JULIUSZ SŁOWACKIJULIUSZ SŁOWACKI

propozycje rozwiązań propozycje rozwiązań metodycznych do wybranych metodycznych do wybranych

utworówutworów

Rok 2009 Rokiem Juliusza SłowackiegoRok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego

UCHWAŁASejmu Rzeczypospolitej Polskiej

z dnia 9 stycznia 2009 r.w sprawie ogłoszenia roku 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego

W roku 2009 przypada 200. rocznica urodzin Juliusza Słowackiego, a zarazem160. rocznica jego śmierci. Naszym obowiązkiem jest uczcić i przypomnieć jednegoz najwybitniejszych w polskich dziejach poetę.

Poezja Juliusza Słowackiego pozostaje i pozostanie jednym z najważniejszychdokonań polskiej literatury. Jego twórczość to najwyższej próby romantyzm o wymiarzeeuropejskim. Jest to literatura otwarta na świat i inne kultury, ale nieuciekająca odtematów lokalnych, łącząca polską kulturę i historię z kręgiem antycznej cywilizacjigreckiej, pełna fantastyki i wizjonerstwa. Słowacki to poeta przeżywający polskośćw sposób najgłębszy, niewahający się pokazać rozterek i dramatów temu towarzyszących.Jego utwory były duchową inspiracją dla wielu pokoleń Polaków walczącycho odrodzenie Państwa Polskiego.

Niech Rok Słowackiego stanie się okazją do przypomnienia zasług, twórczościi postaci wielkiego polskiego twórcy romantycznego, jednego z tych, którym Polskazawdzięcza przetrwanie duchowe i narodowe pod zaborami. Sejm RzeczypospolitejPolskiej ogłasza rok 2009 Rokiem Juliusza Słowackiego.

MARSZAŁEK SEJMU

/ - / Bronisław Komorowski

„„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni” (Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)

• Uczenie literatury:Uczenie literatury: opór młodych, znudzenie, męczenie umysłu czytaniem, ból z powodu czytania i myślenia, bezradność nauczyciela wobec oporu i zniechęcenia

młodych ludzi,

• Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia Uczenie rozumienia literatury = rozumienie życia przez literaturę.przez literaturę.

„„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni” (Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)

• Na pytanie:Na pytanie:

„„Które utwory stały Ci się bliskie dzięki Które utwory stały Ci się bliskie dzięki lekcjom języka polskiego?” (…) niejeden lekcjom języka polskiego?” (…) niejeden oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć: oporny Gałkiewicz mógłby powiedzieć: „Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego „Czytałem, Panie Profesorze, Słowackiego pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki pod przymusem, ale nie żałuję, gdyż dzięki lekcjom zapamiętałem nazwisko poety lekcjom zapamiętałem nazwisko poety i mogę napisać wypracowanie, że i mogę napisać wypracowanie, że Słowacki wielki jest.”Słowacki wielki jest.”

„„My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni”My – Bladaczkowie – jesteśmy potrzebni” (Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)(Stanisław Bortnowski „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”)

• Należałoby dać mu odpowiedź: Należałoby dać mu odpowiedź: „„Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był Dziękuję Ci, Gałkiewicz. Chcę, abyś był wobec literatury szczery, nie mówił wobec literatury szczery, nie mówił sloganów, a jeśli wieszczowie ci sloganów, a jeśli wieszczowie ci nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego, nadokuczają, abyś zwrócił się do Witkacego, Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz Gombrowicza i Mrożka. Póki co, napisz wypracowanie: „W jakim stopniu szkoła wypracowanie: „W jakim stopniu szkoła potrafiła mnie zachęcić do literatury i do potrafiła mnie zachęcić do literatury i do czytania w ogóle, a w jakim okazała się czytania w ogóle, a w jakim okazała się bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie bezradna i niestety, nie uczyniła ze mnie czytelniczego anioła?”.czytelniczego anioła?”.

Propozycje rozwiązań metodycznychPropozycje rozwiązań metodycznych

• „„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”chwała…”

• „„Grób Agamemnona”Grób Agamemnona”

• „„Bogarodzico, Dziewico…”Bogarodzico, Dziewico…”

• „„Kordian”Kordian”

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”

Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała,Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała,

Że w posąg mieni nawet pożegnanie.Że w posąg mieni nawet pożegnanie.

Ta kartka wieki tu będzie płakałaTa kartka wieki tu będzie płakała

I łez jej stanie.I łez jej stanie.

Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę,Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę,

Ja kończę moje na ziemi wygnanie,Ja kończę moje na ziemi wygnanie,

Ale samotny – ale łzami płynę – Ale samotny – ale łzami płynę –

I to pisanie…I to pisanie…

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”

Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową. Słowacki zastosował w wierszu inwersję składniową.

Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk, Jeśli uporządkujemy zmieniony przez poetę szyk,

otrzymamy tekst:otrzymamy tekst:

„„Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej Ta kartka wieki tu będzie płakała I łez jej stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza stanie. Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. chwała, Że w posąg mieni nawet pożegnanie. Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę Kiedy w daleką odjeżdżasz krainę, Ja kończę moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale moje na ziemi wygnanie I to pisanie, Ale samotny – ale łzami płynę…”samotny – ale łzami płynę…”

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”

Przykłady tematów:Przykłady tematów: Romantyczna parafraza Horacjańskiego Romantyczna parafraza Horacjańskiego

„Exegi monumentum”;„Exegi monumentum”; Miniatura poetycka Słowackiego („Bo to jest Miniatura poetycka Słowackiego („Bo to jest

wieszcza…”) a wiersz – płacz Mickiewicza wieszcza…”) a wiersz – płacz Mickiewicza („Polały się łzy…”);(„Polały się łzy…”);

Posąg marmurowej trwałości Juliusza Posąg marmurowej trwałości Juliusza Słowackiego i „Tren XV” Jana Słowackiego i „Tren XV” Jana Kochanowskiego.Kochanowskiego.

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy)(elementy analizy)

Układ rymów:Układ rymów: abab cbcb

„pożegnanie”, „stanie”, „wygnanie”, „pisanie”; zwrotki stanowią spójną całość;

Budowa stroficzna, wersyfikacyjna:Budowa stroficzna, wersyfikacyjna: dwie strofy safickie (3 wersy 11- zgłoskowe ze

średniówką po 5 sylabie, wers czwarty 5 – zgłoskowy);

przywołanie liryki Safony poprzez schemat wersyfikacyjno – rytmiczny;

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy)(elementy analizy)

Podmiot liryczny:Podmiot liryczny:poeta obdarzony boską mocą wieszcza;poeta, który „pożegnanie”, „płacz”, „łzy”

(ulotność, płynność) przemienia w trwały posąg;ujawnia dumną pewność siebie (poeta wieszcz,

prorok);„najjaśniejsza chwała” prawdziwego poety:

boski majestat, gloria wieszczego ducha, „w posąg mieni nawet pożegnanie”( dowód wielkości

tego co ulotne i osobliwe), marmurowa trwałość,

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy)(elementy analizy)

poeta obdarzony twórczą potęgą: paradoks („Ta kartka wieki tu będzie płakała /I łez jej

stanie.”) – nieśmiertelne dzieło poeta powierza znikomej kartce;

odniesienie do poezji sztambuchowej; poeta w obliczu śmierci:

śmierć jako kres „wygnania” (kończy cierpienia wygnańca tęskniącego za ojczyzną i kończy udrękę ducha tęskniącego za niebem);

pożegnanie (nieokreślony wyraźnie adresat („Kiedy w daleka odjeżdżasz krainę/Ja kończę na ziemi wygnanie”) potęguje mękę osamotnienia;

ból, gorycz, rozstanie, rozłąka określone metaforą „łzami płynę”;

„„Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”Bo to jest wieszcza najjaśniejsza chwała…”(elementy analizy)(elementy analizy)

wiersz – płaczący posag;wiersz – płaczący posag;

wiersz pomnik – posąg marmurowej wiersz pomnik – posąg marmurowej trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami;trwałości, pulsujący bólem i płynący łzami;

romantyczna parafraza Horacjańskiego romantyczna parafraza Horacjańskiego „Exegi monumentum” – pożegnanie „Exegi monumentum” – pożegnanie z najbliższą mu osobą, z życiem i z z najbliższą mu osobą, z życiem i z własną twórczością;własną twórczością;

ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj ZADANIE: Poetycka sława, pożegnanie. Dokonaj porównania tekstów z różnych epok literackich.porównania tekstów z różnych epok literackich.

• HoracyHoracy „Exegi monumentum”, „Exegi monumentum”,• Jan Kochanowski Jan Kochanowski „Pieśń XXIV” „Pieśń XXIV”

(„Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…),(„Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…),• Juliusz Słowacki Juliusz Słowacki „Bo to jest wieszcza „Bo to jest wieszcza

najjaśniejsza chwała…”,najjaśniejsza chwała…”,• Adam Mickiewicz Adam Mickiewicz „Polały się łzy…”,„Polały się łzy…”,• Zbigniew Herbert Zbigniew Herbert „Brewiarz I”„Brewiarz I” (z tomu (z tomu

„Epilog burzy”),„Epilog burzy”),

„„Exegi Exegi monumentum”monumentum” „„Pieśń XXIV”Pieśń XXIV”

„„Bo to jest Bo to jest wieszcza wieszcza

najjaśniejsza najjaśniejsza chwała…”chwała…”

„„Polały się Polały się łzy…”łzy…” „„Brewiarz I”Brewiarz I”

Podmiot liryczny

Ukształtowanie wypowiedzi

Temat utworu

Budowa stroficzna, wersyfikacyjna

Konteksty

„„Bogarodzico, Dziewico…”Bogarodzico, Dziewico…”

Przykład tematu:Przykład tematu: Trzy Bogurodzice – „Hymn” J. Słowackiego, „Modlitwa do Trzy Bogurodzice – „Hymn” J. Słowackiego, „Modlitwa do

Bogarodzicy” K. K. Baczyńskiego, „Stara pieśń na Binarową” Bogarodzicy” K. K. Baczyńskiego, „Stara pieśń na Binarową” M. BiałoszewskiegoM. Białoszewskiego:

określenie celu aluzji: moralno – polityczny, moralny, klucz do polskości, do przeszłości;

analiza porównawcza utworów:a) rozpoznanie nadrzędnej zasady zestawienia utworów (podobieństwa,

różnice);

b) analiza i interpretacja - podstawowe płaszczyzny porównywania utworów (kluczowe wyrażenia, motywy; miejsca nacechowane semantycznie; nadawca, odbiorca; ukształtowanie wypowiedzi; temat; konteksty; wnioski)

„„Kordian”Kordian”(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów (filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów

z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc) z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc)

• dramat pokazuje stan świadomości narodowejdramat pokazuje stan świadomości narodowej w dobie przełomu światopoglądowego i w w dobie przełomu światopoglądowego i w obliczu historycznej klęski ojczyzny;obliczu historycznej klęski ojczyzny;

• romantyczny bohater na planie pierwszymromantyczny bohater na planie pierwszym – wybitna – wybitna jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do jednostka przeżywająca historię i zmierzająca do samookreślenia wobec konieczności dziejowej;samookreślenia wobec konieczności dziejowej;

• Kordian – romantyczny poeta, wędrowiec - filozofKordian – romantyczny poeta, wędrowiec - filozof (odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych (odbywa typową podróż literacką, szlakiem modnych podróżników romantycznych z bogatych sfer podróżników romantycznych z bogatych sfer połączoną z poszukiwaniem idei);połączoną z poszukiwaniem idei);

„„Kordian”Kordian”(filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów (filozoficzne dojrzewanie Kordiana – fragmenty monologów

z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc) z aktu I (w. 1-43) oraz aktu II (góra Mont – Blanc)

• ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ;ideowe poszukiwania bohatera w akcie I ;• filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II;filozoficzny monolog na górze Mont Blanc w akcie II;

Wskazówki do analizy:Wskazówki do analizy: określenie sytuacji,określenie sytuacji, „„myśl” jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze myśl” jako słowo klucz (wskazanie wyrażeń, zwrotów ze

słowem „myśl”),słowem „myśl”), interpretacja cytatów z rzeczownikiem „myśl”,interpretacja cytatów z rzeczownikiem „myśl”, przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego przywołanie właściwych kontekstów celem sensownego

odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny, odczytania monologów Kordiana (biograficzny, biblijny, literacki, historyczny),literacki, historyczny),

BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA

• Stanisław Bortnowski, „Przewodnik po sztuce uczenia Stanisław Bortnowski, „Przewodnik po sztuce uczenia literatury”, STENTOR, Warszawa 2004.literatury”, STENTOR, Warszawa 2004.

• Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, „Ciężkie norwidy czyli Stanisław Falkowski i Paweł Stępień, „Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej”, Świat Ksiązki, subiektywny przewodnik po literaturze polskiej”, Świat Ksiązki, Warszawa 2009.Warszawa 2009.

• „„Historia literatury i kultury polskiej” tom 2 „Romantyzm, Historia literatury i kultury polskiej” tom 2 „Romantyzm, pozytywizm”, Świat Ksiązki, Warszawa 2007.pozytywizm”, Świat Ksiązki, Warszawa 2007.

• Alina Kowalczykowa, „Słowacki”, PWN, Warszawa 1994.Alina Kowalczykowa, „Słowacki”, PWN, Warszawa 1994.

Opracowała Elżbieta AniołaElżbieta Anioła

Czarnków, kwiecień 2009Czarnków, kwiecień 2009