratskata armija naGrcija so ogromnata po`rtvuvanost {to ja pokaàlevo tekot na borbite, ne samo {to gi zadràle svoitepozicii, tuku i celosno gi razbile vladinite sili ipritoa im nanele golemi zagubi.

1948, septemvri, 13,Vo borba so vladinite voeni sili na vrvot Buko-vi}, Kostursko, zaginal Trifun S. Robev od seloAjtos, Lerinsko. Toj bil istaknat aktiv-

ist na Narodnoosloboditelniot fronti kako takov bil zaroben vo 1946 go-dina, podloèn na dolgotrajni yverskiizma~uvawa vo zatvorite vo Sorovi~,Lerin i Solun, a na krajot interniran naostrovot Lemnos na {est meseci. Posleizdrùvawe na kaznata se vratil vo rodnoto selo i ve-

dna{ se vklu~il vo Demokratskata armija na Grcija.



32/41

1948, oktomvri, 18,

Se vodela estoka bitka me|u vladinite sili i silitena Demokratskata armija na Grcija za gradot Kaljari.Gradot ne bil osvoen od edinicite na Demokratskataarmija na Grcija i pokraj po`rtvuvanosta na nejziniteborci.

1948, noemvri, 27,

Generalnoto sobranie na ON na zasedanie vo Parizdonese Rezolucija 193 (III) S za decata koi bile pri-morani da ja napu{tat Grcija. Vo Rezolucijata seprepora~uvalo vra}awe na decata kaj nivnite rodite-li.

1948, dekemvri, 06,Vo blizina na seloto Zeleni~, Lerinsko, kaj mes-nosta Iqovska vodenica vo neprijatelska zasedabil ubien Grigor Haxievski-Gigo, istaknat poza-dinski rabotnik na Narodnoosloboditelniot frontvo Sorovi~ka okolija. Negovoto telo bilo masakri-rano, odneseno vo Sorovi~ i poka`uvano na narodotza zapla{uvawe.

1948, dekemvri, 21,Edinici na Desettata divizija na Demokratskataarmija na Grcija go napadnale gradot Voden, no ipokraj po`rtvuvanosta i hrabrosta {to ja poka`ale,ne uspeale da go osvojat.

1948, dekemvri, 28,

Edinici na Desettata divizija na Demokratskataarmija na Grcija go napadnale grat~eto Sobotsko.



33/41

Gradot ne bil osvoen, a edinicite na Demokratskata

armija na Grcija pretrpele golemi zagubi. Vo napadot,pome|u ostanatite, zaginale sekretarot na Narodnoo-sloboditelniot front za selo Lagunci, Meglensko iborec na Demokratskata armija na Grcija - HristoVarela, i istaknatiot aktivist na Narodnooslo-boditelniot front i borec na Demokratskata armijana Grcija od selo Bahovo, Vodensko - Petre Kalo-

janov1948,Strelan bil Petre Tanurov-Done, istaknat pripad-nik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvi`ewe vo Egejskiot del na Make-donija. Roden bil vo 1915 godina vo selo Bahovo,Meglensko. Bil predvoen ~len na Komunisti~katapartija na Grcija. Vo letoto 1944 godina bil borecna Vodenskiot makedonski batal-

jon i toa kako komandir na ~eta.Vo noemvri 1944 godina toj sogrupa Makedonci se prefrlil voVardarskiot del i se vklu~uva voPrvata brigada na Makedoncite

od Egejskiot del na Makedonija.Od maj 1945 godina se vratil vorodniot kraj kako aktivist i bo-rec na Narodnoosloboditelniotfront. Od noemvri 1946 godina toj bil komandir na~eta na Demokratskata armija na Grcija koja dejstvu-vala na planinata Karakamen, potoa i na planinite

Pierija i Olimp. Vo juli 1948 godina so svojata ~eta



34/41

dobil naredba da ja brani viso~inata Sveti Ilija

na planinata Gramos. Otkako posle silen pritisokna neprijatelot negovata ~eta zagubila pove}e odpolovina od bore~kiot sostav, Petre Tanurov bezdozvola na povisokiot [tab, izdal naredba i nego-vata ~eta gi napu{tila poziciite. Toa bilo dovolnoGlavniot {tab na Demokratskata armija na Grcija dago osudi na smrt i toj nabrzo da bide strelan.

1978, fevruari, 10,Vo Skopje po~inal Paskal Mitrevski, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno ikomunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na Makedoni-

ja, u~esnik vo antifa{isti~kata borba vo Egejskiotdel od Makedonija i vo Gra|anskata vojna vo Grcija.Roden bil vo seloto ûka, Kostursko vo 1912 godina.Na 16 juni 1943 godina stapil vo redovite na Gr~katanarodnoosloboditelna vojska (ELAS). Ja kordinirali ja rakovodel aktivnosta na makedonskite partizan-ski grupi protiv bugarofilskoto komitsko dvièwevo Kostursko. Od oktomvri 1943 do april 1944 godinabil sekretar na Okru`niot komitet na Slavjanomake-

donskiot narodnoosloboditelen

front vo Kostursko. Na 3 dekem-vri 1944 godina bil izbran za se-kretar na Politi~kata komisijana Makedoncite pod Grcija. Od23 april 1945 do noemvri 1946godina bil na ~elo na Narodnoo-sloboditelniot front na Maked-

oncite vo Egejskiot del na Make-donija. Od noemvri 1946 godina



35/41

stanal ~len na Oblasniot komitet na Komunisti~kata

partija na Grcija za Makedonija. Bil podolgo vreme ipretsedatel i sekretar na Narodnoosloboditelniotfront na Makedoncite vo Egejskiot del na Makedoni-

ja. Od 3 april 1949 godina bil minister na Privre-menata demokratska vlada na Grcija, kako pretstavnikna Narodnoosloboditelniot front.

1988, fevruari, 22,Vo Skopje, po~inal Petre Bogdanov-Ko~ko, istaknat

pripadnik na makedonskoto nacionalnoosloboditel-no i komunisti~ko dvièwe, operski peja~, kompozi-tor i organizator na muzi~kiot ìvot vo makedon-skata dràva. Roden bil vo Skopje vo 1913 godina.Bil aktiven u~esnik vo antifa{isti~kata borba zavreme na okupacijata od 1941 godina. Vo Agitpropotna G[ na NOV i POM ja vr{el funkcijata Refer-ent za {kolstvo so zada~a na slobodnata teritorijavo Zapadna Makedonija vo periodot septemvri-deke-mvri 1943 godina da gi organizira prvite u~ili{tana makedonski jazik. Vo 1944 godina raboti okolupra{aweto na Makedoncite od Egejskiot del. Vo svoj-stvo na pretstavnik na Glavniot {tab na makedons-

kat vojska opredelen period e prisuten vo Egejskiotdel na Makedonija kade gi koordiniraaktivnostite na makedonskoto nacio-nalnoosloboditelno dvièwe od Ege-

jskiot del na Makedonija so gr~kotonarodnoosloboditelno dvièwe.Isklu~itelno beskompromisno se za-

stapuval za po~ituvawe na makedon-skite nacionalni prava od strana na



36/41

gr~koto osloboditelno dvièwe. Bil delegat na

Prvoto zasedanie na ASNOM. Po vojnata, e eden odnajzaslu`nite za sozdavaweto na Makedonskata op-era.

1988, juni, 30 - juli, 03,Bila odràna Prvata svetska sredba na decata-begal-ci od Egejskiot del na Makedonija. Vo bogatata kul-

turno-umetni~ka programa, pome|u ostanatoto, imaloizlo`ba na dokumenti za egzodusot, izlo`ba na pub-likacii i knigi, izlo`ba na likovni dela, literat-urna ve~er, a vo parkot @ena borec vo centarot naSkopje, sve~eno bilo otkrieno spomen obele`je namajkata stradalnik, so koe se simbolizira egzodusotna progonetite deca od Egejskiot del na Makedonija.

1988, septemvri, 05,Vo Skopje po~inal Petar [irilov, istaknat makedon-ski pisatel i novinar. Roden bil vo seloto Gorni~evo,Lerinsko na 18 maj 1934 godina. Bil novinar vo kult-urnata rubrika na Radio Skopje, urednik na vesnikotTrudbenik i urednik na mese~noto spisanie za lit-eratura, umetnost i op{testveni pra{awa Sovre-

menost. Avtor e na pove}e romani, me|u koi: Pla~atonie planini za mene, Svetogorci, Crnoborje,Sveta {uma. Pi{uval i raskazi, esei i ogledi. Vo1972 godina bil nositel na nagradata 13 noemvri.

1998, fevruari, 11,Makedonska po{ta izdade prigodna marka so koja se

odbeleì 50-godi{ninata od egzodusot na decata odEgejskiot del na Makedonija. Motiv e reprodukcija



37/41

na slikata Zbeg od Kole Manev.

1998, juli, 15-19,Vo prvata hala na Skopskiot saem, bila odràna Vto-rata svetska sredba na decata-begalci od Egejskiotdel na Makedonija. Vo ramkitena bogatata kulturno-umetni~kaprograma, pome|u ostanatoto, bil

praizveden oratoriumot Nie smedeca na Makedonija, bil promovi-ran dokumentarniot film Inkon-tinuo, bila otvorena izlo`ba na fotografii ime|unarodna likovna izlo`ba, a bil odràn i nau~ensimpozium na tema Begalci.

1998,Vo Skopje po~inal Atanas Bliznakov, makedonskinacionalen deec i publicist. Roden bil vo selo-to Dmbeni, Kostursko vo 1901 godina. Za vreme nadolgotrajniot prestoj vo Soedinetite amerikan-ski dràvi bil aktiven ~len na Makedonsko-ameri-kanskiot naroden sojuz i eden od osnova~ite naDru{tvoto Aleksandar Make-

donski, koe, pak, go iniciraloformiraweto na Makedonskatapravoslavna op{tina vo Geri. VoMakedonija se vratil vo 1976 go-dina i vo Skopje gi objavi knigiteDmbeni i Spomeni za naciona-lnata, politi~kata i kulturnata

dejnost na Makedoncite vo SAD i



38/41

vo Kanada. Toj vo 1977 godina bil osnova~ na fondot

Atanas Bliznakov, pri Univerzitetot Sv. Kiril iMetodij vo Skopje koj bil namenet za stipendirawena talentirani studenti.

1998,Vo Skopje, po~inal Todor Hristov Simovski, u~esnikvo antifa{isti~kata borba na makedonskiot narod

i vo Gra|anskata vojna vo Grcija,rakovoditel na Narodnooslo-boditelniot front, novinar, edenod najistaknatite makedonski po-voeni istoriografi. Bil rodenvo seloto Izvor, Gumnxisko, vo1924 godina. Vo 1978 godina odpe~at izleglo negovoto kapitalnodelo Naselenite mesta vo EgejskaMakedonija. Vo ova, isklu~itelno

zna~ajno delo od makedonski nacionalen aspekt, seprika`ani nastojuvawata za promena na etni~kiotmakedonski lik na del od teritorijata na Makedonija,a seto toa e prosledeno so jasen pregled za starite inovite imiwa na naselenite mesta, so bibliografija

i karti. Ova delo, podocna, dopolneto i pro{ireno,izleglo pod naslov Atlas na naselenite mesta voEgejska Makedonija. Kako novinar, rabotel vo RadioSkopje i bil urednik na vesnikot Glas na Egejcite.

1998,Vo Sofija, Bugarija, po~inal Mihail Smatrakalev,

poet, raska`uva~, novinar, publicist, istaknat pri-padnik na makedonskoto nacionalnoosloboditel-



39/41

no i komunisti~ko dvièwe.

Roden bil vo Ser, Egejskiotdel na Makedonija na 15 dekem-vri 1910 godina. Gimnazija u~elvo Sofija, kade {to zavr{ili Praven fakultet. Eden e odnajbeleìtite i najbeskompro-misnite aktivisti na makedon-

skata emigracija vo Bugarijame|u dvete svetski vojni i po-toa. Bil ~len i rakovoditel naVMRO (Obedineta). Vo 1935 go-dina ja izdal stihozbirkata Bura nad rodinata. Bilurednik na vesnicite: Makedonska studentska tri-buna, Makedonski studentski list, Makedonskozname, Makedonski vesti i dr. Vo 1938, so NikolaVapcarov i Anton Popov, go formirale i bile rako-vodno jadro na Makedonskiot literaturen kruòk voSofija (1938-1941). Objavuval i pod psevdonimot An-gel @arov. Kako novinar i publicist go afirmiral igo {titel identitetot na makedonskata nacija.


40/41


41/41

CIP Katalogizacija vo publikacijaMati~na i univerzitetska bibliotekaSv. Kliment Ohridski, Bitola

94(495.6)1558/1998

LITOVSKI, AleksandarJubileen kalendar za Egejskiot del naMakedonija vo 2008 godina / AleksandarLitovski. Bitola :

Organizacija na Makedoncite-potomciod Egejskiot del na Makedonija, 2008. 40 str. ; 16 sma) Egejska Makedonija - Istorija 1558-1998ISBN

COBISS.MK-ID 18201409

Documents

Jubileen Kalendar 2008 Egejski Del na Makedonija - d-r Aleksandar Litovski