54
Videha ‘िवदेह’ ᮧथम मैिथली पािक ई पिका १ फरबरी २००८ (वष 1 मास 2 अंक 3) িরেদহ' পািkপিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह Videha িবেদহ http://www.videha.co.in/ मानुषीिमह संकृताम् 1 िवह वष -1 मास-2 अ ंक-3 संपादकीय (01.02.2008) िवहक एिह अ ंकँ õŁुत कत हम हिषत छी। ।एिह अ ंकस ँ स ंगीत-िशाक आर ंभ कएल जा रहल अिछ। एिह अ ंक अिछ 1. . 3.मायानģ िमûक इितहास-(पृ . 5सँ 9) 2. उपlास 1.सहüबाि(आगा ँ ) (पृ . 10 सँ 12) 3.महाका 1.महाभारत(आगा ँ ) (पृ .13 सँ 25) 4.कथा 2.भारत रa (पृ . 26 सँ 28) 5.प@ आगा ँ (पृ .29 सँ 48) 6.संृतिशा(आगा ँ ) (पृ .49सँ 57) 7.िमिथलाकला-िचñकला(आगा ँ ) (पृ .58 सँ 59) 8.स ंगीत-िशा (पृ .60 सँ 61) 9.बालाना ं-2.मह ुवा घटवािरन (पृ .62 सँ 64) 10.प ंजी-õब ंध(आगा ँ ) (पृ . 65सँ 68) 11.िमिथला आऽ स ंृत- दिरभÖा स ंृत िविव@ालयक õासंिगकता(आगा ँ ) (पृ .69सँ 71) 12.भाषा आऽ õौ@ोिगकी(कं oुटर,छाया ंकन,कीड /ट ंकणक तकनीक) (पृ .72सँ 73) 13.रचना िलखबा सँ पिहƨ...आगा ँ ) (पृ . 74सँ 75) 14.आऽ अ ंत õवासी िथलक अंɔजी VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT(आगा ँ )(पृ .76सँ 83)

k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

1

िवदह वष र-1 मास-2 अक-3

सपादकीय

(01022008) िवदहक एिह अकक त करत हम हिष रत छी एिह अकस सगीत-िशकषाक आरभ कएल जा रहल अिछ एिह अक म अिछ 1 शोध लख 3मायान िम क इितहास-बोध (प 5स 9) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा) (प 10 स12) 3महाका 1महाभारत(आगा) (प13 स25)

4कथा 2भारत र (प 26 स 28) 5प आगा (प29 स48) 6स तिशकषा(आगा) (प49स57) 7िमिथलाकला-िच कला(आगा) (प58 स 59) 8सगीत-िशकषा (प60 स 61) 9बालानाकत-2महवा घटवािरन (प62 स 64) 10पजी- बध(आगा) (प 65स 68) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा) (प69स71) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) (प72स73) 13रचना िलखबा स पिह आगा) (प 74स75) 14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT(आगा)(प76स83)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

2

जञान जीक सझाव िलक पर ा भल मदा हनकर ईमल एडरस निह भिट सकल अ ी हिरमोहन झा जी पर शोध-िनबध हनकर सझावक अ सार मायान िम जी पर शोध लख समा भलाक उ र श कएल जायत पाठक एिह सभस सबिधत आrsquo अ ा रचना सभ ggaj endr a yahoo co i n आिक ggaj endr a vi deha co i n क अटचम क पम doc docx t xt िकवा pdf फॉम रटम पठाय सकत छिथ

िवकीपीिडया पर मिथली पर लख त छल मदा मिथलीम लख निह छलकारण मिथलीक िवकीपीिडयाक ीकित निह भटल छल हम बहत िदनस एिहम लागल रहीआrsquo सिच करत हिष रत छी ज 27012008 क भाषाक िवकी श करबाक हत ीकित भटल छक मदा एिह हत कमस कम पाच गोटिविभ जगहस एकर एिडटरक पम िनयिमत प काय र करिथ तख योजनाक पण र ीकित भटतक नीचा िलखल िलक पर जाय एिडट कय एिह ोज म अहा सभ सहयोग करब स आशा अिछ पिछला अकम दवनागरी कोना िलख एिह पर हम लख िलख रही इगिलश कीबोडर पर ओिह तरह िलख िवकीम सहो मिथली िलिख सकत छी एम गराडरक मा मस ी अशमन पा यक िजनकर मिथलीक यनीकोडम ानक आवदन लिबत अिछ अ रोध भटल छल ओrsquo सचना मगलि जािह स पस बगला िलिप आrsquo मिथली िलिपक म अतर जञात भय सकयई सचना हम एम गराडरक मा मस हनका पठा दिलयि कारण पा यजी ईमल एडरस हमरा निह अिछ िवकीम पण र ीकितक हत एिह िलक सभ पर राखल ोज क आगा बढ़ाऊ ht t p met a wi ki medi a or g wi ki Request s f o _ r new l anguages Wi ki pedi_ _ a Mai t hi l i_ ht t p i ncubat or wi ki medi a or g wi ki Wp mai ht t p t r ansl at ewi ki net wi ki Medi aWi ki Mai npage mai ht t p t r ansl at ewi ki net wi ki Speci al Tr ansl at e t ask unt r ansl at ed =

gr oup cor eamp = -most used l i mi tamp =2000 l anguage maamp = i अप क िति या आrsquo रचनाक तीकषा अिछ

नई िद ी u h] নদর 7f ক 01022008 copy सवा रिधकार लखकाधीन आrsquo जतय लखकक नाम निह अिछ ततय सपादकाधीन िवदह (पािकषक) सपादक-गज ठाकर एतय कािशत रचना सभक कॉपीराइट लखक लोकिनक लगम रहति मा एकर थम काशनक अिधकार एिह ई-पि काक छक रचनाकार अ न मौिलक आ अ कािशत रचना सभ(जकर मौिलकताक सपण र उ रदािय लखकगणक म छि ) ggaj endr a yahoo co i n आिक ggaj endr a vi deha co i n क मल अटचम क पम doc docx t xt िकवा pdf फॉम रटम पठाय सकत छिथरचनाक सग रचनाकार अ न सिकष पिरचय(बायोडाटा) आrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

3

अ न न कएल गल फोटो पठताह स आशा करत छी रचनाक सग ई घोषणा रहय-ज ई रचना मौिलक अिछ आrsquo पिहल काशनक हत िवदह(पािकषक)-ई-पि काक दल जा रहल अिछ मल ा होयबाक बाद यथासभव शी तास (सात िदनम) एकर काशनक अकक सचना दल जायत 1 शोध लख

3मायान िम क इितहास-बोध ी मायाना िम क ज सहरसा िजलाक ब िनया गामम 17 अग 1934 ईक भलि मिथलीम एमए कएलाक बाद िकछ िदन ई आकाशवानी पटनाक चौपाल स सब रहलाह तकरा बाद सहरसा कॉलजम मिथलीक ा ाता आrsquo िवभागा कष रहलाह पिह मायान जी किवता िलखलि पछाित जा कय िहनक ितभा आलोचना क िनबध उप ास आrsquo कथाम सहो कट भलि भा लोटा आिग मोम आrsquo पाथर आओर च -िब - िहनकर कथा स ह सभ छि िबहाड़ि पात पाथर म -प खोता आrsquo िचड आrsquo सया र िहनकर उप ास सभ अिछ िदशातर िहनकर किवता स ह अिछ एकर अितिर सो की ा माटी क लोग थम शल प ी चम प परोिहत आrsquo स ी-धन िहनकर िह ीक कित अिछ म प िह ी आrsquo मिथली दन भाषाम कािशत भल आrsquo एकर मिथली स रणक हत िहनका सािह अकादमी पर ारस स ािनत कएल गलि ी मायान िम बोध स ानस सहो पर त छिथ पिह मायान जी कोमल पदावलीक रचना करत छलाह पाछा जाrsquo कय योगवादी किवता सभ सहो रचलि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

4

त बधम मायाना जीक 1 थम शल प ी च 2म प 3परोिहत आrsquo 4 स ी-धन एिह चािर ऐितहािसक उप ास सभक आधार पर लखक ारा लगभग द दशकम पण र कएल गल इितहास या ाक समीकषा कएल गल अिछ एिहम य प कम म प मिथलीम अिछ आrsquo शष तीन उप ास िह ीम तथािप या ा पण रताक दष ा आrsquo खलाक तारत आrsquo समीकषाक पण रताक हत चा िकताबक योग अिनवाय र छल

काल मक दि स थम शल प ी च थम अिछ एिहम 1500 ईपस पिहलका इितहासक आधार लल गल अिछ म प म 1500 ईप स 1200 ईप धिरक इितहास उप ासक आधार अिछ ई सभ आधार भारत य क पिहलका अिछ परोिहतम 1200 ईपस 1000 ईप धिरक इितहास अिछ- एकरा ा ण सािह क यगक इितहास किह सकत छी स ीधनक आधार अिछ स - ितकालीन िमिथला मदा रचना भल मिथली म प क पिह - नवबर 1986 म थम शल प ी च एकर दसालक बाद रिचत भल आrsquo तािहम मायान जी चा िकताबक रचनाक परखा दलि मदा ई िह ीक सदभरम छल एकर बाद सभटा िकताब िह ी म आएल िह ी म प आयल जािह कार स तसर प क परोिहत िकछ दरीस 1999 म कािशत भल स ीधन ज एिह खलाक अितम प क अिछ पिछला साल 2007 ई म कािशत भल थम शल प ी च कर ावनाक नाम कवच छल म प क ावनाक नाम ऋचालोक छल आrsquo ई प कक अतम राखल गल िकयकत ई लखकक थम ऐितहािसक रचना छल ावनाक अतम रािख कय रह आrsquo रोमाचक बनाओल राखल गल परोिहतक ावनाक नाम िविनयोग छल आrsquo एकरास पिह दवा रकषत म राखल गल ज भारतक आrsquo िव क थम द ि गीत अिछ िमिथलाम एकरा आशीवा रदक म क पम योग कएल जाइत अिछ स ीधनक ावनाक नाम लखक प भिम रख छिथ ज उप ासक एितहािसक प भिम दान करबाक कारण सव रथा समीचीन अिछ मायान क इितहास-बोधक समीकषा हम ित पर रा तकर ा आrsquo भाषा-िवजञानक आधार पर कए छी पा ा िव ान सभक उि भोज स िनिम रत भारतीय इितहास-लखन स बिच कय इितहासक समीकषा भल अिछ आrsquo म एिशया आrsquo यरोपक किनयो भाव समीकषा पर नही पड़ल अिछ 1 थम शल प ी च- कवच पी ावनाक बाद ई प क 1 अ ा 2 अ -शला 3 शला- कराली 4 कराली- महष 5 महष- पारवती 6 ग ष 7 हरिकसन 8 िकसन 9 हर ा मोअन गाव 10 ग ष का ीग श 11 िक 12 महाजन 13 मडल 14 िक मडल 15 मडल मडली 16 पतन परदर आrsquo 17 उपसहार पलायन खडम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

5

1 अ ा- 2000 हजार ई प स आर होइत अिछ ई उप ास खोहम रहय बला म क िववरण श होइत अिछ- बा एकटा दलक सवा रिधक बिल म अिछ पव रज बा सहो बिल छल एतक रास ब ा सभक बा एकटा छोट आrsquo एकटा पघ पाथरक आिव ार कए छलाह पव रज बा अम दला ाक कहल जत छल बा भयकर गधवला पशक नाम सहो छल हाथक महत बढ़ल आrsquo बढ़ल वकषस दरी सप रक मािर कय खायल नही जाइत अिछ स गप पव रजस जञात छल ाचीन दव वकष दोसर नाग दव आrsquo तसर नदी दव छलाह अम बास बा सतान उ करत आयल छलाह नव कठार आrsquo नव काताक आिव ार भल अः आः अग अ कर दिख कय व पशक भागत दिख एकर जानकारी भल मा षी हनकर स ा वि करत छिल थम मा षीक नाम पड़ल अ ा ओकर मा ष-िम छलाह अ अ ा दला ा बिन गलीह आrsquo हनकर म दल उ र िदिश बढ़ल फर लखक िलखत छिथ ज प ीक उ ि लगभग 200 कप रड़ वष र पव र भल ज सव रथा समीचीन अिछ कम रका म एक ान पर वण रन अिछ- ldquo ा ि तीय पराध र ी तवाराह क वव त म तर अ ािवशिततम किलयग थम चर rdquo आrsquo एिह आधार पर गणना कएला उ र 1972949032 वष र प ीक आय अबत अिछ रिडयोएि व िविध ारा सहो ईएह उ र अबत अिछ यरोपम स हम शा ी तक प ीक आय 4000 वष र मानल जाइत रहल ईरानक िव ान 1200 वष र पिह प ीक उ ि मनल ई दन दि कोण वजञािनक दि कोणस हा ा द अिछ

(अ वतरत) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 2: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

2

जञान जीक सझाव िलक पर ा भल मदा हनकर ईमल एडरस निह भिट सकल अ ी हिरमोहन झा जी पर शोध-िनबध हनकर सझावक अ सार मायान िम जी पर शोध लख समा भलाक उ र श कएल जायत पाठक एिह सभस सबिधत आrsquo अ ा रचना सभ ggaj endr a yahoo co i n आिक ggaj endr a vi deha co i n क अटचम क पम doc docx t xt िकवा pdf फॉम रटम पठाय सकत छिथ

िवकीपीिडया पर मिथली पर लख त छल मदा मिथलीम लख निह छलकारण मिथलीक िवकीपीिडयाक ीकित निह भटल छल हम बहत िदनस एिहम लागल रहीआrsquo सिच करत हिष रत छी ज 27012008 क भाषाक िवकी श करबाक हत ीकित भटल छक मदा एिह हत कमस कम पाच गोटिविभ जगहस एकर एिडटरक पम िनयिमत प काय र करिथ तख योजनाक पण र ीकित भटतक नीचा िलखल िलक पर जाय एिडट कय एिह ोज म अहा सभ सहयोग करब स आशा अिछ पिछला अकम दवनागरी कोना िलख एिह पर हम लख िलख रही इगिलश कीबोडर पर ओिह तरह िलख िवकीम सहो मिथली िलिख सकत छी एम गराडरक मा मस ी अशमन पा यक िजनकर मिथलीक यनीकोडम ानक आवदन लिबत अिछ अ रोध भटल छल ओrsquo सचना मगलि जािह स पस बगला िलिप आrsquo मिथली िलिपक म अतर जञात भय सकयई सचना हम एम गराडरक मा मस हनका पठा दिलयि कारण पा यजी ईमल एडरस हमरा निह अिछ िवकीम पण र ीकितक हत एिह िलक सभ पर राखल ोज क आगा बढ़ाऊ ht t p met a wi ki medi a or g wi ki Request s f o _ r new l anguages Wi ki pedi_ _ a Mai t hi l i_ ht t p i ncubat or wi ki medi a or g wi ki Wp mai ht t p t r ansl at ewi ki net wi ki Medi aWi ki Mai npage mai ht t p t r ansl at ewi ki net wi ki Speci al Tr ansl at e t ask unt r ansl at ed =

gr oup cor eamp = -most used l i mi tamp =2000 l anguage maamp = i अप क िति या आrsquo रचनाक तीकषा अिछ

नई िद ी u h] নদর 7f ক 01022008 copy सवा रिधकार लखकाधीन आrsquo जतय लखकक नाम निह अिछ ततय सपादकाधीन िवदह (पािकषक) सपादक-गज ठाकर एतय कािशत रचना सभक कॉपीराइट लखक लोकिनक लगम रहति मा एकर थम काशनक अिधकार एिह ई-पि काक छक रचनाकार अ न मौिलक आ अ कािशत रचना सभ(जकर मौिलकताक सपण र उ रदािय लखकगणक म छि ) ggaj endr a yahoo co i n आिक ggaj endr a vi deha co i n क मल अटचम क पम doc docx t xt िकवा pdf फॉम रटम पठाय सकत छिथरचनाक सग रचनाकार अ न सिकष पिरचय(बायोडाटा) आrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

3

अ न न कएल गल फोटो पठताह स आशा करत छी रचनाक सग ई घोषणा रहय-ज ई रचना मौिलक अिछ आrsquo पिहल काशनक हत िवदह(पािकषक)-ई-पि काक दल जा रहल अिछ मल ा होयबाक बाद यथासभव शी तास (सात िदनम) एकर काशनक अकक सचना दल जायत 1 शोध लख

3मायान िम क इितहास-बोध ी मायाना िम क ज सहरसा िजलाक ब िनया गामम 17 अग 1934 ईक भलि मिथलीम एमए कएलाक बाद िकछ िदन ई आकाशवानी पटनाक चौपाल स सब रहलाह तकरा बाद सहरसा कॉलजम मिथलीक ा ाता आrsquo िवभागा कष रहलाह पिह मायान जी किवता िलखलि पछाित जा कय िहनक ितभा आलोचना क िनबध उप ास आrsquo कथाम सहो कट भलि भा लोटा आिग मोम आrsquo पाथर आओर च -िब - िहनकर कथा स ह सभ छि िबहाड़ि पात पाथर म -प खोता आrsquo िचड आrsquo सया र िहनकर उप ास सभ अिछ िदशातर िहनकर किवता स ह अिछ एकर अितिर सो की ा माटी क लोग थम शल प ी चम प परोिहत आrsquo स ी-धन िहनकर िह ीक कित अिछ म प िह ी आrsquo मिथली दन भाषाम कािशत भल आrsquo एकर मिथली स रणक हत िहनका सािह अकादमी पर ारस स ािनत कएल गलि ी मायान िम बोध स ानस सहो पर त छिथ पिह मायान जी कोमल पदावलीक रचना करत छलाह पाछा जाrsquo कय योगवादी किवता सभ सहो रचलि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

4

त बधम मायाना जीक 1 थम शल प ी च 2म प 3परोिहत आrsquo 4 स ी-धन एिह चािर ऐितहािसक उप ास सभक आधार पर लखक ारा लगभग द दशकम पण र कएल गल इितहास या ाक समीकषा कएल गल अिछ एिहम य प कम म प मिथलीम अिछ आrsquo शष तीन उप ास िह ीम तथािप या ा पण रताक दष ा आrsquo खलाक तारत आrsquo समीकषाक पण रताक हत चा िकताबक योग अिनवाय र छल

काल मक दि स थम शल प ी च थम अिछ एिहम 1500 ईपस पिहलका इितहासक आधार लल गल अिछ म प म 1500 ईप स 1200 ईप धिरक इितहास उप ासक आधार अिछ ई सभ आधार भारत य क पिहलका अिछ परोिहतम 1200 ईपस 1000 ईप धिरक इितहास अिछ- एकरा ा ण सािह क यगक इितहास किह सकत छी स ीधनक आधार अिछ स - ितकालीन िमिथला मदा रचना भल मिथली म प क पिह - नवबर 1986 म थम शल प ी च एकर दसालक बाद रिचत भल आrsquo तािहम मायान जी चा िकताबक रचनाक परखा दलि मदा ई िह ीक सदभरम छल एकर बाद सभटा िकताब िह ी म आएल िह ी म प आयल जािह कार स तसर प क परोिहत िकछ दरीस 1999 म कािशत भल स ीधन ज एिह खलाक अितम प क अिछ पिछला साल 2007 ई म कािशत भल थम शल प ी च कर ावनाक नाम कवच छल म प क ावनाक नाम ऋचालोक छल आrsquo ई प कक अतम राखल गल िकयकत ई लखकक थम ऐितहािसक रचना छल ावनाक अतम रािख कय रह आrsquo रोमाचक बनाओल राखल गल परोिहतक ावनाक नाम िविनयोग छल आrsquo एकरास पिह दवा रकषत म राखल गल ज भारतक आrsquo िव क थम द ि गीत अिछ िमिथलाम एकरा आशीवा रदक म क पम योग कएल जाइत अिछ स ीधनक ावनाक नाम लखक प भिम रख छिथ ज उप ासक एितहािसक प भिम दान करबाक कारण सव रथा समीचीन अिछ मायान क इितहास-बोधक समीकषा हम ित पर रा तकर ा आrsquo भाषा-िवजञानक आधार पर कए छी पा ा िव ान सभक उि भोज स िनिम रत भारतीय इितहास-लखन स बिच कय इितहासक समीकषा भल अिछ आrsquo म एिशया आrsquo यरोपक किनयो भाव समीकषा पर नही पड़ल अिछ 1 थम शल प ी च- कवच पी ावनाक बाद ई प क 1 अ ा 2 अ -शला 3 शला- कराली 4 कराली- महष 5 महष- पारवती 6 ग ष 7 हरिकसन 8 िकसन 9 हर ा मोअन गाव 10 ग ष का ीग श 11 िक 12 महाजन 13 मडल 14 िक मडल 15 मडल मडली 16 पतन परदर आrsquo 17 उपसहार पलायन खडम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

5

1 अ ा- 2000 हजार ई प स आर होइत अिछ ई उप ास खोहम रहय बला म क िववरण श होइत अिछ- बा एकटा दलक सवा रिधक बिल म अिछ पव रज बा सहो बिल छल एतक रास ब ा सभक बा एकटा छोट आrsquo एकटा पघ पाथरक आिव ार कए छलाह पव रज बा अम दला ाक कहल जत छल बा भयकर गधवला पशक नाम सहो छल हाथक महत बढ़ल आrsquo बढ़ल वकषस दरी सप रक मािर कय खायल नही जाइत अिछ स गप पव रजस जञात छल ाचीन दव वकष दोसर नाग दव आrsquo तसर नदी दव छलाह अम बास बा सतान उ करत आयल छलाह नव कठार आrsquo नव काताक आिव ार भल अः आः अग अ कर दिख कय व पशक भागत दिख एकर जानकारी भल मा षी हनकर स ा वि करत छिल थम मा षीक नाम पड़ल अ ा ओकर मा ष-िम छलाह अ अ ा दला ा बिन गलीह आrsquo हनकर म दल उ र िदिश बढ़ल फर लखक िलखत छिथ ज प ीक उ ि लगभग 200 कप रड़ वष र पव र भल ज सव रथा समीचीन अिछ कम रका म एक ान पर वण रन अिछ- ldquo ा ि तीय पराध र ी तवाराह क वव त म तर अ ािवशिततम किलयग थम चर rdquo आrsquo एिह आधार पर गणना कएला उ र 1972949032 वष र प ीक आय अबत अिछ रिडयोएि व िविध ारा सहो ईएह उ र अबत अिछ यरोपम स हम शा ी तक प ीक आय 4000 वष र मानल जाइत रहल ईरानक िव ान 1200 वष र पिह प ीक उ ि मनल ई दन दि कोण वजञािनक दि कोणस हा ा द अिछ

(अ वतरत) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 3: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

3

अ न न कएल गल फोटो पठताह स आशा करत छी रचनाक सग ई घोषणा रहय-ज ई रचना मौिलक अिछ आrsquo पिहल काशनक हत िवदह(पािकषक)-ई-पि काक दल जा रहल अिछ मल ा होयबाक बाद यथासभव शी तास (सात िदनम) एकर काशनक अकक सचना दल जायत 1 शोध लख

3मायान िम क इितहास-बोध ी मायाना िम क ज सहरसा िजलाक ब िनया गामम 17 अग 1934 ईक भलि मिथलीम एमए कएलाक बाद िकछ िदन ई आकाशवानी पटनाक चौपाल स सब रहलाह तकरा बाद सहरसा कॉलजम मिथलीक ा ाता आrsquo िवभागा कष रहलाह पिह मायान जी किवता िलखलि पछाित जा कय िहनक ितभा आलोचना क िनबध उप ास आrsquo कथाम सहो कट भलि भा लोटा आिग मोम आrsquo पाथर आओर च -िब - िहनकर कथा स ह सभ छि िबहाड़ि पात पाथर म -प खोता आrsquo िचड आrsquo सया र िहनकर उप ास सभ अिछ िदशातर िहनकर किवता स ह अिछ एकर अितिर सो की ा माटी क लोग थम शल प ी चम प परोिहत आrsquo स ी-धन िहनकर िह ीक कित अिछ म प िह ी आrsquo मिथली दन भाषाम कािशत भल आrsquo एकर मिथली स रणक हत िहनका सािह अकादमी पर ारस स ािनत कएल गलि ी मायान िम बोध स ानस सहो पर त छिथ पिह मायान जी कोमल पदावलीक रचना करत छलाह पाछा जाrsquo कय योगवादी किवता सभ सहो रचलि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

4

त बधम मायाना जीक 1 थम शल प ी च 2म प 3परोिहत आrsquo 4 स ी-धन एिह चािर ऐितहािसक उप ास सभक आधार पर लखक ारा लगभग द दशकम पण र कएल गल इितहास या ाक समीकषा कएल गल अिछ एिहम य प कम म प मिथलीम अिछ आrsquo शष तीन उप ास िह ीम तथािप या ा पण रताक दष ा आrsquo खलाक तारत आrsquo समीकषाक पण रताक हत चा िकताबक योग अिनवाय र छल

काल मक दि स थम शल प ी च थम अिछ एिहम 1500 ईपस पिहलका इितहासक आधार लल गल अिछ म प म 1500 ईप स 1200 ईप धिरक इितहास उप ासक आधार अिछ ई सभ आधार भारत य क पिहलका अिछ परोिहतम 1200 ईपस 1000 ईप धिरक इितहास अिछ- एकरा ा ण सािह क यगक इितहास किह सकत छी स ीधनक आधार अिछ स - ितकालीन िमिथला मदा रचना भल मिथली म प क पिह - नवबर 1986 म थम शल प ी च एकर दसालक बाद रिचत भल आrsquo तािहम मायान जी चा िकताबक रचनाक परखा दलि मदा ई िह ीक सदभरम छल एकर बाद सभटा िकताब िह ी म आएल िह ी म प आयल जािह कार स तसर प क परोिहत िकछ दरीस 1999 म कािशत भल स ीधन ज एिह खलाक अितम प क अिछ पिछला साल 2007 ई म कािशत भल थम शल प ी च कर ावनाक नाम कवच छल म प क ावनाक नाम ऋचालोक छल आrsquo ई प कक अतम राखल गल िकयकत ई लखकक थम ऐितहािसक रचना छल ावनाक अतम रािख कय रह आrsquo रोमाचक बनाओल राखल गल परोिहतक ावनाक नाम िविनयोग छल आrsquo एकरास पिह दवा रकषत म राखल गल ज भारतक आrsquo िव क थम द ि गीत अिछ िमिथलाम एकरा आशीवा रदक म क पम योग कएल जाइत अिछ स ीधनक ावनाक नाम लखक प भिम रख छिथ ज उप ासक एितहािसक प भिम दान करबाक कारण सव रथा समीचीन अिछ मायान क इितहास-बोधक समीकषा हम ित पर रा तकर ा आrsquo भाषा-िवजञानक आधार पर कए छी पा ा िव ान सभक उि भोज स िनिम रत भारतीय इितहास-लखन स बिच कय इितहासक समीकषा भल अिछ आrsquo म एिशया आrsquo यरोपक किनयो भाव समीकषा पर नही पड़ल अिछ 1 थम शल प ी च- कवच पी ावनाक बाद ई प क 1 अ ा 2 अ -शला 3 शला- कराली 4 कराली- महष 5 महष- पारवती 6 ग ष 7 हरिकसन 8 िकसन 9 हर ा मोअन गाव 10 ग ष का ीग श 11 िक 12 महाजन 13 मडल 14 िक मडल 15 मडल मडली 16 पतन परदर आrsquo 17 उपसहार पलायन खडम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

5

1 अ ा- 2000 हजार ई प स आर होइत अिछ ई उप ास खोहम रहय बला म क िववरण श होइत अिछ- बा एकटा दलक सवा रिधक बिल म अिछ पव रज बा सहो बिल छल एतक रास ब ा सभक बा एकटा छोट आrsquo एकटा पघ पाथरक आिव ार कए छलाह पव रज बा अम दला ाक कहल जत छल बा भयकर गधवला पशक नाम सहो छल हाथक महत बढ़ल आrsquo बढ़ल वकषस दरी सप रक मािर कय खायल नही जाइत अिछ स गप पव रजस जञात छल ाचीन दव वकष दोसर नाग दव आrsquo तसर नदी दव छलाह अम बास बा सतान उ करत आयल छलाह नव कठार आrsquo नव काताक आिव ार भल अः आः अग अ कर दिख कय व पशक भागत दिख एकर जानकारी भल मा षी हनकर स ा वि करत छिल थम मा षीक नाम पड़ल अ ा ओकर मा ष-िम छलाह अ अ ा दला ा बिन गलीह आrsquo हनकर म दल उ र िदिश बढ़ल फर लखक िलखत छिथ ज प ीक उ ि लगभग 200 कप रड़ वष र पव र भल ज सव रथा समीचीन अिछ कम रका म एक ान पर वण रन अिछ- ldquo ा ि तीय पराध र ी तवाराह क वव त म तर अ ािवशिततम किलयग थम चर rdquo आrsquo एिह आधार पर गणना कएला उ र 1972949032 वष र प ीक आय अबत अिछ रिडयोएि व िविध ारा सहो ईएह उ र अबत अिछ यरोपम स हम शा ी तक प ीक आय 4000 वष र मानल जाइत रहल ईरानक िव ान 1200 वष र पिह प ीक उ ि मनल ई दन दि कोण वजञािनक दि कोणस हा ा द अिछ

(अ वतरत) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 4: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

4

त बधम मायाना जीक 1 थम शल प ी च 2म प 3परोिहत आrsquo 4 स ी-धन एिह चािर ऐितहािसक उप ास सभक आधार पर लखक ारा लगभग द दशकम पण र कएल गल इितहास या ाक समीकषा कएल गल अिछ एिहम य प कम म प मिथलीम अिछ आrsquo शष तीन उप ास िह ीम तथािप या ा पण रताक दष ा आrsquo खलाक तारत आrsquo समीकषाक पण रताक हत चा िकताबक योग अिनवाय र छल

काल मक दि स थम शल प ी च थम अिछ एिहम 1500 ईपस पिहलका इितहासक आधार लल गल अिछ म प म 1500 ईप स 1200 ईप धिरक इितहास उप ासक आधार अिछ ई सभ आधार भारत य क पिहलका अिछ परोिहतम 1200 ईपस 1000 ईप धिरक इितहास अिछ- एकरा ा ण सािह क यगक इितहास किह सकत छी स ीधनक आधार अिछ स - ितकालीन िमिथला मदा रचना भल मिथली म प क पिह - नवबर 1986 म थम शल प ी च एकर दसालक बाद रिचत भल आrsquo तािहम मायान जी चा िकताबक रचनाक परखा दलि मदा ई िह ीक सदभरम छल एकर बाद सभटा िकताब िह ी म आएल िह ी म प आयल जािह कार स तसर प क परोिहत िकछ दरीस 1999 म कािशत भल स ीधन ज एिह खलाक अितम प क अिछ पिछला साल 2007 ई म कािशत भल थम शल प ी च कर ावनाक नाम कवच छल म प क ावनाक नाम ऋचालोक छल आrsquo ई प कक अतम राखल गल िकयकत ई लखकक थम ऐितहािसक रचना छल ावनाक अतम रािख कय रह आrsquo रोमाचक बनाओल राखल गल परोिहतक ावनाक नाम िविनयोग छल आrsquo एकरास पिह दवा रकषत म राखल गल ज भारतक आrsquo िव क थम द ि गीत अिछ िमिथलाम एकरा आशीवा रदक म क पम योग कएल जाइत अिछ स ीधनक ावनाक नाम लखक प भिम रख छिथ ज उप ासक एितहािसक प भिम दान करबाक कारण सव रथा समीचीन अिछ मायान क इितहास-बोधक समीकषा हम ित पर रा तकर ा आrsquo भाषा-िवजञानक आधार पर कए छी पा ा िव ान सभक उि भोज स िनिम रत भारतीय इितहास-लखन स बिच कय इितहासक समीकषा भल अिछ आrsquo म एिशया आrsquo यरोपक किनयो भाव समीकषा पर नही पड़ल अिछ 1 थम शल प ी च- कवच पी ावनाक बाद ई प क 1 अ ा 2 अ -शला 3 शला- कराली 4 कराली- महष 5 महष- पारवती 6 ग ष 7 हरिकसन 8 िकसन 9 हर ा मोअन गाव 10 ग ष का ीग श 11 िक 12 महाजन 13 मडल 14 िक मडल 15 मडल मडली 16 पतन परदर आrsquo 17 उपसहार पलायन खडम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

5

1 अ ा- 2000 हजार ई प स आर होइत अिछ ई उप ास खोहम रहय बला म क िववरण श होइत अिछ- बा एकटा दलक सवा रिधक बिल म अिछ पव रज बा सहो बिल छल एतक रास ब ा सभक बा एकटा छोट आrsquo एकटा पघ पाथरक आिव ार कए छलाह पव रज बा अम दला ाक कहल जत छल बा भयकर गधवला पशक नाम सहो छल हाथक महत बढ़ल आrsquo बढ़ल वकषस दरी सप रक मािर कय खायल नही जाइत अिछ स गप पव रजस जञात छल ाचीन दव वकष दोसर नाग दव आrsquo तसर नदी दव छलाह अम बास बा सतान उ करत आयल छलाह नव कठार आrsquo नव काताक आिव ार भल अः आः अग अ कर दिख कय व पशक भागत दिख एकर जानकारी भल मा षी हनकर स ा वि करत छिल थम मा षीक नाम पड़ल अ ा ओकर मा ष-िम छलाह अ अ ा दला ा बिन गलीह आrsquo हनकर म दल उ र िदिश बढ़ल फर लखक िलखत छिथ ज प ीक उ ि लगभग 200 कप रड़ वष र पव र भल ज सव रथा समीचीन अिछ कम रका म एक ान पर वण रन अिछ- ldquo ा ि तीय पराध र ी तवाराह क वव त म तर अ ािवशिततम किलयग थम चर rdquo आrsquo एिह आधार पर गणना कएला उ र 1972949032 वष र प ीक आय अबत अिछ रिडयोएि व िविध ारा सहो ईएह उ र अबत अिछ यरोपम स हम शा ी तक प ीक आय 4000 वष र मानल जाइत रहल ईरानक िव ान 1200 वष र पिह प ीक उ ि मनल ई दन दि कोण वजञािनक दि कोणस हा ा द अिछ

(अ वतरत) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 5: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

5

1 अ ा- 2000 हजार ई प स आर होइत अिछ ई उप ास खोहम रहय बला म क िववरण श होइत अिछ- बा एकटा दलक सवा रिधक बिल म अिछ पव रज बा सहो बिल छल एतक रास ब ा सभक बा एकटा छोट आrsquo एकटा पघ पाथरक आिव ार कए छलाह पव रज बा अम दला ाक कहल जत छल बा भयकर गधवला पशक नाम सहो छल हाथक महत बढ़ल आrsquo बढ़ल वकषस दरी सप रक मािर कय खायल नही जाइत अिछ स गप पव रजस जञात छल ाचीन दव वकष दोसर नाग दव आrsquo तसर नदी दव छलाह अम बास बा सतान उ करत आयल छलाह नव कठार आrsquo नव काताक आिव ार भल अः आः अग अ कर दिख कय व पशक भागत दिख एकर जानकारी भल मा षी हनकर स ा वि करत छिल थम मा षीक नाम पड़ल अ ा ओकर मा ष-िम छलाह अ अ ा दला ा बिन गलीह आrsquo हनकर म दल उ र िदिश बढ़ल फर लखक िलखत छिथ ज प ीक उ ि लगभग 200 कप रड़ वष र पव र भल ज सव रथा समीचीन अिछ कम रका म एक ान पर वण रन अिछ- ldquo ा ि तीय पराध र ी तवाराह क वव त म तर अ ािवशिततम किलयग थम चर rdquo आrsquo एिह आधार पर गणना कएला उ र 1972949032 वष र प ीक आय अबत अिछ रिडयोएि व िविध ारा सहो ईएह उ र अबत अिछ यरोपम स हम शा ी तक प ीक आय 4000 वष र मानल जाइत रहल ईरानक िव ान 1200 वष र पिह प ीक उ ि मनल ई दन दि कोण वजञािनक दि कोणस हा ा द अिछ

(अ वतरत) 2 उप ास 1सह बाढ़िन(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 6: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

6

मजदरक टोल आrsquo साझम ठलागाड़ी पर हनका लोकिन ारा अपन कपड़ा सखायब एिह सभक दिख कय हमारा िवचिलत भय जाइत छलह ई दखलाक बादो ज हनका लोकिनक मह पर हसी छि िबना घरक रलो उ र छोट-छोट ब ा सभक भीख मगत दखब हमारा सभ जखन खलाइत रहीत ओकरा सभक हमरा सभक िदिश कातर दि य दखीअब लोक सभक द ार कयो हमरो पर ई िवपि आिब जय तखन फर दोसर ो हनका लोकिनक िदिश तकबो नही करि त की हमही टा आन ब ास िभ ची आrsquo सोचनी लागल रहत अिछ हमारा ई सोचत रही ज जखन हमारा को ान पर नही रहत छी तख त सभ काय र गितस चलत अिछ िकताबम हमारा पढ़ रही ज िकछ जीव जत मा द डाइमसनम दखत छिथ हमरा सभ तीन डाइमसनम िजबत छ त ई ज भकपक आrsquo आन आन िवपि अबत अिछ स को चािर डाइमसनम काय र करय बलात नही कय रहल अिछ ज क नातीत अिछ पाच पाइम लालछड़ी बलाक दखा कय बाबजी कहत रहिथ ज दख ईहो लोकिन अपन पिरएआरक गजर पाच-पाच पाइक ई लालछड़ी बिच कय कए रहल छिथपाइक महत आrsquo ओकर आव कता जतक बढ़ाऊ ततक बढ़त अपन अपन वातावरणक आrsquo जीवनक बादक जीवनकएिह सभक सग जीनाइ राितम बड़बड़नाइ ई सभ गोट काय रक सग पढ़ाइ आrsquo िपताक करीक परशानी सभ चलत रहल हमरा यािद अबत अिछ ज एक िदन भोर-भोर एक गोट ठीकदारक सटकश पर हमर बाबजी जोरस लात मार छलाह सटकश जाय दर खसल आrsquo ओिहम राखल प ा सौस िछड़िया गल हमर एक गोट िपितयौत भाइ छलाह ज सभटा पाइक उठा सटकशम रािख वापस ठीकदारक दय वापस कए दलिख आrsquo ईहो कहलिख ज ज ीस भािग जाऊ निहत पिलसक पकड़बा दताह मा हमरा भीतरका कोठली लय गलीह हमारा ब ा छलह मदा हमरा बझबाम आिब गल छल ज ई पाइ हमरा बाबजीक गगा-ि जक ठीकदारक िदिशस अपन एजीिनयिरग छोड़ि कय िबना को भाङठक काय र होमय दबा लय दल जयबाक यास छल बाबजी बहत काल धिर बड़बड़ाइत रहलाह क ो काल दािलम नन कम रहला उ र आिक आन को कारणस ब रनक फकबाक रस दह िसहिर जाइत छलफर िकछ कषणक च ीक बाद सभ ब ाक बजाओल जाइत छल आrsquo दलार मलार होइत छल हम व म थम अबत छलह आrsquo पिरणाम िनकलबाक िदन एकटा चाची सभ बर ल ा खोआबत छलिथ गर आrsquo ायः आटस बनल एिह ल ाक ाद ह िबसिर निह सकल छी ओिह चाचीक एकटा अ र-पागल िदयर छलि ज िसतार बजबत रहत छल एक बर गगाम ीमरस हमरा सभ ओिह पार जाय रहल छलह त ओrsquo ओिह ीमर परस अपन भायक फकबा लल उ त भय गल छल ओिह चाचीक एकटा बटी रहि रजनी पता निह कोन िबमारी भलक बचारी एलोपिथक दवाइक फरम ओछाओन धय ललक हम सभ कताक बर हनका दखबा लल जाइत रही हमरा दोसराक अिहठाम जायम धख होइत रहय मदा ओतय ककरो सग पह िच जाइत रही हनका सभ ो दीदी कहत रिहयि हमर सभस ब पघ रहिथ मदा िकछ िदनक बाद हनकर म भय गलि म स हमर मानिसक द आब लग आिब गल हनकर म क बादो ओrsquo चाची अपन बटा सभक अिगला िदन लक हत तयार कए पठलि ज कॉलोनीक एकगोट दोसर दबग चाचीक पिसना निह पड़लि आrsquo एकर चचा र बहत िदन धिर कॉलोनीम होइत रहल चाचीक भाइ मजफफरपर इ ी ट ऑफ ट ॉलोजीम ा ाता रहिथ एिह कॉलजस हमर बाबजी सहो इजीिनयिरग पास कए रहिथ ओrsquo हाजीपरम गगा-ि ज कॉलोनी ि त हमर सभक घर पर आयल रहिथ आrsquo अपन बह इक ब फझझित कए

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 7: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

7

रहिथपटना जाrsquo कय नीक इलाज करबाम अ ल रहबाक कारण पाइक बत रहिथ हमरा मोनम ई िवचार आयल रहय ज पटनाम पघ डॉ र रहत अिछ ज म क जीित सकत अिछ मदा एक िदन हमरा सभक सग रहयबला गामक िपितयौत भाय जखन परमा य क चचा र कए रहल छलाह आrsquo ईहो ज ओिह समय प ी पर एतक परमा शस िव मान रहय जािहस प ीक कताकबर न कएल जा सकत अिछ तखन हमर ईहो रकषा कवच टिट गल छल 3महाका 1महाभारत(आगा) समय बीतल दश रन-शस क छल आयल भी पछल ोणस की-की िसखाओल य -कौशल ह रचना आrsquo शस कौशल दश रनक व ा भल जनक बीचिह एकाएकी सभ भलाह परीिकषत सगिह भल भीम-दयो रधनक गदा-य क दश रन भी -धतराष क दय-िबच वातस क जखन छल दकबीच अज रक बर आयल एका क बाण-िव ास रग ली गिजत घोष अज रनक भल बीचिह कण र आयल परशराम िश कण र कएलक िवनय कए छी सकत हम दश रन सभक ज िव ा ज त छिथ अज रन सकल सभ पािब सह दयो रधनक ललकारा दलक अज रन द हमरास लड़ स थमतः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 8: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

8

कपाचाय र कहल सारथीप छी अहा राजकमारस दक अिधकारी कहा दता निह अहास फर बात दक द-य क गप आयल ओना-कोना ई सिन दयो रधन कलक ई घोषणा बात ई अिछ त सभ स त जाऊ अग-दशक नप कण रक बनबत छी यो ाक परीकषण करत अिछ बाह अग दशक नप कण रक बनबत छी किह ई अिभषक कएल सभागारम अकम लल कण र भल कतजञ ओकर उिठ अज रन तखन ई बात बाजल ह कण र अहा ज ो छी सन ई हम ोण िश अज रन ई कहय छी बझ निह ज ई वीरताक वरदानटा निह भटल अिछ स अही क सभटा ग निह िसखओलि हािर मानब ित दीस द करब जखन चाहब

करतल िनस सभागार भल फर गिजत भी उिठ कएल स ाक आगमन सिचत अज रनक गवो रि सिन कण रक दय छल मोन मसोिस नप अगक गामपर पह चल ----------------------------------------------------------------- िश ताक हत पा व भलाह शिशत भल एिहस दयो रधनक मोन शिकत शकिन दःशासन छल ओकर भ कण रस भट उ र ओrsquo भल आ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 9: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

9

धतराष क सभक कनफसकीस िपता छलह अहा िसहासनक अिधकारी ज -अधताक रोकल राजस अहाक हमरा त निह अिछ एहन लाचारी यिधि रक सभ मानय लागल िसहासनक अिधकारी िकएक अहक सहता की भए पाएल फलाभत कोना अहना ईएह यिधि र हमरास अिछ परत अिछ अ ज प सएह कएल आ ह जएबाक मला वारणावतक पा वसक क ताrsquo सधारब व ा सभ क ाणकारी काय र सभस िबसिर जायत प कतीक जन सकल हि नापरक धतराष मानल सभटा बात आदश दल वारणावत जाथ कित दिख मला-ठला आउ िवदर भल साककष भद ई की सचर रहब यिधि र कहल ई िवदरक नीित कएल साककष दयो रधनक काटल सिद पच म ी परोचनस िमिल दयो रधन लाखक महल बनबओ छल िवदर लगलि एकर पता सवाद सहो पठओ छल वाहक सदशक छल कारीगर िनमा रण सरगक कए छल लाखक महलक भीतर छल िनमा रण स कषणिहम कएल पा वक िनदरश भल छल खोह सरगिहम सतइ जाउ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 10: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

10

आिगक पण र शका स छल लिगत भीतरस बाहर आउ क चतद रशीक छल ओrsquo िदन परोचन भल स अितशय चचल आिग लगायत आइ ओrsquo स छल यिधि र छल ई सभ बिझ रहल कए सचत अपन माता- ाताक यजञ कएलि ओिह िदन स भात-भोज दलि नगरवासीक पचप छिल भीलनी सहो एक कालक सोझा ककर चलल ज सतिल राित ओतिह सभ त परोचन सहो सतल ओतिह बाहर िदश छल कोठली एक आिग लगाओल भीम तखन बीच राितम मौका क दिख लाकषागह छल बन स ओतय अि दवता अिह कर लल घरक स ाह होइम लागल को कषण निह स जतय निह िबलिम माता- ाता णाम अि दवक कए िनकिल कित कालक गालस बचिल दयो रधनक कचािलस परोचन अि म स उिचत भल सग परत भीलनीक नीक निह भल जरिल बचारी प सिहत स सतल ककरो बझना छल निह गल छल नगरवासी बझलि ज जरिल कती पाचो प सभिहक सग नगर शोकस भल शोकाकल खबिर हि नापर जौ गल दयो रधन छल अित स ा आrsquo धतराष स छल मो -मो

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 11: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

11

परत िवदर सभस बशी स िकएकत स बिझ छल गल स ओrsquo कहल भी क सभटा बात रह क जाrsquoकय ओतय भी क िचता दर कएलि ई सभ गप जाय बझा कय अकाबोन पह चत गलाह गय पा व-जन क उठा कय नािवक नावक सग ितकषा किर छल रहय िवकल भय कहलि िवदर पठलि हमरा आजञा दी गगतट सवा करबाक गगा पार भलिथ पा व जन पाछ छटल कतक भभटपन ध ाष कदयो रधन आrsquo शकनीक आrsquo दःशासन कण र सभहीक सग मदा लागल ितशोध हि नापरल छल ई दयो रग ------------------------------------------------------------- निह जािन जायत कतय पथ ई पथ न जतय छल ओिह वनम डग दिकषण िदशा िदश दी गत क छल निह जञान को दत डग बढ़त आग भखल-िपयासल थाकल ठिहआयल आह दरदशा दख ई कतीक ई दशा दिखभीमस निह छल गल रहल वट-वकषक नीचा बसा कयचढल दखल सजग भrsquo

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 12: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

12

पकषी िकछ दर छल ओतयभीम जाय पह चल जलाशय पािन पीब आिन िपयाओलसतल सभ क लाय ओतय भीमक निह गल दखलकरिथ की हिस मोन होअय पोखिरक गाछक ऊपर छल राकषस नाम िहिडब जकर िहिडबा बिहनक सग छलतािक रहल अपन भोजन म -गध स िघ कयचलल नर-मास तािकम ओrsquo िहिडब जो मौस-म क आन ज ी ओतय जाकय दिख कती-प सग सतलदःिखत िहिडबा छल ताकत भीमक -प शरीर दिखठाढ रहिल ताकय धिर धारण प स रीककहल भीम जाऊ उठाऊ अपन माता ब कदर सरिकषत िहनका पह चायब मोिहत छी हम अहा पर चाह हमरा अिछ िववाहक मायास हम बचायबबलवान र िहिड क मािरक भीम कहल हम िकय उठायब बध क सतल अपन बलवान अिछ िहिडब एहन बल दखय हमरो तखन िहिड पह चल ओतयिहिड ा छिल स रीक प बनओ भीमस किर रहिल छिल गप ोधस ोिधत िहिड क कए ओrsquo दौड़ल िहिड ा पर मारक हतभीम पकड़ल िब िहम म य पसरल ओतय सिवकट दक ह कार छल ग जत व ाणी भागय लागल आrsquo उठिल कती-पाडव ओतय पह चत गल दौड़त ओतय रणभिम साजल छल जतय मािर दलक भीम तावत भल िहिड शव प यावत भीमक वीरतास िहिड ा भिल छिल ओrsquo आनिदत वाकचातय रस कए छिल कितक स िकिचत यिधि र सहो दल ीकित माता कतीक िवचार जािन िववाह किर कय रहय लागल भीम िहिड ाक आिन घटो च उ भलिपता त परा म जकर छल िदन बीतल पा व वन छोड़ि कय आगा जाय लागल जायब िहमालय िदिश प क सग ई िहिड ा बाजिल

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 13: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

13

घटो च कहल िपत माताक हम सिदकाल सग रहब होयत को काय र अहाकबजाबयम निह सकोच करब -------------------------------------------------------------------- जाित काल ास भटलाह कती कानिल हा ोस कय ास कहल निह कान िदन छोट पघ होयब करय दःख िक सखम अपना पर निह छोड़य अिछ िनय ण धम रपथ पर ज चलय तकर कहय छी म तखन गिव रत सख निह होय दःखम धय रक न अवलब छोड़य कती आrsquo अहक प छिथतहन जहन ई म होमय पा वजन पािब ई सबलपिहरल मगचम र व ल चारी कर भष बनाओल एकच ी नगर पह चल

रहल बिन अितिथ ओतयआित ा णक पाओल भाइ सभ जािथ आनिथ सभ राखिथ माताक समकष कती दिथ आध-भीमक आधम शष सभ िमिल खािथ भीमक तयो भख िमट निह भखल ओrsquo रिह जािथ भखल छलाह भीम एक िदन गलाह निह िभकषाटनम सनल घोर क ारोहट घरम पछल कारण जानल स बकासर राकषस ओतय छल नगर बाहर िनवास जकर राजा असमथ र छल राकषस करए अ ाचार बड़-बड़ छल िनकालल समाधानज सभ पिरवारस ितिदन एक कटही गाडी भिर अ मिदरा मौस जािथ बहलमान बक खाइत छल सभटा भोजन सग बहलमानहक स क ारोहट मचल छल घर ा ण पिरवारक म पार छल पिरवारक आइ सभ पिरवार दःिखत छल कती कहल पाच प अिछ भीमक बल सनायल भीमक बलक चच र सिन-सिन कय ा ण मानल कतजञ भल भीमक ओrsquoगाड़ीक सग खोह पठाओल खोह राकषसक तािक भीम खलक छल ओrsquoभखाएल

य भीम छल दरी स अ बकासर आयल तामस आ मण कएलक िकत लात-म ा मािर कय भीम ाण ललक ओकरा खीिच नगर ार आिन कय भल स सभ जन मनओलक पजा- पव र ओतय कती चललीह आर िकछ िदन ओिह नगर रिह कय सनल पाचालक यबरक कथा पाचालीक पदक एकच ा नगरीस ढरक-ढर ा ण पह चत ओतय पा वजन लय रहल आजञा मा कतीस रहिथ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 14: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

14

ास पह िच कहल जाउ यबर ओतय दखय मा म ऋिष धौ भटलाह छलाह पिडत जञानी बढ़ल आग तखन िमिल सकि त भrsquo सभ ाणी सिन कथा शसा यजञस िनकलिल याजञसनीक मत भद करताह ज ो ौपदी वरण करतीह यबरक ानक र ा तकलि पाचालम जा कय क कारक घर डरा दलि िवचार कतीक मािन कय कण र आयल छल दःशासनदयो रधनक सग सि त दश-दशक राजा आयल छल रगभिम वीरस खिचत तखन आयल ौपदी भाइ ध क सग ससि त प माल ल आयिल कलिन सभक नजिर आक बीच यबरक भिमक ऊपर मत एकटा लटकल ओकर नीचा च एकटा ती गितय छल घिम रहल नीचा पािनक छह दिख ज च म पातर भरकी तर दािग सकत मत आिखक प माल पड़त तकर गर सभटा राजा हािर थािक कय भल िविख थाकल छल कण र दिख जन बािज उठल सत प िकए आयल छल ौपदी बाजिल भिदयो दत जौ कण र मत -लोचनक निह पिहरायब वरमाला निह करब वरण ओकराक िववश कण रक बसल दिख ऋिषवश अज रन आयल छल एकिह शर-सधानस बधल मत सयश पाओल छल ा ण-मडली कए छल भीषण जय-जयकार ओतय राजा सभ कएलक शका तयार अज रन पिन सधान कए िब मत भ खसल भिम बलराम कषन आगा आओल सभ राजाक बझाय सझाय छल सहटाय ओतय हटाओल क एकाती कहल दाऊ सन ई सनल छल एक उर ी वारणावत आिग िबच बचल पाडव बचल छिल कती दीदी भीम तख उखाड़ि वकष छल भल ठाढ़ सहिट अज रन कय क कहल ह दाऊ कालच अनलक एतय भीम अज रनक दिख परा म हतो ािहत भल राजा सभ याणकए छल पाडव लय चललाह ौपदीक एिहसभस ओrsquo भिल छिल अज रन खोिल अपन रह िख ास ौपदीक कएल िव ल ध चपचाप सनय छल घ िर िपताक ई कथा कहलक क कारक घर पह िच पाडव कहल दख की हमसभ आनल कती कहल आनल अिछ ज सभ तकरा बाट पाच पा व कहल अज रन ह माता होयत निह थ र अहाक ई बात सग ौपदीक होयत िववाह पाच-पा वक सग- साथ पद पठलि परिहतक ध क सग ओतय कतीक तल आrsquo सभक लए गल अपना सग पद सनल ज पाच-पा व करताह िववाह ौपदीस

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 15: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

15

तखनिह ास आिब सनाओल ई अिछ पव रज िहक भटल चालि वरदान िशवस ज पाच पित अहा पायब सिन सभ ौपदी िववाह पद रीित विदक स कराओल सभ िकछ िदन रहल ओतय कशलस पद कर महलम पसरल ई चचा र सगरो धिर गल गप हि नापर महलम लोकलाजस बा स ता धतराष छल ओतय दखओ मािन भी - ोणक िवचार पठाओल समाद अगतओ आनी अ ज प ी पतोह ओrsquo अ ज प सभक आदरस दयो रधनक कण रक िवरोध पर कल िवचार िवदरक बजाकय शास ा सार िवचार दलि आधा रा दबाक ओrsquo जाकय िवदरिहक पठाओल धतराष आनय राजमहलम पदक सभक लय आनल पह चल ओrsquo जन ठाढ़ करए ागत धतराष कहल ह यिधि र गह कलहस ई नीक होयत जाय खा व बसाउ नव नगर आध राज लrsquo कय खा व अिछ बोन एखन पिह छल राजाक नगरी मािन यिधि र गल ओतय बनाय नव घर ार सि त इ छल पड़ल नामआrsquo तरह वष र धिर कलि राज यश छल सशासनस आrsquo छल जन-जीवन अित सप (अ वतरत) 4कथा 2भारत र 3 भारत र अपन िम क हॉ लक सीढ़ीस नीचा उतरत हनकर चमचम करत ज ाक दिख ओकर िनमा रता कपनी ा आऽ म क सबधम िजजञासा कएलह मदा हमर िजजञासा शात करबाक बदला ओऽ भाव-िव ल भय गलाह आऽ एकर यक िव त िववरण किह सनओलि भल ई ज िद ीक लाल िकलाक पाछम रिव िदन भोरम ज चोर बजार लगत अिछ तािहम हमर िम अपन भा क परीकषणक हत पह चलाह सभक महस एिह बजारक इमपोट रड व सभक कम दाम पर भटबाक ग स त रहत छलाह आऽ हीन भावनास होइत छलाह ज हनका एिह बजारस स आऽ नीक चीज िकनबाक लिर निह छि हनकर ओतय पह चबाक दरी छलि आिक एक गोट हनकर आिखस का कय िकछ व राखय लागल आऽ दिखत-दिखत िनप ा भय गल िम महा भावक मोन ओ र गलि आऽ ओऽ ओकर पाछा धय ललि आऽ ब मिशकलस ओकरा तािक ललि िजजञासा कएल ज ओऽ की का रहल अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 16: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

16

ldquo ई अहाक ब ाक बाहर अिछ rdquo चोर बजारक चोर महाराज बजलाह ldquoअहा कहत ठीक ज की एहन अल अहाक कोरम अिछrdquo झाड़ि-पोिछ कय िव ता महाराज एक जोड़ ज ा िनकाललि मदा ईहो सगिह किह गलाह ज ओऽ को पघ गाड़ी बलाक बाटम अिछ ज गाड़ीस उतिर एिह ज ाक सही परीकषण करबाम समथ र होयत आऽ सही दाम दत

हमर िम ब िघिघयलिथ त ओऽ चािरसय टाका दाम कहलकि

हमर िम क लगम मा तीन सय सािठ टाका छलि आऽ दोकानदारक बर-बर ब ाक बाहर होयबाक बात स भय रहल छल िव ता महाराज ई धिर पता लगा ललि ज ता महाराजक लगम मा तीन सय सािठ टाका छि आऽ दस टाका त ई सरकारी डीटीसी

बसक िकरायाक हत रखब करताह स मह लटकओ डटक मजबरीक ानम रखत ओऽ तीन सय पचास टाकाम ज हनकर मतािबक मर-मर छल अपन कलजास हटा कय हमर िम क करज धिर पह चा दलि

आब आगा हमर िम क बखान सन ldquoस जािह िदनस ई ज ा आयल एकराम पािन निह लागय दिलयक कतओ पािन

दखीत परक सरा दल आऽ एिह ज ाक हाथम उठा लत छलह चािरय िदनत भल रहय एक िदन सीढ़ीस उतरत रही परा सोल करज जका बाहर आिखक सोझा आिब गल िम की कह ो ज एिह ज ाक बड़ाइ करत अिछ त कोढ़ फाटय लगत अिछ कोनहना िसया-फड़ा कय पाइ उपर कय रहल छी ब दाबी छल ज मिथल छी आऽ बिधयारीम को सानी निह अिछ मदा ई ठकान ज िद ीम ठकलह त आब त एत ा लोकक द वत करत रहबाक मोन करत अिछ एिह लालिकलाक चोर-बजारक लोक सभत कतको महोमहापा ायक बि म गरदाम िमला दति अउ जी भारत-र बटत छी आऽ तखन एिह पर क ोवसीर करत छी असल भारत-र सभत लालिकलाक पाछाम अिछ स एक द टा निह वरन मा ा म

फर बजत रह ाह- ldquo आन सभत एिह घटनाक लऽ कय िकचिकचबत रहत अिछ कम स कम एिह घटनाक मोनत अहा निह पा यौ भजारrdquo

आब हमरात होय ज हसी की निह हसी फर िदन बीतल आऽ ो ाम बनबत रिह

गलह अिगला रिवक चोर बजार आिक मीना बजारक दश रन करब मदा पता लागल ज पिलस एिह बजारक ब कए दलक

-------------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 17: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

17

5प आगा

59ऑिफसम भिर राित ब साझ परल सभ उठल गल अ न-अ न घर बाबजी रहिथ फाइलम करत अपनाक कौिकदार निह दलक ान कलक ब ओिह राित हमरा सभ िचितत भलह कएलह िचितत कछमछ धिर ाित भोरम जखन दरबान खोिल दखलक हनका ऑिफसम माफी मािग औघायल पह चलक घर ज ीस एक बढ़ी हमर पड़ोसी कहलि कोना रहल भल हमरा सभत निह तिकतह बाट राित भिरम भय जयतह अप ात बटा सभ लजकोटर महच छि िहनक ह दाइ (हमर माइ) हॉली ॉस ल दरभगाम भल छल घिटत एक बात गमीर ताितलम ब ाक ब कएल दरबान

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 18: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

18

मिहना भिर खोजबीन भल निह चलल पता कथक ल खजल दखल ब ाक

लहाश सभ हजम बाप ओकर महच छल लस जौ ब ा निह आयल

सतल छोिट गएल तखन गल रहय पछतायल ब ा दबाल पर िलख रहय अपन क क बखान पािन भोजन िबना भलय ओकर ाणात 60 नानीक प प आयल मोन ठीक निह ल ी अहा दिख जाउ एिह बर निह बाचब निह ई गप भझ बाउ पटक अलसर अिछ खय चटकार स खाओल जन मस ा अितम कषण दखबाक ब अिछ मोन िच ी िलखबाल अयलाह तह ा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 19: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

19

ो निह पह चलकि ल ीक कहल िच ीम अिछ भारभीस कएल एक आर िच ी आएल ज माय गलीह दह छोड़ि ल ीक बटा बोकािर पािर कानय कहलक छी हम सभ असहाय निह अयतीह हमर ल ी मायक मह दखय अितम बर नाम रटत अहाक ई बढ़ि गजिर गिल जग छोड़ि अपन घरक हाल की कह भगवा छिथ सहाय घरघ सभ घरम अिछ दव कपा ह दाय 61 कवाड़ ब बाहरस आबयम भल लट छोट भाय कएल कवाड़ ब िकछ कालक बाद जखन खजल भ ा कहल ह अ ज दःखी छी हम पाड़ि ई मोन अिहना जखन छलह हम सभ ब ा िपता कएलि घर ब क क दरी होयबाक कारण पछलि निह ओrsquo तरत तरत काका सहो बझाओल बाल िवजञानक द ज भल स िबसिर श क नव जीवन ा द

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 20: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

20

62 जठाश छोट भायक दल परती आrsquo राखल सहो जठाश मरल जखन किनया तखन भोजक कएल व ात कहल नमहर भोज क पाइ निह तकर न बह ा जकर कहबय स दय दत चीनी चाउर सलहाना खत बिच कय हम कएलह ा िपताक ओिह बर अपना बरम निह चलत बह ा फर बझ एक बर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 21: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

21

63 सादा आिक रगीन बलक ए ाइटक गल जमाना सादा िक रगीन दिरभगा काली मिदर लगक ल ी बलाक ई मख-मीन जखन बिझ निह सकलह तखन कहल एकगोट मीत सादा भल सादा आrsquo भागक सग भल रगीन 64 गगा ि ज यािद अबत अिछ मजर सभक म च िर खाित खसत नीचा पािनम पचास टा म म स दस टाक भल िरपोट र चालीस गोटक कमपनससन गल खाय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 22: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

22

ता ठीकदार आrsquo अफसर एिह खनीमा ि जक हम इजीिनयर कहत छी हमरा ईमानदार घस कोना लल होइत छक ककरो दखत ग त ई सभ यौ सरकार 65 दिर आठ सय बीघा खत कतक पोखिर चास-बास मदा कालक गित बिच िबकिन झझारपरस धोती कीिन घरत काल दखल माच धोती घरा कय आनल आrsquo कीनल माछपछल हौ माछ ई काि कतय भटत धोतीत जख पाइ होयत जायब कीिन लायब तरत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 23: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

23

दिर ताक कारण हम आब बिझ गल छी एक िद का गप निह सभ िद का चिर छी 66रौह निह न ह यौ न अिछ ई मदा शहरक लोक की बझय सभ ताकत अिछ रौह न कहबय त ो निह कीनय

छागर ख ी आrsquo बकरीक अतर जौ जायब फिरछाबय िबकायत िकछ निह िब टाका एिह नगरम िकछ निह आबय

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 24: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

24

67 जताक आिव ार जखन गड़ल एक काट राजा कहलक ओछाउ बना मािटक हमर ई राजधानी िन टक बनाऊ जखन सभटा चम र आिन कय निह कए सकल ओछाओन एक चम रकार आओल आrsquo राजाक फिरछाय बझाओल पर बाि ली चम रस आिक प ीक झापी ओिहस िन टक धरती निहयोत मा िन टक होयत

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 25: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

25

68 जोकही पोखिरम भिर राित स त छलह ज बड़बड़ियाबाब साहबक लगान दलाम जौ होइत छल लट भिर राित ठाढ़ कएल जोकही पोखिरम बीतल यग अयलाह फर जखन हाथी पर लबाक हत लगान-लहना जिहना गािर-गिर दत हाथी परछटल टोलक-टोल मह दसना जमीनदारी खतम भलो पर सोचल िकछ ली असिल मदा लोक सभ बिधयारी कएल निह अएलाह ओrsquo घिर 69 गस िसिल रक चोिर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 26: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

26

गलह रपट िलखाबय भल छल िसिल रक चोिर मोछ बला था दार बजलाह बिर बझत छी हमरा सभक डबल िसिलनडर चाही एफ आइ आर स ा निह अिछ एतक ह भाइ हम कहल डबल िसल र त अिछय हमरा अ ा त तसर िसल र लबाक अिछ दरी तकल कतय चोरक अहा अहाक तकनाइ अिछ जना चत अिछ को क बरद भिर िदन घमछ निह बढ़छ एको डगअह निह क सह गितक नाम पर एिह बर टरक चोिरक बर कहलक

इ ोरसक पाइ चाही कह अहास कोट रम भrsquo पायत दल अहास गबाही फरी पड़ि जायत अहाक पनः कोट रम जायब उलटा िनण रयो भrsquo जायत बिझ फर स आयब सग गल ाइवर कहलक करी छक एकर ठीक पाइयो अिछ कमाइत किर रगदारीफकत पानक पीक

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 27: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

27

70 फ फ री पह िच कहल क सच र वारट पर साइन मािलक कहल क िकछ काल धिर फोन करय छी आइ ासफरक ऑडरर आयल िरलीिवङगक सगिह अफसर िनकलल ओतयस वारट िबना ए ी ट कनिह

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 28: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

28

71बढ़ वर कतय छी आयल आइ तािक रहल छी वर 20-20 वरखक दटा अिछ कतह अभड़ल रग िसलबी िसघ मिठया अद त तकत छी अहा स भटत किहया की चाही एकटा पघ 20-2- कर द गोटक बदला 40 कर जौ एकटा लय ली त छी हम तयार काज खतम क सभटा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 29: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

29

72 कर फोन किर कय घरम पछल छिथ फलना घरम आिक आग पिछतिथ ओrsquo बअजलाह दय कय एक धतकारी एिह फोनक हम िबल भरत छी निह क अहा पनः बात मसज अहाक दब हम प क स छी क अहा लाट कर निह अहाक छी

स हम अपन प क किनया किह टा छी हम कर बझ ई यौ अफसर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 30: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

30

73 ासम अबाज दन िदशक बचक उठाकय पछलि आयल कोन कातस अबाज पकड़ल एक कातक छोड़ल फर कएल द फािर आधक-आध करत पह चलाह फर जखन लग ल दइ गोट म जािन निह सकलाह अबाज कलक कोन व रिगगम सहो अिहना कए सभक कहल उिठ जाऊ जखन ो निह उठल कहल अहा अहा अहा एकाएकी उठत जाउ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 31: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

31

6स तिशकषा(आगा) I I इित भवतः सव र पव रतन पाठव जञातवतःस तन थम पिरचयः ा ः अ अ न मण अिप पिरचय अ षाम अिप अ ास वय कम रः अह गज ः भवान कः अह िशकषकः भवती का अहम अिभ ी अह छा ा अह व ा अह गिहणी अह कषकः अह िशिकषकाः अह पाचकः अह त जञः अह त जञा एतद वा य योजिय ा वय पिरचय वदामः एतव सखन पिरचय वदामःमम नाम गज ः अह िशकषकः एतन मण भवतः वदत भवान वदत मम नाम इदशखरःअह त जञः मम नाम राजल ीः अह अिभ ी सः उदयनः सः छा ः सः छा ः वा आम सः छा ः त क फलकम वा आम त क फलकम न सः व ः न एतत फनकम वा आम तत उप मक तम शातः स नः वा स त सरल वा स त मधर वा

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 32: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

32

आम स म इदानीम अह वदािम भवतः अिप अिभनय कव रत उि त त नाम उदयनः त नाम िकम क नाम इदशखरः त ाः नाम चि का त ाः नाम िकम क ाः नाम चि का एत नाम इ शखरः त नाम िकम साधः त ाः नाम ील ीः क ाः नाम ील ीः त नाम इदशखरः एत नाम सधीरः त ाः नाम शातला एत ाः नाम राजल ीः घटी सधीर घटी क मखम सधीर उप म नािशका कण रः गीतायाः घटी गीतायाः घटी गीतायाः तः क ाः करवस म ददात क ाः कि का सीतायाः लतायाः सा दवी द ाः नाम िकम द ाः नाम सर ती क ाः आभषणम नतर ाः आभषणम क ाः क ाहारः गह ाः क ाहारः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 33: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

33

पाव रती पाव र ाः प क नाम ीमदभागवदगीता का नाम अिभजञानशाकतलम अ ाक दश नाम भारतम िशकषक नाम िव ासः गीतायाः ि यायाः राज रयाः ील ाः रामः अि सव र राम वदित क मोद बाबलाल रमान रामशरण राध ाम िशकषक लखक छा फल प मि र नगर सीतायाः राधायः अिनतायाः मालिवकायाः किवतायाः सशीलायाः ग ायाः शारदायाः भार ाः न ाः लख ाः रा ाः अ ाः राम रामः दशरथ प ः

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 34: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

34

क ः क प ः क ः वसदव प ः रामः क ाः पितः रामः सीताय़ाः पितः ल णः उिम रलायाः पितः क ः कम ाःपितः िद ी भारत राजधानी ब ल कणा रटक राजधानी बा ीिकः रामायण लखकः ासः महाभारत लखकः

वयम इदानीम एकम अ ास कम रः अहम एक को क दश रयािम सव र अ ासः कम रः दशरथ प ः रामः िशव प ः ग शः रावण प ः मघनादः अज रन प ः अिभम ः रघवश लखकः कािलदासः रामायण लखकः बा ीिकः सीतायाः पितः रामः उिम रलायाः पितः ल णः स भामायाः पितः क ः पाव र ाः पितः दव ाः म ोदरयाः दमयन ाः गा ी महाभाग महोदय र महोदयायाः मरी महाभागायाः सभािषतम वयम इदानीम अ ािप एक सभािषत अ ासः कम रः भवतः इदानी सभािषतम णवत अय िनजः परोवि गणना लघचतसाम उदारचिरताना त वसधव कट कम

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 35: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

35

इदानी यत सभािषतम तः त अथ रः एवम अि लोक ि िवधाः जनाः भवित कचन लघ मन ाःत िचतयित एषः मम जनः एषः मम जनः न इित िचतयित अ कचन सित महा ानामः उदार ि ताः त िच यि -जगत एव मम कट ः लघ कट ः तषा द यासम ः प ःएव मम कट ः स नाः एव िचतन कव रित ध वाद कथा अह इदानीम एक लघकथा वदािम काशीः नगर एकः महान पि तः आसीत सः बहष शास ष पारगतः आसीत त समीप बहछा ाः अ यन कव रित त ाितः सव र सािरता आसीत अतः दर-दरतः छा ाः आग ित एकदा क न िश ः त समीपम आगतवान सः गरोः नम ार क ा प वान- भोः अह भवतः समीप अ यन क रम इ ािम अतः माम िश न ीकरोत इित सः उ वान िकतः सव रषाम छा ाणा बि परीकषा क ा एव तान ीकरोित अतः एत अिप बि परीकषा क रम सः एक प वान भोः व ः दवः क अि इित प वान तदा िश ः उ वान भगवन दवः क नाि सः सवो र ापी अि इित

पण एव ग ः प वान एत उ रम ाग ः अ सत ः जातः सः हष रण तम आिलि तवान तम उ वान अिप भोः व ः भवान बि मान बालकः अि भवतम अह िश न िन यन ीकरोिम स दवः सव र ािप अि इित तम उ वान िश न अगीकतवान एव सः िश ः त व िव ा ास कतवानगरोः आशीवा रद ा वान भव ः कथाम अथ रः जञातवतः िकल शीत ानम उदित सय रः क टः गायित कषकः उ ित प िवकसित चटका िवचरितआकाश म शीतकाल जल शीत भवित बालः उ ित ान ल ान क ा सा रित (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 36: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

36

7िमिथलाकला-िच कला(आगा) मौहक कर अिरपन महअक िमिथलाम िववाहक बादक िविध छक ज वर- वधम हक सजन करबाक हत अिछ वर वधक द आसन पर बसा खीर आrsquo दही-चड़ाक परसल जाइत अिछ दन गोट एकरा सािन आrsquo कौर बना कय एक दोसर पर फकत छिथ पिह फकय बला िवजयी होइत अिछ तीन िदन कोहबर घरम आrsquo चतथीर िदन कलदवताक घरम ई िविध सपािदत होइत अिछ नीचा दल अिरपन दन थारीक नीचा बनाओल जाइत अिछ िच िनमा रण- छोट-पघ चािर व ाकार रखा सभस ऊपरका गोलाप चा कात िब दनक कमल-नालस जोड़ल जाइत अिछ चा आ मक िशकषा वर वधक म स स बाि क सतान सि क जञान करा कय एिह अिरपन ारा कएल जाइत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 37: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

37

(अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 38: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

38

8सगीत-िशकषा I पिह कमस कम 37 lsquoकीrsquo बला कीबोडर िलय एिहम 12-12 टाक तीन भाग क 13 आrsquo 25 स ा बला की साआrsquo सा दनक बोध करबत अिछ सभम पाचटा कारी आrsquo सातटा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम 12 म स क बादक 12 म स क आ सभस दिहन 12 तार स क कहबछ 1 स 36 धिर माकररस िलिख िलय 1 आ तरह स मशः वाम आrsquo दिहन हाथ चलत 12 गोट lsquoकीrsquo कर सटम 5 टा कारी आrsquo सात टा उ र lsquoकीrsquo अिछ थम अ ासम मा उजरा lsquoकीrsquo कर अ ास क पिहल सात टा उजरा lsquoकीrsquo सा र ग म प ध िन अिछ आrsquo आठम उजरा की ती स अिछ ज अगलका दोसर सटक स अिछ वाम हाथक अनािमकास स मा िमका स र इड िफगर स ग बढ़बा आगरस म फर बढ़बा आगरक नीचास अनािमका आन आrsquo प फर मा िमकास ध इड िफगरस िन आrsquo बढ़बा आगरस सा दिहन हाथस 12 करसट पर पिहलrsquoकीrsquo पर बढ़बा आगरस स इड िफगरस र मा िमकास ग अनािमकास म फर अनािमकाक नीचास बढ़बा आगरक आन आrsquo तख बधबा आगरस प इड िफगरस ध मा िमकास िन आrsquo अनािमकस सा दन हाथस सा दोसर 12 कर सटक पिहल उ र lsquoकीrsquo अिछ आरोहम पिहल सटक सा अिछ त दोसर सटक थम की रहबाक कारण सा दोसर गप ज की बोडरस जखन आवज िनकलयत अपन कठक आवाजस एकर िमलान क किनयो नीच-ऊच निह होय तसर गप ज सगीतक वण र अिछ सारगमपधिनसा एकरा दवनागरीक वण र बझबाक गलती निह करब आरोह आrsquo अवरोहम कतक नीच-ऊच होय तकर टा ई बोध करबत अिछ जना को आन िन जनािक क क िलय आ की बोडर पर िनकलल सारकर िनक अ सार क िनक आरोह आrsquo अवरोह क (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 39: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

39

9बालानाकत-

2 महआ घटवािरन महआ घटवािरन परी जका स िर छलीहजना गथल आटाम एक चटकी कसर मदा सतवती छलीह बाप गजरी शराबी आrsquo माय सतमायमभा महतारी नजिर चोर घरम सतमायक राज छल सोलह बरखक भय गल रहिथ मदा हनकर िबयाहक िचता ककरो निह रहक परमान नदीक परनका घाटक मलाह रथ रना करत छिथ ज महआक नावक िकनार लगा िदयौक साओन-भादवक भरल धार कम वयसक महआ निह जाऊ एिह राित खबय लल नाव एह साओन-भादवक राितम सतमाय घाट पर उतरल विणक क तल लगबाक हत महआक पठबय चाहत अिछ आrsquo ओrsquo जाय निह चाहत अिछ अपन मायक यािद करत अिछ न चटा क िकए निह मारलह

पोसलह एिह िदन खाितर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 40: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

40

मदा सतमाय साओन-भादवक राितम पिथकक घाट पार करबाबय लल महआक पठा दलक महआ िबदा भिल आrsquo बीच र ाम अपन सखी-बिहनपा फलमतीस भिर राित गप करत रहल कहन माय अिछ ज राितम घाट पार करबाक लल कहत अिछ माय ईहो कहलक ज पिथक पाइबला होय आrsquo बढ़ होय त ओकरा तल-मािलस करबाम को हजर निह ओकर मोनम ज होय भल त ओrsquo िपत समान ओकरा जबीस चािर पाइ िनकािल लल जाय अहीम बिधयारी अिछ फलमती कहलक- घबरायब निह जर रह मक आिग ओकरा लल ज मोरगम आगर पर िदन गािन रहल अिछ मोरगक नाम सिन महआ उदास भय गिल ओrsquo फागनम आयत भोरहरबा ओrsquo गामपर पह चल आrsquo माय दस बात कहलकक बाप नशाम आयल त माय ओकरो लात मािर भगा दलकक तख हरकारा आयल आrsquo मायक कानम सदश दलक महआ मायक कहलक ज अहा ज कहब स हम करब विणक क आदमी आयल छलओकरा सग महआ घाट पर पह चल विणक द िसपाहक सग नावम बसल महआ नाव खबय लागिल मदा ओकरा निह बझल रहय ज ओकरा बिच दल गल छक िसपाही ओकरास पतवािर छीिन ललक सौदागर ओकरा कोराम बसाबय चाहलक त ओrsquo छरपटाय लागिल िसपाही कहलक ज सभटा पाइ चका दल गल अिछ अहाक को मगनीम निह लय जा रहल छिथ महआ ि र भय गलीह ओrsquo सभ बझलक ज महआ मािन गल अिछ तख महआ धारम किद पड़िल उलटा धारम मोरग िदिश िनकिल जाय चाहलक महआ जतय ओकर मी अिछ ओकरा लल सात पालक नाव ल सौदागरक छोटका िसपाही महआक म करय लागल छल ओहो किद गल कोिशकीक धारम दन डिब गल अख साओन-भादवक धारम को घटवारक कख दखा पड़त छक महआ को िख ा वचनहारक दखा जाइत अिछ ओrsquo आrsquo श भय जाइत अिछ एकटा छलीह महआ घटवािरन --------

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 41: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

41

10पजी- बध(आगा) 19 गोट गो आrsquo 243 मल ामम म मल 34 टा िनधा रिरत कएल गल एिह 243 ामस सहो ई सभ िविभ आrsquo ामम पसरलाह 19 गोट गो िन कार अिछ 1 शाि 2 व 3 सावण र 4 का प 5 पराशर 6 भार ाज 7 का ायन 8 ग 9 कौिशक 10 अला काकष 11 क ा य 12 गौतम 13 मौदग 14 विश 15 कौि 16 उपम 17 किपल 18 िव वि 19 त ी म 34 मल सहो तीन णीम िवभ अिछ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 42: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

42

- थम णीम 1 खड़ौर 2 खौआड़ 3 बधबाड़ 4 मड़र 5 हिरहर 6 घसौत 7 िखसौत 8 कमह 9 नरौ 10 वमिनयाम 11 हिरअ 12 सिरसव 13 सोदरपिरय ि तीय णीम 1 गगोिलवार 2 पगौिलवार 3 कजौिलवार 4 अड़वार 5 वहड़िखाल 6 सकड़िखार 7 पिलवार 8 िवसवार 9 फ वार 10 उिचतवार 11 पडलवार 12 कटवार 13 ितलवार म म मल- 1 िद व 2 बलच 3 एकहर 4 पचोभ 5 विलयास 6 जमजआल 7 टकवाल 8 घड़ए वर

मिथल ा णक म 2 व क वर पिरवार होइत अिछ- ि वर आrsquo पाच वर जािह गो क तीन गोट पव रज ऋगवदक सि क रचना कएल स ि वर आrsquo जािह गो क पाच गोट पव रज लोकिन ऋगवदक स क रचना कएल स पाच वर कहबत छिथ एिह कार गो ा सार वर िन कार भल- ि वर- 1शाि 2का प3 पराशर 4 भार ाज 5 का ायन 6 कौिशक 7 अला काकष 8 क ा य 9 गौतम 10 मौदग 11 विश 12 कौि 13 उपम 14 किपल 15िव वि 16 त ी पच वर- 1 व 2 सावण र 3 ग वरक िव त िववरण िन कार अिछ-

1 शाि - शाि अिसत आrsquo दवल 2 व ---] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 3 सावण र--] ओव र वनभा वजामदग आrsquo आ ावन 4 का प-का प अव ार आrsquo व 5 पराशर-शि विश आrsquo पराशर 6 भार ाज-भार ाज आिगरस आrsquo बाह र 7 का ायन-का ायन िव आrsquo आिगरस 8 ग -गा र घत वश ायन कौिशक आrsquo मा ाथव रन 9 कौिशक- कौिशक अि आrsquo जमदि

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 43: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

43

10 अला काकष-ग गौतम आrsquo विश 11 क ा य-क ा य आप ान आrsquo सार त 12 गौतम-अिगरा विश आrsquo बाहर त 13 मौदग -मौदग आिगरस आrsquo बाहर 14 विश -विश अि आrsquo साकित 15 कौि -आि ककौिशक आ कौि 16 उपम -उपम आिगरस आrsquo बाहर 17 किपल-शातातप कौि आrsquo किपल 18 िव वि -िव वि कौरप आrsquo सद 19 त ी-त ी सा आrsquo अगीरस एिहम सावण र आrsquo व क पव रज एक छिथ तािह हत द गो िहरतो िहनका बीच िववाह निह होइत छि छानदो आrsquo वाजस यक विदक यगीन उ ा रधर िवभाजन एकर सग रहब कएल आrsquo यजञोपवीत म दनक िभ -िभ अिछ फर यजञोपवीतम तीन वर आिक पाच वर दल जाय तािह हत उपरका सचीक योग कएल जाइछ (अ वतरत) 11िमिथला आऽ स त- दिरभ ा स त िव िव ालयक ासिगकता(आगा)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 44: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

44

िम जी लपट िनकलत छिथज जआ खलायब आrsquo पागना सगम ईएह दटा क ससारक सार बझत छिथ अस ित िम पछत छिथ ज क वादी आrsquo क ितवादी ातक उ र दत छिथ-ज अिभयोग कहबाक लल हम वादी िथकह आrsquo श दबाक हत स ासी ितवादी िथकाह िव नगर अपन श म ातकक गाजाक पोटरी त करत छिथ िवदषक अस ाित िम क कानम अनगसनाक यौनक शसा करत अिछ अस ाित िम अनगसनाक बीचम रािख दनक बदला अपना पकषम िनण रय लत अिछ ए र िवदषक अनगसनाक कानम कहत अिछ ज ई स ासी दिर अिछ ातक आवारा अिछ आrsquo ई िम मख र त हमरा सग रह अनगसना चा क िदिश दिख बजछ ज ई त असल धतरसमागम भय गल िव नगर ातकक सग पनः सरति याक घर िदिश जाइत छिथ एमहर मलनाशक आ अनगसनास साल भिरक कमनी मगछ ओrsquo हनका अस ाितिम क लग पठबत अिछ मलनाशक अस ाितिम क अनसनाक वर बझत अिछ गाजा श म लय अस ित िम क गतािन कए बाि तना मािलश करत अिछ ज ओrsquo बहोश भय जाइत छिथ ओrsquo हनका मइल बिझ कय भािग जाइत अिछ िवदषक अबत अिछ आrsquo हनकर बधन खोलत अिछ आrsquo पछत अिछ ज हम अहाक ाणरकषा कएल अिछ आrsquo ज िकछ आन ि य काय र होय त स कह अस ाित कहल ज छलस सपण र दशक खएलह ध रवि स ई ि या पाओल सहो अहा सन आजञाकारी िश पओलक एिहस ि य आब िकछ निह अिछ तथािप सव र सखशाित हो तकर कामना करत छी --------------------------------------------------------------- िमिथलाम स तक ि ित- िमिथला म िन स ान किव ग कािलदास स त िव िव ालयरामटकस मा ताक आवदन कएल अिछ जना िबहार िव ालय परीकषा सिमितक अ ताक कारण क ीय मा िमक िशकषा बोडरक मा ता ा लक स ा बढ़ल तिहना दरभगाक स त िव िव ालयक अ ताक कारण नीक स ान सभ मा ताक लल बाहरक िदिश दखलक अिछ 1J NB Sanskr i t Vi dyal aya Bi har Post Lagma RB Pur Vi a ( ) -Lohna Road Di st Dar bhanga 2Laxmi har i kant Sanskr i t Pr at hami k Madhyami k Vi dyal aya Post Jhanj har pur Bazar Di st Madhubani 3Aj i t kumar Meht a Sanskr i t Shi kshan Sanst han Post Lador a Di st Samast i pur 4Dr Mandanmi shr a Sanskr i t Mahavi dyal aya Post Sanj at Di st Begusar ai 5Sar aswat i Adar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya Begusar ai 6Dr RMAdar sha Sanskr i t Mahavi dyal aya P O Mal i ghat Muj af f ar pur

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 45: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

45

एकर अितिर राष ीय स त स ान नई िद ी िन िव ालय सभक ाट दय जीिवत रख अिछ 1J NB Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya PO Lagma Vi a - Lohna Road Di st t - Dar bhanga 2Laxmi Devi Sar af Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal ay a Kal i Rekha Di st t - Deoghar 3Raj kumar i Ganesh Shar ma Sanskr i t Vi dyapeet ha Kol ahnt a Pat or i Di st t - Dar bhanga 4Ramj i Meht a Adar sh Sanskr i t Mahavi dyal aya Mal i ghat Muzaf f ar pur एिहम लगमाक िव ालय किवकलग कािलदास स त िव िव ालय स मा ता मगलक अिछ िकयकत दरभगाक िविव म एिह तरहक को पिरयोजनाक सव रथा अभाव अिछ तीस वष र पिह िह ीम डा राम काश श ा र िलिखत िमिथलाक इितहास सहो कािशत भल रहय आजक िदन निह त एकरा अपन वबसाइट छक निहय दर िशकषाक को पिरयोजना (अ वतरत) 12भाषा आऽ ौ ोिगकी(क टरछायाकनकीबोडरटकणक तकनीक) दवनागरीम टाइप करबाक हत पिछला अकम दल सॉफटवयरक अितिर एकटा आर टल अिछ ज न िलिखत िलक पर उपल अिछ एकर िवशषता अिछ एकर स त की-बोडर ज आन को सॉफटवयर पर उपल निह अिछ एिहम उदा अ दा कर आrsquo िकछ आन स तक अकषर उपल अिछ एकर बराह दाइर आिद प सहो अिछ मदा जौ को िवशष योजन निह हो त मा बाराह आइएमई कर योग मा करी स स स सऽ क स िलखलाक बाद िसफट ३२४ आऽ ७ दबलास िलिख सकत छी ht t p wwwbar aha comBar ahaI ME ht m ितरहता िलिप िलखबाक हत एिह िलक पर जाऊ

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 46: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

46

ht t p wwwt i r hut al i pi 4t com मदा एकरा हत अही िलक पर ज ीित फॉ ट छक तकरा सहो डाउनलोड करी आrsquo दन क हाडरिड ाइव C wi ndows f ont s म प कए िदय एिहम ज फॉ ट अिछ स Asci i म अिछ तदव शशा ई सभ फॉ सहो एिह तरहक अिछ पिह उपयोगी छल मदा आब सच र इिजनम यिनकोड-यटीएफ8 कर सच र होइत छक आrsquo Asci i म िलखल दवनागरीक सच र निह भय पबत अिछ िव डोजम मगल फॉ ट अबत छक आrsquo एिहम िलखल दवनागरी सच र भय जाइत अिछ िमिथलाकषरक यनीकोड पक आवदन (अशमन पा य ारा दल गल) लिबत अिछ (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 47: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

47

13रचना िलखबा स पिह आगा) I I पिछला बर माि क छदक जानकारी ल छलह आब वािण रक छद पर आबी पिह छ ः शास म य lsquoग rsquo आrsquo lsquoलघ rsquo छदक पिरचय ा क तरह टा र वण रम अइउऋल ई पाच हर आर आईऊऋएऐओऔ ई आठ दीघ र र अिछ ई र वण र जखन जन वण रक सग जड़ि जाइत अिछ त ओकरास lsquoगिणताकषरrsquo ब त अिछ क+अ= क क+आ=का एक र मा आिक एक गिणताकषरक एक lsquoअकषरrsquo कहल जाइत अिछ को जन मा क अकषर निह मानल जाइत अिछ- जना lsquoअवाकrsquo श म द टा अकषर अिछ अ वा

1 सभटा र आrsquo य गिणताकषर lsquoलघ rsquo मानल जाइत अिछ एकरा ऊपर U िलिख एकर सकत दल जाइत अिछ

2 सभटा दीघ र र आर दीघ र र य गिणताकषर lsquoग rsquo मानल जाइत अिछ आrsquo एकर सकत अिछ ऊपरम एकटा छोट -

3 अ ार िकवा िवस य सभ अकषर ग मानल जाइत अिछ

4 को अकषरक बाद सय ाकषर िकवा जन मा रहलास ओिह अकषरक ग मानल जाइत अिछ जना- अच स एिहम अ आrsquo स दन ग अिछ

5 (अ वतरत)

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 48: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

48

14आऽ अतम वासी मिथलक हत अ जीम VI DEHA MI THI LA TI RBHUKTI TI RHUT (आगा) Si r adhvaj a i s a f amous ki ng of Vi deha f or sever al r easons Hi s adopt ed daught er Si t a was mar r i ed t o Rama Ramayana i s devot ed t o t hi s i mpor t ant event of t he al l i ance bet ween t he I kshvakus and t he Vi dehas The st or y i s nar r at ed by t he Mahabhar at a al so The Gr eat Epi c does not cal l hi m Si r adhvaj a but Vi dehar aj a and Janaka Hi s gr eat f ame and schol ar shi p mi sl ed Bhavahhut i t he cel ebr at ed Sanskr i t dr amat i st of a much l at er per i od who conf used hi m f or t he Vedi c Janaka Si r adhvaj a was al so a good f i ght er Thus he speci al i sed i n t he ar t s of war as i n t hose of peace Si r adhvaj a had one son -Bhanumat - one adopt ed daught er Si t a and one daught er Ur mi l a Hi s br ot her Kushadhvaj a had t wo daught er s-Mandavi and Sr ut aki r t i Si r adhvaj a ascended t he t hr one af t er hi s f at her Hr asvar o man l ef t f or t he f or est He kept hi s younger br ot her under hi s speci al ca r e Once whi l e Si r adhvaj a was pl oughi ng t he mead t her e ar ose a damsel and as he obt ai ned her whi l e f ur r owi ng t he f i el d f or sacr i f i ce she came t o be known by t he name of Si t a ar i si ng f r om t he ear t h she gr ew as hi s daught er The gr eat er par t of her educat i o n was post -mar i t al and most l i kel y i nf l uenced by her husband and by t he speci al envi r onment s of her l ong per i ods of exi l e f r om cour t Yet t he f i r st ni ne or t en year s of Si t a s l i f e wer e not l ef t bl ank She was cer t ai nl y l i t er at e The scr i pt she l ear nt was per haps pi ct ogr aphi c She knew t hr ee l anguages at l east t wo of whi ch wer e begun i n her chi l dhood Besi des st udyi ng many

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 49: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

49

br anches of l ear ni ng she had a l ot of i nst r uct i on f r om her mot her and ot her r el at i ves about wi f el y dut i es A val uabl e and at t r act i ve p ossessi on of Si r adhvaj a was a bow of Si va whi ch hi s ancest or Devar at a had r ecei ved as a t r ust f r om t he gods These t wo Si t a and t he bow became sour ces of hi s f r i ct i on wi t h cont empor ar y ki ngs The Buddhi st r ef er ence t hat makes Rama br ot her and husband of Si t a i s hi st or i cal l y r i ght t he or i gi n of t he modi f i ed ver si on di scl oses i t sel f i n Si t a s appel l at i on j anakaduhi t a The pr oper name Janaka was a ver y easy one and had t he mer i t of suppl yi ng a pl ausi bl e and honour abl e connect i on f or t he subsequent l y dei f i ed t r i bal her o whi l e r emovi ng t he obj ect i onabl e f eat ur e smoot hl y Sh SCsar kar opi nes t hat Si r adhvaj a may have been hi t upon as a sui t abl e Janaka f or t he Janaka -duhi t a because of t he connect i on bet ween Si t a and Si r a Anot her sug gest i on made by t he sa me schol ar t went y year s l at er i s t hat Si t a was Vedavat i s i l l egi t i mat e abandoned chi l d f ound and adopt ed by her Vedavat i s gener ous uncl e Si r adhvaj a Si r adhvaj a vowed t hat he woul d gi ve hi s daught er onl y t o hi m who woul d be abl e t o st r i ng t he bow The k i ngs who f ai l ed t o do t hi s l ai d si ege t o Mi t hi l a and oppr essed t he t own Thi s went on f or a year Much of t he weal t h of Si r adhvaj a was usel essl y spoi l ed Lat er he made exer t i ons r ecei ved a f our -l i mbed ar my and def eat ed t he ki ngs who f l ed away wi t h t hei r mi ni st er s But t he t r oubl es wer e not over wi t h t hi s epi sode Sudhanvan ki ng of Sanki sa i nvaded Mi t hi l a and demanded t he bow of Si va as wel l as t he beaut i f ul Si t a He was r esi st ed and ul t i mat el y def eat ed Sudhanvan was ki l l ed i n bat t l e Sanki sa became an ap pendage t o Vi deha A br anch dynast y was est abl i shed t her e wi t h hi s younger br ot her Kusadhvaj a as t he ki ng of t he t er r i t or y Si r adhvaj a t hen announced t he per f or mance of a cer emony r egar di ng t he bow Vi svami t r a who had br ought t wo sons of ki ng Dasar at ha of Ayodhya t o have hi s Ashr ama ar ea i n Sout h Bi har cl ear ed of Rakshasas hear d of t hi s and t he par t y deci ded t o see t hi s cer emony f or t hemsel ves The Ramayana of Val mi ki f ur ni shes us wi t h cer t ai n cl ues whi ch enabl e us t o t r ace t he r out e of t he par t y consi st i ng of Vi shwami t r a Rama and Lakshmana f r om Ayodhya t o Si ddhasr ama moder n Sahasr am and f r om t her e t o t he capi t al of Vi deha The mar r i age of Rama and Si t a was per f or med on t he t went yf i f t h day of t he j our ney f r om Ayodhya The f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght o f t he mont h of Mar gaShi r sha i s

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 50: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

50

uni ver sal l y r egar ded as t he dat e of t he mar r i age of Rama and Si t a The j our ney began on t he el event h day of t he br i ght hal f of t he mont h of Kar t i ka But i t i s st at ed t hat on t he el event h day of t he j our ney t he moon was vi si bl e af t er mi dni ght So i t was pr obabl y t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght The t wo dat es wi l l di sappear and t wo ot her dat es wi l l be r epeat ed one of t he di sappear ed dat es f al l i ng af t er t he f i f t h day of t he br i ght hal f of Mar gashi r sha i n whi ch per i od we ar e n ot i nt er est ed Such a phenomenon i s ver y common i n t he Hi ndu cal endar i n whi ch t wo dat es di sappear s and t wo ot her dat es get s r epeat ed The par t y t r avel l ed f or hal f a yoj ana f r om Ayodhya and i n t he ni ght on t he bank of t he Sar ayu They r eached t he conf l uence of t he Sar ayu and t he Ganges and spent t he ni ght t her e They cr ossed t he conf l uence and came t o t he sout her n shor e of t he Ganges Tar aka t he wi f e of Sunda was ki l l ed They r eached t he Si ddhashr ama whi ch was near a hi l l and pr epar at i ons f or t he sacr i f i ce b egan The ni ght was passed t her e guar di ng t he Ashr ama The sacr i f i ce l ast ed f or si x days On t he l ast day of t he sacr i f i ce t he i nvadi ng Rakshasas wer e ki l l ed The ni ght was passed t her e Now t hat t he sacr i f i ce was over t hey want ed t o vi si t Mi t hi l a The bow of Shi va was kept t her e So t hey st ar t ed f r om t he Si ddhashr ama and t r avel l ed t i l l t he eveni ng They hal t ed on t he Sopa s di st ant shor e When t he sage was t el l i ng t al es t o t he pr i nces i t was past mi dni ght and t he moon was r i si ng f or t h So per haps i t was t he ei ght h day of a dar k f or t ni ght I t was t he ei ght h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gashi r sha Then t hey r eached t he sout her n shor e of t he Ganges wher e t he ni ght was passed They cr ossed t he Ganges and r eached t he nor t her n shor e Whi l e si t t i ng on t he bank o f t he Ganges t hey saw a bi g ci t y Soon t hey went t o Vai sal i They accept ed t he hospi t al i t y of ki ng Somal i of Vai sal i and passed t he ni ght t her e t he par t y r eached Vai sal i on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha They l ef t Vai sal i and pr oceeded t owar ds Mi t hi l a They hal t ed at t he ashr ama of Gaut ama wher e Ahal ya was r escued They t hen r eached t he pl ace of sacr i f i ce whi ch was at some di st ance f r om Mi t hi l a Var dhamana Mahavi r a t he t went y f our t h Ti r t hankar a of t he Jai nas l ef t hi s home f or ascet i ci s m on t he t ent h day of t he dar k f or t ni ght of Mar gasi r sha Thus Var dhamana s r enunci at i on of t he wor l d on a dat e associ at ed wi t h t he vi si t of Rama t o Vai sal i assumes

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 51: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

51

doubl e si gni f i cance whi ch has so f ar escaped not i ce Then i t was st at ed t her e by Janaka t hat now t her e wer e onl y t wel ve days t o compl et e t he sacr i f i ce The bow was shown and i t s hi st or y expl ai ned I t was br oken by Rama Messenger s wer e sent i mmedi at el y t o Ayodhya on ver y swi f t conveyances The messenger s passed t hr ee ni ght s on t he way The messenger s r eached Ayodhya and ki ng Dasar at haa was i nf or med He deci ded t o st ar t next day The ni ght was passed at Ayodhya The par t y of Dasar at ha st ar t ed f or Mi t hi l a Four days wer e passed on t he way The par t y ar r i ved at Mi t hi l a wher e t he ni ght was passed Kusadhva j a was br ought f r om Sankasya The mar r i ages of t he daught er s of Si r adhvaj a and Kusadhvaj a t ook pl ace on t he f i f t h day of t he br i ght f or t ni ght of Mar gasi r sha The par t y of Dasar at ha went back t o Ayodhya t hus t he mat r i moni al al l i ance bet ween t he t wo most i mp or t ant houses of t he I kshvakus i n Nor t h I ndi a was accompl i shed The r ei gn of Si r adhvaj a seems t o have mar ked a f ur t her advance i n t he consol i dat i on of t he Vi dehan t er r i t or y Dhanusha a pl ace i n Nepal now over gr own i nt o j ungl e si x mi l es away f r om Janakpur i s bel i eved t o be t he pl ace wher e t he bow of Si va was br oken by Rama A bow i s st i l l shown t her e i n mar k t he memor y of t hat gr eat event Some par t s of t he Champar an Di st r i ct wer e br ought under hi s cont r ol Local t r adi t i on says t hat ki ng Janak l i ved at Cha nki gar h l ocal l y known as Janki gar h el even mi l es nor t h of Laur i ya Nandangar h The name Janaki suggest s t hat t hi s Janaka may have been Janaki s f at her Si r adhvaj a who ot her wi se t oo i s known as a val i ant pr i nce The Mahabhar at a speaks of a bat t l e bet ween ki ng Janaka Mai t hi l a and ki ng Pr at ar dana The Ramayana makes one Pr at ar dana ki ng of Kasi and a cont empor ar y of Rama A mor e f amous Pr at ar dana of Kasi f l our i shed 24 st eps ear l i er Sankasya was a wel l def ended ci t y I t s r ampar t s wer e r ang ed r ound wi t h poi nt ed weapons I t appear s t hat t he messenger s of Si r adhvaj a Janaka went t o Sanki sa and br ought Kusadhvaj a t o Mi t hi l a t he same day i t was near Vi deha pr obabl y somewhat near i t s bor der Sanki sa was si t uat ed on t he I kshumat i r i ver Thi s r i ver i s known t o t he Pur anas al so as on i t s bank was t he her mi t age of Kapi l a I t i s al so ment i oned at anot her pl ace i n t he Ramayana The l kshu i s t he name of t hr ee r i ver s i n t he Pur anas whi l e t her e ar e al so r i ver s known as I kshuda and I kshul a Thus t her e mi ght be anot her I kshumat i r i ver at t hi s pl ace or i t may

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 52: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

52

si mpl y mean a r i ver i n t he sugar cane pr oduc i ng ar ea The Sankasya ki ngdom was near some moun t ai n or f or est as a l at er ki ng of t hi s pl ace vi si t ed hi s cousi n i n t he f or est Ther e was no i nt er veni ng t er r i t or y bet ween Vi deha and Sa nki sya ot her wi se t he Sankasya ki ng woul d have been pr event ed f r om car r yi ng out a r ai d agai nst Mi t hi l a A qui ck messenger f r om Mi t hi l a went t o Sanki sya and came back t he same day t he di st ance was compar at i vel y shor t er I t was a wel l -def ended ci t y and a seat o f gover nment One such pl ace near t he Gandak or t he Kosi mi ght be Sankasya Janki gar h al so cal l ed Chanki gar h i n ( ) Champar an di st r i ct may be a pr obabl e si t e f or t hi s pur pose The geneal ogy of t he Sankasya br anch of t he Janakas i s gi ven by t hr ee Pur anas and i s as f ol l ows Kusadhvaj a Dhar madhvaj a and Mi t adhvaj a Kusadhvaj a was t he younger br ot her of Si r adhvaj a Ther e was good r el at i on bet ween t he t wo br ot her s When Sudhanvan t he ki ng of Sankasya i nvaded Mi t hi l a and was sl ai n i n bat t l e Si r adhvaj a i nst al l ed hi s yo unger br ot her on t he t hr one of Sankasya Thi s event di d not happen l ong bef or e t he mar r i age of Si t a because whi l e i nvadi ng Mi t hi l a Sudhanvan had demanded Shi va s bow and l ot us eyed Si t a Af t er t he par t y of Dasar at ha had ar r i ved at Mi t hi l a Janaka sent mes senger s t o Kusadhvaj a at Sankasya t o br i ng hi m t o t he Vi dehan capi t al Kusadhvaj a came i mmedi at el y and bei ng i nchar ge of t he sacr i f i ces t ook act i ve par t i n t he per f or mance of t he mar r i ages Si t a and Ur mi l a t he daught er s of Si r adhvaj a wer e mar r i ed t o Rama a nd Lakshmana r espec t i vel y Mandavi and Sr ut aki r t i t he t wo daught er s of Kusa dhvaj a wer e mar r i ed t o Bhar at a and Sat r ughna r espect i vel y Thus t he f our daught er s of Mi t hi l a wer e mar r i ed t o t he f our sons of Dasar at ha ami dst gr eat f est i vi t i es The Ramayana know s of a gi r l named Vedavat i daught er of Kusadhvaj a who was mol est ed by Ravana Ther eupon she mor t i f i ed her sel f by cut t i ng of f her hai r and i mmol at ed her sel f on a pyr e S C Sar kar r egar ds t hi s Vedavat i as t he daught er of Kusadhvaj a t he younger br ot her of Si r adhvaj a of Mi t hi l a whi ch i s not t enabl e because Kushadhvaj a Vedavat i s f at her i s never cal l ed a Mai t hi l a but had been cal l ed a Br ahmar si and a son of Br i haspat i Kushadhvaj a f at her of Vedavat i was ki l l ed by Sambhu ki ng of t he Dai t yas Lat er Vedavat i havi ng been mol est ed by Ravana bur nt her sel f t o be r ebor n as Si t a Thus Kushadhvaj a was dead bef or e t he bi r t h of

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 53: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

53

Si t a How coul d t hen he be i nst al l ed on t he t hr one of Sai r kabya and t ake par t i n t he mar r i age cer emony of Si t a Ur mi l a and hi s t wo daught er s Vedavat i i s st at ed t o have f l our i shed i n t he Kr i t a Yuga whi l e Kushadhvaj a of Mi t hi l a f l our i shed i n t he Tr et a age Vedavat i i s sai d t o have been r ebor n i n t he Mai t hi l a kul a nowhi nt i ng t her eby t hat whi l e Vedavat i she bel onged t o some ot her f ami l y Si r adhvaj a and Kushadhvaj a never ment i on Vedavat i rsquos name i n any connect i on The Br ahmavai var t a Pur ana whi ch gi ves i n det ai l t he st or y of Kusadhvaj a rsquos daugh t er Vedavat i bei ng r avi shed by Ravana Ther e Kushadhvaj a i s not t he younger br ot her of Si r adhvaj a ki ng of Mi t hi l a but qui t e a di f f er ent per sonal i t y I t i s st at ed t her e t hat i n t he Kr i t a age t her e was Hamsadhvaj a who had t wo sons Dhar madhvaj a and Kushadhavj a The l at t er s wi f e was Mal avat i who gave bi r t h t o Vedavat i Vedavat i i n her yout h was mol est ed by Ravana S he was r ebor n as Si t a Bhanumat was t he son of Si r adhvaj a and t he br ot her of Si t a and Ur mi l a He i s cal l ed a Mai t hi l a by pur anas and di d not bel ong t o t he Sankasya l i ne but t o t he Mi t hi l a one S C Sar kar makes an or i gi nal suggest i on wi t h r egar d t o Bhanumat He says t hat Hanumant of l at er l egends i s an amal gam of t wo el ement s -Bhanu-mant son and successor of Si r adhvaj a at Mi t hi l a pr i me assi st er i n t he r escue of Si t a and Au -mant i a Dr avi di an dei t y The name meani ng t he mal e monkey vedi c Vr i sha Kapi He i s cal l ed Sat adyumna by some Pur anas and Pr adyumna by some ot her Pur anas I n t wo Mahabhar at a l i st s of r oyal muni f i cence t o Br ahmanas i t i s sai d ki ng Sat adyumna gave a spl endi d f ur ni shed house t o t he Br ahmana Maudgal ya descendant of ki ng Mudgal a of Nor t h Panc hal a The onl y Sat adyumna ment i oned was a ki ng of Vi deha Si r adhvaj a s second successor Hence al t hough hi s t er r i t or y i s not i ndi cat ed t hi s Sat adyumna appear s t o be t he same as Si r adhwaj a s second successor The Bhagavat a and t he Vi shnu t he Vayu t he Br a hmanda and t he Gar uda par unas deal s wi t h Janaka dynast y al l t he pr e Bhar at a war dynast i es Ar i sht anemi i s al so cal l ed Adhi nemi ka The second par t of hi s name Nemi i e Ni mi dynast y t o whi ch he bel onged The MahaJanaka I I of t he Jat aka and Nami of t he Jai n a Ut t ar adhyayana do not car e f or t he bur ni ng of t he pal aces of Mi t hi l at he ment i on of Nemi i n j uxt aposi t i on wi t h Ar i sht a i n t he Vi shnu Pur ana - Nami or Nemi wi t h MahaJanaka I I whom t he Jat aka

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-

Page 54: k t Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदेह ... docx t xt क व . pdf फ म टम र पठ य सक त छ थ। वक प डय पर

Videha lsquoिवदहrsquo थम मिथली पािकषक ई पि का १ फरबरी २००८ (वषर 1 मास 2 अक 3) িরেদহ পািkক পিtকা Videha Maithili Fortnightly e Magazine িরেদহ िवदह Videha িবেদহ

httpwwwvidehacoin मानषीिमह ससकताम

54

r epr esent s as t he son of Ar i t t ha Ar i sht aNemi Janaka of t he Pur ana MahaJanaka I I -son of Ar i t t ha Janaka - of t he Jat aka and Nami of t he Jai na Ut t ar adhyayana ar e i dent i cal Maha Janaka I I and Nami of t he Ut ar adhyayana Sut r a bel ong t o t he er a post er i or t o t he Bhar at a War MahaJanaka I I bei ng son of Ar i t t ha was Ar i sht a and not Ar i sht aNemi One Kshemadar si n a pr i nce of Kosal a was advi sed by Kal akavr i kshi ya t o t ake hel p f r om Janaka of Mi t hi l a f or r ecover i ng hi s ki ngdomThe ki ng of Vi deha on t he r ecommendat i on of t he sage accept ed Kshemadar si n honour ed hi m and gave hi m hi s own daught er and var i ous ki nds of gems and j ewel s Kshemadar si n r ecover ed hi s ki ngdom and made Kal akavr i kshi ya hi s pr i est who per f or med many sacr i f i ces f or t he ki ng Upagupt a or Ugr agupt a was Ugr asena Janaka Ai ndr adyumni of Vi deha at whose cour t Asht avak r a son of Kahoda and Suj at a daught er of Uddal aka Ar uni def eat ed t he Sut a schol ar Vandi n and consequent l y r el i eved hi s f at her af t er t wel ve year s of conf i nement The pr obabi l i t y i s t hat Upagupt a or Ugr agupt a ( ) and Ugr asena wer e one and t he same per son and t hat he was r ul i ng at one of t he t wo pr i nci pal i t i es i nt o whi ch Vi deha was di vi ded bet ween t he t wo br anch dynast i es t hat i ssued f r om Kuni I n t he same way Sankasya was di vi ded bet ween Kesadhvaj a and Khandi kya But Ugr asena Ai ndr adyuni ni a con t empor ar y of Asht avakr a Uddal aka s daught er s son f l our i shed af t er t he Bhar at a War whi l e Upagupt a of t he Pur anas f ar r emoved f r om Bahul asva a cont empor ar y of Kr i shna f l our i shed much bef or e t he War The Mahavamshsa f ur ni shes a l i st of t went yei ght ear l y ki ngs and says t hat t hese t went yei ght pr i nces dwel t i n Kusavat i Raj agr i aha and Mi t hi l a The Di pavamshsa al so gi ves an i dent i cal l i st and says t hat t hese wer e t went yei ght ki ngs by number - i n Kusavat i i n Raj agr i ha and i n Mi t hi l a The r ul er s bel onged t o t he pr e Bhar at a Age (t o be cont i nued )

- সিদধিবসত-