K_ b_ m_t phép thông công _

Hà Nội 1954-1991: Bản án cho một trí thức

Nguyễn Mạnh Tường

Nguyên văn tiếng Pháp:

Un ExcommuniéHanoi: 1954-1991: Procès d'un intellectuel

Người dịch: Nguyễn Quốc Vĩ

Bìa bản tiềng Pháp (Paris 1992)

“Bản thảo cuốn sách này ñã ñược soạn vàñánh máy trong một tình thế lén lút và bịcô lập. Vì vậy tôi khiêm tốn gửi lời xin lỗivề những lỗi lầm hay sai trật ñến những aiquan tâm ñến những suy tư và những bàiviết của tôi, và mong muốn cuốn sách nàysẽ ñược phát hành ở Pháp”

Kẻ bị mất phép thông công | Nguyễn Mạnh Tường http://www.viet-studies.info/NMTuong/NMTuong_HoiKy.htm

1 of 150 12/24/2009 3:14 PM

N.M.T.13 Tháng 5 năm 1991

PHẦN MỘTðẠT ðẾN ðỈNH VINH QUANG

Vài tháng sau trận ðiện Biên Phủ, tôi ñược lệnh tập trung lên trình diệntại Chiến Khu Việt Bắc. Tôi nghĩ ñây cũng là lần tập trung ñể học chính trịnhư những lần trước. Cấp lãnh ñạo luôn rất quan tâm ñến việc giáo dụcquần chúng và truyền giảng cho giới trí thức những ý niệm về chủ nghĩaMarxist-Leninist mà họ tự cho rằng chỉ họ mới là những người duy nhấthiểu biết nó. Bằng con bài chủ của mình, những hiểu biết dó, họ cho rằngcó thể áp ñặt ñược sự nể trọng họ lên giới trí thức, và cùng lúc, họ cóthể thanh toán ñược nỗi mặc cảm tự ty của mình. ðúng là ngây thơ,nhưng tất cả các ngài ñều mang bệnh ngây thơ ấy. Vì thế, tôi ñành phảitự chèo chống lấy mình cho qua những giờ dài ñăng ñẳng ñể khỏi nghevài diễn giả cà lăm lải nhải. Họ không thể nào ngăn ñược tôi trốn trongmột góc khuất, ngáp dài nếu không ngủ hay mơ về bất cứ ñiều nào màtôi thích. Nhưng cái chiến thắng vang dội vừa mới ñây lại mang ñến chotôi những xì xầm to nhỏ. Sự tiên liệu của tôi ñã thành sự thật khi thấy cảngàn cán bộ thuộc ñủ các ngành ñang tập trung ở Tân Trào. Sau rốt,chúng tôi biết chúng tôi sắp ñược học “chính trị” – ñây là một cụm từlinh thiêng, ở Việt Nam, mọi chuyện ñều là “chính trị”- ñể tổ chức buổi lễChính Phủ Kháng Chiến tiến vào tiếp thu Hà Nội. Quân ñội Thực Dân phảira ñi và bàn giao lại tất cả các cơ quan công quyền bao gồm cả nhà cửa,thiết bị dụng cụ và cả những người Việt ñang làm việc nơi ñây.

Buổi học tập là ñể biết phải có thái ñộ gì ñối với những công nhân viênñã ñược chỉ ñịnh ñể bàn giao cơ quan mà trước ñây họ làm việc trongthời kỳ Pháp thuộc. Những mật báo viên của chúng tôi ñã lập những hồsơ những người chủ chốt của cơ quan, hồ sơ lý lịch, gia cảnh, thái ñộ ñốivới Kháng Chiến, cảm tình ñối với xếp trên người Pháp của họ và nướcPháp, cũng như khát vọng và khả năng của họ. Những thông tin ñó rấtquý giá và nó giúp chúng tôi ñánh giá mức ñộ tin cậy ñối với từng người,sự hỗ trợ của mỗi người có thể có cho chúng tôi và những kỳ vọng màchúng tôi có thể chờ ñợi từ mỗi người của họ. Như vậy chúng tôi khôngphải quá mạo hiểm ñi vào một vùng xa lạ, có thể vấp khựng trướcnhững chướng ngại vật hay trượt ngã vào những cạm bẫy bất ngờ.

Câu hỏi nhạy cảm là làm sao tìm ra một thái ñộ cư xử với những ngườimà tình cảm ñược che giấu sau bức màn của lễ ñộ và của nụ cười?Người của Kháng Chiến phải tự mình hết sức cẩn trọng trong lời nói,cách nhìn, cử chỉ ñể tránh ám chỉ dù nhẹ nhàng nhất ñến sự khinhthường hay chiếu cố riêng ñối với từng nhân viên dưới quyền.


2 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Nếu các cấp lãnh ñạo cấp cao thấm nhuần và luyện tập bản thân về ýnày, thì rủi thay, ñám tôi tớ tuỳ tùng không hề bỏ lỡ một cơ hội nào ñểphô trương sự ngạo mạn một cách lố bịch và ñầy tai hại. Chúng nó tự catụng và phô trương là ñã chịu nhiều gian khổ và bệnh tật trong nhữngnăm bí mật kháng chiến, nay chúng ñòi phải ñược trả công bởi những kẻkhông “may mắn” ñược tham gia Kháng Chiến. Tai hại gây nên bởi loạingười thiếu thận trọng ñó thật lớn lao. Hố ngăn cách hai nhóm ngườitrong xã hội càng ñào sâu hơn nữa. Trong số những người bất mãn, cónhững người bỏ ra nước ngoài mang theo tài sản của ðất Nước và lòngyêu nước, mang những của cải làm quà cho những ðất Nước nhận dungdưỡng và cho họ những cơ hội thích hợp với khát vọng và ước mơ củahọ. Những người khác thì ñã nức hận thù chống cộng, luôn tìm cơ hội ñểphát tiết nỗi oán giận, thành lập những tổ chức bí mật, thiết lập quan hệvới kẻ thù của chúng ta ở nước ngoài, nhận tiền và chỉ ñạo và ngay cảnhững trợ giúp quân sự với mục ñích gây rối loạn, gây biến ñộng nổidậy, và nếu ñược là một cuộc ñảo chính. ðại bộ phận dân chúng thì trìtrệ trong sự dửng dưng, chọn thái ñộ chờ xem, chẳng màng suy nghĩhay kêu gọi những mong ñợi của họ về chuyện thay ñổi chế ñộ; họ giữim lặng, quan sát, nghe ngóng và không làm một hành ñộng hay ñưa ramột thái ñộ nhiệt tình nào trong công việc giao cho họ. Bất cứ công việcnào mà con tim không có, thiếu niềm vui, vắng nhiệt tình, thì nó khôngthể cho ra kết quả hữu hiệu, ít nhất cũng là việc chính quyền khángchiến, mặc dù những tuyên ngôn, mà hoá ra như những lời khoác láclàm trò cười cho thiên hạ, ñã không cung cấp nổi cho công nhân viênnhững nhu cầu tối thiểu của ñời sống hàng ngày. Những công chức ñượctrả lương hậu hĩnh dưới thời chính quyền Thực Dân trước ñây ñược tiếptục hưởng lương như thế trong một thời gian. Nhưng một vài “tâm hồncao quí” trong bọn họ, ñược sự “chỉ ñạo” ñúng ñắn và bài bản của “lãnhñạo”, không biết dưới sự ñe doạ hay ñược lời hứa thưởng công, ñã ñưara kiến nghị cùng bình ñẳng lương bổng, nhưng không phải bình ñẳngtheo hướng nâng lương lên cao mà cùng giảm lương về mức thấp. ðểthuyết phục các ñồng nghiệp chấp nhận ăn miếng bánh thanh bạch,những tác giả của kiến nghị “công bằng lương bổng” kéo nhau rỉ tai là“Trong những năm kháng chiến, chúng mình chưa bao giờ bị ñói, lạnh,nguy hiểm ñến tính mạng; chúng mình sống no ñủ hạnh phúc thoải máivới gia ñình. Như vậy, chuyện từ bỏ những ñặc quyền và giảm bớt lợitức của chúng ta cho bằng các bạn ñồng nghiệp phía kháng chiến cóphải là một việc làm có tình có lý hay không? Như vậy chúng ta ñã cómột hành ñộng công bằng; chúng ta cho thấy khả năng chấp nhận hysinh và sẽ không bao giờ thành ñối tượng bị khinh miệt bởi người khác;chúng ta mang lại sự ñoàn kết trong cộng ñồng công nhân viên nhànước, và bình ñẳng giữa người này người khác. Chúng ta cùng cực khổcáng ñáng việc xây dựng lại ðất Nước nhé!”. Nhiều người ñã rùng mìnhớn lạnh khi nghe những lời rủ rỉ phát sinh từ cấp cao nào ñó truyềnxuống mà thấy miệng ñắng như vừa nuốt nguyên túi mật không tên. ðólà mùi vị của khốn cùng mà tất cả công nhân viên nhà nước ñang cúimình gánh chịu.


3 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Về phía dân chúng, ñối với chúng tôi họ dành trong lòng một sự tò mònhưng thân thiện. Họ và chúng tôi cùng dòng máu ñang chảy tronghuyết quản, cùng một quá khứ ñầy tự hào và tủi nhục. ðiện Biên Phủ ñãtràn ngập con tim của mọi người với cùng ñộ nức lòng và cùng tầngnhiệt huyết. Nhưng, dù thế nào, kháng chiến vẫn là một thế giới riêng,người ñi kháng chiến cũng là những con người thường nhưng với nhữngtập quán thói quen có thể làm ngạc nhiên thế giới văn minh. Người ta cóthể nhìn chúng tôi như những kẻ man rợ vì không biết dùng lược vànước hoa ñể chải ñầu hay xài xà phòng tắm ñể săn sóc làn da; man rợvì không biết cầm dao nĩa thế nào cho ñúng cách; nhưng cũng có ngườivừa to mắt ngạc nhiên vừa trao tặng chúng tôi một bó hoa; có ngườichờ xem hành ñộng và lời nói của chúng tôi ñể xem có thể dành chochúng tôi mối cảm tình nào ñó hay chỉ thuần là một nỗi nể nang sợ hãi,nếu chưa muốn nói ñến một sự lãnh ñạm xa cách.

Khó khăn lớn nhất của chúng tôi là việc tiếp cận giới trí thức Hà Nội, nhấtlà khi họ ñã ñược cảnh báo về chủ nghĩa Cộng Sản. Việc họ bỏ nước rañi sẽ gây thiệt hại ñáng kể cho ðất Nước bị mất ñi những chất xám màsau ñó chính những nước ngoài là người hưởng dụng. ðó là lãnh vực màta cần phải tránh những sai lầm ngớ ngẩn do những người ñược giáodục ñúc khuôn từ ðảng là thủ phạm, bởi vì họ ñầy tự mãn, ñầy kiêucăng, bởi vì họ không có trình ñộ về lãnh vực trí thức và xã hội.

Nhưng, theo ñánh giá của cấp Lãnh ðạo, ñiều tệ hại nhất là ñiều ñe doạñến tính trong sáng của cán bộ kháng chiến ñã hơn mười năm nay ñượcðảng giáo dục. Khi ñến với kháng chiến, toàn bộ hay ít nhất là gần nhưtoàn bộ cán bộ là ñã có những vết nhơ của tư sản, của thế giới phảnñộng. Những vết nhơ ñã làm hoen ố tâm hồn nhiều hơn là thể xác, làmbiến chất con người, làm sai lạc quan ñiểm và làm méo mó tư duy củahọ. Phải cần nhiều năm miệt mài học chủ nghĩa Lenin, hàng năm theonhững lớp học chính trị, những buổi phê bình và tự phê bình, những ngàylao ñộng chân tay, trải nghiệm gian khổ ñể chữa sạch những vết thươngmưng mủ, ñể chữa trị khỏi những tật bệnh nếu không phải là ñể cho mộtsự trinh nguyên cho thể xác, thì cũng ñể ñạt ñến sự chân thành biếnthành những kẻ dễ bảo cho lãnh ñạo.

Ngày nay họ lại phải trở về với chính nơi ñộc nhiễm mà họ trước ñâysinh sống, ðảng ñã bắt chước Trung Quốc tìm cách cho họ tránh những“viên ñạn bọc ñường” bằng cách trang bị cho họ những bao ngừa thaiñể tránh những mầm SIDA chính trị, một bệnh truyền nhiễm chết người,y chang như trang bị cho người ñể chống SIDA ở ñời thường. Cái gì ñãquyến rũ các ông quan kháng chiến một khi họ trở về Thủ ðô? Một bữaăn thịnh soạn có champagne, rượu Tây, thuốc lá Anh, những ñiệu valseẻo lả, những ánh mắt ñưa tình và những nụ cười mời mọc của nhữngnàng tiên kiều diễm là quá ñủ ñể kéo tên “man rợ” ra khỏi rừng rú némhắn vào ñám yêu tinh và làm hắn phải “bán linh hồn cho quỉ dữ”…Nhưng làm sao sự khôn ngoan và những tiên liệu của ðảng lại có thểngăn ñược những ñợt thuỷ triều của ham muốn ñã nhiều năm bị ñè nénvà ñang ñến lúc nổ tung? Trong những năm 1989-1990, cả nước bàng


4 of 150 12/24/2009 3:14 PM

hoàng thất vọng và kinh hoàng trước tội ác của những ñảng viên biếnchất, nhiều quan chức cao cấp của ðảng và của Nhà Nước ñã hành xửnhư những băng ñảng trộm cướp, ñã nuốt nhiều tỉ ñồng của công quỹñể thoả mãn ham muốn ñê tiện của mình. Chưa bao giờ, dù dưới bất cứchế ñộ nào, một vụ tai tiếng như thế lại có thể xảy ra, và ðảng phải ñỏmặt vì xấu hổ và ñen như nhuộm bùn. Viên ñạn bọc ñường quả thật ñãchơi trội việc giáo dục chính trị.

Ngày 10 tháng 10 năm 1954 ñúng 10 giờ sáng, lực lượng Kháng Chiếntrọng thể tiến vào Thủ ðô. Dẫn ñầu là ñoàn quân với những lá cờ tungbay với tiếng trống liên hồi. Những cán bộ ñứng trên những chiếc xe tảivẫy tay chào ñồng bào ñứng ñầy hai bên ñường ñang hô to những tiếngvui mừng, phất phất những lá cờ nhỏ. Tất cả hai bên nhà phố ñều trangtrí và niềm vui không tả trên ánh mắt của từng người dân. Từng chặp,ñoàn quân phải ngừng lại ñể nhận những vòng hoa của từng ñoàn thiếunữ mang tặng. Sự nồng nhiệt của dân chúng ñã lên ñến cao ñộ, thậtchân thành và nồng hậu. Kể cả những người mà con tim còn ñang nhịpnhẹ những tiếc nuối với người chủ hôm qua, tất cả ñều chuẩn bị ñầy ñủcho một cuộc găp gỡ dễ thương bằng sự rộng rãi và lịch sự, họ vỗ tayhoan hô những người ñã làm nên chiến thắng ðiện Biên Phủ: chiến côngcủa họ khơi ñộng lại niềm hãnh diện của người dân Việt và phục hồi lạidanh tiếng cho nước nhà.

Trong hai tuần ñầu, tất cả cán bộ ñều ñược lệnh không ra khỏi nơi ñangcư ngụ. Chúng tôi không biết ñược lý do tại sao. Có phải ñây là vì vấn ñềan ninh? Không kể những viên ñạn bọc ñường mà mọi người cho rằng cóthể phá vỡ sự trong sáng của những con người kháng chiến sau nhiềunăm ñược cải tạo, thì có phải chăng vì sợ súng ñạn của những kẻ quákhích hay gián ñiệp có thể mang ñến những cái chết vô nghĩa cho nhữngngười mà ðảng ñã mất hàng chục năm ñể ñào tạo và ñã biến họ thànhnhững người Cộng Sản trung kiên? Hay ñã có những ý nghĩ kỳ quặc ñangmanh nha trong ñầu của vài lãnh ñạo ñang nắm quyền và họ chỉ muốnthuộc quyền tuân phục một cách mù quáng? Mặc kệ lý do gì! Có chuyệnlo bảo vệ an toàn hay chỉ là một nhắc nhở là chúng tôi chỉ là những conchốt tầm thường trong tay của những người lãnh ñạo, chúng tôi ñều cúiñầu phục tùng cho bạo chúa phán lệnh lúc nào phải hành ñộng y nhữngcon rô bốt mà chẳng biết bận tâm suy nghĩ tại sao. Trong khi chúng tôicó thể về thăm nhà ở Hà Nội ñể có chỗ nơi ăn ở ñàng hoàng, giường êmnệm ấm thì chúng tôi phải nằm trên sàn trần, cuốn mình trong nhữngtấm chiếu không khác gì những tử tù ñang chớ ngày ñút ñầu vào máychém… Chúng tôi tiếp tục sống ñời kham khổ kỷ luật như những ngườiSpartan như những năm bí mật kháng chiến; khi bữa ăn kết thúc, chúngtôi lại xếp hàng rửa bát bên vòi nước. Thật ra ñâu cần thiết phải ñối xửbất nhân kéo dài thêm hai tuần xa cách cho những người ñi kháng chiếnñã hơn mười năm chưa gặp lại gia ñình? Chỉ còn thêm vài trăm bướcñường nữa là mọi người trở về ñã có thể ôm lại cha mẹ anh em và traocho nhau những giọt nước mắt mừng tủi sau những năm xa cách màtưởng như thiên thu. Có phải chăng người Cộng Sản là những anh hùngmà mắt ñã không còn lệ, mà trong tim tình cảm gia ñình ñã biến mất,


5 of 150 12/24/2009 3:14 PM

linh hồn ñã bị huỷ diệt bởi một niềm tin ñiên cuồng vào một học thuyếtchủ nghĩa hay một tôn giáo?

Về phần mình, một mặt lòng tôi rộn rã vui sướng ñược ñặt chân trở lạithành phố nơi tôi sinh ra, nơi mà những kỷ niệm ñầy nhớ mong ñã bámchặt lấy tôi suốt những năm xa cách; một mặt khác, lòng tôi lại héo buồnvì không ñược quay về nhà trong giờ phút ñầu tiên ñể gặp lại cha mẹ giàñang khắc khoải chờ mong gặp lại ñứa con trai lớn ñang ra vào hiểmnguy mà không cần tranh cãi chi ñến ñến chuyện nó ra ñi là có cần thiếthay chính ñáng không.

ðiều không vui của tôi kết thúc khi tôi ñược phân công về nhận trườngLuật. Ngay sau khi buổi lễ bàn giao chấm dứt là tôi chạy bay về nhà gặplại mẹ cha chảy những giòng nước mắt khi thấy con mình còn sống trởvề.

Ngày kế, tôi tập họp toàn thể nhân viên trong phòng giám ñốc, một cănphòng lớn mênh mông ở phía phải ñầu trên cái thang lầu to tướng, ñốidiện với cái giảng ñường to mà hơn mười năm trước tôi vẫn hay ñứnggiảng bài cho sinh viên hay thuyết trình trong những buổi hội nghị chomọi người.

Tất cả ban giảng huấn ñều biến mất ngoại trừ ông ðào Bá Cường, tất cảñã chọn con ñường ra nước ngoài hay quay ra hành nghề luật sư. Tôi chỉcòn lại ba cô thư ký và một lái xe hãnh diện là ñã giấu và giữ lại ñượcmột chiếc xe thoát khỏi tay cảnh sát của Thực Dân. Trong khi chờ ñợiquyết ñịnh tổ chức lại hay giải tán trường Luật, chúng tôi chẳng có nhiềuviệc ñể làm, nhất là sau khi ñã xếp lại thứ tự cho Thư Viện, xếp vào kệbộ sách Luật Dalloz-Sirey toàn tập mà khối lượng sách ñã từng nhiều lần

làm tròn xoe mắt của dân không chuyên ngành[1].

Tôi ñã phải mất công kéo giờ có mặt của các cô thư ký xuống hai giờmỗi ngày, bởi “tập thể” – tên mới mà những người cộng sản dùng –không thể ngồi ñó lâu hơn vì chả lẽ cứ ngồi ñó mà ngáp và không làm gìcả cho hết ngày? Vì vậy, ñể tránh khỏi sinh ra ức chế vì cả ngày khôngviệc gì làm, những ngưởi cộng tác với tôi yêu cầu tôi khai tâm cho họ vềchủ nghĩa Maxist. Không có gì làm họ khó chịu bằng phải nghe nhữngñiều ñần ñộn về chủ nghĩa Marxist vả những cái ngạo mạn chỉ ñáng chocái tát vào mặt. Tôi bảo ñảm cho những người nghe là nhiều kẻ nói vềMarx nhưng chưa lần nào ñọc về Marx, hoặc nếu có cơ may ñọc ñượcvài ñoạn trong cuốn Tư Bản Luận thì họ cũng chả hiểu chi. Chứng cớ lànhững người Marxist dày dạn ñã phạm những sai lầm ghê gớm gây khổñau cho dân tộc, kéo theo sự nghi ngờ về sự hiểu biết của họ về cái họcthuyết mà họ ñang theo.

Khi mà tôi không có một mảnh bằng hay ñạt một trình ñộ nào về họcthuyết Marxist, tôi cảm thấy không thoải mái khi can thiệp vào lãnh vựcchuyên môn của các Tiến Sĩ về chủ nghĩa Marx. Tôi cố gắng giới hạn


6 of 150 12/24/2009 3:14 PM

trong việc thoả mãn trí tò mò của mấy người cộng tác. Tôi trình bày vấnñề bằng cách ñặt ra những câu hỏi mà họ có thể dễ dàng trả lời. Nhờ ñóqua cách gợi ý tôi ñã chuyền cho họ một chút hiểu biết về chủ nghĩaMaxist qua hơn mười năm trong kháng chiến. Tôi nói rõ ràng với họ làhiểu biết về chủ nghĩa Marx của tôi chỉ là một tẹo nhưng cũng ñủ ñể lật

mặt nạ những kẻ dốt hay nói chữ như Trissolin[2] hay tháo gỡ những sailầm do những người Marxist có bằng cấp.

Thời gian trôi qua. ðảng vẫn chần chừ trì hoãn quyết ñịnh ñóng hay mởTrường Luật. Tôi hiểu những ngập ngừng này. Trong nhiều năm làm việcở các cấp Toà Án và làm luật sư chỉ ñịnh của Chính Quyền, và nhờ việcphải theo dõi tiếp xúc thường xuyên với những cán bộ có trách nhiệm,tôi có dịp quan sát thấy sau cung mê tiềm thức của họ là một sự hãi sợtột ñỉnh về Luật Pháp. Xưa kia, trong thời hoạt ñộng bí mật, nhữngngười ñi làm cách mạng ñã có những ngày ñen tối với chế ñộ xử án củaThực Dân và những quan toà của nó. Vì vậy, họ kết bè với nhau vớinhững ngày hy sinh và cực khổ trong hệ thống xét xử mà họ cho rằngñó là công cụ kềm kẹp trong tay của bọn tư bản. Tuy nhiên nếu họ chịuñào sâu tìm hiểu về hệ thống pháp lý và các bộ Luật của Liên Xô, thì họsẽ thấy những công cụ trấn áp quần chúng lao ñộng cũng hoàn toàn cóthể biến thành những phương tiện bảo vệ Nhà Nước và Cách Mạngchống lại giới tư sản phản ñộng. Họ chỉ cần thay người và mục tiêu.

Nhưng theo tôi, người cộng sản ghét pháp luật có một lý do sâu xa hơn.Có nhiều quan ñiểm thật khác nhau giữa những con người làm chính trịvà những con người chăm lo Luật Pháp, họ khác nhau về thói quen tâmlý và khác nhau cả về tư duy.

Chính trị là một lãnh vực mà mọi biên giới ñều mờ nhạt mà một người cóthể vượt ngang qua không chiếu khán và thường khi không biết luôn cảviệc có biên giới hay không. ðó là một vùng ñất ñầy những ñồi cát màgió có thể làm biến dạng tuỳ thích, có những ñầm lầy cần phải tránh ñểkhỏi một cái chết bị ngập lún. ðây là nơi mà sự nhập nhằng là kẻ chiếnthắng. Cái không chính xác về hành ñộng và ngôn ngữ ñã tạo cơ hội chonhững diễn dịch khác nhau, nhiều khi mâu thuẫn lẫn nhau. Kẻ phải phiêulưu vào ñó phải tránh chuyện logic, sự sáng sủa và chính xác, chỉ phảinghĩ ñến những việc ở thời hiện tại mà quên ñi những gì liên hệ ñến quákhứ hay tương lai, phải gạt bỏ những chuẩn mực ñạo ñức hay tình cảmvà trên hết thảy, phải hành xử với một thái ñộ cơ hội chủ nghĩa sắc bénvà linh ñộng.

Vùng ñất của Luật Pháp, ngược lại, ñược bao bọc bởi núi và sông nhưnhững ñường ranh giới tự nhiên. Ở ñây chỉ có cái chặt chẽ của hình học,của logic thuần lý, sự chính xác của phép tính theo tinh thần Descartesvà của một sự rõ ràng minh bạch. Giữa sự hợp pháp và bất hợp pháp làmột ñường phân rõ ràng như giữa trắng và ñen. Ngôn ngữ của Luật thểhiện những ý niệm, ý kiến, ñịnh nghĩa từng nội dung và không chấp nhậnnhững vùng khuất trượt lướt chung quanh, những lập lờ chữ nghĩa,


7 of 150 12/24/2009 3:14 PM

những giải thích ñầy phù phép và lừa gạt ñưa ra. Những tranh luận vềLuật kéo theo những ñụng ñộ về ý kiến nhưng phần thắng luôn ñến từnhững lý luận ñặt cơ sở trên nguyên tắc của Luật Pháp, trong những bàiviết không còn những từ ngữ rỗng tuếch và còn tranh chấp ñúng saitrong cái sự thanh thản của biện chứng, dưới ánh nắng lạnh lùng của lýtrí.

Vì thế, sự ñối kháng giữa chính trị và luật pháp là không thể nào giảiquyết ñược. Trong khi nhà chính trị muốn khẳng ñịnh chủ nghĩa duy ý chíthì nhà Luật học lại chiếm ưu thế về sự hợp lý. Một phe thì luôn ñặt vấnñề một cách cụ thể, phân tích từng yếu tố của sự việc, xem xét nhữngtương quan và những tác ñộng qua lại, tìm chọn tất cả những giải phápñể rốt cuộc chọn lấy giải pháp tối ưu và có lợi nhất, và dùng tất cảquyền hành trong tay ñể thực hiện nó. Loại người ñó không hề bị ràngbuộc bởi bất cứ nguyên tắc, nghĩa vụ hay niềm tin nào. Họ tự do nhưnhững con ngựa hoang trên cánh ñồng cỏ mênh mông, tàn phá nhưnhững cơn bảo hung tàn ñang giật tung những mái ngói và nhận chìmnhững con tàu chìm sâu vào lòng biển khơi. Dựa vào hoàn cảnh thuậnlợi, nhà chính trị ñã chơi xả láng con chủ bài của mình và biểu thị mộtlòng ham muốn vô giới hạn. Nhưng cơ hội của họ lại va chạm ñến tínhcứng nhắc của hệ thống tư pháp và những qui ñiều trong Luật. Vì thế họmuốn quét bỏ hệ thống tư pháp và nhảy xổm lên trên Luật Pháp; nhưngdầu thế nào họ cũng ñã có một nền tư pháp ñang ngủ yên và quên lãngtrong Kháng Chiến, nơi mà chính phủ chỉ nói chuyện với cỏ cây thú rừngkhi mà những người theo kháng chiến với tấm lòng yêu nước và chỉ lo thihành bổn phận, không dám quấy rầy giấc ngủ của lãnh ñạo.

Nhưng tất cả ñều trở nên xáo trộn sau ngày trở về Hà Nội. Ở ñây là tháiñộ một thành phố thu mình không còn nhộn nhịp và ngay sự yên tĩnhcũng gây khó chịu cho chính quyền mới. Thái ñộ như thế biểu dương mộttinh thần tôn trọng Luật Lệ. Bất cứ khi nào quyền lợi của họ bị xâmphạm, lập tức người dân ñến gõ cửa Luật Sư và Luật Sư ðoàn nhưnhững thành trì của công bằng và Công Lý. ðể chứng tỏ thiện chí, chínhquyền cộng sản ñã không thấy gì trở ngại ñể giữ lại Luật Sư ðoàn khimà những Thẩm Phán xử án ñã ñược thay thế bằng những người doðảng ñào tạo và giáo dục, và chính những người này là những ngườiquyết ñịnh kết quả của mọi vụ án. Sau ngày tiến vào Hà Nội, trong khinhững chuyện có tính nội bộ như thế có thể giải quyết dễ dàng, thì ngoàinhững nước anh em, Việt Nam còn phải nối quan hệ với các nước tưbản. Những nước này là những nước thượng tôn Pháp Luật và chỉ chịuký kết những hiệp ñịnh phù hợp với khung pháp lý. Bên cạnh ñó, nhữngñịnh chế quốc tế hay những tổ chức nghiên cứu rất kỷ về Việt Nam, họcó khả năng giúp Việt Nam hưởng những trợ giúp của họ và ñồng thờicũng quy trách ñược nếu Việt Nam phạm những sai lầm. Bằng conñường quốc tế, những quy ñiều của Luật ñã mạnh mẽ ñi vào Việt Namvà nhà cầm quyền bắt buộc phải quan tâm ñến.

Sau ðiện Biên Phủ, ai cũng biết rằng Hiệp ðịnh (Genève) chia ñôi ViệtNam ra thành hai phần: phía Bắc do Nhà Nước Cộng Sản nắm, phía Nam


8 of 150 12/24/2009 3:14 PM

do chính quyền thân Mỹ Ngô ðình Diệm nắm. Mặc dù rất ñúng Luật vềmặt hình thức, Hiệp ðịnh Genève ñã xâm phạm quyền của một dân tộctừ ngàn xưa ñã luôn luôn sống trên một ðất Nước duy nhất. Từ rất sớm,khởi nghĩa vũ trang ñã ñược tổ chức trên cả vùng chống lại nhà cầmquyền, khởi ñầu cho những bước thống nhất ðất Nước. ðể phản công,nhà cầm quyền phía Nam ñã bắt cầm tù một số trí thức như Luật SưNguyễn Hữu Thọ và giáo sư Phạm Huy Thông, kết án họ là những ngườicầm ñầu cuộc nổi dậy, và tiến hành việc ñàn áp ñẫm máu những ngườimà họ cho rằng nuôi dưỡng những khuynh hướng nhằm thống nhất TổQuốc.

Chính nghĩa thống nhất ðất Nước phải ñược biện hộ trước diễn ñàn quốctế; dư luận quốc tế phải ñược thông tỏ chuyện gì ñang xảy ra ở miềnNam Việt Nam. Năm 1956, Hiệp Hội Luật Gia Dân Chủ triệu tập hội nghịthế giới ở Thủ ðô Bruxelle của Bỉ. Trước cơ hội thật lớn lao ñó, nhà cầmquyền (phía Bắc) liền tổ chức một ñoàn ñại diện ñể ñi tuyên truyền chochính nghĩa của mình. Trong cương vị là Chủ Tịch Luật Sư ðoàn và làPhó Chủ Tịch Hội Luật Gia Việt Nam tôi ñược giao phó làm trường ñoàn,cùng với Luật Sư người Công Giáo Nguyễn Huy Mân là Hội Thẩm, ñồngthời là Chủ Tịch Toà Án Quân Sự và cũng là một quan chức cao cấp củaðảng. Nhiệm vụ của chúng tôi là làm sao ñược Hội Nghị ñưa ra nghịquyết ủng hộ Dân Tộc quyền ñấu tranh ñể thống nhất ðất Nước.

Khi chiếc máy bay Sabrina (Tây Ban Nha) ñáp xuống phi trường cũngvừa lúc hoàng hôn. Một thư ký Hôi Nghị ñón và ñưa chúng tôi về kháchsạn. Sau khi tắm rửa và thay quần áo, chúng tôi xuống phòng ăn rộngmênh mông và lộng lẫy sáng chói. Tất cả những chiếc bàn tròn ñược phủnhững chiếc khăn không một vết nhơ trang trí với những bình hoa ñềucó khách ngồi. Chúng tôi là những kẻ ñến sau cùng ñể chiếm cái bàn duynhất còn lại. Sau bữa ăn, chúng tôi vào phòng khách và ñược một ñoàntiến gần tiếp cận: ñó là ñoàn của Bắc Triều Tiên. Chúng tôi làm quenthật nhanh chóng, hai ñất nước chúng tôi có số phận giống nhau.

ðoàn chúng tôi chia nhau mỗi người ñi gặp một ñoàn bạn ñể tranh thủcảm tình cho chính nghĩa của mình. Cá nhân tôi, tôi ñã tìm gặp ông ChủTịch Luật Sư ðoàn Bruxelles và thảo luận với Chủ Tịch ðoàn của ðại Hộinhằm ñưa vào nghị trình vấn ñề của chúng tôi. Họ từ chối một cách rấtlễ ñộ là chương trình ñã ñầy không còn thời gian trống, và hơn nữa HộiNghị ñã ñịnh cho mình sứ mạng gìn giữ Hoà Bình và không ủng hộ bấtcứ một cuộc khởi nghĩa võ trang nào, dù là có chính nghĩa. Tôi vẫnkhông mất can ñảm, vẫn tiếp tục tranh thủ những trưởng ñoàn cácnước, những người mà tôi cho rằng là có trình ñộ trí thức cao, nhữngngười mà tôi cho rằng có một ảnh hưởng nhất ñịnh, là việc ñưa vấn ñềcực kỳ thiết thân của chúng tôi vào nghị trình là một việc cần thiết.Những cố gắng ấy cuối cùng cũng ñược ñền ñáp bằng một thành côngthật may mắn: vấn ñề của Việt Nam ñược ñưa vào nghị trình nhưngñược sắp vào lúc cuối cùng của Hội Nghị. Chúng tôi thật nản lòng. Kinhnghiệm những hôi nghị quốc tế như thế này, càng lúc vào phút cuối,phần lớn các ñoàn là ñã tranh thủ lo vé máy bay, sửa soạn hành lý ñề ñi


9 of 150 12/24/2009 3:14 PM

về. Quả thật chúng tôi thật nặng lòng và buồn phiền chờ buổi kết thúchội nghị. Chắc chúng tôi tham dự Hội Nghị lần này là mất công toi. Chúngtôi phải ăn nói ra sao với lãnh ñạo ñây?

Một bất ngờ ñã xảy ra. Sau khi bài tham luận chót ñược ñọc thì ñoànViệt Nam ñược mời lên ñiễn ñàn. Chúng tôi thật tình không chờ ñợi mộtcử chỉ lịch sự như thế vào lúc chót. Tôi liền lên bục ngay sau khi Chủ Toạðoàn loan báo hội nghị ñược kéo dài thêm mười lăm phút. Lòng tôi thậtvui sường và tim tôi ñập loạn xạ… Bằng giọng nói ñầy xúc cảm, tôi bắtñầu trình bày luận ñề.

ðấu tranh, dù là có vũ trang, với mục tiêu loại bỏ sai quấy hay trừ bỏbất công, ñàn áp, hành ñộng man rợ, hay ñể loại bỏ những chướng ngạingăn cản sự tiến bộ của hoà bình là cái mở ñầu, là giai ñoạn ñầu tiêncho một ngày kiến tạo và gìn giữ hoà bình. Danh ngôn của Hy Lạp ñã nóimuốn có hoà bình phải chuẩn bị chiến tranh. Phải chăng là không có mâuthuẫn giữa chiến tranh và hoà bình, khi mà chiến tranh xâm lược ñã giếtchết hoà bình, mặt khác, chiến tranh có chính nghĩa là ñể giành ñượchoà bình, gìn giữ và bảo vệ nó. Chỉ có kẻ ngây thơ và trẻ con mới tinrằng chiến tranh là ñối ngược với hoà bình, là hai mặt ñối kháng lẫnnhau không thể nhân nhượng như thể giữa ñêm và ngày. Ai có thể chấpnhận một quan ñiểm mơ hồ như thế? Tôi ñã mang hết những lý lẽ tìnhcảm, chủng tộc, lịch sử, ngôn ngữ, kinh tế và xã hội ñể vận ñộng chochính nghĩa của Dân Tộc Việt Nam.

Trong phần kết, tôi trình bày với người nghe bằng những ý như sau:“Thưa các bạn Ba Lan và Hung Gia Lợi, mới ngày hôm qua, các bạn ñãñau khổ nhìn quê hương bị chia năm xẻ bảy; thưa các bạn người Hàn vàngười ðức, các bạn cũng ñau ñớn chịu nỗi bất hạnh như thế. Nhưng cácbạn may mắn hơn chúng tôi là không phải thấy với chính mắt mìnhnhững nét mặt ñau ñớn, ñược nghe tận tai tiếng thét của những người,có cùng dòng máu chảy trong huyết quản, có con tim cùng chia sẽnhững buồn vui với bạn, phải quằn mình ñau ñớn dưới bàn tay củanhững kẻ ñao phủ.”

“Tôi không biết, trong số những người ñang nghe tôi ngày hôm nay, cóai ñã, vì bó buộc của nghề nghiệp, phải tận mắt chứng kiến cảnh thânchủ của mình bị hành hình. ðó là thời Thực Dân chiếm ñóng. Toà Án HàNội ñã chỉ ñịnh tôi làm Luật Sư bào chữa cho một tên cướp biển ngườiHoa bị án tử hình, ngưởi này ở vịnh Hạ Long ñã giết hơn mười hànhkhách trên một chiếc tàu. Tôi ñược chỉ ñịnh bào chữa cho hắn và phải cómặt khi hắn bị hành hình. Bản mặt hung ác của nó không làm ai cảmtình, nhưng ánh mắt cuối cùng khi hắn ñút ñầu vào máy chém làm tôithấy tôi nghiệp. Tôi nhìn nơi khác khi lưỡi dao rớt xuống cắt gọn ngangcổ hắn. Một dòng máu phụt ra, cái ñầu rớt một bên, cái thân một bênrớt vào cái hòm với ñầy mạt cưa”.

“Thưa các bạn, cái máy chém ñó, có từ thế kỷ trước. Nó chẳng nhữngñược dùng ñể chém ñầu những kẻ phạm tội ác, mà còn dùng ñể chém


10 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñầu những người con yêu nước ñang ñấu tranh ñể thống nhất Tổ Quốc,ñể khủng bố dân lành và ñể trấn áp lòng yêu nước của họ.”

“Và cầu Hiền Lương với tên gọi mang âm hưởng tử tế như thế lại là câycầu chia cắt Việt Nam thành hai miền, phải chăng ñó là lưỡi dao nhọnñâm thẳng vào da thịt của người dân, chia tách gia ñình ở hai bên bờkhông thể nhìn nhau với con mắt ñầy lệ. Giòng sông không còn là nướcchảy mà mang trong lòng nó những giòng nước mắt của phân ly, nhữnggiòng máu của những người can ñảm vượt sông ñể rồi ngã xuống bởinhững viên ñạn bắn từ những con Tàu tuần cao tốc.

Các bạn ñồng nghiệp thân mến, trong suốt thời gian hành nghề, chúngta ít nhất ñã một lần chứng kiến cảnh chia tay của một cặp vợ chồng.Trong buổi hoà giải ñầu tiên ở Toà, chắc các bạn ñã không bao giờ quênnét căng thẳng của hai cha mẹ, và hơn thế nữa ánh mắt sợ hãi và ñầynước mắt của những ñứa con hết nhìn cha rồi lại nhìn mẹ, hết nhìn mẹrồi lại nhìn cha, chúng cảm thấy ñau ñớn trước thảm cảnh chia lìa củamẹ cha, trước sự sụp ñổ của hạnh phúc gia ñình, bi kịch của một sự ñaukhổ ñã quét ñi một gia ñình mà chỉ mới hôm trước ñây chung sức xâyñắp một gia ñình ñầy ắp tiếng cười vui, nhưng ngày mai ñây, mỗi ngườisẽ ngồi khóc trầm lặng trong một góc của mình trước nỗi bất hạnh khôngthể nào cứu vãn. Làm thế nào người thầy cãi chúng ta lại có thể dửngdưng trước một gia ñình tan vỡ, nhất là khi cái gánh nặng buồn ñau lạiñổ trên vai của những ñứa con?”

“Hơn thế nữa, các ñồng nghiệp thân mến, không phải chỉ có một gia ñìnhbị tan vỡ mà hàng triệu gia ñình ñang kêu than và khổ não. Vĩ tuyến 17không chỉ là một ñường biên vô hình hay một ñường chia tự nhiên củañịa hình, mà là một làn sóng phóng ñi những tiếng kêu van, trách mócvà than khóc của hàng triệu người bị buộc phải xa lìa nhau mà không hềbiết tại sao, sự tàn ác của những người ñã bắt họ phải chịu ñọa ñầy vìcách chia và cô quạnh. Làn sóng ñó cũng phát ñi những tiếng uất hờn vàhận thù của hàng chục ngàn người con yêu nước ñã phải chết gục dướilàn ñạn hay máy chém, duy nhất chỉ vì họ muốn sống trong một ñấtnước thống nhất, cho họ và cho người khác!”

“Tôi vừa phát âm lên một từ ngữ thiêng liêng: Hoà Bình. Chúng ta tậptrung với nhau ngày hôm nay ở ñây là ñể gìn giữ Luật Pháp và Hoà Bình.Nhưng ở Hội nghị này, người ta ñã nhân danh Hoà Bình ñó ñể từ chốighi chuyện của Việt Nam vào chương trình nghị sự. Một vài ñồng nghiệp,chắc chắn là rất thiện chí, lại quan tâm ñến chữ nghĩa hơn là ý nghĩa sâuthẳm của hai chữ Hoà Bình, ñã cho rằng mọi ñấu tranh có vũ trangkhông thể ñược Hội Nghị ủng hộ vì chúng ta phải bảo vệ Hoà Bình. Maymắn thay họ ñã nghĩ lại ñúng lúc và lương tri ñã thắng: chúng tôi ñãñứng ñây, trên diễn ñàn này ñể mong mọi người quan tâm sâu sắc vàủng hộ những cố gắng của Việt Nam chúng tôi nhằm kiến tạo Hoà Bìnhvà thống nhất lại Tổ Quốc.”

“Chúng tôi thấu hiểu rõ ràng rằng, qua quá nhiều hy sinh mất mát trong


11 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Thế Chiến Thứ II, chịu ñựng tàn phá cùa bom nguyên tử, sống nhữngngày như sắp tận thế, nhân loại trở nên tê liệt vì sợ hải, lại càng cảmthấy nhu cầu khẩn thiết ñược sống trong Hoà Binh và lại càng muốn gìngiữ nó! Nhưng sợ hãi ñã trờ thành nổi ám ảnh, mâu thuẫn giữa ChiếnTranh và Hoà Bình ñã ñược ñơn giản hoá, bình dân hoá và càng trở nênmù mờ, từ ñó cái ñịnh kiến Chiến Tranh và Hoà Bình là hai mặt ñốikháng lại càng ñược củng cố. Cách suy nghĩ ñó ñã cản trở lối suy nghĩbiện chứng cho thấy quan hệ qua lại hai chiều của chúng. Người bình dânthường hay bám vào vào những suy nghĩ hời hợt của vấn ñế, họ cũngthường hay lập nên những rào ngăn không thể vượt giữa ngôn từ, chữnày chối bỏ chữ kia. Bổn phận của chúng ta là phải vượt qua cách suynghĩ chỉ nặng phần ngữ âm và cú pháp, ñể ñào sâu từng ý nghĩa sinhñộng trong nội dung từng câu chữ, nhận thức chúng qua thực tế cụ thểvà sinh ñộng. Chúng tôi lúc nảy có nói ñến câu danh ngôn Hy Lạp “Si vispacem, para bellum” [Muốn có hoà bình phải chuẩn bị chiến tranh],chúng ta không nên hiểu nó như cái gì gây hại, mà phải hiểu là không cólằn ranh giữa chiến tranh và hoà bình.”

“Chúng ta nhớ rằng năm 1938, ông Neville Chamberlain ñã ký kết HiệpUớc Munich và tuyên bố rằng hoà bình ñã ñược cứu vản! Sai lầm: hiệpước ñó chỉ là là một báo trước cho cuộc chiến xảy ra một năm sau ñó!Ngược lại, một cuộc chiến với chính nghĩa và hợp pháp chống lại kẻ xâmlăng giành lại ñộc lập cho Tổ Quốc và tự do cho Nhân Dân, chấm dứt sựchia cắt hai miền, biến nước mắt vì khổ ñau thành nước mắt của mừngvui là có phải chăng là một cuộc chiến báo hiệu cho một nền hoà bìnhcông bằng, vững bền và thật sự, nó ñoàn tụ những gia ñình ly tán, chấmdứt việc khóc than của những kẻ vô tội, làm những nụ cười khô héo nởhoa trở lại trên môi, mang lại hạnh phúc và hy vọng cho trái tim, tìmñược niềm vui của cuộc sống, ñược tái sinh trở lại như một con người.Trong ngôn ngữ của nhân loại, hay ít nhất là của chúng tôi, cuộc chiếnñó tên gọi là Hoà Bình.”

“Không phải bổn phận của chúng ta, những Luật Sư Dân Chủ, là làm dễdàng cho việc thiết lập nền hoà bình như thế trên thế giới bằng cách ủnghộ những cuộc ñấu tranh ñể có một kết thúc thực mỹ mãn. Cho phép tôiñược nêu vấn ñề ñể mong quí vị quan tâm. Tôi hy vọng rằng khát vọngcủa dân tộc tôi sẽ không bị biến thành thất vọng và tôi hy vọng nhậnñược những giúp ñỡ ñộng viên của quí vị ñể giúp dân tộc tôi cống hiếnnhiều hơn nữa”.

Những cố gắng ñã mang lại thành công mỹ mãn và chúng tôi ñã ñạtñược những gì mà dân tộc mong ñợi.

Trên ñường về nước chúng tôi ñã ñược ñoàn Sec mời ghé thủ ñô Pragueñể dự vài buổi làm việc chung. Chúng tôi nhận lời.

ðối thoại với Luật Sư người Séc


12 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Tiếng Pháp ñược dùng trong buổi thảo luận với Luật Sư ñoàn, và vấn ñềñược bàn là một quan tâm rất lớn của giới Luật gia ở các nước CộngSản. Các bạn chủ nhà bắt ñầu cuộc thảo luận.

- Trong một nước mà sự phân quyền ñược áp dụng, thông qua tổ chứccác Toà Án, quyền Tư Pháp thi hành Luật và chế tài những kẻ phạmpháp. Nhưng muốn những sinh hoạt Tư Pháp ñược vận hành tốt và LuậtPháp ñược áp dụng, giới Luật gia phải hành nghề với tất cả lương tâm vàtrách nhiệm, vì thế bản thân họ không thể tự ñứng ra bảo vệ quyền lợiriêng của mình mà phải nhờ ñến sự can thiệp của Hiệp Hội Luật Sư, nhấtlà vào những khi họ bị chính quyền tăng cường áp bức trong một bốicảnh xã hội phức tạp, hay những khi xảy ra xung ñột giữa các hội viênvới nhau. Vấn ñề nêu ra là ñể thấy là: chúng ta có cần một sự cho phépcủa những giới chức chính trị ñể ñược hành nghề Luật Sư hay không?

- Tôi ñang ở vị thế mà tôi có thể thoả mãn sự tò mò của các bạn. ỞPháp, năm 1931, khi tôi tuyên lời thề trước Toà Phá Án ở Monpellier, họkhông hề ñòi hỏi bất cứ hình thái cho phép nào. ðể hành xử một nghềtự do, chuyện xin phép một thẩm quyền nào ñó là một ñiều ñáng nựccười vì nó ñã ñánh mất quyền tự do của người này. Ngay cả chuyệnquốc tịch cũng không là vấn ñề, ít ra là cho những người là công dân củaPháp. Chỉ có hai ñòi hỏi duy nhất: một là phải tốt nghiệp một TrườngLuật, ñể nói rằng là ñã có một trình ñộ hiểu biết Luật Pháp tối thiểu vàñiều thứ hai là chưa một lần mắc tội hình, một lần nữa ñể nói rằng mìnhcó một ñạo ñức tốt.

- Rất có lý. Nhưng tại sao ở những nước Cộng Sản, nhà lãnh ñạo chínhtrị cho rằng họ phải nắm Hiệp Hội Luật Sư và cho rằng chúng ta, nhữngngười hành nghề phải tuỳ thuộc nơi họ?

- ðiều ñó có thể giải thích ñược. Ở một nước Cộng Sản, ðảng tuyệt ñốiñộc quyền chính trị, nắm giữ mọi quyền hành; theo chủ nghĩa Cộng Sảngiai cấp nắm quyền không bao giờ san sẻ quyền lực cho bất cứ ai khác.ðể mãi mãi nắm quyền, hưởng mọi ñặc quyền, kéo dài ñến vô tận, khaithác ñến tột cùng của chiều sâu; nói một cách gãy gọn, ñây là một chếñộ chuyên chế ở ba chiều không gian, một chế ñộ chuyên quyền gầnnhư tuyệt ñối, gian xảo nhất, cứng rắn nhất trên thế giới và trong lịch sửnhân loại. Dưới một chế ñộ như thế, quyền tự do là một lầm lẫn, mộtloại bệnh hoạn cần phải loại bỏ trong dân chúng. Vì vậy, không bao giờcó bất cứ loại ngành nghề nào là nghề tự do, không có nghề Luật Sư,không có nghề Bác Sĩ mà chỉ có những người là nhân viên làm việc và ănlương của Nhà Nước, phải nhanh chóng thi hành lệnh của họ. Khi màðảng và những người chóp bu không thể có mặt ở mọi lúc mọi nơi ñểhành xử quyền tuyệt ñối của mình, họ bắt buộc phải nhờ vả ñến nhữngngười có khả năng, mà khả năng nếu có, chỉ là khả năng tuân chỉ ngườichủ của mình một cách mù quáng và tự ñộng. Hậu quả là những ngườinắm giữ quyền hành từ cao ñến thấp ñều làm việc không với kiến thứchay khả năng cần thiết mà bằng sự thiếu sót về văn hoá và sự ngu dốt!


13 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Ở vài nước, Bộ Trưởng Giáo Dục chưa hề qua hết lớp Trung Học PhổThông, Bộ Trưởng và Thứ Trưởng Bộ Tư Pháp chưa hề học qua TrườngLuật. Trong những hoàn cảnh ñó, một Luật Sư ðoàn chân chính làm saocó thể hoạt ñộng ñược? Bị lệ thuộc hoàn toàn vào nhà cầm quyền, LuậtSư ðoàn không thể sinh hoạt theo như truyền thống ñược.

- Chuyện xảy ra như thế nào?

- Bước ñầu, nhà cầm quyền chọn một số người ñể ñưa vào Luật Sưðoàn: ña số là những nhân viên hưu trí với một lương hưu chết ñói vàmột vài người trẻ tốt nghiệp ở những nơi gọi là trường Luật do một sốbiết nói chuẩn tiếng Nga và ñã học ñược một vài ñiều bóng bẩy của HệThống Tư Pháp Liên Xô. ðám người này là những ñầy tớ ngoan ngoãncho Nhà Nước. Cùng lúc ấy, những người ñau khổ ñể lộ một vài ý muốnñộc lập thì bị loại ngay tức khắc khỏi Luật Sư ðoàn và bị mất phần lớn,nếu không muốn nói là tất cả thu nhập. Chỉ nội bao nhiêu ñó cũng ñủlàm cho họ trở nên cam tâm thuần phục.

Hơn nữa, cái tên là “kẻ bảo vệ nhân dân” gán cho họ cũng ñể nhắc nhởlà họ không phải là những Luật Gia với những kiến thức về Luật ñanghành nghề tự do, họ không có quyền hay có những phương tiện vậtchất, ñể mở văn phòng tư. Họ là thành phần của một ñoàn thể có mộtvăn phòng là nơi làm việc và tiếp thân chủ. Thiên hạ bu những người cốvấn ấy như những con ruồi bu một tảng ñường. Giá phí ñược ñịnh bởiNhà Nước. Lối tổ chức này nhằm thoả mãn hai yêu cầu: thứ nhất,nguyên tắc làm việc tập thể ñược áp dụng như bất cứ nơi nào. Thứ hai,việc tập thể hoá là có lợi cho Nhà Nước; họ ñưa người của họ và chỉ ñịnhThủ Lãnh Luật Sư ðoàn, dĩ nhiên người này là một quan chức, hoàn toànkhông biết chi về Luật nhưng lại là một tay cự phách trong việc ñiềuhành, nhất là ñiều hành quân ñội.

- Tại sao ðảng lại than van về Luật Sư ðoàn?

- Thứ nhất, bất cứ nhà cầm quyền nào cũng bị ñiều kiện hoá bởi khuynhhướng chuyên quyền. Nhưng người Cộng Sản lại bị chuyện này hơn aihết. ðể áp ñặt quyền thống trị mà họ rất biết ñây là vấn ñề hết sức tếnhị, chính quyền cộng sản ñã sáng tạo ra muôn vàn thủ ñoạn bằng cáchñưa nhiều người ngoài vào tổ chức, có khi số người ấy lại nhiều hơn làngười của chính tổ chức. Bằng cách trộn lẫn người trong người ngoài nhưthế trong một tổ chức quần chúng, ðảng kiểm soát họ dễ dàng hơn, hiệuquả hơn và gặt hái thành quả của một khối nhân sự mà trong ñó có taysai của mình. Những tay sai như Angus và Ceberus. Bên cạnh ñó, bằngcách cấm cản người của họ dùng lý trí và ngôn từ, ðảng ñã hạ họ xuốnghàng ñộng vật, nhồi nhét họ những phản xạ ñể biến họ thành nhữngngười máy. Chẳng phải không có lý do mà bà phù thuỷ Circé ñã biến tùnhân của bà ta thành những con heo ñược phú cho tài năng duy nhất làbiết nhảy qua chiếc máng ăn khi nhận hiệu lệnh. Tất cả các tay nắmquyền ñều chung mơ ước là có ñược chiếc ñũa thần của thầy phù thuỷ.


14 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Nhưng, nếu ðảng áp dụng biện pháp khắt khe trên giới Luật gia, trướchết là vì họ là người trí thức và là ñối tượng ghét hận của những kẻchuyên quyền, vì Luật gia là người có cái ñầu ñể suy nghĩ và có cái mồmñể nói, hai thuộc tính gây ác cảm nơi kẻ cầm quyền, làm phức tạp chocông việc và gây xáo trộn cho kế hoạch của họ. Hơn nữa, trong giới tríthức, giới Luật gia lại càng nổi trội với kiến thức về Luật, thông thạo,thường nắm vững những hội nghị và những cuộc phê bình, và còn hơnnữa là họ có ý thức về tư cách, danh dự và trách nhiệm. Họ tự mình ñặtvào vị thế tương phản với những con người máy khúm núm nịnh bợ vớinhững kẻ chuyên quyền. Từ ñó, trong khi tác nghiệp bảo vệ quyền lợithân chủ trước các cấp Toà Hình Sự, rất thường khi, họ trở nên có tháiñộ khinh thường, ngay cả láo xược trong những lúc kình chống lại hệthống Pháp lý của công quyền hay các cấp lãnh ñạo chính trị. ðối vớiquần chúng, trong khi những nhà “bào chữa nhân dân” luôn vạn lần cúiñầu, thì giới Luật gia ñứng thẳng trên tầm vóc của mình, gây sự chú ý vàvì thế ñã trở nên ñối tượng bị ghét hận của giới cầm quyền. Họ theomẫu mực của La Bruyère và chấp nhận ñứng về phía của Nhân Dân.

- Có thể nói là giới Luật Sư là một thành phần riêng của thế giới người tríthức?

- Thượng ðế lại phò trợ cho họ! Họ nắm những khuyết ñiểm của ngườiLuật Sư là những người không chịu hy sinh, không nghĩa danh liệt sĩ,càng không muốn việc thay ñổi chính quyền và thường là những kẻ cơhội chủ nghĩa. Nhưng là người trí thức, họ lại là những người dân ñầytính dân chủ chảy trong dòng máu. Tôi nghĩ rằng tôi có thể khẳng ñịnhrằng Luật Sư ðoàn là một tiêu chuẩn của nền Dân Chủ, rằng ở nước nàotiêu chuẩn ñó thắng thế và có một Luật Sư ðoàn chân chính hoạt ñộng,nơi ñó nền Dân Chủ chiến thắng.

- Bạn hãy cho chúng tôi biết nơi nào có một thể chế như thế?

- Rất dễ hiểu. Trong khi tác nghiệp, và có ñược quyền tự do ngôn luận,tức là tự do tư tưởng, người Luật Sư sẽ phản ñối nạn chuyên quyền củanhà chức trách, sự bất công của hệ thống pháp chế. Bất cứ chế ñộchuyên chế nào cũng không chấp nhập quyền lực của họ bị ñặt vấn ñề,chấp nhận những cái ñiên rồ của nền pháp lý của họ bị bóc trần. Chỉ cóở những nước Dân Chủ, người dân mới có thể thấy cảnh ñó.

- Nhưng vần ñề là làm sao một Luật Sư ðoàn với ý thức trách nhiệm củamình, gồng mình can ñảm ñể thực thi Dân Chủ ñồng thời làm cho guồngmáy chạy?

- ðây là một câu hỏi chính ñáng! Luật Sư ðoàn chỉ có thể hoàn thànhmột cách có hiệu năng vai trò của mình càng nhiều càng tốt, duy nhất làphải có một nền Tư Pháp ñộc lập ghi rõ trong Hiến Pháp và Luật Sưðoàn tự mình phải ý thức ñược trách nhiệm của mình. Toà Án phải là nơidũng cảm cũng như là nơi của chính trực và liêm khiết, là nơi luôn luôncó quyết tâm mãnh liệt trong việc áp dụng Luật và Công Lý mà không


15 of 150 12/24/2009 3:14 PM

dính ñến những hệ luận về bổng lộc hay lợi ích cá nhân do tham nhũngñưa ñến. Toà Án và Luật Sư ðoàn, với danh dự và phẩm giá như là haiñức hạnh ñương nhiên, là hai cột trụ của một nền Dân Chủ.

Toà Án và Luật Sư ðoàn liên kết với nhau trong cùng một cái nhìn vềnhững ràng buộc của nghề nghiệp, cùng một niềm tôn trọng với LuậtPháp và Công Lý.

- Nhưng ngành Tư Pháp chỉ chăm lo việc áp dụng Luật và trừng phạt kẻphạm pháp. Nó chỉ tiêu biểu cho khoảng một phần ba của một nền DânChủ.

- Vả lại, tự bản thân, nó bảo vệ cho nền Dân Chủ nằm trong một cấutrúc mà nó tham gia. Nền Dân Chủ mà “Chính quyền là của dân, do dânvà vì dân” tự nó là tập trung trong tay ngành Lập Pháp nơi làm ra Luật ;và ngành Hành Pháp sẽ lo áp dụng Luật. Sự nguy hiểm sẽ xảy ra khi cảhai ñều cùng cho rằng mình có quyền, với những ñặc quyền riêng, ñượcñứng trên Luật Pháp. Nguyên tắc cơ bản của một nền Dân Chủ là mọingười ñều bình ñẳng trước Pháp Luật. Hệ quả là ba ngành cùng tồn tạitrong một tương quan “cân bằng và tự kiểm soát lẫn nhau”, tự cô lậpmình trong một cách nào ñó khỏi phải ñi trật ñường, rơi vào xa cách vàvào cảnh bên lề, ñể giữ gìn cho một chính quyền vì dân và do dân.

Như thế, việc chia ra làm ba ngành (Lập Pháp, Tư Pháp và Hành Pháp)ñã ngăn chận những kẻ ñộc tài có cơ hội tập trung mọi quyền lực trongtay một người. Nguy cơ tổn hại về kinh tế, xã hội từ những thảm hoạgây nên bởi sự ñộc quyền về chính trị, nói một cách chính xác, bởi nhữngtay chóp bu, có thể ñược tránh khỏi hay có thể giảm ñến mức tối thiểu.

Giới Luật Gia Séc rất kinh hoàng khi biết về sự can thiệp của chính trị vàcủa những kẻ ñộc quyền vào lãnh vực Luật Pháp, về việc ðảng nắm hếtchính quyền, cám ơn chúng tôi ñã giúp xua tan những khổ tâm của họ.Trước ñó họ thấy những tác hại nhưng không làm sao tìm ra nguyênnhân, lý do là họ sống trong một thế giới bưng bít, không hề nhận ñượcmột thông tin gì từ thế giới bên ngoài, mà chỉ thấy một dân chúng quỳlạy suy tôn thần tượng và ñồng ca những bài kinh cầu ñể vinh danh chủnhân của họ. Họ thấy những tác hại một cách mập mờ rối rắm, nhưng lạikhông làm sao tìm ra giải pháp cho vấn ñề. Ít ra, giờ ñây họ ñã thấymột chút ñại cương về toa thuốc của cơn bệnh ñang tàn phá ñất nướcmà họ là những người ñang chứng kiến. Chúng tôi ñã mở mắt và mangcho họ nét ñại cương của một nền Dân Chủ. Chúng tôi ñã ñốt ngọn nếntò mò của tri thức, họ sẽ tự tìm thấy những kiến thức với những tìm tòinghiên cứu. Khi chúng tôi lên ñường, trong lòng chúng tôi mong mỏi rồiñây họ và nhân dân của họ sẽ ñược hưởng ánh sáng ban mai của nềnDân Chủ ñang chói sáng về phía chân trời.

ðối thoại với Luật Sư Liên Xô


16 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Ghé Moscova trên ñường về, chúng tôi ñược ñoàn Luật Sư Dân Chủ củaLiên Xô ñón. Tôi là trưởng ñoàn nên ñược ñưa vào khách sạn Metropole,ñối diện với nhạc viện Bolchoï. Căn phòng dành cho tôi ñược trang hoànglộng lẫy với những ñồ xưa quý giá. Những ngọn ñèn pha lê chiếu hắttrên những bàn ghế lộng lẫy thời Sa Hoàng, nhưng phòng tắm lại chiếurực với những trang bị hiện ñại. Một chiếc xe hiệu Zim Zis ñược dànhriêng cho tôi sử dụng; tôi có thể ngả mình nằm dài trên chiếc ghế phíasau, tha hồ mà êm ái. Nhưng tôi cũng cảm thấy chiếc xe ñược lái tới 120km một giờ dù rằng người tài xế tỏ ra rất kinh nghiệm và hoàn toàn làmchủ tay lái của mình. Nhưng, hắn thường nực mùi vodka….

Chúng tôi trở nên tò mò và ao ước ñược nghe những thông tin về nhữngvấn ñề quan trọng. Nhưng chúng tôi ñành phải kềm chế sự tò mò vì lẽchúng tôi biết rằng trong thế giới cộng sản, thật không ñúng cách khi ñặtnhững câu hỏi mà người ñối thoại cảm thấy rất ngại ngùng khi trả lời.Luật im lặng ñược áp ñặt cho họ cũng như cho chúng tôi. Vì thế, nhưthường lệ, chúng tôi tránh ñặt câu hỏi, tự giới hạn mình vào việc nghenhững báo cáo ñọc ñã ñược ñọc ñi ñọc lại nhiều lần, những báo cáochắc chắn ñã ñược chỉnh sửa bởi những “người trách nhiệm” của ðảng.Ai cũng có thể nhận biết trước màu sắc, giọng ñiệu và nội dung của nó.Sau màn tố cáo chế ñộ Tư Bản thối nát là phần ca tụng những thànhquả của chế ñộ Cộng Sản và, ñặc biệt là phần một trăm phần trăm hoànthành kế hoạch hằng năm và sau hết là phần vinh danh ðảng và cáclãnh ñạo. Nhưng lần này, phía chủ nhà Liên Xô ñã phá lệ. Thứ nhất,không có màn báo cáo thành tích của Luật Sư ðoàn. Sau ñó là họ ñềnghị trao ñổi về Trách Nhiệm của Nhà Nước. Hết sức kinh ngạc, chúngtôi tưởng như ñã nhảy văng khỏi ghế ngồi. ðây là lần ñầu tiên mà haicụm từ Trách Nhiệm và Nhà Nước ñược gắn kề, trách nhiệm của NhàNước ñã ñược nêu lên. Chúng tôi tự hỏi phải chăng những ý kiến của ðạiHội lần thứ XX của ðảng Bolchevik ñang nhập cuộc và phải chăng ảnhhưởng của Khrushchev ñang thắng thế trên ñất nước Liên Xô. Mặc kệ,chúng tôi thật vui sướng khi ñược cùng các ñồng nghiệp Liên Xô bắt ñầuchung những ñiều tốt như thế. Không còn gì hấp dẫn hơn là ñược lướt ñitrên con ñường không giống ai và có vẻ dị hợm, con ñường mà chỉ vàinăm trước ñây ñã có thể ñưa chúng tôi trực chỉ lên máy chém hay ñi tùở Siberia!

Người chủ nhà Liên Xô ñón tôi với nụ cười.

- Tôi thấy trong mắt của bạn chói sáng một sự ngạc nhiên. Vâng, rấtñúng như thế: chúng ta sẽ trao ñổi về Trách Nhiệm của Nhà Nước. KhiStalin còn sống, ñây là một chuyện cấm kỵ và người ta có thể bị nguyhiểm dù chỉ ám chỉ nhẹ nhàng ñến nó: Nhà Nước không bao giờ chịutrách nhiệm về chuyện gì… Bây giờ thì chúng tôi bớt bị trói buộc và cóthể, trong vòng giới Luật Gia, có thể bàn cãi khá nhiều vấn ñề!

- Chúng tôi chúc mừng ông và rất vui vì ñiều ấy. Có thể nào, trong thời


17 of 150 12/24/2009 3:14 PM

gian sắp tới, chúng tôi có thể ñược tự do và hoàn toàn ñược tự do phátngôn trong những buổi thảo luận của chúng ta?

- Ngay cả ngày hôm nay, chúng ta ñược ở trong phòng riêng vắngnhững ñôi tai bí mật muốn nghe những gì chúng ta nói, chúng ta thật cótoàn quyền nói những suy nghĩ của chúng ta.

- Thật là một thời kỳ lạ, một thế giới kỳ lạ! Những Luật Gia lại cư xử nhưnhững kẻ âm mưu ñang giấu mình khỏi cặp mắt của công an và giánñiệp. Nhưng họ ñang âm mưu vì Pháp Luật và Công Lý. Có những yếu tốgiảm án nếu họ bị bắt và truy tố trước Toà Án.

- Hay ñó lại là yếu tố tăng tội khi gặp phải ông quan toà cộng sản hềkhoan nhượng và ai cũng rõ sự không khoan nhượng ñó ñã cấu thành từsự khiếp sợ của họ ñối với Luật Pháp và Công Lý.

- Bây giờ chúng ta ñang ở trung tâm của vấn ñề ñấy. Nếu một nhà nướccộng sản, cũng như trong thời kỳ quân chủ tuyệt ñối, ñều cho rằng họkhông chịu trách nhiệm về bất cứ hoạt ñộng của họ, thì việc của chúngta còn lại là tập trung vào trọng tâm của vấn ñề. Con người tự phân biệtmình với thú vật và cho rằng mình cao hơn thú vật là nhờ ở những ñứctính mà chỉ con người mới có. Nhưng lương tâm, tư cách và danh dự lạiliên hệ ñến ñạo ñức và dính líu ñến mỗi cá nhân. Mỗi người càng cónhiều ñạo ñức thì càng ñược nhiều người kính nể. Thiên ðường là nơithiêng liêng nhưng nơi ấy thì con người không ñược mời ñến. Trong ñờisống xã hội, nơi mà người chung ñụng với người, nơi mà những quan hệxã hội ñược hình thành và tổ chức, mỗi người phải chịu trách nhiệm vềsuy nghĩ và lời nói của mình, phải giữ gìn cho chính bản thân, trong nghĩalà không gây tác hại về quyền lợi vật chất, thể chất cũng như tinh thầncho người chung quanh. Trật tự xã hội chỉ có thể ñược duy trì nếu màbất cứ vụ phạm luật hay làm thiệt hại cho tài sản người khác ñều phải bịtrừng phạt và bồi thường. Như thế trong một thế giới văn minh, chính làcá nhân và những trách nhiệm của cá nhân là nền tảng ñể xây dựng xãhội.

Cái nguy hiểm thường trực treo trên ñầu nhiều nhà nước trên thế giới lànhững kẻ bạo quyền luôn ñặt mình trên nhân dân của họ, tự cho mìnhnhững ñặc quyền do sự ñộc quyền mà họ nắm, tự cho mình trên cả LuậtPháp và tỏ ra vô trách nhiệm. Nói như thế là ñể nói rằng những ý tưởngvà hành ñộng của họ phải ñược thảo luận và phê bình, những lỗi lầm củahọ phải bị trừng phạt.

- Kẻ ñộc tài xem ra giống như vợ của Caesar: tuy không có chi ñể nghingờ, thế mà Messalina lại phải lang thang suốt ñêm khắp thành Roma!Dĩ nhiên, không có tên ñộc tài nào lại chối bỏ những trách nhiệm mà hắnbiết rõ là chỉ là những trách nhiệm của trẻ con hay của những người ñiênhay mất trí. Những khi ñó, ngay ñối với những chuyện không ñược ai nóiñến, cũng không có nghĩa là không có chuyện gì xảy ra. Với một xuấtthân ngu dốt, không văn hoá kẻ chuyên quyền không hề ý thức ñược


18 of 150 12/24/2009 3:14 PM

những gì bất bình thường ñang xảy ra. ðể giành mọi ñặc quyền chomình, họ ñưa ra luận ñiệu ưu việt: họ tán tụng ñã liên hệ ñược vớinhững người ngoài hành tinh, họ là “con của Trời”, họ là “người ñã ñượcchọn” hay tự cho mình là chính là Quốc Gia. Louis VIV ñã tuyên bố “QuốcGia chính là ta”. Bốn thế kỷ sau, trong một buổi nhận huy chương caoquý của dân tộc, De Gaulle ñã tuyên bố “Quốc Gia không tự mình gắnhuy chương cho mình”!

- Bằng cách chiếm hữu, một cách không tốn kém và cũng chẳng cóchứng cớ chi, một gốc gác siêu phàm, một thực thể vô hình, bằng cáchcho mình là Quốc Gia, kẻ chuyên quyền tự cho mình ñứng trên dânchúng, và vì thế ñược miễn trách mọi trách nhiệm. Kẻ chuyên quyềncộng sản hãnh diện là những người duy vật vô thần thì không kêu rằnghọ có nguồn gốc siêu phàm. Họ cũng chẳng cho rằng họ là Quốc Gia. Chỉcó lực lượng nhân dân ñưa họ lên ñỉnh của quyền lực.

Rất thú vị nếu chúng ta cùng nhau phân tích tiến trình này, nó khônggiống như tiến trình nắm chính quyền như thời quân chủ chuyên chế.

- Vào thế kỷ 17, ở Pháp, do sự chia rẽ của giai cấp phong kiến và ñồngthời cũng nhờ sự tham lam kinh hoàng của giai cấp tư sản ñồng minh,nền quân chủ ñã thắng phong kiến một cách khó khăn (phong kiến vẫnchưa thừa nhận sự thất bại), quyền lực như tù trên Trời rơi xuống. Biểutượng “vua-mặt trời” chỉ là ñể chỉ sự khao khát của Triều ðình chứkhông có nghĩa là Thiên ðàng hay Ý Trời. Vua Louis XIV tuyên bố “QuốcGia là ta!” Nhưng, khi ông ta tự nhận mình là Quốc Gia thì ông ta khônghề nhận là có trách nhiệm với nhân dân. La Bruyère và Fenneton tố cáodân chúng nghèo khổ kinh hoàng nhưng nhà vua không hề cảm thấy cótrách nhiệm cho hoàn cảnh ñang xảy ra. Câu nói lịch sử mà ông ta nói làchỉ ñể giữ một ý ñơn giản là ông ta sẽ dùng quyền hành mình ñể ñậptan mọi mầm mống phiến loạn, tiêu diệt mọi mầm bệnh truyền nhiểmgây chia rẽ và làm tan rả sự thống nhất còn ñang dao ñộng của ðấtNước. Việc lên ngôi của vua Louis XIV ñược quy ñịnh bởi Luật của Triềuðình, nhưng cuộc xung ñột chính trị với giai cấp phong kiến mà ông tatiến hành lại ñược sự ủng hộ của nhân dân, của giới tài phiệt, giới tư sảntrí thức và giới tư sản nghị viện. Nếu ông ta không phải là nạn nhân củanhững ñiều ngớ ngẫn vô ích của chính ông ta, nếu ông ta có những cáinhìn chính xác và gẫy gọn về những quyền lợi hiện tại và tương lai, ôngta ñã phải dựa vào dân thì nước Pháp ñã tránh ñược một cuộc CáchMạng.

ðối với những gì liên quan ñến Liên Xô, nhân dân ñã thoát những ngàygian khổ vào cuối triều Louis XIV. Liên Xô ñã hưởng vinh quang và sự vĩñại của một cường quốc. Nhưng chỉ có Thượng ðế mới biết giá phải trảlà bao nhiêu cho việc này? Sau cái chết của Staline, nhờ những hớ hênhít nhiều ñược dàn dựng, và cũng nhờ những lời kêu than vì ñau ñớn,tiếng gầm uất hận của hàng ngàn hàng vạn gia ñình, khắp miền ðấtNước, có con có chồng bị giết, bị tra tấn ñến chết trong những trại,những lao tù ở Siberia, sự thật về Stalin ñã ñược mọi người biết. Chính


19 of 150 12/24/2009 3:14 PM

quyền cách mạng, vừa mới ñược xây dựng, còn ñang chao ñảo, và kẻthù, trong và ngoài nước, chỉ mong nó chết ñi. Cần thiết phải có mộtngười với nắm tay sắt ñể lèo lái những bước ñi, ñể sống còn và pháttriển. Kết quả ñã vượt qua những hy vọng. Từ một nước yếu kém, kinhtế yếu kém, chúng ta ñã thành một sức mạnh quân sự ñủ sức ñánh bạiquân phát xít Hitler và trở thành một trong những nền kinh tế dẫn ñầuthế giới. Stalin xứng ñáng ñược dân chúng tôn sùng vì ñã ñược sốngnhững giờ phút vinh quang của Lịch Sử Liên Xô. Bất hạnh thay, ông tacũng phạm những tội ác kinh hoàng mà hồ sơ chồng chất năm này quanăm nọ.

Tiến trình nắm chính quyền của những kẻ chuyên quyền cộng sản ở ViệtNam lại là một tiến trình bình thường. Vô số quần chúng ở nông thôn,ñược kích ñộng bởi một số người, vỡ oà ra hiểu rõ nỗi thống khổ củamình: bị bóc lột bởi phong kiến, bị ñàn áp bởi thực dân… Ngày 19 tháng8 năm 1945, dựa vào thế thuận lợi lịch sử của tình hình thế giới, mặtkhác trận ñói kinh hoàng ñã giết hàng triệu sinh mạng, những người kíchñộng dân chúng còn sống sót nổi dậy và tiêu diệt kẻ thù, chiến ñấumãnh liệt ñể chiếm lấy thức ăn và áo mặc. Mục tiêu rất ñơn giản và rõràng, nhưng bọn chuyên quyền ñã thất bại và không ñạt ñược mục tiêutưởng chừng như ít ỏi ñó. Mặc dầu vậy, khẩu hiệu “Cơm ăn, áo mặc”cũng ñủ biến giai cấp nông dân thành kẻ cuồng tín và biến họ thànhnhững kẻ ñi theo cách mạng. Vì thế, cách mạng thành công là nhờ lựclượng quần chúng. Nhưng phe cách mạng cảm thấy cần chính thức hoásự thành công của mình bằng một cuộc bầu cử Quốc Hội. Không thànhvấn ñề nếu mà tuyệt ñại ña số các ñại biểu là thất học, không hề hiểu ýnghĩa của lá phiếu mà họ ñược mời tham gia. Họ ñến tham gia Quốc Hộitheo tiếng gọi của một ñợt tuyên truyền rất chuyên nghiệp và ñến bỏphiếu thế thôi. Thủ tục hình thức Luật ñịnh ñã ñược cứu vãn, nền “DânChủ” ñã thành hình và những người làm Cách Mạng hả hê vì ñã kết dínhsự hợp nhất của họ với nhân dân.

- Còn có những gì cần khác hơn?

- Vẻ bề ngoài như thế là ñủ. Nhưng có kẻ còn muốn vượt qua vẻ bềngoài ñể cố gắng nắm cái thực tiễn. Dù không biết ñọc, biết viết, nhưngngười ta ñã bỏ phiếu và diễn tả rõ ràng ước muốn của mình. ðây là chỗhiểu lầm, mà như một số người ñã nói, mà thảm cảnh bắt nguồn. NgườiCộng Sản tưởng rằng ñã chiếm ñược trái tim của nhân dân. Nhưng ñóchỉ là một ảo tưởng mà dù sớm hay muộn họ phải dứt bỏ. Lý do haynhất là, vào những năm 1945-46, có một số người mà con số không quámười ñầu ngón tay, từ Liên Xô hay Trung Quốc quay về nước với mộtmớ mơ hồ và không rõ ràng về chủ nghĩa Cộng Sản.

- Nhưng người dân ñã dùng lá phiếu ñể bầu cho ai?

- Người ta sẽ trả lời cho bạn là họ bầu cho ông Hồ Chí Minh, họ khôngbầu cho con người cộng sản ñang giấu mặt kín bưng trong cuộc chơi vàcon người ñó không hề ñả ñộng gì ñến việc ñấu tranh giai cấp, nhưng,


20 of 150 12/24/2009 3:14 PM

với dáng dấp một nhà nho truyền thống, với chùm râu không thể thiếu,ông ta chỉ có một câu nói trên cửa miệng: “ðoàn kết, ñại ñoàn kết”, cónghĩa như ông ta ñang ñặt mình là người ñối lập với ñấu tranh giai cấp.Một vài lão thành cộng sản ñã xì xầm là ông ta ñã từng tự phê bìnhtrước mặt Stalin! Trong bất cứ chuyện gì, tên Hồ Chí Minh ñã trở thànhbùa chú ñể chống tai ương và mang lại hạnh phúc. Tệ sùng bái cá nhânñã thành hình, ông ta ñã ñược thần tượng hoá, tên ông ta ñược dùngkhắp nơi, quyền lực của ông ñược xử dụng ñể ñưa nhân dân vào thế làngười có lỗi càng nhiều càng tốt [*]. Vì vậy, huyền thoại Hồ Chí Minh chỉtoả ra một ý nghĩa dân tộc và không cộng sản, trong khi ðảng, cố tìnhhay vô ý, kéo cả tấm chăn về phía mình và chiếm hưởng tất cả niềm tincủa nhân dân.

- ðây là một sự lập lờ ñánh lận con ñen nhưng nó bi thảm ở chỗ nào?

- Bi thảm là ở chỗ chính ðảng ñã tự lừa dối mình, nghĩ rằng mình có thểñưa ra những ñường lối chính trị trẻ con phát xuất từ bệnh ấu trĩ, duy ýchí, chủ quan, vi phạm những ñịnh luật của khoa học, quay lưng lại vớithực tiễn, những chính sách này sớm hay muộn cũng sẽ ñưa ðất Nướcvào sự nghèo túng và ñưa nhân dân vào sự ñau khổ. Bên cạnh ñó, vớiniềm tin cho rằng mình là vô ñịch, ðảng nghĩ rằng mình có thể áp chếnhân dân, chơi ñùa trên sinh mạng của họ, buông lơi Luật Pháp, hànhñộng với sự tàn ác vô nhân tính như ñã xảy ra trong ñợt Cải Cách Ruộngðất, một kỷ niệm ñau buồn không bao giờ quên ñược trong tâm khảmcủa người dân. Vì vậy, vấn ñề quan tâm là trách nhiệm của Nhà Nước vàchính xác hơn, là trách nhiệm của bọn chuyên quyền ñã thống trị nó.

- Một nghiên cứu về những kẻ chuyên chế trên thế giới trong lịch sử vàqua thời gian ñã cho thấy chúng có những nét chung không thay ñổi màchúng ta cần phải nhớ ñến. Thứ nhất, ngay cả trong thời kỳ xưa kia củanền quân chủ chuyên chính, vai trò của nhân dân luôn luôn là quyết ñịnh,dù rằng họ không ñóng vai nổi bật trên chính trường. Mọi cuộc ñảochánh, mọi cuộc Cách Mạng chỉ có thể thành công nếu ñược nhân dânñồng tình ủng hộ. Chủ nghĩa Marx nói ñúng khi cho rằng lịch sử là doquần chúng làm nên. Những học thuyết chủ nghĩa, những lý thuyết ñềuphát nguồn từ bộ óc của cá nhân, nhưng hành ñộng, muốn có hiệu quả,lại phải tuỳ thuộc vào khả năng và sức năng ñộng của quần chúng. Chủnghĩa Marx ñã dạy ñiều như thế nhưng những tay chuyên quyền lại hayquên hay không ñể ý ñến. Những tay chuyên quyền khi ñã ñạt ñịa vị thìquay lưng và tự cô lập mình và xa rời quần chúng, không còn lắng nghetiếng nói hay lời than phiền, ước vọng của nhân dân. Chúng gây hại chonhân dân, chúng bịt tai thành ñiếc nên không còn nghe lời than van hayñòi hỏi của nhân dân, và như thế họ ñã tự giết cả chính mình.

Vì thế, cần phải biết rằng có một ràng buộc qua lại giữa kẻ nắm quyềnvà nhân dân. Một khi ñược nhân dân ñưa lên ñỉnh cao của quyền lực, kẻnắm quyền phải có trách nhiệm lo cho quyền lợi của nhân dân, và trongmức có thể, họ phải làm tăng trưởng quyền lợi của nhân dân theo sốlượng và chất lượng. Một thoả thuận hai bên giữa những kẻ nắm quyền


21 of 150 12/24/2009 3:14 PM

và nhân dân, dù không bằng văn bản hay lời nói, nhưng dưới dạng hiểungầm, căn cứ trên những truyền thống lịch sử hay xã hội. Ngay khinhững kẻ chuyên quyền vi phạm bổn phận của mình, gây hại cho quầnchúng thì lập tức quần chúng ñược qưyền huỷ bỏ những ràng buộc vềphần họ; kẻ chuyên quyền sẽ bị nhân dân trừng phạt và có thể bị nhândân áp ñặt án tử hình.

- Hơn thế nữa, trong suốt thời gian nắm quyền, bất kể kẻ cầm quyềnnào cũng thực hiện những chuyện tốt lẫn chuyện xấu. Nhưng dù ñã thựchiện ñược nhiều chuyện tốt cho dân chúng họ vẫn không thể ñược miễntrách cho những chuyện xấu mà họ ñã gây ra. Chỉ có nhân dân mới cócái quyền tối thượng ñưa ra phán xét là giữa cái tốt và cái xấu cái nàonặng hơn cái nào. Nếu cái tốt thắng, thì cán cân nghiêng về phía kẻ nắmquyền, và họ sẽ ñược dân chúng biết ơn một cách chân thành, họ sẽñược ñưa vào vinh quang của Lịch Sử mà con cháu ñời sau sẽ luôn nhớ!Nhưng nếu cán cân nghiêng sâu về phía xấu, trong cuộc ñời của họ, họsẽ bị hạ bệ vứt ñi, và sau khi chết, tên họ sẽ bị nguyền rủa muôn ñời.

- Trường hợp của Stalin là môt ví dụ ñiển hình. Ông ta ñã thực hiện ñượcmột số lớn chuyện tốt nhưng ñồng thời cũng làm một số lớn chuyện xấu.Nhưng không có ai dám chỉ trích những việc xấu mà Stalin ñã làm vì cáinguy hiểm kèm theo rất cao. Cái tệ hại nhất là hồi ấy người ñời tranhnhau ca tụng Stalin! Bây giờ thì công lý ñã có cơ hội ñể vận hành nhữngnguyên tắc mà dân chúng ñã xây dựng qua những tháng ngày sốngtrong ñắng cay và ñau ñớn. Từ nay trở ñi, không có kẻ cầm quyền nàocó thể ñòi hỏi là những chuyện tốt họ ñã làm có thể làm tan biến tráchnhiệm về những tội ác mà họ ñã ñể lại nỗi kinh hoàng trong tâm trí củangười dân lương thiện. ðó là những trách nhiệm có tính hình sự. Cónhững tình huống làm nặng thêm hay làm giảm nhẹ tội, nhưng dứt khoátlà không có chuyện miễn tội.

- ðây không phải là chuyện xử tội kẻ cầm quyền, mà là chuyện nhữngcon người phải trả lời về những tội ác mà họ ñã làm. Nhưng, khi mànhững sai lầm, hư hại phát xuất từ một chính sách hay ñường lối chínhtrị, sự tàn phá có thể là gây ra trên bình diện rộng lớn và tan thương,trách nhiệm của kẻ cầm quyền vẫn ñược coi là chính trị… Không có gìñáng ngạc nhiên: trong bậc thang giá trị của con người, mạng sống làluôn luôn cao hơn những của cải vật chất mà họ nắm trong tay. Mặc dùvậy, ñã có những người bị mất mạng vì sự cẩu thả, vô ý hay có khi vìchủ ý xấu của người hay một cơ quan của Nhà Nước. Dĩ nhiên, nếungười phạm tội một cách có ý thức, người này phải hoàn toàn chịu tráchnhiệm về hành vi của họ trước Pháp Luật, nhưng rất nhiều khi họ khôngcó tiền ñể bồi thường những thiệt hại cho nạn nhân hay trả tiền cho thânnhân của người bị chết. Nhà Nước phải chịu trách nhiệm một cách giántiếp, dựa trên tính liên ñới giữa kẻ phạm tội là người ñã hành ñộng trongkhuôn khổ trách nhiệm ñược nhà nước giao phó. Nếu không, ñó là mộttrách nhiệm tập thể của chính quyền ñã gây ra thiệt hại trong khi thihành một công việc mà Nhà Nước hay kẻ cầm quyền trao cho, ñã vôtình gây thiệt hại vật chất cho một hay nhiều công dân, nhà nước phải


22 of 150 12/24/2009 3:14 PM

bồi thường những thiệt hại do nhân viên của mình gây ra. Ở Pháp,nguyên tắc trách nhiệm hành chánh của Nhà Nước và của tập thể côngnhân viên nhà nước là ñược công nhận. Có nhiều cấp Toà Án hành chánhmà cao nhất là Hội ðồng Quốc gia (Conseil d’Etat) mà quyền cao nhất làcó thể huỷ bỏ một phần hay toàn diện những quyết ñịnh hành chánh nếunhững quyết ñịnh này gây ra thiệt hại vật chất cho công dân. Rủi thay,tôi nghĩ rằng tôi sẽ không lầm khi phải khằng ñịnh rằng ở các nước CộngSản, Nhà Nước chối bỏ việc chịu trách nhiệm hành chánh, không hề tổchức những Toà Án Hành Chánh có quyền xét xử Nhà Nước và nhữngñơn vị hành chánh thuộc quyền của Nhà Nước. Vì thế có những vùngrộng lớn mà nhà cầm quyền hành xử như vợ của Caesar – theo ý thíchvà không sợ ai phán xét. Các cấp cầm quyền cấp dưới và dưới nữa lợidụng tình hình này ra sức áp bức và khai thác nhân dân là những ngườimà họ tiếp xúc hàng ngày.

Nếu lãnh vực vô trách nhiệm chính trị càng lớn hơn thì hậu quả lại càngkhông thể ño lường và sửa chửa ñược. Nhà Nước chỉ là bàn tay nối dàicủa ðảng và con người lãnh ñạo ðảng chính là người ñang nắm trọnquyền lực. Nhân dân không là gì hết, tiếng nói của họ ñã bị bịt kín. Tấtcả những bộ phận của Nhà Nước là gồm những con người của ðảng haynhững người toàn tâm toàn ý với ðảng; tất cả cái giống người này chỉ cócái lưỡi gỗ và cái lưng cong cúi luồn với chủ. Trong những ñiều kiện nhưthế, làm sao có ñược những tiếng nói dấy lên ñể ñòi truất phế và thaynhững kẻ bạo quyền, hay ít ra là ñể ñưa ra những ñề nghị, những ý kiếnñể làm ñứng lại cái xe ñang lao mình với tốc ñộ kinh hoàng về phía hốsâu của sự xấu? Mọi chuyện ñược quyết ñịnh từ hậu cung của ðảng, nơiThần Bí nhất của Thiên Cung, bao quanh bởi một vòng thành kín bưngnhư Vạn Lý Trường Thành bên Trung Quốc!

Người ta không thể nói chuyện về trách nhiệm, về Luật Pháp ñối vớichuyện một con cọp ñang sẵn sàng ăn tươi con mồi trước mặt. Chưabao giờ trong lịch sử con người mà lưỡi tầm sét của Thần Zeus - tức cáibúa của Thiên Lôi - cùng với cây gậy thần của Circé lại nằm cả trong taycủa một người, làm thành một bộ máy thống trị và áp bức cực kỳ hoànhảo, một bộ máy chuyên dùng khủng bố làm chất nhờn bôi trơn nhữngtrục máy! Hơn nữa, ít nhất là cho tới ngày hôm nay, chưa có một tênbạo quyền cộng sản nào ñã bị nhân dân xét xử và kết án. Chúng nó chỉchết trên giường. Nếu tiếng nói nghe ñược ngoài hành lang của phòngxác, thì không phải là tiếng nói ñể vinh danh mà là tiếng nói giành nhauxé cái xác lạnh lẽo kia, và có thêm chăng là những tiếng hét xem ai là kẻsẽ thay thế vào chức của hắn.

Phân tích của chúng tôi ñưa ñến kết luận là bạo quyền không bao giờchịu trách nhiệm về những hoạt ñộng của họ trong cả ba ngành HànhPháp, Tư Pháp và Lập Pháp. Phải hiểu rằng tình trạng vô trách nhiệmcủa những người chủ nắm quyền là do, trước nhất là những thủ ñoạntinh vi ñể kềm kẹp và áp bức của họ, thứ hai cũng phải kể ñến tình trạngù lì của dân chúng. Khi tiếng nói bị ếm nhẹm thì trong lòng trở nên sôisục uất hận, nhưng dù thế, chưa có một ai dám chịu trách nhiệm với quê


23 of 150 12/24/2009 3:14 PM

cha ñất tổ mà giương cao ngọn cờ khởi nghĩa. Trong nhiều thế kỷ, ngườiphương ðông ñã quen sống trong một nồi hơi ép mà kẻ cầm quyền nắmgiữ sức nóng và sức ép, ñã thành công biến nhân dân thành những kẻkhông còn nghị lực, trở thành lãnh ñạm và dững dưng trước mọi thứ vàmọi người. Tinh thần trách nhiệm là một thiếu sót lớn nhất trong quầnchúng. Giới quan chức làm gương, lạm dụng quyền hành, phù phiếm, ăncắp của công, tham nhũng và lạm quyền. Mẫu mực của quan chức nàylại ñược các thuộc cấp noi theo. Trong các bệnh viện, có người bị chếtchỉ vì không có tiền hối lộ cho những người ñược trả tiển và lẽ ra là phảicó bổn phận lo cho bệnh nhân. Trong các kỳ thi và thi tuyển, ñề thi ñượcbán cho bất cứ ai chịu trả tiền. Mọi thứ ñều có thể xảy ra. Tinh thần vôtrách nhiệm như ngọn gió thổi trên toàn ñất nước và kỷ lục của sự phạmpháp và sự vô liêm sĩ luôn luôn bị phá. Sự vô ñạo ñức cười nhạo sư vôtội và lương thiện.

Sự vô trách nhiệm của giới cầm quyền, trong mọi lãnh vực chính trị lẫnhành chính, không phải là ñiều bất thường. Nó tròng lên xã hội vòngvương miện của sự dơ bẩn.

- Chúng tôi ñồng ý với bạn. Nhưng từ ñó bạn muốn ñi tới ñâu?

- Chúng tôi muốn nhấn mạnh là ác quyền không thể thắng mãi mãi.Chúng tôi không muốn mình là kẻ thầy bói hay nhà tiên tri. Nhưng cuộcñời ñã dạy chúng tôi một bài học biện chứng: cùng tắc biến – từ cái xấucái tốt sẽ ñến. Bất cứ khi nào cái xấu ñã ñến tột cùng của nó thì tự nósẽ làm phát sinh ra giải pháp trị bệnh cho nó.

- Bạn hãy giải thích thêm ñể cho chúng tôi có lý do ñể hy vọng.

- Không có gì là ma thuật ở ñây. Các nhà cách mạng Việt Nam hô hàothúc ñẩy nhân dân ñứng lên tham gia kháng chiến vì ñã làm cho họ thấyxấu hổ là ñã không làm gì. Con giun sẽ quằn mình nếu bị ai giày xéo lênnó. Cho ñến lúc nào con người, ngay cả kẻ hèn hạ nhất, vẫn còn tiếp tụccòn chấp nhận bị phong kiến bóc lột và Thực Dân ñàn áp?

Những tiếng nói hô hào như thế quở phạt những người ñang trùm chăntrong sự thờ ơ, hèn nhát. Hãy ñể lúc “chín muồi” ñến. Như trận ñói nămnào làm vương vãi những xác người chết ñói ñen kịn trên ruộng vườn vàtrên những con ñường làng. Tất cả sự khốn cùng và sự chết ñang ép lênnhững con người còn trơ xương thì họ sẽ ñem hết sức tàn mà tấn côngtận sào huyệt của phong kiến và thực dân. Cách Mạng ñã ghi nhận mộtbàn thắng không thể chối cãi ñược.

Tới ñây, chúng ta có thể tựởng tượng rằng, sau một vài nhượng bộ, kẻcầm quyền vẫn tiếp tục bám víu vào ñộc quyền chính trị và tiếp tục vôtrách nhiệm, tiếp tục tự cô lập mình với quần chúng, ñẩy sự khốn cùnglên ñến tột ñỉnh! Sẽ có lúc mà hàng triệu người sẽ không chịu ngồi ñókhoanh tay mà cùng nhau tiến lên chống lại bạo quyền và ñộc tài. Chúngta hãy nhớ rằng chính nhân dân là kẻ làm nên lịch sử, ñưa lên kẻ cầm


24 of 150 12/24/2009 3:14 PM

quyền và cũng chính nhân dân là kẻ sẽ hạ bệ kẻ cầm quyền ñó. Khi màðảng không còn làm bổn phận của mình là làm cho dân, họ sẽ ñược ñưatrở về vị trí ngày xưa bởi dân, những người ñang lấy lại trong tay sốmệnh của chính mình. Khế ước ngầm giữa nhân dân và kẻ cầm quyền từnay xem như bị cắt ñứt. Sự “ñúng” ñã chiến thắng không màu mè hoangữ hay bàn cải dài dòng vô ích… Sau chế ñộ bạo quyền, một chínhquyền chân chính sẽ bắt ñầu một ngày mới.

- Tuyệt! ðây là ý kiến nằm trong logic và chuẩn mực. Theo chúng tôi,vần ñề có thể ñược nhìn dưới một góc cạnh khác. Cái góc nhìn của Luậtnó có cái lý của nó. Nhưng cái nhìn của xã hội nó cũng không thể bị từbỏ ñược. Như bạn ñã biết, ở nhiều nước, nhiều chính thể giá trị ñạo ñứcñược nâng lên chin tầng mây. ðối với chủ nghĩa Tư Bản thối nát và ñangdẫy chết với giới cầm quyền ñầy tham nhũng, người làm Cách Mạng tựcho mình là hiện thân cho sự thiêng liêng, trong sáng trong suy nghĩ, tâmhồn không chút vẩn ñục, cao cả trong ñạo ñức và nếp sống. Khuôn mặttiêu biểu nhất cho con Tàu Cộng Sản là một Hồ Chí Minh huyền thoại vớihai mảnh áo quần bằng Kaki bạc mầu và ñôi xăng ñan làm bằng lốp xecũ. Thật vậy, giới vô sản ñã tìm cách liên kết giai cấp nông dân vàochung mục ñích, họ ñã chơi cuộc chơi một cách công bằng ngay thẳng vàñã ñạt ñược hậu thuẫn của những người cùng chia sẻ ñiều kiện sống vàcùng có chung niềm khát vọng. ðối với những kẻ làm ăn ñủ sống, Hồ ChíMinh với chòm râu của một nhà nho truyền thống ñã làm say mê họ vàlàm họ ñi theo. Vì thế với cuộc tổng nổi dậy của mọi tầng lớp nhân dân,trong một khí thế hồ hởi mà Cách Mạng ñã tiến hành cuộc ñấu tranh vàñạt ñược thắng lợi.

Trong thời kỳ quá ñộ, những bộ óc biết suy nghĩ bắt ñầu nhận chân rằngnhững người làm cách mạng mà tình yêu tổ quốc và chủ nghĩa anh hùngñáng ñược ñề cao, lại không có ñủ văn hoá và khả năng ñể ñưa dân tộclên một số phận cao ñẹp hơn! Những thiệt hại to lớn do những lỗi lầmcủa họ gây ra ñã làm người dân nghi ngờ về khả năng trí tuệ của họ, dùkhông bị huen ố, nhưng niềm tin của nhân dân về họ cũng ñã bị giảmsút, niềm tin mà họ cần có ñể nâng cao tinh thần chiến ñấu. Rủi thay, vìtình trạng không ai chịu trách nhiệm như thế ñã mở cửa cho bao nhiêu viphạm và tội ác; những quan chức của ðảng, với những chữ ký sinh ravàng, ñã ñể cho mình bị tiêm nhiểm những con vi trùng của tiền của, ñểtự mình ngày càng chìm sâu trong vũng lầy của tội ác. Những kẻ thuộcquyền, ñược khuyến khích bởi sự “bất bị quy trách” của xếp mình, trởnên những kẻ ñồng loả, tập họp nhau thành băng thành nhóm. Thời sẽñến khi mà ðảng vẫn còn tiếp diễn những ung nhọt như thế: họ sẽkhông còn niềm tin yêu của nhân dân, niềm tin mà họ ñã mất cả mộtthời gian dài mới có ñược. ðã thiếu văn hoá và khả năng, nay lại mất cảniềm tin yêu của dân là cái cơ sở lớn nhất ñể họ nắm quyền, một quyềnlực mà họ có ñược là nhờ tư cách ñạo ñức và cũng sẽ mất nó vì nếu họthành kẻ ác vô nhân. Khi họ trơ mình trước quần chúng như một ngườiñàn bà ñĩ thoã nghèo nàn và trần truồng, tôi ngại rằng họ còn có thểtiếp tục ñộc quyền chính trị. Cũng có thể lãnh ñạo cấp cao không làm ácnhư những thuộc quyền, nhưng họ vẫn phải chịu trách nhiệm ñối với


25 of 150 12/24/2009 3:14 PM

những kẻ này, bởi những hành ñộng của những người thứ ba, làm tan rảðảng vì uy tín ðảng ñã bị tan biến bởi những ngọn gió ñầy cay ñắng vàkhinh miệt thổi vào. Chừng nào mà con số phạm tội còn nhỏ, chừng ấyðảng còn che ñậy chúng dưới thảm dày ñể giữ ñược mầu trắng của sựtrong trắng! Nhưng một khi tai tiếng ñã trở nên thái quá, không còn giấugiếm ñược nữa thì ðảng sẽ làm kẻ ñiếc trước những than phiền chính trị.ðảng sẽ chọn sống xuống cấp trong im lặng thay vì bị nổ tung ra trướcánh sáng ban ngày với những vụ kiện mà uy tín của ðảng sẽ bị mãi mãimất và thanh danh của ðảng bị huỷ diệt, từ cấp cao ñến cấp hạng bét.Bất cứ chọn cách nào, ðảng cũng sẽ thất bại trên hai chuyện uy tín vàthanh danh. Chính trị rồi ñây sẽ nhường bước cho ñạo ñức, ñạo ñức rồisẽ kéo theo sự can thiệp của Luật Pháp ñể chấm dứt một quá khứ ñaukhổ mở ñầu cho một kỷ nguyên mà ánh sáng của lý lẽ và công bằng mộtlần nữa sẽ chiếu rọi với việc tái lập nền Công Lý và bảng tuyên ngôn vềtrách nhiệm của Nhà Nước và những ai ñại diện nó.

Dĩ nhiên, chuyên ñó không phải là chuyên xảy ra ngày mai. Nhưng nóñáng cho chúng ta mong ñợi!

Hãy cho chúng tôi ñược hy vọng những gì sẽ xảy ra như bạn nói là sựthật. Hãy cho chúng ta ñược quyền hy vọng ngày mà chúng ta ăn mừngñược thấy lý lẽ và công bằng trở lại ở những nước cộng sản là một ngàykhông xa lắm!

Khi chia tay, chúng tôi bắt tay nhau lần cuối, nhìn trong mắt nhau và cócảm nghĩ rằng chúng tôi ñã cùng chia nhau chung một ý nghĩ. Những suynghĩ chung với những cảm xúc chia sẽ giống nhau: “Chúng tôi, nhữngngười trí thức, một ñám người ñang bị tất cả những ngươi cầm quyềnnguyền rủa, và ñặt biệt là những tay chuyên quyền cộng sản. Họ lànhững người tuyệt vời kỷ luật, và chúng ta là những kẻ mà trong ngườiñã có giòng máu vô kỷ luật ñang sôi sục. Họ là những kẻ vui sướng khinhìn những kẻ cúi ñầu tuân phục, hít thở những khói nhang của a duanịnh bợ, làm những trò ảo thuật, dựng nên những tấn tuồng vĩ ñại trênsân khấu. Là những người cứng ñầu cứng cổ, chúng ta ngẫng mặt hiênngang, nhin thẳng vào phía trước với cặp mắt biết quan sát và một bộ ócbiết phê phán. Thay vì thốt ra những ñiều ngu dốt ñể làm người ta thoảmãn, chúng tôi chọn một sự im lặng ñầy trách móc. Chúng ta ñã thấy rấtrõ cặp mắt của nhà ảo thuật, thấy cái ñạo ñức của chủ nghĩa hình thức,thấy con dao nhọn dấu dưới tay áo khi chúng vừa lễ ñộ than mật cúixuống. Phải công nhận là chúng ta là những người bất trị. Hơn thế nữa,chúng ta không thể biết mình sẽ ở ñâu và ngày mai mình sẽ trở thànhcái gì!”

Ánh mắt chúng tôi tràn ñầy những cảm thông cho nhau. Chúng tôi biếtrằng mọi người ñã hiểu nhau.

Hai ñoàn chúng tôi cùng ñồng ý gửi một ý kiến chung ñến hai ðảng CộngSản Liên Xô và Việt Nam:


26 of 150 12/24/2009 3:14 PM

“Cho phép chúng tôi ñược gửi ñến quý ông bà những ước vọng và ñềnghị của chúng tôi. Quyền lực ñược giao phó cho quý vị không ñượcdùng ñể ñàn áp, trù dập hay ñoạ ñầy bất cứ ai lên tiếng nói ñến quyềnlợi và bổn phận, bất cứ ai lên tiếng nói ñến quyền hành và trách nhiệm.Nếu quý vị muốn các tầng lớp nhân dân mà quý vị ñang quản lý tôntrọng trật tự và sống trong pháp luật, về phía quý vị, quý vị phải có bổnphận chăm lo cuộc sống ñầy ñủ của nhân dân và luôn luôn bảo ñảm họñược hạnh phúc. Nếu ñược như thế, quý vị sẽ ñược nhân dân vinh danhtrong hàng trăm năm và quý vị sẽ ñược nhân dân mãi mãi biết ơn!

Nhưng nếu cứ vướng mãi với những hành ñộng dại dột, mất trí hay ñiênkhùng, quý vị sẽ ñưa dân tộc vào nghèo ñói và ñau khổ, tiếp tục làmnhững chuyện chuyên quyền, phạm luật và vô nhân ñạo thì quý vị sẽkhông kéo dài lâu! Ngay sau khi quý vị chết, nhân dân cũng tiếp tụcnguyền rủa, ñào mồ và quăng cái xác thối rửa của quý vị cho sài lang vàdiều hâu cắn xé! Tên tuổi của quý vị sẽ bị ñóng ghi trong Lịch Sử và sẽbị khinh bỉ trong hàng trăm năm sau.

Ngày xưa, ở thành phố Roma, một tướng soái thắng trận ñang nhậnlãnh những vinh quang của ngày chiến thắng. ðể tránh bớt cho vì tướngbị những tung hô nhiểm ñộc, lợi dụng lúc ñang gần bên xe trận của ôngtướng, một tên nô lệ nói nhỏ với ông rằng “Ngài nên nhớ ngài cũng làmột con người”. Cũng như thế, Luật Pháp cững ñang nói nhỏ với kẻ cầmquyền “Bổn phận của các ông là phục vụ chứ không phải là nô lệ hoánhân dân”.

Trở về Hà Nội, chúng tôi ñược khen ngợi nồng nhiệt bởi ñã mang lạinhững thành quả bất ngờ mà chúng tôi gặt hái ñược ở Hội Nghị ởBruxelles. Một buổi chiêu ñãi ñể vinh danh chúng tôi ñược Bộ Ngoại Giaotổ chức.

Trong những buổi như thế, chúng tôi nhận ñược tin hai lãnh ñạo củaPhong Trào Gìn Giữ Hoà Bình Saigon-Chợ Lớn ở miền Nam ñã bị bắt giữ:Luật Sư Nguyễn hữu Thọ và giáo sư Phạm Huy Thông. Cha ñẻ của giáosư Thông chỉ ñịnh tôi là luật sư ñể bào chữa cho con ông. Bộ Ngoại Giaovà Chủ Tịch Toà Án Tối Cao khuyến khích tôi nhận lãnh sứ mệnh này. Tôiñánh một ñiện tín vào Toà Án Saigon thông báo họ là tôi sẽ là luật sưbào chữa cho ông Thông và yêu cầu họ cho biết ngày giờ xử của vụ án.Nhưng chính quyền Ngô ðình Diệm ñã không cho phép tôi vào Saigon.May thay, tôi cũng không có gì ñể tiếp tục, vụ án cũng không bao giờñược xử vì hai kẻ tội nhân ñã vượt ngục an toàn.


27 of 150 12/24/2009 3:14 PM

PHẦN HAI

MỎM ðÁ TARPEIENNE[3]

1Vụ án Nhân Văn – Giai Phẩm

Về ñến Hà Nội, tôi tràn ngập trong “vinh dự”. Khoa Trưởng của trườngLuật, một trường ñang chết, Phó Chủ Tịch Hội Luật Gia, Thủ Lãnh LuậtSư ðoàn, phó Khoa Trưởng Sư Phạm, giáo sư phụ trách việc giảng dạyvề Văn Chương Pháp, thành viên ban chấp hành Mặt Trận Tổ Quốc ViệtNam ñồng thời cũng nằm trong ban bí thư của Mặt Trận Tổ Quốc HàNội, thành viên của Hội Huynh ðệ Việt – Pháp, Hội Huynh ðệ Liên Xô -Việt Nam, thành viên của Uỷ Ban Bảo Vệ Hoà Bình Thế Giới, chủ tịchsáng lập Câu Lạc Bộ ðoàn Kết Trí Thức… ðó là những “vinh dự” mà tôimang, ñủ ñể in ñầy hai mặt của tấm danh thiếp.

Những “khuôn mặt uy quyền của chế ñộ” không làm phiền ñến tôi, cuộcsống khiêm nhường của tôi cũng không bị khốn ñốn, tôi cũng không cảmthấy mình quan trọng hơn hay nhỏ bé ñi. Tôi biết rõ ñó chỉ là một mànkịch, nên chẳng cần phải cảm thấy ñược tung hô hay bị xúc phạm. Chếñộ cộng sản rất ñam mê tôn thờ chủ nghĩa hình thức: họ tràn ngập thếgiới với khẩu hiệu. Danh xưng hoa mỹ và kêu to chỉ ñể trang trí chonhững con rối người ñang bị giật dây bởi một ai ñó trong nhóm, ở trênhoặc ở phía sau lưng họ. Những kịch sĩ ñang diễn trên sân khấu ñãthuộc về thế giới xa xưa của những bộ phim câm. Thế hệ phim câm vàchủ nghĩa Cộng Sản xuất hiện cùng thời, người ta tự hỏi anh nào ảnhhưởng anh nào?

Tôi ñã tự hỏi tại sao tôi lại ñược hưởng nhiều món hời như thế. Có phảichăng là nhờ tôi là khuôn mặt tiêu biểu cho một phẩm chất hay ñại diệncho một cái gì ñó? Tôi nghĩ là không. ðiều ñó không hề xảy ra dù chỉmột thoáng trong ñầu của các lãnh tụ. Họ nghĩ rằng, bằng cách ñưa mộtngười nào ñó vào chức vị cao thì họ sẽ biến người này thành một nhânvật có tầm cỡ, cũng như thế, khi họ ñẩy một người nổi tiếng vào bóngtối là họ ñã gọn gàng cắt ñứt lòng kính phục mà những người này ñượccông chúng dành cho. Nhưng ñó là một sai lầm. ðã có nhiều người ñượchưởng bao nhiêu quyền lợi từ ðảng nay ñã biến thành vô danh khôngtên tuổi, ngay khi họ ñang còn chói lọi trong chức vụ. Ngược lại, cónhững người ñầy khả năng và ñạo ñức ñược người ñời kính trọng và tiếptục ñược quần chúng tin yêu dù họ không còn giữ một ñịa vị gì hàonhoáng!


28 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Có phải chăng ðảng ñã chiếu cố ñến tôi và muốn thổi tôi lên, biến tôithành một trong những con khỉ làm hề trong gánh xiếc ñể chọc cười lũtrẻ con? ðã có lần vào năm 1952, trong vùng chiến khu Bắc Việt, giữalúc ñang kháng chiến chống Pháp, tôi ñược ñề nghị vào ðảng, nhưng tôiñã từ chối “vinh dự” ñó. Năm 1946, trước khi tham gia kháng chiến cùngvới cha mẹ và gia ñình, tôi ñã hiến toàn bộ tài sản của tôi, ba căn phố ởHà Nội, cho Cách Mạng và Dân Tộc. Trong suốt thời kỳ Kháng Chiến tôichấp nhận hy sinh tất cả và cống hiến tài năng của một giáo sư và mộtluật gia cho Dân Tộc. Là thành viên của nhiều phái ñoàn Việt Nam trongbốn Hội Nghị Quốc Tế, một ở Dalat năm 1946, ở Bắc Kinh năm 1952, ởVienna năm 1953, và Bruxelles năm 1956, tôi ñã ñóng một vai trò tíchcực và ñã mang lại một số thành quả khiêm tốn… Cũng có thể vì ñó màðảng ñã ban cho tôi một giấy khen bằng cách cất nhắc tôi lên những vịtrí danh dự nhưng cũng không kém phần vẻ vang tôn kính. Nhưng tôibiết là ðảng có một trí nhớ rất ngắn, dễ dàng quên ñi những thành quảcủa người mà họ khen thưởng trước ñây, một khi kẻ này trở nên ñốitượng làm họ tức giận. Ngay cả ñối với những người cộng sản nổi tiếngñã từng chia những ngày tù tội chung khám với những người ñang cầmquyền hiện nay, họ vẫn không thể thoát khỏi bàn tay dững dưng và tànác của những người này.

Trong những uỷ ban ñiều hành các tổ chức quần chúng, người trí thứcthường ñược ñưa ra làm phụ tá cho những ñảng viên giữ vai trò chủchốt, nắm tay lái và ñiều khiển chiếc xe. Những con rối ngồi trên bàn chủtoạ, tuyên bố mở ñầu và kết thúc Hội Nghị, nhận những tràng pháo taynhu nhược và vỗ trả lại những tràn pháo tay nhu nhược không kém. Sinhhoạt này trở thành một thủ tục và một chỉ dấu cho thấy một loại hợp tácchặt chẽ giữa người trí thức ngoài ðảng và các ñảng viên. Tôi hiểu rất rõkhía cạnh này và không hề ngạc nhiên về chuyện ñó. Tôi chờ vòng thịnhsuy của luân hồi quay và chuẩn bị cho tôi chịu ñựng sự thống khổ sắpñến với một tâm hồn vui vẻ.

Trong thời gian ñó ở Hà Nội, giới trí thức ñang trải qua một cuộc khủnghoảng về nhiệt tình. Phong trào Trăm Hoa ðua Nở nổi lên trên toànnước Việt Nam. Nhiều người, cho tới lúc ấy, nghi ngại và e dè TrungQuốc – nhưng không chống trà và thức ăn của họ - vẫn chưa biết ñượcmặt trái của lá bài, dấn thân hết mình vào Phong Trào. Vắng nhữngchứng cớ thích ñáng, không có thông tin ñáng tin cậy, nhưng họ vẫnñắm mình vui sướng trong cơn thuỷ triều ñang nhởn nhơ dâng, và niềmkhát khao dân chủ bị kềm kẹp và ñè nén từ lâu nay bỗng nổ bùng thànhnhững tia sáng ñầy mầu sắc chói lọi và những chùm hoa ñầy ñốm lửaxanh. Một tờ báo Nhân Văn ñược in ra, lập tức ñược ñộc giả nhanhchóng giành ñọc. Khi tờ báo Giai Phẩm ñược in ra, lòng người như sôisục, như pháo hoa.

Khi ñó Nguyễn Hữu ðang ñến thăm, phỏng vấn tôi cho tờ Nhân Văn, vàmong tôi viết bài cho Giai Phẩm. Tôi ñã gặp Nguyễn Hữu ðang ít lâutrước ñây khi ðang ñến kiếm tôi ñến gặp ông Hồ vì ông Hồ cần tôi giúpñể soạn bản luận cứ mà Chính Phủ sẽ dùng ñể tranh ñấu trong Hội Nghị


29 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ðalat năm 1946. ðang là một ñảng viên Cộng Sản mà tôi tin cậy. Thờigian ñó tôi không tiếp xúc với giới văn sĩ và nhà báo vì không có thì giờvà cơ hội. Nhưng khi tôi ñược cho biết về khuynh hướng của phong trào,ñường hướng mà họ chấp nhận và bảo vệ, tôi sẵn sàng góp chút phầnnhỏ mà cũng là ước vọng và mong muốn của tôi.

Năm 1928, vào năm thứ hai của tôi ở ðại Học Luật, cái tiếp xúc ñầu tiêncủa tôi với chủ nghĩa Cộng Sản, vào thời ñó, duy nhất là Liên Xô và bậpbẹ những từ ñầu tiên về chủ nghĩa này. Trong hai giờ giảng, vị giáo sưdạy về kinh tế chính trị dạy chúng tôi những ñiều căn bản về kinh tế theoMarx-Lenin. Sau ñó, trong suốt mười năm theo kháng chiến chống thựcdân, tôi ñược học thêm về chủ nghĩa Marx. Những giảng viên khiêmnhường tự mình nhận là những “báo cáo viên” thường là những người ñãñược qua học ở Trung Quốc, ñôi khi về từ Liên Xô. Phương pháp dạy củahọ làm tôi chú ý và khám phá những ñặc tính của người cộng sản. Mônhọc về chủ nghĩa Marx ñược chia làm nhiều bài học, mỗi bài sẽ ñược mộtông thầy “tương lai” chuyên về một chương ñó dạy. Họ thấm nhuầnnhững kiến thức nhồi nhét bởi các thầy giáo người Trung Quốc hay LiênXô, ñúc kết thành bài giảng cho hai giờ học, mang bài giảng cho cấptrách nhiệm phê bình. Sau ñó họ chỉ có việc ñọc bài giảng cho mọi ngườichép, hoàn toàn không có ý kiến riêng vì sợ gây những sai lầm về lý luậnhay chệch hướng là những ñiều sẽ gây hại không nhỏ cho họ!

Tôi học ñược hai ñiều: thứ nhất, ñó là những người thầy thiếu nhân cáchvà cá nhân tính. Họ là người máy và có thể dễ dàng thay thế bằng mộtcái máy thu băng. Thứ hai, người cộng sản khi hành xử chuyện gì, họ chỉlàm theo cách họ, tự bó mình trong một lãnh ñịa chật hẹp, ñào sâu trốnkỹ, không hề quan tâm hay biết người chung quanh ñang làm gì.

Tôi thật sự bị kích thích bởi phương pháp làm việc của họ và tò mò tìmhiểu muốn biết chế ñộ Cộng Sản ñào tạo bác sĩ y khoa như thế nào. Mộtngười trẻ ñược chọn vì ñược người ta khám phá rằng anh này là ngườithông minh và có khả năng, ngay trong khoá học xoá nạn mù chữ, vànhất là thái ñộ cuồng nhiệt ñối với ðảng. Anh ta ñược ñào tạo thành mộty sĩ giải phẫu chuyên về tay và chân. Trong năm năm, anh ta phải phụcvụ như một y tá, rồi như phụ tá trong một bệnh viện ở nông thôn, cắtmổ hàng trăm tay chân và rồi cũng có ñược một số kiến thức về cơ thểhọc giúp tìm dò những thớ thịt, ñường gân, mạch máu của chân tay.Kiến thức của anh ta dừng ở ñó và nằm luôn ở ñó.

Vì thế, nền giáo dục của cộng sản là không phí thì giờ dạy cho học sinhnhững ñiều có tính lý thuyết hay kiến thức tổng quát. Thực tế là họ “vừahọc vừa làm”, thay vì thúc ñẩy tình tò mò tìm hiểu những ñiều cao xahơn, họ lại chọn “tự ñào sâu trốn kỹ” trong cái lỗ càng sâu càng tốt.Những trường hợp thành công cá biệt lại ñược tung hô là tất cả, lấychiều sâu trùm cả chiều ngang. Trong hoàn cảnh cấp bách, ñể tiết kiệmthời gian, người ta không ñào tạo ai thành một “người chân chính, hiểubiết tất cả và không phiền lòng bất cứ chuyện gì” nhưng theo lối conbuôn, chỉ một lần trao ñổi mà thôi. Cần phải hiểu ñây là cái logic của chủ


30 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nghĩa Cộng Sản: ñể ñuổi kịp chủ nghĩa Tư Bản, ñạt ñến trình ñộ vănminh tân tiến họ không dư giả thì giờ tiền bạc ñể ñầu tư vào lãnh vựctổng quát và nhằm ñào tạo những cái ñầu biết tư duy.

Những buổi học về chủ nghĩa Marx chẳng giúp ích gì cho tôi. Những gì tôibiết về nó là tôi ñã bị kéo vào thế giới Cộng Sản từ năm 1946. Nhữngquan hệ với con người, những gì tôi quan sát ñược ở ðảng và nhữngchính sách của họ, ở Nhà Nước với những cơ chế của nó, những ý kiếnmà tôi ñược nghe, những màn kịch mà tôi ñược xem, cộng chung vớinhững suy nghĩ riêng tư ñã làm tôi sinh ra cảnh giác và trở nên cô ñơn.Tất cả những chuyện ñó là cách tốt nhất mà tôi tiếp cận chủ nghĩa CộngSản. Có thể nói một cách chung, những người bận tâm về một vấn ñềnhư thế thường hành xử theo cảm xúc riêng tư và chọn một thái ñộmạnh mẽ. Họ theo hoặc chống Cộng Sản! Cá nhân tôi, tôi cho rằng cảhai thái ñộ ñều thiếu tính thuyết phục và công bằng, trong bản sắc cũngnhư khách quan. ðảng không nuông chiều tôi, những “vinh dự” ñược banbố cho tôi chỉ là một màn trưng bày loè loẹt, cũng chẳng mang lại cho tôivà gia ñình một chút gì lợi lộc hơn những người biết tán tỉnh, cầu cạnhvà biết làm cho ðảng nở những nụ cười hả hê thoả mãn. Ngược lại, mặcdù tôi ñã ñưa ra những bằng chứng không thể chối cãi ñược về lòng yêunước của tôi, mặc dù tôi ñã hết lòng trung thành phục vụ Dân Tộc, ðảngcũng ñành ñoạn ñày tôi vào sa mạc, một cuộc hành trình mới ñó ñã bamươi lăm năm qua mà tôi sẽ kể lại những khổ ñau trong những trangsắp tới. Cũng nên hiểu rằng tôi có quyền trả thù cho những khổ ñau màtôi ñã gánh chịu. Tất cả kẻ thù của chủ nghĩa Cộng Sản ñang chờ xemtôi trút những cơn giận ñiên người lên chủ nghĩa Cộng Sản mà tôi là mộtnạn nhân. Nhưng xin mọi người hãy tha thứ cho tôi. Tôi ñã chọn thái ñộcủa một triết gia: chỉ tìm hiểu chứ không xử án. Hiểu biết ñòi hỏi mìnhphải nhìn vấn ñề dưới mọi khía cạnh và dưới hai phía: mặt ưu và mặtthiếu sót, mặt trái và mặt phải của trang giấy, sự tốt và sự xấu. Nó sẽdẫn ñến sự công bằng và người trí thức chỉ muốn ñiều ñúng ñắn.

Không cần nhắc lại là người cộng sản ñã góp phần ñấu tranh cho Tự Dovà ðộc Lập của Dân Tộc. Thật vậy, ñây không phải là lần thứ nhất TổQuốc bị xâm lăng và ñã ñánh ñuổi ngoại xâm một cách vinh quang. Lòngyêu nước, vì vậy, là yếu tố bất biến và nguyên do sâu xa nhất cho mọilần thắng giặc. Nhưng lực lượng quần chúng chưa phải là lực lượng tựmình tiến hành giải phóng Dân Tộc. Lực lượng này chỉ phát huy ñược sứcmạnh và hiệu quả dưới sự lãnh ñạo lão luyện của một ai biết dẫn dắt nóvà làm nó phát huy hiệu quả ñến mức tốt nhất. ðó là vinh dự của nhữngông vua biết giao trách nhiệm cho những vì tướng biết ñộng viên quân sĩkiên quyết biểu hiện chủ nghĩa anh hùng và quyết lòng hy sinh. ðó là banhân tố có tầm quan trọng như nhau mà sự luân phiên vận dụng ñể ñitới chiến thắng. Thật là bất công nếu chúng ta ñã công nhận sự xứngñáng của người cộng sản rồi sau ñó chối bỏ sự ñóng góp của họ saungày thành công. Chuyện quan trọng không phải là ñưa người cộng sảnlên một vị thế cao hay ñưa vào chỗ thấp, mà là chuyện ñịnh ñặt họ ởñúng vị trí mà họ phải có.


31 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Tuy nhiên, dưới sự lãnh ñạo của ðảng, ñưa Dân Tộc vào con ñường XãHội Chủ Nghĩa về lâu về dài là một thảm hoạ. Cái lỗi lầm kinh hoàng ñầutiên không thể quên ñược là cuộc Cải Cách Ruộng ðất, nó không phải chỉlà cuộc thảm sát hàng chục ngàn người dân vô tội, mà nó còn làm giảmsút nghiêm trọng uy tín của ðảng và làm hại ñến cái giáo ñiều “khôngbao giờ sai lầm” của ðảng. Những cặp mắt mở to, những soi mói nhìn lạichính sách của ðảng, và những “bộ óc biết suy nghĩ”, vội vàng tỉnh giấcNam Kha ñể tổ chức những buổi phê bình thích ñáng ngay trước khiðảng lấy lại thế ñứng và quan ñiểm của mình.

Cá nhân tôi, qua những quan sát, phân tích và suy nghĩ, tôi ñã ñi ñếnmột số kết luận về những sai lầm của ðảng. Thứ nhất, cái mà giáng lênngay cả những người ít học nhất, là thái ñộ nô lệ thần phục hoàn toàntrước hai “ông anh lớn” Liên Xô và Trung Quốc. Sự thần phục hoàn toànkhông chỉ ở mức ñộ chủ thuyết mà họ là người biện hộ cho tính chínhthống của Liên Xô và Trung Quốc, mà còn biểu hiện ngay trong cách ănmặc, hội họp riêng chung, cung cách chào hỏi nhau và cả ñến lối sốngv.v. Việt Nam ñã mất bản sắc dân tộc ñể trở nên một khuôn rập phảnảnh hai nước Liên Xô và Trung Quốc.

Cái rập khuôn thứ nhất là lãnh vực kinh tế, nơi mà chúng ta có thể nhìnthấy cùng một chính sách kế hoạch, tự quyết ñịnh chính sách giá cả, sựñộc quyền của Nhà Nước trong lãnh vực sản xuất, thương mại trongnước và quốc tế, những chính sách thâu tóm toàn bộ lợi nhuận, bù ñắpcho mọi lỗ lã, chọn lựa nhân sự cũng như tính toán tiền lương cho họ.Quyền tuyệt ñối và sự hiện diện khắp nơi của Nhà Nước trên toàn nước,bất cứ chỗ nào, ñã gạt bỏ mọi sáng kiến, mọi quyền lợi tư nhân, sự vắngmặt của sự cạnh tranh, không có bất cứ một quan hệ gì giữa giá phí sảnxuất và giá bán, sẽ dẫn ñến không sớm thì muộn một nền kinh tế trì trệ,ñến một nền kinh tế suy sụp, một nền kinh tế hoàn toàn ñược dẫn dắtbởi chính trị, hoàn toàn quay lưng về những quy luật, những giá trị vànhững hiệu quả ñã ñược chứng nghiệm suốt mấy thế kỷ vừa qua.

Hơn nữa, chưa bao giờ người ta lại khinh miệt và hận thù luât lệ với mộtthái ñộ láo xược như thế. Nhà Nước chỉ là bàn tay nối dài của ðảng.Người ta cấm tiệt bất cứ mọi thứ can thiệp hay ngay cả một tia mắtnhòm ngó vào hai lãnh vực Lập Pháp và Tư Pháp. Nguyên tắc “khôngthể sai lầm” và “không chịu trách nhiệm” của ðảng ñã mở cửa cho biếtbao chuyện kỳ quặc, bệnh hoạn, tự tung tự tác và hậu quả là ñưa ñếnnhững hành ñộng phạm pháp bởi mọi tầng cán bộ, bởi các ñảng viên haynhững người ñược ðảng nặn ra. Chưa bao giờ nhân dân lại bị ñẩy vàomột thế im lặng ñê hèn và tai hại; không một gợi ý, ñề xuất, nhận xéthay ý kiến tư vấn nào mà nhân dân có thể ñưa ra cho nhà cầm quyềnñể cải thiện việc ñiều hành của Nhà Nước và làm cải thiện tốt hơn chocon dân trong nước. Bất hạnh thay, những ñiều Luật ñược “bầu” ra bởiQuốc Hội, các cấp Toà do chính phủ dựng nên chỉ có một và một mụcñích duy nhất là bắt người dân quy phục, và tuân thủ vô ñiều kiện bất kểchuyện gì mà nhà cầm quyền muốn dù là chuyện ngông cuồng vô lýnhất. Mặc dù vậy, ñể lừa phỉnh trong nước và quốc tế họ luôn luôn ra rả


32 of 150 12/24/2009 3:14 PM

không ngừng là họ vì dân và do dân.

Những ñịnh luật khoa học, những cấu trúc thực tiễn của một nền kinh tếñều bị khinh thường. Niềm cả tin bất khả bại cũng như tinh thần vô tráchnhiệm của lãnh ñạo làm cho những ñịnh chế Lập Pháp và Tư Pháp trởnên vô dụng. Những tai hại ñó, dưới hiện tượng siêu hình, trở lại ñiềukhiển mọi sinh hoạt kinh tế chính trị: ñó là quy luật của sự ñổi thay ñổi.Người cộng sản thường hay hãnh diện về những cái biết duy vật biệnchứng về sự thay ñổi mà họ rao giảng cho hàng tín ñồ của họ. Nhưngtrên thực tế họ ñếch cần ñến nó. Họ chỉ biết dựa ngửa trên chiếc ghếbành của lãnh ñạo, tuyên phán những câu tuyệt vời là sẵn sàng chết nơinào mà ðảng ñã ñặt họ ở ñó. Mọi xúc phạm (ñến chỗ ngồi của họ) sẽnhanh chóng biến thành một cuộc ñấu tranh giành quyền lực ñầy hungbạo, ñặc biệt là ở những chỗ ngồi cao cấp; kẻ nắm ghế quyền lực khôngdễ dàng tự ý nhường ghế cho ai! Vì thế trật tự kiểu lão làng là chỉ thịhành ñộng cho những người cộng sản. Nhưng trong kinh tế, sản xuất vàthương mãi, chính tính ù lì không thay ñổi này ñã gây ra những phiềnphức ñầy tai hại. Trong một thế giới hiện ñại, nơi mà cuộc cách mạngkhoa học kỹ thuật ñã phát triển tột bực, những phương thức sản xuất,giao thông, viễn thông, tin học, sự chuyển dịch của con người và hànghoá, tất cả mỗi ngày mỗi thay ñổi nhanh chóng. ðã phải mất mấy ngànnăm con người mới biết ñịnh cư ñịnh canh trong nông nghiệp và cho loàingười phát triển tiến lên; phải mất mấy trăm năm ñể con người khámphá ra nguồn năng lượng mới khởi ñầu cho nền văn minh máy móc, chophép kỷ nghệ ñược phát triển dưới nhiều hình thức. Khoa học kỹ thuậtñã mất chừng ba thế kỷ ñể khám phá ra những bí mật của thế giới vĩ môvà thế giới vi mô, khám phá ra những nguyên liệu mới khó tin nhưng ñầytuyệt vời, bảo ñảm cho một chiến thắng tuyệt vời trên ñiện tử và xử lýthông tin. Một triết gia người Hy Lạp ñã ñưa ra một hình ảnh gây ấntượng sâu sắc về tính thay ñổi của sự vật khi nói “Con người không baogiờ hai lần tắm cùng một nước sông”, ngược lại người cộng sản cứ khưkhư chối bỏ không chấp nhận sự thay ñổi, luôn luôn bảo vệ tính “liêntục” của các ñịnh chế kinh tế và chính trị của họ, ñồng thời bám rễ luônvào chỗ ngồi của mình.

ðối diện với một hoàn cảnh như thế, làm sao tôi có thể góp sức gì choPhong Trào Trăm Hoa ðua Nở? Tôi sẽ không tham gia bàn cãi về nhữngvấn ñề lớn. Tôi sẽ chú tâm vào những ñiều chi tiết nhưng ñó là nhữngtiêu chuẩn của một nền dân chủ: Tôi mong rằng những kẻ lạm quyềnnên bớt khắt khe, ñừng bịt họng Mặt Trận Tổ Quốc, rằng họ nên chấmdứt việc ñòi Thẩm Phán phải hỏi ý kiến xin chỉ thị của ðảng cho những viphạm Luật hay những án hình sự. ðối những chuyện nhỏ nhặt cần chiphải ồn ào, như người ñời thường nói. Tôi không phải là một chiến sĩ, lạicàng không phải là kẻ bạo gan. Tôi không có một chút thich thú gì vềchuyện xung ñột, nhất là khi một thanh kiếm gỗ phải chiến ñấu với thanhkiếm sắt. Những ñồng nghiệp khác của tôi ở ðại Học như Giáo Sư ðàoDuy Anh, sử gia và là một nhà Trung Quốc Học, triết gia Trần ðức Thảo,nhà phê bình văn học Trương Tửu cùng dấn thân trong cùng khuynhhướng dân chủ và cùng giữ mình cẩn thận ñối với những người cầm


33 of 150 12/24/2009 3:14 PM

quyền mà ai cũng biết là nổi tiếng ñao phủ, tàn bạo thời trung cổ, tất cảñều giấu mình thô thiển dưới danh nghĩa “ñấu tranh giai cấp”, chiến ñấucho chủ nghĩa Marx.

Giới sĩ phu Việt Nam, nhất là ở Hà Nội, ña số - ít nhất là những ngườicầm bút và còn quan tâm ñến tự do và liêm sỉ của người trí thức, kể cảnhững nhà văn còn trong bộ ñội – Bộ ðội, như ñã từng ñược biết, làthành trì của tinh thần cách mạng trong sáng và chính thống - ñồng tâmñứng lên theo tiếng gọi của dân chủ và tố cáo sự bạo ngược ñối vớinhững sinh hoạt trí thức.

Về sau này, Việt Nam còn nghe ñược những tin khủng khiếp ñộng trời vềvụ tàn sát dã man của Hồng Vệ Binh bên Trung Quốc do nhà cầm quyềnra lệnh.

Những tin tức nhận ñược ở Việt Nam cho thấy cuộc “Cách Mạng VănHoá” chỉ ñơn thuần là một cái bẫy ñưa ra ñể thanh toán những kẻ thùcủa chế ñộ Mao. Nạn nhân, dĩ nhiên, là bao gồm giới trí thức ñã quángây thơ tin vào lời nói của bọn cầm quyền ñộc tài và ñã hát lên bàithánh ca dân chủ hiến dâng cho giới chức quyền của của Vương QuốcThiên Triều, và gồm cả những người cộng sản với một quá khứ không tìvết luôn sẵn sàng quy phục dưới thế lực của ðại Vương. Từng bầy VệBinh ðỏ tràn khắp ñất nước, sôi sục hận thù với những kẻ thù của ChủNghĩa Xã Hội, phát tiết sự hung bạo cuồng tín tấn công khắp nơi chỉ bằngvào những lời hứa thần kỳ của lãnh ñạo. Chúng tấn công những người vôtội không phương tiện tự vệ, những nạn nhân của những những tên sátnhân ñầy mặc cảm tự ti mà sự ñiên tiết và tàn bạo luôn ñược nhà cầmquyền khuấy ñộng. Máu ñã ñổ thành dòng, nhân dân Trung Quốc ñãphải ướt chân ñể vượt qua những cơn thuỷ triều ñỏ màu máu, mắt củahọ ñỏ lên màu ñỏ của những lá cờ, biểu ngữ, cờ hiệu ñang hể hả tungbay trên những nóc nhà và trên những buyn ñinh. Nhưng khi cuộc diệtchủng ñến thời kỳ cuối, không còn ai ñể cắt cổ, thì bọn Vệ Binh ðỏ lại tớiphiên mình gục ngã dưới lằn ñạn của những khẩu súng máy ngã nhàovào những chiếc mồ chung, cũng từ lệnh ban ra từ những tên quỉ dữkhông còn muốn giữ lại một nhân chứng sống nào cho tội ác của chúng!Qua thế giới bên kia, nạn nhân và kẻ giết người sẽ gặp nhau và cùngkhóc những giọt nước mắt ñắng cay với ảo tưởng ñã chết và một niềmtin bị phản bội. Cách Mạng Văn Hoá ñã buông màn phủ lên cái chết củanhững người có văn hoá và lên cái chết của chính cái gì gọi là Văn Hoá.

Ở Việt Nam, người ta bắt ñầu vụ xử án liên quan ñến những người viếtvăn, làm báo, thầy giáo mà lý do duy nhất là họ dám giễu cợt trên cái kỳquặc và nực cười của những người cộng sản. Họ bị kết án là ñã bắn mũitên vào trí tuệ của lãnh ñạo, của lực lượng vũ trang. Những kẻ cứng ñầungoan cố này bị kết án là chống ðảng và làm nhiễm ñộc Cách Mạng.Nhưng trong kho công cụ trấn áp lại không có loại văn bản nào nói vềmấy tội trên. Mặc kệ, họ có thể làm ra ngay một cái. Nhưng văn bản ñểáp dụng biện pháp trị tội lại không thể có hiệu lực hồi tố. Như trong thờikỳ Thượng Cổ, luật pháp là ñiều bí mật mà các Pháp Sư và quan toà


34 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nắm ñộc quyền. Không còn gì kinh hoàng hơn là Nhà Nước Cộng Sản ñãvực dậy những thứ ñã thành quá khứ từ hàng ngàn năm nay ñể nhảyxổm lên trên Luật Pháp và dùng nó duy nhất là ñể cô lập, tiêu diệtnhững người mà họ nghi là có tư tường xét lại chống ðảng, cóc cần biếtñến cái gì là công lý và công bằng! Tại sao mọi người phải quan tâm ñếnchuyện văn bản trong khi quyền lực chỉ ở trong tay một kẻ ñộc tài?

Một logic như thế chỉ cho thấy mùi vị của một thứ luật rừng, của nhữngbộ lạc rừng rú. Có luật gia nào trung thành với thiên chức của mình lạichịu ñánh mất lương tâm, chịu nén cơn thịnh nộ ñể làm vui lòng nhữnglãnh ñạo chính trị mà họ ñang ñợi mong những ñiều kỳ diệu? Nhưng thờinào, bao giờ cũng có kẻ sẵn sàng ñứng ra làm công việc hèn hạ kết ánnhững người trí thức mà chính họ cũng thừa biết những người này là vôtội ñối với Luật Pháp. Tên quan toà ñó, tiêu biểu nhất cho loại người camtâm làm ñầy tớ. Và ñây là chân dung của loại thẩm phán ñó.

2Ông quan toà Việt Nam

Ông ta sinh ra ở một thành phố mà nơi ñó ñã sản sinh ra bao nhiêungười ñi làm Cách Mạng. Trong thời ñại ngày nay ở Việt Nam, tinh thầnñịa phuơng trở nên mạnh mẽ. ðịa phương nào cũng khoe khoang vềnhững sản phẩm, tài nguyên thiên nhiên, những thành công về nôngnghiệp, thủ công mỹ nghệ, nền công nghiệp ñang khởi sắc, và dĩ nhiên lànhững nhân vật tài ba của mình. Trước ñây, ñiều nhấn mạnh là nhữngnhà thơ, những tướng soái hay những công thần ñã phụng sự ñắc lựccho triều ñình và cho dân ñịa phương. Ngày nay, cách làm thì khác ñi,người ta tán dương những giá trị Cách Mạng, những “anh hùng” ñượctôn lên thành “Trời” và ñã có ñược tới những ba mươi tuổi ðảng. Mỗinăm, Trung Ương ðảng mời họ dự những buổi lễ chính thức, và ít nhấtmột lần, những người cùng quê quán lại cùng nhau họp mặt thân hữu vàñôi khi chè chén với nhau.

Hắn có một khuôn mặt gầy với hai gò má nhô ra chai cứng khắc khổ. ðôimắt thiếu tinh anh với nụ cười gượng gạo không chút vui vẻ. Hắn gầynhư một nhà tu khổ hạnh, dường như là hậu quả của một ñời sống thiếuthốn vật chất, không phải ñể hắn ñược sinh ra ñể dễ dàng tán gái màchỉ ñể hắn chỉ có lo học và thức ñêm ñể học. Người ta cho rằng hắn ñãcùng ñồng hành với những luật gia ñã sưu tập bộ sách Luật Dallos andSirey. Mặc dù còn trẻ tuổi, nhưng hắn ñi ñi lại lại với vẻ mặt khó khăn vànghiêm chỉnh của một quan xử án thời Trung Cổ. Thầy bói có thể tiênñoán là tương lai hắn sẽ là một quan Toà: chưa bao giờ người ta thấyhắn không mang theo một chiếc cặp da ñựng ñầy giấy và sách! Hắn họcgiỏi và ñã lấy một bằng Cử Nhân Luật.

Thời hắn tốt nghiệp, ña số bạn bè chọn làm việc trong chính quyền thực


35 of 150 12/24/2009 3:14 PM

dân và ñặc biệt là thành những kiểm soát viên hay thanh tra Thuế Vụ,thư ký Toà Sơ Thẩm hay Toà Phúc Thẩm trong hệ thống Tư Pháp củaPháp. Với những công việc ñó họ hưởng mức lương bổng hậu hĩnh, sốngở các thành phố và sống một cuộc ñời sung sướng. Ông quan của chúngta lại chọn ñi làm quan cho Triều ðình, có thể ít tự do hơn nhưng lạihưởng lợi tức nhiều hơn nhờ hối lộ từ ñám con dân mà ông ta quản lý.

Dĩ nhiên, nghề làm quan triều ñình tuy bị báo chuyên châm biếm PhongHoá và Ngày Nay tha hồ giễu cợt cũng mang lại ñôi vẻ uy danh, khôngphải vị bị giễu là “cha mẹ của dân” mà là do những lợi ích của giàu sang:một biệt thự sang trọng ở Hà Nội, một chiếc ô tô mới tinh, chiêu ñãikhách ở những nhà hàng Tàu lớn ở phố Hàng Buồm, những buổi tiệctùng ở những hộp ñêm mà những cô nàng dễ dàng và trẻ ñẹp tự gọimình là “ca ve” sẵn sàng cung ứng những bản nhạc không gì khác hơn lànhững bản nhạc của thân xác trần truồng!

Vì thế, người anh hùng của chúng ta tự biến mình thành mệnh quan củaTriều ðình, chấp nhận cứng ñầu không ngán búa rìu báo chí, bỏ túi ñầyphẩm vật hiện ñại và tham gia một giai cấp mà phẩm trật và khuôn phéplà một chuyện ñáng phiền và ngay cả nhục nhả. Người ñời tin rằng ôngta chọn ra làm quan là vì hám lợi và khát quà hối lộ. Dường như hắn tañã bỏ lại sau lưng làng huyện của hắn những tiếng thơm của những ôngquan ngày xưa ñầy trung chính. Vì lẽ nào mà hắn chọn làm quan choTriều ðình? Nhưng có cần phải tìm hiểu tại sao không? Cái chính yếuñáng quan tâm và sau này cũng sẽ ñược nhắc lại nhiều lần là sự việcông ta là một viên quan của Triều ðình Huế.

Sự thành công của Cách Mạng ñánh tiếng chuông cáo chung nền phongkiến. Ngôi vua của Bảo ðại sập ñổ trong sự dửng dưng của mọi người.Vai trò quan lại chết theo, không người thay thế, toàn bộ quan lại sâu bọcũng sụp ñổ. Ông quan “cha mẹ của dân” cố làm mọi người quên mình,sau khi ñã cưỡng ñoạt bao nhiêu là tiền của “con” dân, ñã tỏ ra baonhiêu công bộc tôi tớ cho cấp trên người Pháp và Việt Nam. Sự thay hìnhñổi dạng nhiều khi thật lạ lùng.

Ông luật gia của chúng ta lột xác quan triều ñể chọn tham gia Toà Áncủa nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà. Chọn lựa của ông ta thật ñầy ýnghĩa và cho thấy một vài góc cạnh của tâm hồn: khao khát uy quyền vàsức mạnh dưới hai khía cạnh: tuân phục kẻ trên, chà ñạp kẻ dưới.

Từ khi ông ta ñược bổ nhiệm làm thẩm phán của Toá Án nhân Dân, tôicó nhiều dịp cãi trước mặt hắn, trong những vụ án dân sự lẫn hình sự.Tôi không bỏ một cơ hội nào ñể nắm bắt những nét cá tính: tôi ñể ýnghe một vài giọng ñiệu của ông ta, cùng lúc những lúc nhíu mày, lúcquắc mắt, tất cả những thứ ấy làm tôi nghĩ ñây là người nghĩ nhiều vềbản thân và khinh khi những ai không có trình ñộ trí thức và xã hội nhưông ta. Trong một vài lần găp lãnh ñạo chính trị khá cao mà ông ta chờnhận chỉ thị, tôi thấy dưới bộ mặt tỏ vẻ tôn kính là những kiêu hãnh cánhân ñang giấu mặt; ông ta cảm thấy mình cao hơn người ñối thoại và


36 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thường là do những câu trả lời bén nhạy của ông ta quá ñủ ñể cho thấynhư thế. Hắn có tư cách và cá tính, và không cho phép ai chà ñạp lênñó. Có thể, như trong vở kịch La Bruyère, ông ta phải hạ mình ñể phụcvụ cho những kẻ không thể ngang hàng với mình. Hắn bị tấn công cùngmột lúc cả hai thứ mặc cảm tự ti và tự tôn, làm cho hắn trở nên thùnghịch với các ông lớn và hận ghét các ông nhỏ. Hắn che giấu cái quyềnuy của hắn trước các ông lớn nhưng lại ra quyền ñối với các ông nhỏ.ðược bổ nhiệm làm Thẩm Phán Toà Phúc Thẩm và trong khi chờ ñược ñilàm Thẩm Phán Toà Án Tối Cao hắn nén lòng chận cơn khát một vinhquang hạng ba nên ñã gia nhập ðảng Xã Hội, một ñảng ñược lãnh ñạoCộng Sản ñẻ ra ñể lường gạt dân chúng trong nước và quốc tế, hầu cócái môn bài “ña nguyên” rẻ tiền ñể tập hợp giới trí thức vào ủng hộ lýtưởng cộng sản. Hắn cũng ñã thành công kiếm ñược chức Tổng Thư Kýcủa ñảng Xã Hội phân bộ Hà Nội và làm ñại biểu cho ñảng này trong banChấp Hành Trung Ương Mặt Trận Tổ Quốc Hà Nội. Với tham vọng và cơhội chủ nghĩa hắn vẫn không làm sao thoả mãn ñược với những chức vụ“to lớn” mà hắn ñang có, cũng như một loại người bắt cá hai tay ñể rồichẳng ñược con nào, hắn bám ñuôi các nhà lãnh ñạo nhưng cũng chẳnghưởng ñược một ban bố hay che chở nào.

ðảng Cộng Sản rất khôn ngoan sắc sảo: trong chính sách Hoà Hợp DânTộc mà họ chủ trương qua trung gian của Mặt Trận Tổ Quốc, tất cả ñểche ñậy một mục tiêu thầm kín nhưng với biểu lộ bề ngoài là rộng lượngkhoan dung; họ tự kềm chế ñể tránh việc làm cho cả một tầng lớp quanlại trở thành kẻ thù không ñội trời chung với họ. Họ ban phát cho mấyquan một chút vuốt ve, một vài nụ cười thân thiện ñể mấy quan yên lòngvà thậm chí bổ nhiệm một vài quan vào những chức vụ công quyền chínhthức. Họ sẽ không thể kiếm ñược những tôi tớ nhiệt thành hơn là nhữngtay có một quá khứ “tì vết” và những kẻ chỉ có một nhu cầu thúc bách làñược chuộc lại “lỗi lầm” trong quá khứ. Không người ñàn bà nào có thểtỏ mình là người ñoan trang hơn là những cô gái già. Một khi ðảng ñãnắm chắc sự hiến dâng tận tụy của ñám người ñoan trang kiểu gái giàñó, xem như ðảng ñã mở rộng tầm nhìn, sự ñộ lượng bao dung hoàntoàn không có thành kiến và ý ñồ trừng phạt trả thù.

Nhưng kẻ ñược nghe câu “chúng ta hãy làm bạn với nhau…” thật khôngcảm thấy an lòng. Vì vậy, ñể giữ cho mình chút tự trọng và ñể ñảm bảoñược chủ mới tin tường, hắn chơi trò hàng hai: ñộc tài trước công chúngvà khúm núm xum xoe những khi gặp cấp trên. Hắn càng tỏ ra quyền uyở chốn công, thì hắn lại càng khúm núm ở nhà riêng của ai ñó. Nhưnghắn không thể lường gạt ai, kể cả hắn.

Ông quan Toà nhà ta ñã làm cho mình ñược mọi người biết ñến qua mộtvụ xử án quái lạ duy nhất ñược biết trong lịch sử ngành tư pháp vănminh ngày nay. Một ít lâu sau khi tiếp quản Hà Nội, các lãnh ñạo cao cấpñã cho lệnh ñưa ra toà ñể kết án một giáo sư dạy văn ñã ñầu ñộc tâmhồn sinh viên vì ñã giảng dạy bài văn có tên là “Sự Cách Ly”(“L’Isolement”) của nhà văn người Pháp Lamartine. Ngàn xưa từ thờiSocrates, ai cũng biết là, khi nhà cầm quyền muốn bắt kẻ sĩ nào ñó uống


37 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thuốc ñộc thì chỉ cần gán tội cho họ là ñã ñầu ñộc tuổi trẻ. ðảng CộngSản ñã vực dậy một thủ ñoạn ñã dùng hai ngàn năm trước. Trong mọithời ñại, kẻ ñộc tài luôn kiếm cách xếp ñặt nhân dân theo khuôn mẫu họmuốn, ñặc biệt là giới trẻ là những kẻ ñang nắm giữ tương lai. Tất cảñường lối giáo dục ñều phát xuất từ ñường lối chính trị chính của họ nhưlà một hệ luận ñương nhiên. Học ñường phải là nơi ñào tạo những ngườimà sau này phải chăm lo cho ñường lối của nhà cầm quyền. Mọi chệchhướng trong giáo dục cũng ñồng nghĩa là ñi sai ñường lối chính trị màlãnh ñạo ñã ñưa ra.

ðây chính là cái logic của mọi chuyện! Nhưng ñiều thảm khốc ở ñây làcái logic như thế lại phải cưu mang một cái gì ñã lạc hậu nặng nề hơnhai ngàn năm nay. Có ai dám tuyên bố là Chủ Nghĩa Cộng Sản là chỉmang lại tàn phá trong quá khứ? Tôi không ñặt vấn ñề một cách chủquan là giáo dục là ñể cho nhà nước hay cho con người? Tôi nhấn mạnhở ñây, duy nhất trên sự kiện là nền giáo dục cộng sản tự cho mình cáibổn phận ñào tạo người cho nhà cầm quyền, sao cho người ấy hết lònglàm việc cho chính quyền và tất cả phải làm sao cho giáo dục ñạt ñượcñiều ñó.

Trong những ñiều kiện ñó, con người ñược ñào tạo bởi nhà cầm quyềnchỉ là một công cụ ñể thi hành những chính sách cầm quyền và không làgì khác hơn. Người ta tự hỏi ñây là thứ chủ nghĩa xã hội loại gì mà khôngai thấy có bất cứ nơi ñâu nếu có chăng là ở trong trí tưởng tượng củanhững nhà lý luận. Mặc kệ! Những nhà lãnh ñạo hãnh diện với chủ nghĩathực dụng và chủ nghĩa duy vật của mình, phê phán chủ nghĩa duy tâmdưới mọi hình thái, ñã vận dụng trí tưởng tượng của mình mà xây nênmột hình mẫu chủ nghĩa xã hội. Bằng cách chiết xuất vô tư ñủ thứ lýthuyết, họ nhồi nhét vào một hình mẫu con người xã hội chủ nghĩa vớiñủ thứ nết tính tốt ñẹp: cứ ñọc những văn kiện lập pháp, những thôngtư hành chánh, ñủ thứ văn bản mà từng ñoạn văn dài dành ñể ca tụngchủ nghĩa cộng sản ñang lang thang trên thiên ñường của ảo tưởng.Trong những ñiểm ñặc trưng của con người xã hội chủ nghĩa của ngàymai của họ, ñiểm nhấn mạnh là niềm vui sống, lạc quan chủ nghĩa. Nếusự thật là thế, là chủ nghĩa xã hội mang ñến hạnh phúc cho người dânthì quả là họ ñã ñược thăng hoa trong cuộc sống với thứ chủ nghĩa lạcquan. Các nhà lãnh ñạo ñã có thấy chăng là ñời sống trong chế ñộ XãHội Chủ Nghĩa của họ hiện ñã trở nên ủ ê ảm ñạm, con người bị trói cộtdưới sức nặng của bao nhiêu cấm ñoán và thiếu thốn, kéo dài nhữngngày tăm tối và họ ñang bị ñẩy vào buồn tủi và vô vọng? Mặc dù với ñủmọi chuyện, nhưng có một chuyện không chối cãi là dưới mắt người cộngsản, sự thất vọng, thờ ơ hay bi quan là những chứng cớ tiêu cực về tinhthần, chệch hướng về chính trị, phản ñộng và có ý chống phá CáchMạng.

ðiều bất hạnh là một ñã khi nắm ñược chính quyền và ñang chờ thời cơñể tiến hành những cải tổ, lãnh ñạo mới tuyên bố sẽ giữ nguyên trạngmọi việc như cũ. Khi những thành phần ưu tú và một số công chức cũ bỏra nước ngoài, những người còn lại vẫn giữ nguyên chức vụ và tiếp tục


38 of 150 12/24/2009 3:14 PM

hưởng mức lương cao như ngày trước; chính chuyện này ñã gây nênnhững xung ñột giữa những kẻ “hợp tác” (với Pháp) và những người củaKháng Chiến. ðó là trường hợp các giáo chức. Giáo viên dạy Khoa Họcthì không sợ gặp vấn ñề vì lẽ Khoa Học không có gì gọi là mang tínhphản ñộng. Trong khi ñó, giáo viên dạy Văn vẫn tiếp tục dạy thơ văn vìchương trình giảng dạy vẫn chưa thay ñổi. Vì Lamartine là bài khởi ñầucủa một số tiểu thuyết lớn, nên ông giáo nhà ta không thể nào loại bỏ nótrong chương trình học. Vì thế ông giáo bị kết án giải trình rằng phân tíchcuốn Nỗi Cô ðơn (Isolement) của Lamartine thấy diễn tả tình trạng suysụp tinh thần, bất mãn chán chường của ñời sống từ khi có cuộc CáchMạng (Tư Sản) 1789, và trong nỗi chán chường và cô ñơn tác giả thiênvề một ñầu tranh cho một thế giới mà ông ta tìm ñược hy vọng và tìnhyêu...

Trong thời ñó, khẩu hiệu tuyên truyền là “kẻ thù vẫn còn khắp mọi nơi,tay sai của nó vẫn còn ở khắp nơi”. Việc duy trì an ninh ñòi hỏi một ñềcao cảnh giác cao ñến mức báo ñộng, việc gửi những tay công an mậtvào tất cả những cuộc hội họp, cũng như việc trưng dụng những tay làmmật báo nghiệp dư hay tự nguyện liên tục rảo quanh các con ñường, vỉahè, vườn hoa hay công viên công cộng, trong những quán cà phê, rạpchiếu bóng hay nhà hát, nhà nghĩ hay những toà nhà công cộng… Tất cảthư tín cá nhân ñều ñược ghi danh sách và kiểm tra, kiểm soát thư tínxảy ra ngày ñêm, tất cả các máy thu thanh cá nhân ñều ñược theo dõinhất là vào những giờ mà các ñài phát thanh nước ngoài hoạt ñộng.Trong công sở, ngoài những người mặc ñồng phục, còn có những phòngchứa ñầy do thám tai giương to, mắt mở lớn. Những giao tiếp giữanhững người với nhau, nhất là với người nước ngoài là ñối tượng ñươcñặc biệt kiếm soát và không ai ngạc nhiên khi thấy thư từ gửi cho mìnhtự biến mất trên ñường ñến nơi nhận. ðối với những tay mật thámchuyên nghiệp, ñược ñào tạo bài bản và có ít nhiều kinh nghiệm thìngười bị theo dõi rất khó nhận biết, nhưng ngược lại với những taykhông chuyên, nóng lòng kiếm công ñể lập với cấp trên ở ñịa phương thìrất dễ biết và chỉ cần một hai mưu mẹo là có thể chơi chúng nó ñượcrồi. Cả Hà Nội là cảnh tượng một ñám hình nộm hay là một sân khấuñang có những người ñang khoa chân múa tay với ánh mắt bất ñộng,diễn tuồng trong câm ñiếc, như những người máy cử ñộng ñược là nhờnhững chiếc lò xo gắn bên trong. Nhưng ñằng sau bức màn sân khấu,ñằng sau góc nhà, ở góc vỉa hè, trong những câu chuyện giữa hai người,những ñiệu bộ châm biếm giễu cợt ñã xuất hiện, ñể trả thù cho nhữngngày sống không ñược nói và phải luôn sống với quán tính cẩn thận dèchừng, như khám phá ra những ñiều quái gỡ, rồi bật phá ra cười bằngcách bắt chước giọng ñiệu hay cung cách của nhà lãnh ñạo.

Trong các ðại Học, trong các phân khoa, trong mỗi lớp, trong mỗi buổihọc, suốt cả năm, trong ñám sinh viên luôn có những tay làm do thám.Có hơn một giáo viên thuộc thành phần kháng chiến lo theo dõi các ñồngnghiệp, bất kể những người này thuộc thành phần “hợp tác” hay “khángchiến”, tố cáo với thẩm quyền trực tiếp về những cái gọi là những sailầm tư tưởng, những chệch hướng mà các giáo viên ñã từng ăn lương


39 of 150 12/24/2009 3:14 PM

của chính phủ ðông Dương và nay vẫn còn tiếp tục hưởng lương củachính phủ Cách Mạng. Họ, những giáo viên thuộc thành phần “khôngkháng chiến” bị khinh khi chỉ vì họ không có một chút hy sinh nào choKháng Chiến trong thời kỳ bí mật, họ trở nên ñối tượng ganh ghét vì mứcsống họ cao so với người khác. Chuyện bất công như thế nên ñược chấmdứt. Khi mà ðảng và Nhà Nước cần phải tránh bị mang tiếng là tiền hậubất nhất không biết giữ lời, một số tay “cựu hợp tác” ñã ñược ðảng muachuộc “thông cảm” mà tự ý ñề nghị phải “công bằng” với tất cả về chếñộ lương bổng. Như thế làm thế nào mà lãnh ñạo không cảm ñộng bởimột thỉnh cầu ñúng ñắn, phải lẽ và chân thành như thế, nhất là lại nằmtrong chính sách hoà hợp dân tộc của Mặt Trận Tổ Quốc? Mặc dầu giúpKho Bạc Nhà Nước lúc nào cũng thiếu hụt, tiết kiệm ñược chút tiền vàmặc dù có sự cằn nhằn của các người ñược ưu ñãi trước ñây, và ñặcbiệt là các bà từ nay phải thắt lưng buộc bụng, bầu không khí trở nênhân hoan: Nhà Nước tiết kiệm ñược một giọt nước trong biển cả củathâm thụt, người xuất thân “kháng chiến” từ nay thấy ñược một chútcông bằng, người thuộc chế ñộ cũ, sau những chịu ñựng từ hôm mồng 4tháng 8, từ ñây có thể ngẩng mặt cao và xem mình ñứng ở thế ngangtầm với các ñồng nghiệp xuất thân kháng chiến.

Trong hoàn cảnh ñầy hân hoan như thế, cuộc xử án vị giáo viên dạy Vănbị kết tội là ñã làm hư hỏng thanh niên và ñầu ñộc tâm hồn họ kắt ñầu.Kẻ bị kết án ñược khuyên là không nên tìm luật sư biện hộ cho mình vì lẽmột luật sư giỏi, nổi tiếng là rất hiếm hoi, mà ngay có ñược một, thì ôngta cũng là một loại người cứng cựa ñối với những người cộng sản, nhữngngười ñã từng có những kinh nghiệm kinh hoàng với luật và những luậtsư thời trước.

Cho ngay ñến những người không thường có thói quen suy nghĩ sâu trênmột vấn ñề, mọi người ñều cảm thấy ý nghĩa của một vụ án như thếnày. Nó nhắm biểu diễn cho những người tham dự phiên toà thấy mộtNhà Nước rất nghiêm chỉnh trong việc ñiều hành luật pháp một cáchcông bằng. ðây là một mẫu mực trong việc ñiều hành của chính phủ vànhững việc hành chánh sáng tạo bởi chủ nghĩa Cộng Sản, mà theo ñó tấtcả những sinh hoạt chính quyền là ñể giáo dục quần chúng và hướng họñến việc tôn thờ ðảng Cộng Sản, tôn thờ những kẻ lãnh ñạo ðảng vàchủ nghĩa Cộng Sản mà họ tự là người ñại diện. Những ñiều luật và nghịquyết ban hành, những văn bản phổ biến ñến tất cả các cơ sở giáo dục,từ cấp Tiểu Học ñến cấp ðại Học, những buổi hội thảo công cộng donhững diễn giả chuyên nghiệp hướng dẫn, những bài xã luận, nhữngcuốn sách ñược xuất bản, những phiên toà, những cuốn phim ñượcchiếu, những buổi mít tinh ñược tổ chức, những tuyên bố ñưa cho báochí, tất cả ñều phải ñặt mình vô ñiều kiện và tuyệt ñối, hiến thân trọnvẹn vào ñường lối chuyên chế của ðảng, một ñảng không giống bất cứñảng nào mà phải là ðảng với chữ ð luôn luôn ñược viết hoa. Tất cảnhững người ñi kháng chiến trong thời kỳ bí mật ñều hiểu ñược rằngmuốn ñược vào ðảng, họ cần phải sẵn sàng hy sinh tất cả, nếu cần phảilàm tội ác cũng phải làm. Mỗi người ñều phải trải qua những ngày tậphuấn rồi tái tập huấn theo một khuôn ñúc ñã ñược ñịnh sẵn. Trong thời


40 of 150 12/24/2009 3:14 PM

gian ñó họ ñược khai tâm học tập, họ không cần ñếm xỉa gì ñến nhữnggiá trị nhân bản, chỉ cần chuyên chú vào việc tôn thờ một vị chúa tể duynhất mà cái tên ñược người ta dựa vào ñể sinh ra những ý tưởng kinhhoàng và làm những việc nhơ nhuốc nhất ñều ñược cho phép! Con ngườibị biến thể, tự biến mình thành những người máy ñem tất cả tâm trí vàlinh hồn ñể phụng sự cho chiến thắng của bản năng và thú tính, hayñúng hơn là sự chiến thắng của sự thấp hèn và ghê tởm.

Những người kháng chiến ñều biết trước diễn tiến của vụ án. Họ ñều biếtvị chánh án của phiên toà là người có một quá khứ nặng nề của một viênquan của Triều ðình; và mặc dù ông ta ñã thành tâm một cách khôngchối cãi, nhưng chưa bao giờ ñạt ñược những vinh dự mong muốn, rầu rĩvà mụ người trong cái tầm thường dù ñã ñược mạ vàng sáng láng. Khiông ta ñược bổ nhiệm làm thẩm phán xử án, ông ta như bị xâu xé bởimột mâu thuẫn nội tâm. Một mặt, sau những năm học Luật, tốt nghiệpvà ñi làm quan, ông ta có ñược một sự cân bằng nào ñó về kiến thức vàý niệm ñạo ñức trong bản thân. Nhưng ông ta lại muốn cái “tội ác” ngàyxưa ñược tha thứ theo như cái nhìn của những người Cộng Sản – chohắn có lại một sự “trinh bạch” ñể ñược gia nhập vào giòng người sạch sẽvà trắng ngần hôm nay, ñể ñạt tới một tương lai huy hoàng ở ngày mai,phù hợp hơn với khát vọng và tương lai của mình. Ông ta là hình ảnh củamột con giun ñang quằn quại mà không biết mình nên tiến hay lùi. Khởithuỷ cuộc ñời hắn, việc chọn ñi làm quan cho thấy cái chủ ñích thấp hènvà cái ước vọng ác ñức của hắn. Một ông chủ tư bản bóc lột công nhân,ñẩy người này vào nghèo khó, bóc lột họ ñến tận cùng của sức lực.Nhưng một ông quan triều vơ vét tiền của dân, nhẫn tâm trên ñủ thứ tộiác, trên hàng vạn con người trong vùng cai trị của hắn. ðể nịnh nọt,người dân gọi các quan là “cha mẹ của dân”. Nhưng giữa họ với nhau,họ coi ông quan như là một thứ ký sinh trùng của dân. Chuyện cũng dễhiểu khi ông quan còn mang trong lương tâm cái mặc cảm của quá khứ.Ông ta cũng hiểu rằng ñang có nhiều cặp mắt ñang nhìn, không phảiduyên cớ nào khác hơn là ñể “thử thách” khi giao cho ông nắm phiên toàxử tội một người trí thức có tư tưởng chống lại ñường lối của ðảng.Trong tình cảnh như thế, ông quan Toà nhà ta không thể nào xử mộtcách công bằng không thiên vị và phải như Luật ñã ñịnh.

- Bị cáo! Ông có nhận thấy là ông có tội là ñã dạy cho thanh niên củachúng ta một loại Triết lý ñầy thê lương, mất niềm tin, bi quan trong khiðảng của “chúng ta” ñược giao phó trách nhiệm tuyên truyền cho sự lạcquan, hy vọng và vui sống?

- Thưa ngài chánh án, làm sao tôi biết ñược là ðảng ñang dạy về mộtcuộc sống ñầy niềm vui, hy vọng và lạc quan? Theo chỗ tôi biết, nhữngngười làm việc cho chế ñộ cũ ñược chính phủ kháng chiến giữ lại làmviệc chưa bao giờ học hay ñọc bất kỳ ở ñâu là ðảng ñã dạy những ñiềunhư thế. Ngay cả ñiều ñó có thật, tôi cũng ngại rằng một nền giáo dụcnhư thế khó mà ñạt ñược kết quả. Thực vậy, lãnh vực cảm tình khôngphải là ñối tượng nằm trong phạm vi quyền hạn của thế quyền. Những gìxảy ra trong nội tâm của con người nó không biết về những qui luật về


41 of 150 12/24/2009 3:14 PM

logic và lý lẽ, những ràng buộc về luật lệ, công lý và ngay cả về ñạo ñức.Một cảm xúc ñược hình thành, lớn lên, tàn phai rồi biến mất hay tự mìnhbiến thể tùy theo những thôi thúc, kích ñộng hay những tác ñộng bởi thếgiới bên ngoài và tùy theo cá tính chủ quan của con người trong một nềnluân lý, nếu tôi có thể nói thêm về nó, là có liên quan ñến con người khimỗi người thu nhận hay gạt bỏ những gì ñến từ môi trường chung quanhtheo cách riêng của họ. ðây là lãnh vực mà quyền lực muốn áp dụngnhững ñiều răn dạy ñể chứng minh niềm kiêu hãnh của mình thì cũng sẽbuông tay chịu thua. Nhà chính trị có thể mong muốn mang lại cho nhândân hy vọng, niềm lạc quan và vui sống. Nhưng việc làm không ñi ñôi vớilời nói, nếu nhũng thực tiễn không ñi theo những lý thuyết trừu tượng thìchẳng có chuyện gì xảy ra ngoại trừ chuyện làm phù thuỷ bắt ma! Hyvọng không thể có nếu không có lý do nào ñể hy vọng và cũng chẳng cógì ñể mà hy vọng. Lạc quan và vui sống sẽ thấm vào lòng người khi màở ñâu cũng có trật tự xã hội và phồn vinh, có tối thiểu tự do và có nhữngquyền mà một xã hội loài người văn minh ñòi hỏi phải có. Người ta cóthể thành ñiên khùng như lão Don Quichotte khi bị tay Dulchinée mặtmày nhăn nheo, miệng mồm không một chiếc răng lừa phỉnh. Một ngườitrí thức, nhỏ nhoi như tôi, không thể chấp nhận theo ñường lối củaðảng, một ñường lối tạo dựng bằng hy vọng, lạc quan và vui sống. Nóchỉ là một ñiều mong muốn mà sự thành công là tùy thuộc ðảng. Lờibuộc tôi duy nhất ñưa tôi trước vòng móng ngựa ô nhục này không cómột cơ sở nào ñứng vũng. Tôi cho rằng tôi không có tội là ñã làm hạiñến một ñường lối chính trị mà nói một cách bình thường và ñúng ñắn làkhông hiện diện. Cạnh ñó, tôi sẽ rất vui khi ñược cho biết là dựa trênñiều khoản nào của Luật Pháp, những ñiều mà chưa bao giờ có ñể cácông kết án tôi trước Toà?

- Chúng ta ñừng chơi nhau trên chữ nghĩa, ném vào nhau những ñiềunày nọ của bộ Luật Hình. Sự việc ñã hiển nhiên. Có hay không có việcông giảng dạy cho sinh viên tác phẩm Cô ðơn (Isolement) của tác giảLamartine và ca tụng nhà thơ này? Có hay không có việc ông tán tụngnhững vần thơ chán chường, mất hy vọng và bi quan yếm thế và hậuquả là ñầu ñộc tâm hồn của giới trẻ ñã ñứng lên nghe theo tiếng gọi màðảng của “chúng ta” mà ñứng lên muôn người như một ñể xây dựng lạinền Tự Do, ðộc Lập và Tự Hào Dân Tộc?

- Thưa ngài, tôi không học Luật, nhưng bất cứ người trí thức nào cũngñều hiểu là muốn kết án ai ñều phải dựa vào một hay nhiều ñiều Luật vềHình Sự ñịnh rõ tính chất và những ñiều kiện ñể cấu thành tội. Hơn nữahọ cũng biết là chính trị và Luật là hai lãnh vực không giống nhau, giốngnhư giấc mơ và sự thật. Mơ ước là ñiều cho phép nhà chính trị làm khimà những việc làm của họ là nhắm tới tương lai, nhưng Luật là ñược xâydựng vững chắc trên những cơ bản vững chắc, của hiện tại và cụ thể vìnó hoạt ñộng trong hiện tại ñể mà duy trì và xây dựng nên một xã hộiphù hợp với ước vọng của mọi người. Mọi lẫn lộn giữa mơ và thực, giốngnhư trường hợp giữa chính trị và Luật, là một bước nhảy lùi về quá khứhàng thế kỷ.


42 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Lời buộc tội giờ ñây có chút thay ñổi. Tôi không phê phán ñường lối chủtrương của ðảng, nhưng việc tôi ca tụng một nhà thơ mơ mộng, tôi biệnhộ cho tư tưởng chán chường, thất vọng và bi quan, tôi tự nhắc với tôi làngười trí thức có tiếng tăm không làm chuyện ca tụng bất cứ ai, biện hộcho bất cứ người nào. Hai từ ngữ ñó phải ñược lấy ra khỏi trong mọi lờilẽ buộc tội: ñó là một sự lạc ñề không ñúng với ý nghĩa chính thức củahai từ ñó. Có thể nói một cách chính ñáng, ñây là một hành ñộng hạnhục và xúc phạm ñến lòng tự trọng của người trí thức. Ngay khi ñanglúc tán dương, người trí thức tự kềm chế mình ñể không bị bất ngờ vìtán dương dỏm và luôn luôn giữ một sự dè dặt nào ñó. Nụ cười và tháiñộ quỳ lạy không nằm trong nghề của họ, nhưng làm vũ khí của nhữngngười ñã bán rẽ lòng tự trọng ñể chắc mót ñược những lợi lộc tồi tàn.Tôi xin nhắc lại: tôi không tán dương một ai, ngay cả người ấy là ngườiñược mọi người ca tụng. Tôi không ñứng ra bào chữa cho một chủthuyết nào, ngay cả khi có hàng triệu người theo nó và ca tụng nó.Không, tôi chỉ phân tích, giải thích, cố gắng làm cho sinh viên hiểu cáitrạng thái tình cảm mà không một kẻ ñộc tài nào, không một chế ñộ ñộctài nào có thể xoá bỏ, khi mà tác phẩm ấy ñã có mặt hơn một thế kỷnay. Chính trị có thể thực hiện quyền lực của mình ở hiện tại, ñôi khitrong tương lai, nhưng cũng phải chấp nhận là ñối với quá khứ thì khôngthể làm ñược gì.

Vì vậy, tình cảm mơ mộng là một trạng thái của tâm hồn là chuyện ñã cótừ lâu, nếu ngài cho phép tôi có ý kiến, là mọi người ñều có thể chứngminh ñó là một ñiều chân thành, con người ai cũng liên tục mơ mộng choñến một tuổi nào ñó và trong một hoàn cảnh sống nào ñó. Chỉ có nhữngngười cộng sản lão ñời, những người khắc khổ không còn nước mắt mớicho rằng không thể có những giọt nước mắt khốn cùng của loài người,ñể tự nâng mình thành một loại siêu nhân.

Thưa ngài, tôi không tự biện hộ cho tôi, tôi chỉ làm công việc trả lời chosự kết án của ông. Tôi ñã biết trước số phận của tôi: không có ngườinào bị toà án nhân dân xử mà bước ra khỏ ñó ñể về nhà. Tôi có thểnghe buổi xét xử. Tôi có thể ñơn giản nhận tội và nhờ sự khoan hồngcủa ðảng, và với những cố gắng cá nhân, tôi hứa rằng tôi sẽ không từbỏ một nỗ lực nào nhằm cải thiện và làm trong sạch những suy nghĩ củatôi ñể ñi ñúng ñường lối của ðảng. Nhưng tôi mong mõi rằng, ít nhấtmột lần, tiếng nói trung chính của người trí thức ñược nghe ñến, ñể chonhững thế hệ ngày nay và mai sau hiểu chính xác thế nào là một nềncông lý cách mạng.

Cái không cho phép kẻ bị kết án làm là làm thay ñổi một thẩm phánthành một người có cái nhìn thấu ñáo của sự thật, nhất là khi ñó là mộtnguyên quan Triều vừa mới ñược xức dầu thánh cách mạng. Không, conñường ñi ñến danh dự không nằm trong những loại vinh dự ñó, tất cảnhững chi tiết như vậy nó không làm hưởng thêm những ñồng tiềnthưởng còm cõi, không thêm ñược một bổ nhiệm trong hàng chức sắc,nhưng chỉ là nụ cười cho kẻ ñã ban phát cho tên ñầy tớ vừa mới làmxong một công việc ñược chủ giao phó. Thật vậy, có thể là ngược với ý


43 of 150 12/24/2009 3:14 PM

muốn, sau khi ñè nén những ñau ñớn của lương tâm, ngài quan Toà ñãkêu án ông giáo sư bốn năm tù giam.

Trong bốn năm tù ñày trong một nhà tù cách thủ ñô 200 km, người vợkẻ tù kia ngoài chuyện cần mẫn lo cho gia ñình còn phải lo làm thêm, ñãkhông ñược gia ñình giúp ñỡ, nhưng mỗi tháng ít nhất một lần phải ñạpxe một vòng 400 cây số ñể mang cho chồng một ñôi thứ vụn vặt, ñểthông tin cho chồng số phận của những ñứa con, ñể ñộng viên chồngthêm can ñảm mà chịu ñựng thiếu thốn và khổ ñau, vừa hy vọng mộtngày nào ñó công lý, luật pháp và tình người trở lại giữa người vớingười.

Bản án ñó không phải là duy nhất trong hồ sơ của nền công lý cáchmạng, như ai cũng có thể dễ dàng ñoán biết. Sẽ rất lý thú nếu ai ñó tìmñược hồ sơ cũ - nếu có và ñược tàng trữ - của những phiên toà ở thủñô, ở các tỉnh, những hồ sơ, sẽ cho thấy những cách thức mà công lý ñãbị sự bất công chế ngự, thực hiện những vụ án giả mạo, thả lỏng kỷcương bằng những phương cách bất hợp pháp và khủng bố, bằng cáchdùng những tôi tớ mà chính những kẻ này cũng không ñược thưởngxứng ñáng. Và tất cả những chuyện ñó ñược làm nhân danh ðảng vàCách Mạng. Chưa bao giờ trước ñây mà chủ nghĩa Cộng Sản lại bị chínhnhững người ñấu tranh vì nó ngược ñãi như thế.

3Sấm sét báo hiệu cho cơn bão tố

Trên ñường từ Toà Án về và nhiều ñêm mất ngủ sau buổi xử án, tôi tậptrung suy nghĩ về chuyện xảy ra mà ñiểm chính là vấn ñề công luận.ðược sống nhiều năm dài trong xã hội cộng sản và ñã có nhiều cơ hộigặp gỡ giới lãnh ñạo, tôi biết rõ là không bao giờ tha thứ những sơ suấthay thiếu tiên liệu trong khi thi hành nhiệm vụ hay khi thực hiện hànhñộng. Mọi chuyện ñều phải thảo luận, phân tích, nhồi xét nhuần nhuyễnñủ mọi khía cạnh ñể biết rằng việc làm này có thể mang lợi ích gì choquyền lợi của ðảng. Sự tuỳ hứng và cá nhân chủ nghĩa ñược xem là ñiềukinh khiếp, vì vậy tinh thần trách nhiệm sâu sắc là ñược thừa nhận. Rủithay, trách nhiệm tập thể lại biến thành vô trách nhiệm, không ai chịutrách nhiệm cả. Trên tất cả mọi chuyện, cần phải mang ra ánh sáng cáisâu thẳm nhất của vụ xử án này, vụ ñầu tiên trong những vụ xử án kiểunày; trái với những lời tuyên bố của nhà cầm quyền mới là không có trảthù, có thái ñộ thù nghịch hay ganh ghét ñối với những người trước ñâykhông tham gia kháng chiến, họ ñã kết án một giáo viên là ñã ñầu ñộcthanh niên với một triết lý chán chường, vô vọng và bi quan. Cái quantrọng nhất là những tội danh liệt kê bởi chính phủ thì lại không phải lànhững tội công cộng ñược ñịnh trong bộ Luật Hình Sự mà ñó chỉ lànhững vi phạm về ñạo ñức hay chính trị là những ñiều hoàn toàn nằmngoài vòng thẩm quyền của nhà nước. Có phải chăng lãnh ñạo Việt Nam


44 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñã tự nhạo báng chính ñường lối của mình ban hành và ñồng thời nhạobáng luôn dư luận quốc tế! Xem thường cả quốc tế, có phải chăng họñang muốn khẳng ñịnh nguyên tắc là họ có quyền trên mọi chuyện vớisự có mặt của họ ở mọi nơi, có quyền trốn tránh những lời trọng thể màchính họ ñã tuyên bố, khinh thường những thông lệ quốc tế về công lývà giới hạn thẩm quyền của Toà Án? Hay, vì niềm tim mù quáng với vaitrò tối cao của mình, và với tự tin cùng chung một sự dốt nát ñángthương, họ ñã quyết ñịnh giáng một cú lớn ñể qui phục giới trí thức, làmlạnh bớt nhiệt tình ñấu tranh của họ, giảm thấp ñòi hỏi của họ và bắt họim tiếng hay giam mình vào cảnh lưỡi gỗ (nói không ñâu vào ñâu) ñểlàm dễ dàng cho công việc cho những người nắm quyền, thoả mãn niềmkiêu hãnh và mùi vị của chủ nghĩa hình thức, cống hiến cho dân ñịaphương và du khách một màn sân khấu có ñám người trí thức rớt xuốngcùng tầng lớp với họ và cùng hô to trung thành với ðảng.

ðiều nghĩ suy thứ hai mà làm tôi buồn bực nhiều là nhân cách của vịthẩm phán ñược giao trọng trách vụ xử và kết án người trí thức kia. Mặcdù phản ứng về vụ này lan tràn ra khắp nước, ðảng lại phủi tay trongbình thản, phát biểu ñây là chuyện một trí thức bị một trí thức khác xétxử. ðây là chuyện nội bộ gia ñình và tôi hết sức tôn trọng sự ñộc lập củacác thẩm phán, họ có thể nghiêng bên này hay nghiêng bên kia ñối vớivụ án. Thật là một sự ích kỷ tuyệt vời khi biến tất cả những phê bìnhthành câm nín hay biến chúng thành những lý lẽ biện minh cho bản ánmà sự tuân phục chính quyền là không ai mà không biết.

Tất cả mọi người ai cũng biết là, trước ñây, ông thẩm phán ñã chịu làmnô lệ cho hai ñầu: một là chính quyền Pháp và hai là các người Việt Namcấp trên của ông. Ông ta buộc phải dâng biếu quà cáp cho các quanchức ñã bảo hộ ông sao cho tương xứng với ngôi vị của họ, vì thế có thểnói là vô giá! Trong khi lương bổng thì giới hạn, ông ta chỉ còn cách vơvét của con dân ñể trả tiền cho chuyện ñó. Vậy thì, ông ta thò tay vàotúi tiền của những ñịa chủ, ngay cả vào túi của nông dân nghèo làm chohọ càng nghèo thêm ñến chỗ tán gia bại sản, bệnh tật và ñôi khi ñi tớichỗ chết. Một người phải có một tâm hồn xấu xa, phủ ñầy bùn nhơ mớicó thể ñi vào con ñường quan lại, ăn trên sự ñau khổ của người dân vôtội và uống nước mắt của họ.

Ngay sau khi Cách Mạng thành công, ông ta liền cho mình một màu damới, tìm cách gia nhập vào ñoàn Thẩm Phán. Những ai có dịp quan sátông ta ngồi xử án ở Toà Án Hà Nội ñều thấy ông ta ñang bị dằn vật nộitâm chỉ bằng vào cử chỉ và lời nói của ông ấy. Hắn hiểu quá rõ là chủnghĩa cộng sản luôn nung nấu một nhận thức hận thù ñối với giới quanlại ñại diện cho phong kiến và bóc lột, và luôn là kẻ thù của Cộng Sản.Cái lỗi lầm ñã dấn thân vào con ñường quan lại cũng to lớn như tội củabà Eva ñã ăn trái cấm trong vườn ðịa ðàng. ðể chuộc lỗi, ông quan ñãtự nén chặt lương tâm hầu mong ñược chút ân huệ của ðảng. Xử ánmột cách mù quáng những người vô tội bị lãnh ñạo của ðảng kết án vềnhững tội lỗi tưởng tượng không hề có trong Luật Pháp! Nhưng cái lươngtâm bị xâm phạm ñó lại chiến ñấu ñiên cuồng, căng lên trên khuôn mặt


45 of 150 12/24/2009 3:14 PM

hốc hác của ông quan; ông ta không cảm thấy dễ dàng thoải mái dướivô số cặp mắt, săn ñuổi bởi những hồn ma vô hình. Nhưng hắn ñã tựlàm trò hề với mình khi hắn bắt chước những kẻ nịnh bợ mà thốt lênmấy chữ “ðảng ta” từ cửa miệng mình thoát ra rồi vỡ vụn như vỏ trứngbị ñập bởi cái muỗng.

Tiếng sấm nổ vang báo hiệu cho cơn bão sắp ñến. Thủ ñoạn nham hiểmcủa những người cộng sản ñã quyết ñịnh ñể cho một người trí thức bịmột người trí thức khác xử và kết án. ðây là một cuộc huynh ñệ tươngtàn, một trận ñấu gà, nhưng chỉ là trận ñấu của một bên, bên ñược sựhỗ trợ của chính quyền, có quyền lực và luật pháp trong tay ñể thực hiệnmọi ý ñồ, và một bên chiến ñấu ñơn ñộc với tay không với vũ khí duynhất là chính nghĩa và cảm tình của quần chúng. ðảng có quyền có tiếngnói cuối cùng, nhưng sự thắng của họ cũng chẳng tăng thêm uy tín thanhthế hay cũng cố thêm niềm tìn của dân chúng mà họ mong sẽ có ñược.Lý mạnh của con chó sói cũng không làm giảm bớt mối thương cảm dànhcho con cừu…

Tiếng sấm nổ vang trên bầu trời ñầy xáo trộn ñã phát sinh ra một hậuquả trông thấy: một sự chia rẽ ñã xuất hiện, một bên là những kẻ thầnphục vỗ tay tung hô, miệng khô lưỡi gỗ, ngoắc ñuôi mừng. Một bên làhọ, những người cộng sản nắm quyền chiếm nhiều ưu ñãi và ngồi khônglãnh lương, ñược quyền ban bố, ñược quyền chọn chỗ nơi, ñược hưởngnhững chuyến xuất ngoại ñầy tư lợi, ñược ký kết những hợp ñồng mangvề ñầy túi cho phái viên người Việt bất kể việc gây thêm gánh nặng chongành sản xuất mà máy móc lỗi thời ñã bị bỏ hoang từ lâu và thườngxuyên hư hỏng. Chỉ có nhân dân, ñã tả tơi, nay còn phải trả giá cho sựbịp bợm, sự bội tín, trộm cắp ñược thực hiện, hoàn toàn không chịu mộttrừng phạt nào, bởi những kẻ tự xưng và tự vinh danh mình là nhữngngười ñầy tớ trung hiếu của dân. Những người trọng danh dự chân chínhkhác, thuộc thành phần kháng chiến hay không, quay ra ghê tởm cáichất thâm hiểm của những kẻ ñầy tớ của nhân dân ñang hình thành ápñặt một loại bóc lột mới, ñó là sự bóc lột của cộng sản, là những người,mặc dù như thế nào, vẫn ñứng về phía của lẽ phải, của Trời Phật, ThiênChúa. Họ bị sốc vì sự ngu dốt, vừa thật thà vừa nhẹ dạ của lãnh ñạo, vàmột số người ñã xem như cuộc Cách Mạng là thất bại và Nhà Nước làthối nát, ñã tìm ñường ra nước ngoài, nhằm tìm ñến một xã hội có nhiềucông bằng, ñạo ñức và phồn vinh. Ở ñó, họ còn có thể gặp những ngườibiết trọng dụng kiến thức và kinh nghiệm của mình, từ ñó nhìn một cáchcay ñắng về con tàu quốc gia với những ñứa con vô ơn và phạm phápñang mỗi ngày ñục lỗ ñể làm ñắm con tàu.

ðối với những người còn lại, họ say ñắm một tình yêu ñất không phải lènhè mà sinh ñộng, với trung chính và ngay thẳng ñạo ñức, họ phân tíchsự suy sụp của nền kinh tế và sự nghèo ñói của quần chúng, kiếm cáchtìm ra nguyên do của căn bệnh và tìm kiếm thuốc chữa. Lỗi lầm duy nhấtmà họ mắc phải là ñã quá tin những người tổ chức phong trào Trăm Hoaðua Nở và ñã hết lòng ñi tìm những nguyên nhân và nguồn gốc củanhững ñau khổ mà nhân dân phải gánh chịu. Cái ngao ngán là những


46 of 150 12/24/2009 3:14 PM

phân tích sau rốt ñã cho thấy nỗi ñau khổ kinh hoàng của nhân dân là donhững lỗi lầm về chính trị phát xuất từ sự ngu dốt mà chỉ có hai chữ kiêungạo mới có thể sánh ñược. Trước ñây, mọi người cố tránh phê phán,chỉ vì lịch duyệt và tính cẩn thận. Nhưng ñiểm phát xuất ñã khởi sự, dướitiếng còi của ðảng nay ñã thay ñổi, rập khuôn với một “ðảng anh em” ,những xạ thủ tha hồ bắn vào những mục tiêu chào mừng bởi nhữngtràng pháo tay của người xem... Thật là quá tốt ñể kéo dài. Trong thờigian chuyển tiếp giữa hai màn diễn, những tâm hồn nhạy cảm ñã thấysự phản công của những người cộng sản.

Sau một thời gian, những phản ứng bắt ñầu. Khởi ñầu bằng một cuộcmít tinh chỉ cách chỗ tôi khoảng vài trăm thước. ðắm mình trong cáichức vụ nhỏ bé và khiêm tốn, tôi không hề bị con vi trùng tự tôn tự ñạitấn công, cũng không như kẻ chả ra chi nhưng tự cảm thấy mình caongang hàng với ñỉnh núi Everett kể từ ngày Cách Mạng Tháng Támthành công. Thật vậy, trước một ñám ñông thính giả hàng nghìn người,một anh chàng nếu không tẩm phết một chất chiếu sáng thì cũng chỉ làcái bóng lẫn trong những cái bóng mờ khác, chợt ñến chợt ñi mà khôngmột ai ñể ý ñến sự xuất hiện hay biết mất. Vì thế, tôi nghĩ rằng tôi chỉviệc tiếp tục lo cho công việc của tôi trong hoà bình và yên tĩnh. Tôi hếtsức ngạc nhiên khi thấy một người ñưa tin quan trọng là ñích thân ôngGiám ðốc Viện Ngôn Ngữ ñến mời tôi ñến tham dự buổi mít tinh. ðể cóthể lưu ý ñến sự vắng mặt của tôi trong buổi tụ tập ñông người như thế,chắc hẳn người ta ñã ñánh dấu tôi và muốn tôi có mặt trong buổi họp.Tôi không tin là người ta muốn ñưa tôi lên ngồi trên trước vì mọi ngườilo lắng khi không thấy tôi có mặt nơi ñây. Kinh nghiệm nhiều năm sốngtrong thời kỳ kháng chiến bí mật cho tôi hiểu là ñiều tồi tệ ñang chờ ñợitôi phía trước. Buổi mít tinh là một trận ñấu bò mà tôi là con bò tót ñượcñẩy ra giữa sân ñấu, giữa những tên ñấu bò chỉ chờ lúc mà giết tôi saukhi ñã nhận những lời giải thích và những yêu cầu cuối cùng cho trậnñấu.

Nhân vật ñứng ra tổ chức cuộc mít tinh là một thứ trưởng, bộ nào thì tôiñã quên tên, mà tôi ñã ñược “vinh dự” dạy ông cùng ñám cựu sinh viêncủa tôi. Trong thời gian mà tôi ñã ñược biên chế vào một ñội Cải CáchRuộng ðất, tôi ñã ñược nghe những ñứa nhỏ tố cha mình về những tộilỗi nhớp nhúa theo lệnh của những cán bộ cộng sản, tôi ñã hiểu nhữnggiá trị Khổng Mạnh thơm tho từ ngàn xưa thấm nhuần trong tâm hồnngười Việt giờ ñã chết. Tôi không ngạc nhiên khi thấy một học trò ñangchuẩn bị cho cái chết của thầy cũ của mình và thuyết phục những kẻ ñấubò ra cú ñòn chí mạng. Sau khi chắt lọc xác bã của tách trà, vị ñắng củachua xót ñã nhấn ngập lòng tôi vào nỗi buồn khôn tả.

Nhưng con bò không gục ngã ngay dưới những cú ñâm của bọn ñấu bò,nó ñấu ñến hơi thở cuối cùng, chơi với tấm vải ñỏ và khi ñến màn cuốivới cú ñâm chí mạng, nó ñưa ánh mắt cuối cùng về phiá Thiên ðườngnhư muốn ở ñây làm nhân chứng cho một sự dã man của chính trị vàtiền bạc mà con người tàn bạo ñã xếp ñặt ñể giết kẻ vô tội và yếu ñuối.


47 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Trong một thời gian, ñã có tin ñồn ñược lan truyền là ðảng không muốnai phê bình họ, dù là những phê bình chính ñáng và ñứng ñắn từ nhữngnhà văn, thầy giáo và ký giả, những người ñang phạm một lỗi lầm chếtngười là ñã cả tin là giờ ñã ñến cho những tiếng kêu chiến thắng vangdội của chủ nghĩa Cộng Sản. Những họng súng ñã sẵn sàng nã ñạn vàonhóm người trong phong trào Trăm Hoa ðưa Nở, bên cạnh ñó là tầnglớp trí thức bị nghi là không chịu quỳ gối tuân phục trước các ông TrờiMarxist-Leninist. Dù họ có lên tiếng nói hay tự ép mình trong yên lặng,tất cả ñếu cảm thấy cái nguy hiểm thành tù khổ sai. ðây là cơ hội duynhất, không phải ñể họ thắng cuộc cho lý tưởng thần thánh một chủnghĩa Cộng Sản của họ, mà ñể dẹp tan quần chúng bằng khủng bố, bằngcách áp dụng một cách thô bỉ bàn tay nặng nề và không nhân nhượngñể trị tội kẻ cầm ñầu nhằm dằn mặt những kẻ khác.

Trong một nền Tư Pháp nghiêm chỉnh chặt chẽ, mọi vụ án ñều phải quanhững trình tự luật ñịnh, khởi tố vụ án, mở hồ sơ, và cho phép người bịkết án ñược giải thích và tự bào chữa cũng như người thẩm phán xử ánphải áp dụng Luật với tất cả lương tâm của mình… nhưng ñó là một cáchlàm của giới tư sản làm mất thời gian vô ích và nhất là nó không ñặtquyền ưu việt của ðảng như là quyền lãnh ñạo của chính phủ. ðứng trênquan ñiểm của những người cộng sản, Luật và những thủ tục luật pháplà những phát minh từ những ñầu óc không bình thường chỉ làm phứctạp và kéo dài những vụ án. Với tất cả mọi người, ñiều cơ bản, khôngthể xâm phạm, giáo ñiều không thể thay ñổi là ðảng là người duy nhấtnắm tất cả Sự Thật, có quyền chống lại bất cứ người nào khác, là bất cứ“người dân” nào cũng phải có bổn phận và trách nhiệm ñấu tranh cho sựtoàn thắng của ðảng, trong tư tưởng cũng như việc làm của ðảng, phảichấp nhận ñau khổ và hy sinh – ngay cả việc dâng hiến sinh mạng, nếucần – nhân danh ðảng và vì ðảng. Tư bản nói về Công Lý của Quốc Gia,người Cộng Sản nói về Công Lý của ðảng, cả hai ñều cùng chung mộtcách làm, xử án vội vã và qua loa, ñội xử bắn của tư bản ñưa ra ñể giếtvà tự vinh danh mình trong Thế Chiến Thứ Nhất. “Tôn giáo” chủ nghĩa xãhội và sự sùng bái ðảng không cho phép mọi tranh cải, chỉ trích vềnhững giáo ñiều mà họ ñưa ra ñể tuyên bố họ là người vĩnh viễn lãnhñạo và “bách chiến bách thắng” ñể thiêu sống những ý niệm về Luật,công lý và vô tội của bọn tư sản. Hỡi những người ñang ngoan ngoãnñang nghe, xin chúc mừng.

Vì thế, ñể ñối phó với nhóm trí thức ñang tỏ ra mất niềm tin ñối vớinhững sự thật ñược ðảng dạy, ðảng cần phải ñối phó với ñám này bẳngnhững phiên án khẩn cấp, không cần thủ tục luật ñịnh, ñược tổ chức chuñáo như thời Cải Cách Ruộng ðất. Cuộc dàn dựng ñã ñược xếp ñặttrước, như nơi chốn, thời gian, vai trò của những người xử án, nhữngñiểm lúc mà họ cần tung ra lời nguyền rủa, những chi tiết dù ñúng haysai ñể kết luận phiên toà với lời buộc tội ñầy thiên vị, ñộc ác, ñịnh kiếnvà những lời xác nhận thiếu vắng chứng cớ và hệ quả. Bản án ñã ñượcnghiên cứu trước: án tử hình sẽ không ñược tuyên nhưng có hàng ngànphương án khác ñể giết người qua những cách xảo trá, quỷ quái âmthầm và trong ñêm tối. Tất cả những suy nghĩ ấy, bằng những kinh


48 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nghiệm ñã sống, dồn ñến với tôi khi tôi bước vào phòng họp.

“Báo cáo viên” (theo danh xưng dùng bởi những người cộng sản) bắtñầu ñong ñưa cái lư hương dưới mũi của ñám trí thức. Họ là những ñứacon cưng của ðảng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, họ ñã chọnñúng con ñường, ñứng sau lưng Cách Mạng và cùng hàng ngũ với DânTộc mà họ cùng chia sẽ những thiếu thốn cơ cực và niềm trung hiếu, họtự nâng mình lên ñỉnh cao của quyền uy bằng những khả năng và kinhnghiệm cống hiến cho Tổ Quốc. Vinh quang thay cho trí thức, những ñứacon xứng ñáng của Việt Nam và của nhân dân.

(Thính giả nghe những lời ca tụng với e dè. Họ ñã từng ñược nghenhững người cộng sản tung hô trí thức, mặc dù những người trí thức ñãbị cộng sản ñoạ ñầy bí mật từng người một, dùng tất cả họ làm vật hysinh. Mỗi lần ðảng nói sự thật, phải hiểu ñó chỉ là một cử chỉ ngoại giao.Người thợ săn giương cặp mắt hiền hoà và ñậm màu tự nhiên là ñể tiếpcận ñến con mồi trước khi siết cò súng giết nó ngay lúc cận kề. Nhữngkẻ trí thức gia nhập ðảng ñều ñược nghe và ñược học câu nói rằng họñã ñược giáo dục thích ñáng là ñể ñược ðảng sử dụng bất cứ lúc nào,mỗi khi ðảng muốn dỗ ngọt những ñồng chí cộng sự viên ñể nhượng bộhay hy sinh chuyện gì ñó. ðó là cái mà diễn giả ñang làm. Ông ta tiếptục ñưa củ cà rốt lố bịch trong khi chờ ra cú ñánh của cây gậy).

“Tại sao trí thức lại là ñứa con trân quí của ðảng? ðó là nhờ họ ñã sốngnhiều năm dài với Kháng Chiến trong thời kỳ bí mật, ñược ðảng giáodục, học tập về chủ nghĩa Marx-Lenin, hiểu và truyền bá áp dụng nhữngchính sách của ðảng và ñã có may mắn sống trong một xã hội cáchmạng bởi vì họ cảm thông với giai cấp công nhân và nông dân sốngnghèo ñói và trong hy vọng, ñã giành ñược trong ñời sống cách mạngnhững giá trị của sự kiên trì, chịu ñựng, hy sinh xã thân, và những giá trịñó càng ñược tăng cường qua những tháng ngày chấp nhận sống trongnghèo ñói và thiếu thốn.

“Thế giới của kháng chiến bao gồm những con người có tinh thần cao,ñạo ñức ngoại hạng, tâm hồn trong sáng và thanh cao, có niềm tin mãnhliệt vào ðảng và Dân Tộc, bền cứng như sắt thép, kẻ thù mãnh liệt củagiai cấp tư sản và những tư tưởng phản ñộng, cách sống thoải mái sangtrọng của họ bằng những bóc lột xấu xa ñối với người vô sản là nhữngngười quyết tâm tiến tới chủ nghĩa xã hội, tới một chân trời sáng chóicủa công bằng và hạnh phúc. Thật hồ hởi khi thấy một hoạt cảnh củanhân loại khi mà tất cả ñều mặc ñồng phục vàng kaki, mang toàn nhữngñôi dép râu làm từ những chiếc vỏ xe cũ bỏ ñi, nhận cùng một lượng gạohàng tháng, ñược ăn cùng phần củ ñộn, giây khoai, nói cùng một luậnñiệu, ñược thúc ñẩy cùng một ñộng cơ tư tưởng chính trị, ñứng chungcùng một vũ ñài chính trị. Một sự ñoàn kết lộng lẫy tuyệt vời giữa ðảngvà Dân, giữa cán bộ và quần chúng!

(Diễn giả thật có lý. Cảm thấy tinh thần hồ hởi lên cao trước sự ñoàn kếtdựa trên sự ñồng nhất, cùng một cử ñộng, phát ngôn như vẹt, bị ép


49 of 150 12/24/2009 3:14 PM

buộc một cách kín ñáo và một thái ñộ ñạo ñức giả gượng ép. Không thểchối cãi là trong khoảng mười năm nay không khí ñạo ñức phải nói là rấttốt, những sinh hoạt ñều trong sáng, an ninh xã hội ñược bảo ñảm. Banñêm mọi người ñầu có thể ñạp xe hay di chuyển mà không sợ rủi ronguy hiểm. Sự ñãi ngộ bình ñẳng trong các tầng lớp cán bộ ñã loại bỏlòng ganh tị, làm thối nản chủ nghĩa kiếm chác và chủ nghĩa cơ hội. Tấtcả những người sống những năm trong kháng chiến còn bí mật vẫn cònnhớ những tháng ngày trăng mật giữa những người cộng sản và nhữngngười trí thức)

“Một khi củ cà rốt ñã ñược phân phát, những cú ñập của cây gậy bắtñầu xuất hiện. Gậy ñập từng trận ñòn lên lưng những cán bộ trong toànguồng máy Nhà Nước. Hiện tại, trước khi trở về Hà Nội ñể nhận lãnhnhững chức vụ hành chánh, tất cả cán bộ công nhân viên ñều phải theohọc những buổi dạy là phải ñề cao cảnh giác với những viên “ñạn bọcñường” bắn vào họ nếu họ ñể mình bị cám dỗ bởi cuộc sống xa hoa dotham nhũng và trụy lạc.

“Rủi thay, những bài học ñó ñều trở nên vô ích. Trong ñời sống thànhphố, ñối với những con vi trùng mang sự suy ñồi về ñạo ñức, sự xuốngcấp của con người, những ñiều kiện thuận lợi cho chúng sinh sôi xem raphát triển mạnh. Cán bộ ñắm mình trong những cám dỗ và trờ thành conmồi cho bao nhiêu thói hư tật xấu. Buông thả mình trong những tiêu phahoang phí và sống một mức sống ñế vương, họ có những nhu cầu khôngngăn nổi về tiền bạc và kiếm cách làm tiền càng nhiều càng tốt. Vì thếhọ ñã phạm ñủ thứ tội lỗi và tội ác, như thế, theo như những gì ngườicộng sản ñã nói, ñộc quyền thế giới là dành riêng cho bọn găng tơChicago. Chuyện ñương nhiên là khả năng kiếm ñược bằng mọi cách vàmọi giá những số tiền to lớn ñể thoả mãn những cơn khát tiêu xài!Không thể dập tắt ñược, than ôi. Chúng tôi thật ñau buồn”.

(Dưới hàng thính giả, có vẻ có một khao khát tự hỏi “Lỗi ai ñây?” Anh cóthể khóc ra máu mắt. Lý do chính là anh không áp dụng những gì màchủ nghĩa Maxist mà anh ñã dạy. Thứ nhất, anh ñã quên qui luật là mọichuyện ñều chuyển ñộng ngược chiều với nhau: chuyện tốt có thểchuyển thành xấu, chất lượng thành hư hỏng, ñức hạnh thành ñồi bại.Anh ñã ngây thơ ñặt niềm tin nơi người học sinh mà anh từng ngàychăm sóc theo dõi từng bước tiến, người mà anh ñã cấp cho một thứchứng nhận về ñạo ñức mà anh nghĩ là rất xứng ñáng ñược anh ñặt họvào những vị trí trách nhiệm. Những hiền triết ngày xưa dạy rằng mọi sựvật, ñúng y như những người theo chủ nghĩa Marx ñã dạy phương phápbiện chứng là mọi sự ñều có mâu thuẩn tồn tại trong chính nó. Anh phổbiến chủ nghĩa duy vật nhưng chính anh lại tự nhốt mình vào chủ nghĩaduy tâm khi mà anh tin tưởng vào sự vĩnh cửu của ý tưởng, của conngười và thế giới. Vâng, những con người mà các anh ñào tạo, chấpnhận ñứng vào hàng ngũ với các anh, những người ñã thề trung thànhvới ðảng và chủ nghĩa Cộng Sản, những người xum xoe nịnh hót ñã làmmặt các anh hừng lên nét thoả mãn, các anh ñã cho họ một ông Trời tốtlành mà không hề ñòi họ những lời xưng tội.


50 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Các anh ñã ñầu tư vào ñể họ ngồi chơi xơi nước và ñầy những ñặcquyền ñể rồi bị những cám dỗ phủ ñầu, những cám dỗ không tên màñến như thánh Antoine cũng không biết. Các anh ñã thất bại trong việckiểm soát chúng, bao quanh những hoạt ñộng của chúng với một ràocản tối thiểu, giúp chúng khỏi rơi vào vào cạm bẩy của quỷ dữ và hammuốn trần tục; ngược lại các anh lại tin vào sự thánh thiện của chúng.Các anh giáo dục quần chúng rằng kẻ thù sẽ mãi mãi là kẻ thù, bạn sẽmãi mãi là bạn, rằng những giáo ñiều Cộng Sản luôn luôn ñược tắmtrong nước giếng trường sinh và giữ ñến muôn ñời tuổi xuân và sắc ñẹp.Các anh tự cho mình là nhân vật thần thoại Adonis, áp ñặt những kẻ màquần chúng sẽ phải tuân phục, ñưa họ lên bàn thờ của tổ tiên, các anhtin rằng những kẻ này là ñã ñược phú cho tuổi trẻ không thay ñổi, sắcñẹp trường cửu, một trí thông minh bền vững, như thách ñố cả thờigian, sự thịnh suy của tuổi tác, sự tàn phai của cơ thể con người, khôngcòn nhược ñiểm về thể xác cũng như sự yếu ñưối về tinh thần.

Vì vậy, cái lỗi lầm cơ bản và không thể tha thứ ñược là ñã không chấpnhận và thực hiện cái triết lý về sự chuyển ñộng và thay ñổi của sự vật,hậu quả là các anh ñã phớt lờ những ảnh hưởng của nó trên suy nghĩ vàhành ñộng của các anh.

Cái lỗi lầm cực kỳ to lớn thứ hai là các anh luôn ñỗ lỗi trên người khác vềmọi chuyện nhưng không bao giờ có chuyện nào thuộc về lỗi về của cácanh. Tính tự phụ tai hại ñó không thể chấp nhận ñược, bởi vì nhữngngười bị các anh xử án sẽ không ñồng tình trên cái tính chính ñáng,ñúng ñắn của lời buộc tội với ñầy dẫy thiên vị, một chiều, một phía và sẽñứng dậy chống lại hình phạt mà các anh dành cho họ. Nhưng có mộtchuyện còn nghiêm trọng hơn! Các anh không hề thấy rằng các anh cũngphải có phần trách nhiệm, các anh không chấp nhận là các anh có lầmlẫn, có thiếu sót vì lẽ các anh là người nắm chính quyền và ñã ñể chuyệnxảy ra gây những hậu quả càng ngày càng nghiêm trọng. Khi mà anhcòn chưa biết gì cả và chưa hiểu ñược bài học từ những thiếu sót bảnthân và những ñịnh kiến không sửa ñược, khi mà những phán quyết ñãñược ñịnh sẵn bởi cái ñầu của anh mà không do từ thực tiển, thì cái hậuquả kinh hoàng, ñáng trách và tàn khốc kia một khi tái phạm với cái tộilỗi của các anh sẽ còn nặng nề hơn nữa)

Trong khi những suy nghĩ dấy lên trong ñầu của thính giả, nhiều ngườiñang bàn tán xôn xao thì diễn giả nâng cao giọng và ñi vào phần ñúc kếtlời buộc tội:

“Nếu sự suy sụp tinh thần của con người ñã trở thành một kich bản ñauñớn cho ðảng và giới trí thức, thì việc những người tham gia phong trào“Trăm Hoa ðua Nở” ñào ngũ khỏi nền tảng của tư tưởng lại càng bithảm hơn nữa. Người ta ñã ñòi hỏi gì? Loại chính trị khỏi mọi sinh hoạtcủa trí thức và thiết lập nền dân chủ trên cả nước.

“Nhưng có phải là không có dân chủ ở Việt Nam sao? Những ai ñòi hỏi


51 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nó phải quay nhìn lại và so sánh thời gian trước và sau 1945. Trước ñây,ngay trước ngày Cách Mạng, nạn ñói ñã gây ra hai triệu nông dân chếtñói. Hai tỉnh ñông dân nhất ở ñồng bằng Bắc Bộ là hai tỉnh Thái Bình vàNam ðịnh ñã bị tan tác. Hàng triệu nông dân, ốm ñói như những bộxương biết ñi, lê lết thân mình khắp ñường khắp phố. Họ không phải ñikiếm gạo mà bất cứ thứ gì có thể làm bớt cơn ñói ñáng ñốt cháy bao tửmình. Họ tụm túm trong mọi góc ñường thành phố ñể mong kiếm ñượcthứ gì ñể kéo dài mạng sống dù trong một chốc lát ngắn ngủi. Nhưngngười sắp chết chỉ còn ngã gục và xác người rãi rác khắp ñường, khắpnẻo. Ngày nay, những hình ảnh làm thắt lòng người ñó không còn nữa:trên ñường phố, không ai còn thấy một kẻ ăn xin chìa tay chờ bố thí.

“Trước ñây, một dân tộc kiêu hãnh với ngàn năm văn hiến và nền vănhọc rực rỡ ñã phải ñau khổ vì nạn thất học. Ngày nay mọi người ñều ñọcbáo chí, trẻ con ñược ñến trường, ngay cả ở những xóm làng xa xôi nhấttrên vùng cao nguyên. Số lượng học sinh ñến lớp thật ñáng kinh ngạc,người ñi làm ban ngày ban ñêm ñi học, và các ðại Học trên cả nước mởcửa ñón nhận các học sinh nam và nữ, dạy cho họ những chương trìnhcấp cao.

“Trước ñây, nền sản xuất là thuần nông nghiệp và thủ công nghiệp, ngàynay nhà máy ñược xây dựng khắp nơi, và sản xuất công nghiệp, trongquá trình phát triển, ñã tạo ra một tầng lớp công nhân mà số lượng tăngtừng ngày và chất lượng tiếp tục tốt hơn.

“Trước ñây, ở nông thôn, các quan triều và các quan làng, quan xóm thinhau hút máu ñồng bào, làm cho họ nghèo kiết xác. Ngày nay, ở mọicấp ñộ, những uỷ ban nhân dân mà ña số là nông dân cùng quản lýchuyện ñất nước và chỉ ra quyền của nhân dân là chủ nhân của số phậncủa mình.

“Trước ñây, chúng ta ñã làm nô lệ cho Thực Dân, ngày nay chúng ta làmột nước tự do và ñộc lập và sau trận ðiện Biên Phủ, lời nói của chúngta là lời nói nặng cân ñối với thế giới. Tất cả dân tộc các nước thứ bañều thèm muốn ñược uy tín như chúng ta.

“Còn gì ñể nói thêm nếu không phải là dân tộc ta từ nay tự quyết ñịnhñến vận mạng mình mà không bị bất cứ sự can thiệp nào của nướcngoài, vì vậy chúng ta từ nay sẽ hoàn toàn tự chủ và ñộc lập trong việcquản lý ñất nước, tổ chức sản xuất, quản lý Luật Pháp mà từ nay sẽkhông còn tuỳ thuộc vào quyền hạn của những toà án thực dân, trongviệc bảo vệ ñất nước mà không cần ñến một quân ñội ñánh thuê củanước ngoài nào... Vậy thì cho tôi hỏi các ông: Phong kiến và thực dân ñãbị ñuổi ñi, còn ai nữa khác hơn là Nhân Dân Việt Nam ñứng vào chỗ ñó?Và những người ñó sẽ phải làm gì một khi ñã ñứng ra nắm lấy vận mạngcủa mình trong tay? Họ ñứng ra tổ chức Nhà Nước và làm cho Nhà Nướclà của dân và vì dân. Dân chủ phải là như thế: ñúng hay sai?

“Các ông hỏi tôi: thế thì chủ nghĩa Cộng Sản làm cái gì trong nền dân chủ


52 of 150 12/24/2009 3:14 PM

của Việt nam? ðược, tôi sẽ trả lời các ông. Các ông như là những ñứatrẻ ñang tập ñi. Có cần không việc giúp cho ñứa trẻ không trượt khôngté? – Các ông là những người chủ của những chiếc ô tô mới mà các ôngcũng chưa biết làm sao lái xe. Các ông có cần hỏi học ở trường dạy láixe dạy các ông nắm tay lái ñể tránh leo cả lên lề ñường và gây ra tainạn không?

“Nếu các ông cho phép, chúng ta hãy trở về với thời gian. Năm 1945,trong nước thời cơ ñã ñến cho phép chúng ta hy vọng giành lại ñượcðộc Lập và Tự Do. Còn nữa, lúc ấy nhân dân ñã bị tan tác vì trận ñói, vàlại không chút kinh nghiệm chính trị, họ không thể nào tự mình hoànthành một công việc to lớn của thần Hercule. Ngay cả những ngườikháng chiến yêu nước và can ñảm nhất cũng không xông tới trong mộttrận ñánh mù quáng và nắm chắc một cái thất bại không tránh ñược nếukhông có chỉ huy và kế hoạch. Chính nghĩa tự nó là chưa ñủ. Một hướngñi ñầy tính toán cần phải có ñể tránh thảm cảnh vụ tàn sát Xô Viết NghệTĩnh tái diễn. ðảng ta không làm gì ngoài việc lãnh ñạo và trách nhiệmsự vận ñộng của Cách Mạng. Các ông ñã biết những kết quả tuyệt vờiñã thành công từ ñó. Sự hợp tác giữa ðảng và Nhân Dân ñã rất thànhcông và hiệu quả. Chúng ta không có quyền chối bỏ những thắng lợi ñầyuy tín hay xoá bỏ quá khứ huy hoàng ñó.

“Vì vậy, ở nước ta, ðảng và Nhân Dân, chủ nghĩa Cộng Sản và Dân Chủlà gắn bó với nhau. Lịch Sử ñã quyết ñịnh như thế, chúng ta hãy tôntrọng ý muốn ñó. Hơn nữa, từ khi ðảng dẫn dắt nhân dân, dắt từngbước ñi, soi sáng con ñường ñi của họ, nhân dân ñã phải tự chúc mừngcho mình: sự hợp tác ñã trở nên lợi ích, và nước ta ñã có niềm tự hàochánh ñáng về những thắng lợi ñầy xúc ñộng và bất ngờ mà chúng ta cóñược dưới sự che chở của chủ nghĩa Cộng Sản. Quá khứ dẫn dắt hiện tạivà tương lai.

“Còn nữa, ñối với những ai ñòi hỏi chấm dứt sự dạy dỗ của ðảng ñối vớiNhân Dân, có bao giờ họ ñã tự hỏi chuyện gì sẽ xảy ra cho ðất Nướcnếu ðảng từ bỏ vai trò lãnh ñạo nhân dân của mình? Có ñảng nào còncó thể thay thế ñảng Cộng Sản? Các ông biết quá rõ một ñảng pháichính trị là gì trong một thế giới Tư Bản. Mỗi ñảng lo bảo vệ quyền lợicủa ñảng mình, và trong bước bổ sung, là quyền lợi của những ai bỏphiếu cho mình. Những tay làm chính trị chuyên nghiệp không từ bỏ mộtsự ñê tiện, một xấu xa nào ñể nhét ñầy túi tham và áp ñặt những mụctiêu ích kỷ và tham lam của họ trên trước ước vọng của nhân dân.Chúng chẳng quan tâm ñến những tai tiếng mà chúng là chủ thể, ngaycả những lời biêu riếu dành cho chúng. Chúng nó luôn sẵn sàng bỏ chạy,kiếm ñường trốn thoát ra nước ngoài và khởi sự lại cuộc sống sangtrọng. Trong thời Pháp thuộc, những thói quen chính trị từ chủ nghĩa tưbản ñã xâm nhập: ngày trước, các ông ñã biết quá rõ những hành ñộngcủa một số chính trị gia thối nát, họ ñể vàng và tiền bạc, ăn cắp củanhân dân, vào những ngân hàng Thụy Sĩ, xây cho họ những biệt thựsang trọng ở nước ngoài, ñể có nơi thối lui hạ cánh Chúng nó ñã ñể sẵnnhững chiếc máy bay sẵn sàng ñào thoát mang theo hàng tấn vàng ñủ


53 of 150 12/24/2009 3:14 PM

bảo ñảm cho họ và người thân một tương lai huy hoàng. Các ông cómuốn giao phó số phận của ñất nước, ngay cả của các ông và con cháucác ông cho những nhân vật không ra gì như thế hay không?

“Nếu các ông cảm thấy cần có sự lãnh ñạo, các ông có chọn lựa nào tốthơn là ðảng của chúng tôi, một ñảng ñã có tiếng tăm, ñầy vinh quang,lóng lánh trong suốt, có những ñảng viên tranh ñua nhau trong nhiệt tìnhcách mạng và niềm tin xã hội chủ nghĩa?”

(Trong giờ giải lao, những người ñến nghe xầm xì trao ñổi ý kiến -Những lý luận mà chúng ta vừa nghe chỉ có thể có thể thuyết phục ñượcngười dân trong một buổi chợ phiên vui nhộn, với trình ñộ trung bình,không thành thạo về việc phân tích, không quen suy nghĩ, sẵn sàng nuốtnhận bất cứ chuyện gì. Dĩ nhiên, người dân phải ñược dẫn dắt. Nhưngvấn ñề lãnh ñạo ñưa ra hai câu hỏi. Thứ nhất, có thật cần thiết phải ñòihỏi giao niềm tin hoàn toàn vào một người hay nhóm người lo toan mọilãnh vực sinh hoạt của quốc gia? Chúng ta phải công nhận rằng khôngbao giờ có một loại thiên tài vạn năng: một danh tướng có thể, nếu cầnthiết, cầm cả một trung ñoàn nữ ý tá ñi ñặt vòng soắn ngừa thai choquý bà mắn ñẻ. Nhưng chuyện lãnh ñạo kinh tế và tổ chức sản xuất ñòihỏi phải có những kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn. Người trí thứckhông thể ñặt dưới quyền của những người có chút ít học hành hay chỉbiết ñọc biết viết. Hơn nữa, ðảng lại giành ñộc quyền lãnh ñạo tất cảmọi lãnh vực.

Thứ hai, việc lãnh ñạo nhân dân sẽ phải giao cho ai? Thông thường, làphải do nhân dân chọn. Nhân dân bầu ra những người ñại diện và uỷthác, giám sát và kiểm tra tư cách và việc làm của những người nàytrong nhiệm vụ phải lo toan cho quyền lợi và thực hiện khát vọng củamình. ðây là nguyên tắc của dân chủ: ñể mà nói rằng một chính phủ dodân và vì dân. Còn nữa, ở Việt Nam hay ở những nước Cộng Sản, ðảngñã giành cho mình ñộc quyền chính trị và ñôc quyền lãnh ñạo toàn diệnchính phủ. Hiến Pháp có thể phân chia các quyền, bổ nhiệm quyền HànhPháp cho Hội ðồng Chính Phủ, quyền Tư Pháp cho Toà Án mà sự ñộc lậptrên lý thuyết ñã ñược bảo ñảm, nhưng trong thực tế, các quyền ñãchứa ñầy một cách khó hiểu toàn ñảng viên cộng sản và họ chỉ làm theocách mà ðảng muốn. Vì vậy, loại “dân chủ: mà những người cộng sảntung hô chỉ là một sự giả dạng ñể tạo vui vẻ nhưng, ñồng thời, than ôi,gây ra sự phá sản cho ñất nước và ngày càng làm cho dân tộc nghèo ñimà không gì cứu vãn ñược.

Những quyền cơ bản và tự nhiên nhất của con người không ñược chophép, ngay cả những quyền tự do cá nhân trong nước cũng không ñượctôn trọng. Chẳng phải chỉ có riêng chuyện ðảng có thể ra lệnh cho CôngAn bắt người, nhốt tù người vĩnh viễn, không cần qua bất cứ một cấpToà Án nào, mà có vài lãnh ñạo cao cấp ban ñêm ñi cùng công an ñếnbắt tại nhà những kẻ thù chính trị, còng tay ñem họ ñi, nhốt họ suốt ñời,không qua bất cứ lần xét xử nào, vào những nhà giam bí mật mà họ chỉra khỏi khi ñã thành chiếc thây ma không hồn. Chuyện áo dơ chúng ta


54 of 150 12/24/2009 3:14 PM

giặt ở nhà, nhưng vì có quá nhiều áo dơ phải giặt mỗi ngày nên người tacảm thấy cần phải tuyên cáo rằng Việt Nam là một thế giới bưng bít, nhưtrong trường họp chung của toàn thế giới cộng sản. Bên trong thế giớiñó, người ta tha hồ tự mình cho phép thực hiện những ñiều bệnh hoạnkhông thễ tưởng tượng, những vụ truy bức tàn bạo, những việc ñiênkhùng kinh tởm. Không ai có thể nhìn vào cái ñịa ngục trần gian ñó ñểthấy những tội ác kinh hoàng làm nhục nhã loài người ñã và ñang xảyra. Mặt khác, về phía mình, bạo quyền không tha thứ cho bất cứ ñềnghị, lời khuyên hay một góp ý nào, không chấp nhận bất cứ chỉ tríchnào và không muốn tự nhìn khuôn mặt ma quái của mình trong gương,họ ñang chiến ñấu với chính mình trong cái vòng lẫn quẫn mà họ ñangchết ngộp vì lỗi lầm và tội ác của mình)

Diễn giả có biết chăng những luồng suy nghĩ như thế ñang xảy ra? Cóthể. Trong tình huống nào ông ta cũng vẫn tiếp tục kịch liệt chỉ trích chủnghĩa tư bản. Cùng lúc là những vinh danh cho chủ nghĩa xã hội.

“Các ông có ñang chối bỏ những thành tích lớn lao của chủ nghĩa xã hộitrên ñất nước của chúng ta không? Nhờ vào ðảng mà chúng ta cónhững ñiều tốt ñẹp như ngày hôm nay. Tôi ñồng ý với các ông là ðảngkhông ñược nhân dân bầu lên, nhưng nhờ những chiến ñấu cách mạngtrong quá khứ, ñã phải chấp nhận những hy sinh, ñạt ñược những thắnglợi, họ ñã ñược nhân dân hổ trợ và tỏ ra xứng ñáng với niềm tin yêu củadân. Quyền lợi của ðảng hoà chung với quyền lợi của quần chúng, ðảngñã làm việc cho lợi ích chung và ñã làm cho nhân dân nể trọng vì sựkhôn ngoan và ñạo ñức của mình. Với một mục ñích giống nhau nhưñúc, mối quan hệ về quyền lợi giữa hai bên là một giao ước không thểxoá bỏ ñược. Nhân dân và ðảng cùng ñi trên một chuyến tầu cùnghướng về phía Thiên ðàng của ơn phước. Nhân dân hiểu và chấp thuậncho ðảng ñược tự cách ly riêng trong sinh hoạt, cách tổ chức, chứcnăng, trong việc bổ nhiệm cũng như khiển phạt, trong việc xây dựngnhững ñường lối hoạt ñộng và ngoại giao, và nhân dân hiểu chuyệnðảng phải làm việc trong vòng bí mật là vì lợi ích của nhân dân! Nhândân chẳng những thông hiểu mà còn tán thành việc làm của ðảng.

“Còn có chuyện gì khác làm dân chủ tư sản thèm muốn? Chế ñộ ña ñảngmà trong ñó ñảng này chống ñảng kia với những ñấu ñá kinh hoàng ñềbảo vệ quyền lợi ích kỷ của cá nhân, quên ñi quyền lợi của ðất Nước vàlơ là ñi quyền lợi của nhân dân, gây ra những vụ tai tiếng về tài chính vàchính trị, và cuối cùng là việc bóc lột nhân dân, làm tăng thêm nghèo khóvà ñẩy con người xuống cảnh buồn thảm và bi quan, là ñiều dễ hiểu!

“Có phải chúng ta, những người trí thức, ñang muốn nền dân chủ tư sảnñể ñược tự do một cách toàn diện trong lãnh vực trí óc, nghiên cứu haysáng tạo? Tôi xin hỏi các ông: các nhà xuất bản sẽ ưu tiên cho nhữngtác phẩm của những việc làm có giá trị, cao quý trong tâm hồn hay lànhững cuốn sách bán chạy nhờ chúng ca tụng những bản năng thú vậtcủa con người hay truyền bá những bôi nhọ chủ nghĩa Marx và chủ nghĩaXã Hội một cách có dụng ý, bất công và một chiều? Phải biết rằng lòng


55 of 150 12/24/2009 3:14 PM

tham về lợi lộc nó che ñen ñi lương tâm, hạ thấp tâm hồn mình bằngnhững chủ quan một chiều, một phía và thiên vị, làm hạ thấp và bán rẽcon người của mình. Các ông có muốn chúng ta té chìm trong những nhàxí mà không khí ñã bị ô nhiểm vì những hôi thối của tư bản?”

(Trong hàng thính giả, nhiều quan ñiểm ñược trao ñổi giữa người nàyngười khác: “Ông diễn giả nhà ta, cũng giống như các anh cộng sảnkhác, là không có khái niệm về sự tương quan của sự vật, thiếu côngbằng và không khách quan. Hắn ta kết án tư bản cả khối cũng như hắnbênh vực chủ nghĩa xã hội cả khối. Chúng ta không chối bỏ những tội áccủa chủ nghĩa tư bản và những tên làm chính trị của nó. Nhưng nó cũngcó những thuận lợi hấp dẫn mặc dù vẫn có những thiếu sót dính với nó.Tất cả cao hơn hết và nói một cách tổng quát, chủ nghĩa tư bản tôntrọng và thi hành những quy luật tự nhiên của con người, ñó là ñiều làmnên tiêu chuẩn văn minh của xã hội loài người. Không có chế ñộ chính trịxã hôi nào có thể tự cho mình là hoàn hảo, vì lẽ bất cứ những gì làm ratừ bộ óc và bàn tay của con người ñều có những hư hỏng hiển nhiên,cùng chung với những phẩm chất tốt ñẹp của nó. Phán xét một chiều vàmột mặt là một sai lầm vì như thế mới chỉ là một góc cạnh của sự thật.

Vì thế, nếu có những người trí thức bênh vực cho thuyết ña nguyên, dùrằng sẽ có những ñám “chính trị gia” xấu xuất hiện, là vì ñó là cái logiccủa ñời sống thực tế, nếu muốn ñạt những hiệu quả tốt nhận thức ñủtính muôn mặt và mâu thuẩn của một vấn ñề nảy sinh. ða nguyên làchấp nhận những ý kiến trái ngược, những sự thật không giống nhau vàñó là ý nghĩa thực của một nền dân chủ. Những người cộng sản khôngchấp nhận chuyện ñó. Họ bám chặt vào ñộc quyền chính trị, tự cho mìnhlà kẻ duy nhất nắm mọi thước ño về bản chất của dân chủ. ða nguyêntrở thành bãi chiến trường nơi mà dân chủ và chủ nghĩa cộng sản tấncông lẫn nhau.

Thật dễ hiểu khi thấy cộng sản chẳng những bằng lòng khoanh kín thếgiới của mình mà còn muốn duy trì sinh hoạt của họ trong vòng tuyệt ñốibí mật ñối với bên ngoài. Trong trưòng hợp một ñảng chính trị bìnhthường, như những ñảng trong những nước dân chủ thì chuyện ñảngsinh hoạt bí mật như thế là chuyện bình thường. Nhưng ở ñây, chuyện làñảng Cộng Sản ñang nắm quyền cai trị ñất nước trong một chế ñộchuyên quyền và ñộc tài. Tất cả mọi quyết ñịnh của nó là có liên quanñến lợi ích của toàn dân tộc, không chỉ riêng là những ñường lối chỉ ñạohay chính sách phổ biến ra ngoài, mà còn dính ñến chuyện bổ nhiệmnhững quanh chức và nhân sự cấp cao trong guồng máy Nhà Nước. Mỗicon người cá nhân có khuynh hướng ñi theo một ñường hướng lý tưởngvà xã hội riêng mà dư luận quần chúng ñều biết, vì lẽ ñó, việc bổ nhiệmthăng thưởng hay truất quyền có thể cho ta thấy ðảng ñang ñi về ñâu.Vì bí mật là luật chơi nên ðảng khép kín cửa phòng họp của họ chongười ngoài khỏi tò mò nhìn thấy. Nhưng chuyện bí mật gì dù có giữ kínnhư bưng thì không sớm thì muộn cũng có ngày xì ra ngoài cho côngchúng nhờ những hớ hênh của những kẻ bên trong vòng thâm cung bísử và biết rành ñường ñi nước bước.


56 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Hơn nữa, công chúng ñã có dịp biết ñược những sự việc hết sức thuyếtphục ñã xảy ra. Dĩ nhiên, ñó là những khoản tiền bí mật ñược tự ý sửdụng, sự thành hình những cơ quan bí mật, việc tổ chức những chuyếncông tác bí mật nằm dưới con dấu “Tối mật” và ñược bảo vệ rất ư là bímật. Rất ít những người mới vào ñảng ñược biết những chuyện này.

Nhưng có nhiều sự việc hiển nhiên làm cho mọi người phải suy nghĩ. Mọingười ñều biết rằng ñằng sau những vụ lường gạt trộm cắp cao cấp làdấu ấn của những quan chức rất cao cấp thông qua những công ty nhànước có lợi nhuận rất cao. Nhiều quan chức, giống như những con thiêuthân tự ñốt cánh mình khi tới tấp nhào vào vùng lửa của tuyệt vời hyvọng. Chúng cung cấp những ñãi ngộ huy hoàng và vương giả cho nhữngtên ma lanh, cho họ hàng triệu ñồng ñể rồi ñưa họ vào tù. Nhưng khôngcó vụ kiện tụng nào ñược ñưa ra ñối với những người này, tính nhẹ dạnông dân của quan chức bị dính chấu lại ñược ñưa ra ñể mọi người cùngcười xoà, hết chuyện. Mọi người cùng quyết ñịnh tốt nhất là nên giấuchuyện ñã xảy ra như giấu một món ñồ khuất mắt dưới thùng gạo, vàtránh biêu riếu những nạn nhân ñã bị bắt quả tang. Thây kệ cho ngânsách Nhà Nước khi mà những kẻ chịu trách nhiệm ñược lệnh phải hếtsức kín tiếng giữ im lặng ñể tránh cho việc ðảng phải chịu sự khinh miệtcủa nhân dân. Nhưng nếu một chuyện tai tiếng ñược dân chúng biết, thìcòn nhiều chuyện ñáng trách còn ñang ñược giấu kín sau bức tường kínbưng và theo lý lẽ của ðảng! Người ta xầm xì rằng mọi giao dịch trongnước và với nước ngoài, mọi hợp ñồng với các chính phủ nước ngoài,dưới trách nhiệm của bộ Ngoại Giao và bộ Ngoại Thương, ñều cho phépcác quan chức trách nhiệm ñược quyền nhận những khoản tiền hoahồng, tiền giảm giá, tiền trà nước ñể làm giàu cho họ, cho những cán bộvà thân nhân trong nhiều thế hệ. Ngay khi những cá nhân như thế bịðảng lật tẩy và chịu ðảng xử tội một cách bí mật nhiều nhất cũng chỉ bịñổi ñi nơi khác, giáng cấp hay tệ nhất là bị khai trừ ðảng và sa thải khỏinhiệm vụ ñang làm, chẳng cần phải trả lại những tài sản ñã ăn cắp củanhân dân.

Nhưng có những sự việc mà không ai có thể ném vào ñáy của giếng sâu.Trên tất cả, ñó là những tàn phá gây nên bởi nạn bao che và nạn thamnhũng. Sự bao che trước nhất là ñược trực tiếp thực hiện bởi các ôngcao nhất, và sau ñó là các kẻ tay sai luôn luôn nồng nhiệt sốt sắng làmvui lòng các ông chủ cấp trên! ðó là lý do tại sao có những con ông cháucha ñược ñi học ở nước ngoài rồi quay về ñược bổ nhiệm sau hậutrường ñể nắm những ghế công chức mà công việc chỉ là ngồi ký tên chongười nào ñó ñể lãnh những ñồng lương lớn hay những số tiền huê hồngcũng không nhỏ. Chẳng ai cần lo lắng quan tâm cho chiếc xe của NhàNước ñang liên tục bị xa lầy và sụp ñổ cùng với nên kinh tế, với bốnbánh xe chổng lên trời. Nhưng cái làm cho ðất Nước mau sụp ñổ nhất lànạn tham nhũng. Tham nhũng là muôn mặt, nhưng cái chính là trực tiếphay gián tiếp ăn cắp tài sản Nhà Nước, tham ô, làm và sử dụng nhữnggiấy tờ giả mạo, chiếm ñoạt ñất công, dùng tài sản công vào nhữngchuyện riêng tư. Ngoài tính chất muôn mầu muôn vẻ của nạn tham


57 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nhũng ta còn có thể kể thêm là sức sinh sôi của loại dịch bệnh này là rấtnhanh. Những lãnh ñạo chóp bu ñã làm gương rất xấu và chuyện họkhông bị hình phạt nào chỉ khuyến khích cấp dưới bước chân vào conñường kiếm chác mà không sợ bị một rủi ro nào. Sớm hay muộn, sự vôñạo ñức sẽ chiếm lĩnh xã hội trên bề mặt cũng như bề sâu. Chưa bao giờở bất cứ nước nào, ngay cả ở các nước tư bản, mà người ta thấy ñượcmột cảnh tượng kinh hoàng, một sự băng hoại vô cùng của ñạo ñức:toàn bộ guồng máy nhà nước ngập chìm trong sự mua chuộc. ðối vớihàng công nhân viên hạng nhỏ cấp dưới, mức lương nhỏ bé là lý lẽ ñểbiện minh cho tội tham nhũng của họ khuyến khích từ gương xấu củacấp trên của họ là những kẻ phạm tội nhưng không chịu bất cứ trừngphạt nào của Pháp Luật hay phải ra trước Toà thông qua hệ thống kỷluật của ðảng và họ tham nhũng ñể mưu cầu ñược mau thăng quan tiếnchức. Sự vô ñạo ñức nó như một cơn thuỷ triều ñen chồm lên tràn ngậptất cả mọi cơ phận. Những lương tâm run sợ bay biến khỏi vùng ñịachấn, xa tắp khỏi tầng khí ñộc mà ngập trong ñó là một nhà nước ñangthối rửa và hấp hối, một nhà nước kết cấu bằng những con người màquyền hạn là vô chừng và ñộc ñoán ñang nắm giữ. Khi mà một nhànước bị thoái hoá và sự xuống cấp của con người ñã vào cuộc với nhữngtác ñộng hổ tương, kết nối chung cùng một hướng, giờ sụp ñổ sẽ khôngcòn xa.

Mỗi khi ñể giải thích về sự ñộc tôn chính trị của ðảng là ñiều có thể chấpnhận ñược, họ ñều ca bài ca ñề cao uy tín, tính ñạo ñức, những vinhquang của họ ñể áp ñặt và ñạt lòng tin của nhân dân. Rất tiếc, họ dạyrằng mọi sự ñời ñều chuyển ñộng và thay ñổi theo tính biện chứng,nhưng cá nhân họ lại không áp dụng trong việc xây dựng những ñườnglối hoạt ñộng hay quyết ñịnh những chính sách, ñảng của họ lại ra sứctấn công những kẻ thù hôm nay, những người có thể trở thành bạn ngàymai. ðầu óc họ cứng nhắc trong chuyện ñịnh ai là bạn ai là thù như làmột chân lý không thể thay ñổi, từ chối nghe tiếng chuông từ mọi phía,và sửa sai những sai lầm. Tất cả chuyện ñó sẽ ñưa ñến một sụp ñổkhông thể trách ñược, một sụp ñổ mà mức ñộ trầm trọng mà chính họphải ñánh giá trước.

Thay vì giáng búa rìu lên ñầu người trí thức mà tội lỗi duy nhất của họ làyêu Tổ Quốc và Dân Tộc, người cộng sản cần phải hiểu rằng kẻ thù củahọ chính là họ chứ không ai khác. Kẻ thù của họ là ai? Là tính chủ quan,một cách quá mức, ñã làm cho họ tưởng mình là Thượng ðế ñược phúcho sức mạnh siêu nhân không thể thất bại, trên Thiên ðàng, trên tất cảnhững thực tại thế gian, sự hợp pháp, luật pháp, công lý và công bằng.Thật ñiên khùng khi họ tin rằng họ luôn luôn ñúng, và ñặc biệt ngay cảnhững khi họ sai lầm! Loại bệnh hoạn này chỉ có con ñường là ñưa họvào bệnh viện tâm thần.)

Những bàn tán này chỉ xảy ra trong tiếng xầm xì ñể khỏi mang tiếng vôlễ với người ñang ñứng ñộc quyền trên diễn ñàn, và cũng ñể tránhnhững tên chỉ ñiểm và tay chủ ngục ñang lẫn lộn trong hội nghị.


58 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Diễn giả bắt ñầu kết thúc phần chót của bản kết án:

“Thưa các ñồng chí thân mến, việc mà tôi nhấn mạnh ở ñây là dân chủ,theo nguyên chữ, nói một cách ñơn thuần là chính quyền do dân. Nhưng,theo chúng ta là những người cộng sản, chúng ta hiểu chính quyền là vìdân. Chúng ta hãy nhìn chung quanh chúng ta ñể ngắm nhìn một hoạtcảnh ñầy hạnh phúc! Những nhà trẻ chào ñón các cháu bé trong khi cácbậc cha mẹ ñi làm và lo cho chúng tất cả những săn sóc cần thiết.Những cháu ở tuổi ñi học thì tập trung trong các trường học. Nhữngthanh niên nam nữ hiếu học tham dự những buổi giảng ở ðại Học vàdành trọn thì giờ rỗi rảnh ñể vào các Thư Viện ñể gia tăng kiến thức. Họhưởng một nền giáo dục miễn phí, cũng như trường hợp những ngườibệnh ñược hưởng những săn sóc y khoa, ñược nằm bệnh viện hay ñượcqua những lần giải phẫu rất tốn tiền mà không phải trả một xu nào. Báochí và những tác phẩm xuất bản của Nhà Nước ñều truyền bá những vănhoá lành mạnh và có ñạo ñức nhằm dạy dân chúng yêu chủ nghĩa xã hộivà yêu hoà bình. Rạp phim và sân khấu cung ứng những buổi giải trí choquần chúng ñầy chất lượng ñể nâng cao tinh thần và ñào tạo nhữngcông dân tốt. Cửa hàng nhà nước ngập ñầy thực phẩm và hàng tiêu thụ.Tình hình an ninh ñược bảo ñảm: không có những phạm pháp ñángkhinh tởm, không nạn chận ñường cướp tiền, không tống tiền, ñườngphố sạch sẽ, con người sống lịch sự với nhau, trẻ con ngoan ngoãn. Cácnước anh em theo sát chúng ta và mang cho chúng ta tất cả những giúpñỡ cần thiết. Ở nước ngoài, chúng ta ñạt một uy tín mà nhiều ngườikhâm phục. Chúng ta không biết các bệnh xã hội, như ñĩ ñiếm, hút sáchvà những hang ổ cờ bạc. Cho tiền puộc boa, chúng ta không biết. Tất cảcán bộ và nhân viên tự hào về tính lương thiện và sự trong sạch củamình: họ không bị mua chuộc và không nhận tiền hối lộ. Chúng ta khôngbiết ñược trong tương lai chúng ta sẽ có gì trong các cửa hiệu kho hàng,không biết còn hay không còn tiếp tục nhận ñược những giúp ñỡ anh emcủa các nước Xã Hội Chủ Nghĩa. Nhưng, trong hiện tại, chúng ta ñanghưởng một cuộc sống lành mạnh và hạnh phúc, mặc dù nước ta là mộttrong những nước nghèo nhất theo như Quốc Tế xếp hạng nước chúngta. Nhưng không có một thứ của cải nào có thể bù ñắp ñược cái maymắn tuyệt vời ñược có một Tổ Quốc vinh quang, một ðảng tôn vinh, mộtniềm tin không lay chuyển vào chế ñộ Xã Hội Chủ Nghĩa. Chúng ta khônghãnh diện là những người con của Việt Nam mà số phận ñã ñược thếgiới thèm muốn sao?

“Tại sao vào lúc này lại có một số trí thức ngây thơ ñến ñộ ñứng lên ñòihỏi tự do và dân chủ như thể là chúng ta ñã tước bỏ phần của họ?ðương nhiên, chúng tôi có quan ñiểm riêng về tự do và dân chủ, nền tựdo dân chủ có mang dấu của người cộng sản và ấn của ðảng. Hãy nhìnxem giai cấp trí thức khinh bỉ mấy tay phản bội và thương hại sự mùquáng của chúng như thế nào, hãy xem thiên hạ nhìn mấy tay bệnhhoạn ñang nhiểm vi trùng của bọn tư bản như thế nào. Quần chúng biếtrõ hơn ai hết món nợ với chủ nghĩa cộng sản: phẩm giá của con người,niềm hạnh phúc ñược làm chủ chính mình và cùng với ñất nước, ñánhbại chủ nghĩa thực dân trong trận ðìện Biên Phủ.


59 of 150 12/24/2009 3:14 PM

“Chúng tôi, những người cộng sản, và nhân dân không coi người trí thứcnhư kẻ thù cần phải loại bỏ, nhưng như một người bị lạc ñường và bệnhhoạn, lạc hậu một cách kinh khủng ñối với thế giới văn minh, một thếgiới tin tưởng rằng tương lai của nhân loại là chủ nghĩa xã hội. Tôi xin hỏinhững người chậm trí kia: chân lý nằm phía nào? Về phía của vài tên lạchậu hay của toàn thể nhân dân, mà trong ñó tuyệt ñại bộ phận trí thứcñang ñứng cùng? Vâng, toàn thể nhân dân ñều ñứng sau lưng Chủ TịchHồ Chí Minh và ðảng.

“Chân lý ñứng về phía của nhân dân! Và nhân dân ñã ñồng tình và ủnghộ Hồ Chí Minh và ðảng của ông. Vì lẽ ñó, chúng tôi ra lệnh những aichối bỏ sự thật của nhân dân là kẻ thù của nhân dân. Tốt hơn là nhữngkẻ này nên lưu ý những gì tôi nói.”

Một sự yên lặng nặng nề lan ra. Không một tiếng vổ tay như thường xảyra vào lúc kết thức một bài nói chuyện. Cơn bảo ñã ñến gần. Rời chỗ míttinh, những người tham gia tụm năm tụm bảy ở khu vực Pasteur, nhữngmàn tán gẫu bắt ñầu.

- Không còn nghi ngờ gì nữa, ñây là một lời tuyên chiến. Họng súng sẽnổ. Không cần phải ngụy biện. Chân lý không nằm ở bên có bạo lực.

- Mọi người im lặng không có nghĩa là họ chấp nhận thế ñứng của ðảng.Trong thời kỳ Cải Cách Ruộng ðất chủ yếu là nhắm chặt ñầu giai cấp ñịachủ và việc cải cách nhà ở là nhằm tước bỏ quyền sở hữu của các chủbất ñộng sản ở thành phố, nhân dân cũng giữ im lặng. Họ ñã quen, biếtgiữ im lặng. ðảng ñã nhận lỗi trong Cải Cách Ruộng ðất; trong tương laihọ sẽ nhận lỗi về việc cải cách tư sản. Sự im lặng của dân chúng khôngcó nghiã là một sự ñồng lòng mà ngược lại ñó là sự sợ hãi ñã nảy sinh.Người cộng sản biết quá rõ chuyện ñó. ðó là tại vì sao thay vì tự mìnháp ñặt trên nhân dân, họ núp ñằng sau thẩm quyền của Hồ Chí Minh.

- Chúng ta biết rõ mức trầm trọng như thế nào khi người cộng sản gắnbó với mấy chữ “kẻ thù của nhân dân”. Trước nhất, chúng ta hãy thanphiền cho số phận mấy ñồng chí bị gán cho mấy chữ “lầm lạc” và “lạchậu”. Nếu họ không bị ñưa lên ñoạn ñầu ñài, hay trói vào cột bắn, thì họcũng sẽ bị chết một cái chết kéo dài, ñau ñớn hơn nhưng trong vòng kínñáo, cô lập bí mật nơi nào ñó. Bất luận như thế nào, trên hết là nhữngcái ñầu can ñảm hay ngây thơ nhất của chúng tôi, họ muốn hạ tất cả tríthức ñể cưỡng ép họ giữ một im lặng tuyệt ñối, nếu không chịu “tự do”chấp nhận một cách tự nguyện sự ñộc quyền của cộng sản. Từ nay trởñi, ba “kẻ thù” của ðảng ñã bị loại bỏ: tầng lớp ñịa chủ ở nông thôn,tầng lớp chủ nhà ở thành thị, và những trí thức còn xứng ñáng với danhxung ñó còn lại trong nước. Từ nay, ðảng có quyền tự do làm nhữngchuyện khác thường và kỳ quặc.

- Thế nhưng, tội lỗi của những người bạn bất hạnh của chúng tôi là gì?Họ không hề có dự ñịnh nào loại bỏ ðảng trong cuộc sống chính trị, càng


60 of 150 12/24/2009 3:14 PM

không có ý ñịnh truất phế ðảng. Họ chỉ mơ ước ñược hỏi ðảng trong tưcách là một ñảng ñang lãnh ñạo, chấp nhận thực hiện, với chủ ñích làlàm ñời sống chính trị ñược tốt hơn, một vài cải tổ, ñể mang lại nhữngñiều tốt lành cho nhân dân cũng như cho ðảng. Như thế thật là ngụybiện khi cho rằng nhân dân ủng hộ ðảng và những người “lầm lạc” là kẻthù của nhân dân. Những người cộng sản sống bằng dối trá, ñạo ñứcgiả, nhưng cái sai lầm lớn nhất của họ là ñã ñặt cái bạo ngược trên cáibề ngoài hão huyền, từ ñó ñưa ra những diễn dịch theo ý mình ñể tiêudiệt những ai mà họ gán cho mấy chữ “kẻ thù của dân tộc”.

Chiếc gươm Damocles treo trên ñầu của giới trí thức và nhà cầm quyềncó thể chọn ñưa họ vào nhà thương tâm thần, hay một án tù chung thânñể chết dần trong một nhà tù vô danh nào ñó hoặc giả ra những vụ tainạn mà không ai là người trách nhiệm.

Tôi biết số phận của tôi ñang chờ, giống những người khác cũng dính líuvào những cố gắng nhằm mở thêm chút không khí trong lành ñể thở.Chúng tôi ñã bị lừa phỉnh bằng những thủ ñoạn ñê tiện của những ngườilãnh ñạo rất lão luyện trong việc giăng bẩy, sắp xếp những trận phụckích, giết những người mà họ gọi là kẻ thù. Machiavelli, nếu sống lại ởthế giới này, nên phải ghi danh ñi học trường của mấy ông lãnh ñạocộng sản là những con người ñầy những dã man gian trá và ñầy nhữngsáng kiến vô nhân như chưa từng có trong lịch sử nhân loại.

4Trận ñấu bò ñầu tiên trong Mặt Trận Tổ Quốc

Tôi nằm trong mẻ ñầu tiên. Mỗi người bị kết án ñều phải trình diện trướcmột toà án gồm những thành viên trong tổ chức mà người ấy sinh hoạt.Trong khi ñạp xe từ nhà ñến cơ quan trung ương của Mặt Trận Tổ Quốc,theo lời mời của ðảng, tôi cố gắng suy nghĩ xem buổi xử án tôi sẽ xảy ranhư thế nào. Dường như ñây là buổi tự phê bình mà tôi phải tự trìnhbày. Thật vậy, ñây là một vụ xét xử chính trị mà tôi phải ñối phó. ðảngñã chỉ ñịnh một số người ngồi sau cái bàn phủ khăn xanh và giữ vai tròcông tố tuy không ñưa ra bản cáo trạng nào nhưng chỉ ñưa ra nhữngcâu hỏi nhằm chứng minh là tôi là kẻ có tội. Buổi thẩm vấn diễn ra côngcộng, và nội dung là những lời buộc tội chính mà “hội ñồng bồi thẩm” ñãthiết lập nên. Kịch bản ñã ñược nghiên cứu ñến từng chi tiết nhỏ nhất.Phán quyết vụ án không ñược ñưa ra vào phần chót của buổi xử án.Chính ðảng, sau ñó sẽ trở lại quyết ñịnh nội dung của phán quyết. Mụctiêu ñược nhắm ñến là “giáo dục” lại kẻ phạm tội sao cho kẻ này có thểchuộc lại những lầm lỡ, và ñồng thời giáo dục quần chúng ñể cho họtránh không mắc phải những lỗi lầm như những người kia.

Vì thế, người ta tham dự một phiên toà chứ không phải là một buổi tựphê bình mà người ta gọi là một buổi hội nghị. Người cộng sản, bên cạnhnhững tài năng khác, rất lẻo mép. Luôn luôn chơi trò hàng hai, chẳngnhững tự lừa dối mình còn lừa dối ñến những người khác, bóp méo sự


61 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thật, tìm cách làm hoa mắt mọi người. Họ dùng những mánh lới quanhco y như ñầu óc bẩm sinh quanh co của họ. Một từ luôn ñược lập lạitrong ngôn ngữ của họ: “Giáo dục”. Một ñộng tác ñưa ra, một sinh hoạtñược tổ chức ñều phải nhắm vào một mục ñích giống nhau: dạy choquần chúng cư xử trong cuộc sống y chang như người cộng sản.

Nhưng khi Mặt Trận ñược tổ chức như một Toà Án ñể xét xử ñồngnghiệp của mình, tự nó ñã là một khó khăn: Mặt Trận bao gồm nhiềuthành viên tiếng tăm từ nhiều khuynh hướng xã khác nhau tiêu biểu chotoàn xã hội ña dạng, ña nguồn gốc. ðặc tính chung của những người nàylà không phải ñảng viên, không ñược chấp nhận vào ðảng. Chỉ có ChủTịch của Mặt Trận là một ñảng viên cao cấp. Nhưng tất cả những cán bộthừa hành trong Ban Bí thư ñều là những người cộng sản trẻ, năngñộng, có cái nhìn sắc bén nhưng chỉ biết mở mồm khi báo cáo công việccho người trách nhiệm Mặt Trận. Bất cứ lúc nào, thể theo ñề nghị củaðảng, Mặt Trận sẽ bỏ phiếu ủng hộ một vài quyết ñịnh cho một vài chínhsách này, chính sách nọ, ðảng tin rằng tất cả nhân dân ñều ñứng ñằngsau ðảng, mặc dù nhân dân chưa bao giờ bầu ra một thành viên nàocủa Mặt Trận, chưa bao giờ giao phó một nhiệm vụ nào cho Mặt Trận,khác với Quốc Hội ñược bầu ra nhưng cũng ít nhiều bị ñiều khiển từ xa.Khi mà người cộng sản là những người có một sở thích không lành mạnhvà không kềm chế ñược là thích phô diễn, và Mặt Trận lại cung ứng choðảng cái vẻ như toàn dân tán thành ðảng, cho nên ðảng cũng làm ra vẻlưu tâm nhiều ñến Mặt Trận một cách chính thức và trọng thể. Huống chiðảng không tác ñộng trực tiềp lên quần chúng, không phải nhận bất cứthan phiền hay chỉ trích nào, thậm chí còn không thèm lưu ý ñến họ; vìvậy cho nên ðảng không phải chịu một rủi ro nào bị nhân dân phản ñối.Giữa ðảng và Mât Trận là một sự trao ñổi lễ phép, lịch sự, ngoại giaobình dân, hình thức suông, tất cả những gì mà cả ñôi bên ñếu vui lòngvới nhau.

Tôi tò mò tự hỏi rồi ñây ai là người sẽ ñóng vai công tố và phóng ranhững lời buộc tội dưới hình thức những câu hỏi liên quan ñến những “lỗilầm” của tôi. Các ông cha Nhà Thờ Công Giáo, các vị sư Phật Giáo ñángtôn kính ñều có một chút quyền hành nhưng họ là những người rất khómà bị nhồi sọ. Những ñại biểu của nghiệp ñoàn, của chị em phụ nữ, haycác nông dân trẻ thì không có quyền hạn gì thì tỏ ra thiếu tự tin khi ñảmnhiệm vai trò của mình. Như thế, chỉ có một trí thức là Bác Sĩ Phạm KhắcQuang, một người tự trọng và có tiếng tăm mà tôi ñược biết. Thủ ñoạncộng sản là giao thanh ñao cho một người mà quan hệ của người nàyvới người bị buộc tội cho phép họ giáng một cú chém chịnh trị có tínhquyết ñịnh và ñầy ý nghĩa. Trong Cải Cách Ruộng ðất, trẻ con ñã ñượcñộng viên ñể tố cáo cha mẹ, kẻ thuê nhà buộc tội chủ nhà, người tríthức thiên thần kết án người trí thức quỷ quái! ðó là cái logic trong mọichuyện của cộng sản.

Uỷ Ban Trung Ương của Mặt Trận tổ chức những buổi họp của họ trongcăn phòng khách lớn của toà bin ñinh mà trước ñây là Toà ðại Sứ củaTrung Hoa Quốc Gia trên ñường Tràng Thi. Tôi ñã có khá nhiều dịp ñến


62 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñây ñể tham gia những hôi nghị trong thời gian mà tôi nằm trong nhómñã ñược chọn ñứng bên phải của Chúa Công. Tôi biết tất cả các “ñồngsự” ở ñó, những người mà ngày nay ñang quyết ñịnh số phần của tôi.

Lần này tôi ñi vào phòng họp như một con bò tót bị ñẩy ra ñấu trường.Thật như thế, một ñấu trường với những hàng ghế xếp sát cạnh các bứctường ñể trống một vùng ở giữa. ðằng sau những cái bàn là vô sốngười, một số ngồi nếu là thành viên của Mặt Trận, một số người tò mòñứng bên trong, ña số là ký giả hay những người thuộc những tổ chứcquần chúng. ðây là một trận ñấu bò trước một công chúng ñang thèmkhát những cảm giác mạnh, nóng lòng chờ giờ khai mạc một cảnh tượngñộc ñáo không thể tả ñược.

Giống như một con bò tót ñang tiến vào trường ñấu, tôi nhìn quanh toànthể hội trường. Trong lúc mọi người ñang ñứng mở to mắt nhìn và vểnhtai ñể nghe, các “ñồng sự” của tôi ngồi sau dãy bàn tỏ ra không ñượcthoải mái trong nhiệm vụ của họ, một nhiệm vụ mà họ chưa hề quen.Mặc dù những câu hỏi ñể chất vấn tôi ñã ñược những kẻ “có quyền”ñánh dấu, họ vẫn không che giấu ñược sự lúng túng trong giọng nói vàcách ñọc. Tôi không tránh khỏi thấy tội nghiệp cho họ ñã bị ñưa vào mộthoàn cảnh như thế.

Những câu hỏi xoay quanh vần ñề thứ nhất.

- ðồng chí có thấy là ñồng chí ñã làm tổn hại ñến Cách Mạng và hạichính bản thân ñồng chí khi ñã ñể bài tham luận của ñồng chí trong hộinghị thoát ra nước ngoài?

- Tôi xin bác bỏ sự khẳng ñịnh này. Cho ñến nay, tôi chưa bao giờ ñể bàitham luận của tôi thất thoát ra nước ngoài. ðó là chuyện xảy ra ngoài ýmuốn và tôi không hề biết có chuyện xảy ra như thế. Khi phong tràoTrăm Hoa ðua Nở nổ ra ở Việt Nam, ñồng chí Xuân Thuỷ, Tổng Thư Kýcủa Mặt Trận ñã yêu cầu tôi làm một buổi hội thảo về dân chủ ở ÂuChâu và ở Pháp. Việc ấy ñã xảy ra ngay chính ở phòng họp này, với sựcó mặt của ñồng chí Trường Chinh, Tổng Bí Thư ðảng và nhiều thànhviên của Uỷ Ban Trung Ương của Mặt Trận là những người ñang xử tôingay giờ này ñây, suốt cả ngày, gồm ba giờ vào buổi sáng và ba giờbuổi chiều. Chính vào thời ñiểm này ðảng ñã phải nhận lấy sự sai lầmtrong Cải Cách Ruộng ðất và ñã ñưa ra những biện pháp sắp xếp lạiðảng. Hai chữ Trường Chinh ñã rung lên hồi chuông ñưa mọi người vàotâm trạng buốn chán và tang tóc: “Chúng ta ñã tự tấn công mình bằngcách tấn công người khác!”. Một lỗi lầm vô cùng to lớn ñã lấy ñi hàngchục ngàn sinh mạng vô tội. Hàng ngàn quả phụ và con côi, dưới bộ ñồtang trắng, ñã ñến văn phòng Luật Sư của tôi, ñến từ mọi nơi trên ñấtnước, yêu cầu tôi giúp phục hồi lại danh dự của những người ñã mất vàñưa ra vấn ñề trách nhiệm của ðảng và của những người trách nhiệm.Với một niềm ân hận to lớn, tôi phải trả lời cho họ là việc ñó ở ngoài khảnăng của tôi, vì ñây là một vấn ñề chính trị, nó không nằm trong vòngluật pháp và những kiện tụng bình thường. Cú sốc như một phát búa tạ


63 of 150 12/24/2009 3:14 PM

vào ñầu tôi và tôi phải rất khó khăn mới ñứng ñược. Tôi tự bảo và bảovới tất cả những người ñã làm việc với tôi là không thể ñể chuyện kinhhoàng này lập lại trong tương lai. Chuyện tàn sát ấy không thể nào cóthể xảy ra trong một cái gọi là “nền dân chủ tư sản”, nơi có những ñiềuluật ñể quản lý quyền lực công, có những quy ñịnh hiệu quả ñể rào cảnngăn ngừa những ñiều khùng ñiên sinh ra bởi chủ nghĩa duy ý chí mộtcách trẻ con và bởi thứ chuyên quyền ñui mù rập khuôn cư xử với cácnước “anh em”.

Trường hợp bi ñát mà trong ñó tôi ñược mời ñến nói chuyện là sự cómặt của một công chúng ñã quen với tư duy dân chủ nhưng lại ít kiếnthức về những qui ñịnh luật pháp làm nên cái nền móng và cơ cấu củanhững sinh hoạt dân ñã dẫn dắt tôi trong phần trình bày. Từ khi tôi ñãnói chuyện trong nhiều hội nghị với sự có mặt của nhiều nhân vật lãnhñạo ðảng hay Mặt Trận, tôi tự kềm chế những xúc ñộng mạnh và ngônngữ của mình sao cho không tổn hại ñến phong thái lịch sự và phép xửthế là những nguyên tắc hướng dẫn tôi trong những quan hệ với giớicầm quyền.

Tôi không có thói quen hay thời gian ñể soạn thảo bài nói chuyện, nhưtôi thường hay giảng bài cho sinh viên hay những lời lẽ tranh cãi trướctoà. Vì có lời yêu cầu của hai ông Xuân Thuỷ và Dương Bạch Mai nên tôiñã viết bài tham luận ra giấy những ý mà những người nghe vỗ tay tánthưởng. Người ta muốn ñọc bài viết ñể có nhiều suy nghĩ. Tôi ñã ñánhmáy ra hai bản và ñã ñưa ngay cho Ban Thư Ký của Mặt Trận. Vì thế tôixin nhấn mạnh hai ñiểm cốt yếu: không phải tôi là người ñưa ra sángkiến về hội nghị, cũng không phải tôi là người quyết ñịnh có bài thamluận bằng chữ viết. Trong hai trường hợp trên, ñều là do lời yêu cầu củalãnh ñạo ðảng và Mặt Trận mà tôi ñã hành ñộng như ñã nêu. Hoàn toànkhông một dụng ý. Vì vậy, lòng trung thực của tôi là toàn diện.

Liên quan ñến chuyện một trong hai bản ñánh máy bị lấy và gửi ra nướcngoài, trong thới kỳ chiến tranh lạnh hiện nay, một chút sai lầm hay lỗinhỏ nhất của thế giới cộng sản cũng sẽ nổ ra không chút e dè, khôngthể buộc tội tôi chịu trách nhiệm về chuyện này. Không có một chứng cớnào ñã và chưa bao giờ ñược ñưa ra ñể buộc tôi là có tội, hay chứngminh là tôi ñã có những gặp gỡ bí mật với gián ñiệp nước ngoài, hay làmrõ là tôi ñã ñưa một bản sao cho một ai ñó. Nhưng, theo những thóiquen ñã thành nếp của chúng ta, thay vì cố gắng xác minh trách nhiệmcủa kẻ phạm luật, chúng ta hãy cố gắng tìm hiểu về sự thiếu chu ñáo,thiếu thận trọng trong ñội ngủ những người của ðảng và Mặt Trận,những người có trách nhiệm nhận và chuyển những hồ sơ hay nhữngngười, vô tình hay cố ý, vung vãi lung tung hồ sơ giấy tờ mà họ cho rằngít quan trọng, thay vì tự hỏi lấy mình ñể kiếm cách buộc tội người khác.Như thế thì dễ dàng hơn nhưng nó lại ñi ngược với những quy ñịnh củaluật pháp.

Vậy, cho tôi ñược phép hỏi ông: giữa chuyện những sai lầm của ðảngtrong Cải Cách Ruộng ðất mà ðảng ñã từng vỗ ngực, và chuyện lơ ñễnh


64 of 150 12/24/2009 3:14 PM

của người nào ñó ñã làm lạc một tài liệu dính ñến những sai lầm nhưthế, hay nói một cách chính xác hơn là ám chỉ những sai lầm ñó: chuyệnnào nghiêm trọng hơn? Trong cả hai trường hợp, không thể nào tôi phảichịu trách nhiệm về chúng và tôi yêu cầu ông ghi chú ñìều này.

- Thôi ñược, bỏ qua chuyện này và ta sang chuyện khác. Quan ñiểm củaông ñối với Mặt Trận là thế nào? Theo ông, ñể cải thiện về cơ cấu cũngnhư hoạt ñộng, Mặt Trận phải theo con ñường nào? Chuyện mà chúngtôi rất lấy làm tiếc là có một thành viên của Uỷ Ban Trung Ương ñã tungra những tấn công chống lại Mặt Trận. Trò này không hay lắm. Ôngkhông biết là ông ñã làm hại chúng tôi, theo như tục ngữ dân gian, là ñãvạch áo cho người xem lưng? Chuyện cãi cọ trong gia ñình chớ nên ñưara sân khấu ñể người xem.

- Tôi nghĩ rằng ñiều trách cứ của ông nó ñi trật chỗ. Ông phải nói nhữngñiều ấy với ðảng. Trong những lần cãi cọ “trong gia ñình” trong Cải CáchRuộng ðất, ông còn nhớ lúc ấy chúng ta ñã ñược lệnh xếp ñặt cho trẻcon tố cáo cha mẹ chúng không? Những lời nguyền rủa buộc tội, hoàntoàn dựng ñứng, phát ra từ cửa miệng của một ñứa con ñã ñược giáodục chu ñáo, là một sự thực không thể chối cãi. ðược phong cho nhữngdanh vọng bởi nhà cầm quyền và ñược nhận vào hội ñoàn của quý ông,mặc dù ñó không phải là do tôi mong muốn, tôi không mất nhiều thờigian ñể hiểu ra bản chất thật của Mặt Trận, nhiệm vụ ñược giao phó củanó là phải thi hành thành công rực rỡ những chuyện ñược giao ñể làmvui lòng lãnh ñạo, mặc dù là những chuyện chả có tí gì tác ñộng ñếnquần chúng. ðó chỉ là những tấm phông ñược dựng lên dưới sự chỉ ñạocủa giám ñốc xưởng phim, một khi những ñoạn phim ñược quay thìchúng sẽ ñược ñập bỏ và ném vào hố rác. Một bộ óc nào ñó chứa ñầynhững logic và hình thức, ñã có sáng kiến tạo dựng một bức tranh hàihoà, một cơ cấu cân bằng giả tạo với những cánh cửa sổ giả mạo ñặt ñểdưới quyền của Quốc Hội. Quốc Hội tập hợp những người ñược “bầu” lêntừ các khu vực cử tri, thường là giới hạn mình trong nhiệm vụ lập pháp.Thật vậy, công việc lập pháp ñược chia sẻ bởi Hội ðồng Bộ Trưởng chămlo việc thực hiện những ñiều Luật ñã ñược Quốc Hội biểu quyết, mà cònphải thi hành những nghị ñịnh, thông tư cũng như chuyện làm luật vàquản lý ñất nước. Hai tổ chức Quốc Hội và Mặt Trận khác nhau là ở chỗQuốc Hội gồm có những ñại biểu ñược “bầu” lên từ mọi vùng lãnh thổtrên toàn quốc, Mặt Trận gồm những người ñược chọn lựa trong cácñơàn thể quần chúng ñể tiêu biểu cho mọi ngành nghề xã hội haykhuynh hướng Tôn Giáo khác nhau. Nhưng cả hai ñếu gặp nhau trongcùng một thái ñộ vì ðảng, trong những lần ñưa ra ñưa ra ý kiến, ñềuñồng ý với ðảng trên bất cứ chuyện gì và bất cứ lúc nào, hoàn toànkhông có một ý kiến khác hay ồn ào kháo chuyện. Toàn Quốc Hội biểuquyết bằng cách ñưa tay lên, Mặt Trận biểu quyết bằng cách cúi ñầu vàbuông thõng hai tay. Nhưng cả hai ñếu biều hiện một sự nhất trí với lãnhñạo làm cho mặt lãnh ñạo ngửa cao với nụ cười mãn nguyện. ðảng tựcho mình là người nắm sự thật và hai tổ chức kia chỉ có nhiệm vụ là phổbiến và tuyên truyền, mỗi tổ chức lo chuyện trong khu vực ảnh hưởng vàtrong vùng sinh hoạt của mình. ðó là hai cái nạng giúp ðảng tiến bước.


65 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Thưa các ñồng chí, tôi chưa bao giờ ñược mời nạp ñơn ứng cử vàonhững lần bầu cử lập pháp và, nếu tôi có mặt trong nhóm người ñángkính của quý ngài, không phải vì bất ñắc dĩ mà do ngoài ý nguyện của tôilà ñược rời bỏ tất cả những vinh dự chính trị và mong muốn khôngchuyện gì khác là ñược thu mình ở ẩn như một kẻ vô danh bất phùngthời, thích hợp cho những sinh hoạt trí thức của tôi!

Một khi gia nhập Mặt Trận, tôi sớm nhận ra ngay tính giả mạo của vị trímà tôi bị gán cho cũng như sự vô dụng hoàn toàn của vai trò ấy trongMặt Trận. Tất cả những Luật Lệ và chính sách mà Nhà Nước tự cho mìnhcó bổn phận phải làm như thế ñược phổ biến mỗi ngày trên Báo Chí vàñược phóng thanh suốt ngày trên toàn nước, chỉ có những người vừacâm vừa ñiếc mới không biết chuyện ấy! Mặt Trận không cần phải họplại ñể phổ biến tin ñến nhân dân trong khi mọi người ñã ñọc hay ñãnghe chúng. Nhưng nếu Mặt Trận không giữ vai trò cái loa, thì thử hỏiMặt Trận giúp ñược gì cho ðảng và nhân dân?

Mặt Trận có thể giữ một vai trò tư vấn cho ðảng trong việc xây dựngLuật và ñường lối chính sách. Nhờ tập trung ñược nhiều thành viên tiêubiểu cho nhiều khuynh hướng xã hội, nó có thể ñóng góp những suy nghĩthiết thực và nghiêm chỉnh về những ñề nghị hay dự thảo nhận ñược.Bất hạnh thay, không biết là vì những chỉ thị nhận ñược hay vì do tựmình sáng kiến, với những lý do hiểu ñược trong bất cứ trường hợp nào,và cũng không nên săm soi làm chi, Mặt Trận luôn luôn nhất trí vớinhững lần báo cáo hay những văn bản chính thức ñược gửi ñến ñể giảithích. Sau một vài lần dự những phiên họp như thế, tôi không khỏi nhớlại thuở nhỏ khi tôi còn chạy chơi trên ñường phố, phố Quảng Châu nằmgiữa phố Hàng Tơ và phố Hàng ðường, ñể nhìn những con nộm bẳng sứvới những cái ñầu luôn cúi xuống với ñôi tay luôn buông thỏng như ñangphê chuẩn chuyện gì. Ý nghĩ gì ñã nẩy mầm trong trí của người nghệ sĩthủ công kia khi hình dung ra toàn những con nộm với chiếc bụng bự vớicũng chỉ một cử ñộng duy nhất giống nhau? Nó thể hiện chăng một sựcoi thường khinh rẽ, một sự cao hứng ñể giễu cợt và công kích nhữngông quan triều ñình mà sinh hoạt chỉ là một thái ñộ duy nhất của vânglời và thuần phục? Khi mà con người ñã trở thành một chiếc máy ñềunhịp, một con rô bô, máy móc như một cơ ñộng của giây chuyền sảnxuất, người ta bảo ñời sống ấy ñã khô kiệt nguồn sống, một ñộng tácmáy móc lập lại ñến vô tận chỉ là ñấu hiệu báo trước của sự chết.Bergson ñã dạy chúng ta rằng mọi vận ñộng, với nhiều biểu hiện ñadạng là một tiêu chuẩn của sự sống, cái tự ñộng hoá tê liệt trong một tưthế là ñặc tính của vật chất. Một mặt, sự vận ñộng, sự thay ñổi, sự ñadạng là những dấu hiệu của sự sống. Một mặt khác, sự bất ñộng, quántính, bất biến báo hiệu cho bước tiến của vật chất. Xung ñột giữa sựsống và sự chết, giữa linh hồn và vật thể, là một xung ñột giữa những gìñang chuyển ñộng, thay ñổi, ña dạng và những gì luôn ñứng yên mộtchỗ, luôn cùng một trạng thái, ù lì và bất biến. ðể kềm chế, ngăn chậncái lấn lướt của sự vật bất ñộng, duy trì một sự sống nở hoa và có tinhthần trong mọi sinh hoạt, nụ cười sẽ là một phương thuốc bổ thần hiệu.


66 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Tôi không chịu trách nhiệm về việc cười ngạo người khác không ñúngchỗ, nhưng tôi tự cười tôi rất nhiều khi tôi phải cúi ñầu và buông thỏnghai tay.

Một cuộc xét nghiệm phân tích về cái cấu trúc của Nhà Nước, dù là mộtphân tích ban ñầu sơ khởi, cũng làm cho tôi có suy nghĩ rằng lãnh ñạo cóhai thái ñộ ñể chọn:

Hoặc là chủ nghĩa hình thức, tự làm mình thoả mãn với những phươngcách hời hợt về con người và sự vật, tìm lấy sự ñắc ý với với cái bềngoài ñầy xu nịnh, chấp nhận sự nhất trí của những kẻ chỉ biết cúi ñầuvâng dạ, chỉ vui thú ñược nghe một tiếng chuông, một bản giao hưởngcủa tung hô, mùi lư hương thơm phức, mắt nhắm như ñang ñược phúclớn! Trong những ñiều kiện ñó, ðảng cứ tiếp tục bước ñi, ñể mọi sựñứng yên ở nguyên trạng như cũ, dù việc ấy có ích hay gây tổn hại chonhân dân và vì thế sẽ gây tổn hại cho ðảng là người ñã tuyên bố ñộcquyền chịu trách nhiệm.

Hoặc là lãnh ñạo quan tâm lo lắng ñến việc thẩm ñịnh lòng người và sựtham gia ñóng góp của nhân dân, ñi kiếm những sự thật ñang giấu mìnhsau những nụ cười, những chào hỏi săn ñón, những lời nói ngoa vànhững tung hô nhất trí. Nhưng làm sao có thể tìm ra những gì mà ngườiñời cảm thấy và nghĩ suy? Thật ra cũng ñơn giản thôi. Họ phải ñược tựdo phát biểu, có khả năng gạt bỏ những gì giấu giếm cho ñến nay trongtận sâu thẳm của suy tư. Một khi, nhiều quan ñiểm khác nhau ñược phátbiểu, lãnh ñạo sẽ có khả năng ñiều chỉnh những cái nhìn sai lầm và chưañầy ñủ của mình, ñể có thể lấy những quyết ñịnh chính xác thích ñáng,hợp thời và mang lại lợi ích.

Tôi xin các ñồng chí nhớ rằng tôi không biện minh cho dân chủ, khi màdân Âu Châu phải mất hai trăm năm ñể ñạt ñược nó, như theo một vàingười có thẩm quyền ñã nêu ý. Tôi cũng không yêu cầu là ñảng CộngSản phải rút ra khỏi ñời sống chính trị, mặc dù, than ôi, ñảng ñã mấtnhiều uy tín và niềm tin từ khi sự mất ñạo ñức và tham nhũng ñã dínhvô nhiều ñảng viên ñang nắm những vị trí khá cao. Tôi chỉ mong muốn lànhân dân có thể nói lên tiếng nói của mình về những suy nghĩ về nhữngngười ñang trách nhiệm, về tất cả những gì liên hệ ñến số phận của họtrong hiện tại cũng như tương lai. Chỉ ñến lúc ấy thì mới có thể có ñượcsự hợp tác chân thành giữa ðảng và nhân dân tạo nên những lợi ích choðảng và nhân dân! Không thể dành riêng cho chủ nghĩa tư bản ñược ñộcquyền áp dụng những quyền tự nhiên của con người trong xã hội. Nhưngcàng hơn thế, chúng ta không nên tự giết mình về chữ nghĩa, bằng cáchñi ñến một cuộc cãi nhau về chữ nghĩa một cách ñáng buồn cười. Chủnghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội là những từ ngữ tự nó chẳng có ýnghĩa mà là những từ ngữ tuỳ thuộc vào mùi vị và sự chọn lựa củanhững người dùng nó. Trên cửa miệng của một người “xã hội chủ nghĩa”,với thói quen không tránh ñược nhưng không ít quái dị và trẻ con, chủnghĩa tư bản là luôn dính tới bất cứ chuyện kinh khủng và bất cứ ai ñã bịgán cho cái chứng nhận bỉ ổi ñó, cuộc ñời của họ xem như chấm dứt ở


67 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñây. Bất cứ khi nào một chính sách ăn thịt ñồng loại ñược áp dụng, sựxung ñột không còn nằm ở chỗ tranh luận văn phạm, nói như Montaigne,lúc ấy sẽ có máu ñổ và sự chết.

Thói quen luôn cúi ñầu ñể tỏ vẻ sự tán thành, dùng hai bàn tay luôn ñểvỗ tay, mồm luôn mở chỉ ñể nói câu ñồng ý, tất cả chỉ cho thấy sự tê liệtcủa lý trí, cái chết tiệt của trí thông minh, chặt bỏ những phản xạ củaphê bình. Trong ñời sống của chúng ta hiện nay, có nhiều chữ ñưa chúngta vào trạng thái hôn mê, thí dụ như: phản ñộng, chống phản ñộng, phêbình. ðồng chí ñã dùng từ “phê bình” ñể gán ghép cho những ñề nghị vôhại mà tôi ñã trình bày cho lãnh ñạo của Mặt Trận. ðồng chí biết quá rõchuyện gì sẽ xảy ra: ñó là bản án tử hình mà tôi phải ñối diện.

- Thôi, ñừng thổi phồng chuyện ở ñây. Chúng tôi ñơn giản chỉ muốn nóilà ñồng chí cứ luôn phê bình chỉ trích Mặt Trận. Thái ñộ ñó làm chúng tôingạc nhiên. ðã khá lâu, chúng ta ñã quen sống tôn trọng ðảng, nghetheo lệnh của ðảng vì những thành quả quân sự và chính trị của họ làmchúng ta tin tưởng cũng như toàn thể nhân dân ñang tin tưởng nơiðảng. Chúng ta ñược ñào tạo không phải ñể nhìn bằng cặp mắt củamình mà bằng cặp mắt của ðảng. ðược trang bị bởi chủ nghĩa MarxLenin, với kinh nghiệm, với sự giúp ñỡ của các nước anh em, ðảngchứng minh rằng ðảng có quyền và xứng ñáng với niềm tin mà chúng tagiao phó. Sự khôn ngoan của chúng ta là tự rập khuôn những suy xétcủa mình theo mẫu mực của ðảng và cho tới nay, chúng ta có quyềnhãnh diện ñã làm như thế. Vì thế, chúng tôi phải thừa nhận rằng chúngtôi không hiểu ñược ñồng chí.

- Về phía tôi, trái lại, tôi hiểu rõ là những nhận ñịnh của tôi ñã gây sốccho ñồng chí. Vì thế tôi cho rằng số phận ñang chờ ñợi tôi không phải làcái mà tôi ñang mơ ước. Mặc cho dù thế nào, tôi có hai con mắt ñể nhìn,hai cái tai ñể nghe. Vì những gì tôi ñã thấy và ñã nghe làm tôi hãi hùng!Tôi thấy cái tương lai mà chúng ta ñang dần ñến, và những cái giật mìnhcủa lương tâm làm tôi mất ngủ. ðể tìm ñược sự thanh thản trong tâmhồn, tôi ñã ñi tìm trong những duyên cớ ñã gây hại vô cùng cho chúngta, cái nào là cái cần kíp nhất và ñâu là phương thuốc chữa trị hữu hiệunhất. Tôi muốn lập lại một lần nữa, ñể mà không ai có thể hiểu lầm tôivà những quan ñiểm của tôi không bị diễn dịch một cách sai lầm với mụcñích ñể kết án tôi dễ dàng. Tôi chỉ xin một ñiều là các lãnh ñạo, nhữngngười theo chủ nghĩa Marx Lenin, cho phép mọi người ñược quyền mởmồm và nói lên những ñiều mà họ nghĩ. Các lãnh ñạo phải nhớ rằng cónhiều người không dám hé răng, rằng cái hình thức và cái dáng vẻ bềngoài mang cho họ một niềm hãnh diện, chỉ là một cái mặt nạ ñể chegiấu những ý nghĩ và cảm xúc của họ mà thôi. Lãnh ñạo chẳng nhữngphải gạt bỏ những gì không chấp nhận ñược mà còn phải suy nghĩ ñếnnhững chuyện khác còn lại, ngay cả những chuyện cỏn con nhưng nó tốcáo ngược lại những dối trá của những kẻ nịnh bợ hay kẻ vô tâm, vànhững dối trá làm hại những quan ñiểm của ðảng.

Trong cuộc ñấu tranh nhằm tìm ra sự thật, các ñồng chí có một vai trò


68 of 150 12/24/2009 3:14 PM

phải làm. Chính các ñồng chí phải tự mình tỉnh cơn mê muội thờ ơ, thoátra khỏi thái ñộ im lặng của mình, một khi cáv ñồng chí tự mình lắng nghetiếng nói của lương tâm mà chúng ta ñang cố gạt bỏ, ném một sợ giâycứu hộ cho lương tâm ñang bị chết chìm. Các ñồng chí lúc ấy sẽ thấyñây là vì lợi ích của chính các ñồng chí, của ðảng và của nhân dân, màtôi hy vọng rằng chúng ta sẽ tái lập quyền tự do tư tưởng. Các ñồng chícó trách nhiệm trước nhân dân và Lịch Sử, cũng như ðảng có tráchnhiệm của ðảng, như não bộ mỗi người có những trách nhiệm của nó.Tôi xin ñược phép nhắc lại ñiều cốt yếu ñó với tất cả các ñồng chí, vớibản thân của từng ñồng chí, với ðảng, và với những người trí thức khác.Chắc chắn là tôi sẽ chịu lãnh những hậu quả không tránh khỏi và ñauñớn, những hậu quả sẽ xảy ra và sẽ trừng phạt tôi vì ñã mong muốn gìngiữ danh dự và tư cách cùa mình.

5Trận ñấu bò lần thứ hai ở ðại Học

Trên ñường trở về nhà, trong sự cô ñơn im vắng, tôi cố gắng nhớ lạinhững gì ñã xảy trong những giờ qua ñể rút ra một bài học. ðây là lầnñầu tiên xảy ra một cuộc xung ñột giữa tôi và lãnh ñạo. ðây cũng là lầnñầu tiên chủ nghĩa cộng sản lập một phiên toà ñể xử một trí thức. Choñến bây giờ, tôi luôn giữ yên lặng, và những cơn thịnh nộ chống lạichuyện này, dù rất hiển nhiên, vẫn ñược tôi kềm giữ không ñể chúngthoát ra khỏi riêng tôi. Ngay cả vào thời ñỉnh cao của Cải Cách Ruộngðất, khi những chuyện dã man ñã làm tôi ñau ñớn khi nhìn thấy, bópthắt tim tôi, tôi ñã có sự khôn ngoan và nghị lực ñể giữ yên tôi lại, dùbiết rằng vụ biến ñộng này ñang xảy ra cuồng ñiên trên toàn nước, vàtôi cũng hiểu rằng tiếng nói riêng rẽ của một trí thức nhỏ nhoi không thểnào ñến ñược giới lãnh ñạo ñang giấu mình kín bưng trong một thế giớibí ẩn không thể nào xuyên qua ñược! Như một nhân chứng nhiệt tìnhnhưng yên lặng, tôi ñã chứng kiến những lỗi lầm tai hại và những sai lầmcủa nhà cầm quyền, tôi hiểu rẳng tai của họ chỉ ñể sẵn sàng nghe nhữnglời a dua nịnh bợ chứ không sẵn sàng nghe những lời bình luận chói tai,nhất là những lời phê bình liên tục bị gán ghép mấy từ “phản ñộng”.ðược trang bị cho mình sự cẩn thận và sáng suốt, tôi ñã vượt quanhững vùng biển ñầy san hô, và cho ñến nay ñã tránh ñược một vụ chìmtàu. Nếu, trong suốt quãng nữa ñời người ñầu, tôi ñã nổ lực vượt quanhững con ñồi của nền văn hoá ðịa Trung Hải, nữa ñời còn lại tôi phải cốgắng ñứng thẳng trên ñôi chân dưới sức ép của chủ nghĩa Cộng Sản.ðây là cuộc phiêu lưu lớn nhất ñời tôi, những suy nghĩ, cả trong hànhñộng lẫn cảm xúc, tôi ñã bị ñiều kiện hoá trong những cơn lốc của nhữngvùng gió lốc ñầy may rủi. Tôi ñã trở nên bén nhạy trong việc thủ thế giữmình, nhìn trước nhìn sau ñể tự bảo vệ mình tránh những bước sụp lỗchân trâu, tránh những trò gian trá hay những cạm bẩy giăng dưới chân.Tôi biết, trong những trí thức, tôi là người ñang nằm trong tầm ngắm vàñang bị công an theo dõi. Tôi biết có vài “con chó săn” ñang ở những


69 of 150 12/24/2009 3:14 PM

căn phòng cạnh nhà tôi ñể có thể ñể mắt xem ai là những người ñếnthăm hay xem chừng thư tín của tôi, nghe ngóng những câu chuyện haytìm hiểu ñài phát thanh nào mà tôi hay thich mở nghe.

Nhưng lần này, tôi bị dính vào một hoàn cảnh mà tôi ñã trở thành mộtnạn nhân của một sự lừa dối mà cộng sản ñã tung ra phong trào TrămHoa ðua Nở, không phải ñể giải phóng họ ra khỏi những xiềng xích màñể lật mặt nạ của những kẻ ngây thơ tin rằng ñã ñến lúc có tự do ngônluận ñáp ứng những ước vọng dân chủ của mình. Không thể nào cóchuyện một ñảng cộng sản ñộc quyền chính trị lại có thể tự mình thíchnghi ñược với những tự do dân chủ. Dù với bất cứ thể loại dân chủ nào,kẻ phạm tội ñếu phải chịu những trừng phạt tệ hại nhất của kẻ cầmquyền. Chính trong cái ý nghĩa ñó mà những “ñồng chí” của tôi trong MặtTrận hiểu ñâu là tội của tôi. Hoặc quần chúng có thể nổi dậy tự ñưamình lên ñỉnh cao của dân chủ hay họ phải mất hàng chục năm thậm chíhàng thế kỷ ñể thấu ñạt ñược ý nghĩa và những nguyên tắc của dân chủ,chả gì là quan trọng. Tôi chỉ ñơn giản ñòi hỏi quyền tự do tư tưởng vàchỉ với thế tôi ñã trở thành kẻ phản bội, kẻ thù của chủ nghĩa cộng sản.Lãnh ñạo hiểu vấn ñề tế nhị của tôi: Nếu người dân bình thường có thểnói ra những ñiều họ nghĩ gì về những chính sách và quyết ñịnh củaðảng, thì không thể nào có cái gọi là nhất trí của họ ñược. Và, chắc chắnở trong thời kỳ ban ñầu của dân chủ, chỉ trích sẽ nhiều hơn là tándương. Lúc ấy, chuyện gì sẽ xảy ra cho sự ñộc quyền chính trị của ðảng,sự mất niềm tin sẽ lớn tới ñâu vì những chuyện ñiên rồ của một số lãnhñạo?

Khi tuân phục chỉ thị của lãnh ñạo, các “ñồng chí” của tôi bắn ñược haicon chim với một viên ñạn: họ chẳng những ñã giày xéo lên tôi, mà còntự học cho mình cách kết án tất cả những ai có những ñịnh nghĩa về dânchủ chệch hướng với họ.

Tôi thật lòng rất tiếc cho các ñồng chí trong Mặt Trận.

Tất cả họ là những người ñàng hoàng chưa bao giờ xin gia nhập vào mộthội ñoàn không ñàng hoàng. Họ ñã ñược ñưa vào với lời mời gọi củalãnh ñạo mà chính sách ñoàn kết quốc gia là qui tụ mọi công dân trongðộc Lập và Tự Do và cũng ñể hưởng mọi phiếu bầu của họ. Khuynhhướng chính trị, xã hội, tình cảm, tôn giáo của họ có thể khác nhaunhưng tất cả ñếu chung một ước vọng và thông cảm. Một tập hợp ngườinhư thế, với những bản chất khác nhau, ña dạng về quan ñiểm của cácthành viên, những người ñược chỉ ñịnh bởi Nhà Nước nhưng không ñạidiện cho ai, chắc chắn sẽ thiếu nội lực, thiếu phần dính kết và chỉ có thểgiữ vai trò phụ mà thôi. Chủ nghĩa hình thức mà người cộng sản khôngthể thiếu buộc Nhà Nước nằm yên trong một cấu trúc ñồng bộ với mộtcái vẻ bên ngoài dễ thương, nhưng hoàn toàn trống rỗng trong nội dungvà thiếu vắng tất cả những kỷ năng, một tổ chức mà nhà lãnh ñạo khôngñòi hỏi gì hơn là vổ tay tung hô những quyết ñịnh của mình.

ðược triệu tập ñến ñể kết án một trong những ñồng nghiệp của mình,


70 of 150 12/24/2009 3:14 PM

các “ñồng chí” trong Mặt Trận cảm thấy họ bị sập trong một hoàn cảnhtrái khuấy. Trận ñầu bò mà họ bị buộc phải chứng kiến không phải làmột trận ñấu mang lại thích thú. Tôi không biết nỗi ñắng cay nào ñanglàm gương mặt của họ giá lạnh, làm ánh mắt họ không còn nét sáng. Tôiñã có nhiều dịp tán gẫu với họ, và họ biết tôi là ai, họ ñã từng tâm sựvới tôi, ñặc biệt là những vị trong Nhà Thờ Công Giáo và các Chùa PhậtGiáo rằng chủ nghĩa duy tâm không thể nào thích hợp với chủ nghĩa duyvật vô thần của cộng sản. Những lúc còn kháng chiến chống Thực Dân, ởPhát Diệm, xung ñột giữa người Công Giáo và những người cộng sản ñãñưa ñến máu của người ñứng ñầu trong huyện phải ñổ. Sau ñó, LiênTôn Diệt Cộng là một phiên toà gây xúc ñộng mạnh ở Thanh Hoá, chỉmột thời gian ngắn trước trận ðiện Biên Phủ.

Trong những thành viên của Mặt Trận và của ðảng, ai cũng biết phía ñốiphương muốn gì. Vì thế, những thành viên Tôn Giáo của Mặt Trận nhưtrên giàn lửa: quần chúng không thể hiểu họ, xem họ như những kẻphản ñạo, bội giáo vì họ ñã ñứng chung với cộng sản. Ngược lại, nhữngngười cộng sản thay vì tỏ ra tin họ, thì lại nghi ngờ họ ñang có nhữnghành vi thù ñịch tiềm tàng ẩn giấu. Trong những buổi họp của Mặt Trậnở trụ sở Trung Ương trên ñường Tràng Thi, không có gì làm tôi thích thúhơn là ñược quan sát những ñiệu bộ ñang xảy ra trước mắt và những nụcười giả tạo nơi này nơi kia. Và họ ñang ở ñây, ñược gọi tới ñể giángmột cú chết người lên cái tên trí thức ác ôn mà số phận cũng y changnhư họ, giống họ, không ñược ngửi mùi thánh thần của ðảng vì nhữngkhát vọng dân chủ của nó, xử và kết án nó. Họ càng hiểu là họ ñang xửvà kết án chính mình. Sự vô nhân ñạo của ðảng xảy ra như Pontius

Pilatus[4]: sự rửa tay chối tội về chuyện tôi bị ñồng nghiệp tôi xử và kếtán, và màn hài kịch ñã tái diễn ở ðại Học và ở ðảng Xã Hội, trong trậnñấu bò lần hai và lần ba. Và với một hòn ñá, ðảng ñã ném trúng hai conchim: kẻ phạm tội bị trừng phạt, và những kẻ ñưa ra trừng phạt phải rútbài học cho chính sự an nguy của mình. Không bỏ một cơ hội nào ñểgiáo dục quần chúng.

Tất cả những suy nghĩ ñó ñến với tôi trong ñêm ñầu tiên sau trận ñấuthứ nhất ở Mặt Trận Tổ Quốc. Ngày kế tiếp, tôi lại phải ñến có mặt ở ðạiHọc cho trận ñấu thứ hai. Con bò tót không ñược phép ngưng ñể thở.Những kẻ ñấu bò ñủ mọi vai trò thay phiên nhau chọc, khủng bố con vậttrong lúc chờ hạ thủ cú giết cuối cùng. Mặc dù thế, tôi vẫn không cảmthấy mất can ñảm hay tuyệt vọng, hay kể cả mệt mỏi. Tôi phải quanhững phiên Toà mà không ai nghĩ là có cho ñến ngày hôm nay. Dưới cúñánh, tôi có thể ño lại sức chịu ñựng của mình, và sự tò mò ñã giúp tôivượt qua những ức chế! Bất chấp các “ñồng sự” ñang lay ñộng tấm vảiñỏ (ñấu bò), tôi ñang ở tâm trạng một kẻ tấn công.

Với tâm trạng ñó tôi ñã ñến ðại Học.

Khi nhìn thấy vô số xe ñạp ñang ñể kín sân trường, tôi chắc số lượngngười ñến rất ñông. Khỏi cần phải tự hỏi. Khác với lần thứ nhất, trận ñấu


71 of 150 12/24/2009 3:14 PM

bò lần hai ñược mở cho công chúng: bất cứ ai cũng có thể ñến xem.Hàng ngàn sinh viên, ban giảng huấn của nhiều Phân Khoa, kể cả phânkhoa Y và Dược, các phóng viên ñược hấp dẩn ñến ñể chứng kiến cáichết của một trí thức khá nổi tiếng ở Hà Nội, thêm một ñám người tò mòvà nông dân ñang tập trung ở hành lang, dồn cứng các phòng ñến nỗinhư không còn không khí ñể thở và chuyện di chuyển ñi lại xem như làkhông thể ñược! Lần này, các quan toà không ngồi sau các bàn mà thayphiên nhau ñứng trên cái bục giảng, chỗ mà trong thời trướ

Tôi tự hỏi cái ñộng cơ nào mà khiến cho họ tổ chức một hoạt cảnhhoành tráng như thế? Khi mà những yêu cầu cuối cùng xảy ra sau hậutrường ñược nói ra, bởi những người ñiều khiển cho những kẻ lo buộctội, tôi tin rằng tôi ñã thấy ra lý do tại sao có một sự công khai ồn àonhư thế. Lý do là cho hai mặt: một mặt cho cá nhân người bị kết án, mộtmặt là cho quyền lợi của những người xử án và những người ñến nghe.

Tôi nhớ, trong mười năm bí mật kháng chiến, mỗi tháng tôi ñều ñi về cáctỉnh ñể bào chữa miễn phí cho những người bị kết án (nhưng không cótiền thuê luật sư) trong những phiên toà có khi quan trọng và kéo dàisuốt ñêm. Trong ngày, những cái loa, loan báo khai mạc phiên toà vangxa trong vòng 10 ñến 20 km. Những kẻ tò mò phải ñạp xe hàng chụccây số ñể ñến xem màn trình diễn hiếm hoi, nhiều khi là duy nhất ở nơihọ ở. Những cái chuông xe ñạp thật ầm ĩ ñinh tai nhức óc. Những kẻ quañường, ñàn bà, trẻ con, thanh niên nam nữ ñi thành từng hàng băngqua những cánh ñồng, mỗi nhóm mang theo một cái ñèn nhỏ. ðấy làmột ngày hội phải ñi dự.

Ở Hà Nội, báo chí, ñài phát thanh, những cái loa ñược ñẩy hết công suấtñể chọc vào tính tò mò của mọi người. Tên của kẻ bị kết án cũng ñónggóp khá nhiều vào chuyên ấy. Vì thế, tôi hiểu rằng lần ñấu tổ chức ở MặtTrận ñã có ý ñịnh cách nào ñó muốn giữ sự nhạy cảm của tôi bằng cáchlàm trong yên lặng và kín ñáo hợp với Mặt Trận. Lần này, với mục ñíchlàm như một vụ tai tiếng nổ lớn ngay từ lúc mở màn ñể kéo thanh danhtôi xuống bùn, thuyết phục tôi tính nghiêm trọng của cái mà tôi ñã phạm,và ñể biện minh trước cho cái trừng phạt mà họ sẽ áp dụng cho tôi.

Cùng một lúc, họ cũng có ý ñịnh dằn mặt quần chúng, “giáo dục” nhữngngười này trong hướng phải tuân phục vô ñiều kiện những chỉ thị vànhững quyết ñịnh của ðảng, và chấp nhận sự chính thống của cộng sản.Bất cứ vi phạm nào ñối với nguyên tắc linh thiêng này ñều bị trừng phạthết sức nặng nề, không kể bất cứ những ñóng góp xuất sắc nào của kẻvi phạm cho Tổ Quốc và cho Cách Mạng.

Dưới chân cái bục giảng, nơi mà tôi ñã qua những giờ phút ñẹp nhấttrong ñời, nay cũng nơi ấy tôi lại phải chịu những khoảnh khắc tệ hạinhất trong cuộc ñời của tôi. Thật vậy, tôi hiểu ra là chuyện ñược xếp ñặtkhông chỉ ñể trừng phạt tôi, à quên, xin lỗi là ñể “giáo dục” tôi, nhưngtất cả là ñể làm bẽ mặt và hạ nhục tôi bằng hai cách: buộc tôi ñứng vớitư cách của một kẻ tội phạm, phía dưới bục giảng nơi mà tôi thường


72 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñứng ñó trong những ngày huy hoàng và buộc tôi phải nghe những lờithoá mạ thậm tệ và những công kích kịch liệt, không phải từ những ñồngnghiệp của tôi như trong trường hợp xử tôi ở Mặt Trận, mà từ nhữngkhuôn mặt trẻ mới không biết từ ñâu ñến và có vẻ là sinh viên hay ñãtừng là trong ñám sinh viên của tôi. Tôi không bận tâm lắng nghe nhữnglời ñiên rồ láo khoét từ những kẻ ñang chỉ trích tôi, tôi hoàn toàn quên ñicái ngoại cảnh nơi mà họ ñang tiến hành vỡ kịch và ñang cố cắm mộtnhững mũi tên xuyên qua người tôi, và tôi tự ñể suy nghĩ của mình trởvề thời Cải Cách Ruộng ðất, những ngày mà những ñịa chủ bị ñấu tố,chịu những sỉ nhục và bị xem như là những kẻ thù của nhân dân và cáchmạng, y chang như tôi hiện bây giờ.

Nhưng tôi ñược hưởng một sự ñãi ngộ mà tôi rất cám ơn những kẻ ñanghành hạ tôi: họ chỉ tra tấn tôi bằng ngôn từ của ñạo ñức và tránh cho tôinhững ñớn ñau về thể xác. Tôi chưa bị nhốt kín trong tù, tôi chưa phảimặc trên người những bộ ñồ lấm lem bùn ñất vì phải ngủ trên sàn ñấtcứng, tôi chưa phải chịu ngữi những mùi gớm ghiếc của những con vật bịnhốt chung chuồng, tôi chưa bị kéo lê thân mình với vòng xích trên cổ vàbị cột ở hai cổ chân, dưới những tiếng la ó và khạc nhổ của ñám ñôngñang hận thù chất ngất. Không, tôi ñược sống cuộc ñời bình thường vớigia ñình.

Nhưng những tra tấn nhục nhã mà tôi phải gánh chịu không chút nào íthơn những tra tấn nhục nhã mà những ñịa chủ bị ñoạ ñầy trước khi bịgiết chết.

Chỉ mới hôm qua, trước ngày những người cộng sản tràn vào các nơi,truyền thống của cha ông ta là dạy học trò phải biết kính trọng Thầymình, thương yêu và kính trọng Thầy còn hơn cả cha ruột. Cái vinh dựñược giao phó là chăm lo ñào tạo con người, sao cho ñược ñơm hoa kếttrái, ñã là khuôn thước do tâm hồn và cách sống của các Thầy Cô. Họ cótrách nhiệm với chính mình, với các học trò và cả xã hội. ðiều ñó ñã nuôidưỡng tâm tánh thuần khiết của Thầy Cô. Những sách dạy của tổ tiên vềñạo ñức con người ñược cả thế giới công nhận nay bị ném vào giàn lửa.ðạo ñức không còn ñược dạy trong trường, và ở thời buổi này, người tadạy trẻ nhỏ nhục mạ Thầy Cô. Chủ nghĩa Marx-Lenin ñã thay thế ñạoñức trong việc dạy dỗ con người, sự còi cọc chỉ cho ra những loài hoañộc: sự vô ñạo ñức sản sinh ra thói cay ñộc yếm thế, tội phạm tăngtrưởng cả bề rộng lẫn bề sâu, cả xã hội từ này phát ra những mùi thốitha mà từ trước ñần nay chưa hề có. Cộng Sản kịch liệt chối bỏ là khôngphải nhà nước muốn như vậy, và cũng như mọi người, nhà nước cũngphàn nàn về chuyện xảy ra như thế, nhưng cộng sản không thể chối bỏtrách nhiệm về việc ñạo ñức bị xuống cấp vì những ñường lối chính trị vàmột cơ cấu xã hội do họ ñã ñưa ra.

Tôi không nhớ, và cũng chẳng muốn nhớ, tên và nét mặt của nhữngthằng nhãi ranh, kẻ nhận lệnh và ñược ñiều khiển bởi kẻ cầm quyền,ném những lời tấn công xúc phạm ñến danh dự của tôi, như một ngườiñi ñường phải dừng chân cúi xuống ñể ñuổi một con chó ñang sủa dưới


73 of 150 12/24/2009 3:14 PM

chân mình. Dù sao, những tên cục súc kia ñáng thương hơn là ñáng chêtrách, chúng nó muốn ñược hưởng những ban bố của các ông lớn và ñểcó một con ñường tương lai trong cuộc sống. Tôi sẵn lòng tha thứ chochúng, nói một cách chi tiết hơn, với những tư cách như thế mà ñổ ñốnglên tôi thì cũng chẳng làm cho hại cho uy tín mà tôi ñược các bạn ñồngnghiệp và quần chúng dành cho. Tôi ñang chờ cái ngày mà, - cũng sẽ tớithôi -, ðảng phải nhận là mình sai lầm về những gì mà họ làm trong CảiCách Ruộng ðất. Tôi tự an ủi và cho rằng nhân dân sẽ không xử kẻ ñãtội phạm thượng ñến ðảng cùng một cách như những kẻ cuồng si cộngsản ñang mơ tưởng một tương lai huy hoàng, cuồng nhiệt lẽo lự trêncửa miệng và dung bản chải ñể ñánh bóng mình. Tôi cảm thấy hạnhphúc hơn những ñịa chủ vì ñã không bị chính những con của mình ñổ lêncha những lời kết án theo lệnh ñến từ trên rất cao.

Tôi khinh thường quá sức những kẻ gièm pha ñến nỗi không trả lờinhững tấn công của họ. Tôi chỉ tiến hành trả lời hai người: một là mộtsinh viên của tôi, còn người kia là một giáo viên tiểu học ñược nhận làmgiảng viên ở ðại Học, và những vấn ñề họ nêu lên cũng ñáng ñược xemxét.

6Hai loại người

Tôi và những ñồng nghiệp hay gọi anh sinh viên này là một con chó Nhậtvì anh ta có một làn da sáng, mũi tẹt và có mái tóc hơi dợn sóng. Chúngtôi không mất nhiều thì giờ ñể tìm thấy hắn giữa ñám ñông. Bất cứnhững gì chúng tôi nói trong lúc thuyết trình, bên cạnh những bài học,những câu chuyện trao ñổi ở hành lang trong lúc chờ giờ trở vào bụcgiảng, tất cả những chuyện ñó ñều ñược ghi chú cẩn thận và ñược báocáo ñầy ñủ cho giới chức trách nhiệm. Chúng tôi ñã biết chuyện kẻ làmdo thám gián ñiệp ñã gây ô uế cho giới sinh viên. Nhưng con chó Nhậtnày là kẻ nguy hiểm nhất vì nó làm chuyện này hết dạ hết lòng, cần mẫnchăm chỉ và, nếu cần, hắn có thể bịa ra những câu chuyện ñể làm tăngthêm việc hiểu lầm giữa chúng tôi và uỷ viên chính trị chịu trách nhiệm ởðại Học. Vì thế tôi lắng nghe hắn nói.

- Thưa giáo sư, ông có biết rằng lập trường chính trị nó quan trọng nhưthế nào với quốc gia, nhất là trên lãnh vực giáo dục? Tôi không muốn sỉnhục giáo sư khi tin rằng giáo sư không biết gì về chuyện này. Giáo sư làmột trí thức nặng cân ñã cống hiến tất cả tài sản của mình cho ðảngtrước khi tham gia bí mật kháng chiến. Giáo sư ñã ñược bổ nhiệm vàonhững công tác quan trọng. Vì lẽ ñó, giáo sư phải biết về tầm quan trọngmà ðảng ñã ñặt lên vần ñề giáo dục. Nhiệm vụ của giáo sư là ñào tạongười cộng sản trẻ cho ngày mai ñể họ nỗ lực cống hiến những ñónggóp trong việc xây dựng ñất nước. Chủ Tịch Hồ Chí Minh của chúng tacông nhận là có những khó khăn trong công tác giáo dục, “Phải mất


74 of 150 12/24/2009 3:14 PM

mười năm ñể trồng cây, nhưng phải cần một trăm năm ñể trồng người”.Thật vậy, ñể ñào tạo ra những người mà ðảng mong muốn, cần phải tựmình chứng minh là có lập trường chính trị tốt.

- Anh bạn trẻ của tôi ơi, tôi không biết anh ñã lấy tin từ kẻ nào về quákhứ của tôi. Có thể là anh ñang bỏ tôi vào cối xay với những ñiều quantrọng ñể tâng bốc tôi. Cho phép tôi ñược ñiều chỉnh vài chỗ sai. Thứnhất tôi không phải là người trí thức “nặng cân” khi mà tôi chỉ cao cómột mét sáu. Như thế tôi chỉ là kẻ bé tẹo bên cạnh những ông “to” trongnước. Nhưng, kẻ thấp lùn như tôi ñã vỗ tay ñón mừng Cách Mạng ThángTám cùng với toàn dân trong nước, và trong những giờ phút ñầu tiên,trước những lời kêu gọi ñầu tiên, tôi ñã trọn mình dâng hiến cho dân tộc.Nếu tôi ñã chiêm ngưỡng và quý phục những người ñi cách mạng, nếutôi ñã biết ơn những hy sinh mà họ ñã chịu, những thành công mà họ ñãthắng lợi trong quá trình ñấu tranh giành Tự Do cho Dân Tộc và ðộc Lậpcho Việt Nam, tôi phải thú thật với anh là tôi không hề biết cái ðảng màtôi không hề xin gia nhập, không hề biết những lễ nghi và những bí mậtmà tôi chưa bao giờ ñược qua buổi vỡ lòng và những chuyện ấy làm cholưỡi tôi trở nên khô cứng mỗi lần tôi muốn hô “vì ðảng”. Tất cả những gìtôi ñã làm, cống hiến toàn bộ tài sản và công việc, là tôi làm cho DânTộc.

Chẳng có gì ở ñó khác hơn là cái logic. Tôi muốn mời anh hãy suy nghĩmột chút về nguồn gốc của quyền lực. Quyền lực luôn ñược chinh phụchoặc bằng phương pháp hoà bình hoặc bằng vũ lực. Nhưng dù bằng bấtcứ cách nào, quyền lực luôn có một nhu cầu cấp bách là phải tự mìnhchứng minh với những kẻ ñang nắm nó hay những kẻ ñang chịu nó nắm.Hơn nữa, việc nắm quyền chỉ có hai con ñường ñể theo: một là tự chomình là kẻ có Thiên Mệnh, hai là ñược nhân dân giao phó. Hoặc theokiểu thần quyền hoặc theo cách dân chủ. Từ khi mà quyền lực ñượcchiếm lấy bằng bạo lực, nó không thể cho rằng là do Thiên Mệnh hay làdo dân. Vì thế, nó buộc phải tìm cách khác ñể tự bào chữa rằng nókhông cần hay không cảm thấy cần thiết phải chứng minh, nói cho cùngnó cũng chẳng có gì dựa ñể biện minh, nó chỉ tự chống chế mà thôi.Nhưng giới quyền lực tự bảo vệ với ai? với nhân dân và với một lựclượng chính trị khác. ðể chống lại sư tranh ñua của những tổ chức chínhtrị khác, giới quyền lực ñã tuyên bố ñộc quyền chính trị dưới sự chỉ ñạocủa mình. ðể chống lại nhân dân nó hình thành một bộ máy Nhà Nướcvới với những cơ cấu, chức năng, với nhiệm vụ là thi hành những mệnhlệnh và xây dựng nên những tổ chức nghề nghiệp và xã hội ñể gồmnhập cả dân chúng vào một hệ thống tổ chức, theo từng sinh hoạt, tuổitác, tính phái, niềm tin tôn giáo, thành một cộng ñồng dân tộc mà cả tinhthần, con tim và hành ñộng ñều bị giới cầm quyền ñưa vào khuôn ñểkiểm soát. Nhưng, khi giới cầm quyền cần làm những quyết ñịnh, xácñịnh những quan ñiểm, ñưa ra những biện pháp nhằm bảo ñảm cho ưuquyền và lợi ích của họ là những ñiều cần ñược giấu kín trước sự tò mòcủa quần chúng, họ phải tự trốn kín trong một sự bí mật không thể xâmnhập, trùm kín bưng sau những bức màn thần bí không thể xuyên quañược. Cơ cấu hình Kim Tự Tháp của quyền lực ñã chế ngự khắp nơi, từ


75 of 150 12/24/2009 3:14 PM

trong cơ quan Nhà Nước và những chức năng của nó, ñến mọi tổ chứcxã hội với những chân rết của nó. Trên toàn nước, từ làng xã và quậnhuyện cho ñến các Bộ và cơ quan Trung Ương, những chức vụ chủ chốtñếu do ðảng viên ñảm nhận việc ñiều hành, giám sát và kiểm tra, vànhư thế, thông qua Vụ Tổ Chức ñể bổ nhiệm tất cả cán bộ công nhânviên nhà nước, và thông qua bộ Nội Vụ và Công An ñể giữ yên tĩnh cholãnh ñạo có ñược một giấc ngủ ngon lành.

- Thưa giáo sư, hình như ông thiếu cơ sở chính trị khi mà ông chỉ quantâm ñến cái vẻ bề ngoài hơn là những ñiều thực tế, và ông ñang ñàosâu hố chia cách không hiện hữu giữa ðảng và nhân dân. ðảng củachúng tôi không hề tuyên phán là có nguồn gốc Thiên ðịnh: chỉ nội cái ýñó là ñã thấy nực cười, lạc hậu và lỗi thời. Một cách khách quan, ðảngkhông ñược bầu lên ñể nắm chính quyền, ñể nói là bởi nhân dân, vàbuộc phải giữ cơ chế và hoạt ñộng trong bí mật. Nhưng tôi xin trở lạithời mà chủ thuyết và những ñảng cộng sản nắm chính quyền. Hệ tưtưởng của họ trực diện ñối ñầu với chính quyền ñương nhiệm vì họ nhắmtiêu diệt diệt chủ nghĩa tư bản và tất cả những ñảng phái chính trị sinhra trong chế ñộ ñó. Từ ñó, mọi chính thể tư bản ñếu tìm cách tiêu diệtchủ nghĩa cộng sản, cho nên người cộng sản ñể tự bảo vệ ñã phải ñi vàobí mật. Thói quen kín ñáo và bí mật ñã bắt rễ trong người cộng sản. Hơnnữa, ðảng cộng sản như một gia ñình không muốn người ngoài biếtchuyện nhà mình. Chính vì cùng lý do tự bảo vệ chống lại những kẻ thùcủa cộng sản mà Nhà Nước ñã có một cấu trúc hình Kim Tự Tháp và ñặttất cả người của mình dưới những cái chóp Kim Tự Tháp ñó. Như giáo sưthấy ñó, tuy rằng ðảng ñã nắm chính quyền nhưng cuộc ñấu tranh vớichủ nghĩa tư bản vẫn còn tiếp tục. Vì lẽ ñó, và hơn bao giờ hết, nhữngkế hoạch cẩn phải giữ trong bóng tối và việc nắm chính quyền cần phảichặt chẽ hơn ñể chống lại những ñòn tấn công của chủ nghĩa tư bản ñếntừ trong và ngoài nước. Hoàn cảnh lịch sử mà chủ nghĩa cộng sản ñãsinh ra ñã quyết ñịnh cách làm của họ, cách làm có thể gây sốc cho giáosư, nhưng có thể thông cảm ñược.

Cái chuẩn về hạnh phúc của nhân dân có phải chăng là trật tự và antoàn? Vì vậy, không chỉ lãnh ñạo của chúng tôi có những giấc ngủ bìnhan mà toàn dân cũng hưởng cùng ưu ñãi ñó. Dân chủ không phải chỉ cónghĩa là chính quyền bởi dân, nhưng còn hơn nữa là vì dân. Trước quanñiểm ñó, không có một loại dân chủ nào khác có thể so sánh với nềndân chủ của chúng tôi, trong khi lãnh ñạo của chúng tôi chỉ có một niềmlo duy nhất: ñó là hạnh phúc của nhân dân!

- Anh vừa nói ñến chuyện vàng ngọc. Trong lúc này, tình hình sức khoẻcủa ñất nước ta có vẻ tốt. Nhưng tìm hiểu thêm về bề sâu, tìm hiểu vểcấu trúc của nhà nước và xã hội, ñã thấy những lỗi lầm và những tì vếtkhông sớm thì muộn sẽ chứng minh những lo lắng của chúng tôi là có cơsở.

Sự ñộc quyền chính trị mà ðảng bám víu, về lâu dài, sẽ gây nên nhữnghậu quả tai hại vô cùng. Thứ nhất, tất cả những vị trí lãnh ñạo, bất kể


76 of 150 12/24/2009 3:14 PM

quan trọng như thế nào, ñều do người của ðảng nắm. Chúng ta ñều biếtrõ rằng lãnh ñạo của chúng ta và những người cấp dưới không thể nàocho rằng họ có cùng trình ñộ văn hoá và kiến thức ñể hoàn thành mộtcách hợp pháp và có trách nhiệm những nhiệm vụ ñược giao trong mộtnhà nước hiện ñại và rất phức tạp mà ở ñó sự ngu dốt và thiếu khảnăng ñành phải thú nhận là vô ích. Nhưng, nếu những người công chứcñang gây gánh nặng cho những cơ quan hành chánh và kỷ thuật vì sựthiếu khả năng của mình, gây những mất mát không sửa chữa ñược chongân sách nhà nước thì ñồng thời họ cũng làm hại ñến uy tín và niềm tinở ðảng bằng ñủ loại phạm pháp: ăn cắp của công, tham ô, biển thủ,gian lận, giả mạo và sử dụng ñồ giả mạo… ðộc quyền sẽ sản sinh ra lạmquyền và sẽ ñẩy người nắm quyền tuột trên con dốc ñược bôi trơn bởitruỵ lạc và tội ác. Niềm tin của nhân dân ñối với ñảng mỗi ngày bị giảmvà bị xoi mòn, niềm tin ấy ñang mờ dần.

Nền kinh tế ñang ñược tổ chức và quản lý bởi một thứ chủ nghĩa duy ýchí theo sở thích sớm muộn sẽ gây nên những hậu quả tàn phá thảmkhôc và thê thảm. Không có cạnh tranh, nền sản xuất trở nên trì trệ,luôn giữ và lập lại những lỗi lầm và sai lạc, hàng hoá bị giữ thối mụctrong những nhà kho, chỉ ñáng một ngày nào ñó ném vào hố rác. Về laoñộng, cả lao ñộng chân tay lẫn trí óc, bị trả lương rẻ mạt, trì trệ trongnghèo ñói và chán nản, ñang chết ñuối dưới cơn thuỷ triều của cay ñắngvà vô vọng. Ngoại tệ bị xuống thấp, máy in tiền chạy hết công suấtkhông ngừng ñể in giấy bạc, lạm phát mỗi ngày một nặng. Những quỹmật không ngừng lớn và các lãnh ñạo ñã tiêu pha những khoản tiền cựclớn trong những chuyện chi tiêu ñáng xấu hổ.

Tầng lớp trí thức, bị xem thường khinh miệt và hạ xuống cho làm nhữngviệc tầm thường, không thể nào cống hiến ñược hết khả năng và kiếnthức mà họ chỉ mong ñược phép cống hiến cho dân tộc. Họ bị chỉ trích,kết án vì nguồn gốc tư sản và tiểu sư sản của họ, vì những liên hệ trongquá khứ, vì họ không chịu từ bỏ tính phản biện, phê phán và nhữngkhuynh hướng dân chủ của họ. Một thái ñộ như thế không thể nào thathứ ñược trong thời ñại của cách mạng khoa học và kỹ thuật.

Tất cả những phân tích và nhận ñịnh này ñã ñưa tôi tới việc ñánh tiếngchuông báo ñộng trong hội nghị lần thứ nhất mà Mặt Trận ñã yêu cầu tôiñóng góp. Tôi không có ý ñịnh mở ra một cuộc tranh luận về chuyệnxứng ñáng hay không của Dân Chủ, và tôi cũng không ñả phá nền tảngñang thể hiện của chủ nghĩa Cộng Sản. Nhìn thấy những chuyện ñó,trong sự quan hệ giữa ðảng và Nhân Dân, giòng nước của sự chuyênquyền ñổ dài từ trên xuống dưới, và khi ñược hứng ở trong chậu ở tầngchót, nó ñã mang theo bao nhiêu là dơ bẩn không thể cho người uốngñược. Tôi không ñòi hỏi ngưng ngay giòng nước hay cắt ngay nguồn,nhưng chỉ mong làm cho giòng nước trở nên sạch, nên trong ñể có thểuống ñược.

Bên cạnh ñó, tôi cũng nhận thấy ngành tư pháp cũng có lỗi vì thiếu ñộclập và quyền tự do, dẫn ñến việc trừng phạt nhiều khi rất nặng nề, trong


77 of 150 12/24/2009 3:14 PM

khi họ không chứng minh ñược bất cứ sự phạm tội nào. Ngược lại, cónhững vụ phạm tội gây chấn ñộng dư luận lại không bị trừng phạt gì.Tình trạng như thế thật sự ñã làm lương tâm của công chúng và dư luậnnổi loạn. Dù ñã phải chịu ảnh hưởng nhiều ngàn năm dưới chế ñộchuyên quyền phong kiến, không có những dịp lý tưởng ñể tiếp cận DânChủ một cách nhanh chóng, nhưng không phải vần ñề là ở ñây. Vấn ñềlà có yêu cầu, không hề ñụng chạm gì ñến guồng máy của ðảng và NhàNước, là nhân dân là có thể ñược tiếp xúc ñược giới cầm quyền ñể phànnàn, kêu ca hay kiến nghị. ðó là, nếu có thể nói ñược như thế, vấn ñề tựdo ngôn luận, chuyện này chỉ có thể tăng cường quan hệ tốt, hai chiềugiữa ðảng và Nhân Dân, nó chẳng những làm cho hai bên hiểu nhau vànó còn tránh cho ðảng những lỗi lầm mắc phải nếu tiếng nói của dânñến kịp lúc. Tự do ngôn luận, tự nó không hàm chứa gì về dân chủ haychủ nghĩa xã hội, nhưng bất cứ chính quyền nào tự cho mình làm là CHOdân thì phải lấy ñây làm bổn phận và ban bố truyền bá nó. Nếu tất cảnhững tranh chấp là liên quan ñến văn phạm, tại sao chứng ta lại cãinhau trên nghĩa của từ ngữ? Có cần mặc cho hạnh phúc chiếc áo chủnghĩa xã hội hay tư bản hay không?

- Thưa giáo sư, ñây chính là chỗ mà ông lầm lẫn. Chúng tôi ñã nghi rằngông thiếu lập trường chính trị. Bây giờ thì chúng tôi biết chắc ñiều ấy làñúng. Trước nhất, ông ñã chia cắt Nhân Dân ra khỏi ðảng, trái hẳn vớiñiều mà ðảng không ngừng tuyên bố. Người cộng sản hiểu dân chủ theonghĩa vì dân và làm tất cả mọi chuyện ñể phục vụ tốt ñẹp quyền lợi củanhân dân, không phải chỉ trên lý thuyết suông hay trên giấy, mà lànhững chuyện cụ thể trên thực tế. Những ñiều chúng tôi cho rằng quantrọng tột bực thì ông lại bảo ñó là chuyện chữ nghĩa. Chúng tôi khôngñấu tranh trên từ ngữ. Bọn tư sản thề thốt là chúng tôi ñộc quyền lãnhñạo, chúng tuyên truyền không ngừng nghĩ sự hận thù ñối với chúng tôi.Chúng mưu ñồ tiêu diệt chúng tôi. Sự chống phá chúng tôi ñược diễn ratrên bình diện quốc tế bởi cuộc chiến tranh lạnh, làm tê liệt mọi quan hệñoàn kết giữa các nước và tình hữu nghị giữa các dân tộc. Cái ngôn từ“tư bản” nó cô ñọng tất cả nội dung nói trên, nó làm chúng tôi thức tỉnhvà chỉ cho chúng tôi thấy kẻ thù nào ñang muốn cái chết của chúng tôivà là kẻ thù mà chúng tôi phải triệt hạ. ðối diện với chủ nghĩa tư bảnñang căm hờn chúng tôi và chúng tôi cũng ñang ghê tởm chúng, chúngtôi ñã xây dựng chủ nghĩa xã hội, một chủ nghĩa hiện thân cho những hyvọng và ước mơ của chúng tôi, chỉ cho chúng tôi con ñường ñể manghạnh phúc lại cho nhân dân và cho thế giới vô sản, một chủ nghĩa tượngtrưng cho tương lai của nhân loại. Như giáo sư có thể thấy, ñây khôngphải là vấn ñề thuần từ ngữ mà là hai nhận thức về cuộc sống, hai cáchsống, hai loại khẩu hiệu ñấu tranh. Ngược lại với những gì mà ông ñangnghĩ, hạnh phúc xã hội chủ nghĩa là trái ngược với hạnh phúc tư bản chủnghĩa, vì lẽ rằng người lao ñộng, với mồ hôi trên trán, ñã chinh phụcñược niềm vui trong cuộc sống, trong khi hạnh phúc ở các nước tư bảnlà qua sự bóc lột thấm ướt bằng máu và nước mắt của nhân dân, thếmà giáo sư lại ñòi quyền tự do ngôn luận cho nhân dân. Giáo sư có thấygì về chuyện ấy không? Nó mở rộng cửa cho ñủ thứ loại tiếng kêu phátxuất từ sự ngu dốt, thiếu hiểu biết, ý ñồ xấu, thiên vị và ñôi khi là những


78 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ý nghĩ kỳ quặc ñiên cuồng. Nhiều người ñược kẻ thù trả tiền sẽ lợi dụngnó ñể ngăn chận chủ nghĩa cộng sản, gieo trồng tình trạng thù ñịch, hậnthù chống lãnh ñạo. Toàn xã hội sẽ phải gánh chịu một hậu quả ñầy bạolực và hỗn loạn. Giáo sư không có một cơ sờ chính trị lành mạnh, cũngnhư nhiều trí thức khác, bị ám ảnh bởi những ñịnh kiến, những nhậnthức và những phản ánh của giáo sư là sai lầm.

Và ñối với chúng tôi, là những thanh niên cộng sản, chúng tôi có niềm tinvào chủ nghĩa cộng sản và ðảng. ðảng chính là tai và mắt của chúng tôi.ðảng ñã dạy cho chúng tôi khả năng tư duy và cảm xúc, ñào tạo và biếnchúng tôi xứng ñáng ñể thành những kiến trúc sư, những người xâydựng và thành viên của xã hội tương lai, xã hội của một chủ nghĩa xã hộithắng lợi. ðó là chân lý của chúng tôi. Chúng tôi xây dựng một nhân loạimới mà trong ñó những ñức hạnh chủ yếu là kỷ luật, tuân phục và tinhthần hy sinh. Chúng tôi không bàn cãi lệnh, chúng tôi chỉ biết thi hànhlệnh, và nếu cần thiết, hy sinh quyền lợi riêng tư, không ngần ngại, nhắmmắt mà thi hành.

- Vâng, anh thuộc về một loại người không giống loại của chúng tôi ñangsống. Người trí thức chúng tôi có cái thiển cận là cố gắng hiểu trước khilàm, cân nhắc lợi hại trước khi lấy quyết ñịnh, có cái nhìn ñủ cảnh giácñể có thể nhìn xuyên qua cái túi da ñựng rượu chứa ñầy kiêu căng và tựñắc, và nắm bắt sự giễu cợt, vênh vang tự ñại của những bài diễn văn.Nếu những tình cảm chân thật khiến chúng tôi biết xúc ñộng, thì nhữngñiệu bộ của những kẻ ích kỷ làm tôi cao hứng và chúng tôi thật sự kinhhoàng với những tội ác của những ông tai to mặt lớn. Chúng tôi chống lạitrong niềm bi quan, chúng tôi phản công tại bằng mỉa mai châm biếm.Loại người của chúng tôi là hoàn toàn trái ngược với loại nhãi con cuồngtín ung mủ chỉ làm bực mình nhăn trán và con tim ñau xót.

Một sự yên lặng kinh hoàng bao trùm cả phòng họp. Mọi người trongphòng như nín thở ñể theo dõi từng chi tiêt trong cuộc ñấu giữa hai loạingười của nhân loại. Khi con chó nhỏ rời bục giảng thì một giáo sư bướclên thế chỗ.

Có một khoảng cách chừng ba mươi tuổi giữa hai người ñó, nhưng cả haiñều thuộc về giống người ñi bằng bốn chân với cái ñuôi ngoe nguẩy lànhững dấu riêng dễ biết. Ông ta là một giáo sư trung học của mộttrường nào ñó ở miền Trung Việt Nam. Nhưng, trong thời Nhật chiếmñóng, hắn ta chụp hình mặc nguyên bộ ñồ quan lại Triều ðình, với tấmthẻ bài bằng ngà voi ñeo trân trọng trên bộ ngực ưỡn ra và với bộ mặtrạng rỡ. Dường như ông ta ñã ñạt ñược giấc mơ của cuộc ñời. Sau ñó,trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân, nghề quan-lại mất dần hàoquang, bị xoá bỏ trên bản ñồ xã hội với xương cốt và tay chân trần trụibị chôn vùi dưới ñống gạch ñổ nát của chế ñộ phong kiến. Viên chức củatriều ñình Huế kia ñã cẩn thận giấu bộ áo quan và cái thẻ bài bằng ngàvoi ñâu ñó và sẽ rất giận dữ nếu ai ñó nhắc dậy quá khứ của mình, thayvì nịnh hót hay chỉ trích. Bị tước áo choàng, ông ta cảm thấy cần có mộtlàn da mới. Trở lại với nghề ñi dạy, với sự luồn cúi và nụ cười dễ thương,


79 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ông ta không bỏ mất một cơ hội nào ñể khúm núm phục vụ cho nhữngkẻ bạo quyền mà hắn nhận lệnh và ñược ban cho một vài ưu ñãi. Hắnleo lên từng nấc thang một trong lãnh vực giáo dục. Sau hội nghịGenève, khi chính phủ kháng chiến trở về Hà Nội và khi các Phân Khoaðại Học ñược mở cửa trở lại, hắn xoay sở có ñược một chức giảng viênðại Học mặc dù không có một cơ sở văn bằng hay công trình nghiên cứunào ñể chứng minh mà các ứng viên giảng dạy ở cấp ñại học thườngphải có. Nhưng thực tế là, suốt cho tới khi nào không còn cộng sản, họluôn luôn nâng ñỡ ñưa vào những chức vụ trách nhiệm những bạn ñồngchí mà khả năng duy nhất của họ chỉ là ñược ý kiến thuận lợi và quýmến từ những người ñang cầm quyền. Một người nào ñó phải nói là rấtngu dại mới ñến chúc mừng ông ta trong bộ dáng với bộ quần áo quantriều như trong tấm hình mà xưa kia ông ta hay phân phát cho gia ñìnhnhững người quen biết ñể nhắc họ rằng ông là một người trong danhmục của triều ñình Huế. Ngày nay hắn ta sẽ phải tự cắn ngón tay củamình khi thấy hình hắn ta ñang bốc ñồng tự cao tự ñại chụp ngày trướcvà phổ biến cho thiên hạ.

7Hai nền văn hoá

Nếu con chó Nhật của tôi nêu lên vấn ñề xung ñột giữa hai loại người,chó hai chân nhưng biết cười bằng mồm cũng như giống chó biết ngoắcñuôi ñể mừng ñã làm tôi hết sức ngạc nhiên. Nhưng lần này, thật là ñiềungạc nhiên lớn lao hơn nữa khi thấy một anh chàng xuất hiện ở ñấutrường lại là một kẻ lâu nay luôn chong mắt chờ ñợi ở ðảng nhưngkhông ñược kết quả gì, cho ñến nay vẫn là một người không ñảng. Cóphải lần này là lần thử thách làm hắn ngời ánh mắt ñầy hy vọng, và nếuhắn kết thúc thắng lợi lần này, liệu hắn có ñược nhận vào hàng ngũ củaðảng và ñể hắn chu toàn một tham vọng cháy bỏng của những kẻ cơ hộichủ nghĩa mà hắn là một thành viên sáng chói? Có phải cuối cùng rồi hắncũng có cách giải cơn khát vì ñã có thể khiển trách giữa công chúng mộtgiáo sư ðại Học trước mặt các ñồng nghiệp vá các sinh viên của ông ta,và trong một lúc nào ñó, gạt bỏ những mặc cảm thua thiệt của một kẻñắm mình khao khát một tham vọng mà khả năng không thể nào ñạttới? Có cần phải chứng minh rằng với tất cả là, trong ñám ñông củanhững con người không ñảng, ta vẫn có thể tìm ra người ưu tú nhất, ñạidiện ñứng vai kẻ buộc tội ñã ñược ðảng phê chuẩn, và kẻ bị kết án hoáthân của sự xấu xa nhất ñang sắp bị những cơn cuồng nộ của Trời caogiáng xuống? ðây không phải tại vì bản chất của việc tranh luận về quanhệ giữa ðảng và tầng lớp trí thực, hay giữa chính trị và chất xám mà làviệc giới lãnh ñạo ngần ngại trực tiếp can thiệp nên chọn giải pháp giaocho một kẻ không ñảng ñể bảo vệ cho chủ nghĩa cộng sản? Dĩ nhiên,ðảng cũng có thể chọn một luật sư giỏi hơn, nhưng có thể là nhữngngười mà ðảng liên hệ ñã từ chối không ñứng cùng phe với ðảng ñểchống lại giới trí thức mà ước vọng về dân chủ của họ ai cũng biết.


80 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Kẻ buộc tội tôi tung loạt tấn công ñầu tiên.

- Thưa ñồng nghiệp, trong những bài giảng của giáo sư về văn chươngphương Tây, tại sao giáo sư dành quá nhiều quan trọng cho những tácgiả và tác phẩm tư bản chủ nghĩa như thế? Văn chương xã hội chủ nghĩaxem ra chỉ là những người bà con xa nghèo khổ. ðiều ñó gây cảm tưởnglà ông có khuynh hướng thiên quá nhiều về kẻ thù.

- Thưa ñồng nghiệp tài ba của tôi, cái nhìn của ông thật vui nhộn, và tôinghĩ rằng nếu ông không muốn làm vấy bẩn ñến danh tiếng của mình,ông không nên có những nhận thức như thế. Tuy nhiên, tôi cho rằng ôngchỉ bị chút lãng trí trong bộ óc ưu tú ñang bị nhiễm những hơi ñộc củachính trị, nên tôi mong ñược nhắc nhở cho ông là văn chương phươngTây ñã xuất hiện từ nhiều ngàn năm nay, văn chương xã hội chủ nghĩamới có chừng một trăm năm nay.

ðến phiên tôi xin ñược nói là chữ “kẻ thù” mà ông dùng là không ñúngchỗ và không ñứng ñắn. Từ này là thuộc một số ngôn từ chính trị màmột số lãnh ñạo hay dùng một cách thái quá. Nó không có một ý nghĩagì về văn chương, và ngay cả trong lãnh vực chính trị, nó chỉ là một thứlưu hành ñã lỗi thời, cũng không phải là một sự tranh cãi về pháp lý. Ôngñã qua những buổi học về duy vật biện chứng thì ông phải biết là mọi sựñếu thay ñổi, kẻ thù hôm qua có thể thành người bạn ngày mai, vàngược lại. Một người dạy về văn chương không có chuyện nghiêng vềphía kẻ thù hay nghiêng về phía bạn. Những tác giả lớn về văn chươngtrên thế giới không là bạn hay thù của bất cứ ai, họ là bạn của nhân loạimà họ muốn tìm hiểu và trau dồi trí tuệ. ðừng ñể chúng ta bị cái kỳ quặccủa chính trị trùm lên việc nghiên cứu văn chương.

- Bây giờ chúng ta ñã ñi vào tâm ñiểm của vấn ñề. Làm sao giáo sư cóthể ñiều chỉnh quan hệ giữa chính trị và văn hoá? Chúng ta ñứng giữahai loại văn hoá: văn hoá cộng sản và văn hoá của giới trí thức. Cả haiñều nhắm vào việc gầy dựng con người. Ông nghĩ thế nào về văn hoácộng sản?

- Văn hoá cộng sản là muốn ñào tạo con người trên cở sở hình ảnh củanhững nhân vật cộng sản tốt nhất, ñược yêu quí và ñược trọng nể bởinhững người mơ ước ñược giống như thế. Không thể chối cãi ñược lànhững nhân vật ñó ñược phú cho những ñức tính tốt ở một mức caonhất về phẩm chất con người. Những ñức tính ñó là yêu quê hương vàdân tộc, có tinh thần hy sinh và can ñảm bất chấp sự chết và những ñòntra tấn, và tình ñồng chí cùng chí hướng. Rủi thay, vẫn có quá nhiều ñứctính ñáng khâm phục và quí giá lại bị thui chột, trong khi làm nhiệm vụ,vì thiếu văn hoá và kinh nghiệm trong việc quản lý ñất nước và conngười. Người cộng sản có một tấm lòng trong sáng nhưng do kiến thứcgiới hạn, nên họ tự bằng lòng trong sự nghiêm túc và thờ ơ trong việcñánh giá con người, sống trong chủ nghĩa duy ý chí và chủ quan trongviệc sắp ñặt cấu trúc của nền kinh tế. Họ thích ñơn giản vấn ñề và muốn


81 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thống nhất, tiêu chuẩn hoá mọi sự ñể họ dễ dàng quản lý con người vàcủa cải vật chất. Trong quan hệ với những người trí thức, họ không giúpñược gì vì mặc cảm tự ty ñã khiến họ có thái ñộ cứng nhắc không nhânnhượng, tự chứng tỏ mình qua những hình thức chống lại tình hữu nghịvà sự tin cậy lẫn nhau giữa hai bên: họ và trí thức; nhưng họ lại giữ chomình một thái ñộ nghi ngờ và ñầy ác cảm. Họ là loại người chưa bao giờtừng ñược biết ñến trong xã hội Việt-Nam. Nếu quần chúng nhân dânthần tượng hoá họ - ít nhất là cho ñến bao lâu mà họ còn giữ ñược tínhtrong sáng trong nhận thức, còn ñạo ñức trong lương tâm, và còn biếtbảo vệ danh dự và nhân phẩm của mình – thì người trí thức vẫn cònnhững dè dặt bảo lưu và còn nhiều cẩn thận ñể khỏi bị ñâm bởi lưỡikiếm ñã sẵn sàng tuốt ra khỏi vỏ, sẵn sàng ñâm vào những ai vô tâm vàngây thơ có mâu thuẫn với họ.

- Nếu người cộng sản ñã ñược tôi luyện trong cuốc ñấu tranh cách mạngmà trong ñó những chiến sĩ thiếu ñạo ñức sẽ phải bị loại bỏ và chỉ nhữngngười xứng ñáng có ñạo ñức mới ñược giữ lại, những ñạo ñức như thếphải ñược dùng ñể làm ra một hình ảnh mẫu mực của người cộng sản,thì người trí thức ñược ñào tạo qua con ñường học vấn và lối sống trongmôi trường thành thị của họ trước ñây, nơi mà giai cấp lao ñộng vô sản,vừa mới ra ñời, ñang còn loay hoay tìm kiếm một con ñường và ñanghọc hỏi ñể ñóng vai trò của mình. Công an và cảnh sát thực dân, cũngnhư những trường học thực dân cô lập tách người trí thức ra khỏi thếgiới của cách mạng, làm cho họ không thể thấm nhuần và lĩnh hội nhữngtư tưởng cách mạng. ðược ñào tạo trong những ñiều kiện như thế,người trí thức không khỏi tiêm nhiễm những thói hư tật xấu và nhữngthiếu sót của nền giáo dục tư bản chủ nghĩa. Họ mở lòng ñón nhậnnhững ảnh hưởng của nền dân chủ như thể họ ñang tự dâng mình chophúc âm ñược giảng dạy bởi những triết gia từ thời ñại Ánh Sáng ở thếkỷ 18, chấp nhận ý thức hệ của cuộc cách mạng tư sản năm 1789 vàcho rằng ñược hưởng những quyền tự nhiên của con người là tiêu chuẩncủa một xã hội văn minh. Như vậy, họ ñã thấm nhuần những ñức tínhcủa tư bản, nhưng nếu thiếu sự giáo dục cộng sản chủ nghĩa, họ chỉ cònbiết tự giới hạn mình trong sự hưởng thụ an nhàn, sợ xáo trộn và bạolực, và tỏ ra kinh hãi lo sợ trước bất cứ lực lượng chính trị nào, ñặc biếtlà lực lượng có màu ñỏ. Họ chất chứa trong mình những phẩm chất quýgiá về trí óc, vận dụng một cách khôn khéo sự hồi kiểm về nhữngchuyện ñã qua, phân tích, lô gic và áp dụng những tài giỏi của mình ñểchỉ trích phê phán. Họ tự gán cho mình những ý niệm trừu tượng táchcon người ra khỏi những ngẫu nhiên bất ngờ của xã hội và lịch sử, rakhỏi việc ñấu tranh giai cấp. ðó là lý do chính cho thấy tại sao họ lại sợbạo lực và những lực lượng chính trị. Vì thế, khi tiếp xúc với người cộngsản họ không tránh khỏi mặc cảm tự ti: họ tự cảm thấy nhỏ bé, yếu ñuốivà hèn nhát khi ñứng trước những anh hùng là những người ñối diện vớicái chết với tia mắt rực lửa hận thù vì bị áp bức và bất công.

- Như thế, về cả hai phía, chắc chắn cái mặc cảm tự ty nó là cái gánhnặng ñang ñè lên quan hệ giữa chúng ta. Vì vậy, hậu quả ñưa ñến làchúng ta thiếu tự nhiên, nhiệt tình, thành thật, mật thiết, và chân thành


82 of 150 12/24/2009 3:14 PM

tin cậy lẫn nhau. Sự lễ ñộ chỉ là gượng gạo, lịch sự với nhau hoàn toànmang tính ngoại giao và ñầy nghi kỵ dè dặt. Mỗi bên chúng ta ñếu sợ bịbên phía kia coi thường, và quyền lợi chung bị tổn hại.

- Nhưng người trí thức phải biết chấp nhận cái chuyện không tránh khỏi.Họ phải công nhận là chế ñộ cộng sản là có lợi cho nhân dân. Kinhnghiệm cách mạng ñã khiến cho lãnh ñạo của chúng ta dành thắng lợitrong cuộc chạm trán với các ñảng phái quốc gia là những ñảng ñãxuống cấp mà ai cũng biết là vì bất tài, có ñạo ñức ñáng ngờ, buôngmình theo những ñam mê về lợi lộc và ñã vĩnh viễn mất uy tín ở trongnước. Sự thành công của văn hoá cộng sản ñã biến con người cáchmạng thành một người mạnh mẽ như thép cứng.

- Ông ñang ñá vào một cánh cửa ñã ñược mở tung. Văn hoá công sảnñào tạo con người ñể ñấu tranh cách mạng, văn hoá trí thức ñào tạocon người biết suy nghĩ chín chắn. Nhưng văn hoá cộng sản không ñượcquyền nuốt chửng văn hoá trí thức ñược. Hai luồng văn hoá vẫn có thểsống chung hoà bình với nhau, và tốt ñẹp hơn nữa, là có thể hợp tác vớinhau vì lợi ích của ñôi bên, và của toàn dân.

- Tốt lắm. Ở ñây không có chuyện cộng sản tiêu diệt trí thức. Cánh cửaluôn luôn ñược mở rộng ñể hoà hợp, ñể thông hiểu lẫn nhau. Người cộngsản có thể, và ñúng hơn là phải yêu cầu giới trí thức tham gia giúp ñỡtrong việc quản lý nền kinh tế, quản lý ñất nước và triển khai Luật Pháp.Một sự hợp tác như thế là cần thiết và ích lợi cho ñất nước.

- Nhưng chuyện này ñã không xảy ra trong nước. Những vị trí lãnh ñạovà trách nhiệm luôn luôn ñược giao cho người trong ðảng, và phần lớntrong họ lại thiếu khả năng và không ñủ ñạo ñức. Những kẻ cơ hội chủnghĩa, những người luôn nhắm vào chức vị ñó, thường quay lưng lại vớinhân dân mà chính nhân dân cũng không trông ñợi gì nhiều ở các kẻnày, và chỉ ñưa mắt trông chờ vào ðảng là người nắm và thổi cái tù-vàphân phát những ưu quyền, những chức ngồi chơi xơi nước, danh phậnvà ưu tiên. Trong thời kỳ bí mật kháng chiến, muốn ñược vào ðảng làphải qua những ñiều kiện cực kỳ khắt khe và phải ñược tập thể nhất tríthông qua. Bây giờ thì trò vận ñộng ngầm và sự ích kỷ và tham vọng xấuxa ñã nổ bung ra hết cỡ, chuyện tuyển lựa ñảng viên nay ñược tính ñếnsố lượng mà không cần chất lượng. Cái quyền lực vô cùng to lớn màðảng ñã dành riêng cho mình ñang dẫn ñến những lạm dụng kinhhoàng: tham nhũng ñã lan tràn ñến từng cán bộ và những ñợt sóng củavô ñạo ñức và tội lỗi ñang xâm chiếm toàn bộ bộ máy của Nhà Nước.

Vậy thì, dưới cái nhìn ñang thấy cả một cơn thuỷ triều ñang ñe doạ ñấtnước bằng một sự tàn phá, nếu xảy ra thì không thể nào ñảo ngược lại,tôi xin hỏi ông: ”Giới trí thức có ñược phép trình bày vấn ñề này choðảng không?”

- Tôi không biết quan ñiểm của ðảng là như thế nào, nhưng tôi nghĩ làtrí thức ít ra phải có quyền ñược nêu những vần ñề này lên các lãnh


83 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñạo. Việc cơ bản ở ñây là chúng ta phải tôn trọng thủ tục và tất cả mọichuyện ñều phải bàn bạc ở chỗ riêng tư vì ñây là chuyện xung ñột tronggia ñình.

- ðối diện với một sự tàn phá nhất ñịnh sẽ ñến, người trí thức tự cảmthấy mình có trách nhiệm ñúc kết trình bày những vấn ñề trọng ñại liênquan ñến chủ nghĩa cộng sản ñể kiếm ra một giải pháp.

ðúng vậy, có nhiều chuyện ñã xảy ra làm chúng ta phải suy nghĩ. ðảnglà một tổ chức ñược mà sự thành hình, tổ chức và sinh hoạt ñều nằmngoài nhân dân, thiếu hẳn một cơ chế kiểm sát thường trực và chínhquy. Mọi chuyện do ðảng ñịnh làm ñều ñược tính toán trong vòng tuyệtñối bí mật, y như bọn mafia. Nếu ñây là một công ty hay một hội ñoàntư nhân, ñược thành lập ñể bảo vệ quyền lợi cho hội viên của mình,trong vòng Pháp Luật, thì chẳng có gì ñáng nói. Nhưng chính ðảng ñã cóý muốn ñược nắm quyền, và hiện ñang quản lý nhân dân, những quyếtñịnh của ðảng mang tính ràng buộc về Pháp Lý và phải ñược áp dụngtrên toàn nước. Chẳng phải do Thiên ðịnh hay do dân bầu lên, ðảng vẫnñang quản lý nhân dân. Thật vậy, chẳng có chi nhiều ñể tranh cãi vềchuyện này, nhiều cuộc bầu cử thật ra chỉ là một sự sắp xếp hoàn toàn.bằng những cái gọi là “ñề nghị”, “cố vấn” và thậm chí làm áp lực ñểngười dân phải bầu những cá nhân mà không hề biết họ là ai và cũngkhông giao phó cho họ bất cứ thứ quyền nào. ðể biện minh, ðảng tuyênbố là ðảng hành ñộng như thế là vì quyền lợi của nhân dân. Như thếnhân dân ñã bị ñẩy xuống hàng trẻ con hay một loại người tàn tật màngười khác ñút cho ăn mà không bao giờ ñược hỏi là thích món ăn nào!Tệ hại hơn nữa là nhân ñân còn bị cấm không cho quyền phát biểu ýkiến, toàn chế ñộ trở thành những người chỉ biết nói láp dáp một mìnhvà chỉ có những người cúi ñầu tuân phục. Chung quanh pháo ñài, nhữnghào sâu tường cao là những ñội bảo vệ ngày ñêm gìn giữ giấc ngủ bìnhyên của lãnh ñạo và gia ñình họ, của ñĩ hạng sang, che chắn cho họtrước sự xâm nhập của những lời than khóc nức nở của người dân quêvề những nỗi khổ ñau và bất hạnh của họ.

Có phải văn hoá cộng sản là khuyến khích dối trá và ích kỷ, công nhậnsự lường gạt và gian manh, lừa phỉnh nhân dân?

- ðó là những gì giáo sư nói, nhưng theo cá nhân tôi, tôi nhìn chuyệndưới góc cạnh khác. Trước nhất, những quyết ñịnh chính trị có thể khôngmang ñến ngay những kết quả trông thấy, nhưng trong dài hạn thì sẽcó. Không thể ñể mình rơi vào lỗi lầm là nhìn mọi chuyện dưới góc cạnhmuôn ñời, không thể chối cãi là yếu tố thời gian phải giữ một vai tròquan trọng cho một dân tộc lạc hậu mà lãnh ñạo ñã hứa là sẽ mang ñếncho họ một tương lai sáng chói. Nhân dân cần phải có thời gian ñể hiểuvà thấm nhận những nguyên tắc mới, ñể có thể leo lên những bức thangcủa tiến bộ xã hội. Quan ñiểm của tôi khác với những quan ñiểm củagiáo sư. Tôi dám khẳng ñịnh với giáo sư là bất cứ nơi nào có bầu cử, nơiñó có dân chủ, một khi mà mọi chuyện là do dân. Và, một khi mà nhàlãnh ñạo không tìm cách vơ vét ñầy túi, không tích luỷ tài sản riêng cho


84 of 150 12/24/2009 3:14 PM

mình, lúc ấy tôi có thể khẳng ñịnh những chính sách ñưa ra là vì dân.

- Giả dối! Thưa ñồng chí, ñó chỉ là giả dối. Những cuộc bầu cử xếp ñặtkhông thể nào là dân chủ. ðảng không kiếm cách làm giàu nhưng túi tiềnmột số khá lớn ñảng viên lại căn phồng, trong khi chờ tới lúc cái ungnhọt tham nhũng nó bao trùm lên tất cả những kẻ có chút quyền hànhtrong tay. ðồng chí nói mọi chuyện ñều do dân làm. Tốt, vậy cho tôi hỏiñồng chí: nhân dân có ñược hỏi ý kiến về những chính sách quan trọngcủa ðảng như Cải Cách Ruộng ðất và Hợp Tác Hoá ruộng ñất, kế hoạchkinh tế, và ñặc biệt là việc hướng dân tộc vào con ñường xã hội chủnghĩa không? Không và không. ðộc tài chính trị ñã ñóng cửa ñất nước vàkhoá mồm cho tất cả dư luận. Quyền tự nhiên của con người mà mọingười trong thế giới văn minh ñều ñược hưởng thì hoàn toàn không có ởñây, và lại còn bị cấm không ñược quyền ñòi hỏi, thậm chí là chỉ bàn bạcvề nó. ðồng chí ñang nhìn thấy những ñiều không có thật bởi niềm tinchính trị mà ñồng chí ñã ñược kẻ cầm quyền ñã gieo vào ñầu. Trongcuộc cách mạng tháng Tám, toàn thể nhân dân cùng một lòng ñứng dậyñể giành lại Tự Do và ðộc Lập. Nhân dân ñặt niềm tin vào lời nói củalãnh ñạo cộng sản là toàn những người với quá khứ vinh quang ñầy hysinh cho Tổ Quốc. Nhưng sau ñó, từng bước, nhân dân bị áp ñặt dưới cáigọi là “dân chủ nhân dân”, rồi sau ñó là chủ nghĩa xã hội. Chúng takhông còn tôn thờ Khổng Tử, trong khi vẫn gìn giữ những giá trị của ñạoKhổng, chúng ta bị cải ñạo sang tôn giáo Ba ngôi của chủ nghĩa Marx:Marx-Lenin-Stalin, với ba tấm hình ñược treo cao ñể ba ông ñược nhìnxuống ñám thần dân! Từ lúc nào và ở ñâu chúng tôi ñược hỏi ý vềnhững ước ao và mong muốn của chúng tôi? Chuyện chẳng hề xảy ra.ðảng là con mắt nhìn mọi chuyện dùm chúng tôi, quyết ñịnh cho chúngtôi, rồi ra lệnh chúng tôi phải tuân theo quan ñiểm của ðảng mà họ chorằng sẽ mang ñến một tương lai huy hoàng và hạnh phúc. ðó là cáchmà văn hoá cộng sản ñã ñào tạo lãnh ñạo và muốn ñào tạo cả chúngtôi. Nó chỉ trích văn hoá Tây Phương là ñã tưởng tượng ra con người lýthuyết cô lập khỏi thực tế và tưởng tượng ra nhóm người tách ra khỏicuộc ñấu tranh giai cấp, một cuộc ñấu tranh ñang sắp mang lại hạnhphúc cho mọi người, bằng cách làm mới xã hội hiện tại và xây dựng mộtxã hội mới. Văn hoá phương Tây sẽ kết án chủ nghĩa Cộng Sản là tạo ranhững con người cháy bỏng với những cuồng tín về chính trị, chỉ biếttheo chân của lãnh ñạo, nhắm mắt bịt tai với những thực tế của thế giới,ngậm miệng không dám chỉ trích bất cứ chuyện gì. Thật ñáng ngạc nhiênkhi nhìn thấy một con người, ñược nhào nặn trong lò bánh của cộng sản,ñã mất cả con người riêng, còn mất luôn cả nhân cách của mình, thayvào mình một con người chỉ biết ñộng ñậy theo những tín hiệu từ xabấm nút bởi người khác. Cổ tích phương Tây kể chuyện một kẻ bán linhhồn cho quỷ dữ. Người cộng sản, ñược ñào tạo trong lò văn hoá cộngsản, ñã bán linh hồn cho ðảng.

- Cứ cho rằng chuyện ñúng như giáo sư nói, tôi thấy không có gì hạitrong chuyện ñó. Giáo sư có muốn ñẩy câu chuyện tới mức là kẻ ñộc tàicấm mọi người ñi tìm sự thật, và khi kiếm thấy nó sẽ theo nó suốt conñường? Khi người Công Giáo nhìn Chúa Giê Su như là Sự Thật của mình,


85 of 150 12/24/2009 3:14 PM

người Phật Tử xem Phật là Chân Lý của mình, thì tại sao Giáo Sư khôngmuốn người cộng sản ñược chọn ðảng là Chân Lý của mình?

Mỗi con người ñều ñi tìm con ñường cứu rỗi cho mình, ở bất cứ nơi nàomà ông ñó hay bà ñó có thể tìm thấy ñược. Chúng tôi là những ngườithấy sự soi sáng ñó trên ñường ñi tìm chân lý. ðó là chủ nghĩa CộngSản.

8Trận ñấu lần thứ ba tại ðảng Xã Hội Việt Nam

Nếu những người tổ chức cuộc ñấu tố ở ðại Học hy vọng là tôi sẽ bị sỉnhục, mất thanh danh thì họ ñã lầm. Ngoại trừ một ít gián ñiệp, chỉ ñiểmñang lẫn lộn trong ñám ñông, cũng như thường lệ trong những cuộc họpquần chúng khác, ñại ña số ñều ñứng về phía tôi, dành cho tôi những cáinhìn ñầy thiện cảm, những cái nhìn thật làm tôi ấm lòng. Không ai dámbiểu lộ tâm tình của họ một cách nào khác, dù là vài cử chỉ hay lời nói, vìhọ sợ bị công an ñiểm mặt và sẽ bị phiền phức. Chủ nghĩa chính trị cựcñoan ñã thất bại cay ñắng và lãnh ñạo ñã rút một bài học.

Chính vì thế mà trận ñấu ở Trụ Sở Trung Ương của ðảng Xã Hội ñượcxảy ra, nếu tôi nghĩ ñúng, là trong vòng riêng tư. Chẳng có gì bất thườngñến cuối ngày. Chuyện khác thường trong cảnh riêng tư này là nó khônggiống như lần ở ðại Học, hôm mà những con rối ñã ñược nhận chỉ thị vànhững thông tin nhằm ñể ñấu ñá tôi, ñược có ghế ngồi và tung những lờibuộc tội. Trong phòng họp, chỉ có tôi và ba người xử ngồi sau một chiếcbàn phủ khăn xanh. Tôi ngồi ñối diện với họ trên một cái ghế. Tôi có cảmtưởng là ñang trở về với lúc ñang bảo vệ luận án Tiến Sĩ, hay ñang là thísinh của một lần thi nào ñó. Trong thực tế, tôi sớm nhận ra là tôi ñangñứng trước một phiên toà của ðảng ñược triệu tập ñể bí mật xét xử mộtñồng chí ñã phạm một tội trọng, một chuyện tai tiếng ñã làm nhơ bẩnðảng, và gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Năm 1951, trong thời kỳ bí mật kháng chiến, ðặng-Châu-Tuệ, một ñảngviên Cộng Sản, ñến hỏi tôi và một người khác là Bác Sĩ Nguyễn-Xuân-Nguyên, nạp ñơn xin gia nhập vào hàng ngũ của ðảng. Những tưcách và hành ñộng của chúng tôi ñã ñược trên cao lưu ý. Khi mà nhữngngười cộng sản rất thích chủ nghĩa hình thức và luôn bị ám ảnh bởichuyện tập thể hoá con người như là những vật sở hữu, xếp mỗi ngườituỳ theo tuổi tác, nam nữ, nghề nghiệp ñể ñưa họ vào những tổ chứcquần chúng, ñể giáo dục và dễ dàng quản lý. Một mặt khác, họ khôngcho phép trí thức ñược hưởng tự do cá nhân, họ muốn kéo trí thức vàoðảng, vào những vị trí cao và vị trí lãnh ñạo, ñể họ hãnh diện. Thật vậy,vào thời ấy, những kẻ tham vọng, cơ hội chủ nghĩa, mơ ước ñược ñứngvào hàng ngũ cộng sản ñã làm nhiều cử chỉ hạ cấp ñể ñược chiếu cốdưới mắt của những kẻ tuyển dụng. Hơn nữa, cũng trong thời kỳ ñó, khá


86 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nhiều trí thức nhận thấy tính hẹp hòi không thể chịu ñược của lãnh ñạo,và tính ngoan cố của họ ñã bỏ hàng ngũ kháng chiến ñể trở về Hà Nộivà ở ñó họ ñã bắt ñầu một chân trời mới khá hơn. Hậu quả là mặc dùkhông ai bảo ai, Bác Sĩ Nguyên và tôi cho rằng việc dành cho chúng tôicái “vinh dự” chỉ là một hành ñộng chứng tỏ họ nghi ngờ chúng tôi,muốn ñưa chúng tôi vào vòng kềm toả chặt chẽ hơn qua sự kiểm soátchặt của chi bộ ðảng và ngăn ngừa chúng tôi có có những ý nghĩ toantính ñó. Cả hai chúng tôi ñều từ chối lời mời ấy. Nhưng lãnh ñạo khôngchấp nhận cho chúng tôi ñứng ngoài tổ chức. Họ ñề nghị chúng tôi gianhập ñảng Xã Hội. Cuối cùng, ñể ñược yên thân, chúng tôi chấp nhận ñềnghị. Thật không khôn ngoan nếu mình tỏ ra chống ñối bằng khẳng ñịnhvà rõ ràng từ chối ý muốn của ðảng, nhất là trong thời kỳ bí mật khángchiến, có nhiều cặp mắt vô hình ñang theo dõi mọi hành ñộng chúng tôi.Rủi ro quá lớn.

Nhưng ñảng Xã Hội mà chúng tôi gia nhập là cái gì? Theo ý kiến riêng cánhân của tôi, ñây là chỗ tập trung một số trí thức, một số rất nổi tiếngnhư ông Nguyễn Xiển, một cựu giáo sư có Cử Nhân Toán, ông HoàngMinh Giám, trước ñây tốt nghiệp ngành Giáo Dục và ñã dạy ở mộttrường tư thục tên là Thăng Long. Dường như cả hai ñã ñược liên lạctrong thời kỳ bí mật kháng chiến. Vì vậy, trong những ngày ñầu tiếp theoCách Mạng (tháng 8, 1945) Nguyễn Xiển ñược giao trách nhiệm làm ChủTịch Uỷ Ban Hành Chính Bắc Bộ, Hoàng Minh Giám thành phụ tá cho HồChí Minh và sau ñó ñược ñưa làm Bộ Trưởng Ngoại Giao của Việt Nam.Tôi chỉ biết sơ là họ ở trong một ñảng thuộc cánh tả, trong ñoàn ðạiBiểu Quốc Hội lần thứ nhất, họ ñã làm cho mọi người chú ý bởi họ ñềumang cà vạt ñỏ trong suốt kỳ họp. Trong thời bí mật kháng chiến, tôiñược biết cái ñảng này, ñược trang hoàng với cái tên “Xã Hội”, ñã tậptrung một số trí thức trong số những người tham gia kháng chiến tựxưng mình là thuộc ñảng trí thức mặc dù một số người gia ñầu tiên gianhập lại là nhưng người mà tôi có dịp gặp trong những vụ án mà tôiñược chỉ ñịnh là luật sư miễn phí, họ chỉ là những người lao ñộng chântay không hề có cái gì gọi là trí thức. Trở về Hà Nội, ngoài tổ nhữngngười dạy học, ña số là giáo sư Trung Học, còn có tổ bác sĩ y khoa vàdược sĩ, và tổ thứ ba là kỹ sư và chuyên viên kỹ thuật, cùng với tổ thứtư tuyển chọn những thợ thủ công và những viên chức nhà nước hạngthấp cho từng khu, và cuối cùng là tổ thứ năm gồm những luật gia,những người ñã tốt nghiệp trường Luật ở Hà Nội, với ña số trong họ lànhững quan lại bổ nhiệm ở các tỉnh trước khi ñược cải biên qua nghềquan toà trong ngành Tư Pháp Việt nam.

Trước vụ án Trăm Hoa ðua Nở, cuối cùng ñã biến thành một cuộc taibiến lớn cho giới trí thức, cái mác “Trí Thức” vẫn ñược xem là có giá.ðảng Xã Hội thường tự cho mình là cao hơn ñảng Dân Chủ là ñảng baogồm những “tư sản”, những kỹ nghệ gia, thương gia ñã từ bỏ niềm tinquá khứ, ñã hiến dâng tài sản cho Nhà Nước, và giữ những ghế trongMặt Trận Tổ Quốc. Có phải sự xuất hiện của nhiều ñảng như thế cónghĩa rằng cộng sản ñang thực hiện dân chủ?


87 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Than ôi, chẳng có chuyện ấy ñâu. Trong lãnh vực này, cũng như trongnhững lãnh vực khác, chúng nó bịp bợm một cách ñáng xấu hổ, làmquáng mắt nhân dân, và chúng ñã tiến quá xa trong nghệ thuật hoátrang và ñóng vai giả mạo người khác. Trong cái nhìn ñầu tiên và trongnhững cuộc mít tính trước công chúng, ñảng Cộng Sản tỏ vẻ kính trọnghai ñảng anh em kia, nhưng cao trên tường, là hai cán cờ ñan chéo, mộtlà cờ của Liên Xô với búa liềm và một là cờ ñỏ sao vàng của Việt Nam,và trên ñó là hình của bộ ba Marx-Lenin-Stalin, và ở dưới nhô ra tượngcủa Hồ Chí Minh bằng thạch cao ñang nhìn cảnh tượng của những nụcười qua lại, vô số những cú cúi ñầu chào nhau giữa ba ñảng với nhauvà cho thấy cái vẻ rất ñoàn kết giữa ba người làm quần chúng rấtngưỡng mộ.

Không có gì còn có ý nghĩa hơn: phông cảnh dàn dựng, sân khấu, thứ tựưu tiên. Trên ñỉnh cao là ba vị thần Marx-Lenin-Staline tiêu biểu cho chủthuyết Cộng Sản. Dưới nữa là cờ hai nước, và, dưới nữa là lãnh tụ nước.Trên ñỉnh cao của khối tháp, trên ngai vàng là chủ thuyết chính trị củaquốc tế vô sản nó ñang cai trị các nước và các dân tộc. Người ta có thểtranh cãi lâu dài trên những nguyên tắc, chơi với câu cú từ ngữ, ầm ĩ cãicọ, tung vào nhau những cú ñấm qua bài viết, chuyện ñấu chữ láp dápcó thể kéo ñền muôn ñời, nhưng trở về trên cơ sở những sự kiện thì việcdẫn ra câu kết luận là không thể bác bỏ ñược. Ở Việt Nam, trong tất cảnhững buổi mít tinh công cộng, việc dàn dựng như vừa nói trên là nhữngchứng cứ cho thấy ñộc quyền chính trị trên tất cả những sinh hoạt kháccủa con người. Nó ñặt dưới quyền lực tuyệt ñối của nó mọi quá trình suynghĩ và mọi bước ñi của linh hồn, một thứ quyền lực ñang khống chếtoàn diện mọi diễn ñạt biểu lộ của con người, nó ñặt ra một hệ thống giátrị và buộc mọi người phải tuân theo mà theo ñó vô sản quốc tế ñã biếnchủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa cá nhân của nhân dân thành nô lệ.

Văn hoá cộng sản ñào tạo ra con người cộng sản chỉ có lời thề nhândanh Marx và Lenin, chĩ biết tin vào ðảng, người nắm giữ Sự Thật, biểuhiện một chủ nghĩa cực ñoan làm cho họ không còn biết gì ñến nhữnghiện tượng và những chuyện thưc tế ñang xảy ra. Họ ñã trở thànhnhững con người với những tình cảm thật lạ lùng xa lạ và bị người ñờikết án. Bất cứ tiến bộ chính trị nào của họ cũng bị trả giá bằng một sựthụt lùi về trí tuệ và lòng dân.

Cũng như thế, mọi bước tiến của vương triều quốc tế vô sản cũng ñồngthời là một bước lui cho bản sắc của dân tộc. ðiều tuyệt vời mà ai quansát cũng thấy là cả dân tộc, trước ñây bị vướng vào vết lún của phongkiến, nay lại rơi vào vòng kẹp của các nước anh em và phải tung hônhững khẩu hiệu của chủ nghĩa cộng sản. Về phía nhân dân, họ hoan hôtán dương thành quả của những người kháng chiến, trong thời kỳ bí mậtvà tán dương những người rao giảng sau ngày Cách Mạng thành công,thì cũng có nhiều người khác còn nghi ngại về những chuyện sai trái củañám vẹt. Nhưng dù sao, cũng nên tự hỏi về mức ñộ thành tín của quầnchúng nổi dậy, ñặc biệt là giai cấp nông dân, khi họ phát biểu niềm tinmới. Chuyện này ñã thấy trong thời kỳ hợp tác hoá ở nông thôn. Nếu


88 of 150 12/24/2009 3:14 PM

giai cấp nông dân càng hoan hô ðảng trong thời Cải Cách Ruộng ðất,trừng trị giới ñịa chủ và chia nhau những mãnh ruộng của họ, thì họ lạicàng ngần ngại gia nhập vào những hợp tác xã nông nghiệp, nơi mà họkhông chút gì hăng hái làm việc, lại càng thờ ơ về năng suất, ñiều này cóthể xem như một sự phá hoại công khai! Nếu tiểu tư sản thành phố biểulộ một cảm tình nồng nhiệt ñón mừng Chính Phủ Kháng Chiến trong ngàyhọ tiến vào Thủ ðô, họ cũng cảm thấy cay ñắng khi chuyện tập thể hoácác căn phố, tước bỏ khỏi họ những phương tiện sinh sống, làm cho mộtvài chủ nhân nhỏ rơi vào cảnh thiếu thốn cơ cực ñến mức tự ném mìnhvào sông Hồng ñể tự tử. Một số trí thức sẽ nói gì, khi mà họ, nhữngngười ngay khi vừa mới vào ðảng, ñã kêu gào như thể mình là nhữngngười cực kỳ cộng sản hết lòng căm thù chống bọn xét lại ñủ cả mầu sắcvà, nói một cách chung, là tất cả những kẻ hôm nay bị nghi là dị giáo,nhưng biết ñâu một vài chục năm sau, có thể ñột ngột thay ñổi tư duyvà ñắm vào ñúng những tội lỗi năm xưa mà họ ñã trừng phạt một cáchhăng say cay ñộc?

Trên cơ sở những sự kiện mà sự thật không ai có thể chối bỏ, người cóthể cho phép mình tự hỏi cái nhiệt tình của kẻ tín ñồ mới có ñủ sâu, ñủthực như người ta tưởng như thế không?

ðó là cái ngơ ngác kinh hoàng khi người ta nhìn thấy bạo lực nhân dânñã xảy ra tràn ngập các nước ðông Âu. Những kẻ cuồng tín chai sạnnhất bắt ñầu cảm thấy những nghi ngờ làm lòng mình kinh hãi khi họthấy nước Liên Xô vĩ ñại ñang lung lay sụp ñổ, mà ñó là lại nước sớmnhất ñã dạy chủ nghĩa Mác Lê cho thế giới. Chủ nghĩa hoài nghi càng lớnmạnh khi người ta nghe chính những tay giáo ñiều mới hôm qua còn hôhào cỗ võ cho một tương lai xã hội chủ nghĩa, thì hôm nay lại gọi chủnghĩa xã hội với những nhóm từ mà trước ñây họ dùng ñể kết án chủnghĩa tư bản: kinh tế thị trường với tự do cạnh tranh, luật cung cầu, xínghiệp tư doanh … Họ tự hỏi với mình là làm sao phân biệt giữa chủnghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, tại sao cùng một thứ câu chữ mà ýnghĩa lại ñổi thay một cách nhanh chóng kỳ diệu như thế? Họ lo lắng làvẫn còn một số ít nước vẫn còn bám víu vào thứ chủ nghĩa xã hội mà sốlớn các nước “anh em” ñã quay lưng chối bỏ, như một cơn ác mộng cầnphải quên một khi ñã thức. Về phía dân chúng, họ cũng kinh hoàng khithấy ñâu cũng tràn ngập những tội ác ñã nhấn chìm một số lớn ngườicủa ðảng ñang cầm quyền mà bộ mặt ñạo ñức giả ñã bị phơi bày trầntrụi.

Nhưng, vào năm 1956, cộng sản Việt Nam ñang trên ñà vinh quang vàtự hào với những niềm vui chiến thắng. ðặc biệt là trong khía cạnh ñạoñức, ðảng cầm quyền vẫn còn giữ ñược mình trong sáng, ñược nhândân vinh danh, kính trọng và tin tưởng. Nó cưng chiều bao trùm với cặpmắt ñầy thoả mãn hai ñảng Xã Hội và Dân Chủ, hai ñứa con ñược sinhra từ cái tội lỗi dễ thương của chủ nghĩa hình thức, ñể chúng làm hết khảnăng hầu chứng tỏ ñạo làm con trung hiếu với người cha sinh thành rachúng. ðảng ñã sinh ra, nuôi dưỡng chúng với những giọt máu ñỏ tốtnhất của mình, cho chúng những căn nhà ñẹp nhất, cho người phục vụ


89 of 150 12/24/2009 3:14 PM

chúng, và ñặc biệt nhất là giúp chúng sống cuộc ñời vương giả bằngcách chu toàn mọi tiền bạc ñể chúng sinh hoạt. Tất cả chỉ ñể duy nhấtyêu cầu chúng thay ðảng ñóng tuồng, gây ít nhiều tiếng vang cho ðảng.

Nhưng trò ñùa ñó không ñánh lừa ñược một ai, ngay cả trong hay ngoàinước. Tính ña ñảng tiêu biểu cho một nền dân chủ không có ở ñây. chỉcó bức tranh biếm hoạ ñược sinh ra bởi những ý nghĩ kỳ quặc của chủnghĩa hình thức tưởng rằng ñã ñánh lừa thiên hạ mà thật ra là tự mìnhñánh lừa mình mà thôi. Trò chơi kéo dài trong nhiều năm, ñã làm cholãnh ñạo tách mình riêng thoả mãn sống ñời phúc ñức. Những món tiềnkếch xù ñược tung ra xài cho những chuyện ñó và tới lúc công quỹ quốcgia sẽ phải lên tiếng kêu cầu cứu sau khi ñã thắt lưng buộc bụng cho tớiñồng xu hào cuối cùng! Duy trì hai người bà con ñáng thương kia tốn rấtnhiều mà chả ñược tích sự gì, nên ñã có quyết ñịnh là ñá chúng ñi, vàchúng ñã biến mất không kèn không trống, như những kẻ ăn mày xấuhổ lỉnh ñi với những cái bát xin ăn từ nay sẽ trống hoác.

Người dân rồi cũng biết trong bầu không khí ngập tràn yên tĩnh và tônkính, nơi mà bọn ký sinh ăn bám xã hội ñang ñòi hỏi những kẻ lợi dụngnó phải biết thần phục và ngoan ngoãn, ñã xảy ra chuyện ñiên rồ củamột anh trí thức “xã hội chủ nghĩa” mà hậu quả là như một quả bom củabọn khủng bố. Vụ tai tiếng quá lớn ñể có thể giấu giếm hay chẹt giấu nódưới thùng gạo. ðưa kẻ tội ñồ ra xử trước thẩm quyền của Mặt Trận vàcủa ðại Học là nơi mà nó sinh hoạt cũng chưa ñủ; nó phải ñược giao choñảng Xã Hội mà nó là một ñảng viên xử tội, bất kể nó muốn hay khôngmuốn. Rõ ràng là ñang có một yêu cầu cấp bách và cần thiết là tất cảnhững tổ chức mà nó là thành viên, phải tẩy chay và thẳng thừng loại bỏnó như một người xấu một cách không thương tiếc, ñể giáo dục nó cũngnhư giáo dục những người khác.

Vì thế, trận ñấu tố lần thứ ba này ñược tổ chức tại trụ sở trung ươngcủa ñảng Xã Hội. Khác với hai lần trước, không có ñám ñông tham gia:trong yên cảnh tranh tối tranh sáng của hoàng hôn ñang xuống, tôi phảimột mình ñối diện với các quan toà, với người thẩm phán gốc quan lạimà tôi vừa tả trong phần trước ñây, một thẩm phán thuộc Toà Án vàmột luật sư, cả ba ñều thuộc về cho chi bộ Luật Gia mà tôi cũng là mộtthành viên. Ba người như ba bóng ma trong một cái ñịa ngục yên lặng côquạnh ñang chờ ñợi với một sự kín ñáo không ngờ. Tôi thật sự ngạcnhiên và tự hỏi mình vì sao thế. Có phải tại vì thương hại mà người tamuốn cho tôi bớt nhục nhã? Thật sự tôi không thấy là chủ nghĩa cộngsản lại có những ñức tính ñó, dù là tự nhiên hay ñược dạy, mà trái lại họtrốn biệt sau lưng sự lạnh lùng dửng dưng, không chút rộng lượng khoandung ñối với những lỗi lầm chính trị ñã gây ra những thiệt hại, dù là nhỏnhoi, cho quyền lợi của họ.

Cuối cùng rồi tôi cũng hiểu ra vì sao có sự thay ñổi về tấn tuồng như thế,nó ñi với vấn ñề dàn dựng và với các kịch sĩ trên sân khấu. Tôi ñược biếtrằng hai lần ñầu tố ở Mật Trận và ở ðại Học ñã gây hậu quả trái ngượcvới những gì họ chờ ñợi. Tôi ñã thoát hai lần ñó, không những không bị


90 of 150 12/24/2009 3:14 PM

sỉ nhục và phải ñấm ngực thú tội mà còn ñược tiếng thơm của một kẻchiến thắng ñã biết gìữ vững vị trí của mình, băng mình qua cuồng phongbảo tố ñể bảo vệ quan ñiểm của mình ñối mặt với những tấn công nhắmvào nó. Người ta ñã chờ ñợi kẻ phạm tội thành khẩn hối lỗi và nhận thứctội lỗi của mình ñể hắn có thể giữ lại ñược chỗ của mình trong NhàNước. Nhưng tôi ñếch cần ñể ý ñến những lời hiểu ngầm ñầy hăm doạ,ñến chiếc ñao ñang treo lơ lửng trên ñầu, tôi là một trí thức, với ñủ cáchlý luận và khôn khéo, ñã thọc ngón tay vào vết thương và ñã mở mắtcho những kẻ hèn nhát quá sợ chủ nhân trả thù trừng phạt, run sợ trướctù ñày và sợ mất quyền lợi của mình và người, tự ñâm lủng con ngươi,xuyên lủng màng nhĩ ñể không phải nghe, không phải thấy bất cứ gì vềsự thật. Vì thế họ cảm thấy cần phải tránh không cho quần chúng thamdự và nghe ñược những lời tự bào chữa mà dường như ñã trở thànhnhững lời buộc tội.

Tôi cũng ñược biết rằng, nếu ñã có vài chục trí thức không ñược mời, cóba luật gia cùng từ chức: ðinh Lộ, Vũ Như Giai và Nguyễn Hữu ðắc, vànếu lần này họ không làm công khai vì họ không muốn làm giới trí thứclưu ý, là vì cuộc tranh cãi giữa những quan toà và bị cáo ñã mở ra cuộctranh luận về thái ñộ của người trí thức sống trong thế giới cộng sản vàñối mặt với chủ nghĩa cộng sản. Những người ñến xem không ñược vàoñể biết những ñiều mà họ chưa bao giờ ñể ý ñến từ trước ñến nay.

9Thái ñộ của người trí thức trong thế giới cộng sản

Viên thẩm phán chủ trì phiên toà là người mà người ñọc biết khá rõ là ai,mở màn ñợt tấn công. Với cái nhiệt tâm của một kẻ “không-thuộc-ñảng-nào” ñang mong muốn ñược chuộc lại cái quá khứ tai hại củamình, với ánh mắt toé lửa, thoả mãn ñược có dịp tấn công một trí thứcmà vị thế xã hội của người ñó ñã làm cho ông ta ganh tị. Ông ta chuyểngiọng giận dữ ñiên tiết:

- ðồng chí, ông ñã ñạt những thành công chưa từng có trên con ñườngðại Học, ñã ñược lòng tin của lãnh ñạo của chúng tôi và ông ñã ñượcñưa vào trung ương của mười tổ chức quần chúng, ông còn tham vọnggì nữa chứ? Học sinh và sinh viên không hề quên những bài giảng củaông cũng như họ không hề quên hành ñộng mà ông ñã từ chức ngay tứckhắc khi tay thanh tra thực dân ñến gây khó cho ông, và sau ñó quay lạihành nghề luật sư mà ông ñã tuyên thệ vào năm 1932 ở Pháp, nhanhchóng ñạt ñược sự tin cậy của thân chủ, và từ ñó giành ñược một vị trínổi bật trong xã hội. Chúng tôi cũng biết rằng trước khi gia nhập bí mậtkháng chiến, ông ñã hiến tặng toàn bộ ba căn nhà thừa kế của gia ñình,và suốt mười năm trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân trong vaitrò vừa là giáo sư vừa là luật sư ông ñã cống hiến rất nhiều cho ðấtNước. ðáng lẽ ra ông nên tiếp tục hưởng niềm hạnh phúc của một cuộc


91 of 150 12/24/2009 3:14 PM

sống rất ñầy ñủ về mọi mặt, không cần xen vào những chuyện ñấutranh chính trị mà ông ñã tự ñưa ông vào thế ñối nghịch ñể giáng nhữngcú ñánh vào ðảng là người ñã luôn nuông chiều và ñưa ông lên những vịthế làm nhiều người khác ganh tị. ðó là một sự phủi ơn, chỗ này thì tôikhông thể lầm! Có bao giờ ông suy nghĩ về một thái ñộ ñúng ñắn màông phải có ñối với những người cộng sản chúng tôi ñang bị kẻ thù tấncông trên mọi mặt trận? Ông phải biết rằng thái ñộ mà ông ñang có làñã làm hại cho ông và hơn thế nữa ñã làm hại cho một ðảng ñã làm nênnhững chiến thắng vĩ ñại ñáng ñược nhân dân vinh danh, kính trọng vàca ngợi.

ðó là lời buộc tội mà tôi là ñối tượng và ñược ñưa ra dưới hình thứcnhững câu hỏi. Cho phép tôi ñược tóm tắt và cô ñọng những ñề tài buộctội chính ñể có thể dễ dàng ñưa ra những nét chính. Mặt khác, cũng xincho phép tôi ñược tóm tắt và trình bày những nét chính về những trả lớicủa tôi ñể mọi người có thể dễ dàng nắm các ý.

- Thưa ñồng chí, tôi tin rằng ông sẽ không phiền lòng khi tôi cho rằngông ñã có một nhiệt tâm rất thành thực, ít ra tôi cũng mong là như thế,xây dựng ðảng. Thật ra những vinh dự mà ðảng ñã hoang phí ban chotôi cũng chẳng ñáng chi so với những gì mà ðảng ñã dành cho những aihết lòng hết dạ với ðảng. Tôi ñã bị loại ra khỏi uỷ ban trung ương củahơn chục tổ chức quần chúng mà chắc ông cũng như tôi ñều biết, ñó lànhững chức vụ hoàn toàn có tính lễ nghi, không hiệu năng mà cũngchẳng có thực quyền, ñó chỉ là những chức vụ mà tôi là chỉ kẻ dư thừa,trong tinh thần của Mặt Trận Tổ Quốc ñể làm kẻ ñi rao giảng cổ vũ chosự ñoàn kết và hoà hợp, ủng hộ ðảng một cách không sai chạy và toàndiện. Về phần ñồng chí, thì ngược lại, ñồng chí có một cuộc ñời nghềnghiệp rất ấn tượng. Nếu, mới ngày hôm qua ñây thôi, ñồng chí cònñang mò mẫm trong vũng lầy thối rữa của phong kiến, thì ngày hôm nayñồng chí ñang ngồi trên cái ngai Chủ Tịch của Toà Kháng Án trong khiñang chờ ghế khác ở Toà Án Tối Cao. ðảng ñã tha thứ cho cái quá khứcủa ñồng chí, ñã coi ñồng chí là người xứng ñáng. ðồng chí ñã thành ñạttốt nghiệp trường Luật, làm vìệc siêng năng và không ngơi nghỉ ñể trả lờivề tất cả những vấn ñề mà ñồng chí ñược hỏi ý kiến. ðồng chí là ngườitiêu biểu cho tinh thần một công bộc hoàn hảo nhất, luôn bên mình vớichiếc cặp da ñầy giấy tờ và với thói quen luôn ghi chép mọi góc cạnh củamọi lãnh vực. Hơn thế nữa, tốt hơn thế nữa, ñồng chí ñã chứng tỏ là cáivững chãi sáng suốt và sắc sảo khôn ngoan ñã giúp ñồng chí thành côngtrong tất cả các nhiệm vụ và nghề nghiệp mà ñồng chí ñã trải qua, vànhờ thế ñã thoả mãn ñược tham vọng của mình. Ngày hôm qua, ñồngchí là một mệnh quan của Triều ðình, ngay hôm nay ñồng chí chủ toạToà Án Hà Nội, lấy những quyết ñịnh, và dĩ nhiên với sự phê chuẩn vàdưới sự giám sát của ðảng, trên số phận và ngay cả mạng sống củanhững người bị giao cho ñồng chí xét xử. Dù ở bất cứ Toà Án nào màông ñang triển khai khả năng, ở Huế hay ở Hà Nội, ông luôn luôn chứngtỏ mình là người của Toà Án, ñã cống hiến cho cả hai ñịnh chế hoàn toànñối nghịch với nhau, một bên là quân chủ vả phong kiến, một bên làcộng sản và cách mạng, với cùng một nhiệt tình, một sự hết lòng và


92 of 150 12/24/2009 3:14 PM

cùng một sự ngoan ngoãn dễ bảo! ðồng chí cho rằng cuộc sống của tôilà ñược lấp ñầy hạnh phúc. Làm sao nó có thể sánh bằng với cuộc ñờicủa ñồng chí? Tôi thì như người bị tàn tật không khả năng ñùa với nướcvà lửa. Một người cộng sản dù có ñỏ thắm ñến ñâu vẫn không thể nói gìthêm về những lời lẽ ngôn từ của ông dầu rằng ông vẫn chưa ñược vàoðảng.

Cho phép tôi ñược khen tặng ông về sự sắc sảo và con người dễ thayñổi của ông. Ông luôn luôn ñứng ñúng chỗ, ñúng nơi bất kể những thăngtrầm của Lịch Sử, và ông luôn luôn là người thắng cuộc. Người “ñồngchí” mà ông ñang xử án là người ñã mất tất cả: những của cải có ñượcvới sức lực mồ hôi mà hắn ñã cống hiến cho chính nghĩa của Tổ Quốc vàNhân Dân, mất cả vị trí trong Luật Sư ðoàn, ngày mai ñây sẽ bị trụcxuất ra khỏi ðại Học là nơi hắn ñang giảng dạy cho tới nay ñể kiếmsống.

- ðồng chí, ông ñã ñi ra ngoài chủ ñề. Tôi ñã ñặt cho ông một câu hỏi rõràng và tôi ñang mong ông trả lời câu hỏi ñó. Tôi chắc rằng ông biết rõnhững ñiều tai hại mà ông ñã gây cho chính nghĩa của chúng tôi, củanhà nước Cộng Sản. Ông sẽ cãi với tôi rằng quần áo dơ là phải mang ñigiặt. Vâng, chuyện phải là như thế, nhưng phải ở trong gia ñình. Nhưngmà ông ñã phơi tuột chuyện ấy ra trước thanh thiên bạch nhật! Chủ tịchngàn lần và ngàn lần kính mến và yêu quí của chúng ta ñã thường nói làchỉ có những người chết và những ñứa bé nằm trong nôi mới khôngphạm sai lầm. Chuyện mà ðảng phạm sai lầm cũng là chuyện bìnhthường! Nhưng ñó không phải là chuyện phải ñem ra trước công luận, dùở trong nước hay quốc tế, nhất là hành ñộng ñó lại phát xuất từ một tríthức nổi tiếng như ông.

- Chuyện giặt ñồ dơ phải nên làm trong gia ñình, chuyện ấy không sai.Nhưng nếu ðảng mà có làm sai là ñiều chấp nhận ñược, và những sailầm ấy phải ñược sửa chữa, thì thử hỏi có cách nào báo cho ðảng biếtnhững sai lầm ñể những sai lầm ñó ñược sửa chữa? Có một cơ quan nàoñể nhân dân có thể ñến ñưa những khiếu kiện mà họ hy vọng là sẽ lênñến cấp thẩm quyền có trách nhiệm không? Cái thùng chờ người ta vứtrác giấy tờ vào thì không thể tiết ra ñược những lời tung hô thơm thomà lãnh ñạo thich ngửi. Hơn thế nữa, nhân dân có quyền hành xử vàquyền ñược phát biểu những gì họ không ñồng ý với ðảng. Tôi cũngmuốn nhắc với ông rằng, trong những lần họp của ðảng Xã Hội, ngay khichỉ vừa nghe có người tỏ ý bất ñồng quan ñiểm là ban chủ toạ lập tứcloại ngay người bạn ngây thơ ñang tưởng rằng mình ñang chia sẻ nhữngsuy nghĩ cho mọi người. ðảng cầm quyền ñã cài ñặt một ít người của họtrong Trung Ương cũng như trong các Uỷ Ban ðiều Hành ñịa phương củañảng Xã Hội ñể theo dõi và ngăn chận mọi tiếng nói chói tai. Những“lãnh ñạo” của ñảng Xã Hội, mà trong ñó có ông, ñều biết những hậuquả gì cho mình nếu ñể một sự chống ñối dù là nhẹ nhất hiện diện tronghàng ngũ.

- Nhưng, quả thực ñây là một sự khôn ngoan, khi mà trí thức không biết


93 of 150 12/24/2009 3:14 PM

hay không thể biết ñi thế nào cho ñúng hướng, họ hay có những bước ñiloạng choạng, vì thế cần phải có những người giám hộ ñể giúp họ giữvững lập trường và có một ñầu óc lành mạnh. Tại sao phải bận tâm vềnhững chi tiết tầm thường thấp kém ñó khi mà một người ñã toàn sứccho một mục tiêu nhằm tạo nên một hình ảnh vĩ ñại của một dân tộcñồng lòng ñứng sau lưng một ñảng ñang hãnh diện có ñược niềm tintrọn vẹn của quần chúng trong nước và ñược sự hỗ trợ quốc tế của cácnước anh em, và các nước tiến bộ trên thế giới?

- Thú thật là tôi rất nhạy cảm với cái hình ảnh ñẹp ñẽ mà trong ñónhững dân tộc anh em cùng theo sát gót chân của hai ông anh cả LiênXô và Trung Quốc, cùng kêu gào về sự dẫy chết của chủ nghĩa Tư Bảnvà tung hô niềm tin vào chủ nghĩa Xã Hội. Nhưng tôi rất ngần ngại khiphải trả một cái giá quá sức cao, quá ñáng và không thể hình dung nỗiñể ñạt cái chiến thắng của chủ thuyết Marx-Lenin và ñạt cái gọi là ñoànkết của nước cộng sản, ñạt cái hạnh phúc cho các dân tộc, buộc họ phảichấp nhận những giá trị mà tới nay chưa bao giờ ai biết là gì, bất chấpñạo lý của những giá trị mà họ ñang có từ lâu ñời, cướp mất khỏi tay họnhững thứ quyền tự nhiên nhất, ñúng ñắn và có ích nhất từ hàng ngànnăm nay, ñưa họ vào khốn cùng và nghèo ñói ở hôm nay và làm họ nghingờ cả tương lai. Tôi tôn trọng những ý kiến nhưng tôi càng tôn trọngcon người mà chỉ có số phận của họ là làm tôi lo lắng.

Tôi muốn nhấn mạnh ở một ñiểm. Quan ñiểm của tôi là có nhiều sắcthái. Những ý kiến, tôi tôn trọng chúng, nhưng tôi luôn giữ thái ñộ cảnhgiác và sáng suốt, tôi giành quyền ñược xem xét chúng, xuyên suốtnghiên cứu chúng ñến từng chi tiết nhỏ nhất, phê bình và suy nghĩ, và cốgắng tách những hạt mầm ra khỏi rơm rạ. Tôi chẳng ñẩy tôi thành kẻthù của bất cứ ai về bất cứ chuyện gì, tôi chỉ muốn phấn ñấu phân biệtcái gì là tốt nhất giữa những cái xấu nhất. Khi mà tất cả những cá nhânvà những chủng tộc ai cũng có những phẩm chất và những sai lầm, thìtất cả những chủ thuyết cũng có những ñiều tốt và những ñiều xấu. Mộtchiết trung xứng ñáng sẽ tránh cho chúng ta một thái ñộ thờ ơ, một sựbất công trong ñánh giá, một thái ñộ cực ñoan trong hành ñộng. Tôiñánh giá cao chủ nghĩa Marx Lenin vì những ñiều mới lạ dồi dào của nó,về cách tiếp cận trí não mới và ñộc ñáo, về quan ñiểm biện chứng ñốivới thực tế của cuộc sống, nhưng tôi không thể lấy màn che mắt mìnhtrước những sai lầm to lớn, tàn ác và ñầy tội ác ñược gây ra bởi nhữngkẻ ñang áp dụng nó, và những kẻ vô văn hoá, ích kỷ, ñầy ñịnh kiến vàmê muội một cách ñáng xấu hổ ñang gây ra ñầy dẫy những bất công vàvô nhân ñạo. Tôi xét ñoán dựa trên những sự kiện, và xem xét chúngtrên cơ sở nhân và quả. Tôi tự mình tránh xa những logic cong vẹo và cótính hình thức mà lãnh ñạo hay dùng ñể bào chữa cho những quyết ñịnhcủa mình, trong khi cái chuẩn duy nhất ñể ñánh giá một chính sách haynhững ñường lối chính trị là tự hỏi mình xem nhờ ñó mà dân tộc thực tếngày nay ñã ñược cải thiện những gì? Chúng tôi không phê phán chủnghĩa cộng sản hay những người cộng sản mà chỉ trích một số lãnh ñạocộng sản ñang bị thui chột với những cách thức lý luận phức tạp và ñanghành xử một thứ chủ nghĩa duy ý chí bệnh hoạn, quay lưng lại với hiện


94 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thực, ñưa ra những lời hứa ñẹp ñẽ ñể lừa phỉnh quần chúng, sẵn sàngtuốt gươm nhẫn tâm tàn sát những kẻ bất hạnh dám nghi ngờ tính báchchiến bách thắng của họ.

- Có thể thấy rõ là ông ñã bị méo mó bởi những gì ông ñã học ñược từvăn hoá phương Tây. Ông ñã biến thành người bi quan, ñâm ra nghi ngờmọi chuyện, ông không còn thấy ñược những gì vĩ ñại của con người vàsự vật, ông ñã tự mình biến mất trong chi tiết và không còn khả năngthấy những gì là tổng thể, ñại cuộc và ñặc biệt là cái gì cũng bị ông chỉtrích. Người ta tự hỏi có phải chăng chính nền văn hoá Tây Phương ñãngăn chận bước ñi ñể chận con ñường dẫn ông về với Dân Tộc và TổQuốc?

- Năm 1932, khi tôi trở về Việt Nam lần ñầu tiên, và ñặc biệt là lần vàonăm 1940, khi tôi phổ biến những bài viết của tôi bằng Pháp ngữ, ngaytrong thời thực dân Pháp, tôi cũng ñã bị những lời sỉ nhục tương tự. Tôikhông chối là tôi chưa bao giờ ñi học ở một trường tiếng Việt nào, tôi ñãhọc trường Paul Bert và sau ñó là trường Albert Sarraut ñã cho phép tôilấy xong bằng tú tài vào năm 16 tuổi và lấy hai bằng Tiến Sĩ Quốc Gia vềLuật và Tiến Sĩ Quốc Gia về Văn Chương vào năm 22 tuổi. Văn hoá Phápvà phương Tây ñã ñào tạo tôi như ngày nay. Tôi ñã hấp thụ nhữngphẩm chất và những yếu kém của tinh thần văn hoá Pháp: yêu mến sựrõ ràng, chính xác và logic, nhưng cũng yêu tính phê phán trong phươngpháp tiếp cận con người hay một vấn ñề. Tôi luôn ñề cao thực tế, sựthực, sự công bằng và tôi rất ghét sự dối trá, kinh hãi ñối với sự cuồngtín, tôi muốn ñả phá những vĩ ñại giả hiệu, những kiêu căng dị hợm. Tôirất ghét chính trị vì nó làm hư hỏng con người, biến họ thành nhữngngười nói láo, bất công và tàn bạo, chất chứa những gì ñủ ñể làm ñiênloạn lương tâm. Tôi tránh xa quyền lực ñể không bị vướng vào hai tháiñộ sống hèn hạ như nhau: hoặc sống xa hoa với cái lưng luồn cúi và nụcười nịnh bợ, hoặc phải chấp nhận chuyện ñiên rồ quái dị, theo ý của họ,chia sẻ những thành kiến và luôn ñứng chung với họ trong mọi lễ lộc,biến cố. Tôi tránh ñi lại với mấy ông lớn và càng tránh xa những kẻ này.Tôi giữ mình ñược tự do, ñộc lập trong tư tưởng và hành ñộng, tôi hoàntoàn ý thức về những tội ác của các lãnh ñạo tư bản, những ñồng thờitôi cũng thấy ñược những tàn bạo của lãnh ñạo cộng sản. Tôi như bị kẹt,ép giữa chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa cộng sản, tôi tìm quên trong tìnhyêu dân tộc và những truyền thống mà tôi ñã biết rất rõ mọi ñiều vinhnhục. Sống trong một thế giới cộng sản như ngày nay, thái ñộ sống củatôi là một trí trhức trước sau như một, không thể phản bội lại tư cáchcủa một người có học.

Cái gi ñã khiến tôi phải chọn một thái ñộ sống như thế? Là cái ñược ñềnghị rằng nhân dân phải ñược quyền quyết ñịnh cho số phận của mình,là mọi chuyện phải ñược quyết ñịnh do dân và cho dân. Chọn cái tên nàoñể ñặt cho một chính quyền như thế không quan trọng. Từ “dân chủ” làtên gọi hay nhất nhưng nó cũng chỉ diễn ñạt ñược một khía cạnh: chínhquyền do dân. Công thức cái tên gọi phải thể hiện ñầy ñủ việc chínhquyền cho dân. Một nền dân chủ thật sự chẳng cần ñến cái tên gọi gán


95 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ghép cho nó. Chẳng có gì là vấn ñề nếu nó ñược gọi là “tư sản” hay “xãhội chủ nghĩa”, câu hỏi hiển nhiên nhất là dân có ñược hạnh phúc vàñược quyền làm chủ vận mệnh của mình hay không? Dân có thực hiệnñược mơ ước của mình trên mọi lãnh vực sinh hoạt, cá nhân hay tậpthể, thể chất, trí thức, ñạo ñức và tinh thần hay không?

- Ông không biết những gì ñang chờ ñợi ông. Nhà Nước cộng sản củachúng tôi chỉ chấp nhận duy nhất một thái ñộ sống của người trí thức.Họ phải nằm trong ñường lối chính trị của cộng sản, biểu lộ lòng tin nơiðảng, trung thành với ðảng, sống và suy nghĩ dưới sự chỉ ñạo và theocách mà lãnh ñạo ðảng ñã xếp ñặt. Những ai ñi chệch xa con ñườngnày, trở thành kẻ xa lạ dị giáo, sẽ bị trừng phạt như những kẻ phản bộiphản ñộng. ðây là cơ hội chót ñể ông tự ăn năn hối cải về sự táo tợn vàtrơ trẽn của mình. Rán mà biết lấy nhé.

- Mỗi người chịu trách nhiệm về hành ñộng của mình. Nếu xã hội, nóicách khác là nhân dân, có thể ñạt ñến một trình ñộ văn hoá cao, ở mứclương tâm trong sáng, biết suy nghĩ chin chắn, thì những người can ñảmcó tư duy khác với con ñường chung cũng không ai sẽ bị trừng phạt,nhưng ngược lại sẽ ñược khuyến khích, vì mọi tiến bộ của ñất nước làtuỳ thuộc vào ñó. Nhưng lịch sử của loài người ñã chứng minh là khôngcó một dân tộc nào có thể tự mình kiếm ra con ñường ñể ra khỏi khurừng của ngu dốt, của thành kiến và hèn nhát ñể ñi ñến một vùng trờiñầy nắng và ánh sáng. Ở thành phố Athenes, Socrates ñã uống thuốcñộc ñể làm gương suy nghĩ cho trí thức trên thế giới phải những ngưởigiữ vai trò tiên phong, trinh sát dẫn ñường trong cuộc hành trình ñầykhó khăn và cực nhọc ñê ñưa những dân tộc ñi tìm chút niềm vui vàhạnh phúc.

Hơn nữa, dân tộc ta ñã chịu sự du nhập của một chủ nghĩa hoàn toànngoại lai. Không hề dính dáng ñến cội nguồn của dân tộc. Những nhà yêunước vĩ ñại mà mọi người ñang yêu mến và kính phục ñã ủng hộ chủnghĩa ñó, bảo trợ nó, ñề nghị nó, rồi áp ñặt nó trên ñầu dân chúng,ñồng thời ñưa ra lới hứa chắc là nó sẽ là chiếc chìa khoá ñể mở cửathiên ñường hạ giới. Dân tộc tin vào lời hứa của lãnh ñạo và ñang chờgiờ lời hứa thành hiện thực. Chính là nhờ vào sự ñồng lòng của dân tộcmà chúng ta ñã giành lại tự do và ñộc lập. Những bàn tay lao ñộng vànhững bộ óc trí thức ñã chung sức góp phần quan trọng cho ðảng ñangcầm quyền.

Nhưng rủi thay, cuộc hành trình ñã xảy ra không suôn sẻ. Những lãnhñạo, luôn hãnh diện với những thành quả quân sự vinh quang ñã ñạtñược mà họ cho rằng chủ nghĩa Marx Lenin là căn cơ chính, niềm tin ñóñược họ mang ñi áp dụng vào mọi lãnh vực, không cần biết ñến khoahọc và thực tế, mặc dù những người cộng sản luôn tuyến bố tôn trọngchúng. Sự nghèo khổ của nhân dân ñã trở nên kinh hoàng mặc dù lãnhñạo vẫn cứ khoe khoang ñiều ngược lại.

ðối mặt với hoàn cảnh thảm thương như thế thử hỏi người trí thức phải


96 of 150 12/24/2009 3:14 PM

chọn thái ñộ nào? Có những kẻ tự che mắt bịt tai hoà chung với ban hợpca gồm những kẻ cơ hội chủ nghĩa và bợ ñỡ cùng cao giọng “Chủ nghĩacộng sản bách chiến bách thắng. ðảng Cộng Sản quang vinh!” Những kẻnày thu góp những vinh quang và ñặc quyền và vui sướng hưởng lợi choñến ñời con, ñời cháu. Công chúng quá biết họ và không dành cho họmột chút kính trọng nào. Những ai biết suy nghĩ và có lòng yêu thươngdân tộc và tổ quốc thì không thể kéo dài sự im lặng và thờ ơ với nỗiñắng cay của một niềm hy vọng ñã mất và một giấc mơ bị giễu cợt. Họlớn tiếng tố cáo những nguyên do của những sai lầm và ñề nghị nhữngbiện pháp ñể sửa sai. Họ lại bị ñánh gục, bỏ tù suốt ñời với cái tội làphản ñảng, phản cách mạng và kẻ thù của dân tộc! Họ chỉ còn một niềman ủi duy nhất là nhân dân hiểu, thương xót họ dù rằng không ai có thểlàm ñược gì ñể giúp họ. Họ chỉ còn biết chờ một sự công bằng của lịchsử.

Không có một bản án nào ñược ñưa ra. Cộng sản luôn luôn thích bí mật.Mọi quyết ñịnh ñều lấy và ñem áp dụng trong vòng yên tĩnh ñến chếtngười. Không có gì ñược hé ra cho công chúng biết: sự bí mật ñược giữgìn kín ñáo ñể tránh gây những xúc ñộng không cần thiết hay những xáotrộn ñáng tiếc. Cộng sản luôn tiên liệu mọi chuyện và tuỳ ñó mà xử lý.

Phần BaHÀNH TRÌNH ðI VÀO SA MẠC

1Lưỡi kiếm của Damocles

Ba phiên Toà: ba lần xuất hiện ở những toà án chính trị của Mặt Trận Tổquốc, ðại Học và ñảng Xã Hội. Mấy ông bạn, giữ vai trò ông thần CôngLý, là những người ñược chỉ ñịnh qua một sự lựa chọn rất chặt chẽ. Cáikhéo léo nhất ở ñây là họ không chọn những người nằm trong hàng ngũcủa ðảng. Nếu không, sẽ như họ ñã chọn huy ñộng cả dàn ñội pháo binhñể bắn một sinh vật nhỏ bé và không chút tự vệ, dùng xe tăng và ñạibác bắn vào ñám biểu tình tay trần không súng ñạn. Bên cạnh ñó sẽ làmcho thiên hạ nhận ra là những người cộng sản không ñủ trình ñộ ñể xửlý chuyện ñời, họ sẽ bị mất mặt và uy danh của ðảng sẽ bị tổn thương.Vì thế, cách hay nhất là lựa chọn những kẻ cơ hội không thuộc ñảng nào,nhưng lại có một quá khứ cần ñược chuộc lại và sẵn sàng nhận nhữngkhạc nhổ khinh bỉ của giới trí thức. Chúng ñang giữ những vai trò nhỏmọn, nhưng vì quá mong ñược nổi lên và ñược nhận những mảnh ănthừa của ðảng, nên ñã tự ép mình vượt qua những xấu hổ ñể ñược làmcon ngựa trong gánh xiếc chạy quanh trên diễn trường dưới hiệu lệnh từchiếc roi của người dạy thú. Như thế là ðảng ñược phủi tay và ðảng sẽ


97 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nắm những người không-phải-là-cộng-sản trong một cuộc thanh toángiữa các người gọi “ñồng chí” với nhau. Nhưng ông thánh Công Lý ñượcchọn lọc kỹ lưỡng ñã ñược chuẩn bị rất kỹ vì họ là những người phátngôn của ðảng. Nếu họ thi hành tốt những việc ñược giao phó thì ðảngsẽ khen thưởng cho tôi tớ. Nếu chúng không hoàn thành nhiệm vụ thì chỉcó chúng nó là người phải chịu cái sức nặng của sự thất bại.

Tôi hiểu chuyện này và vận dụng toàn sức cố gắng ñể bảo vệ danh dựcủa mình trong cuộc ñụng ñộ giữa chiếc lọ bằng sắt và chiếc lọ bằngsành. Nhìn ánh mắt của những người có mặt trong hai phiên xử ở MặtTrận Tổ Quốc và ở ðại Học, tôi hạnh phúc hiểu rằng tôi ñã thắng, trướccái ngượng ngập lúng túng của các ông thánh Công Lý ñã tự ném mìnhxuống ñất ñễ tìm cách rượt cắn bắp chân tôi. Mọi người ñều ñứng vềphía tôi.

Ngày hôm sau, khi tôi khoẻ lại, có một người bạn hàng bộ trưởng tạtngang viếng thăm và cho biết rằng trong giới thẩm quyền họ ñã quyếtñịnh bắt nhốt tôi. Tôi có thể làm gì hơn? Ai cũng biết chính tên quan chứccao cấp ñó là người ñã từng ñích thân bắt những người cộng sản khácdù rằng ñó là những người cả ñời hy sinh cho Cách Mạng với một danhsách dài ñầy thành tích, những kẻ mà lòng lương thiện chân thành ñềuñược mọi người quý trọng. ðó là trường hợp của V.ð.H. mà tôi có dịpgặp trong thời bí mật kháng chiến, ñó là trường hợp của ð.K.G. là ngườigiữ chức vụ rất cao trong một khu Kháng Chiến. Nếu những người cộngsản có ñăng ký với danh dự không tì vết còn phải chịu những ñối xử nhưthế, chắc chắn là do quyền lợi chính trị hay ñấu ñá phe nhóm, thì cónghĩa lý gì ñối với kẻ quái gỡ khốn khổ như tôi, không bạn bè trong xãhội và không ñược ai trong ðảng bảo vệ? Tôi không mơ ñào thoát ñâuñó vì công an ñã dàn trải tay chân, do thám và chỉ ñiểm khắp mọi nơi.Hơn nữa, tôi cũng không lưu ý nhiều ñến giải pháp giảm giá trị ñó: làmnhư thế là cho thiên hạ có cảm tưởng là tôi ñang chối bỏ những quanñiểm và những ñiều mà tôi tin. Mấy người cộng sản sẽ nghĩ gì khi màtrước ñây họ ñã quen thói ca tụng nhân cách của tôi?

Tôi ñành chịu thua cho số phận, ñể chuẩn bị cho một chuyến ñi mộtchiều không ngày trở về, tôi ñã soạn một chiếc vali ñựng quần áo và ñồấm. Tôi cũng ñã cẩn thận soạn mang theo một cuốn Essais de Montagnetrong bộ Pleiade, cùng với giấy, viết, mực và viết chì. Tôi muốn trám hếtnhững thì giờ bị buộc phải nhàn rỗi ñến vô tận bằng một số việc làm tríóc ñể tự cứu mình trong cảnh tù ñày dễ gây ñiên loạn. Biết ñâu, nhữngtay cai ngục còn có lòng nhân ñạo sẽ không lấy ñi mất hành trang cuốicùng mà tôi khẩn thiết cần chúng.

Trước ñây tôi cũng từng ñi vào những nhà tù theo những yêu cầu côngviệc ñể gặp những người tù mà tôi là luật sư bào chữa, vì thế tôi ñã biếtnhững gì sẽ xảy ra ở những nơi tù ñày này. Những tên ñầu gấu ñánhñập những kẻ mới ñến và cướp ñi phần lớn trong phần ăn dành cho tùnhân, nhất là những phần lương thực dự trữ mà gia ñình thỉnh thoảnggửi quà cho họ. Số lượng rõ là ñã bị cắt xén khi gói quà qua tay những


98 of 150 12/24/2009 3:14 PM

kẻ giữ tù, phần còn lại trở thành nhỏ nhoi sau khi bọn ñầu gấu và ñồngbọn tự chiêu ñãi thêm một phần lớn khác. Những hy sinh của gia ñình chỉñể duy trì cho cảnh phát ñạt của bọn cai tù và những kẻ tàn ác ñang ápbức những kẻ khốn khổ bị nhốt trong từng xà lim. Bạo lực ñã biểu thị cáihung bạo và thống trị kẻ khác một cách vô liêm sỉ và tàn bạo. Bạo lựcñược triển khai không chút ngần ngại lúng túng, ñầy ñạo ñức giả, vàkhông che ñậy ñể lừa gạt mọi người. Nó hiện mình trần trụi và, nếu tacó thể nói, hoàn hảo. Ngược lại, khi bạo lực cải trang sau cái logic nguỵbiện, giấu mình sau những lý luận có vẻ ñúng, nói tóm lại, là chỉ ñể tựbào chữa, không phải với công luận mà với chính cái sâu thẳm của mộtlương tâm chưa chết hẳn, cái ñó mới là ñiều bệnh hoạn ñáng ghê tởmvà kinh hoàng.

Khơi dậy những chuyện ñã qua từ khoản sâu của trí nhớ trong nhữngnăm tháng làm việc trong Luật Sư ðoàn, tôi vẫn còn nhớ những chuyệnbí mật ñược nghe kể trong những chuyến ñi về những vùng làng mạcthôn xóm. Thường khi, trong những túp lều tranh vào buổi tối, nhữngngười chủ kể cho tôi nghe những câu chuyện thương tâm buốt nhói.Trong cảnh tranh tối tranh sáng của hoàng hôn, ở bìa những cánh rừng,họ thấy từng hàng người lê chân, ốm ñói như những bộ xương biết ñi.Một giờ trôi qua, hàng loạt tiếng súng từ trong rừng vọng về kéo họchoàng dậy ra khỏi giấc ngủ ñang say. Một cuộc thảm sát tập thể vừaxảy ra và ñó là chuyện mà mọi người không nên kiếm cách tìm hiểu ñểthoả mãn tính tò mò của mình. Không ai thấy gì và cũng không dám tìmhiểu xem chuyện gì ñã xảy ra, nhưng từ túp lều tranh này qua túp khác,tin tức chuyền ñi từ người này sang người khác, mọi người chết lặng sợñến lạnh xương sống. Không trách nhiệm nào ñược qui trách cho lãnhñạo, có khi họ cũng không ñược báo cáo về chuyện ñã xảy ra, nhưng sựñổ tội ñã bắt ñầu gán cho tại-vì-sự-quá-cuồng-nhiệt của một số thuộccấp muốn tranh ñua lập công nên ñã vượt quá xa mức mong muốn củacác ông chủ. Bất cứ thể nào, dù là những tin ñồn không có cơ sở, nhưngcũng không phải là dở khi cho rằng những chuyện như thế là có khảnăng ñã xảy ra. Bất cứ chính quyền nào trên thế giới, vào bất cứ thờiñiểm nào, dưới bất kỳ chế ñộ nào ñều nuôi dưỡng một sự căm thù tànbạo ñối với những kẻ thù muốn tiêu diệt mình, và từ ñó dai dẳng truykích kẻ thù dưới ñủ loại hình thức có thể tưởng tượng ñược. Khi mànhững chuyện khủng bố, giết người không thể mãi giấu giếm và baotrùm trong bí mật, vì thế chúng cũng không thể tránh khỏi bị nhân dânkhám phá, chúng bèn ñổ ñùn lên nạn nhân toàn những tội lỗi ñầy ônhục, và ñưa một số người ra trước những phiên toà hèn hạ và ñangrun bắn, ñể tự trấn áp những tiếng vọng của lương tâm và cố gắng ñánhlừa, nhưng không thành công, sự sáng suốt của nhân dân.

Với những chuyến ñi ñày, từ quyết ñịnh của nhà cầm quyền, ñều lànhững chuyến có ñi mà không có về, tôi sẵn sàng.

2


99 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Sửa soạn cho chuyến ñi không có ngày về

ðiểm ñặc trưng dễ phân biệt của chính quyền Việt Nam là họ không baogiờ cho người trong cuộc thanh trừng biết những biện pháp dành cho họ.Họ có nhiều cách ñể thực hiện ý muốn của mình. Mặt Trận không cònmời tôi dự những phiên họp của họ. ðại Học lấy lại chiếc xe ñạp công vụmà họ ñã cấp cho tôi ñể ñi ñến lớp giảng. Các Toà Án gửi trả lại cho tôinhững lá thư uỷ nhiệm luật sư. Tôi hiểu là tôi ñã bị loại khỏi mọi chứcviệc, ñã trở thành một thứ cùi hủi, một người hạ ñẳng, một kẻ bị mấtphép thông công! Vì thế, tôi ñành phải tìm quên trong triết học ñể trámñầy những giờ khắc bị buộc phải nhàn cư rỗi rảnh, ñể tránh phải trùmkín ñầu, ñeo cái chuông lúc lắc kêu vang báo cho người trên ñường phảitránh không ñụng tôi.

Tôi bắt ñầu suy niệm bằng một câu khá nổi tiếng “mens agitate molem”(Tinh thần làm chuyển ñộng vật chất). Khi còn trẻ, tôi nghĩ ngược lại vàcho rằng thành ngữ ấy là do một anh trí thức hoặc quá cuồng nhiệt kiêucăng tự ñại cho rằng mình là trên hết mọi sự dù rằng hắn chẳng phảinhư thế, hoặc là hắn ñang trải qua một cuộc khủng hoảng mất niềm tinvà ñang cố vượt qua một tự ti mặc cảm ñang lớn dậy trong bản thân.Tư tưởng hay trí tuệ, vì bản chất là phi vật chất thì không thể tác ñộngtrực tiếp lên quần chúng vì quần chúng là một dạng vật chất với một sứcmạnh toàn diện và nó chỉ có thể là ñối tượng bị tác ñộng và chịu ảnhhưởng từ một khối quần chúng khác. Trong mọi xung ñột giữa tư tưởngvà vật chất, sự ñối kháng của bên này ñối với bên kia sẽ ñược giải quyếtbằng sự chiến thắng của vật chất. Chính trong nghĩa này mà chủ nghĩaMarx xác tín rằng quần chúng nhờ sức mạnh vật chất của mình là ngườilàm nên lịch sử. Nhưng quần chúng không làm nên lịch sử nếu chỉ biết sửdụng những phương tiện bạo lực của vật chất. Trong chuyện tàn phá,hay ngay cả trong xây dựng, quần chúng luôn phải nhờ ñến những khảnăng của trí tuệ ñể hướng dẫn mình cho cả hai lúc: huỷ diệt và xâydựng. Từ ñó tư tưởng xen vào ảnh hưởng lên sự vận ñộng của quầnchúng. Chỉ có lúc ñó, tư tưởng mới thật sự làm chuyển ñộng quần chúng.

Nhưng tư tưởng chỉ có thể làm chuyển ñộng quần chúng khi nó tiến hànhnhững ñộng thái xuất phát từ những cái nhìn sâu sắc về thực tiễn ñể rúttỉa, suy diễn ra cái logic của quần chúng. Tốt hơn nữa, khi quần chúngñược giáo dục tốt, tư tưởng sẽ tiếp tục nhiệm vụ của mình mà giữ vữnghướng ñi ñúng. Vì thế người ta thấy có những những kẻ gây kích ñộngvà những chính trị viên tiến hành ñấu tranh chống lại sự thất học chínhtrị, gia tăng cố gắng theo dõi những sai lệch ñể nhằm ñưa quần chúngtrở về con ñường tư tưởng chính thống thẳng tắp. Và người ta có thểthấy một cảnh tượng vĩ ñại trong ñó quần chúng ñang bày tỏ niềm tintrước một thứ ñạo giáo mang tên chủ nghĩa Cộng Sản, tạo nên một khốiñồng nhất sau lưng ðảng, hoàn toàn tin tưởng vào những gì ðảng khẳngñịnh, vào chính sách và ñường lối của ðảng. Chưa bao giờ người ta thấytư tưởng lại ñạt ñược một chiến thắng trên vật chất như thế. Sự cuồngtín của quần chúng ñã ñạt ñược một mức hiểm ác, dù trên thực tế có


100 of 150 12/24/2009 3:14 PM

những vụ việc thảm khốc ñã xảy ra là những chứng cớ về mức ñộ trầmtrọng của những sai lầm ñã phạm, kinh tế bị xuống cấp, sự nghèo khócủa nhân dân ñã gia tăng, phần lớn nhân dân, kể cả những người cộngsản chân chính nhất, vẫn tiếp tục tin vào lời hứa của ðảng là sẽ phục hồiñất nước và sẽ nhanh chóng ñưa ñất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội màthế giới không còn ai tin và chính ngay những nước cộng sản trước ñâycũng ñã dứt bỏ. Và ñây là cái nguy bị rơi xuống vách ñá của nhữngngười ñang ñứng bên bờ vực. Từ ñó, vấn ñề nêu ra là chuyện nhồi sọchính trị cho quần chúng biến họ thành cận thị hay làm cho trí thôngminh của họ trở nên mù mụ, là biểu hiện của thứ con người lành mạnhhay không lành mạnh?

Cái gì ñã sản sinh ra những vụ kinh hoàng và ñầy tai tiếng, những ñiềuquái gở bệnh hoạn của một tư tưởng chính trị? ðó là sự biến dạng củacon người, của một thứ thói quen trí não chỉ biết thấy một phần của thựctiễn, thui chột trong khả năng ñánh giá phán ñoán, tinh thần phê phán bịbóp chết, và những sinh hoạt tâm linh bị giới hạn với sự phê chuẩn vôñiều kiện của lãnh ñạo và dưới sự kết án không thương tiếc của nhữngkẻ gièm pha, và hoàn toàn bất chấp công lý và nhân ñạo.

Kinh nghiệm xã hội và lịch sử ñã cho thấy chừng nào tư tưởng trở nênñiên loạn, dù bắt nguồn từ chính trị, chủng tộc hay tôn giáo áp ñặt trênquần chúng, thì ngay tức khắc chuyện thả lỏng cho những hành ñộng dãman sẽ ñưa nhân loại trở về thời quá khứ nhục nhã ñầy máu và chếtchóc.

Cái giáo lý cơ bản mà chúng ta phải không bao giờ quên và nó phải baotrùm lên tất cả những nhận thức về cuộc sống là mỗi người phải tự nhắcmình là tất cả những cá nhân con người ai cũng có phần sự thật củariêng mình, chúng ta phải biết tôn trọng sự thực của người khác, và phápluật, công lý, ñạo ñức, loài người không bao giờ cho phép một ông haybà ñược quyền áp ñặt cáí sự thật của mình lên người khác. Chính nhữngngười theo tà giáo từ chối không chấp nhận sự thật của Jesus mà ñãñóng ñinh người này trên Thập Tự Giá. Chính vì những kẻ ñứng ñầutrong Nhà Thờ thời Trung Cổ ñã từ chối sự thật của một kẻ không tínngưỡng hay kẻ có suy nghĩ tự do mà họ ñã thiêu sống những người nàytrên giàn hoả. Tự do tư tưởng có thể là cái chinh phục lớn nhất của thếgiới hiện ñại. Nó là tiêu chí duy nhất ñể ñánh giá mức ñộ của văn minh.

Khi một người nắm giữ một sự thật và tin tưởng ñó là ñiều hay tốt, vìnhiều ñộng cơ khác nhau, có người muốn thông ñạt nó, truyền bá nóñến người khác. Không có gì cấm một người muốn truyền bá sự thật củamình ñến nhiều người khác.

Nhưng những gì phải bị cấm tuyệt ñối là dùng sức mạnh, bạo lực, hànhñộng hung ác khủng bố ñể ngăn cấm niềm tin của những người khác. Vìlẽ, nhà cầm quyền cộng sản ñã phạm một lỗi lầm không cứu vãn ñược làñã gắn nhãn tên cho những khác biệt về quan ñiểm bằng những tội lỗikhông thể tha thứ ñược ñể mà trừng phạt họ một cách nặng nề. Rốt


101 of 150 12/24/2009 3:14 PM

cuộc, vì lo lắng cho an nguy của mình, không ai muốn mở mồm bảo cholãnh ñạo biết những hậu quả xấu gây ra bởi thái ñộ của chính lãnh ñạo.Nhà nước, thiếu vắng sự ủng hộ và giúp ñỡ của quần chúng như con tàuñâm vào vùng san hô và chìm ñi trước sự thờ ơ toàn diện. Ngoại trừ khi,với sức mạnh của mình, nhân dân vùng lên lật ñổ ñộc tài và thay vào ñómột chế ñộ dân chủ ña nguyên, thì cái lợi ích lớn nhất là cho phép tự dongôn luận; dù có nhiều khác biệt, bất ñồng nhưng ý kiến ñược tự dophát biểu trong lợi ích chung của mọi người. Giữa nhà nước và nhân dânsẽ không còn cái-không-thể-sống-chung nào nữa. Một ñảng phải loại trừñảng kia.

Vì thế, tôi biết là tôi ñang phải chịu nhiều rủi ro. Nhưng hình phạt trựctiếp và tức khắc dường như chậm ñến: có thể cái vòng khoá ñể còng taytôi chưa ñược chế tạo. Chuyện phải tiêu diệt tôi ñã ñược quyết ñịnhnhưng việc tiến hành nó phải ñược tổ chức tinh vi hơn. Bất kể như thếnào, tôi vẫn lo trám ñầy cái khoản thời gian chờ ñợi bằng cách chào từbiệt cái cách sống mà mai ñây sẽ bị chôn biệt vào quá khứ.

Sau ñó tôi ñã qua những ngày và cả những ñêm chong mắt nhoà ñi vớinhững cay ñắng và thường là nước mắt, lang thang trong cái thế giớinhỏ bé mà tôi ñang sống, ngày ñêm ñắm mình trong nỗi buồn và cáitrời-ơi-ñừng-bao-giờ-xảy-ra-cho-tôi. Và ñây là những ñồ ñạc bàn ghế màtôi thừa hưởng của cha mẹ tổ tiên: những cái bàn bằng ñá cẩm thạch,những chiếc ghế bành bằng gỗ khối, những chiếc ghế ngồi, những chiếcbàn ngủ, những chiếc sofa, tất cả toàn bằng gỗ quí và chạm trổ tinh xảobởi bàn tay vàng của một lớp người thợ thủ công nay không còn nữa.Thời gian ñã làm những lớp gỗ lên nước bóng loáng. ðây là bàn thờ tổtiên sơn son thếp vàng, bát nhang ñầy tro tàn và chân nhang cắm ñầyvới ñốm nhang ñang thắp ñỏ, bình hoa bằng sứ Tàu ñược ñể nhữngchậu hoa lan vào mùa ñông và những chậu hoa sen vào mùa hạ, haichiếc tủ kiếng treo trên tường với những con rồng ñang uốn lượn trêncánh cửa chứa những ñồ cổ và bộ ấm trà. Tất cả những vật bất ñộngkia chứa bao nhiêu là hơi thở của cha mẹ tổ tiên ông bà, trải qua baonhiêu năm tháng dài ñể lên nước bóng loáng.

Tôi hay thích ñứng hàng giờ trước cái tủ sách có bộ sách Guillaume củanhững tác giả người Hy Lạp và La Tinh ñặt phía trên dãy sách của nhữngtác giả người Pháp của bộ Pleiades. Tôi không hề thấy mệt khi ñứng vuốtve những cái bìa sách bằng da nâu của những cuốn sách mà tôi có dịpmua ở những tiệm sách cũ ở Paris hay từ những kẻ bán sách ñã qua taybày bán dọc sông Seine. Trên kệ sách dành cho những tác giả thời cậnñại ñang mang niềm hãnh diện của những tác phẩm của Valéry, Claudel,Gide, Montherlant, Mauriac, Maurois, Maurand, Giraudoux… Trên kệchót, tôi ñể cái máy thâu băng hiệu Columbia và hàng trăm cuộn băngmà tôi mang về từ Pháp và nghe chúng mỗi buổi tối, thay nhạc tuỳ theotâm trạng mình lúc ấy, một vài bản của Mozart nếu gặp lúc ñang vui,bản Pavane In a Dead Infant của Ravel khi gặp lúc ưu tư sầu muộn, bảnDance Macabre của St-Saens nếu gặp lúc ñang gặp những chuyện ñờilàm tôi kinh hãi, nhưng ñặc biệt là bản Giao hưởng số 5 của Beethoven


102 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñưa tôi vào những trầm tư mặc tưởng và bản Passionnata gặp lúc hừngchí và muốn sáng tạo.

Tôi giết phần lớn thì giờ trong cái “thư viện” của tôi nơi mà mùi thơmñầy kích thích của quá khứ làm tôi vui thích và say ñắm. Tôi không phảilà ngưởi chỉ biết tán dương quá khứ, tôi cũng biết nhận diện và quýtrọng những ñiều tuyệt vời của hiện tại. Trong lịch sử, trong mỗi thời kỳ,nhận loại ñều qua những lúc vinh quang và lúc nô lệ khốn khổ. Sự nô lệñượm trùm những tội ác mà nhân loại không phải là kẻ trực tiếp chịutrách nhiệm, nhưng nó ñã làm hoen ố một vài giai ñoạn hiện hữu của nó.Những vinh quang xảy ra cùng với những tiến bộ mang lại những ñiềutốt và hạnh phúc cho các dân tộc. Thời gian là yếu tố sàng lọc của lịchsử: sự nô lệ sẽ ñược chôn sâu trong sự lãng quên, ngoại trừ những tộiác kinh hoàng làm nổi loạn lương tâm, và chỉ có những vinh quang huyhoàng kia sẽ mãi mãi chói sáng qua thời gian và là nguồn ñộng viên chonhững tâm hồn biết suy nghĩ. Hiện tại mang những cảm xúc lộn xộn: conngười có ñủ thời gian ñể ngạc nhiên thán phục với những tiến bộ khoahọc kỹ thuật ñẩy con người tiến rất xa về phía trước của tương lai, họphải khóc vì ñiên giận khi ñối diện với những hành ñộng của một vài tầnglớp chính quyền ñã và ñang giết những kẻ phản lại hay chống ñối họ,những tầng lớp người mà hành ñộng ñã ñưa con người về những thời kỳman rợ xa xưa ñầy xấu hổ. Cái hiện tại mà tôi ñang sống và cái tươnglai ñang chờ tôi, vì thế, ñẩy tôi trốn chạy về với quá khứ huy hoàng củacon người, thoả mãn những khát khao hạnh phúc qua những gì mànhững con người tuyệt vời nhất ñã làm ra ñể tránh cho tôi những thốngkhổ hôm nay và ngày mai bởi những kẻ tệ hại nhất trong những ngườilãnh ñạo. Nhưng trong hoàn cảnh mà tôi ñang chào biệt những vật bấtñộng nhưng chất chứa bao nhiêu tâm trí của tôi kia, tôi cảm thấy mình bịtràn ngập bởi nỗi buồn là không biết bao giờ có thể gặp lại chúng.

Nhưng nhiều ngày trôi qua. Không có bọn cai tù mang xe ñến kiếm bắttôi, với hai cổ tay trong cùm. Tôi bắt ñầu ngạc nhiên. Nhưng cuối cùngtôi cũng hiểu là chuyện tiêu diệt tôi không xảy ra bằng con ñường tùnhốt ở một nhà lao nào ñó. Nó sẽ tiến hành trong dài hạn bằng nỗi ñauquằn quại của những cơn ñói. Sự tra tấn trở nên tinh vi, nó sẽ xảy ratrong một thời gian dài, không biết lúc nào dứt, giống y như một cuộchành trình trong sa mạc, trong nghĩa trần tục nhất của vấn ñề. Giốngngười lữ hành bị bỏ rơi trong sa mạc mênh mông, không thức ăn nướcuống, không một chỗ trốn cái nắng thiêu ñốt ban ngày, không một mảnhchăn chống cái lạnh cóng người ban ñêm, tôi phải lê những bước châncho ñến khi tấm thân khô nước, cạn máu như một bộ xương biết ñi kiệtsức bởi ñói, khát, dưới cái nóng thiêu ñốt của mặt trời, cái lạnh tê ngườivề ñêm, tôi sẽ té ngã trên một ñồi cát nào ñó và buông hơi thở cuốicùng. Bao nhiêu ñau khổ ñó, tất cả ñều giấu mặt sau tấm mặt nạ củaThần Chết, ñang bao quanh tôi, nhảy múa nhạo báng, ñang chuyển mìnhtrong một ñiệu múa ghê rợn chung quanh và trong chính tôi, hành hạ tôibằng những trận cười châm biếm mĩa mai, những cú ñòn giáng xuống ñểcho cái mong muốn ñược chuộc lại cái lỗi lầm là ñã dám suy nghĩ khácvới ðảng trở thành cái ñau ñớn tột cùng trước khi Thần Chết ñến ca


103 of 150 12/24/2009 3:14 PM

khúc khải hoàn trên ñống xương trắng của tôi trong sa mạc. Chỉ cónhững kẻ ñao phủ với những suy tưởng của quỷ dữ mới có thể sáng tạora thứ tra tấn bằng cái ñói ở giữa một thủ ñô của một nước văn minh,ngay giữa thế kỷ thứ hai mươi, giữa những kẻ thừa mứa ñang tiêu phíhàng ñống tiền vào những buổi chiêu ñãi. ðể quấy thêm nỗi ñau khổ củakẻ “phạm tội” người ta còn bắt nó phải làm chứng nhân trước cảnh ñóicủa vợ con mình mà người ta cũng buộc phải chịu dù vợ con hắn lànhững người vô tội.

Và ðảng phủi tay dễ dàng. Họ hợp lý vấn ñề một cách thâm hiểm. “Tôicó một nhân viên, nay tôi không thích nó, tôi cho nó nghỉ việc. Có gìkhông ñúng?”. Có một câu trả lời từ hắn: “ðây không phải ñơn giản làmột chuyện cho nghỉ việc, khi có một hệ thống cửa hàng nhà nước vàtem phiếu, một người bị ñuổi việc thì không thể mua gạo bất cứ ở ñâu,cho hắn và cho gia ñình, khi mà hắn không có tiền và tem phiếu chỉ dànhcho công nhân viên nhà nước! Hơn nữa, các ông ñã căn cứ trên ñiềuLuật Hình Sự nào ñể trừng phạt một tội bất ñồng ý kiến và ñược ThếGiới công nhận về nhân quyền? Các ông có biết ñược cái ñặc biệt nghiêmtrọng của cái án phạt mà các ông tuyên phán trong nhà nước công sảncủa mấy ông khi các ông lẫn lộn giữa hành chánh và luật pháp? Các ôngñã kết tội tôi phải chết, một cái chết chậm và lâu cho cả một gia ñình chỉvì các ông bị mất vui? Một chuyện giả dối như thế có xứng ñáng là mộtNhà Nước tự cho mình là văn minh không? Nhưng con cừu thì không thểlý luận với một con sói.

Con sói có thể hùng hồn tuyên bố là nó ñã tử tế cho phép con cừu ñượctự do hạnh phúc, nhưng rốt cuộc nó cũng không thể thuyết phục nhữngcon cừu với những lý lẽ ñể biện minh cho tội lỗi của mình, cũng chẳngchứng minh ñược gì ngoại trừ sự tàn ác và dối trá của nó. Những vănkiện linh thiêng nhất, những lời hứa trang trọng nhất luôn ẩn chứa nhữngảo tưởng cũng chỉ với mục ñích gìn giữ cái dáng vẻ bề ngoài trong khi sựthực là ñang chà ñạp lên thực tế. Chủ nghĩa hình thức chỉ là một trò ảothuật, nhưng là một trò ảo thuật tệ hại xấu xa nhất vì nó không nhằmlàm vui mọi người nhưng nhằm cắt cổ họ.

Trong suốt một thời, nhân dân ñã bị kinh hoàng vì tội ác của chế ñộphong kiến, họ luôn luôn mơ ước một nền công lý, mong có kẻ côngminh phân biệt thiện ác như Bao Công ñể bảo vệ những người dân chânchất chống lại những kẻ bạo quyền. Nhưng niềm mơ ước sâu thẳm nhấtcủa người dân chưa bao giờ thành sự thật. Những kẻ to ñầu vẫn cứ tiếptục áp bức, khủng bố, bắt nạt người yếu kém vô tội. Khi mà Nhà Nướckhông còn bảo ñảm công lý, niềm tin vào chính nghĩa cũng mất ñi,những người mờ mắt vì ích kỷ tham lam, hư hỏng vì mê muội và chẳngcần “lo cho mọi người” và chằng cần lo cho có sự công bằng thì dânchúng quay ra cầu xin sự can thiệp của những quyền lực siêu nhiên, tinvào chuyện nhân quả “ác giả, ác báo”, gây gió sẽ gặp bảo, gây ác sẽgặp chuyện ác.

Những con người tích cực thì không muốn chờ công lý của toà án “quả


104 of 150 12/24/2009 3:14 PM

báo” vì nó ñến quá chậm, quá lâu. Họ muốn thay một nền công lý chậmchạp và chưa bao giờ ñược hiện hữu một cách vững bền bằng một chếñộ hoàn toàn gồm những nguyên tắc và tổ chức nhằm mang lại những gìmà nhân dân khát vọng. Luật Pháp là ñoá hoa tinh khiết nhất của vănminh, toà án áp dụng luật và phổ biến Công Lý, như bản Tuyên Bố QuốcTế Về Nhân Quyền ñã mở ñầu cho kỷ nguyên Dân Chủ, là những thànhquả quý báu của nhân loại. Bất hạnh thay, bộ máy tuyệt vời ñó chỉchứng tỏ một thứ chủ nghĩa duy tâm, một bộ óc khéo léo ranh ma vậnhành một cách chu ñáo khi quyền lực ñưa ra ñể thực hiện những ý ñịnhmong muốn. Nếu theo chế ñộ dân chủ ñại nghị tư sản thì người dân,thông qua tiếng nói của những người ñại diện và qua trò chơi bầu cử, sẽcó trong tay một phương tiện luật ñịnh ñể ngăn chận sự quá ñà của giờicầm quyền và những lạm dụng của họ; trái lại, trong những nước cộngsản, thứ quyền lực ñộc tài, ñộc ñoán sẽ khiến cho nhà lãnh ñạo khuynhñảo luật pháp, chỉ áp dụng nó ñể bảo vệ quyền lợi của mình, xếp ñặt, cơcấu những tổ chức quần chúng và những cơ quan luật pháp sao chonhững nơi này biến thành những người ñầy tớ trung thành ngoan ngoãncho họ. Luật Pháp lúc ấy mất hết cả quyền lực của mình, chỉ còn là mộtthứ ñồ chơi nằm trong tay giới chức quyền, chỉ còn biết thú nhận cho nỗibất lực của mình. Trong khi chờ những ngày phúc phần, ngày mà nềncông lý ñược vận hành hết công xuất, sự tàn ác phải chịu trừng phạt,ngày mà quần chúng quá kinh tởm với những bất công của giới lãnh ñạo,mất kiên nhẫn và nỗi lên làm nên Lịch Sử, nhân dân dưới chế ñộ cộngsản ñối mặt với những kẻ ñộc quyền có con tim ñóng kín, câm lặng saucửa Thiên ðường không còn nghe ñến lời cầu xin và ước vọng của conngười, chẳng còn một giải pháp nào khác hơn là thu mình trong cam chịuvà tuyệt vọng.

Chính trong một tâm trạng như thế mà tôi ñã là kẻ lữ hành trong chuyếnñi qua sa mạc kéo dài từ năm 1958 ñến năm 1990, hơn ba mươi nămdài ñằng ñẵng. Chìm trong vùng cát sa mạc của tuyệt vọng làm cạn khôgiòng nước mắt, tôi ñã lê tấm thân bị tra tấn bởi thiếu thốn cô ñơn, vớiquả tim rướm máu bởi nỗi buồn của chua cay và vị ñắng của mật. Khôngmột tia sáng của niềm vui trong ñêm ñen của ñịa ngục trần gian mà tôiñang bị quét ñi trong nỗi cô ñơn, nhưng tôi cố gắng tự cứu mình, vượtqua cảnh ñịa ngục tối tăm, những cơn sóng dữ, ñể một ngày nào ñó cóthể kêu lên chuyện ñoạ ñày của tôi.

3Cái ñói thê thảm

Lãnh ñạo thật phúc ñức. Họ ñã tránh cho tôi phải chịu một chế ñộ tùgiam mà ở ñó tôi có khi thành ñứa hầu lo quét dọn cho các ñại ca ñầugấu, cho những tay trùm phòng giam, thành nạn nhân bị bóc lột bởi bọncai tù, bởi bọn du côn tham lam tàn bạo tước ñoạt ñi chút lương thực dựtrữ và phải chịu những hành hạ tàn khốc của chúng. Tôi cũng không bị


105 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñưa vào những trại cải tạo nơi mà từng hàng tù nhân phải thi hànhnhững công việc lao ñộng ñất ñai dưới sự ñiều khiển của những ôngquản giáo. Tôi ñược tha khỏi bị những ngày tháng dài, rất dài trongtrong tù, có khi ñền tận ngày lìa ñời, giữa những chấn song của một cănphòng chật hẹp của công an ở một nơi nào ñó mà không ai biết là ởñâu, bao trùm bởi một màn ñen bí mật và huyền bí, hay bị nhốt kín ngàyñêm không thấy ánh sáng mặt trời, không hít thở ñược không khí bênngoài dù chỉ một phút giây, hình phạt buộc phạm nhân không ñược chútsinh hoạt nào trong một ñêm dài vô tận ngập tràn trong tiếng inh ỏikhua vang của soong chảo và nồi ñồng mà những cánh tay lực lưỡngcủa mấy tên cai ngục thay phiên mà ñập ñể tra tấn cho ñến khi nạnnhân biến thành kẻ khùng ñiên. Và, trong khi ñầu óc và ñôi tai bị tra tấnvì những tiếng khua ñập vào thành của kim loại như muốn xuyên thủngcác màng nhĩ, thì bao tử của người tù phải chịu những cơn ñau thắt vì bịviêm do những thức ăn hư thối cho tù nhân ăn. Những kẻ bợ ñỡ cộngsản kêu gào là những người cộng sản ñã phải chịu tra tấn trong những“chuồng cọp” ở nhà tù Côn ðảo và ra sức lên tiếng tố cáo những việclàm vô nhân ñạo của thực dân. Người ta có thể tự hỏi: thế thì ở mức ñộhùng biện và nhiệt thành nào họ sẽ lên tiếng khi họ biết những gì ñangxảy ra trong chế ñô cải tạo ñể bành trướng chủ nghĩa công sản hiệnnay?

Phúc ñức thay cho những lãnh ñạo nào ñã tha cho tôi khỏi phải chịunhững khổ ñau như thế. Những kẻ ñã trừng phạt tôi, cho dù là do chínhý muốn của họ, hay vô tình không hay biết vẫn là những kẻ muôn phầnhiền lành so với những con người kia, những con người còn hơn quỷ dữ.Nhân dân sẽ phán xét.

Thảm cảnh ñầu tiên mà tôi và gia ñình phải chịu: ñó là cái ñói.

Cả mấy tháng qua, buộc phải mua thực phẩm và những thứ nhu yếutrên chợ ñen vì tôi không còn ñược phát tem phiếu kể từ khi tôi bị loại,mặc dù với tất cả dành dụm có ñược, số tiền dự trữ ngày càng thu hẹp.Ngay từ lúc ñầu, với viễn tượng những ngày khó khăn trước mắt, với dựtrữ ít oi, chúng tôi bắt ñầu một giai ñoạn hạn chế, tiết kiệm. Trước tiên,loại bỏ ngay buổi ăn sáng, một thói quen xa hoa của những người tưsản. Tiếp ñến, cá thịt từ từ biến mất trong những buổi ăn trưa và tối.Khẩu phần cơm và rau mỗi ngày một ít ñi. Và ñến lúc mỗi ngày chúng tôichỉ có một bát cháo ñể ăn. Vợ và con gái tôi ốm ñi trông thấy. Bao nhiêusáng láng ñã biến mất trên khuôn mặt dài ra vì ốm ñói. Họ tự hỏi tại làmsao mà các bà tự nhịn ăn ñể có một thân hình thon thả?

Nghĩ ñến chuyện vay mượn bạn bè là ñiều vô ích vì chính bản thân họcũng ñang cùng số phận, ñang trong cảnh chỉ ñủ cầm hơi khỏi bị chếtñói. Vợ tôi ñã nghĩ ñến chuyện bán thuốc lá bên lề ñường ñể kiếm sống,nhưng làm sao có ñược mớ vốn ban ñầu và có chút tiền ñể bôi trơnmóng vuốt làm khó của những tên công an hay cán bộ thuế, ñể chúngñể yên cho chúng tôi khó khăn kiếm sống? Tìm ở ñâu những nguồn hàngmà chỉ qua con ñường buôn lậu mới có ñược? Món duy nhất mà vợ tôi


106 of 150 12/24/2009 3:14 PM

không phải bán là cái máy may ñể mua gạo cho gia ñình, mà dùng nó ñểmay ñồ mang ra chợ bán. Nếu bà còn trẻ bà có thể ñạp xe về nhà quêmua rau cải lên bán ở những nơi ñông người qua lại. Nhưng tất cảnhững dự tính dễ thương nhỏ nhoi ñó ñều không thể thực hiện ñã làmcho vợ tôi khóc trong sầu khổ vì không thể làm một chút gì ñề mua gạocho gia ñình.

Con gái tôi dạy Toán và phải dạy ở một nơi cách xa Hà Nội 40 cây số,trong suốt bảy năm liền, ñơn giản chỉ vì nó không có cha mẹ nằm trongðảng. Nó bị ép phải từ nhiệm ñể có thể về dự một cuộc thi tuyển ởtrường Cao ðẳng (ðại Học Sư Phạm) và ñã chọn ngành Văn và ngônngữ Pháp. Nhưng sau 5 năm học xuất sắc và tốt nghiệp, nó chờ ñợi mộtchân giáo viên ở một trường Trung Học ở Hà Nội. Vô ích! Cho ñến mộtngày có một chỗ ở Trường Chu Văn An. Cũng có một cô gái khác monglàm chỗ ấy. Hai thí sinh ñược ñưa ra trước hội ñồng giáo sư ñể tranh tài.Con gái tôi ñược hội ñồng giáo sư chấm. Nhưng ñứa con gái kia lại ñượcnhận, vì cha của cô ta là một ñảng viên. Trong khi chờ kiếm việc, con gáitôi phải ñạp xe ñi về mỗi bận 20 cây số ñể ñi học nghề làm gốm trongmột hợp tác xã ở ngoại ô Hà Nội. Nhưng ñến lúc học xong, thay vì ñượchưởng một tí tiền bồi dưỡng người ta lại buôc nó phải trả tiền học phí.Nó muốn ñóng góp ñược một chút gì cho ngân sách gia ñình nhưng vôvọng vì không thể làm ñược gì.

Tôi muốn dạy tiếng Pháp tại nhà. Nhưng vừa mới bắt ñầu là ñã có mộtñám công an, chắc chắn là ñã ñược bọn gián ñiệp và ñiềm chỉ quanh tôibáo ñộng cho họ, xuất hiện và bảo cho tôi là dưới chế ñộ cộng sảnkhông có gì là tư nhân mà ñược cho phép, dù chỉ là việc dạy học củanhững ông thầy tận tuỵ. Phải làm gì ñây? Tôi không thể ra ñạp cyclo nhưmột số ñồng nghiệp trẻ ñang làm, không phải vì chuyện “thiên hạ xầmxì” mà chỉ vì tôi ñã không còn ở tuổi ñể làm chuyện ñó: hoặc người takhông dám gọi tôi, hoặc nếu có, số tiền công còm cõi của một haichuyến ñi không ñủ ñể mua thuốc cho tôi lại sức với cái thân thể ñã tiềutuỵ lắm rồi. Tự nhủ là không có nghề gì là ñáng khinh, tôi xoay ra sửachữa xe ñạp bên vệ ñường như những sĩ quan cao cấp già của bộ ñội vềhưu ñang làm. Những kiến thức về văn chương và ngôn ngữ trở nên vôdụng trước những chiếc xe ñạp hư cần sửa chữa như một quan hoạnñứng trước người ñàn bà không mảnh vải che thân.

Trong thời gian ñầu khó khăn, người bõ già vào làm việc ở nhà tôi từnhững năm kháng chiến, hơn mười năm về trước, thông hiểu tình trạngtài chánh kiệt quệ bất khả cứu vãn của tôi, ñành xin phép nghỉ việc vềquê. Chúng tôi ñã xem bà như một thành viên của gia ñình, và chưa baogiờ nghĩ ñến việc cho bà ra ñi, ñã quyết tâm chia sẻ ngọt bùi sướng khổvới bà. Nhưng chính bà lại khéo léo ñề nghị chia tay, chúng tôi không còncách nào hơn là ñồng ý. Cuộc chia tay thật cảm ñộng, không bên nàokềm ñược dòng nước mắt.

Chúng tôi có một con chó do bạn bè cho. Nó rất khôn và chúng tôi yêunó lắm. Nhưng nó ñã già và chúng tôi không còn khả năng mua cho nó


107 of 150 12/24/2009 3:14 PM

thịt và những thức ăn tăng sức, nó không còn sức ñứng lên trongchuồng, ngẩng ñầu nhìn tất cả chúng tôi, với một ánh mắt tin yêu củaloài vật, chắc chắn với những dòng nước mắt và một nỗi buồn sâu thẳmvì ñã ñến lúc phải rời chủ. Chúng tôi bật khóc khi nó nấc những hơi thởcuối cùng. Trong số gia súc chúng tôi chỉ còn con gà mái mắn ñẻ mộtcách ñáng ngạc nhiên. Chúng tôi không thể giết thịt vì nó ñã ñáp lời kêucứu của chúng tôi và ngày nào cũng ñẻ cho một trứng. Không như trứngvịt, có thể luộc dầm nước mắm ñể chấm rau cải luộc, trứng gà chỉ dànhcho một người, thay phiên nhau mỗi ngày một người ăn. ðó là thức ăndinh dưỡng duy nhất mà chúng tôi còn có. Tới lúc chúng tôi không còn gìñể nuôi con gà, bắp cũng không, lúa cũng không, mỗi ngày vào lúchoàng hôn khi mà chợ ñã vắng người mua bán, tôi lượn quanh ñể lénnhặt những mảnh rau vụn, tránh không ñể kẻ qua ñường nhìn thấy,mang về nuôi nó.

Sống trong một tình trạng như thế, con người luôn luôn ñói. Vợ và congái tôi làn da càng ngày càng tái, thân hình càng ngày càng tiều tuỵ ốmtong. Họ không dám mở mồm nói một ñiều gì vì sợ làm cho tôi phiềnnão, chỉ dám giấu những dòng nước mắt trong ñêm khi một mình trêngiường ngủ. Tôi biết nhưng giả tảng như không biết. Về phần tôi, chưahơn một lần, phải khóc. Bị ñói và hơn thế là phải chứng kiến những kẻmình yêu thương phải chịu ñựng cái ñói hành hạ vì bao tử trống rỗng.Tôi nhường bát cơm duy nhất cho họ cáo lỗi rằng tôi không thấy thèmăn, và có khi ñặc biệt hơn với lý do là ñã dùng cơm với một người bạnmà tôi vừa viếng thăm. Một sự dối trá không thể kéo dài và thuyết phụcñược ai, nhưng trước cái chối từ cứng ñầu của tôi, hai mẹ con ñành phảichia chén cơm ñể khỏi phí.

Vì thế tôi phải liên miên chịu ñói. Sự chán nản ñến cùng cực, không cònsức chịu ñựng, tràn ngập toàn thân tôi như con nước tràn ñê bao trùmlên mọi vùng chỉ chừa những ñầu ngọn cây và ñỉnh núi. Tôi có cảmtưởng như ñang lịm ñi trong một trạng thái mê muội với cái minh mẫncủa ý thức bị ñục khoét ñó ñây bởi những ngọn lửa. Tôi cố gượng mìnhñứng dậy làm một vài ñộng tác cho giãn gân cốt thì bất chợt ñổ sầmxuống trên chỗ nằm, tất cả những sức còn lại của gân cốt ñã hoàn toànbiến mất. Cùng lúc ñó, cái bao từ co thắt từng chặp làm cho tôi vô cùngñau ñớn. Cơn ñau thắt buộc tôi phải chọn cách luân phiên vừa chịu ñựngvừa nghỉ ngơi trước khi bị cơn sóng dữ nhấn chìm trong sự vô thức, bấttỉnh không còn biết suy nghĩ hay cảm giác gì nữa. Rồi tôi cũng thoátñược cơn ñói ñau thắt với cái lưng ñau và một tâm hồn bầm dập quáñỗi. Tôi vừa xong bài học nhập môn về sự ñói.

Trong hoàn cảnh như thế, cuộc ñời tiếp tục trôi như một vòng quay tựñộng, cứ quay và quay ñều trên một dây chuyền sản xuất, quay vô tận,trong khoảng không. Một vòng quay thay vì như thông thường là môt sựkết nối cân ñối, một sự ăn khớp nhuần nhuyễn của ba trục máy ñểhướng ñến một mục tiêu ñầy sinh ñộng: chuyển ñộng nhờ chân tay, suynghĩ của bộ óc và rung ñộng của con tim ñể cảm xúc và yêu thương. Giờñây thì không còn bất cứ thứ mục tiêu gì, mọi thứ ñều biến mất: ngọn


108 of 150 12/24/2009 3:14 PM

lửa hy vọng, giận dỗi, hận thù, cay ñắng cũng chết ñi, những suy nghĩcuồng nộ như trong cơn giông bão, như ñiệu vũ ñiên cuồng ghê gớm rồiyếu dần, kéo lê, bung ra rồi biến mất như những bóng ma tan biến trướcánh sáng ban ngày. Thân phận con người bị vỡ nát trôi lạc loài vô ñịnh,như một chiếc bè trên biển cả mênh mông, phó mặc cho sóng cao, bãotố. Nó không còn là người sống, chỉ ñể cuộc sống trôi ñi, cứ ñể cái u mênó bao trùm từ ñầu ñến chân, như cây ñộc cần, chẳng cần một cú híchlàm giật mình, mà cũng chẳng cần nó phản ứng cục cựa. Một sự chánngắt mênh mông, mệt mỏi và yếu sức tràn ngập ñến tận từng tế bàocủa cơ thể, tận từng sợi dây của linh hồn, báo hiệu cho một cái chếtñang tới gần trên những bước ñi không nghe tiếng.

4Bi hài kịch của một cuộc trả giá

Nếu cái bi kịch ñói chỉ có một kịch sĩ duy nhất và chỉ là màn ñộc thoạiñang ngang qua những câm nín ñầy bi thương, thì những cuộc mặc cảmà tôi kèn cựa ñể bán những tài sản riêng có thể bán ñược ñã xảy ranhư một màn bi hài kịch mà nụ cười cứ xen lẫn cùng nước mắt. Ngườibán, kẻ ñang cố nuốt giòng nước mắt, khóc thầm cho nỗi khổ ñau vàniềm tủi nhục mà cái ñói là nguyên do chính, lại phải nở nụ cười cho cáidối trá và ñiệu bộ của người mua ñang cố cò kè cắt xén bớt số tiền phảitrả ñể mua một món hàng thật sự quí và có giá trị với cái giá thấp tộtcùng.

Những gì chúng tôi bán trước tiên là những bộ trang phục mà vợ chồngtôi hay mặc lúc còn thời vàng son ñể dự những buổi chiêu ñãi hay lễ lộcñược mời, trước khi Cách Mạng về làm ñảo lộn mọi trật tự của xã hội,kéo người dân ra khỏi những truyền thống và thói quen ñã có từ hàngngàn năm mà cái thần thánh của các lãnh ñạo và cái phong cách sốngtrong sáng của họ phải là mẫu mực mới cho xã hội! Tất cả nữ trangbằng vàng chúng tôi ñã bán hết trong thời Kháng Chiến ñể giúp gia ñìnhcầm cự qua ngày và trụ lại trong hàng ngũ kháng chiến. Nhưng sau khivề lại Hà Nội, cha mẹ tôi và bạn bè ñã cho chúng tôi vô số quần áo ñắttiền: áo lụa, sa tanh, gấm thêu, vải nhung từ Trung Quốc, những bộquần áo mà vợ tôi từ nay không còn dịp ñể mặc. Về phần tôi, tôi ñãmang về, sau những chuyến công tác ở Bắc Kinh, Vienna, Lục Xâm Bảonhững bộ âu phục may ño bởi những người thợ may bậc thầy chuyêncung cấp quần áo cho nhân viên các sứ quán.

Nay thì nhiều tập quán thói quen ñã thay ñổi. Tất cả phụ nữ phải phôtrương diễn hành với những bộ ñồng phục mà các cán bộ nữ quyết ñịnh:quần ñen, áo trắng. Tất cả các ông ñều mặc ñồng phục kiểu Stalin hayMao, sau ñó là kiểu dáng do quí ông lãnh ñạo cộng sản và các cán bộquyết ñịnh: áo cổ ñứng, quần rộng. Áo dài, quần trắng của phụ nữ, áosơ mi và cà vạt của ñàn ông thì bị cái khắc khổ của những người cộng


109 of 150 12/24/2009 3:14 PM

sản kết án là những tàn tích của tư sản. Người ta có thể cười hay khóc vìñó. Người ta có thể cười khi thấy cả dân chúng trong những bộ ñồngphục rõ ràng là ñơn giản và rẻ tiền, nhưng vô danh, giết ñi tính cá biệtcủa con người, giết ñi nhân cách riêng của họ, và giết ñi những tính cáchriêng của mỗi người là những cái cho phép người ta có thể hiểu, gâythân thiện và ngay cả ñể giao tiếp, chia sẽ thông cảm với họ. Một ngườinước ngoài, hay ngay cả người bản xứ cũng không thể dễ dàng phânbiệt thiên hạ, giữa người này người kia. Có người cười cho rằng ñó làñiều giả dối, nhưng người ta vẫn thấy ñó là ñiều vĩ ñại. Cả dân tộc ñãtrở thành nô lệ cho ý muốn của lãnh ñạo, nô lệ tới mức vâng lời cảnhững ý tưởng bất chợt và kỳ quặc của họ, trở thành một khối ñồngnhất với một kích cỡ quá lớn. ðó là một ñiều vĩ ñại không thể chối bỏnhưng nó cũng là một nguy hiểm cho an ninh của các dân tộc và cho hoàbình thế giới. Một Hitler ở ðức, một Moussolini ở Ý, chỉ có quân ñội vàthanh niên là mang ñồng phục, thế mà cái tội ác của chủ nghĩa phát xitñến nay vẫn còn làm nhân loại kinh hoàng, lợm giọng. Làm sao có thểlường trước ñược những tai hoạ kinh hoàng gây bởi cả một dân tộc ñangdậm những bước chân lính trận dưới lệnh của những ông chủ mà quyềnhành là quá lớn, không giới hạn, không kềm chế, nảy sinh những ý tưởnghoang ñường ñiên rồ có thể gây ra những thảm hoạ ở tầm thế giới.

Người ta cười, khóc. Nhưng, tệ hơn nữa, người ta ñang cảm thấy thậtñáng tiếc cho một dân tộc ñang bị kết án phải mang một thân phận tôitớ về tư tưởng, một sự tự sát về tâm hồn và con tim.

Vì thế, tôi hiểu rằng không thể có gì nhiều trong việc ñi bán những quầnáo ñắt tiền ở một thủ ñô mà chuyện ăn mặc khắc khổ ñã ñược cộng sảnquản lý chặt chẽ. Không có một cửa hàng bán ñồ cũ nào ở Hà Nội. ðồngphục nam, nữ ñều dùng những loại vải rẻ tiền, làm trong nước, khôngñược bền, khi người ta muốn bỏ thì chỉ có việc vứt vào thùng rác nhưnhững miếng giẻ rách.

Tôi ñến những tổ hợp may mặc. Họ lịch sự từ chối: “Chúng tôi biếtnhững quần áo của ông thuộc loại ñắt tiền. Nhưng chúng tôi biết bán choai bây giờ trong khi không còn ai mặc những thứ ấy? Chúng tôi ñànhphải làm mỗi một việc là cắt nhỏ nó ra ñể may quần áo cho trẻ con.Nhưng ñấy cũng lại là một ñiều ñáng tiếc nữa. Những cán bộ bìnhthường thì ñâu có tiền, mà dẫu có tiền họ cũng không dám mua cho convì sợ bị các ñồng chí khác phê bình, khám phá ra những kẻ này cònmang những mầm mống của chủ nghĩa tư bản! Con cái những ông lớnthì ăn mặc như những hoàng tử, công chúa với những bộ quần áo donhững cán bộ trong ngành ngoại giao hay ngoại thương mang về biếusau những chuyến ñi công tác ra nước ngoài ñể cầu mong những ñặc ânvà che chở.

Nhiều ngày tôi ñã ñi quanh những con ñường, lê theo mình gói quần áo,từ phố Huế qua phố Hàng Lụa, từ phố Hàng ðường quanh qua phố HàngGai. Không ai muốn những ñồ cũ của tôi. Cuối cùng khi tôi qua phố HàngBuồm, một người ñàn bà tốt bụng khi nhìn thấy dáng bộ thiểu não của


110 of 150 12/24/2009 3:14 PM

tôi bèn hỏi thăm cớ sự. Chính bà ấy ñã cứu tôi khi cho tôi ñịa chỉ mộtnhóm kịch may ra họ có thể mua ñồ của tôi ñể các nam nữ diễn viên cótrang phục mà diễn trên sân khấu. Tôi nghe theo lời khuyên và xoay sởlần chót ñể thanh toán gói ñồ.

Chuyện xảy ra làm cho tôi mang nhiều suy nghĩ. Không biết là có phải áocà sa làm nên ông sư không, nhưng những bộ quần áo tôi mặc trongthời mà tôi còn chút tự do thật sự là một phần trong cách ăn ở của tôi,không thể lộn ngược bề ñể may thành bộ áo riêng cho những người hầutrong nhà. Và khi tôi không có phương tiện và khả năng ñể ñóng một vaidiễn phụ hay một tài tử chính, chẳng thà ñể những bộ quần áo này chonhững diễn viên nhà nghề mà cuộc sống là hai mặt: một ở ban ngàyngoài xã hội và một về ñêm trên sân khấu, giữa cái thực và cái tưởngtượng. Chính ñó là cái logic của sự ñời.

Tôi cũng ñược biết qua người phụ trách trang phục cho Nhà Hát, cũng làngười ñã mua quần áo của tôi, kể cho tôi nghe rằng hiện tại một cô gáicó ñịa vị ñang chuẩn bị lễ cưới và muốn kiếm một bộ ñồ ñẹp nhưngkhông thể thực hiện vì thiếu tiền. Cô gái ấy bèn ñến Nhà Hát hỏi thuêmột bộ ñồ ñể có dáng một nàng công chúa huyền thoại hay con của mộtñại ñế nào ñó. Người con gái nào cũng chỉ một lần trong ñời làm ñámcưới. Cô ấy có thể ñược tha thứ vì ñã làm một chuyện giả dối ngây thơ,cũng chỉ ñể tránh né trong một vài giờ cái thực tế hiện ra như một bàivăn nhạt phèo và chán ngắt, ñể trốn chạy vào những vần thơ mơ mộng,ñể xoá tan ñi cái ham muốn không ñược thoả mãn và cho phép conngười tự lừa dối lấy mình. Tất cả xã hội trên thế giới ñều có ñầy nhan

nhản những bà Emma Bovary[5] với con tim chứa ñầy những cơn thèmkhát không ñược thoả mãn, họ mỏi mòn chống chọi những khổ ñau màchờ ñợi ảo ảnh của một “nơi nào ñó” có niềm vui và tự do lấp lánh. ỞViệt Nam, mỗi người ñều phải sống hai mặt trong kiếp sống người máy.Bề ngoài, họ chơi trò xưng tụng giáo ñiều ñể tránh không bị tập thểtrừng phạt, khẳng ñịnh cái tính láu cá ranh mãnh của một kịch sĩ. Bêntrong họ cố dồn ép những ñòi hỏi của hy vọng vào bóng tối và im lặng,ñẩy những thèm khát không ñược thoả mãn, những khát vọng cháybỏng vào những vùng ñất trời huyền bí mà không một thần linh chính trịnào có thể khám phá ñược.

Trong một ñất nước bị sống trong khắc khổ và nghèo nàn, tất cả nhữngham muốn dù chính ñáng dường như ñều bị ñông lạnh, cho nên số quầnáo cũ, dù rất ñắt tiền, ñược mang ra bán ñổ bán tháo với giá rẻ mạtcũng không nuôi gia ñình tôi ñược lâu. Ăn uống tiết kiệm ñến mức caonhất giúp chúng tôi khỏi chết ñói nhưng với ñiều kiện là chúng tôi phảichịu ñựng cảnh mắt mờ, chân bước muốn không nổi và những cơn cogiật ñau quặn của cái bao tử phải bóp cái trống không. Những bữa ănmà rau muống là món chính ñã làm da chúng tôi trở nên thâm tái. Bàcon tưởng chúng tôi mắc bệnh sốt rét. Chẳng thà ñể họ nghĩ như thế ñểtránh cái xấu hổ vì bị ñói.


111 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Sau quần áo cũ, ñến phiên chăn màn, chén kiểu và những dao nĩa bằngbạc. Tôi gói dễ dàng 24 cái khăn ăn cùng với hai khăn trải bàn màu mèthêu rồng, lân. Hai gói mỗi gói gồm 12 bộ ñồ dùng theo cách ăn Á ðôngcó tô chén, ñũa ngà và bộ kia cho bữa ăn kiểu Tây gồm dao, nĩa vàmuỗng bằng bạc chạm trổ, mâm và ly pha lê hiệu Bohemia, chúng tôi ñểkín cả mặt bàn. Những tia nắng còn sót lại của buổi chiều quét lên mộtgóc của những món ñồ sứ và bạc làm chúng trở nên rực rỡ lộng lẫy. Bộchén ñĩa, những ñồ dùng bằng bạc toả nét lung linh trắng như tuyết bêncạnh những chiếc ly thuỷ tinh lấp lánh như những ñốm lửa. Chúng tôi bịchoá mắt trong một lúc. Dường như ñối với tôi, giữa cuộc hành trìnhtrong sa mạc, một cảnh tượng ñẹp ñẽ như thế ñã gợi lại trong tôi kỷniệm những ngày huy hoàng trong quá khứ. Tôi chao ñảo những bước ñiñầy buồn tủi và cay ñắng, chẳng còn mấy chốc tôi sẽ ngã quỵ xuống ñấtdưới cú sốc của cái khổ sai hiện tại so với cái huy hoàng của năm xưa.Một trang sử ñời tôi ñã sang trang, tôi buông mình bật khóc cho nửa ñờingười còn lại, con người của tôi năm xưa và con người của tôi hôm nayñã thật sự chết rồi.

Tôi hiểu rằng tôi không nên gõ cửa nhà các ông lớn: họ thường tổ chứcyến tiệc trong nhà ñể chiêu ñãi những nhân vật chính trị, kinh tế, vănhoá ñến viếng thăm Hà Nội từ các nước cộng sản. Hơn nữa, mặc dùtrong túi lúc nào cũng ñầy ngập vàng, nhưng các ông lớn không ñể mìnhsơ suất làm lộ ra cái giàu sang vì nó sẽ là sẽ là ñề tài cho những tin ñồnlàm cho họ bị mất uy tín dưới mắt của ðảng. Tôi không thể mang nhữngñồ sành sứ, chỉ cuốn bộ khăn ăn và khăn trải bàn vào một gói và ñể nóvào cái giỏ sau cái xe ñạp. Tôi biết mình phải ñi ñâu. Tôi bước vào sảnhcủa một khách sạn lớn nhất Hà Nội dành riêng cho những khách viếngngười nước ngoài giàu sang qua ñấy. Tôi mở gói ñồ và giới thiệu nó chongười trách nhiệm của khách sạn và mời ông ta ñến nhà ñể xem nhữngñồ sứ và bạc. Hắn kênh kiệu và làm duyên như một con mụ lố bịch trướcmột kẻ bảnh bao như muốn cầu cạnh một ân huệ nào ñó. Hắn thú nhận:“ðây là những món hàng rất ñẹp. Tôi không chối cãi ñiều ñó. Nhưng ôngmuốn tôi làm gì với chúng? Khách ñến từ các nước anh em cũng nghèokiết xác. Họ chưa bao giờ gọi gì thêm, luôn luôn bám vào tờ thực ñơnthường ngày, không bao giờ uống rượu mạnh và khi phải cho tiền phụcvụ thì họ tỏ ra rất dè xẻn. Thật ra, nói họ là dân keo kiệt thì cũng khôngcông bằng lắm, vì tôi nghe nói ở các nước anh em, cũng như Việt Nammình, lương bổng công nhân viên bị tiết giảm ñến mức tối thiểu, hay cókhi còn ít hơn thế! Tôi thấy ông ñã lớn tuổi chắc ông ñã qua một thời kỳkhá dễ thở.”

Người ñối thoại với tôi, sau khi ñảo mắt nhìn quanh ñể biết chắc làkhông có ai ñang nghe lén, rồi trả lời cho tôi: “Mấy cán bộ công sản dạychúng tôi rằng dân chúng trước ñây phải lê cuộc sống ñầy ñau khổ vìphải chịu áp bức bởi phong kiến và thực dân. Tôi không biết ở những nơikhác thì như thế nào, chứ ở nơi tôi ở, thiên hạ không hề vui sướng hạnhphúc như họ nói. Dĩ nhiên là thời ấy vẫn có người giàu kẻ nghèo nhưngai nấy ñều có cái mà ăn và nếu quần áo có phải vá, họ cũng có áo quầnñể mặc! thực dân Pháp cũng không ra mặt một cách dễ dàng trông thấy.


112 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Họ nằm ở ñâu trên giai cấp cao, và nếu có ñàn áp và bóc lột, thì họ làmqua một giai cấp trung gian nào ñó”.

- Thông qua trung gian một cái gọi là nền hành chánh bản xứ mà ñứngñầu là tầng lớp quan lại.

- Nhưng, thực tế phải công tâm mà nói, những ông quan lại nói trên lànhững người tốt nghiệp từ Trường Luật Hà Nội, họ biết rõ những chuyệngì sẽ xảy ra cho mình nếu bị lọt vào tay những anh cộng sản ñỏ. Dĩnhiên, họ ngồi trên những chiếc ô tô và sống cuộc ñời xa hoa giàu có.Nhưng họ tham nhũng một cách vừa phải, và nếu tôi có thể nói thêm làhọ còn có nhân ñạo. Luật Hình Sự mà họ biết rõ là một hàng rào an toànbuộc họ giữ mình không ñi ra ngoài chấn song của pháp luật. Bên cạnhñó, tờ báo châm biếm Phong Hoá, những bài viết của nhóm Tự Lực Vănðoàn bằng cách liên tục chế nhạo các quan lại ñã dựng nên một rào cảnxã hội ngăn chận những bóc lột vô chừng mực của họ. Kết quả là ngay ởnhững làng quê, nhà riêng dù bằng tranh vẫn còn tồn tại, và nông dânvẫn chưa bao giờ biểu tình phản ñối hay yêu sách. Ít ra là theo như tôibiết.

- Nhưng ở phố thì tình hình ra sao?

- Dân thành phố thì sống tốt hơn nhờ những việc trong chính quyền,trong những xí nghiệp thương mại hay công nghiệp lớn, hay trong nhữngngành buôn bán nhỏ. ðường xá sạch sẽ, lòng ñường cũng như lề ñường.Tất cả những vi phạm về vệ sinh công cộng ñều bị phạt tiền. Không còntrộm cướp, ngoại trừ một vài bọn móc túi hoạt ñộng ở các chợ, nhưng ởphố yên tĩnh và an ninh là rất tốt. Tôi không phải là một giáo sư ñể phântích nghị luận, tôi chỉ nói theo những gì tôi thấy mà tôi cũng không tìmhiểu nguyên do hay ñưa ra những lời bình luận. Vì còn nợ mái tóc bạccủa mình nên tôi phải tôn trọng sự thật, giữ danh dự và nhân cách củatôi.

- Ông có nghĩ ñến việc rút lui về nghỉ ngơi cho khoẻ không?

- Tôi ñã nghĩ ñến chuyện ñó và ñã nạp ñơn xin về nhưng lãnh ñạo buộctôi phải ở lại ñể huấn luyện cho bọn trẻ mới vào làm. Tôi làm bếp trưởngñã hai chục năm nay. Vào những ngày Thứ Bảy và Chủ Nhật, thiên hạnhảy ñầm, còn tôi thì phải phục vụ rượu săm banh cho họ. Trong nhữngbữa ăn lớn, mấy món nhậu kiểu Na Uy và món thịt dăm bông trộn vỏbánh mì là món rất ñược ưa chuộng của một số khách không keo kiệt tínào về phần tiền phục vụ. Tôi như con cá vẫy vùng trong nước.

- Và bây giờ thì sao?

- Thời thế ñã thay ñổi. Tất cả tiếp viên là những công an hay là nhữngngười quen của họ. Họ theo dõi khách hàng, lục lọi hành lý, nghe ngóngxem họ nói gì ñể ñi báo cáo cho những “nơi trách nhiệm”. Tôi cũng nằmtrong hệ thống giám sát của họ. Thật chán hết sức. Cạnh ñó, nếu họ chỉ


113 of 150 12/24/2009 3:14 PM

làm công việc của họ thì tôi cũng nhắm mắt ñể cho họ làm nhữngchuyện bên lề ñó. Nhưng ở ñây họ lại phá hoại bao nhiêu là thứ: nhàcầu, vòi nước, máy hút bụi, máy giặc, chén ñĩa sành sứ. Nhưng khốn nạnthay, chuyện như thế ñó, tôi chẳng làm gì ñược.

- Vui chuyện với ông làm tôi quên mất mục ñích tôi ñến ñây: liệu ông cóthể mua cho tôi mấy bộ bát ñĩa và khăn ăn này không?

- Chắc chắn chúng tôi sẽ cần chúng cho những buổi tiệc lớn và nhữngbuổi hội hè. Tôi chỉ là kẻ vô tích sự thôi. Có lẽ ông nên nói chuyện vớiông uỷ viên chính trị. Chính ông ta là người quyết ñịnh mọi chuyện.

Người ñàn ông già ñời trong nghề ñã hết sức trong công việc ñể làmngười có ích, nhưng lại không có chút tiếng nói nào trên các vấn ñề. ðólà cách mà mọi chuyện ñang xảy ra trong thế giới cộng sản.

Cái Tết ñầu tiên xảy ra trong phiền não và nước mắt. Chúng tôi phải nhịnbốn bữa ăn ñể có thể dành ra tiền ñể trang hoàng bàn thờ của tổ tiênvới một nải chuối xanh, bó nhang, vài nắm hoa và một cái bánh chưng.Chúng tôi thật hạnh phúc dù ñang trong cảnh thiếu thốn vẫn có nhữngmón truyền thống trên bàn thờ của gia ñình dù không phải là những móncó giá trị cao như chúng tôi muốn, nhưng cũng xem là khá ñầy ñủ. Trongkhi chờ nén nhang cháy hết, nỗi thống khổ làm chúng tôi thật ñau lòng,cố nén dòng nước mắt chực trào dâng trên khoé mắt. Ngày mai rồi ngàykia, chúng tôi sẽ làm sao ñây khi chúng tôi không còn gì ñể bán? Dĩnhiên là chúng tôi có thể kéo rê thêm nhiều ngày nhiều tháng, nhưngchừng nào chúng tôi mới ra khỏi con ñường hầm? Câu hỏi cứ theo chúngtôi ngày ñêm làm chúng tôi mất ngủ.

Bây giờ là ñến lúc những cuốn sách và những băng nhạc bước vàoñường của bóng tối và cõi chết. Tôi làm một danh sách khoảng ngàncuốn sách và cả trăm cuốn băng mà tôi mua sắm qua bao nhiêu năm, vàlấy ñó làm niềm vui thú. Tôi ngây thơ tin rằng cái gia tài văn hoá quí giávà duy nhất ở Việt Nam kia sẽ ñược chào ñón nồng nhiệt và giúp tôi cóchút gì ñể ăn trong nhiều năm sắp ñến. Nhưng than ôi, không phải thế.

Tôi tìm ñến Cục Lưu Trữ và Thư Viện Trung Ương và ñề nghị với họ mộtbản sao của tất cả các tác phẩm của tôi, bắt ñầu là những luận án TiếnSĩ của tôi và toàn bộ những tác phẩm mà tôi ñã phát hành tiếp theo sauñó.

Tôi chờ ñợi ñược người ta long trọng ñón tiếp. Người giám ñốc Thư ViệnTrung Ương xưa kia là một công chức ngành quản thủ thư viện của thựcdân và ñã học ñược nghề qua công việc, như người ta thường nói. Ôngta không phải qua trường Pháp-ðiển Văn Khố chuyên về quản thủ VănKhố (Ecole des Charles). Người tốt nghiệp xuất thân từ trường Văn Khốlà ông Ngô ðinh Nhu, nhưng vì công việc ở ñó không thích hợp với mình,ông Nhu quay ra làm chính trị nhưng lại trúng loại chính trị tệ hại nhất vìbị cả nhân dân và cộng sản kết án. Với bản án kép xếp như một án tử


114 of 150 12/24/2009 3:14 PM

hình. Sớm hay muộn, ông ta cũng sẽ bị nghiền nát dưới sức nặng của sốmệnh.

Như thế, ông giám ñốc Thư Viện Trung Ương của tôi ngày xưa ñã làmmột chọn lựa ñúng. Ông ta ñược gia nhập ðảng và khi trở về Hà Nội,bỗng nhiên ñược ñề bạt lên chức Giám ðốc của cái Sở mà xưa kia ôngta là một nhân viên. Cái chi tiết nhỏ này giúp chúng ta hiểu cái giọng lưỡicủa ông ta khi ông ta chính thức từ chối mua bộ sách riêng của tôi:

- ðồng chí, tôi vẫn tiếp tục gọi ông với hai tiếng “ñồng chí” vì chúng tôi,những người cộng sản, vẫn hy vọng là ông sẽ ra khỏi những sai lầm bắtnguồn từ nền văn hoá Tây Phương mà ông hãnh diện ñang khoekhoang, nhưng chúng tôi thì ghê tởm. Ông không tự cho mình là kẻchống cộng, ông huênh hoang cho mình là người thực tiễn bởi vì ông dựatrên thực tế ñể ñúc kết thành những phê phán, và ông tự cho mình làcông lý khi vạch trần những thành công bên cạnh những thất bại. Ôngcho rằng khi ông tuân thủ cái logic mà chúng tôi coi như ñã lỗi thời, tệhại, là ông vẫn còn trung thành vào cái thiên hướng của người trí thức làkhông muốn phản bội. Một nước tư bản như Pháp, kiêu hãnh với chủnghĩa tự do của họ, chấp nhận thái ñộ ñó. Nhưng về phía chúng tôi,chúng tôi kết án nó. Chúng tôi kết án thái ñộ ñó, nhân danh chủ nghĩacộng sản mà chúng tôi tin ñó là kẻ duy nhất nắm giữ sự thật, và kẻ ñãdạy cho chúng tôi rẳng người dân khôn ngoan là phải biết tôn trọng vàtuân hành nhà chức trách. Nhà chức trách thấy xa và thấy rõ hơn chúngta. Họ là hiện thân của sự tốt ñẹp, và nếu các ông không ñứng về phíahọ thì phải biết rằng cái xấu ñang chờ ñợi các ông với những thói hư vàkinh hoàng của nó. Giữa chúng ta, cho tôi hỏi ông: có phải ðảng ñã dànhcho ông biết bao nhiêu là ưu ñãi hay không? Mười uỷ ban chấp hànhtrong các tổ chức quần chúng, còn có trí thức nào ñạt kỷ lục như thế? Vàngười ta ñã ñòi hỏi ông những gì? Chỉ cần ông nhắm mắt làm ngơ trênmột số sai lầm mà tất cả ai trong chúng ta cũng ñều biết. Chúng tôimuốn che khuất nó ñi, chỉ làm toả hương những chiến thắng mà nhữngtràn vỗ tay phải kích ñộng và cao hơn lúc thất bại rất nhiều. Chúng tôichỉ yêu cầu ông hoàn toàn im lặng trước về phần hư hại của thực tiễn,không cần ông phải dối trá với lương tâm của mình bằng cách phát minhra những thắng lợi tưởng tượng. Một thái ñộ sống như thế sẽ rất có lợicho ðảng và cho chính cả ông. Tại sao ông không làm như một số tríthức khác? Họ chỉ thề trung thành với ðảng là ñã nhận ñược bao nhiêulà lợi lộc cho bản thân họ và cho gia ñình? Ngược lại, cứ khư khư bámvào cái văn hoá Tây kia, cứ giữ cái nhận thức khách quan và tự tin kiavề công lý, về thực tiễn, ông ñã phạm tội phá hoại mà ngày nay ôngphải gánh chịu những hậu quả tai hại.

- ðồng chí, tôi rất cám ơn ông ñã giúp những ý kiến tốt. Nếu ông là mộtmỹ nhân ngư, tôi ñã phải nhờ các thuỷ thủ cột tôi vào cột buồm nhưUylisses, người ñang mê mẩn tiếng hát của người cá nhưng vẫn cố thoátra khỏi hai cánh tay ñẹp ñẽ của nàng. Ông làm cho tôi nghĩ ñến chuyệncon rắn trên vườn ðịa ðàng ñã rót những tiếng nói ñộc hại vào tai Evañể làm cho nàng vào bẫy. May mắn thay, tôi không phải là ñàn bà, và


115 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ngày nào ñó bên cạnh trái táo sẽ còn có nhiều thứ trái cây ngon lànhkhác ñể cho người ta chọn. Dầu thế nào, tôi cũng phải công nhận là cáitinh quái xảo trá mà ông ñang thừa hưởng nó thật là hùng hồn thuyếtphục. Cho phép tôi ñược trả lời cho lý lẽ của ông. Cái văn hoá Pháp màông ñang kết án, nó ñã thấm nhập và ñang chảy trong dòng máu conngười tôi. Nó ñã tạo ra con người tôi như bây giờ, luôn luôn ñi tìm cônglý, quan tâm một cách ñam mê ñến khách quan và thực tế nhưng rất tinvào con người, yêu mến con người và chấp nhận tranh ñấu cho conngười tránh khỏi sự tàn ác và tuỳ tiện của những kẻ ñộc tài ñộc ñoán.Ông khuyên tôi phải tuân phục nhà cầm quyền, ñược thôi, nhất là khi tôichỉ muốn không gì khác hơn là trật tự và yên bình. Nhưng chuyện tuânphục nhà chức trách và tuân phục uy quyền cũng không có nghĩa làkhông ñược mở mắt nhìn những sai quấy và lỗi lầm của họ. Nếu tôi giữyên lặng thì dĩ nhiên chuyện ñó sẽ ñược dàn xếp giữa chính quyền vànhân dân, nhưng nó sẽ tự làm cho mình mất uy tín và lòng tin của quầnchúng. Vì vậy, ñây là vấn ñề là phải biết thái ñộ nào là thích hợp nhấttrong những trường hợp như thế: hoặc không nói gì hết ñể ngồi hưởngnhững ban phát của nhà cầm quyền, ñứng ra ñồng ý với họ và như thếsẽ tránh bị họ ñánh, hoặc ñứng ra làm một hành ñộng ñúng ñắn ñể tôntrọng ý muốn của nhân dân, mở mắt cho những ai ñang cầm quyền vàchấm dứt những nỗi bất hạnh ñang làm hao mòn niềm tin của họ ñối vớilãnh ñạo. Như thế với một hòn ñá ta ném trúng hai con chim: làm chonhân dân và nhà nước hoà thuận với nhau, cả hai cùng nhịp bước hưóngvề một tương lai huy hoàng và hạnh phúc của toàn thể nhân dân. Tôituân phục nhà cầm quyền nhưng tôi mở to hai mắt, minh mẫn ñầu óc vàsẵn sàng cây bút. Tôi nghĩ ñây là thái ñộ ñúng ñắn nhất của một ngườitrí thức có lòng tự trọng, có tình yêu dân tộc, biết lo lắng cho hạnh phúccủa nhân dân trong khi vẫn mong muốn không chuyện gì hại cho ðảng.Nếu ông nghĩ rằng những ñiều tôi nói là ñúng thì ñó cũng là nhờ tôihưởng một nền văn hoá của Pháp và vùng ðịa Trung Hải.

- Tôi ñành phải nói với mình rằng quan ñiểm của ông và của tôi là khôngthể ñi chung với nhau. Tôi rất tiếc, tôi không thể mua những bộ sách củaông, dù tôi biết ñó là những cuốn sách rất có giá trị. Hiện nay, tôi khôngcó ngân khoản ñề mua những thứ ñó. Hơn nữa tôi cũng không thấy ñiềugì ích lợi từ những cuốn sách về những nền văn hoá ñã có từ ngàn nămhay từ nhiều thế kỷ nay mà tư tưởng ñã có từ những thời kỳ nô lệ,phong kiến của phương Tây và của chủ nghĩa Tư bản, chúng không thểñược dùng ñể ñào tạo những người cộng sản Việt Nam.

Trên ñường về, tôi như bị hụt hẫng vì cái khía cạnh ñần ñộn của một lốilý luận phát sinh từ một thứ chủ nghĩa cuồng tín chính trị, nó làm tim tôitan nát. Tôi tự trách mình ñã quên lời dạy của Phúc Âm, ñừng bao giờmang những viên ngọc trai mà cho heo mang, margaritas ante porcos,mất cả buổi sáng tôi mới gượng quên ñi chuyện bực mình vừa xảy ra.

Cái sự thực tàn nhẫn làm tôi khóc thét lên vì giận ñiên người là khôngthể chờ ñợi chi nhiều từ những người trí thức ñược nhận vào ðảng. Mặcdù là thế, nhưng cũng có một vài trí thức, quá mệt mỏi sau bao năm


116 of 150 12/24/2009 3:14 PM

sống tự dối mình, tự nén mình vào những lúc nổi dậy của lương tâm, ñãñể cái chất trí thức của mình nổ ra thành những biểu lộ diễn tả sự coikhinh ðảng và những hà khắc của nó. Lợi dụng những chuyến công tácra nước ngoài họ ñã dứt áo ra ñi và không bao giờ quay lại. Và khi quañược với Thế Giới Tự Do họ không còn gìn giữ hay giới hạn những lờicông kích kịch liệt. Nếu họ còn ở lại trong nước họ sẽ bị kết án tù chungthân và chỉ ñược khênh ra ra khỏi nơi giam cầm trong tư thế nằm với ñôichân ra trước. Nhưng phần lớn các trí thức lầm lẫn gia nhập vào hàngngũ của ðảng chỉ còn biết từ bỏ nhân cách của mình, biến thành nhữngtên nịnh bợ mà lòng tận tâm chỉ làm thiên hạ cười và khinh bỉ.

Bài học ñau ñớn mà tôi ñã học từ người ñối thoại trên là từ nay tôi phảitránh nói chuyện về văn hoá với những ông bà trí thức ñã thành ngườicộng sản. Nhưng, tôi cũng phải làm gì ñể có cái ăn trong những ngàytháng sắp ñến, tôi cũng phải kiếm cho ra người mua dù phải bán với giárẻ cho bộ sưu tầm băng cát sét và những bộ sách của tôi. May mắn làvẫn còn những kẻ yêu nhạc, dù là những người nằm trong ðảng, vẫncòn thú nghe nhạc và có một ñầu óc phóng khoáng, biết ñánh giá caonhững tác phẩm của những nhà soạn nhạc lớn của Âu Châu. Sau một vàiliên lạc, tôi may mắn thanh toán ñược cái máy nghe băng và các băngnhạc cổ ñiển. Nhưng khối sách về văn hoá nước ngoài thì khó tìm ñượcngười mua. ðương nhiên, tiếng La Tinh và tiếng Hy Lạp không còn ñượcdùng ở Việt Nam, không thể bán ñược bộ sách Bude. Mặc dù tiếng Phápñã bị mất chỗ cho tiếng Nga, tiếng Anh bắt ñầu trở lại, vẫn có một sốthầy giáo có nhu cầu ñọc tiếng Pháp nên tôi ñã bán ñược một số ít. CuốnOdyssé do V. Berard dịch, bản dịch cuốn Eneide của A.Bellesort thì cóñược người mua, nhưng những tác giả Pháp thời Trung Cổ, thế kỷ 16,17, 18 và ngay một số vào ñầu thế kỷ 19 thì không ai muốn. Với nhữngtác giả thời cận ñại, tôi bán ñược một số tiểu thuyết của Maurois vàMauriac, những cuốn sách khó như của Valéry, Gide và Caudel thì chỉgặp sự lạnh lùng của khách hàng. Nhưng cái ñói thì không thể làm lơñược, tôi phải mỗi ngày lượn quanh các con phố ñể tìm gặp những taybán sách cũ chuyên bán hay cho những người chơi sách tài tử thuê vàicuốn sách của các tác giả lớn.

Cuối cùng tôi cũng phải hiểu ra là mình không nên ñắm mình trong cái ảotưởng về số phận của những cuốn sách không bán ñược của tôi. Tôiñành phải cân ký bán cho những người thu mua giấy vụn về bán lại chonhà máy làm bột giấy. Những cuốn sách ñược mang lên trên cái cân hiệuRoberval. Tôi ñược trả tiền theo số cân ño ñược. Tim tôi ñập loạn lênmỗi khi tôi phải chất những cuốn sách vào cái giỏ sau của chiếc xe ñạpñể ñem ñi bán giấy vụn. Không, nó không phải là giấy, nó là những thịtda của tôi ñang bị xé ra từng mảnh. Khi những người mua ném chúngvào góc nhà, tôi phải quay mặt ñi nơi khác cố giấu giọt nước mắt ñangtrào ra! Không có người cha nào còn dám nhìn con mình ñang bị némvào lửa bởi bọn ñao phủ! Cái tra tấn ñó cứ tái hiện mỗi lần ñi bán sáchlàm giấy vụn, tôi như bị một mũi tên bắn xuyên qua tim mình. Nhiều lần,tôi phải nhờ vợ hay con tôi làm chuyện ñó vì tránh cho tôi phải chịu nỗiñau mỗi lần. Một lần trên ñường về nhà, cái ñau lòng khi phải nhìn thấy


117 of 150 12/24/2009 3:14 PM

bao giá trị quí giá tan biến trong gió thoảng, nhất là trong thùng giấyvụn, những giá trị mà tôi ñã dày công sức và thời gian ñể có, những giátrị ñã xây nên con người và ñã ñi vào máu tôi, cái ñói thiếu những chấtcần thiết trong cơ thể làm chân tôi trở nên mềm như bún và run lên.Không biết vì cái ñau kia hay cái ñói triền miên hay cả hai, ñã làm ý chívà sức lực tôi bay biến. Cách nhà khoảng một trăm thước, tôi ñã té xeñạp và không thể ñứng dậy. Tôi phải gượng dậy ngồi bên lề ñường,giương mắt nhìn sự vật quay tròn, tôi rán lấy lại hơi thở, sau khoảng hơnmười phút mới ñứng dậy nổi và cố dắt chiếc xe về nhà.

Trong lúc tôi phải lượn quanh ñể bán những cuốn sách thì vợ tôi cũngmuốn giúp tôi bằng cách mang những ñồ lót và các phụ tùng trang ñiểm,những chai nước hoa hiệu Chanel, Patou còn ñược giữ nguyên trong hộpvà còn gói trong giấy hoa màu vàng kim tuyến thắt nơ nhung rao báncho các bà trong giới chức quyền. Không may cho vợ tôi, bà gặp toàn lànhững bà vừa mới từ quê ra tỉnh, nhiều bà còn bộ răng nhuộm ñen thờixưa. Mấy bà tròn xoe mắt, lần ñầu thấy những món hàng mà họ chưabao giờ thấy hoặc nghe nói ñến trước ñây. Mấy quan, mấy xếp cưới mấybà trong thời bí mật kháng chiến vì hai lý do: thứ nhất, ñể ñi ñúngñường lối chính trị với lý luận rằng quần chúng vô sản ở thành thị vànông thôn ñều bị áp bức và bóc lột bởi phong kiến và thực dân, thứ hailà do những phong tục ñơn giản còn lại trong nếp sống chưa bị vẩn ñục,chưa bị lây nhiễm bởi những thói hư tật xấu của chủ nghĩa tư bản. Bêncạnh ñó, những phụ nữ nhà quê kia với niềm tin và sự kiên trì ñã thaythế cho việc trau dồi sắc ñẹp, ñã sống cô ñơn một mình trong nhiều nămdài chờ ñợi những người chồng ñã từ lâu ñi làm chiến tranh cách mạngvà chỉ trở về khi cần ñể ñánh lạc hướng hay cắt ñuôi những tên giánñiệp hay ñể ñược nghỉ ngơi một thời gian ngắn trước khi lên ñường tiếptục cuộc chiến giành thắng lợi cho giai cấp vô sản.

Bây giờ, Cách Mạng thắng lợi, ñược ñặt vào những vị trí cao nhất củaquyền lực, họ mang một nửa kia lên Hà Nội ñể hưởng những vinh hoacủa chủ nghĩa cộng sản, những vinh hoa mà không có cách nào ñể phânbiệt với thứ vinh hoa tư bản chủ nghĩa. Cũng những toà biệt thự ñó, vớinhững con chó dữ tợn và ñám người hầu thận trọng, cũng những chiếc ôtô bóng lộn, cũng một nếp sống gia ñình theo lối ñó. Cái khác biệt duynhất so với những quý tộc tư sản là, những thứ xa xỉ ñó giờ ñây hoàntoàn do Nhà Nước chi trả, phải cắn răng chi tiêu một số lớn ngân sách lẽra phải ñể dành cho những chuyện cần, thiết yếu. Một ñiều khác biệtnữa là vợ các ông lớn không nắm giữ chức vụ nào và không xuất hiệnchung với chồng trong những dịp lễ chính thức hay những buổi chiêu ñãitiếp tân. Loại logic ñó thật là khó hiểu khi mà người ta cứ mãi nêu caocái nguyên tắc nam nữ bình ñẳng, ít ra là trong xã hội. Cũng có thể làcác vị hiểu rằng cái nữa kia của mình chưa quen với cái hào nhoáng củagiai cấp thượng lưu, không biết cười hay ăn nói sao cho ñúng, không biếtdùng dao nĩa làm quí ông bị mất mặt. Quí ông chỉ còn biết ñể vợ ở nhàngồi chơi trên ghế như những di vật linh thiêng ñể trên bàn thờ sơn sonthiếp vàng.


118 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Vợ tôi trở về mệt mỏi sau những lần tiếp xúc với các bà trong giới mệnhphụ cộng sản. Bà phải cố gắng và kiên nhẫn rất nhiều ñể giải thích cáivui thú thanh tao mà người phụ nữ ở một tầng lớp cao của xã hội khidùng những thứ hảo hạng, ñến thẳng từ Paris, thủ ñô của hoa lệ và ánhsáng. Vợ tôi xoay sở ñể ñạt ñược mục ñích và ñã mang về một số tiềnñủ ñể sống vài tháng.

Nhưng với các bà mệnh phụ khác, bà nào cũng là hiện thân của Eva bịmấy món xa hoa hấp dẫn, thật khiếp ñảm. Tiền xài cho những món kiañược bí mật lấy từ công quỹ. Nếu họ không chùn tay lấy cắp công quỹthì họ cũng xoay sở ñể làm sao không gây tai tiếng và làm hư chuyệnthăng quan tiếng chức của chồng. Cũng dễ, vì họ không bao giờ chườngmặt ra trước công chúng, và chỉ phô trương ñến chín tầng mây nhữngquần áo lụa là, những mùi dầu thơm ñầy khoái lạc với chồng trong cảnhriêng tư chồng vợ.

Phần tôi, tôi cố mở những lớp dạy tiếng Pháp. Không thiếu sinh viên, họñều hiểu rằng biết biết thêm một ngoại ngữ, bên cạnh tiếng Nga dạy ởcác trường Trung và ðại Học, là một phương tiện tốt ñể kiếm việc saunày. Một vài người muốn học tiếng Anh. Nhiều người cần học tiếng Phápñến gõ cửa nhà tôi. Những kẻ hăng hái nhất là những anh chị có thamvọng ñược ñi làm ở Madagascar hay Algérie vì ở ñó người ta trả lươngnhư một ông hoàng. Mặc dù Nhà Nước ñã lấy ñi từ 70 ñến 90 phần trămtiền thù lương và tiền thưởng, ñể trả nợ cho mình, với phần còn lại họvẫn còn dư ñể sống.

Nhưng ñể ñược phép ñi ñến những xứ giàu sang ñó, họ chẳng nhữngphải cẩn thận bôi trơn bàn tay của các quan chức ở bộ Ngoại Giao và bộLao ðộng, họ còn phải qua một cuộc xét nghiệm về tiếng Pháp tại sứquán Algérie hay Madagascar.

Một chân trời sáng sủa ñược mở ra trước niềm hy vọng của tôi. Nhưngngay trong buổi học ñầu tiên ñược mở tại nhà tôi, một ñám công an ñãñột ngột xuất hiện. Xếp của chúng là một gã béo lùn, ñôi chân ngắn củn,trán thấp, cặp mắt soi mói, hai lỗ mũi phập phồng như một con chó ñangñánh hơi một khúc xương ngon lành. Cả bọn chiếm cả phòng khách vàtên xếp, dù không ñược mời vẫn ngồi ñến ngồi chễm chệ trên chiếc ghếbành. Trước bộ mặt kinh ngạc của tôi, hắn gằn lên từng tiếng một nhưñể nhấn mạnh cái nghiêm trọng của vấn ñề:

- Ông có biết tại sao chúng tôi vào nhà ông không?

Tôi ñã học từ nhiều năm nay là không ngạc nhiên trườc bất cứ chuyệngì: ñiều ngớ ngẩn nhất, ñiều bệnh hoạn nhất, ñiều ñê tiện nhất ñều cóthể xảy ra ở một nơi mà lòng tin và Luật Pháp không có, nơi mà nhữnggiá trị, dù cao quí ñến thế nào, ñều có thể bị vứt vào ñống rác, ngoại trừñó là những thứ của chủ nghĩa Cộng Sản và của những tôi tớ bệnh hoạncủa nó, với sự tôn sùng cá nhân ñược hàng ngày thực hiện và tệ sùng


119 of 150 12/24/2009 3:14 PM

bái áp ñặt. Tôi lắc ñầu tỏ vẻ không biết. Hắn ngồi thoải mái trong chiếcghế bành, ñôi chân ngắn gác chéo một cách trịnh trọng, xoa xoa hai tayvà giương cặp mắt long lên nhìn tôi giận dữ.

- Ông giả vờ làm người khờ không biết. Ông biết rõ ông là một tên tríthức thối tha, mình chứa ñầy những tư tưởng phản ñộng. Ông dámngẩng ñầu ñòi hỏi dân chủ! Ông còn muốn gì hơn cái mà ta ñang có?Ông không thấy trước những công sở của chúng ta, trên những giấy tờchính thức ñều có nêu rõ khẩu hiệu của Nhà Nước: Tự Do - ðộc Lập -Hạnh Phúc? Tự do, hạnh phúc là cho ai, nếu không phải là cho nhândân? ðảng ñã mang lại cho chúng ta cái vinh quang của một thắng lợicách mạng, một chiến thắng không thể tượng tượng trên chủ nghĩa tưbản. Nếu chúng ta không tin vào ðảng, vào lãnh tụ vô vàn kính yêu củachúng ta thì thử hỏi ta phải tin vào ai?

- Cám ơn ông ñã nhắc cho tôi bài học mà tôi ñã thuộc nằm lòng. Có phảiông ñang ñến viếng ñể cho tôi cái vinh dự ñược lặp lại những ñiều ñóthêm một lần nữa chăng?

Hắn không trả lời ngay. Với cử chỉ của một ông giám mục, hắn ñưa ngóntay út lên ngoắc. Một trong những tay hầu cận vội chạy ñến lấy ra từtrong túi xách một cái phích nhỏ ñựng ñầy nước chè, ñổ vào một cáitách nhỏ rồi ñưa cho ông chủ kèm theo một ống tre nhỏ, món mà ở nhàquê không nhà nào là không có. Tôi quan sát cảnh tượng ñang xảy ra.Nó xảy ra ñúng y như những gì ñã xảy ra thuở trước, khi các quan lại dihành ñâu ñó, mọi thứ là ñây: một ñám tuỳ tùng, một cái phích ñựng trà,một ống tre nhỏ ñể hút nước, và ñặc biệt là cái ngoắc ra lệnh bằng ngóntay út mà ñám tôi tớ thấy là hiểu ngay phải làm gì. Hãy hy vọng lànhững tác phong cổ xưa này sẽ chứa những tinh thần mới của cáchmạng.

Quan cách mạng nhấp một ngụm trà và ngay tức khắc, người hầu ñưacho ông ta cái ñiếu cày ñã nhét ñầy thuốc. Với cái bật lửa, người hầu ñốtmột thanh gỗ nhỏ, ông chủ ñưa chiếc ñiếu vào mồm, hít lên một hơi dàirồi phun ra những vòng khói màu xanh. Sau ñó, với cặp mắt khoái trá,nửa nhắm nửa mở, cổ dựa vào ñầu lưng ghế, với giọng nói chậm chạpvà trang trọng, hắn buông những lời ra khỏi ñôi môi dầy thịt:

- Ông chả hiểu gì cả. Ông ñã phạm một cái lỗi tày ñình. Nhưng ðảng vẫncao thượng, cảm thấy tội nghiệp cho tính hấp tấp và cả tin của ông.ðảng không bỏ tù ông, ðảng chỉ lấy lại những vinh dự ñã dành cho ông.ðể tỏ ra biết ơn sự rộng lượng và tốt lành của ðảng, lẽ ra ông ñã phảitự giam mình nơi cô ñơn tĩnh mịch ñể sám hối cho cái tội lỗi ghê gớmcủa mình. Ngược lại, ông còn mở lớp dạy tiếng Pháp, quan hệ với nhữngthanh niên mà ông có thể ñầu ñộc và làm họ xa rời ðảng. Vì lý do ñó,tất cả lớp dạy tư nhân ñều bị cấm.

Với bộ dạng bệ vệ uy nghiêm, với bước ñi của quan lớn, hắn bước rakhỏi nhà, theo sau là bầy chó sói. Cái ñộ lượng của ðảng vừa chối từ


120 of 150 12/24/2009 3:14 PM

một cái phao cứu hộ cho kẻ ñang bị chết ñuối. Phúc ñức thay cho thứnhân ñạo không muốn làm kéo dài mạng sống của một sinh vật khốnkhổ, nhưng rất xứng ñáng, ñang lê lết trong sự ñoạ ñầy của cơn thuỷtriều cộng sản, hoàn toàn bất lực cho mình và bất lực cả cho nhữngngười ñang quản lý nó.

Chuyện trả giá ñể bán những bàn ghế thì rất khó khăn và kéo dài. ðồñạc gồm toàn những thứ ñáng giá: những chiếc ghế bành, chiếc trườngkỷ, tủ chưng những món lạ và ñồ kỷ niệm, bàn giấy, tủ sách, thảm lóthiệu Hàng Kênh, những bức tranh sơn mài của Coromandel, tất cả ñềulàm theo kiểu xưa và toàn bằng gỗ gụ, những bình hoa lớn bằng sứ củaTrung Quốc ñạt trên những cái ñế ba chân, những bình ñựng bông bằngpha lê, những bức tranh của các hoạ sĩ danh tiếng ñóng trong những cáikhung mạ vàng… Lê Phố là hoạ sĩ ñã vẽ kiểu mấy cái tủ ñựng bát ñĩa,những cái ghế bành gỗ và những món ñồ gỗ khác từ những kiểu dángxưa, nhưng tất cả ñều do nhà ñiêu khắc nổi tiếng Ngô Trâm chạm trổ.Trong thời tôi còn huy hoàng, những món này là cả một gia tài, nhưnglúc còn làm luật sư, tôi chỉ có việc mở vòi là tiền chảy vào như nước. ðờithật ngắn và chịu bao nỗi thăng trầm. Nếu một người có thể tự cho mìnhcác thứ mà vẫn nằm trong khuôn khổ của xã hội, thích hợp với những ýthích của mình thì tại sao không họ lại không ñược vui hưởng một cáchthanh tao và thuần khiết những cái ñẹp và ñường nét? Khi tương lai tôivẫn chưa bị phủ mờ bởi những hiểm nguy nhất ñịnh, tôi ñã rất bằng lòngvới cuộc sống mà không hề cảm thấy có nhu cầu tự ñặt cho mình câuhỏi liên quan ñến chuyện mình thích gì hay ñam mê gì. Nhưng khi biếtkhông sớm thì muộn tôi phải chia tay vĩnh viễn những vật dụng ñã chotôi những niềm vui không tả và không bao giờ quên ñược, tôi ñã dànhhết niềm vui ñể mở ra những ñối thoại với từng món trong bọn chúng ñểgợi nhớ cho tôi những kỷ niệm dính liền với chỗ ñó, và cũng là biểu lộcon người ñạo ñức và tâm linh của tôi. Tôi cố tìm thấy tôi, nhận ra tôiqua những ñồ vật mà tôi ñã treo móc vào chúng những thớ thịt và mẩuvụn của cuộc ñời và quá khứ của tôi.

Tại sao ngày xưa tôi không mua sắm những món làm theo phong cáchphương Tây tiện dụng hơn mà những ñường nét sắc sảo gọn gàng, cáiñơn giản về mầu sắc và cách bố trí hài hoà rất hợp với cái tính Cartesien

của tôi[6], hợp với cái tình yêu của tôi dành cho sự logic và sự sáng tỏ?Tại sao giờ ñây tôi phải chịu một ngọn lửa bất ngờ sôi sục kéo dài cháyñốt tâm can cho những dấu vết của quá khứ ñầy dân tộc và truyềnthống kia?

Bất chợt, tôi lại nhớ vào năm 1936, khi tôi trở về Việt Nam luôn, tôi họctiếng Trung, tham gia phác hoạ văn phạm Việt Nam với nhóm TrầnTrọng Kim và Bùi Kỷ, và hợp tác làm cuốn tự ñiển với Khai Trí Tiến ðức.Cái gì ñã khiến tôi luôn giữ thái ñộ sinh hoạt ñó? Tôi, một người là chưabao giờ ngưng tán dương ñề cao những tác dụng lợi ích của nền văn hoáPháp, một nền văn hoá ñã tôi luyện thành một người như tôi ngày hômnay? Tôi chỉ có thể trả lời câu hỏi như thế này: “Tôi trở về với truyềnthống và dân tộc, không phải với cái giá của một cuộc ñấu tranh cam


121 of 150 12/24/2009 3:14 PM

khó và với những cố gắng bền bỉ, nhưng bằng cách ñể mình trôi theomột con ñường dốc không thể thiếu một cách dễ dàng và tự nhiên.Những kẻ dù có trang bị một kiến thức khoa học rộng lớn, những ngườichống văn hoá Pháp mà tôi ñã tiếp ñón ở trường, và hay những kẻchống văn hoá Việt, văn hoá mà tôi thấm nhuần suốt cuộc sống, tất cảbọn họ ñều không có những cái nhìn lành mạnh và ñúng ñắn về văn hoálà gì. Một nền văn hoá xứng ñáng với tên gọi của nó không bao giờ cóchuyện tự phân biệt mình qua sự duy nhất, không bao giờ kiếm cáchbiến mình thành ñộc tôn, không bao giờ tự mình ñóng khung trong tườngkín. Ngược lại, văn hoá là khoảng không gian ngự trị ở tầng cao vi vumuôn ngàn ngọn gió, nơi ñến của tất cả những tâm hồn tốt lành khôngcó bất cứ thứ phân biệt ñối xử nào, như là một con suối trong dành chomọi sự khát. Mỗi người có một nền văn hoá riêng, nhưng tất cả cùnghoá chung trong nền Văn Hoá lớn của nhân loại, mục ñích duy nhất vàsau cùng là nhằm tạo nên một con người toàn diện, tinh hoa, với nhữngñức hạnh không thể thay hình ñổi dạng ñược, có những giá trị riêng củacon người, ñưa họ lên tầng cao nhất của nhân tính. Khi tất cả những nềnvăn hoá của từng quốc gia quyện chung thành Văn Hoá của nhân loại,như những giòng sông cùng ñổ vào biển cả, thì làm sao lại có chuyện cóthể hình dung ra những ñối kháng, mâu thuẫn hay xung ñột giữa các vănhoá riêng và nền Văn Hoá lớn?

Cái gì có thể phân chia rạch ròi giữa animus và animas[7]? Cái gì khôngthể hoà ñược giữa cái văn hoá Pháp ñã tạo nên tri thức của tôi và cáivăn hoá Việt ñã nặn khuôn linh hồn tôi?

ðể lòng mình trầm lắng, yên tĩnh lại, tôi cảm xúc mủi lòng nhìn từng mónñồ trong nhà. Mỗi món là một phần của những ngày qua và một phầncủa linh hồn tôi, tất cả chúng là một nữa của con người và sự sống củatôi. Nay mai, chúng sẽ rời tôi, từng ñứa một, ñi về một nơi vô ñịnh, rồisẽ ñến ngày mà trí nhớ của tôi chỉ ñủ sức nhớ lại những hình ảnh mờ ảo,chợt ẫn hiện như một cảnh vật lúc hoàng hôn thoáng vụt qua cánh cửasổ của con tầu hoả ñang chạy nhanh. Chưa bao giờ tôi lại thấm thía bởicâu thơ nhức nhối: “ði là chết trong lòng một ít…”

Người khách ñầu tiên là một cán bộ cộng sản trong bộ ñồ kaki xanh, vớiáo cổ cao và mang ñôi dép cao su làm bằng lốp xe bỏ, một vẻ bề ngoàicho biết ngay ông ta thuộc gốc chính trị nào. Ông ta không có cái vẻ củamột kẻ lang thang, mặc dù cặp mắt ñang nhớn nhác ngạc nhiên, hếtnhìn món này nhìn qua món khác như ñang tự hỏi làm thế nào mà có taytrí thức có thể mua sắm và sống với những món ñồ như thế. Tôi có thểñoán ñược những ý nghĩ ñang xảy ra trong ñầu của ông ta. Hắn chắc ñãtự bảo ñây là một tay phản ñộng có tầm cỡ mới có thể sống xa hoa nhưthế: quả thực, hắn chỉ nghĩ rằng trong bất cứ xã hội cộng sản nào, như ởViệt Nam, giới trí thức ñã bị ñưa vào cuộc sống nghèo khổ, bị nguyềnrủa dồn dập dưới sự khinh thường của lãnh ñạo, nếu một tay trí thứcnào ñi ra ngoài qui luật ñó, hắn ta chẳc chắn là một tên phản ñộng làmgiàu bất chính. Nhìn cặp mắt chằm chặp soi mói và cử chỉ của hắn ta, tôi


122 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nghĩ, nếu hắn không manh ñộng với tôi thì hắn cũng không dành cho tôinhững kính trọng phải có. ðương nhiên, hắn ñang thi hành lệnh của chủnhân. Nhưng ñể làm gỉ? Chính hắn ñặt câu hỏi ñầu tiên: “Vì sao ôngmuốn bán ñồ ñạc?”

- Chắc là ông cũng thừa biết, tất cả trí thức ở Hà Nội ñều làm chuyệnñó. Tôi ñã phạm lỗi lầm, dường như thế, và ñã bị loại khỏi ñoàn Luật Sưvà công việc giảng dạy. Không còn nguồn lợi tức nào, và ñể nuôi gia ñìnhtôi ñành phải bán những ñồ ñạc mà tôi có từ nhiều năm nay. ðó lànhững món chót còn lại của tôi.

- Ông vừa nói hai chữ “Chắc là”. Như vậy ông vẫn chưa nhận lỗi và vẫncòn hận ðảng. Có người sẽ thất vọng thấy ông vẫn không quay lại vớicon ñường của lý lẽ.

- Ông bạn trẻ của tôi ơi, tôi không biết là ông có hiểu là mọi phán ñoánñều dính dấp ñến tính chủ quan của người ñưa ra lý luận ñó. Dưới tácñộng của cái chủ quan, ai có thể cho rằng mình là ñúng ñây? Trong mộtnền dân chủ ñích thực, xứng ñáng với tên gọi của nó, luật là do ña sốquyết ñịnh. Trong một số nơi khác, luật là do những kẻ nắm quyền. Mộtphán quyết bằng bạo lực và dựa vào bạo lực thì không thể có một giá trịchung cuộc của sự thực. Nó sẽ bị lịch sử huỷ bỏ, và chuyện ñó xảy rangay trong lúc những kẻ làm án kia còn sống, thời gian và hoàn cảnhtrong quá trình tiến hoá, sẽ lôi họ ra khỏi những giấc mơ trì ñộn và họ sẽphải tự ñấm ngực sám hối. Nhưng tôi nghĩ là ông ñến ñây hôm naykhông phải ñể nói những chuyện ñó, mà tôi cũng chẳng có hứng thú ñểnói ñến. Vậy xin ông cho biết lý do của cuộc viếng thăm.

- Tôi ñược lệnh ñến xem ông ñã ra làm sao và giá cả những món ôngmuốn bán.

- Thật vậy, ðảng có tai mắt khắp nơi, không ñể cái gì vuột khỏi tầm mắt.Nhưng tôi nghĩ là những báo cáo của công an cũng ñã cung cấp ñầy ñủtin tức về con người khiêm tốn của tôi. Không, vẫn chưa ñăng cáo phótôi chết, cũng chưa phải lúc, nhưng cũng sắp thôi. Nhưng dù sao tôi cũngcám ơn sự rộng lượng và lòng cao thượng của ðảng ñã chưa ñưa tôi lênmáy chém hay ra ñứng trước trụ xử bắn. ðó có thể là ñiều tốt ñã dànhcho tôi. Cám ơn ðảng ñã quan tâm muốn biết tin về tôi. Những món ñồñem ra bán là những cái gì cuối cùng mà chúng tôi có, và ñó cũng là tấmván cứu hộ cuối cùng cho gia ñình chúng tôi. Tôi hy vọng là chúng có thểbảo ñảm cho chúng tôi sống còn khoảng hơn chục năm nữa.

- Hơn chục năm? Ông ñịnh ñòi giá bao nhiêu vậy?

- Trước khi trả lời câu hỏi của ông, cho phép tôi ñược hỏi ông, lãnh ñạoñịnh mua lại ñồ ñạc của tôi ñể dùng vào chuyện gì vậy?

- Ồ… Chuyện ñó thì tôi chưa thể nói ñược, chưa thể nói là sẽ ñem nhữngcủa này ñi về nơi nào. Nhưng tôi nghĩ là hiện nay các quan hệ ngoại giao


123 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñang lớn mạnh, chắc cũng dễ kiếm chỗ ñể những món ấy trong cácphòng tiếp tân hay ñại sảnh.

Tôi vừa kiếm ra câu thần chú cho ñiều bí ẩn. Thực tế là, chuyện mua ñồchỉ là một cái cớ cho cuộc thăm viếng bất ngờ của một tay cớm ñể vàonhà một kẻ ñang bị một án chết ñang treo. Tôi nghĩ rằng giới quyền caochức trọng ñã xem tôi như một kẻ không thể cứu ñược nữa và như dângian thường nói, là tại sao phải nuôi ong tay áo! Người ta không muốngiết tôi vì không muốn khuấy lên những xúc ñộng của giới trí thức vànhững khối nhân dân khác. Nhưng người ta cũng mong tôi chết ñi ñểtránh cho ðảng phải chịu những phiền phức do ngòi bút và tiếng nói củatôi. Vì thế, biết ñược thâm ý của ðảng, tôi dễ dàng tìm ra câu trả lời ñểnói cho kẻ thay mặt họ:

- Tôi muốn yêu cầu ông khi về lại, nhân danh tôi mà cám ơn các quanchức ñã gửi ông ñến gặp tôi. Tôi sẽ rất cảm kích nếu ông nói giùm vớihọ là tôi sẽ biết ơn họ ñến chết về những việc mà họ ñã làm cho tôi. Dùñang nắm sinh mạng tôi trong tay, họ vẫn không kết án chết vì cái “tộiác” của tôi, nhưng họ, vì công lý và nhân ñạo, ñã chọn kết án tôi cả ñời.Một ñời dở sống dở chết, hấp hối và cuối cùng cũng hết ñời. Nếu bây giờcác ông ấy thấy ñồ ñạc tôi cũng gọi là xem ñược thì họ cứ lấy chúng ñi,như họ ñã lấy ba căn nhà thừa tự mà tôi ñã hiến cho nhân dân. Nếu họkhông muốn mang tiếng là mang gương mặt của kẻ cướp thì họ trả chotôi bao nhiêu cũng ñược. Như vậy là tôi cống hiến tất cả những gì tôi cónhư là một người cộng sản chân chính.

Tôi ñã không lầm. Tôi không còn gặp lại anh chàng vô tích sự ñó, và sauñó cũng không có người nào như bọn ñó ñến nhà. Chỉ với ý nghĩ là ðảngcho người ñến mua rẻ ñồ ñạc của một người mà họ kết án sống trongsự ñói cũng ñủ làm tôi không thể nén mình ñể bật ra những tràn cười hahả… Người ta có thể phiền trách những lỗi lầm của ðảng, nhưng với cáithâm hiểm như thế. Không là không!

Một thời gian sau ñó, bỗng dưng có một người ăn mặc trang trọng, comlê cà vạt hẳn hoi, ñến gõ cửa nhà tôi. Thời buổi này mà ăn diện thế thìhoạ là mấy anh Việt kiều thôi. Tại sao? Thời ấy chỉ có những người nướcngoài và những người trong ngành ngoại giao có việc qua Hà Nội mớikhông phải mặc những ñồng phục cộng sản. Nhưng khi nhà ngoại giaoxong công tác ở nước ngoài về, trở lại vai trò công chức của bộ NgoạiGiao, họ phải cải ñạo về lại với cái tôn giáo của áo ñại cán và ñôi déprâu, như thế chỉ có Việt kiều là ñóng bộ, cà vạt.

Người khách Việt Nam của tôi tự giới thiệu là một doanh gia ñang có ýñịnh mở một khách sạn cao cấp tại Hà Nội dành cho du khách quốc tế.Chỉ cần nhìn là có thể biết ngay ông khách từ nước nào ñến và thuộc giớingười nào. Ông ta có một khổ người cao lớn so với người Việt trongnước với một làn da sáng của những người sống ở các nước ôn ñới mànắng không làm ñen da, khuôn mặt nhẵn nhụi, vầng trán rộng, cao dướimột mái tóc chải chuốt cẩn thận thoáng một mùi nước hoa kín ñáo thơm


124 of 150 12/24/2009 3:14 PM

phức. Sau cái gọng kính vàng, ñôi mắt ông ta nhìn kẻ ñối thoại nhưmuốn tìm sâu những ý nghĩ của họ. Với giọng nói chững chạc rõ từngchữ từng âm như ñể tránh những lỡ lầm của ñầu lưỡi có thể làm lộ ranhững ý ñịnh ñằng sau của mình nhưng cũng ñủ ñể cho thấy sự nghiêmchỉnh trong lời nói và sự trình bày. Nhưng nụ cười ông ta thì rất thânthiện, mời ñón dễ gây thiện cảm và dường như có thể tạo nên một cuộctrao ñổi chân thành và thông cảm. Ông ta tự giới thiệu:

- Tôi ñã ra khỏi nước từ ba mươi năm trước và ñã lập nghiệp ở Mỹ, mởmột công ty nhập khẩu và vận tải biển với một ñội thương thuyền nhỏ. Ởnhà tôi chưa bao giờ bỏ qua bất cứ chương trình truyền hình phát thanhnào bằng tiếng Việt hay tiếng Anh về Việt Nam. Tôi có nhiều liên lạc vớingưới Việt ở các nước như Pháp, Canada, Anh Quốc, Úc, ðức và dĩ nhiênlà cả ở Mỹ. Tôi không phải là cộng sản, nhưng tôi cố tìm hiểu cái ý thứchệ ñó, nhưng sẽ không bao giờ ngần ngại giúp sức nếu những việc làmcủa họ chừng nào họ còn làm vì yêu nước chứ không phải vì chủ nghĩa.Chúng tôi, những người Việt sống ở nước ngoài không bao giờ ngần ngạinói thẳng: cho dù là chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản hay bất cứ thứchủ nghĩa nào mà ñem lại hạnh phúc cho nhân dân, kiếm cách làm chodân tộc bớt nghèo, bớt khổ thi chúng tôi sẵn sàng ñóng góp, ñặc biệt lànhững giúp ñỡ nhân ñạo như trường hợp nạn ñói hay lụt lội chẳng hạn.Chúng tôi dạy con nói Việt, giáo dục chúng những phong tục tập quáncủa quê nhà và chúng tôi cảm thấy hạnh phúc ñược thấy thế hệ sau rấtxứng ñáng với sự chờ ñợi của chúng tôi, thấy chúng vinh dự mang tênViệt và có tổ quốc Việt Nam.

- Chúng tôi ñược thông tin về những gì quí ông bà mang lại cho dân tộcvà ñất nước. ðặc biệt là ở những vùng thường bị thiên tai, dân ở ñókhông ngần ngại nói rõ là gạo cứu ñói không phải ñến từ Chính Phủ màñến từ những tấm lòng yêu nước thương dân của nhân dân trong nướcvà hơn nữa từ những người ở nước ngoài.

- Chúng tôi hạnh phúc vì chuyện ấy. Cái truyền thống ñùm bọc, giúp ñỡlẫn nhau của những người cùng chung một mẹ, không phải mới có ñâymà có tận thời bà Âu Cơ. Chúng tôi có một ñiều thấy tiếc về vấn ñề này,nếu chúng tôi có thể nói ñược, ñó là sự hiểu lầm giữa Nhà Nước vàchúng tôi. Trong mấy chục năm, họ chỉ chúng tôi bằng ñủ thứ tên gọi, ñổñống lên chúng tôi ñủ thứ nhục mạ ti tiện, cho chúng tôi là những kẻphản quốc. Khi chính trị che mờ lý lẽ, chúng tôi chấp nhận chuyện ñó.Nhưng từ ñó mà quay lưng với cả khối ñáng kể người Việt ở nước ngoàivới rất nhiều người thành ñạt, ñầy khả năng về khoa học, kỹ thuật, lànhững quản trị viên trong mọi ngành kinh tế, ñặc biệt là những người cókhả năng tài chánh lớn có thể góp phần xây dựng tổ quốc. ðó là mộtñiều bệnh hoạn, một ñiều khùng ñiên không thể tha thứ ñược. Nếunhững người muốn giúp Việt Nam ñang phàn nàn về chuyện ñó thìnhững kẻ chống lại vỗ tay hoan nghênh là Việt Nam ñang tự mình cắt bỏnhững ñóng góp giúp ñỡ của những ñứa con của mình, như vậy sẽ làmcộng sản tan rã nhanh hơn.


125 of 150 12/24/2009 3:14 PM

- Thật ñúng lúc ñể nhớ lại một câu nói dân gian là Jupiter làm mù mắtnhững kẻ mà nó muốn bị thua. Nhưng hiện nay chính phủ ñang chămchút Việt Kiều, ñề cao lòng yêu nước của họ!

- Nhiều người trong chúng tôi ñã phì cười về chuyện ñó. Tiền làm thayñổi bộ mặt của thói ñời và tấm lòng con người. Có lẽ ngưởi ta nên cámơn mãnh lực của ñồng ñô la làm nên phép lạ ñã làm biến hình, tẩy trắngkhuôn mặt ñen quỷ dữ của Sa Tăng biến chúng thành thiên thần củaThiên ðàng. Nhưng tôi thấy có một sự kiện mà tôi cho rằng có ý nghĩa.Có một số người trong chúng tôi ñã dấn thân vào một cuộc ñấu tranhbền bỉ cho nhân quyền ở Việt Nam. Lời nguyền rủa mà những ngườicộng sản ñã tung ra ào ạt chẳng chứng minh gì khác ngoài cái hận thùtàn bạo mà họ có ñối với nhân quyền: họ ñứng về phía phi nghĩa và mộtthiểu số ñộc tài. Họ ngoan cố không chịu thấy sự thực là chuyện bảo vệnhân quyền không có gì là phản quốc hay phản nhân dân cả. Kẻ nào trộnlẫn hai thứ ñó vào nhau sẽ bị nhân loại ñào thải. Họ là những kẻ ñángthương tội nghiệp hơn là ñáng sợ. Sớm hay muộn, giờ trừng trị cũng sẽñến.

Nhưng chính cái bệnh ấu trĩ của người cộng sản mới làm tôi kinh hoàng.Với tất cả những quyến rũ của chủ nghĩa tư bản, người ta lại kéo kinh tếthị trường, luật cung cầu, lý thuyết về giá cả, kinh tế tự do gộp chung lạivà gọi ñó là kinh tế năm thành phần, lợi nhuận, etc… rồi người ta dánlên ñó cái nhãn hiệu xã hội chủ nghĩa, và thế là trò chơi ñã sẵn sàng:người ta ñã có thể giương cao cái cựa và ném ra tiềng gáy cúc cu củachủ nghĩa xã hội… Người ta ñã khởi sự dân chủ từ lâu nay, nhưng vì chêbai chủ nghĩa tư bản nên người ta lại phải trang ñiểm thêm cho dân chủmột tính từ “xã hội chủ nghĩa”. Và giờ ñây thì sự loạn ngôn ñầy náonhiệt: khẩu hiệu ñược tung ra, kêu gào ñó là ðổi Mới, nhưng chẳng có gìthay ñổi: tham nhũng, hối lộ càng ngày càng toả rộng vùng bị nhiễm,không có một ông trùm nào bị ñưa ra Toà hay bị những bản án. Nhụcnhã và tệ hại hơn nữa là người ta ñã sắp xếp cho kẻ phạm những tộiquy mô ñào thoát ra nước ngoài, hay nhắm mắt làm ngơ cho họ di dânñến nước khác ñể tránh những cuộc ñiều tra hình sự, trước dự thẩm haytrước Toà, ñể không làm liên luỵ tới những vị chúa tể và khỏi gây ranhững phẩn nộ có thể hiểu ñược của công luận. Trong khi chờ ñợi,những kẻ hút máu của nhân dân ñã cất giấu an toàn những tài sản trộmcắp ñược, và sau một thời gian bị lưu giữ hoàn toàn hình thức dưới mộtthứ tù giam mà chúng có thể sống một cuộc sống xa hoa, họ có thểñược giảm án, tha tội và ñược trả lại tự do ñể trở về sống yên bình,ñược tôn kính ñể tận hưởng thành quả của tội ác trước ñây. Việc kiếmra giải thích cho hiện tượng này là rất dễ dàng: cộng sản không cho rằngnhững tội hình sự mà các ñồng chí của họ phạm là phải bị ñem ra bêuthây và bị trừng phạt nghiêm khắc. Thật vậy, nếu thanh danh ðảng bịgiảm và bị ô nhục thì niềm tin của nhân dân vào ðảng cũng mất ñi, ñiềuñó chẳng phải là vì do kẻ thù mà là do chính kẻ nằm trong ruột ðảng.Từ khi tôi vào Việt Nam, nhiều người bạn của tôi cho biết những tin tứcñó, dù là những tin có thể làm lương tâm nổi loạn, ñều là ñiều có thật.Những kẻ bị các lãnh ñạo hận thù và bị kết án với những cái chết ñầy bí


126 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ẩn là những kẻ thù chính trị ñã ñi sai “ñường lối” của ðảng và nhất lànhững kẻ muốn bứng họ ra khỏi những chức vụ lãnh ñạo cao nhất. Thậtvậy, ñó là những cuộc ñấu ñá dơ bẩn ñể dành quyền lực ñược che ñậydưới cái áo khoác ñỏ của chính trị. Nhưng cái gì kinh hoàng và không thểtưởng tượng ñược là ở trong cũng như ngoài ðảng, có những trí thức nổitiếng ñạo ñức mà ai cũng kính phục lại tham gia vào cuộc chơi, chấpnhận lời biện minh của ðảng, ñưa cao quả ñấm lên trời, bước ñi tronghàng ngủ của ðảng, vừa gào to những khẩu hiệu giả dối. Ở ñây phảicông nhận là nền giáo dục cộng sản là thành công, họ thuyết phục ñượcnhững người, dường như ñầu óc vẫn còn minh mẫn nhưng lại không tinvào những gì mắt thấy, tai nghe mà ngược lại còn tôn xưng những tônchỉ của ðảng, ñể tăng thêm niềm tin vào những gì ðảng quyết ñịnh vàra lệnh như là kẻ duy nhất nắm giữ sự thật và là nhà tiên tri Phúc ÂmMarxist-Leninist. Loại cuồng tín biến sự ña dạng thành rô bốt, biến conngười thành những cỗ máy chỉ biết cử ñộng khi có lệnh ñến từ bên ngoàithật sự làm những cái ñầu biết suy nghĩ lo ngại.

- Tôi thấy chỉ có một phương thuốc duy nhất là cái văn hoá trí thức làmphát triển lý tính, gìn giữ tinh thần phê phán, rèn luyện năng lực phánñoán, rao giảng sự thật và khách quan, cỗ võ cho sự trong sáng vàchính xác trong việc quan sát và thấu hiểu các hiện tượng, tính logictrong lý luận và nhất là biết hoài nghi ñố với những anh Don Quichottevừa cưỡi ngựa vừa tung ra những lời khoe khoang khoác lác chẳngnhững không thuyết phục ñược ai mà còn tỏ ra ngây thơ, dốt và nguxuẩn! Chính nhờ nền văn hoá của Pháp ñược hưởng ích lợi mỗi ngày ñãgiúp tôi giữ ñược, chăm sóc và phát triển con người của tôi giữa cuộcsống bị xói mòn bởi chủ nghĩa hình thức và thân phận nô lệ.

- Cái ý thức phê phán và chủ nghĩa hoài nghi thì ít phát triển ở nhữngnước nói tiếng Anh, như nơi tôi ñang sinh sống, nhưng ñầu óc thực tế vàchủ nghĩa thực dụng lại giúp chúng tôi tự giữ mình không tuột trên congiốc của sai lầm bởi những ñịnh kiến và chủ nghĩa theo thời mà ñập mìnhvào khối ñá của quyền lợi mà tan vỡ. Cũng vậy, những gì tôi thấy ở ViệtNam làm tôi thật sự kinh hoàng. Trong những lần ñi thăm nhiều nơitrong nước, ñặc biệt là ở những vùng phía Bắc, tôi vẫn không thể hiểuñược sự chịu ñựng của giai cấp nông dân phải sống cảnh nghèo hèn ñaukhổ mà chưa bao giờ thấy họ vùng lên phản kháng, cũng không thấy họkiếm cách tìm hiểu nguyên do hay thuốc trị. Khi tôi rời nước ra ñi bamươi năm trước, người ta lúc ấy rất hiếu ñộng, năng ñộng và luôn dámchế giễu những kẻ ñang cầm quyền chứng tỏ là cái ñầu của dân chúngvẫn tốt và vẫn biết cái gì là hợp tình hợp lý. Cái năng ñộng càng làm chodân chúng thêm tức giận khi phải ñối mặt với cái nghèo, cái bất công.Ngọn lửa năm xưa ñẩy quần chúng nổi dậy làm Cách Mạng Tháng Támñã tàn lụi nơi nào rồi? Tại sao giờ ñây họ trở nên như chết rồi không cònsinh khí, bất ñộng trong sự thờ ơ? Tại sao họ lại chịu ñựng ngồi khócmột cách thụ ñộng hay có thể ñang khóc vì tuyệt vọng như thế? Họkhông còn tin mình còn sức gì trong trí óc và hai cánh tay nữa sao? Họ,những người ñã viết nên những trang sử rực rỡ.


127 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Tôi không thể thấy cái gì ngao ngán hơn là cảnh tượng sáu mươi triệungười ñang trôi dật dờ không chút nghị lực như những xác người trênbiển cả. Họ ñã bị lừa bịp, phỉnh gạt, phản bội và ñiều không thể hiểuñược là người ta chỉ biết kêu than ñói khổ trong khi tài nguyên thiênnhiên thì ñầy dẫy và ñang chờ khai thác. Những quan hệ làm ăn khiếntôi phải ñi qua các nuớc như Thái Lan, Nhật, Hàn Quốc, ðài Loan và MãLai Á. Ba mươi năm trước ñâu có nước nào trong nhóm ñó dám nói rằngdân tộc họ là hơn dân tộc Việt Nam? Có phải chăng họ cũng bắt ñầu từnghèo khó, có cùng những ñiều kiện kinh tế, xã hội, tinh thần, cũng phảitrải qua những mâu thuẫn, những xung ñột tương tự? Thế mà ngày naythì họ ñược hưởng mức sống cao hơn, hưởng thụ những tiện nghi tốithiểu về nhà ở, nhiều tự do hơn trong cuộc sống và nhiều nụ cười lạcquan hơn trên khuôn mặt. Tại sao cái sung túc tối thiểu làm cho cuộcsống trở nên hiện hữu và có ý nghĩa, dân mình, một dân tộc chưa baogiờ nhường bước cho bất cứ nước láng giềng nào trên bất cứ khía cạnhnào, vẫn chưa có? ðiều quan trọng cho mỗi người trong chúng ta ở ViệtNam là cần phải ñặt câu hỏi và kiếm ra giải pháp, dẫu sao cũng nằmtrong tầm tay mà thôi.

- Tôi thật phục ông ñã có những nhận xét xác ñáng và những lý luận cóchất lượng của ông. Tôi thấy rõ là ông ñã lấy cảm hứng từ một tình yêuchân thành và nóng bỏng cho dân tộc mà ông là một thành viên. Nhưngtôi thì không chia sẻ với ông cái lạc quan mà ông ước tính rằng giải pháplà nằm trong tầm tay. Theo quan ñiểm riêng của tôi, vấn ñề chính yếu làviệc giáo dục các tầng lớp quần chúng. Giáo dục phải dạy về những giátrị mà lòng trung thực và sự biết tôn trọng. Con người sẽ trở nên loạingười gì mà Trường học muốn tạo như thế ñó. Thứ giáo dục theo kiểu

Spartan[8] chỉ ñể dành cho việc ñào tạo ra những người lính, ñẩy tuổi trẻvào những cối xay người ñen tối, và những bài tập quân sự. Nhưng giáodục chỉ có thể vận hành có hiệu xuất và cống hiến những kết quả tích cựcnếu có toàn xã hội cùng góp sức với nó. Những giá trị bồi ñắp cho tuổi trẻchỉ có ý nghĩa và hiệu quả nếu toàn nước, bất kỳ nơi ñâu, nhân dân ñềután dương và vinh danh chúng. Trong thời phong kiến, người dân ñượcdạy và buộc phải tuân thủ những ñiều răn của Tàu và tuân phục cả nhữngngười thầy ñã tuyên dạy chúng. Một kẻ nông dân thất học, nếu có nhặtñược một mẩu giấy có chữ viết những ñiều răn trên ñó thì hắn ta cũngném vào lửa. Trong bậc thang xã hội, người thầy ñược ñặt trên cao hơncả người cha. Nếu chuyện là vậy là vì cha là ñấng sinh thành và thầy cócông dạy dỗ nên người. Nên người, ñó là cái mục ñích duy nhất và tốihậu của giáo dục. Vì vậy, muốn ñược xứng ñáng mang danh “nên người”là con người phải ñược tô ñiểm bằng những ñạo ñức, chỉ riêng chúng, ñãnâng cao và tán dương nhân tính của con người. Trường học dạy nguyêntắc, ñạo ñức ứng dụng nó trong gia ñình và ngoài xã hội. Chế ñộ quânchủ ngày xưa bổ nhiệm những nhà nho, nhất là những người thi ñỗ nhữngkỳ thi Hương, ba năm tổ chức một lần, vào những chức vụ cao nhất củatriều ñình. Tên những người ñỗ Tiến Sĩ ñược khắc trên bia ñá, các làngkhông ngừng hãnh diện ñã có con em ñỗ ñạt ra làm quan, trong số ñó cónhững người ñã làm ñiều tốt lành cho ñồng bào nên lúc chết ñã ñược dân


128 of 150 12/24/2009 3:14 PM

làng tôn lên thành Thành Hoàng của làng và xây ñình thờ phượng. Vănchương, bằng chữ viết hay truyền khẩu, ñều ñưa ra những tấm gươngphải theo của những ông quan thanh liêm và trung chính với Vua và nhândân, và ñả kích không chút thương xót những ông quan leo ñược lênnhững nấc thang cao của vinh quang duy nhất nhờ những thủ ñoạn nô lệvà hạ cấp. Trong một xã hội như thế, sự vô ñạo ñức là khó xen vào ñểkiếm chỗ. Quần chúng nhân dân không cần phải lên tiếng ñòi hỏi trừngphạt những kẻ lạm dụng chức quyền hay ăn hối lộ. Cơn thuỷ triều ñencủa sự vô ñạo ñức không thể ngập trùm cả xã hội, cả nước ñược.

Cái khác biệt cơ bản và sâu sắc giữa xã hội ngày xưa và xã hội ngày naylà mục tiêu của giáo dục ñã thay ñổi. Ngày xưa người ta tôn vinh conngười và ñạo ñức. Ngày nay, chủ nghĩa cộng sản và cái chính trị quốc tếchủ nghĩa của nó thì ñược ca tụng bằng trời. Khi cái giá trị chính trị nóñánh bật cái giá trị trí thức và ñạo ñức, ñó là cả một cuộc cách mạng,những thành viên của ðảng không nghi ngờ ñiều ñó. Họ không ngừngkêu gào hai tiếng “ðổi Mới” nhưng khẩu hiệu không thể thay cho hànhñộng; sự xuống cấp của con người và ñạo ñức ñã tiếp bước ñi theo hayñi cùng với sự sụp ñổ của kinh tế, làm nặng thêm cái nghèo và cái khổñau của nhân dân.

- Tôi ñã thấy ngay ñiều ñó khi tôi vừa ra khỏi máy bay ở phi trường TânSơn Nhất. Nhiều nhà trí thức phải ñi ñạp xích lô, trong khi những nhàchính trị lại chễm chệ ô tô. Trong khi những trí thức phải ñi rửa xe máy,sửa xe ñạp cạnh lề ñường hay bán rau ở các cửa chợ thì các quan lãnhñạo ñang thoải mái trong các biệt thự sang trọng với cái thân thể ngàycàng ñẫy ñà qua những lần yến tiệc chiêu ñãi sự hiện diện của họ. Trongkhi người trí thức phải quần quật nghèo khổ thì các quan quyền cùng vớivợ con vẫn chưa thoả mãn cuộc sống nhung lụa vẫn tiếp tục vơ vét vàngvà ñô la ñem gửi ngân hàng Thuỵ Sĩ. Trong khi ñó các kho bạc của NhàNước không còn tiền mặt, nhân viên bị sa thải, những người còn ở lại thìñược phép ra ngoài buôn bán, kể cả ngay trên mặt bằng của cơ quan vàñược phép nhận những số tiền thù lao lớn nếu xoay sở mang hợp ñồngvề cho cơ quan chủ quản của họ. Cánh cửa ñược mở rộng cho thứ chợñen nhà nước, gian lận thuế, ăn cắp những số tiền ñáng kể của nhànước thông qua những vụ nâng giá bất hợp pháp ñể ñược hưởng nhữngkhoản tiền hoa hồng. Không có một ñất nước nào mà ở ñó nhà nướctrực tiếp khuyến khích sự phạm tội như thế!

- Cái vấn ñề cốt yếu, cơ bản và cấp bách nhất là phải thay ñổi conngười, cái cỗ máy chính cho mọi hoạt ñộng của xã hội, phải ñề nghị choGiáo Dục tự giao phó cho mình cái mục tiêu cao nhất: con người có vănhoá và ñạo ñức. Dĩ nhiên chuyện làm nên con người có văn hoá và ñạoñức cũng phải thích ứng với ñà tiến bộ hiện ñại của khoa học kỹ thuật:nó không thể dừng lại xơ cứng với những giá trị Khổng giáo. Thật là nựccười là trong thời ñại nguyên tử, ñiện tử và chinh phục không gian màcon người lại không quan tâm ñến thành quả của khoa học. Nhưng khoahọc chỉ dạy con người một cách sâu rộng về thế giới của vật chất. Nếunó trang bị cho con người một thiết bị trí thức hàng ñầu, một phương


129 of 150 12/24/2009 3:14 PM

pháp suy nghĩ hợp lý, trên cơ sở kép của sự quy nạp và loại suy, nóchẳng giúp ñược gì trong việc khảo sát thế giới của ñạo ñức, việc tìmhiểu những chuyển ñộng của linh hồn, trong chuyện giải trình những lýdo của con tim hay tìm cách giải thích về sự hình thành, phát triển vàhuỷ diệt. Tới ñây là lúc Văn Chương vào cuộc và chứng minh khả năngcủa nó. Văn hoá của một con người hiện ñại ñược xây dựng và triễn khaitrên cả hai khung trời khoa học và văn học. Từ ñó, ñạo ñức của conngười hiện ñại sẽ thích nghi với những ñòi hỏi của xã hội mới. Con ngườikhông còn ñâm chém giết nhau, người ta không còn ñòi người chiến sĩphải là người can ñảm, hy sinh và ñộ lượng dũng cảm, trên chiến trườngngười ta không còn thách ñố với Thần Chết ñể bảo vệ cho ñấng ThầnLinh của mình hay cho người tình yêu dấu! Không, con người hiện ñại tựchứng minh mình qua cái nhìn trong sáng và công bằng, bởi khả năngtiên liệu về những gì sắp xảy ngày mai, bởi khả nắng phán ñoán chínhxác về ñối thủ và thời cơ, bởi sự bền gan chấp nhận những thất bạitrong ngắn hạn ñể ñạt ñến những thắng lợi lớn trong tương lai. Họ cóñược những ñức tính này qua những kinh nghiệm của cuộc sống, quanhững ñấu tranh và cũng nhờ ở văn học. Nhưng những ñạo ñức có tínhquyết ñịnh nhiều nhất là tính trung thực, lòng lương thiện, công bằng,trọng danh dự và có lòng tự trọng, nhân ñạo và rộng lượng.

- Tôi ñồng ý với ông hoàn toàn. Nhưng con người có văn hoá và ñạo ñứclà một lý tưởng lâu dài và khó khăn mới có ñược. Cái khó khăn chính làsự chống ñối mãnh liệt của Nhà Nước không muốn thay thế con người lýtưởng của họ. Mặc dù, chỉ cần một tí thông minh và cởi mở là ñủ ñể hiểurằng con người lý tưởng cộng sản quốc tế vô sản là ñã chấm dứt và sẽñược ñưa vào bảo tàng viện những người bằng sáp của Grevin về LịchSử các Hiệp Sĩ Thời Trung Cổ. Nếu họ còn bám víu vào nó, không phải vìcái tự ái của các ñấng sinh thành mà là do cái lợi ích ñầy ích kỷ ñang bịnguy hiểm của ðảng ñang muốn ñược sống còn. ðể ñạt cái mục ñíchnày, họ tung ra những khẩu hiệu “ðổi Mới”. Nhưng trong nước, bất kỳnơi nào tôi ñến, chỉ nghe nhân dân bàn tán về chuyện tham nhũng củagiới cán bộ công nhân viên, mà hầu hết những kẻ này là người củaðảng. ðơn thuần là những quan chức nào ñó ñược nắm những chức vụcao và chịu những nhiệm vụ lớn thì dễ dàng thu vén ñầy túi. Nhân dânñòi hỏi phải trừng phạt chúng, ðảng từng tuyên bố chống tham nhũng,nhưng cho ñến nay, chỉ có vài tép riu du côn là bị trừng trị, nhưng ñó chỉlà những kẻ phạm tội có tính riêng rẽ và cá biệt chẳng có gì liên hệ ñểlàm hại cho các ông trùm. Thật là một ñiều sai lầm khi tránh khôngtrừng phạt hay tránh né quá lâu trong việc trừng phạt các người phạmtội có tầm cỡ. Trừng phạt hay không trừng phạt ðảng ñều mất uy tín.Trong việc cơ cấu lại nền kinh tế, ðảng càng tự làm mình mất uy tín hơnnữa nếu cứ dừng ở những giải pháp nửa chừng, trì hoãn thực hiện, vànhững gì làm người ta kinh hoàng khi thấy Nhà Nước luôn gắn thêm cáiñuôi “xã hội chủ nghĩa” vào những gì thật ra là luôn luôn thuộc về chủnghĩa tư bản. Nhưng nếu ñó là những gì thuộc chủ nghĩa xã hội, tại saophải chờ nền kinh tế bị sụp ñổ mới ñưa chúng ra áp dụng? Nếu nó khôngphải là phát minh của chủ nghĩa xã hội, việc tiếm ñoạt tài sản của ngườikhác là một việc làm bất lương, nhất là sau khi ñã kéo chủ nghĩa tư bản


130 of 150 12/24/2009 3:14 PM

vào bùn ñen trong nhiều thập niên? Thật vậy, việc ñánh lận con ñen cóthể giải thích ñược: bị dồn vào thế thất bại không thể tránh khỏi, cộngthêm cái lo sợ bị mất mặt, họ ñã chọn trở thành trò cười cho thiên hạ.ðó là một sự sai lầm. Ở ñây, hay bất cứ ở ñâu, sự chân thành thẳngthắn là bắt buộc. Chẳng thắng ñược gì nếu cứ lừa bịp người chơi vớinhững hột súc sắc ñã ñược gian lận. Chẳng những chứng tỏ mình là vôtích sự mà còn làm cho danh dự của mình bị nhơ bẩn. Có gì phải xấu hổkhi nhận mình sai lầm nếu bài học rút tỉa sẽ mang lại những ñiều kiệnthuận lợi cho một thành công trong lần thử sức mới?

- Thế thì ý ông thế nào?

- Tôi trở về ñây ñể nhìn lại ñất nước, nhưng tôi có nhiều bạn bè ñangchờ ý kiến của tôi trước khi có thể vào ñầu tư ở Việt Nam. Những gì tôicó dịp nhìn thấy không khuyến khích tôi tiến hành ñược chuyện gì. Tôiphải nói với ông là thị trường Việt Nam là hấp dẫn: tài nguyên ñầy dẫyvà chưa ñược khai thác, nhân công dồi dào, nhưng viễn thông và ñườngxá thì rất tệ, nhân viên hải quan thì quá tỉ mỉ soi mói, cảnh sát công anthì gây phiền hà. Luật Pháp, mặc dù gần ñây ñã có nhiều thay ñổi, vẫnchưa ñầy ñủ và nhất là chính phủ dù ñã cố nguỵ trang một cách vô ích,dưới lớp dầy của phấn son, cái màu ñỏ vẫn còn ñậm nét trên da mặt. Họvẫn cố chấp trong việc ñộc quyền chính trị, phe lờ dân chủ, không chấpnhận nhân quyền, xem thường và ñối xử tệ bạc với trí thức. Có ông nhàbáo người Pháp, người ñã viết bài ca tụng dân tộc Việt Nam thời chiếnthắng ðiện Biên Phủ, vừa rồi có quay lại Việt Nam ñã viết: giờ ñây sựngu dốt và bất tài ñã ñược dối trá và ích kỷ xông vào nhập cuộc. Kếtluận: phải chờ thôi.

- Chờ ñợi! Ông chờ và chúng tôi cũng vậy. Tất cả, chúng ta ñều chờnhững ngày tốt ñẹp hơn cho Việt Nam.

- Sự chờ ñợi có thể là lâu, nhưng ít nhất chúng ta cảm thấy ñiều ñó sẽxảy ra. Ở ñây, trong tôi cứ xen kẽ hai tâm trạng: chờ ñợi và thất vọng.Tôi hy vọng khi nghĩ tới tiềm năng phong phú về thiên nhiên và conngười của Việt Nam. Nhưng tôi lại thất vọng khi vẫn là chứng nhân chocái nghèo kinh hoàng mà nhân dân phải gánh chịu vẫn còn tồn tại, nhấtlà ở những vùng nông thôn. Dĩ nhiên, bây giờ có nhiều nhà ngói hơn xưa,nhưng than ôi không phải ai cũng ñược thoải mái, ngay nhiều nơi ở miềnTrung dân vẫn còn kham khổ vì thiếu thốn và bị ñói. Không thể chấpnhận ñược! Tôi thấy lòng mình dấy lên niềm hy vọng khi nhà nước vànhân dân cùng gào lên “ðổi Mới” và nhất là khi khi ðảng tham khảo ýkiến của nhân dân ñể xem nên cải cách thế nào. Nhưng tôi thật thấtvọng vì chỉ thấy những quan ñiểm chính thức thì ñược hoan nghênhtrong khi những quan ñiểm không chính thống khác thì bị ñẩy lên giànbêu thây trong khi chờ ñợi những trừng phạt nghiêm khắc sẽ ñến. Tôi ñãhy vọng vào những cuộc tham khảo ý kiến trong nội bộ ðảng nhưng tôiñâm ra thất vọng khi thấy trên Ti Vi những ñảng viên với một sự nhấttrí, hơn cả sự tự nhiên, tung hô niềm tin vào ðảng cũng như ðảng dângtrọn niềm tin vào chủ nghĩa Marx-Lenin. Tôi tự hỏi, giữa hai niềm tin ñó,


131 of 150 12/24/2009 3:14 PM

còn niềm tin nào dành cho dân tộc và việc cải thiện cuộc sống của họ?Và nhất là tôi cảm thấy như mình bị hụt hẫng sai lệch khi nghe lãnh ñạoðảng bênh vực cho kinh tế thị trường là nền kinh tế chỉ có ý nghĩa trongchủ nghĩa tự do. Tôi ñã hy vọng khi nghe ðảng công bố rằng dân chủ ñãngự trị, nhân quyền ñược tôn trọng, và tôi ñã thất vọng khi biết ñược làcó hàng ngàn trí thức ñã hô hào cho dân chủ và ñã nói ra một cách tựdo những ý kiến của mình giờ ñây ñang ngồi suy nghĩ sau cánh cửa nhàtù ñể hiểu xem họ hay lãnh ñạo ai là kẻ ñúng lý. Tôi ñã hy vọng khi thấycác nước ðông Âu ñã quét sạch cộng sản và bọn lãnh ñạo nó, thì tôi lạicàng thất vọng khi thấy dường như Việt Nam vẫn còn là thành trì chótcủa chủ nghĩa cộng sản và vẫn còn ñang nhắm mắt bịt tai ñối với nhữnggì ñang xảy ra trên thế giới. Tôi ñã hy vọng khi nhìn thấy nhiều sinh viênViệt Nam thắng nhiều giải trong các cuộc tranh tài thế giới. Nhưng tôi lạicàng thất vọng khi thấy nhiều trí thức bị ñẩy ra rìa xã hội, bị vào thếphải cực khổ làm những công việc chân tay thấp kém ñể khỏi phải bịchết ñói trong khi những cán bộ có chức có quyền lại ung dung thoải máitrên các chiếc ô tô ñắt tiền và gửi con cái ñi “du học” nước ngoài và mộtngày nào ñó sẽ quay về Việt Nam ñể thay chỗ, thay quyền cho họ trongnhững chức vụ cao. Tôi chỉ kể ra một số sự kiện ñã làm tôi kinh ngạc vàdám thách bất cứ ai có thể chứng minh ñiều ngược lại. Có thể làm gì ñểchữa tình trạng thê thảm này không?

- Những việc mà ông vừa nêu ra không phải là do ông tưởng tượng ñâu.Chúng tôi ở trong nước ñã ñau khổ nhiều vì những ñiều ñó nhưng khôngbao giờ dám ám chỉ ñến vì chỉ cần la lên chuyện thần thoại Midas có lỗtai lừa là ñã bị gán ghép thành tội phạm. Chỉ có những kẻ cơ hội chủnghĩa ñang thèm khát danh vọng và lợi lộc là sẵn sàng sang sảng ở bấtcứ góc ñường nào ñể vinh danh mụ Messalina ngoại tình kia là ngườiñàn bà trung trinh nhất thế gian. Giới lãnh ñạo luôn luôn hô hào nhưngười ta thường nói là chớ bao giờ vạch áo cho người xem lưng. Mặc dùthế tôi vẫn không ñi ñến chỗ cực ñoan là ñòi phải loại bỏ tất cả nhữngngười cộng sản. Một cái ñầu biết suy nghĩ rất kinh sợ cho những ñiều“mới mẻ” có thể gây ra những xáo trộn nặng nề cho xã hội, gây tác hạitrên quyền lợi của người và của. Tôi cũng sẽ làm như người ñàn bà hàngngày chăm lo cầu nguyện cho ông vua ác Syracuse ñang trị vì ñượcnhiều sức khoẻ sống lâu vì bà ta sợ rằng người kế vì có khi lại còn tànñộc hơn hắn ta. Vì thế, tôi ñặt tin tưởng vào ðảng và là ðảng ñã ñượctái sinh. Mặt khác, tôi cho là bất cứ bàn tay nào có thể mang lại hạnhphúc và ấm no cho dân tộc, bất cứ ai mà mối bận tâm lớn nhất là khôngchỉ riêng cho họ mà cho cả nhân dân, cái ñó mới là quan trọng. Cá nhântôi, tôi rất kinh sợ chính trị, và nhất là khi tất cả những con người chínhtrị ñều giấu mặt sau những chiếc mặt nạ ñầy ích kỷ và dối trá, thối rữatrong tội ác và kiêu căng tự ñại. Làm sao có thể khác hơn khi họ chỉ làcon người, ñể mà nói rằng, trong tự bản thân mỗi người luôn có sự xungñột giữa cái xấu và tốt, mà cái tốt lại hiếm khi thắng? Tôi cứ cho tất cảchúng một cái túi là xong.

- Ông có thể dành một ngoại lệ cho những người cộng sản mà lâu nayvẫn ñược hàng triệu người trên thế giới tán dương?


132 of 150 12/24/2009 3:14 PM

- Cộng sản ñã giết nửa cuộc ñời của tôi, ñã buộc cả gia ñình chúng tôiphải chịu kéo dài những ñầy ñoạ vì cái ñói bằng cách cắt ñứt mọi cáchkiếm sống của tôi trong nghề dạy học và làm luật sư. Nhưng những kẻñáng thương kia ñang bị một thứ bệnh ấu trĩ, chỉ biết nói như con vẹt:họ ñoạ ñầy trí thức ñể theo gương bọn Stalinist và Maoist. Tôi tha thứcho họ về những chuyện ñó: chẳng qua họ cũng chẳng biết họ ñang làmgì. Nhưng tôi không bỏ qua chuyện họ ñã cấm ñoán tôi có cái hạnh phúctrong nhiều chục năm có dịp ñào tạo nhiều thế hệ thanh niên như tôi ñãlàm vào thời trước khi họ lên nắm chính quyền, nghĩa là cả một lớp trẻrất khá về ngôn ngữ và văn chương Pháp, một lớp người ñược trang bịmột nền ñạo lý lớn của Pháp và một nền văn hoá có chất lượng chophép họ cùng nhau tham gia lèo lái con thuyền chung vượt qua nhữngvùng ñá ngầm của cuộc sống. Tôi ñã không có dịp truyền ñến cho họngọn lửa nhiệt tình soi sáng tinh thần và những bước ñi của tôi trongcộng ñồng con người.

- Cái khôn ngoan và cái vốn văn hoá ñó ñã gợi ông có thái ñộ nào ñốidiện với chính trị và ñặc biệt là ñối với những người cộng sản?

- Tôi mở tuyển tập Montaigne. ðó là cuốn sách gối ñầu giường, là nguồntiếp sức cho tôi. Có rất nhiều bài học rất tốt mà những người cộng sản,nếu họ có chút văn hoá, có thể học hỏi từ những tác phẩm ñó. ðọc quatập Những tấm gương sáng của cổ nhân trong tuyển tập Montaigne họsẽ nhận thấy là không nên giữ trong ñầu những gì chỉ vì do cấp trên bảoban và những gì không có gì chứng minh, là bất cứ ai theo chân ngườikhác thì không theo cái gì cả. Nói rõ hơn là không bao giờ quỳ luỵ bất cứai, kể cả Mác hay Lê Nin, kể cả Stalin hay Mao. Họ không nên tự giam,xây tường nhốt mình vào một thế giới kín bưng mà phải mở rộng giaothiệp với người, cọ sát và mài dũa trí óc của mình với trí óc của ngườikhác, xâm nhập vào thế giới rộng lớn này, phải nhìn ở ñâu ñể nhận ranhững con ñường vòng tốt nhất và những ñiều cóp nhặt có thể học hỏitừ người khác; mỗi người phải biết nhào trộn biến chúng thành thứ củariêng xem ñó như là lý luận của mình. Cái thu hoạch theo cách học ñólàm kiến thức mình ngày càng lớn và rộng thêm. Ở ñây, nói tóm lại, ñólà những gì người cộng sản cần phải học ñể tự xây dựng bản thân trướckhi lãnh ñạo người khác.

Và ngày nay, ñối diện với những người cộng sản, người ta phải sống vớithái ñộ nào ñể giữ ñược con người thực và chân chính của mình? Hãynghe lời của các bậc thầy. Tôi, tôi tự thu mình vào cuộc sống nội tâm,bày biện nó và vui với nó. Cái khẩu hiệu “tự làm chủ lấy bản thân” là mộtñiều chỉ có thể thực hiện ở chỗ khuất mắt sau nhà. Phải tách cái góc nhàñó ra khỏi cộng ñồng vợ chồng, kể cả con cái, kể cả người dưng. Từ ñàiquan sát ñó, nơi mà mình tự quan sát lấy mình, chúng ta có thể làmkhán giả nhìn cuộc ñời người khác ñể từ ñó tự ñánh giá và ñiều chỉnhbản thân của mình. Cái chắc chắn nhất là hãy ñặt niềm tin vào chínhmình và dựa trên những gì tất yếu cho mình. Nếu như chúng ta sốngtrong những thời kỳ khó khăn, và chứng kiến cảnh ñáng lưu ý về cái chết


133 of 150 12/24/2009 3:14 PM

chính tri của chính chúng ta, thì hãy biết rằng trong hoàn cảnh ñầy xáotrộn mà chúng ta sống ba mươi năm qua, mọi người ñều có thể chỉ nộimột giờ là số phận có thể sụp ñổ hoàn toàn. Từ ñó, thái ñộ có tư cáchnhất, ngay cả lúc chúng ta buộc phải nhận một chức vụ trong chínhquyền, là phải chẳng những không ñược phủ nhận những phẩm chấtñáng khen của phe ñối thủ mà cả những phẩm chất ñáng chê của nhữngkẻ mà mình theo. Nói một cách ngắn gọn là chúng ta phải ñề cao cảnhgiác, phải có một cái nhìn rõ ràng, và tránh thái ñộ phe nhóm hay cóthành kiến gây ảnh hưởng trên thế ñứng của mình trong xã hội và ñặcbiệt là trong cộng ñồng chính trị. Cái khôn ngoan sắc xảo nhất là nghetheo tác giả: “tôi không biết dấn thân một cách thật sâu và thật toàndiện như thế: khi tôi muốn cống hiến cho một ñảng thì không phải vì mộtnghĩa vụ mang tính bạo lực mà tôi ñể cho lý trí tôi trở nên ñồi bại”. Chínhvì không muốn lý trí của mình trở nên ñồi bại mà không ít một số trí thứcñã từ chối lời mời gia nhập ðảng.

- Hay! Tôi hoàn toàn hiểu ông. Nhưng trong hoàn cảnh hiện nay, suynghĩ của ông là thế nào? Làm sao có thể thoát khỏi con ñường bế tắcmà ta bị giữ trong ñó, và bị giữ trái với ý muốn của mình?

- Phái cực hữu thì muốn truy sát phe cộng sản cho ñến tận sào huyệt bímật nhất. Cánh cực tả thì muốn chiến ñấu bảo vệ chủ nghĩa cộng sảnbất chấp mọi trở ngại, ngay cả việc phải thực hiện một vài thay ñổi haynhượng bộ. Tôi nghĩ rằng giải pháp cần phải có nhiều sắc thái hơn. Cáikhuôn vàng thước ngọc nào buộc ta phai luôn nhớ và ñang chi phối cáitrận chiến ñiên cuồng giữa các ñối thủ ñang hiện hiện? Nếu con người làñiểm phát xuất và cũng là ñiểm ñến cuối cùng của giáo dục và văn hoáthì nhân dân cũng phải là ñiểm xuất phát và ñiểm ñến cuối cùng của mọilực lượng chính trị. Chúng ta hãy thực tế. Chúng ta coi thường bất cứ thứý thức hệ nào chỉ toàn ñưa ra những loạn ngôn ñể làm duyên cớ. Nhândân ñòi hỏi gì? Ít và thật ra là nhiều. Ít là vì họ chỉ mong chờ một cuộcsống vật chất vừa phải: một chỗ ở tươm tất, những bữa ăn thich hợp,quần áo sạch sẽ. Trong ñời sống tri thức và nghệ thuật, họ chỉ yêu cầuñược học hành ñào tạo và có văn hoá, ñược giải trí lành mạnh. Trongñời sống chính trị họ mong muốn ñược tham gia ý kiến về những vần ñềquan trọng liên hệ ñến hiện tại và tương lai của họ, và ñược tự do phátbiểu những ý kiến và suy nghĩ chân thành của họ. Trong ñời sống xã hội,họ chỉ mong ñược giáo dục và có cuộc sống ñạo ñức, có những phongtục tập quán trong sáng ñẹp ñẽ, những cư xử chuẩn mực của từng cánhân và nhất là của những kẻ ñang nắm quyền. Họ coi tất cả nhữngxung ñột về ý thức hệ hay về những thứ tương tự chỉ là vấn ñề vănphạm trong ngôn ngữ mà thôi, như Montaigne ñã viết. Họ cũng chẳngcần biết những chính sách ñưa ra là tư bản hay cộng sản. Cái chính yếulà làm sao mang lại ấm no cho dân tộc: tất cả những thứ khác ñều lànhững chuyện ba hoa chích choè và vô nghĩa.

Hiện nay, ñảng cộng sản ñang nắm quyền trên ñất nước. Họ ñã quanhững lúc vinh quang và những lúc khổ nhục. Không thể chối cải là nhândân không có một thứ quyền gì trên những bí mật và sinh hoạt của


134 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ðảng: ñó là một thế giới riêng rẽ, nằm bên trên thế gian này. Cái ñộcquyền chính trị mà họ ñã bảo vệ bằng mọi giá ñã rèn dũa thành một sựkết hợp chặt chẽ và ñã củng cố khối người của ho nhưng nó cũng ñãñưa ñến việc phạm những tội ác kinh hoàng không thể nào chuộc lỗiñược, những tội ác mà chính họ cũng ñã công nhận là sự tàn phá là vôcùng nghiêm trọng. Bây giờ, họ muốn tự khảm xa cừ lên mình, họ ñã tổchức hoàn hảo một guồng máy bạo lực. Muốn bứng họ ñi là có ñổ máu.Họ tuyên bố là họ rất mong muốn ñổi mới bằng những thay ñổi cơ bảnvà cốt yếu. Hãy cho họ một thời gian ân huệ, một án treo. Nếu, nhờ vàonhững cố gắng nhiệt thành, những hy sinh với giá cao, tự mình ñổi mới,thực tâm và chân thành áp dụng cái nguyên tắc mà họ từ lâu nay tuyêncáo: ñó là “vì dân và do dân”, thì tại sao chúng ta không dành cho họmột cơ hội chót? Nếu chúng ta loại cấm họ như là một ñảng chính trị, thìchúng ta sẽ lại chơi trò chính trị, ñang chứng tỏ lại với họ cái cuồng tínmà chúng ta ñã từng lên án họ. Cái ñặc ân này sẽ làm họ suy nghĩ lại,họ sẽ cố gắng trở nên xứng ñáng hơn với lòng tin của nhân dân bằngcách thoả mãn quyền lợi của nhân dân và biết tôn trọng ước nguyện củanhân dân.

Chúng tôi ñã không ngã giá trên các món ñồ. Thật quá sự mong ñợi củatôi, người khách ñã trả cho tôi gấp ñôi cái giá mà tôi ñề nghị.

5Bi kịch bị mất phép thông công, bị cô lập và cô ñơn

Từ xưa con người ñã sống quay quần trong một cộng ñồng. Một khi cácnhu cầu ñòi hỏi ñã vượt quá sức lực và khả năng của cá nhân và giañình thì chúng chỉ ñược thoả mãn thông qua sự giúp ñỡ hỗ tương và hợptác trong cộng ñồng, nhất là trong lãnh vực quốc phòng, canh nông câylương thực, chỗ ở, quần áo, giáo dục… Cái sinh hoạt muôn mặt chunggóp cho việc duy trì cuộc sống vật chất của mỗi cá nhân, chú trọng ñếnsự phát triển về thể chất con người, từ ñó bảo vệ sự toàn vẹn của conngười và sự tiếp diễn của cuộc sống.

Nhưng ra ngoài những giới hạn của thể chất và cuộc sống vật chất là cáikhông gian vô giới hạn và vô cùng của cảm xúc và con tim. Xã hội khôngmuốn và không thể can thiệp vào hai lãnh vực này. Cái bên trong ñóchính là phòng xét nghiệm, là nơi cấu thành những quyết ñịnh của nộitâm, dẫn tới những hành ñộng thể hiện nhân cách và biểu hiện ước vọngcủa con người. Có một sự hỗ tương qua lại giữa hai thế giới, thế giới bênngoài tạo ra những ñiều kiện buộc con người phải phản ứng, thế giới bêntrong phản ứng lại làm cho ngoại cảnh lại trở lại tác ñộng trên con người.Cái cơ chế với hai chuyển ñộng qua lại này giúp bảo ñảm một sự quânbình cho cá nhân, những trao ñổi giữa hai thế giới, bên ngoài và nội tâm,giúp ñịnh vị và duy trì con người giữa một hệ thống phức tạp gồm nhữngtác ñộng, phản tác ñộng giúp cho con người cảm nhận sự sống.


135 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Bởi vì, cộng sản ñã ngăn cản những tiếp xúc và trao ñổi giữa hai thếgiới, ngoại cảnh và nội tâm, cắt ñứt cái quan hệ giữa chúng và bộ máyngưng không chạy hết công sức mà chỉ chạy cầm chừng, làm chậm ñimột cách ñáng kể chuyển ñộng của các bánh quay và mắc xích. Trongnhững trường hợp quá nặng, cá nhân bị cắt ñứt khỏi thế giới bên ngoài,họ sẽ mất ñi những cảm xúc rồi dần mất luôn cả những khả năng của lýtrí và tâm lý sẽ rơi vào sự tê liệt càng ngày càng lớn. Cá nhân có thể trởthành khùng ñiên và tổ tiên sẽ không mất công chờ ñợi lâu ñể ñón họ ởbên kia thế giới. ðó là thứ hình phạt nặng nề nhất dành cho con người.Bên kia chuyện ñó chỉ là án tử hình.

Trong trường hợp cá nhân tôi, không hề có một bản án ñược tuyên,không nhà lao, không phòng nhốt tù. Nhưng trong nhà nước cộng sản,có bao nhiêu thứ hình phạt không tên ñược tiến hành, không chính thức,nhưng về lâu ñó chỉ là những án tử hình không hơn không kém. ðó làhình phạt cắt phép thông công mà những kẻ cuồng tín chính trị ñã cópnhặt từ kho tàng tội phạm thời Trung Cổ, cắt phép thông công là vũ khíquyết liệt của bọn cuồng tín tôn giáo. Người ta ñã cấm tất cả nhữngngười trong họ ñạo không ñược chứa chấp, nuôi ăn hay cho mặc nhữngkẻ bị mất phép thông công là những kẻ ñã mất nhà cửa, kế sinh nhai,quần áo, không còn cách nào có ñược một cuộc sống bình thường nhưtrước. Chuyện cắt phép thông công của tôi chỉ dừng ở chỗ cấm cửakhông cho tôi vào dạy ở ðại Học và bước vào các Toà ñể hành nghềLuật Sư. Cả mười Uỷ Ban Chấp Hành Trung Ương của mười tổ chức quầnchúng không chính thức ñã tiến hành loại tôi ra nhưng họ chỉ dừng ở chỗlà không mời tôi ñến dự những buổi họp của họ. Thái ñộ của cộng sản làcó ý nghĩa: họ là những tín ñồ của những biện pháp nửa chừng, rìnhñâm sau lưng, bỏ thuốc ñộc vào tách trà hay gian trá tạo ra những vụtai nạn chết người. Tội ác ñã phạm nhưng không ñể dấu vết. Dưới mắtcủa Luật Pháp, họ có thể kêu gào là chuyện xảy ra là không có chứngcớ, và hơn như thế, trong xã hội, họ ñã tránh ñược những tai tiếng,tránh làm dấy lên những dư luận chính trị, mà vẫn giữ ñược danh tiếngcho người bị trừng phạt trong ñời sống xã hội và chính trị. Chủ nghĩaMachiavelli vẫn ñược tiến hành dưới một lớp nguỵ trang ñầy nghệ thuật.

Liên quan ñến chuyện của tôi, tôi không bị ném vào tù hay bị còng tay.Tôi không bị bắt ñưa ra bất cứ toà án hình sự hay chính trị nào. Tôikhông bị bắt ñày ñi xa nhà hay xa gia ñình. Nhưng cả xã hội và mọingười ñều biết: ñể tránh phải chịu những phiền phức, những ai muốntiếp xúc với tôi, dù bất cứ chuyện gì, ñều không dám. Nhà tôi như ñangchứa một người ñang bị bệnh dịch, không nên ñến gần. Ra ñường, mọingười thấy tôi từ xa ñã quay ra ngõ khác ñể tránh ñụng mặt, nếu ngườinào ñó, vì vô tình vô ý hay vì can ñảm ñến gõ cửa gặp tôi, ngay sau khivừa rời khỏi nhà là ñã có công an mời về cơ quan ñể tra tấn họ vớinhững câu hỏi về họ là ai, về gia ñình và tầng lớp xã hội và ñặc biệt làcó quan hệ gì ñến tên tội phạm là tôi ñây. Chắc chắn rằng tên tuổi củangười ñó sẽ ñược ghi vào sổ ñen và từ ñó sẽ thường xuyên bị theo dõi.Không cần phải có cặp mắt tinh anh ñể nhận biết rằng ở tất cả những


136 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ngã tư ñường dẫn ñến nhà tôi lúc nào cũng có một hay hai tên cớm dùñã thay ñổi căn cước hình dạng nhưng không ñổi nhiệm vụ cảnh giới vàcanh gác, ñể chận bắt những người chỉ vì vô tâm hay gặp lúc số phần bịxấu mà ñến bấm chuông nhà tôi. Thật là một màn hài kịch, vừa tức cườivừa bi ñát, mỗi khi tôi ra khỏi nhà ñể ñi lang thang ñây ñó, tôi luôn luônbị bám ñuôi theo dõi chặt chẽ. Nhiều người bạn thấy tôi từ xa ñã ngaytức khắc quay lưng và biến mất như chiếc bóng trong ñêm. Nếu gặp ñôilúc, ñể giữ gìn sức khoẻ, tôi ra ngoài tản bộ quanh những con ñường kếcận, tôi không bao giờ bỏ qua cơ hội, mỗi khi ñi ngang qua những ngườicông an ñang theo dõi tôi, cẩn thận giở nón chào họ một cú ra trò làmcho họ không ñược vui lắm. Cả họ và tôi ñều biết rõ họ ñang diễn trò gì.Như thế họ phải hiểu là tôi quá biết rõ những lệnh lạc mà họ nhận từ chủnhân và cái tinh quái của tôi là không bao giờ ñể cho cái cảnh giác củahọ có thể thình lình bắt tôi ñược. Dĩ nhiên, tất cả thư từ của tôi ñều bịmở và một số không bao giờ ñến tay tôi. Tất cả thông tin ñều ñược ghivào hồ sơ, về tên tuổi những người gửi thư cho tôi và dĩ nhiên họ sẽ tiếnhành ñiều tra về những người này. Tất cả những con chó to ñùng ñượcgửi ñến ñể cắn tôi ñều không thể táp với những cái răng nanh vì chúngkhông thể tìm ra khoảng trống nào có thịt của tôi cả. Sau nhiều năm dàitheo dõi, chủ nhân của chúng khám phá rằng chẳng ñược tích sự gì nênñã buộc phải chấm dứt sự theo dõi ñó.

Vào thời gian ñầu của cuộc sống ñầy bất hạnh của tôi, và trong suốtnhững chuỗi ngày ñen tối ñó, tôi thật bất ngờ khi thấy những nhân vậtchính trị có tầm cỡ ñến nhà tôi, như ñồng chí Hà Huy Giáp. Tôi khôngbiết ông ta tự ý ñến hay có ai ñó ñã giao cho ông việc làm ñến thăm tôinhư thế. Ông ta tỏ vẻ lo lắng cho sức khoẻ của tôi và ñặt những câu hỏivô thưởng vô phạt về sinh hoạt của tôi. Trước ñây tôi ñược nghe nhữnglời ñồn tốt về ông nhưng chưa có dịp gặp ông ta. Cuộc trao ñổi không ñisâu ñến mức riêng tư nhưng tôi có cảm tưởng là có những ñộng lực thânthiện ñã ñưa ông ñến nhà. Một người trong Trung Ương, một nhân vậtkhá quan trọng của ðảng, ñã cất công ñến thăm một kẻ bị loại, bị mấtphép thông công. Bất kể cái gì, bất kể từ ñộng lực tình cảm nào, cuộcviếng thăm của ông ta như thể một tia nắng chiếu vào ñêm tối cô ñộccủa tôi.

Mặc dù với cuộc viếng thăm rạng rỡ và ñầy ánh sáng của Hà Huy Giápnhư là một tia chớp làm sáng lên ñêm tối của ñời tôi, tôi vẫn cảm thấyñau khổ cô ñơn sống cô lập vì người ta ñã kết án tôi. Tôi không bị cô lậpvới gia ñình nhưng vợ con cố giấu nhịn những dòng nước mắt ñể khônglàm tôi khổ thêm, và tôi biết những giọt nước mắt của họ lại sẽ tuôn tràonhững khi tôi vắng nhà. Về phần tôi, tôi rán tránh nhìn trong mắt họ ñểkhông nhìn thấy những nếp nhăn trên gò má vì những ñêm mất ngủ vàphải chịu quá nhiều ñau khổ. Một khi quyền lực ñã ném sức nặng vàotay giới cầm quyền, họ hống hách tuyên bố, dưới cái nhìn của họ, là ñãcó kẻ ñã phạm một tội ác không dung thứ ñược, thì cái sợ hãi ñã lan rañến nỗi không ai dám mở cửa hay mở lòng ñón tiếp kẻ “phạm tội” ñó.Kẻ “phạm tội” chỉ còn cách tự buộc mình sống trong cô lập mà cũng chỉcó nó là phải chịu ñau khổ bởi những dày vò ñau ñớn của sự cô ñơn.


137 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Không có nhà nào dám che chở cho nó ngủ, không một bộ quần áo nàocó thể che chở cho nó chống chọi ñêm ñông lạnh giá, không món ăn nàolàm ấm bụng, giúp cho nó chút sức ñể ñứng dậy trên ñôi chân mà bướcñi, không còn một ñôi tai thân thích nào ñể nghe lời than vãn của họ,không một tiếng nói ñầy lòng thương nào ñể ban bố cho tiếng kêu than.

Người ñời nhìn tôi, tôi nhìn họ, không còn ai nhận ra ai. Vâng, một kẻ bịtrục xuất, bị cắt phép thông công thì phải sống cô ñơn ở mọi nơi, ngaycả khi ñang sống trong ñất nước của mình.

Nhưng cuộc sống bị cô lập giữa những người xa lạ, dù họ là những ngườicùng nòi giống với bạn, ñau ñớn bao nhiêu cũng không sánh bằng cáikhổ khi phải thấy cái thống khổ của chính gia ñình mình, của nhữngngười thân thương nhất, của người bạn ñời và của máu mủ của mình!Cái cô ñơn này cũng là cái quí giá hiếm hoi làm lộ ra cái tình yêu sâuñậm tạo nên sợi giây liên lạc thiêng liêng giữa tôi và vợ con. Họ ñau khổkhi nhìn thấy tôi khổ. Họ nghĩ suy cho ñó là bổn phận và tình yêu nên cốgiúp tôi bớt ñau khổ bằng cách giấu ñi khổ ñau của chính họ. Tự nó, ñólà cái ñộng lực rất ñáng khen, quý phái, ñáng ñược thán phục và vinhdanh, nhưng rủi thay, người chồng và cha, mà họ mong muốn làm chobớt khổ, dù chỉ trong muôn một, lại làm cho hắn khổ ñau gấp hai khithấy không thể chia cho nhau những tiếng thở dài và niềm ñau cayñắng. Trong cuộc chơi ñầy bi thảm và ñau ñớn, mỗi người trong bachúng tôi là lo cho người kia, cho hai người kia, tin rằng mình mới là kẻcó khả năng chịu những ñợt tấn công của nghịch cảnh và giữ ñược sựthanh thản và cân bằng bên trong ñể có ñược sự an bình của tâm hồn.Nhưng cái mà ñang giết chúng tôi là ai cũng biết mình ñang lừa dối vớichính mình, và muốn lừa dối người kia hay cả hai người kia. Không ai bịlừa cả, nhưng cả ba người ñều tự cho rằng mình là người ñược nhiều anủi, ñể rồi tuôn trào nước mắt nhiều hơn khi nỗi cô ñơn ñến trong ñêmkhuya.

Vì thế tôi rất ñau khổ khi biết rằng vợ con ñã phải chịu khổ vì mình, sứckhoẻ họ ñang kém ñi vì những ñêm không ngủ kéo dài, và cứ lặp ñi lặplại mỗi ngày. Ý nghĩ ñó tra tấn tôi ngày ñêm, xé nát tim tôi, làm tôi luônthao thức trên giường, buộc tôi phải ngồi dậy, bước quanh trong phòngcho tới khi ñi nằm lại. Trong nhà, cả ba con người ñều không nhắm mắtngủ ñược, và nhờ cái ñói, họ ñành cứ phải lê những buớc yếu ớt quanhphòng và nếu có một cơn ngủ ñến làm họ nằm xuống, chẳng qua là nhờsự kiệt sức ñã làm tan biến chút năng lượng hay sức lực còn lại. Thật làmột phép lạ khi chúng tôi ñã vượt qua biết bao lần như thế, trong khi chỉcần một lần là có thể ñã dễ dàng lấy ñi mạng sống của chúng tôi.

Nếu cứ mỗi cuộc khủng hoảng làm chúng tôi ñau nhức chết người, thìnhững lúc tĩnh lặng sau ñó, khi dài khi ngắn, lại làm cơn ñau dồn dậphơn nữa. Cái ñau ñớn ñã xé tôi ra từng mảnh, ñè nghiến, xé toạc tôi,xuyên thủng tim tôi những lỗ sâu bén, cắn xé hồn tôi ra từng mảnh vớihàm răng sắc nhọn. ðó là một thứ sức mạnh hiện hữu, có nét riêng và,nếu tôi có thể nói là xác thực, mà tôi không thể ño lường ñược cái cường


138 of 150 12/24/2009 3:14 PM

ñộ, cái năng ñộng, sức mạnh, sự tiến hoá và chu kỳ, thời gian ngưngñọng và tái diễn. Ngược lại, những cảm giác thống khổ mới ñang tra tấntôi lại thuộc về một chủng loại hoàn toàn mới mà tôi chưa bao giờ ñượcbiết. Ngược với cái ñau ñớn mà tôi gọi là hiện hữu xác thực ñang ñậpnát tinh thần và ñang xé nát tim tôi, thì những cái ñau mà tôi cảm nhậnlà những tác ñộng tiêu cực làm tan rã ý chí, làm mềm ñi hệ thần kinh,làm chậm dòng sinh khí, làm nhu nhược hoàn toàn thể chất và tâm lýcủa tôi, biến tôi thành một thứ giẻ rách chỉ xứng ñáng ñể ném vào sọtrác. Cái khổ ñau này, nó như cơn thuỷ triều ñang dâng, tràn ngập vànhấn chìm tôi trong một tình trạng suy nhược và tê liệt, chỉ ñể lại trongtôi một mảnh ý thức rời rạc ñủ ñể tôi nhận ra cái sức nặng của mộtkhoảng trống rỗng không. Trước ñây cuộc sống của tôi thật sống ñộng,cho những bài giảng ở ðại Học, tranh cãi trước Toà Án, viết những bàitham luận, khảo cứu văn chương. Tôi thường có một cảm giác sungmãn, nóng bỏng muốn hành ñộng và biểu lộ ra ngoài. Ngày nay tôi trởnên gật gù trong trạng thái lừ ñừ yếu ñuối, tưởng như ñang trôi dạt trênmột biển cả không bờ không bến và bị tan biến trong cái vùng nướcmênh mông không ñộng ñậy. Ngày xưa, thời gian ñối với tôi là một khotàng quí giá nhất, nó trôi qua quá nhanh ngược lại ý mình, ñã làm tôituyệt vọng; ngày nay nó chỉ là một chiếc khung hình hoàn toàn không cógì trong ñó, hiện ra một khoảng trống không màu sắc, chỉ ñể làm hư tầmnhìn và tiêu diệt cả ý chí. Tôi căng óc lấp ñầy cái hư ảo này với nhữngcảm xúc nghe, nhìn. Tôi phải tìm nhìn chăm chăm vào từng chiếc lá trêncây bên ñường, chú mục vào từng kẻ ñang bước trên phố, từng cái xechạy, tôi như một người mù vừa mới tìm ñược lại ánh sáng, vừa xem xétchăm bẳm từng thực tiễn của cuộc sống, vừa ngạc nhiên trước nhữngñiều mới lạ. Nhưng mọi cố gắng ñều trở nên vô ích, và sự kiêu hãnh củahọ ñã ném tôi vào một niềm thất vọng không thể chịu ñựng ñược. Cảthời gian ñó, dù tôi ñã cố gắng quên mình trong những chuyện tầmphào, nó vẫn tiếp tục làm cho tôi hoang mang lẫn lộn, nó vẫn quấy phátôi bằng cái rỗng tuếch của nó.

Tôi nảy ra ý nghĩ một mình lang thang khắp phố, tập trung với tất cả chútâm nhìn ngắm những sinh vật, tất cả các căn nhà, tất cả những hoạtcảnh ñang chuyển ñộng, những thứ kết hợp thành bao nhiêu là chuỗiphim tài liệu về ñời sống ở thủ ñô. Không có một du khách nào ñã ñẩytrí tò mò của mình ñi xa như tôi như thế. Nhưng tất cả những bận bịu,mà tôi hiểu rõ hơn ai hết ñó là chuyện vô ích, cũng không cho phép tôilấp ñầy hết khung thời gian của tôi. Tất cả những việc làm vô hồn ñókhông thể nào thoả mãn một tâm hồn ñang khát bỏng những ước vọngchưa thoả, với những nhiệt tình nhất ñịnh. Tôi tự so sánh mình với ngườilữ hành ñang băng qua sa mạc, nặng chĩu trên vai một gói vàng vàkhông cầu xin gì hơn là ñược trao tất cả số vàng kia ñể ñổi lấy một cốcnước.

Tôi lang thang trôi dạt ñến khu Ba ðình, nơi mà xưa kia tôi hay ñến chơitennis trong những lúc rỗi rảnh. Vẫn chưa ñến giờ tan sở, trên sân vẫnvắng bóng người chơi. ðang ngồi cạnh sân, bỗng nhiên tôi hết sức ngạcnhiên thấy như một cục gì ñang lăn tròn dưới chân tôi mà lúc ñầu tôi cứ


139 of 150 12/24/2009 3:14 PM

tưởng là một cục len. ðó là một con mèo bé tí chắc mới ñẻ vài ngàytrườc ñây, chắc là mẹ nó, theo thói quen, ñã quyết tâm bỏ ñi ñể nó tựmột mình khám phá thế giới. Tôi bế nó lên trong lòng bàn tay, dịu dàngvuốt ve nó và tôi cảm thấy nó thật tội nghiệp. Nó và tôi là hai kẻ lạc loàiñang trôi dạt bơ vơ trong cuộc ñời, cả hai cùng chung cái ñói, nạn nhâncùng bị cô lập và sầu não chung một số phận. Sau khi ñi một vòng trongkhu nhà hỏi xem ai là chủ nó, câu trả lời luôn là không biết, tôi cám ơnsự may mắn hay ðấng Cứu Thế nào ñó ñã trao cho tôi một người bạnñồng hành bất hạnh và khốn khó ñể tôi có thể thì thầm chuyện vãn hầulấp ñầy cái khoảng thời gian trống vắng, ñể cho tôi có một kết nối tìnhcảm mà tôi không dám ñòi hỏi nơi vợ con vì sợ rằng sẽ ñào sâu thêm nỗikhổ ñau của họ. Giữa tôi và vợ con, sự im lặng là cái hùng biện hơn lànhững lời nói và nó không làm tuôn thêm những dòng nước mắt. Câuchuyện giống như tôi và con mèo con kia: chỉ cần nhìn nhau trong ánhmắt là quá ñủ cho những trao ñổi tình cảm.

Trở về nhà, tôi chia cho nó chén cơm trắng của tôi. Tôi rất vui khi thấynó bằng lòng một chút cơm như thế và nó lên cân khá nhanh. Mỗi khi tôingồi thiền hay ngồi mơ mộng bên cạnh cửa sổ, nó leo lên ngồi trên ñùitôi, về ñêm nó ñến nằm kề bên cạnh. Nhờ ñó, tôi bắt ñầu bước nhữngbước ñầu tiên, bước ra khỏi con ñường hầm vô tận của cô ñơn, tự chomình một lý lẽ ñể sống bằng cách lấp ñầy những khoảng trống trong sựhiện hữu của tôi. Tôi không thể ñi dạo một mình ngoài ñường vì lúc nàocũng có bọn chó săn bám gót phía sau. Tôi không thể ghi danh vào câulạc bộ tennis Ba ðình vì giá vợt, banh và giày vải ñể chơi là quá cao vớimột giá thật ñiên khùng và tôi không thể nào vươn tới. Nhưng ñiều làmtôi ñau lòng nhất là thấy biến mất những bạn cùng chơi ngày xưa naykiếm cách tránh và chạy mặt tôi. Sự bỏ chạy của họ như là những cúdao ñâm vào tim tôi, tôi không thể nào ñóng vai một kẻ vô gia cư haycùi hủi. Tôi hiểu thái ñộ những người bạn chơi tennis kia, tất cả ñều lànhững chức sắc cao cấp trong chính quyền, dĩ nhiên là những người củaðảng, là những người luôn luôn lo lắng hơn ai hết về tương lai quan chứcvà chính trị của mình. Vì thế họ sẽ bị kinh hoàng khi phải bắt tay một kẻñang bị bệnh dịch và phải chơi một trận tennis với kẻ này. Họ cũng chỉ làcon người, với những tâm hồn yếu kém, tôi không thể nào mong họ bớtmất tư cách hơn, bớt hèn hạ, bớt mất phẩm giá hơn.

Con mèo lớn nhanh và nó ñược tôi dành cho nhiều săn sóc. Nó giúp tôihoà giải lại với cuộc ñời, nó làm nẩy nở trong tôi cái thú vui ñược có lạinhững sinh hoạt trí thức, những sinh hoạt ngày xưa ñã ñem lại cho tôinhững niềm vui thanh khiết. Tôi phải làm cách nào ñể khởi ñộng lại cáimáy trí thức của tôi ñây? Tôi lượt xét lại tất cả từ năm 1932, năm mà tôitrình luận án Tiến Sĩ Quốc Gia về Văn Chương và Tiến Sĩ Luật. Trong lúcchọn ñề tài khảo cứu, tôi dành phần như nhau giữa phương Tây vàphương ðông, giữa nước Pháp và Việt Nam. Luận án chính của tôi vềvăn chương viết về Musset, luận án về Luật viết về cá nhân trong xã hộixưa dưới các triều ñình An Nam (Bộ Luật nhà Lê). Riêng về cái luận ánbổ túc về Văn Chương, nó nhằm giới thiệu ñến công chúng Pháp một tácgiả người Pháp ñã viết về ñề tài “Việt Nam vào cuối thế kỷ 19” tên Jean


140 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Boissière. Niềm ưu tư về sự cân bằng và giao hoà giữa hai thế giới ñãgây cảm hứng cho tôi trong bốn cuốn sách viết vào khoảng năm 1940.Cuốn thứ nhất, Nụ cười và nước mắt của tuổi trẻ, trình bày cái tâm lý vànhững sinh hoạt trí thức và xã hội của một cô gái trẻ người Việt, ñượcñào tạo ở Pháp, có trách nhiệm phải xây dựng phương ðông của ngàymai. Chính cái “xây dựng phương ðông của ngày mai” lại là cái cảmhứng ñể tôi viết hai cuốn sách, một cuốn dành riêng viết về những giá trịcủa Pháp: Những viên ngọc của nước Pháp và cái khác với những giá trịvùng ðịa Trung Hải (Tây Ban Nha, Ý, Hy Lạp), một cuốn là Bước ñầu củaðịa Trung Hải. Tác phẩm thứ tư là một vở kịch mang lên sân khấu cáixung ñột, trên khía cạnh tình cảm, giữa một kẻ du hành hiện thân chophương Tây với những nhu cầu hay di ñộng và thay ñổi, và một cô gáitiêu biểu cho tình cảm qua sự trung thành và bền vững: “Cuộc hành trìnhvà tình cảm”.

Từ năm 1940 ñến 1945, nhiều xáo trộn cực kỳ nghiêm trọng ñã xảy ratrên thế giới và ở Việt Nam: từ nay, nước Pháp không còn tập trung vàonhững hoạt ñộng trên lãnh thổ Việt Nam nơi mà Cách Mạng cộng sản ñãthắng thế từ năm 1945 và ñang ñiều hành nhân dân. Từ 1945 ñến1956,tôi và gia ñình bỏ vào bưng cùng tham gia Kháng Chiến chống thực dân.Khi trở về Hà Nội, tôi trở lại ñi dạy Văn Chương ở ðại Học và mở lại vănphòng Luật Sư ở Hà Nội. Tôi ñược bổ nhiệm, nhờ ðảng ban ân huệ vàcũng chẳng phải do tôi xin, ngồi trên ghế của Uỷ Ban Trung Ương củamười tổ chức quần chúng. Từ năm 1958, vì ñứng ra bảo vệ cho dân chủ,tôi ñã bị tước bỏ mọi nhiệm vụ; tôi ñã nhắc lại những diễn biến này trongphần ñầu của cuốn sách này.

ðó là những sinh hoạt trí thức của tôi từ 1932 cho ñến ngày hôm nay.Giờ ñây tôi sẽ phải bám víu vào thế giới nào ñây? ðó là một ñiều cực kỳquan trọng. Cái vấn ñề chính yếu mà tôi ñã dựa vào ñể làm căn cơ chocả cuộc ñời trí thức của tôi là ñiểm gặp nhau giữa ðông và Tây, ngượcvới luận ñề của Rudyard Kipling là chối bỏ cái khả năng ñó. Tôi tự chomình cái công việc là lo giúp sự hiệp thông qua lại của hai thế giới, trêncơ sở ñó hai bên có thể thực hiện cuộc gặp gỡ. Mỗi thế giới ñều có mộtthang giá trị riêng, ñôi khi kình chống lẫn nhau. Sự gặp gỡ, trên cơ sởcủa sự thông cảm lẫn nhau, sẽ kéo theo việc bên này giúp ñỡ bên kia ñểbổ sung lẫn nhau và cùng ñào luyện ñể mang những lợi ích chung chonhân loại. Chính theo hướng ñó mà tôi ñã ñặt hết suy tư ñể hoàn tất tácphẩm của cuộc ñời tôi.

Nhưng phương ðông, ñặc biệt là Việt Nam lại va phải một số khó khăntrong việc ñi tìm những giải pháp cho những vấn ñề cấp bách và quantrọng. Thí dụ như vấn ñề ñào tạo con người mới. Ở Việt Nam nhiều lầncải cách về giáo dục vẫn chưa mang ñược gì thoả ñáng. Có lẽ nên cầnthiết hoàn toàn xoá bỏ và làm lại tất cả những quan niệm chính trị,nhưng ñảng cộng sản Việt Nam sẽ nhìn với con mắt rất xấu những ainêu lên cách ñó như một giải pháp cho việc cải tổ giáo dục. Có lẽ phảilàm cho các vị lãnh ñạo nghiền ngẫm về những tư duy về sư phạm củaPháp, chỉ trong hai thế kỳ, từ Érasme ñến Rousseau, ñã thành công ñào


141 of 150 12/24/2009 3:14 PM

tạo con người, nói ñúng hơn, con người trí thức hiện ñại, thiếu họ cuộccách mạng Khoa Học Kỹ thuật không thể nào thành công. Công việcnghiên cứu của tôi là nhắm vào ñiểm này.

Một vấn nạn có tầm cỡ khác là giới trí thức Việt Nam phải giải quyết thếnào về cái quan hệ giữa chính trị và văn học. Rất nhiều văn nghệ sĩkhông thể chấp nhận cho chính trị quản lý chi phối những sáng tác vănhọc. ðảng ñã tuyên cáo rằng chính trị phải ñứng ra quản lý văn chươngvà mục ñích của văn chương là phải phục vụ chính trị trong nhữngñường lối chung và những ñường lối riêng của ðảng. Tất cả những nhàvăn vâng theo nguyên tắc này ñều nhận ñược công danh và bổng lộc,cho mình và cho cả những người trong gia ñình. Nhưng ña số nhữngngười khác thì nhăn nhó mà theo hướng này. Như vậy vấn ñề cũng quantrọng như việc ñào tạo con người. Như vậy, rất cần thiết cho tôi ñượcñưa ra những suy nghĩ về vấn ñề kia. Không phải ñể nhắm làm thay ñổinhững kẻ ương ngạnh ñã dính luận cương của ðảng, tôi cảm thấy cóñiều ích lợi ñể trình bày cho ñộc giả về vấn ñề ñã ñược giải quyết thếnào dưới thời Cổ ðại Hy Lạp và thời Cổ ðại La Tinh.

Hy Lạp thời cổ ñại ñã ñưa ra mẫu mực của Eschyle (Aiskhylos), mộttrong những bậc thầy về bi kìch Hy Lap, mà những tác phẩm ñều ñượcchính quyền và nhân dân ngưỡng mộ và trọng nể. Thật không có gì quantrọng khi chính trị thích nghi với văn chương hay ngược lại. Cái hiểnnhiên là tác phẩm của Eschyle là ñượm mùi thơm của chính trị, là niềmvinh quang của nhân dân ñã ñánh thắng giặc ngoại xâm. Người ñọc ViệtNam ta sẽ tìm thấy trong ñó tiếng vọng của niềm vinh quang của chínhchúng ta.

Một hình ảnh tương tự ñược thấy trong tác phẩm Virgile (Vergilius).ðường lối chính trị của Auguste là thúc ñẩy sản xuất nông nghiệp; nhưthế vai trò nhà thơ là ca tụng vẻ ñẹp của nông thôn, viết nên những vầnthơ của nông nghiệp. Auguste còn ñưa ra một ñường lối chính trị hoàhợp và ñoàn kết ñể củng cố nền tảng của vương quốc sau khi gầy dựngnên nó. Việt Nam ta có lẽ có cùng hoàn cảnh như thế, trong những vinhdanh tán dương về nền nông nghiệp cũng như trong ñường lối chính trịcủa mặt trận dân tộc cho Tổ Quốc.

Cuối cùng là tuyệt phẩm của Eschyle: vở kịch bộ ba Oresteia cũng ñángcho Việt Nam quan tâm, vì tác giả ñã nêu lên chuyện trả thù cá nhânñược chuyển biến thành chuyện trừng phạt bằng pháp lý của Nhà Nước,và, một mặt khác, từ những nhóm trùm buôn nô lệ tiến ñến một nền dânchủ có nô lệ. Nền dân chủ bắt ñầu thăng hoa và nhận sự giúp ñỡ củathần Hoà Bình, những Erinyes, thần Báo Thù, tất cả ñược biến hìnhthành những Euménides là những thiên thần của dịu ngọt và lòng nhân.

ðể giúp mình vượt qua những dằn vật của sự trống trải ñã thấm nhậpvào con người tôi làm tôi trở nên tê liệt trong bạc nhược và rầu rĩ. Cáisuy nghĩ cả ngày lẫn ñêm dẫn tới việc tôi ñịnh ra một chương trình làmviệc mà theo tôi ước tính là có thể kéo dài ñến hai mươi năm.


142 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Như vậy, trong cái khung suy niệm về chỗ gặp gỡ giữa ðông và Tây, ñểtheo ñuổi chủ tâm của tôi là làm sao cung cấp vật liệu của phương Tâycho một công trường phương ðông, tôi nhấn mạnh ñến những cống hiếncủa nền văn minh Cổ ðại của Hy Lạp và La Tinh. Những cống hiến nàycó thể là rất bao la, nên tôi chỉ chọn những gì có liên hệ trực tiếp ñếnthời sự Việt Nam, và chính xác hơn là những ñóng góp ñặt ra cho tríthức và giới nhà văn. Và cũng như, trong những năm dài trong mật khu,người ta ñã ñề nghị chúng tôi học tập về chủ nghĩa Marx, với tôi ñấy làcơ hội ngàn năm một thuở ñể ñưa vào áp dụng những gì trong chủ nghĩaMarx ñể giúp tôi hiểu nhiều hơn sự tiến triển của xã hội và sự xuất hiệncủa những biến cố lịch sử.

Sau rốt, vì các nhà lãnh ñạo Việt Nam là những người ñầu tiên quan tâmñến những nghiên cứu của tôi nên chúng ñược tôi viết bằng tiếng Việtchứ không bằng tiếng Pháp.

Bốn tác phẩm ñã hoàn tất sau những cố gắng của tôi:

1) Những chủ thuyết về Giáo Dục của Âu Châu từ thế kỷ XVI ñến thế kỷXVIII (Erasme ñến Rousseau);2) Eschyle và bi kich của Hy Lạp;3) Bản dịch tiếng việt của tác phẩm Oresteia của Eschyle, với mộtchương nghiên cứu dùng như lời giới thiệu;4) Virgile và sử thi Hy Lap.

Mỗi tác phẩm gồm chừng 500 trang máy ñánh chữ. Tôi ñã gửi một bảnsao cho các Uỷ Ban của Trung Ương ðảng (Uỷ Ban Giáo Dục và Uỷ BanVăn Hoá Nghệ Thuật); tôi ñã nhận ñược những lời khen ngợi và ñượcgiấy phép ấn hành. Rủi thay, những cơ quan ấn hành, nơi mà tôi giaocác bản thảo, ñều từ chối vi họ không có ngân sách ñể in chúng. Tôiñành chịu thua. Thât là cộng sản.

Tôi ñã lên kế hoạch là sẽ làm việc một thời gian dài, chẳng cần bận tâmmuốn biết là tôi có thể hoàn tất nó trước khi tôi chêt hay không. Haimươi năm nữa thì tôi ñã sáu mươi lăm. Biết tôi còn sống ñủ lâu ñể ñạttới mục ñích của tôi không? Chẳng quan trọng, cái thiết yếu của tôi làlàm sao phá vỡ cái khoảng không vô tận ñang níu chặt lấy tôi, thoát rakhỏi cái chán nản làm suy nhược con người mà tôi ñang bị dính nhựa,tiêu pha thời gian ngâm mình trong những dòng nước cứu giúp của mộtsinh hoạt có ích và say mê. Nỗi khổ ñau dai dẳng của tôi xem như chấmdứt, và chắc chắn là tôi ñã lấy lại nét mặt vui tươi vì vợ và con gái tôikhông còn khóc khi nhìn chăm vào mặt tôi. Góp vào cái âu yếm của vợcon là cái nũng nịu của con mèo nay ñã lớn trông thấy, khoanh mìnhnằm trên ñầu gối tôi khi tôi ñang ngồi làm việc và cọ sát cái ñầu nó vàochân tôi khi tôi ñứng dậy. Con vật thật ñáng thương! Nó thiếu tất cả cácthứ mà những con mèo ñang vênh vang trong phòng khách của các ônglớn ngập ñầy: mẩu thịt, chút sữa hay chút canh gà. Tôi thì thầm vào tainó rằng nó ñã ñược sinh ra dưới một ngôi sao xấu vì nó ñã rơi vào nhà


143 of 150 12/24/2009 3:14 PM

của một kẻ bị mất phép thông công, ông ta cũng thế, keo kiệt từngmiếng cơm, lấy cớ là ñể giữ gìn “ñường nét” như một cô gái ñẹp có lẽñang cố gắng cho lần chinh phục sắp ñến. Tôi ñã ép con mèo phải tựchăm lo ñường nét của nó, ñể gìn giữ cái dáng vẻ thanh tao của giốngmèo, khi nó phơi bộ xương sườn ốm nhách trên tấm chiếu, ñặt dưới sànnhà, nơi mà nó dùng như bàn ăn. Như một nhà thơ ñã kêu gào: “Ôi laoñộng, cái luật thanh thản của thế giới!”, chính sự làm việc ñã cứu tôi: tôinhư ñược sống trong môi trường của mình, tôi như con cá ñược vẫyvùng trong nước. Tôi làm sống lại niềm vui sống và niềm vui này sẽkhông bao giờ ra khỏi tôi, dù chỉ trong chốc lát, cho tôi ñược hít thởkhông khí của trời ñất và thời gian.

Việc bán tài sản của tôi hết món này ñến món khác ñã giúp chúng tôimột ít tiền bạc, cái ít ỏi mà nhờ ñó chúng tôi có những bữa ăn ñạm bạchằng ngày. Số chén cơm cho cả ba chúng tôi, bữa trưa và buổi tối, ñãñược nâng lên con số 12 và phần rau cũng ñược nâng lên. Thật là mộtbữa tiệc cho chúng tôi ngày Chủ Nhật, khi tự cho phép mình mỗi ngườimột trái chuối! Tình trạng bị cô lập chúng tôi vẫn thế: không ai trongdòng họ dám gõ cửa nhà tôi và không một người bạn nào thoáng quacửa sổ. Tất cả họ ñều ñi vòng ñể tránh phải ñi qua con ñường chúng tôiở. Tôi không ra khỏi nhà nữa, cũng không ra khỏi cái bàn làm việc củatôi ñể loại cho những người quen một cuộc gặp gỡ mà họ sợ còn hơn làsợ ngọn lửa của ñịa ngục.

Dù thế, tôi không biết họ làm cách nào, những người bạn xa gần vẫnkhông quên tôi. Nhiều lần, khi tôi mở cửa nhà buổi sáng, tôi chợt thấynhét dưới cánh cửa là một phong thư nhồi ñầy giấy bạc. Chúng tôi khócvì xúc ñộng và chúng tôi tuyệt vọng vì không biết làm cách nào ñể tỏlòng biết ơn những ngưới ñầy lòng tốt mà chúng tôi không hề biết tên!Nhiều lúc, khi màn ñêm buông xuống, vào lúc trời còn nhá nhem, cónhững lần tôi làm vài bước ñi dạo ngoài ñường. Bọn cú vọ lẽo ñẽo mộtkhoảng cách phía sau, nhưng rất khó cho chúng nhận ra mặt của nhữngngười, ñạp xe ngang qua rất nhanh, vội vàng nhét vào tay tôi một phongthư hay một gói nhỏ. Chả thấy, chả biết! Tất cả những thao tác ấy xảyra chớp nhoáng: mấy tay công an chỉ kịp thấy ánh ñèn xe ñạp nhấpnháy!

Tất cả những cử chỉ hào phóng mà tôi là kẻ ñược hưởng làm tôi suynghĩ. Tôi nhận thấy cái bất lực của nhà cầm quyền trong việc ngănnhững tin tức ñược truyền ñi. Họ ñã quyết ñịnh tước bỏ vĩnh viễn quyềncông dân của tôi, ngăn cấm mọi liên lạc của tôi với thế giới bên ngoài.Trong nước, cái sợ hãi bị trừng phạt, trực tiếp hay xa gần, ñã ñánh gụcnhững kẻ ngây thơ hay bạo gan dám liên lạc với một loại “bị bệnh dịch”như tôi, xoá sạch những tấm lòng ñầy thiện ý. Dường như với tôi, bị côlập cả trong và ngoài nước, cái chết tự nhiên sẽ tiếp nối không sớm thìmuộn cái chết dân sự kia. Nhưng cái hy vọng ñó xem ra là vô ích. Nhữngtin tức dù bí mật nhất rồi cũng sẽ thoát ra ngoài xã hội, chúng lan truyềnvới tốc ñô chóng mặt, nhờ những phương tiện truyền thông hiện ñại vàbởi cái tác ñộng của tính tò mò mà mọi người ñang cháy bỏng muốn biết


144 of 150 12/24/2009 3:14 PM

những gi ñang xảy ra ngầm trong hậu trường chính trị.

Tôi sẽ vén lên cái bất lực thứ hai của nhà nước: Có thể chăng họ khôngmuốn cái chết của tôi, một cái chết mà họ không muốn bị bẩn tay và cẩnthận tránh không bị nhân dân quy trách nhiệm, nhưng họ sẽ không ñượcnhìn cảnh tượng biến mất của tôi bằng cặp mắt thiếu thiện cảm. Họ ñãdùng mọi thủ ñoạn ñể loại bỏ một trong những giống trí thức tồi tệ này:bằng cách chối bỏ bất cứ phương tiện kiếm sống nào của người này. Tôivà gia ñình không chết vì ñói: chúng tôi quá khổ ñau vì ñói, mất hàng kíthịt trong cơ thể, trên mặt chúng tôi là những vết tích của cái bụng lõmsâu và cái bao tử trống không, nhưng chúng tôi chịu ñựng ñược! Tiềnthu ñược của những lần bán liên tiếp các tài sản giúp chúng tôi kéo dàinhững ngày dật dờ trong nhiều năm nhưng chúng tôi không cho phépnhững kẻ căm ghét chúng tôi ñược vui khi hay tin chúng tôi chết. Và, vàonhững khi chúng tôi cạn kiệt tiền bạc thì lòng hào hiệp của những ngườibạn trong nước hay ñang ở nước ngoài ném cho chúng tôi những chiếcphao cứu hộ giúp cho chúng tôi nổi trên mặt nước thay vì phải chìm sâuñến tận ñáy sâu của hư không. Nhiều người bạn trong nước cũng như ởPháp, sau bốn mươi năm bặt tin, cứ tưởng rằng tôi ñã bị gạt tên khỏidanh sách của những người còn sống. Nhưng tôi ñã trả lời cho họ: “Tôilà một loài cỏ dại. Người ta có thể bước lên nó, ñạp bẹp nó nhưng mộtkhi có một giọt sương mai, giọt nước mưa hay một dòng nước mắt rớtxuống, nó lại bừng dậy mỉm cười trước ánh sáng mặt trời”. Nguồn sốngcủa chúng tôi, bắt ñầu khô cạn sau khoảng chục năm, lại ñược ñong ñầybởi những dòng thác sôi sục của lòng hào hiệp của những người bạn,những người quen trong nước và trên thế giới. Họ là những kẻ khôngtên, không biết mặt nhưng không phải là không thận trọng, ñã sáng tạora những phương cách tài tình chế nhạo tất cả những kẻ cầm quyền trênthế giới, bất kể cái hung tàn ñần ñộn và cái cảnh giác gay gắt củachúng. Họ ñã chung tay làm nên một mặt trận không chính thức nhưngnăng ñộng, mặt trận của lòng trắc ẩn và sự tử tế, ñể ñưa bàn tay cứugiúp những nạn nhân của bọn ñộc tài khát máu. Cái nhiệt tình của họsinh ñộng là nhờ lòng vị tha và lòng vô tư ñã gạt qua tất cả những toantính của ích kỷ. Cái mục tiêu mà họ muốn ñạt ñến có hai khuôn mặt: mộtmặt là tinh thần nhân ñạo và tình anh em giữa những người trí thức, mặtkia là cái kinh hoàng của những kẻ bạo ngược và sự tàn bạo. Cuộc chiếnñấu của trí thức tiến công chống lại cái ñộc tài mù quáng và vô nhânñạo, bởi lẽ kẻ ñộc tài ñã ra tay ñoạ ñầy người trí thức kia! Một trí thức,trong cái liêm chính của con người và với cái minh mẫn trong tinh thần,là một người lính chống lại sự chuyên chế chuyên lặp ñi lặp lại những lờihứa hão huyền và sự bất lực ñã phải cầu cứu ñến ñến sức mạnh củacông an ñể giữ vững ngai vàng cua họ.

Sau hai mươi năm, tôi ñã hoàn tất công trình mà tôi tự ñặt cho mình.Nhờ sự ñồng hành của Montaigne, Rousseau, Eschyle và Virgile, tôi ñãthoát ra khỏi sự cô lập và nỗi cô ñơn của tôi, tôi như nở hoa trước ánhnắng của sáng tạo và dưới ánh mặt trời của tự do trong lòng tôi. Từ1958 cho ñến nay, gần bốn mươi năm hiện hữu, tôi ñã sống qua nhữngthử thách tồi tệ nhất mà người ta có thể gán cho một trí thức, một con


145 of 150 12/24/2009 3:14 PM

người. Nhưng ñó lại là những năm tuyệt vời mà tôi biết ñược. Tôi nhưñược thăng hoa, sung sướng là ñã thắng những nghịch cảnh mà ngườita ñã ñưa ra ñể chận con ñường sống của tôi, ñã ñiều khiển những sinhhoạt của mình hướng theo sở thích và sự chọn lựa của mình và cốnghiến những khả năng khiêm nhường của tôi cho dân tộc. Ý chí của tôi ñãthắng những tâm ñịa ñộc ác và ñồi bại của những kẻ ñã thề phải hạ gụcñược tôi. Nhưng tôi vẫn tha thứ cho họ bằng cách lặp lại câu nói bất hủ:“Chúng cũng không biết chúng ñang làm gì!”. Người ta sẽ quên ñi Cinna,

nhưng sẽ nhớ mãi August[9] và lòng khoan dung quảng ñại của ông ta.

Năm 1989, vào tuổi tám mươi của tôi, những người bạn Việt Nam vàPháp mời tôi làm một chuyến viếng thăm Pháp. Sau ðại Hội VI TrungƯơng ðảng Cộng Sản Việt Nam, lần ñầu tiên trong lich sử của họ, ñãtuyên bố chấp nhận chủ nghĩa tự do còn hôi sữa, tôi lợi dụng cơ hội xinchiếu khán ñi Pháp. Tôi cũng không mong mỏi ñơn xin của tôi sẽ ñượcchấp thuận, nhất là ñối với một người mà hồ sơ chính trị lại dầy cộm nhưcủa tôi. Thật là bất ngờ ñến sửng sốt, sau ñâu chừng hai tháng chờ ñợi,tôi nhận ñược cả hộ chiếu lẫn chiếu khán ñể ñi Pháp. Rủi thay, chính phủPháp ñã kéo nhiều tháng dài mới cấp chiếu khán nhập cảnh cho tôi.Thiệt tình! Thế giới ñã bị lộn ngược.

Tôi xuống máy bay ở phi trường Orly vào một buổi chiều Tháng Mười.Những người bạn Việt và Pháp ñã dành cho tôi một cuộc ñón tiếp thậtcảm ñộng. Sau sáu mươi năm, tôi tìm lại tổ quốc của tri thức của tôi,cùng lúc với một sự hiếu khách ñầy tinh tế và ân cần của những trái timvàng. Cái cơ thể ñã suy nhược bởi bốn mươi năm thiếu thốn về vật chấtvà khốn khổ về tinh thần ñã xỉu ngã quỵ ra sàn. ðây là lần thứ nhấttrong ñời, ở tuổi tám mươi, tôi nhập viện vào một nhà thương của Phápvà nhận ñược những chăm sóc hết lòng. Mười ngày sau, tôi liên lạc lạivới bạn bè và tiếp tục những sinh hoạt. Tôi ñược ñài truyền hình TF1phỏng vấn. Tôi ñã làm hai cuộc hội thảo, một ở Clermont l’Herault, gầnthành phố Montpelier, nơi mà ngày xưa tôi ñến thu thập tài liệu về ông J.Bossière cho ñề tài của luận án bổ túc Tiến Sĩ Quốc Gia về Văn Chươngcủa tôi; và một ðại Học Sorbonne ở Paris VII. Tôi ñã ñến thăm thủ lãnhLuật Sư ðoàn Paris.

Một biến cố quan trọng, vượt khỏi sự mong ñợi của mọi người, ñã bấtngờ cuốn hút chú ý của tôi, là cuộc nổi dậy của nhân dân các nước ðôngÂu. Mỗi ngày, tôi theo dõi hàng giờ trên truyền hình và báo chí và cốgắng tìm hiểu cái gì muốn nói lên khi quần chúng ñang gào lên nhữngkhẩu hiệu căm thù cộng sản và ñã ném xuống chân ngai vàng những tênlãnh ñạo và chúa tể cùng một giuộc, những kẻ, vì sự ngu ñần của ñầuóc, vô nghĩa trong nhân cách, thiếu vắng những khả năng ñể lèo lái ñấtnước, ñã theo bước chân của Stalin, và ñã mòn gối quần quỳ lạy tung hôLenin va Stalin! Suy nghĩ thật kỹ, những ai ñã quan sát và nghiên cứu vềchủ nghĩa cộng sản, qua những áp dụng thực tiễn của nó hơn là nhữnggì trong những bài học lý thuyết của nó, sẽ nhận thấy là sẽ rất khó chocác nhà lãnh ñạo còn giữ ñược vị trí của họ trong hệ thống hành chánh ở


146 of 150 12/24/2009 3:14 PM

một nước, trong chính phủ gọi là của nhân dân, bởi lẽ chính họ ñã trângtráo phạm pháp ở những nơi này mà không bị hề hấn gì, những ñịnh luậtcủa kinh tế học và ñã chà ñạp hung bạo lên những nhu cầu hằng ngày,những niềm tin gốc rễ của con người. Cứ theo chiều hướng ñó, họ còncó thể ñứng vững bao lâu nữa trên một sự mất cân bằng cơ bản? Nhưngkhông ai có thể ngờ rằng sự sụp ñổ của nó ñến nhanh như thế. Nhiều kýgiả ñến hỏi thăm ý kiến của tôi về những biến cố có thể xảy ra ở ViệtNam. Họ hỏi tôi: “Ông nghĩ bao giờ thì chế ñộ Việt Nam sẽ sụp?” Tôi trảlời họ: “Tôi không làm nhà chiêm tinh và cũng không tham khảo mấy lábài tây. Kiên nhẫn, kiên nhẫn ñang ở trên trời, mỗi hạt li ti của yên lặnglà cơ hội cho một trái cây chín tới!”.

ðã sống ñến tuổi tám mươi trong lòng tổ quốc, tôi bắt ñầu nhận biếtnhân dân Việt Nam. Nhờ sống bốn mươi năm dưới ñịa ngục cộng sản,cuối cùng tôi cũng hiểu ñược những người ñã thực hiện chủ thuyết ñó.Tôi cho là một cuộc cách mạng bằng bạo lực là không ñúng lúc, khônghiệu quả và không nên có vì nó sẽ phát sinh ra những biến ñộng phithường, những hỗn ñộn không thể dập tắt, mà cả dân tộc sẽ khóc ramáu.

Cái tiêu chuẩn hợp lý và lô gic là tài năng phải ñi song hành với ñạo ñức,vì lẽ nếu người trí thức tràn ñầy tài năng mà ñạo ñức của họ vẫn chưagợi ñược sự tin cậy. Họ hư hỏng vi chủ nghĩa cơ hội, lòng ích kỷ và tínhkiêu ngạo của ho. Những kỹ nghệ gia và thương gia ñã gặt hái ñược tàisản và tích luỹ ñược kinh nghiệm trong lãnh vực kinh doanh và kinh tế,nhưng nhiều khi họ rất cận thị trong chính trị, thường hay thiếu sự ñiềmtĩnh và khôn ngoan. Lòng yêu nước và tính trung thực là hai ñức tínhñược quý trọng nhất, nhưng tài sức phải ñược sinh ra từ một văn hoá tríthức và khoa học. Có ñảng phái chính trị nào mà không mong có tronghàng ngũ của mình những người kết hợp ñược văn hoá trí thức và khoahọc cùng với lòng yêu nước và tính trung thực? Ngay cả khi vấn ñề ñanguyên ña ñảng, chuyện ñã làm tốn bao giấy mực và nước bọt, chuyệnmà ñảng cộng sản phản ñối kịch liệt với một sự bền bỉ không thể hiểunổi, ñược tuyên cáo và công nhận, người ta cũng chưa biết ñược ñảngnào có thể ñạt ñược trong tức thời số lượng phiếu bầu phổ thông ñủ ñểcó thể thành lập một chính phủ cho cả nước.

Một lý do khác mà chúng ta phải ghi nhận. Dù có ghét hay thương cộngsản, mình cũng phải công nhận rằng những người lãnh ñạo nó ñã phảichịu ñoạ ñầy vì lòng yêu nước của họ. Những thế hệ kế tiếp và nhữngngười nối nghiệp thì không thể tự hào là có cùng cái hào quang ñó. Dùvậy, trong số những kẻ kế thừa vẫn có những người mà lòng trungchính, dù thiếu khả năng, vẫn xứng ñáng ñể chúng ta ngả mũ chào, cònbao nhiêu kẻ khác chẳng có chút khả năng nào lại thêm thiếu ñạo ñứcnhưng hết mực bám vào ðảng vì ðảng ñã tổ chức và bảo vệ quyền lợicá nhân của họ. Những tay cộng sản ñó hết sức quyết tâm chiến ñấuñến chết cho ðảng. Cuối cùng, trong quần chúng người ta thấy hàngtrăm ngàn người như thế, trong quân ñội, trong nhà máy, trong tầng lớpnông dân, là những người ñã hưởng một sự giáo dục tư tưởng trong


147 of 150 12/24/2009 3:14 PM

nhiều năm, nhưng lại không có văn hoá, thiếu ñầu óc phán xét và tinhthần phê bình và lại sa vào sự cuồng tín, có niềm tin sắt ñá vào nhữngsự thực ñược dạy bởi ðảng và sẵn sàng ñổ máu, và nếu cần cả tínhmạng ñể bảo vệ cái ðảng của Hồ Chí Minh, chống lại mọi kẻ ñối nghịchvà kẻ thù nào muốn lật ñổ họ hay tiêu diệt họ. Quân ñội một bên, mộtbên kia là hàng triệu kẻ cuồng nhiệt và kẻ cuồng tín, hai thành trì có thểtiêu diệt mọi ñám người muốn ñến giải phóng Việt Nam. Họ phải ngưngtự ảo tưởng về mình, phải ngưng trò Don Quichotte.

Cái bí mật của dân chủ là nằm ở sự vận hành của nó, trong việc phánñoán những quyền tự nhiên và những tự do của con người, vì thế nó ñòihỏi phải có một sự hiểu biết tối thiểu về quyền công cộng và luật phápquốc tế. Những ñiều kiện của dân chủ là có quan hệ ñến kinh tế củanước liên hệ mà sự thịnh vượng, dù ñã bị giới hạn, là rất cần thiết chosự thành công của nó, cho niềm vui hưởng những quyền tự do và nhữngquyền của con người. ðối với những gì mà cộng sản ñã tuyên truyền chochủ nghĩa Marx - Lenin, người ta cũng phài làm như thế ñể quảng bádân chủ. Muốn áp dụng dân chủ, chúng ta cần phải học những nguyêntắc và tổ chức những ñịnh chế cho phép sự vận hành nó. Bản chất củadân chủ, trong ý nghĩa sâu sắc và cái tác dụng toàn diện của nó, dân chủgồm hai nội hàm không thể phân ly, cái này dính với cái kia: ñó là nộihàm ‘Chính phủ do dân’ và nội hàm ‘Chính phủ vì dân’. Thật là xấu hổnếu cứ mưu mẹo lập lờ trên chữ nghĩa và cho rằng ‘Chính phủ cho dân’là ñủ. ðó là ñiều bịp bợm. Nếu nhân dân không hành ñộng và kiểm soátthì không một ai có thể thay thế vào chỗ của họ. Dưới danh nghĩa là làmCHO dân, họ ñã phạm bao nhiêu ñiều bỉ ổi và ñã lấy những quyết ñịnhgây thiệt hại ít nhiều cho quyền lợi của nhân dân.

Nhân dân có quyền ñặt cho Nhà Nước vài câu hỏi: trước ñợt thuỷ thiềuñang dâng của dân chủ và chủ nghĩa tự do, tại sao các ông cứ cứng ñầuchối bỏ cái hiện thực và các ông cứ bám chặt một cách tuyệt vọng vàocái tôn chỉ ñã lạc hậu không còn cứu vãn ñược gì nữa? Giữa chủ thuyếtcủa các ông và quyền lợi của Tổ Quốc và Nhân Dân, các ông nghiêng vềphía nào? Những ñoá hoa ñang cắm ở bình, hoa mà các ông ñã du nhậptừ nước ngoài vào, nay ñã héo tàn. Cho ñến bao giờ các ông không cònkhư khư yêu mến cái xác ướp không bao giờ còn có thể hồi sinh ñượcnữa? Và, nhất là hãy giải thích cho nhân dân tại sao các ông lại căm ghétsự ña nguyên ña ñảng như thế! Thật xấu hổ khi thấy những kẻ cuồng tíngồm một phần lớn là những người ñã nhận sự giáo dục và lệnh của cácông, và số còn lại là những con cừu thiếu văn hoá, không chút gì hiểubiết về thực tiễn của thế giới, ù lì không thể thấm hiểu ñược những ñổimới, những thay ñổi. Tới nay thì các ông cũng buộc phải thú nhận cáithất bại tả tơi trong xã hội và chính trị, nơi mà cái ñộc quyền chính trị ñãcho phép một sự phình to của quyền lực, mở cửa cho một sự bùng nổcủa ích kỷ; ñạo ñức của những người có quyền có thế càng ngày càngsuy sụp và mức phạm tội hình sự của họ càng ngày càng tăng với mộttốc ñộ chóng mặt. Các ông phải công nhận thêm rằng, trong lãnh vựckinh tế, các ông ñã chịu một thảm bại không thua gì cái thảm bại củatrận Waterloo. Bởi cái ngu dốt và thói con vẹt của các ông ñã dẫn dắt


148 of 150 12/24/2009 3:14 PM

các ông theo gương của những ông anh, các ông ñã khinh thường khoahọc và thực tiễn, nói một cách gọn là những ñịnh luật khoa học. Kết quảkhông cần phải chờ lâu: sự sụp ñổ, ñẩy cả nền kinh tế duy y chí vào ñổnát, hàng triệu người lao ñộng tay chân và trí óc bị buộc phải thất nghiệpvà khổ sở kinh hoàng và nền kinh tế của cả nước với ước vọng là sẽ cấtcánh, nhưng lên khỏi mặt ñất là chỉ những khu vực không ñáng kể nhưcông nghiệp nhỏ, thủ công mỹ nghệ và nông nghiệp, và cho thấy khôngthể bay cách nào hơn là cứ la ñà trên mặt ñất! Nếu, những gì liên quanñến những gì về xã hội, chính trị và kinh tế, là một sự sụp ñổ hoàn toàn,thì thứ gì còn lại ñược an toàn vô sự trong một ñất nước mà những nềntảng ñã sụp, và, mà sự phân rã không thể che giấu ñược? Âm ñiệu rỗngtuếch của những lời tuyên bố và những lời hứa làm tức tối những ngườiñang bị dính vào nỗi khổ ñau không dứt, những người ñang tự hỏi tạisao ðảng không áp dụng cho chính họ ñiều mà họ ñã dạy “Một tội tựthú là một tội ñã ñược giảm 50% án phạt”. Làm thế nào những ngườicộng sản ñể giài quyết tình trạng xung ñột quyền lợi của ðảng và quyềnlợi của Dân Tộc và Tổ Quốc? Quyết ñịnh của quý ông sẽ là cơ sở ñể DânTộc và Lịch Sử dùng ñể phán xét các ông và ðảng của các ông.

Công luận nhận thấy các ông ñã làm một bước tiến trên con ñường “ñổimới”. Như thế là các ông bắt ñầu thú nhận cái thất bại của các ông.Nhưng các ông, cũng như nhân dân Việt Nam, có bằng lòng về giải phápnửa chừng chỉ có một số tác ñộng ñiều trị trên một vài lãnh vực ñược chỉñịnh, trong khi cơn bệnh ñã tấn công toàn cơ thể của quốc gia và cơ cấucủa nó? Các kiêu hãnh về những hy sinh ñáng kể trong ñời mình mà vớichúng các ông tỏ lòng biết ơn ðảng. Chủ nghĩa anh hùng của các ông cólàm cho các ông dám hy sinh ðảng của quý ông trên bàn thờ của TổQuốc và Nhân Dân? ðất Nước và Nhân Dân Việt Nam ñang chờ câu trảlời của các ông.

Hà Nội ngày 13 tháng 5 năm 1991Nguyễn Mạnh Tường

Người dịch: Nguyễn Quốc VĩParis ngày 23 tháng 11 năm 2009

Chú thích

[1] Dalloz và Sirey là tên riêng rẻ của hai nhà xuất-bản chuyên về các tạp chínghiên cứu pháp luật của Pháp, có mặt từ năm 1945. Về sau Dalloz và Sireysáp nhập làm một nên có tên mới là "Dalloz và Sirey" hay "Dalloz et Sirey" hay"Dalloz-Sirey". Các tạp chí này lần lượt ñược chọn lọc, gộp lại và tái bản thànhmột bộ sách dày, bao gồm các số ñã phát hành trong nhiều năm trước, gọi làDalloz and Sirey Repertoires, tiếng ta gọi là Dalloz-Sirey Toàn Tập.(N.D.)

[2] Trissolin là nhân vật chính trong vở kịch Những người ñàn bà thông thái củañại văn hào Molière của Pháp. (N.D.)


149 of 150 12/24/2009 3:14 PM

[3] Mỏm ñá Tarpeienne nằm ở Ý, vào thời kỳ La Mã người ta xử chết những kẻphản bội hay tội hình bằng cách ném các tử tội từ trên mỏm ñá cao.

[4] kẻ giết Chúa Giê Su

[5] Ý nói về câu chuyện về cuộc ñời vô vị buồn chán của một bà tên Emma, vợcủa một ông bác sĩ tầm thường sống ở một vùng quê buồn bã… (N.D.)

[6] René Descartes (1596 - 1650), nhà triết học, nhà toán học, nhà vật lí họcngười Pháp. Descartes là nhà nhị nguyên luận. Trong học thuyết về nguồn gốccủa vũ trụ, trong vật lí học, Descartes là nhà duy vật, coi "vật chất là thực thểduy nhất, là cơ sở duy nhất của tồn tại và của nhận thức" (Mac). Descartes ñưara giả thuyết về sự phát triển tự nhiên của sự sống trên Trái ðất; theo quanniệm của Descartes, vũ trụ là một cỗ máy khổng lồ, con người và cơ thể ñộngvật là những cỗ máy phức tạp, tất cả vận ñộng theo các ñịnh luật cơ học. (N.D.)

[7] Animus: nam tính của người phụ nữ, anima: nữ tính của người ñàn ông(N.D.)

[8] Giáo dục kiểu Spartan: nói giáo dục lòng can ñảm, sự anh dũng, bền bỉ,khắc khổ, có ý thức kỷ luật cao, chiến ñấu giỏi.(N.D.)

[9] Cinna và August là hai nhân vật trong vở kịch Cinna ou la Clémenced'Auguste (Cinna, hay sự ân xá của ñại ñế Augustus). Cinna nghe lời người yêulà Émilie mà rắp tâm mưu sát vua ñể trả thù cho cha của Émilie bị vua giết tội.Mặc dầu mưu ñồ bị lộ, Cinna và Émilie không bị trị tội mà ñược vua August ânxá và ban chức tước.

16-12-09


150 of 150 12/24/2009 3:14 PM

Documents

K_ b_ m_t phép thông công _