View
229
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 1/38
Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e
Pā‘ani ai
Ka Ho‘āk āka ‘ana i ka Mana‘opa‘a Kaiāulu Hawai‘i no nā KeikiPapa ‘Elua ma ke Kula Kaiāpuni ‘o Ānuenue
He ‘Ōpa‘a Ha‘awina
no ka Papa Ho‘omōhala Ha‘awina Kaiapuni Hawai‘i
Papa ‘Ōlelo Hawai‘i 470, UH Mānoa
Kawehi Lucas, Kumu
na Michael Edmund Malulani Kamehameha Odegaard
26 Nowemapa 2008
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 2/38
2
‘Ōlelo Ha‘i Mua
“ ‘O ka ho‘olālā kaiāulu Hawai‘i ka ho‘ok ō ‘ana o nā hopena ho‘ona‘auao
kaiāpuni,” wahi a ‘o Colin Kippen, po‘o kuhikuhi o ka Native Hawaiian Education
Council i Honolulu. Ho‘ohana ‘ana i ka hō‘ike honua, ka mō‘aukala, nā ‘epekema a
makemakika, nā huli k āknaka a k ānāwai, a me hana no‘eau, ‘oia ‘i‘o nō, e ho‘ohana
‘ia pū me ka ho‘olālā ‘ana kaiāulu i ka nui o nā māhele ho‘ona‘auao.
No laila, ‘o k ēia pepa ka hua o ko‘u a‘o ‘a‘a ‘ana aku i Malaki a me ‘Apelila i
ka makahiki 2008 i nā keiki o ka papa ‘elua ma ke Kula Kaiāpuni ‘o Ānuenue ma
Honolulu, Hawai‘i; ‘o ia ho‘i kekahi seminā ho‘āk āka ho‘olālā kaiāulu ‘ana a me ka
hana ‘ana o kahi. Ua loa‘a mai ia’u k ēia manawa k ūpono e a‘o aku i ka papa ma hope
o ko‘u ‘a‘a ‘ana inā hola he nui e like me kumu k ōkua.
Ma hope mai o ka Royal School mua, ‘o k ēia nō ka manawa mua paha i a‘o ‘ia
ai ka ho‘olālā ‘ana i kaiāulu ma kekahi kula ha‘aha‘a ma ka ‘ōlelo Hawai‘i. No laila,
mahalo au iā Kumu Kehau Llanos a me ka Hope Po‘okumu Verlieann Leimomi
Malina-Wright no ka hilina‘i ‘ana mai ia’u me k ā lāua mau haumāna ‘eleu loa a me
ka hā‘awi ‘ana mai iā‘u i k ēia manawa k ūpono e ha‘i aku i ko‘u mau mana‘o i kona
papa haumana!
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 3/38
3
Papa Kuhikuhi
‘Ōlelo Ha‘i Mua…………………………...………………………………………..………..2
Ho‘ākāka ‘ana Ana Kaiāulu………….………………………………………………...…..4
Ka Pā‘ani ‘ana o nā Keiki i ke Ao Lehulehu a me ke Ao Pono‘ ī …………………………5
Ha‘awina 1………………………………………………………………5 Ho‘omaopopo ‘ana i ko kaiāulu mau māhele
Ha‘awina 2…………………………………………….…………………………6 Ho‘omaopopo ‘ana i nā māhele ma waena o nā wahi lehulehu a me pono‘ī
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu………………………………………………….…...9
Ha‘awina 3…………………………………….…………………………………9 N ā ‘ano like ‘ole o kahi lehulehu
Ha‘awina 4………………………………………………………………...……18 N ā pili ‘ana ma ka ‘ahupua‘a
Ha‘awina 5………………………………………………………………..….…21 N ā pilina o ka ahupua‘a i loko o ka mahele kai
Ha‘awina 6 …………………………………………………………………...…23 N ā pilina o ka ahupua‘a i loko o nā mahele uka a me kula
Ha‘awina 7 …………………………………………………………………...…25 Ho‘oma‘ama‘a ‘ana hou nā pilina kaiāulu o ke ahupua‘a me ke kaona i keia lā
Ha‘awina 8……………………………………………………………………...26 Hana ‘ana kahi lehulehu mālie no nā keiki e pā‘ani ai
Hō‘ulu‘ulu…………………………………………………………………...……………..31
Papa Wehewehe ‘Ōlelo…..………………………………………………………………..32
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 4/38
4
Ho‘ā kā ka ‘ana Ana Kaiā ulu
Ma mua, pono paha e pane aku ai i he ‘ēlua mau n ī nau:
1) No ke aha e ana kaiā ulu ai?
‘O k ā k ākou mo‘o kuleana e ho‘olālā ai:
…I ‘ole ke ao ‘ia mai, hele hewa nā kanaka; a o ka mea mālama i ke kanawai, pōmaika‘i ‘o ia.
- N ā Solomona, 29:18
…Hili hewa ka mana‘o ke ‘ole ke k ūk āk ūk ā.
- ‘Ōlelo No‘eau 993
2) No ke aha e ho‘ol ā l ā kaiā ulu ‘ia ai me nā
keiki?
I ka wā kahiko ua k ōkua nā keiki me nā hanana a pau , i
ka…Makahiki 2: ka nui e pa‘a ai i ka hui wai…
…Makahiki 5: ka nui e pa‘a ai i na niu ‘elua…
…Makahiki 10: ka nui e ‘auamo ai i ke keiki i ke kua.- ‘Ōlelo No‘eau 1504, 1506, a me 1507
I k ēia lā, i loko o nā ‘ahahui kemokalaka, ‘o ka
pā‘ani ka‘awale ka manawa i a‘o mai nā keiki e haku
wale i k ā lākou ao. I ka pā‘ani ka‘awale, a‘o mai nā
k ēiki e maopopo i nā kanaka a e ho‘ohiki mai i ke ka‘a
laulima, ka ka‘a ka‘ana, a me ke ka‘a mālama. Koe k ēlā, he mea le‘ale‘a ka ho‘olālā ‘ana i
kahi! I ho‘olako ‘ia ihola k ēia ‘eiwa mau ha‘awina ma luna i mea e ho‘omaka a‘e ai i ka
ho‘ok ō ‘ana e ko Hawai‘i mau alaka‘i siwila o ka wā ma hope!
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 5/38
5
Ka Pā‘ani ‘ana o nā Keiki i ke Ao Lehulehu a me ke Ao Pono‘ ī
Ha‘awina 1 - Ho‘omaopopo ‘ana i ko ke kaiā ulu mau mā hele
K ūk āk ūk ā – I kē ia l ā , e kama‘ilio ana kā kou i ke kaiā ulu. (E k ākau i nā hua ‘ōlelo i kapapa‘ele‘ele.)
Ninau 1: ‘O wai kai ‘ike i ke kumu o kaiā ulu? (E k
ākau i n
āpane a n
ākeiki i kapapa‘ele‘ele.)
Hiki i nā hā‘ina i k ēia mau hua ‘ōlelo: hoalauna, hoa noho, wahi noho like o ka po‘e,
kūlanakauhale, kūlanahale, kū nanahale, kaona, pu‘uhonua.
Ka mana‘o nui: kahi , kekahi po‘e e noho ‘ana pū me nā pahuhopu like, a me kō kua
l ā kou kekahi i kekahi.
Ninau 2: ‘O wai nā l ā l ā o kekahi kaiaulu? ‘O wai nā po‘e o nā wahi?*
Hui: E papa helu mākou i n
ālālā…(K
ākau n
āmea e pono ai ma ka papa‘ele‘ele.)
Kanaka: E koho ‘oe i kekahi lālā a me hana i kekahi ki‘i ‘inoa ‘ia ma
lalo (nā mea e pono ai: 8”x8” pepa ke‘oke‘o a me kekahi mau
peni kala).
Ha‘awina Ho‘iho‘i: No ka lā apōpō, e lawe mai ‘oukou i nā ki‘i mai kekahi
makakina e ho‘ike ‘ana i nā lālā o ke kaiāulu, a i‘ole k ākau ikekahi pauk ū hō‘ike ‘ano. I ke kau a‘e e k ūk āk ūk ā k ākou no nā
wahi palekana e pā‘ani ai.
* ‘A‘ole ‘oe e pāpā i ka mana‘o nō ho‘i o nā holoholona kekahi me nā lālā kaiāulu.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 6/38
6
Ka Pā‘ani ‘ana o nā Keiki i ke Ao Lehulehu a me ke Ao Pono‘ ī
Ha‘awina 2 - Ho‘omaopopo ‘ana i nā mā hele o nā wahi lehulehu a me pono‘ī
Kūk āk ūk ā: Ho‘ohana ‘ana i ke ki‘i Venn e ho‘oma‘ama‘a me ka mana‘o
nui ‘o “Kuleana e Mālama” (nā mea e pono ai: ka papa
‘ele‘ele a me ka pena)
AO PONO‘ Ī AO LEHULEHU 5 minuke - Na wai ke kuleana e mā lama, ho‘okahi mea ā ‘ekolu mau kanaka paha
ai‘ole nā kanaka a pau ‘o ia?
Hui: E hele iho i ‘elua mau hui o nā haumana (e ninau iā lākou e
helu ‘ekahi – ‘elua – ‘ekahi – ‘elua…), a me kekahi mau papa
nui (me kekahi laina kaha ‘ia iho ma ka waenakonu a me helu‘inoa ‘ia ma luna “Lehulehu / ‘Ano Lehulehu,” a me “Ano
Pono‘ī / Pono‘ī ,” e ho‘omāhelehele ‘ana i na inoa o nā lālā ma
lalo (nā mea e pono ai: ka papa ‘ele‘ele a me 4 mau pepa
ke‘oke‘o 2’x3’ a me kekahi mau peni kala).
No kekahi hui, e koho ‘oukou i ho‘okahi Mea K ā kau a me ho‘okahi Mea Ha‘i
‘Ōlelo, a ‘o N ā Mea Ho‘opaepae nā mea ‘ē a‘e.
15 minuke - E ho‘omā helehele i na inoa ma lalo o nā l ā l ā pili i ko ‘oukou hui wahi:
Lehulehu o Pono‘ī :
ala olol ī
alanui
awa
hula halau
hale
hale ‘aina hale hana hale hō‘ike‘ike
hale ho‘okomo kini
hale ho‘onani
hale holoi lolehale inu kope
hale ‘ako lauoho
hale kakalina
hale keaka
hale ki‘i ‘oni‘oni
hale kinai ahi
hale kiwila
hale koa
hale kū‘ai lole
hale kū‘ai mea ‘ai
hale kū‘ai puke
hale lā‘au lapa‘au
hale leka hale māka‘i
halr mele
haukapila
hale mōneka
hale ‘oki lauoho hale ‘oihana
hale pa‘ahao
hale papa‘i
hale pule
hale puhi palaoa
hale ukana hale ‘uw ī waiū
hale waihona puke
hale wili
halihali ‘ana
hao p ī nana
haupikala
heiau
hi‘onaina
hula halau
ka‘a ‘ōhua
ka‘a uila
ka‘ekahakai
kahawai
kahua hānai pipi
kahua hō‘ike‘ike
kahua pā‘ani
kahua mokulele
kalaka
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 7/38
7
kauhale
ke‘ena
ke‘ena ‘aupuni
ke‘ena kauka niho
ke‘ena kula
kikowaena ku‘aikua‘aina
kuahiwi
kula ha‘aha‘a
kula ki‘eki‘e
kulanui
lānai
lo‘i kalo
lumi ‘au‘au
lumi ho‘okipa
lumi kuke
lumi lawelawe
lumi moe
lumi papamahina ‘ai mākeke
māla pua
māluawai
mauna
pā hale
pahu leka
pāka
pāka wai
panakō
papa hō’ike
papa hulei
pua‘i wai ulu la‘au
wahi kūkulu
‘aha ho‘okolokolo
‘alanui
‘alap ī pā
‘ ī puka
10 minuke - A laila, e kau ‘oukou i kekahi hō ‘ailona ma mua o nā wahi palekana e
pā ‘ani a me kekahi hō ‘ailona ‘ē a‘e ma mua o nā wahi ‘ano palekana e pā ‘ani.
20 minuke - I hope loa, e hō ‘ike aku kā ‘oukou hana ‘ana i ka papa. Pili ‘ana nā
wahi palekana o ‘ano palekana, e ha‘i aku i ka papa i kā ‘oukou mana‘o.
‘Eia ma lalo kekahi hua e hiki ana mai ka papa ‘elua (ua kaha nō ho‘i lākou i nā ki‘i
ma‘alahi no nā wahi a pau a ho‘ohana lākou i nā hō‘ailona o nā po‘o no nā wahi
palekana a me ke kiko nānau no nā wahi ano palekana):
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 8/38
8
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E lawe mai ‘oe i ‘elua ki‘i mai kekahi makakina e ho‘ike ‘ana i kahi
lehulehu a me i kahi pono‘ ī , ai‘ole e kākau ‘oe i ‘elua paukū e wehewehe ‘ana i nā
mana‘o. Hiki iā ‘oukou ke ho‘ohana hou i nā ki‘i lawe ‘ia i kēia lā. I ke kau a‘e e
kūkākūkā kākou e pili ‘ana o nā pā lena ma waena i nā ao lehulehu a me nā ao pono‘ ī .
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 9/38
9
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 3 – N ā ‘ano like ‘ole o kahi lehulehu
Kūk āk ūk ā (30 minuke): E wae ‘oukou i nā ki‘i mai ka Ha‘awina Mua (i ‘ole e lawe mai
i mau ki‘i no k ē ia hana ‘ana) ma waena o nā ‘Ekolu mau ‘Ano
Wahi Lehulehu:
Ke ‘Ano Alanui: He Lumi ‘i‘o nō k ēia no ka Helewāwae, ka
Mā‘alo a me ke Kālepa
Ke ‘Ano Wahi Siwila / Mo‘omeheu
Ke ‘Ano Wahi Hamama: nā Pāka a me nā Kula
Ke ‘ano o nā pālena Lehulehu / Pono‘ī - maopopo le‘a i kekahi
manawa, i ‘ole ‘ike maka ‘ole!
Hui (30 minuke): Ke nānā ‘ana i k ā ‘oukou mau ki‘i nui no kahi lehulehu:
•••• He aha kona ‘ano?
•••• N ā wai kai mā lama i ia?
•••• Pehea kona nui?
•••• He wahi ‘eu‘eu i ‘ole mā lie kē l ā ?
•••• He wahi palekana e pā ‘ani kē l ā ?
•••• Pehea ka ‘ano o ko l ā kou mau pā lena?
•••• Aia he puka ma ‘ane‘i?
•••• Pono e kē nā wahi i kekahi papa hō ‘ailona i loko?
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E k ākau i loko o kou puke i kekahi pauk ū e wehewehe ‘ana i kou
wahi lehulehu punahele e pā‘ani ai:
•••• He aha kona ‘ano?
•••• ‘O wai nā mea i mā lama i ia?
•••• Pehea kona nui?
•••• He wahi ‘eu‘eu i ‘ole mā lie kē l ā ?
•••• He wahi palekana kē l ā ?
•••• Pehea ka ‘ano o ko l ā kou pā lena?
•••• Aia he puka ma ‘ane‘i?
•••• Pono e kē nā wahi i kekahi papa hō ‘ailona?
I ke kau a‘e e k ūk āk ūk ā k ākou no nā pilina i loko o ka
‘Ahupua‘a a me ke Kaona.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 10/38
10
Ke ‘Ano Alanui:
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 11/38
11
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 12/38
12
Ke ‘Ano Wahi Siwila / Mo‘omeheu
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 13/38
13
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 14/38
14
Ke ‘Ano Wahi Hamama
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 15/38
15
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 16/38
16
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 17/38
17
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 18/38
18
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 4 – N ā Pili ‘ana ma ka ‘Ahupua‘a
Kūk āk ūk ā (40 minuke): E nānā i kekahi ki‘i ahupupa‘a. He aha nā K ā ‘ei ‘Ekolu i loko
o kekahi ahupua‘a? (Ke kai, ka ‘āina kula, a me ka uka.)
•••• He aha nā l ā l ā kaiā ulu i kekahi ahupua‘a? ma uka: ala, wao koa, māla mai‘a, wailele;
ma kula: kuamo‘o, lo‘i kalo, māla ‘uala a me ‘ipu a me ko,
wahi malu;
ma kai: kuamo‘o, ahu, pā hale, māla ‘uala a me ‘ulu, ulu pū
hala a me ulu pū ‘ohe a me ulu pū niu, kahakai, loko i‘a, wahi
malu.
•••• He aha nā kahua a me nā ‘ano o nā hale? (‘A‘ohe kaonanui i ka wā kahiko no ka mea pono e ho‘okapu i ka ‘āina no nā
mahi ‘ai o nā
wahi lawai‘a.)ma uka: kahua hōlua (a me kahua hōlua k ī ), heiau ho‘ōla, hale
kahi olonā;
ma kula: heiau waihau, pā hula;
ma kai: hālau wa‘a, heiau k ū‘ula, hale mua (‘aina kane), hale
‘aina (wāhine), hale moe, hale kua, hale papa‘a, hale noho
(ali‘i), heiau luakini, kahua imu, kahua kapa, kahua pā‘ani.
•••• He aha nā ‘ano o ko ahupua‘a mau pā lena?
pālena puni: kehahi pōhaku nui, pae kumu la‘au, kualapa,
kahawai, o kahi o kekahi manu;
pālena i loko: paia, p
ā , p
āpō
haku, a me kekahi ala a mekuamo‘o.
Hui (10 minuke): •••• He aha ka lawelawe hana o nā hana ho‘ohanohano (oli,
kapu, a pē lā aku) i loko o kekahi wahi?
•••• Na wai kahi pono‘ī ?
•••• Aia kahi palekana ‘ole no nā keiki ma kekahi ahupua‘a?
Kanaka (10 minuke): Ho‘ohālikelike Hua ‘Ōlelo
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E k ākau ‘oe i loko o kou puke i kekahi pauk ū e wehewehe ‘ana
i kou wahi punahele e pā‘ani ai i kekahi ahupua‘a. •••• He aha kona ‘ano? •••• ‘O wai nā mea i mā lama i ia? •••• Pehea kona
nui? •••• He wahi ‘eu‘eu i ‘ole mā lie kē l ā ? •••• He wahi palekana
kē l ā ? •••• Pehea ka ‘ano o ko l ā kou pā lena? •••• Aia he puka ma
‘ane‘i? •••• Pono kē nā wahi i kekahi hana ho‘ohanohano? •••• I
ke kau a‘e e kū kā kū kā kā kou no nā pilina i loko o ke kā ‘ei
kai.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 19/38
19
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu Na____________________
Ha‘awina 4 – N ā Pili ‘ana ma ka ‘Ahupua‘a Lā____________________
E ho‘ohui i nā hua ‘ōlelo pili mai ke ‘ao‘ao hema me ke ‘ao‘ao akau:
1. N ā ‘ano o ko ahupua‘a mau pālena:
kehahi pō haku nui
kekahi ala a me kuamo‘o
pālena puni pae kumu la‘au paia
pā
kualapa
kahawaipālena i loko kahi o kekahi manu
pae kumu la‘au
pā pō haku 2. N ā lālā kaiāulu i kekahi ahupua‘a:
wahi malu
kahakai
ma uka ahu wahi malu
wailele
pā hale ma kula mā la mai‘a
mā la ‘uala a me ‘ulu
ulu pū hala a me ulu pū ‘ohe a me ulu pū niuloko i‘a
ma kai lo‘i kalo
wao koa
mā la ‘uala a me ‘ipu a me ko 3. N ā kahua a me nā ‘ano o nā hale:
kahua imu
hale noho (ali‘i) ma uka hale mua (‘aina kane)
kahua kapa
heiau ho‘ō la
hā lau wa‘a ma kula hale papa‘a
heiau waihau
hale kahi olonā kahua pā ‘ani
ma kai heiau kū‘ula
hale ‘aina (wā hine) kahua hō lua kī
kahua hā lau hula
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 20/38
20
Ahupua‘a. 1993, Marilyn Kahalewai. Hiki i ku‘ai ‘ia ia mai www.besspress.com mai,27”x36” (lamineka ‘ia). E k ūk āk ūk ā i nā wahi i loko o kekahi ahupua‘a.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 21/38
21
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 5 – N ā pilina o ka ahupua‘a i loko o ka mahele kai
Kūk āk ūk ā (40 minuke): He aha nā ‘ano o ko kai mau pā lena?
••••
pālena puni: kehahi p
ōhaku nui, pae kumu la‘au, kualapa,
kahawai, o kahi o kekahi manu;
•••• pālena i loko: paia, pā pōhaku, ala hele / kuamo‘o.
He aha nā l ā l ā kaiā ulu i kē ia kā ‘ei?
kuamo‘o, ahu, kauhale, māla ‘uala / māla ‘ulu, ulu pū hala / ulu
pū ‘ohe / ulu pū niu, kahakai, loko i‘a, wahi malu
He aha nā kahua a me nā ‘ano o nā hale? (‘A‘ohe kaona nui i
ka wā kahiko no ka mea pono e ho‘okapu i ka ‘āina no nā mahi
‘ai o nā
wahi lawai‘a.)hālau wa‘a, heiau k ū‘ula, hale mua (‘aina kane), hale ‘aina
(wāhine), hale moe, hale kua / kahua kapa, hale papa‘a, hale
pe‘a, hale noho (ali‘i), heiau luakini, kahua imu, kahua pā‘ani
Hui (10 minuke): •••• Na wai kahi pono‘ī ?
•••• He aha ka lawelawe hana o nā hana loina Hawai‘i (oli,
kapu, a pē lā aku) i loko o kekahi wahi?
•••• Aia kahi palekana ‘ole no nā keiki ma kē ia kā ‘ei?
Kanaka (10 minuke): Ho‘ohālikelike Hua ‘Ōlelo
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E kā kau ‘oe i loko o kou puke i kekahi paukū e wehewehe
‘ana i kou wahi punahele e pā ‘ani ai i ke kā ‘ei kai.
•••• He aha kona ‘ano?
•••• ‘O wai nā mea i mā lama i ia?
•••• Pehea kona nui?
•••• He wahi ‘eu‘eu i ‘ole mā lie kē l ā ?
•••• He wahi palekana kē l ā ?
•••• Pehea ka ‘ano o ko l ā kou pā lena?
•••• Aia he puka ma ‘ane‘i?
•••• Pono kē nā wahi i kekahi hana ho‘ohanohano?
I ke kau a‘e e k ūk āk ūk ā k ākou no nā pilina i loko o nā k ā‘ei
kula a me uka.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 22/38
22
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu Na___________________
Ha‘awina 5 – N ā pilina o ka ahupua‘a i loko o ke kā ‘ei kai Lā___________________
E ho‘ohui i nā hua ‘ōlelo pili mai ke ‘ao‘ao hema me ke ‘ao‘ao akau:
‘ili kekahi pu‘u pōhaku no ka ho‘okupu Makahiki
kuamo‘o kahi i loko o ka ahupua‘a malama ‘ia e kekahi ‘ohana
ahu ke ala hele loa ho‘ohana ‘ia i loko o ka ahupua‘a
kauhale kahi i kapakai i hānai ‘ia ka i‘a
māla ‘uala kahi o ko ka ‘ohana mau hale
ulu pū hala / ‘ohe / niu kahi i kanu ‘ia ka mea ‘ai no k ēlā me k ēia lā
loko i‘a nā kahi i kanu ‘ia nā lā‘au waiwai loa
wahi malu hale no nā lawai‘a e pule i ka hei maika‘i
hālau wa‘a ka hale ‘aina no nā k āne e ho‘onani i nā ‘aumakua‘ohana
heiau k ū‘ula kekahi hale li‘ili‘i no nā malihini
hale mua ka hale i loko o ke kauhale lawai‘a i ke kahakai
hale ‘aina kahi hiamoe o ka ‘ohana a pau
hale noa kahi hana no nā wāhine
hale kua ka hale ‘aina o nā wāhine a me keiki k āne (i piha
kona makahiki ‘eono)
kahua kapa kahi i hō‘ili‘ili ‘ia ai nā lole, nā mea ‘ai, a me nā ponohana
hale papa‘a kahi o nā wāhine i hana ai i nā lole
hale pe‘a kahi e pā‘ani ai ka maika, ka hukihuki a me ka
hāk āk ā
hale noho kahi no nā k āne e kuke ai i ka mea ‘ai
kahua imu ka hale o ke ali‘i
kahua pā‘ani ka hale kapu i nā k āne, noho ‘ia e nā wāhine i k ēla
me k ēia mahina
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 23/38
23
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 6 – N ā pilina o ka ahupua‘a i loko o nā kā ‘ei uka a me kula
Kūk āk ūk ā (40 minuke): •••• He aha nā ‘ano o ko uka a me kula mau pā lena?
pālena puni: kehahi pōhaku nui, pae kumu la‘au, kualapa,
kahawai, o kahi o kekahi manu; pālena i loko: paia, pā
pōhaku,
ala hele / kuamo‘o.
•••• He aha nā l ā l ā kaiā ulu i kē ia mau mā hele? ‘ili, kauhale,
kuamo‘o, lo‘i kalo, māla ‘uala pā hale, ulu pū hala / ulu pū
‘ohe / ulu pū niu
•••• He aha nā kahua a me nā ‘ano o nā hale? hale mua (‘aina
kane), hale ‘aina (wāhine), hale noa, hale kua / kahua kapa,
hale papa‘a, hale pe‘a, hale noho (ali‘i), heiau ho‘ōla, heiau
waihau, kahua imu, kahua pā‘ani, wahi malu
Hui (10 minuke): •••• Na wai kahi pono‘ī ?
•••• He aha ka lawelawe hana o nā hana loina Hawai‘i (oli,
kapu, a pē lā aku) i loko o kekahi wahi?
• •• • Aia kahi palekana ‘ole no nā keiki ma kē ia mau mā hele?
Kanaka (10 minuke): Ho‘ohālikelike Hua ‘Ōlelo
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E k ākau i loko o kou puke k ākau i kekahi pauk ū e wehewehe
‘ana i kou wahi punahele e pā‘ani ai i nā māhele uka a me kula.
•••• He aha kona ‘ano?
•••• ‘O wai nā mea i mālama i ia?
•••• Pehea kona nui?
•••• He wahi ‘eu‘eu i ‘ole mālie k ē lā?
•••• He wahi palekana k ē lā?
•••• Pehea ka ‘ano o ko lākou pālena?
•••• Pono k ē nā wahi i kekahi hana ho‘ohanohano?
I ke kau a‘e e k ūk āk ūk ā k ākou no nā pilina i loko o nā k ā‘ei
kula a me uka.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 24/38
24
Nā pilina o ka ahupua‘a i loko o nā mahele uka a me kula, Na___________
Ha‘awina 6 – Nā pilina o ka ahupua‘a i loko o nā mahele uka a me kula Lā ___________
E ho‘ohui i nā hua ‘ōlelo pili mai ke ‘ao‘ao hema me ke ‘ao‘ao akau:
māla ‘uala kahi i loko o ka ahupua‘a malama ‘ia e kekahi ‘ohana
‘ili ke ala hele ho‘ohana ‘ia pinepine i loko o ka ahupua‘a
kuamo‘o kahi i kanu ‘ia ka mea ‘ai no k ēlā me k ēia lā
wahi malu kahi i
ulu pū hala/‘ohe/niu kekahi hale li‘ili‘i no nā malihini
hale mua hale nui no ka a‘o mai ‘ana i ka hula
hale ‘aina kahi kahuna lapa‘au no ka ho‘omaika‘i ‘ana i nā kanaka ma‘i
hālau hula hale ‘aina no nā k āne e ho‘onani ‘ia i nā ‘aumakua ‘ohana
heiau ho‘ōla hale ‘aina wāhine a me nā keikik āne (i ka makahiki ‘eono)
kahua kapa kahi no ka hiamoe o ka ‘ohana a pau
heiau waihau kahi a nā wāhine i hana ‘ia i nā lole
ko‘a kahi i hō‘ili‘ili ‘ia lole, nā mea ‘ai, a me nā mea ho‘ohana
hale noa kekahi heiau o Lono no ka mahi ‘ai maika‘i
kauhale kahi no ka ‘ulu maika a me ka ‘ō‘ō ihe
kahua pā‘ani pā o ko ali‘i mau hale
hale papa‘a heiau li‘ili‘i o nā mea hopu manu e holomua
ko‘i mea ho‘ohana e ho‘oponopono i ka lā‘au
mahi ‘ai kahi kokoke i ke kahawai no ka mahi ‘ana i ke kanu kalo
lo‘i kalo mea i hana ka ‘āina me nā mea kanu, a me kona wahi
wailele ka mea ho‘ohana a ka mahi ‘ai no ka ‘eli ‘ana iho
wao nahele kahi i lalo o kekahi pali i ‘au‘au ai
‘ō‘ō kahi ma uka i aia nā kumu la‘au lō‘ihi
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 25/38
25
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 7 – Ho‘oma‘ama‘a ‘ana hou nā pilina kaiā ulu o ke ahupua‘a me ke kaona i kē ia
l ā .
Kūk āk ūk ā (60 minuke): Ka mana‘o nui o Kaiāulu: kahi , kekahi po‘e e noho ‘ana pū
me nā
pahu hope like, a me kokua l ā kou kekahi i kekahi.
1. He aha nā kā ‘ei ‘ekolu o ke Ahupua‘a? Ke kai, ka ‘ā ina
kula, a me ka uka.
2. He aha nā ‘ano o ko ahupua‘a mau pā lena? pālena puni: kehahi pōhaku nui, pae kumu la‘au, kualapa,
kahawai, o kahi o kekahi manu
pālena i loko: paia, pā pōhaku, ala hele / kuamo‘o
3. He aha nā mā hele kaiā ulu i kekahi ahupua‘a?
ma uka: ala, wao koa, māla mai‘a, wailele;ma kula: kuamo‘o, lo‘i kalo, māla ‘uala a me ‘ipu a me ko,
wahi malu;
ma kai: kuamo‘o, ahu, pā hale, māla ‘uala a me ‘ulu, ulu pū
hala a me ulu pū ‘ohe a me ulu pū niu, kahakai, loko i‘a, wahi
malu.
4. He aha nā kahua a me nā ‘ano o nā hale?
ma uka: kahua hōlua (a me hōlua k ī ), heiau ho‘ōla, hale kahi
olonā;
ma kula: heiau waihau, pā hula; ma kai: hālau wa‘a, heiau k ū‘ula, hale mua (‘aina kane), hale
‘aina (wāhine), hale moe, hale kua, hale papa‘a, hale noho
(ali‘i), heiau luakini, kahua imu, kahua kapa, kahua pā‘ani.
5. He aha nā lawelawe hana o nā hana ho‘ohanohano (oli,
kapu, a pē lā aku) i loko o kekahi wahi? Aia kahi palekana ‘ole
no nā keiki e pā ‘ani ai ma kē ia mau ‘ano wahi?
6. He aha nā l ā l ā kaiā ulu i kekahi kaona i kē ia l ā ?
7. No ka māhele ma waena kahi lehulehu a me kahi pono‘ī :
na wai ke kuleana e mā lama - ho‘okahi ai‘ole ‘ekolu mau
kanaka o nā kanaka a pau?
8. He aha nā ‘ekolu mau ‘ano wahi lehulehu? ke ‘Ano
Alanui: he Lumi no ka Helewā wae, ka M ā ‘alo a me ke
K ā lepa, ke ‘Ano Wahi Siwila / Mo‘omeheu, ke ‘Ano Wahi
Hamama: nā Pā ka a me nā Kula
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 26/38
26
9. Aia kahi palekana ‘ole no nā keiki e pā ‘ani ai ma kē ia mau
‘ano kahi kaona?
10. He aha nā pālena ma waena o nā ao lehulehu a me nā ao
pono‘ī (maopopo le‘a i kekahi manawa i ‘ike maka ‘ole)?
11. E nānā iho i ke ahupua‘a o Waik ī k ī .
•••• Hiki iā mākou ke ma‘a aku i kahi ahupua‘a i kahi kaona?
•••• Kokua ‘ia e ka ‘ike loea no kēia au (ka heluhelu ‘ana, nā
m ī kini, etc.) a me nā pono pilikino, he aha nā loina o mana‘o
like ‘ole ma waena Kahi Ahupua‘a a me Kahi Kaona?
Ha‘awina Ho‘iho‘i: E ho‘omahele no ‘elua mau hui e koho ‘ana ko ‘oukou kahi punahele e
pā‘ani ai. No ka lā apōpō, e lawe mai ‘oe i kekahi ki‘i a i‘ole he pauk ū e wehewehe ‘ana i koukahi punahele e pā‘ani ai i nā māhele uka a me kula. I ke kau a‘e e ho‘ol ā l ā kā kou i kahi
lehulehu e pā ‘ani ai ma kē ia ‘ahpua‘a!
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 27/38
27
Ho‘omaopopo ‘ana i Kahi Lehulehu
Ha‘awina 8 – Hana ‘ana kahi lehulehu mā lie no nā keiki e pā ‘ani ai
Hui (120 minuke): E ho‘olālā k ākou i kahi lehulehu e pā‘ani ai ma k ēia ‘ahpua‘a!
E ho‘omahele no ko oukou ‘elua mau hui: “Paka Papahuila” a me “Paka Le’ale’a”
Ho‘ohana i ko k ākou mau ki‘i a i‘ole he pauk ū e wehewehe ‘ana i kou kahi punahele e pā‘ani
ai i nā māhele uka a me kula.
E koho ke kumu i nā ‘elua wahi no nā haumana:
Nā ‘elua wahi lehulehu i loko o ka Pālolo ahupua‘a koho ‘ia no k ēia ha‘awina: ‘o ka Palolo Sports Park (#1, ma
kula) a me ka Waik ī k ī Golf Course (#2, ma kai).
E nānā i nā ki‘i i loko o nā ‘ao‘ao ma hope no ka “Paka Papahuila” a me ka “Paka Le’ale’a”
(mai Google Earth mai):
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 28/38
28
Kahi no ka Paka Papa Huila (ma kula)
Kahi no ka Paka Le‘ale‘a (ma kai)
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 29/38
29
Ka hana hope loa no ka hui Paka Papahuila, ‘o “Iwipo‘o Paka!”
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 30/38
30
‘Eia ka hana hope loa no ka hui Paka Le‘ale‘a / Paka Wai!
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 31/38
31
H ō ‘ulu‘ulu
‘Oi aku ka hihia no nā ha‘awina 5-7 no nā haumana papa ‘elua, a maopopo
au i k ēia manawa, ua maika‘i paha k ēia seminā no nā haumana mua li‘i paha. (‘O ka
mea nui no ka papa ‘elua, ka ho‘omaka ‘ana e maopopo iā lākou i ke “kaiāulu.”)
Ak ā, ua le‘ale‘a nui nā haumana papa ‘elua i ka ha‘awina hope loa. Hō‘ike akula nā
haumana ‘eleu loa i ko lākou hana ‘ana, o ka Paka Papahuila a me ka Paka Le‘ale‘a,
ma mua o ka papa a pau, ka Hope Po‘okumu, a me nā limahana pa‘i wikiō.
Ua makemake au e ‘ōkomo pū me
k ēia seminā i mau ha‘awina i ko‘u mau
mana‘o no nā anakahi Hawai‘i a me he mau
ha‘awina e ho‘olālā ‘ana i kahi pono‘ ī e
pā‘ani ai. Ma hope o ka ho‘ololi ‘ana hou
no k ēia pepa , e ho‘ohana i k ēia noi‘i i
kekahi puke ha‘awina no nā kula kaiāpuni a
pau. No nā kula ki‘eki‘e a me kulanui, hiki i
ho’onui ‘ia ka hihia i na ha‘awina, e
ho‘okomo p ī i nā k ūlana ‘ano ana (design
standards), ‘oihana k ālā (finance), a me
pa‘ahana (implementation). Ana Hawai‘i
Na‘u ka makemake e ho‘oulu aku i ko Hawai‘i mau ‘ōpio e k ōkua i ka
mana‘opa‘a ‘ana i ko k ākou ‘āina ma ka ‘ōlelo Hawai‘i i ho‘onui i ka makemake ‘ia a
me nā mākeke no‘eau ho‘okele waiwai no nā ‘oihana hana ‘ia ma ka ‘ōlelo Hawai‘i.
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 32/38
32
Papa Wehewehe ‘Ōlelo
Ha‘awina 1 awa – port (harbor)
hale – house hale ‘aina – restaurant
hale hana - factory
hale hō ‘ike‘ike - museum
hale holoi lole - laundromat
hale inu kope – coffeehouse
hale kanaka ‘ako lauoho – barbershop
hale keaka – theater
hale ki‘i ‘oni‘oni – movie theater
hale kinai ahi – fire station
hale kiwila – city hall
hale koa – fort / military base
hale kū‘ai - store hale kū‘ai puke – book store
hale leka – post office
hale mā ka‘i – police station haukapila – hospital
hale ‘oihana – workshop
hale pa‘ahao – jail
hale papa‘i - apartment
hale pule – church
hale puhi palaoa – bakery
hale ukana - warehouse
hale ‘uwī waiū – dairy
hale waihona puke - library halihali ‘ana - transportation
hi‘onaina – landscape
hoalauna - neighbor
hoa noho - neighborhood
honu - turtle
hula halau – hula school
ka‘a ‘ō hua – bus
ka‘a uila - streetcar
ka‘e - curb
kahakai – beach
kahawai - river
kahua hā nai pipi - ranch kahua hō ‘ike‘ike holoholona laka ‘ole – zoo
kahua mokulele – airport
kahua pā ‘ani - stadium kalaka – truck
kaona - town
ke‘ena – office
ke‘ena kauka niho – dentist office kula – school
kula ki‘eki‘e – high school
kūlanahale - village
kūlanakauhale – city
kulanui – universityl ā nai – porch
lo‘i – irrigated terrace
luakini - temple
mā keke – market
mā la pua – flower garden
mā luawai – lake
mauna - mountain
pā – fence / wall
paikikala - bicycle
pā hale – yard
pahu leka - mailbox
pā ka – park palekana - safe
panakō – bank
papa hulei – teeter totter pueo – owl
pu‘uhonua – city of refuge
ulu la‘au - forest
‘aha ho‘okolokolo (loio) – trial co
‘alanui – street
‘alapī pā – sidewalk
‘ī puka – gate
Ha‘awina 2 hale hana - factory
hale hō ‘ike‘ike - museum
hale ho‘okomo kini - cannery
hale holoi lole - laundromat
hale inu kope – coffeehouse
hale kanaka ‘ako lauoho – barbershop
hale keaka – theater
hale ki‘i ‘oni‘oni – movie theater hale kinai ahi – fire station
hale kiwila – city hall
hale koa – fort / military base hale kū‘ai - store
haukapila – hospital
hale mō neka - monastery
hale ‘oihana – workshop
hale pa‘ahao – jail
hale wili – mill halihali ‘ana - transportation
hao pī nana – jungle gym
hi‘onaina - landscape
hula halau – hula school
ka‘a ‘ō hua – bus
ka‘a uila - streetcar
ka‘e - curb
kahakai – beach
kahawai - river kahua hā nai pipi - ranch
kahua hō ‘ike‘ike holoholona – zoo
kahua ho‘olulu mokulele – airport kalaka – truck
ke‘ena ‘aupuni – government office
ke‘ena kauka niho – dentist office
kula – school
l ā nai – porch
lehulehu - publicluakini - temple
mahina ‘ai – farm
mā la ‘ai – vegetable garden
mā luawai – lake
pā – fence / wall
paikikala - bicycle
pā hale – yard
pahu leka – mailbox
pā ka papa huila – skate park pā ka wai – water park
papa hō ’ike - sign
papa hulei – teeter totter
pono‘ī - private
ulu la‘au – forest
‘aha ho‘okolokolo (loio) – trial co
‘alanui – street
‘alapī pā – sidewalk
‘ī puka – gate
Ha‘awina 3 alahele – path
ala holo - runway
alaka‘i – conductor alaka‘i hula – hula leader
alanui ‘olol ī – lane
aniani ‘ikena – side view mirror
aupuni kiwikā – municipality
hale holoholona – barn
hale hō ‘ike i‘a kai – ocean
aquarium
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 33/38
33
hale kakalina – gasoline station
hale pe‘a – tent
hale pule – church
hale waihona puke – library
hamama – open
hehihehi – hike heihei – track
helewā wae - walk
helikopa – helicopter
hoe – paddle
hokele – hotel hō ‘ailona kū – stop sign
ho‘olimalima – rent
ho‘okahe ‘ino – storm drain
holo kā ma‘a huila – rollerskate
huila ka‘a – tire
Iapana – Japan
kai – ocean ka‘a – car
ka‘a heki wā wae – tricycle
ka‘a kauō – tractor
ka‘a lawe ma‘i – ambulance ka‘a lola – roller coaster
ka‘a mā ka‘i – police car ka‘a pē pē – stroller
ka‘a ‘ō hua – bus
ka‘e – curb
kahua mokulele – airport
kahua pā ‘ani – playground,stadium
kalaka – truck kalaka kakalina – gasoline truck
kalaka kauō – tow truck
kā lele – rail
kā lepa – trade
kā melo – camel
kapikala – capitol kaola – beam
kaona – downtown
kenika – tennis
kenika pā kaukau - pingpong ke‘ena kelepona – telephone booth
Kina – China
kī olaola kā ma‘a lio – horseshoes
kiwikā – urban area ki‘i ho‘omana‘o – statue
kolamu – column
kolokē – croquet
kope – rake
kowela – tower
kowela ho‘omalu – control tower
kū kui – lamp
kumu hula – hula teacher
kumu niu – palm tree
lapa huila – rollerblade
l ā ‘au ha‘aha‘a – bush
Lukia – Russia lumi hana – multipurpose room
lumi ho‘opau pilikia – toilet
lumi limahana – staff room
lumi papa – classroom
lumi ‘aina – lunch room
lumi ‘au‘au – bathroom
maika – bowling mā ka‘ika‘i – tourist
malu – shade
mā malu kahakai – beach
umbrella mā ‘alo - transit
mea ho‘okani pahu – drummer mea kaha ki‘i – artist
mea pila ho‘okani – musician
mekalia – medallion
mele - music
mika – meter moe ana ho‘okahi – one way
mokokaikala – motorcycle
mokulele – ariplane
moku pe‘a – sailboat
mo‘omeheu - culture nā hua – produce
noho l ō ‘ihi - bench
pahu – push pā hula – hula platform
paikikala – bicycle
paiō - swing
paipu – tube paipu wai – fire hydrant
pā ka kā niwala – amusementpark
Palakila – Brazil pale ka‘a – bumper
palena – boundary
papa he‘e nalu – surf board
papa hulei – seesaw
papa oluna – story (level)
pā pō haku – stone wall
pā uea – wire fence pauma kakalina – gasoline
pump
peke – scooter
Pelekane Nui – Great Britain
pikiniki – picnic pō haku – rock
pō hili - baseball
pō hī na‘i – basketball
pō ‘ai – circle
pō laka – city block
pō pa‘pa‘i – volleyball
pō pō kū kulu – tetherball pō wā wae – soccer
pua‘i wai – fountain
puka pā – gate
pū nā wai – well pū‘o‘a – steeple
siwila - civic uapo – bridge
ulu l ā ‘au - orchard
wahi ko‘oku‘u ka‘a – parking lot
waiho‘o pa‘ahao – cage
wa‘a - canoe‘aha mele – concert
‘ Ā ina ‘Ō ma‘oma‘o – Greenland
‘Akia – Asia
‘Amelika Hema – South
America ‘Amelika ‘ Ā kau – North
America
‘ā pana pā ‘oihana kauwaena –downtown business district
‘Apelika – Africa
‘Aukekulelia – Australia
‘a‘ehina – crosswalk ‘Eulopa – Europe
‘Inia – India
‘oihana – business
‘ō lapa – hula dancer
Ha‘awina 4 (from N. Atkins et al, Life in Early Hawai‘i: The Ahupua‘a (third edition), © 1994 by Kamehameha Schools)
ā e‘o - Hawaiian stilt aho - fishline
ahu - stone altar
ahupua‘a - land divisionextending from the uplands to thesea; stone altar
ako - tie on
aku - bonito
akua mo‘o - legendary giant
lizard
alahe‘e - plectronia tree; also walahe‘e ā lia - poles carried in makahiki
procession
ali‘i - chief
ali‘i ‘ai ahupua‘a - chief of the landdivision
ali‘i nui - senior high chief
ali‘i ‘ō pio - young chief
ali‘ipoe - canna plant
ali‘i wahine - female chief aloalo - hibiscus; also hoki o
ama - canoe float
ana - natural cave
auolo - shedi‘a - fish
i‘e kuku - kapa beater; also hohoa
ihe - short lightweight wooden
spear
ihe pahe‘e - sliding spear
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 34/38
34
ihoiho kukui - kukui-nut candle;
also k ālī or koī
iholena - variety of banana
permissible for women to eat
imu - underground oven
ipu - gourd; also hue or pōhueipu heke - gourd drum with top
ipu hula - dance gourd drum
ipu nui - large gourd
iwi pū niu - coconut shell
oeoe - whistling sound
oka niu - residue after wai o ka
niu is pressed out of coconut
meat
oleole - food pole
olo - long
olomea - striped; a type of plant
olonā - type of shrub one – sand
uhi - honu-shell scraper; yam
uhiuhi - type of tree
ula - lobster; also ulapā papa
ulana - plait, braid
ula pā papa - lobster; also ula ulu maika - a game
uluna - pillow
ulu pū hala - pandanus grove
ha‘iha‘i iwi - broken bone
hala hī nano - male pandanustree; also pū hala
hala hua - female pandanus
tree
hā lau hula - dance school
hā lau wa‘a - canoe house
hale - house
hale ‘aina - women's eating
house hale kahi olonā - temporary
olonā shelter
hale kua - women's workhouse;
also hale kuku hale kuku - women's workhouse;
also hale kua
hale moe - sleeping house
hale mua - men's eating house
hale noho - dwelling house
hale papa‘a - food storage house
hale pe‘a - menstrual house
hā mai‘a - banana fiber
hā pu‘u - tree fern
hau - type of tree
hā ‘uke‘uke - sea urchin; alsowana and ‘ina
haumā na - apprentice
haupia - starch and coconutmilk pudding
hā wane - small unripe seeds of
the loulu palm
he‘e - octopus
he‘e hō lua - sledding
hei - string figure
heiau – shrine
heiau ho‘ō la - healing shrine
heiau luakini - sacrificial
shrine
heiau waihau - planters' shrine heke - head
helu ‘ai - scorekeeper
hi‘a - netting needles
hi‘aloa - type of plant; also ‘uhaloa
hī na‘i - twined basket
hī nano - pandanus blossom
hiwa - black
hoe - paddle
hohoa - kapa beater; also i e kuku
hoi - tuber-bearing vine
hō ‘i‘okula Hawaiian oak fern
hō ‘iole - lie, steal, or lie in wait to assail hō kiokio - gourd whistle
hola - fish poison, also ‘auhuhu; methodof fishing
holoholona - animals
hō lua - sled; sled course
hō lua kī - ti-leaf sliding; also ho‘ohe honu - turtle
ho‘ohā kā moa - cock fighting
ho‘ohe‘ekī - ti-leaf sliding; also hōlua k ī
ho‘okupu - ceremonial tribute; tax; gift
ho‘opa‘a - chanter-drummer hua - berries; fruit; egg
hua hala - hala fruit
hua kanu - seed
hua mai‘a - individual banana fruit
hue - gourd; also ipu or pōhue
hue wai - gourd water bottle
hukilau - fishing net
hula - dance huli - top of the kalo plant
hulu - feathers; hackle
hulu ‘ole – hairless
humuhumunukunukuapua‘a - pig-snout trigger fish
ka‘ane - strangling cord
kā ‘ei - zone
kā ‘eke‘eke - bamboo
stamping pipe; also pahū pahū
ka‘ele - canoe hull
kahakai - beach
kaha nalu - body surfing
kahawai – stream
kahi – scrape
kā hili - feather standard kahua hale - house site
kahua hō lua - slide
kahua kapa - women's work yard
kahua pā ‘ani - playfield
kā huli - land snail; also pū pū kuahiwi
kahuna - priest
kahuna kaha ki‘i hale - architect
kahuna kā lai wa‘a - master canoe
maker
kahuna lapa‘au - medical healer
kai - sea; broth
kaikamahine - girl
kaikamā hine - girls
kā kā pala - dye container
kā la‘au - rhythm stick kā lai - carve, hew
kā lai pō haku – stonecutter
kia – pole
kā lai wa‘a - canoe builder
ka leo o ke kā huli - chirping
musical sound from land snails
kā l ī - kukui-nut candle; also k ōī or
ihoiho kukui
kalo - taro
kā lua - cook in an imu
kā ma‘a - sandal
kā ma‘a l ā ‘ī - ti-leaf sandals kamali‘i - children
kamani - alexandrian laurel tree
kā ne ‘ō pio - young lad
kā noa - wooden drinking bowl
kao - fish spears
kapa - bark-fiber cloth kaualau - variety of banana
permissible for women to eat
kauhale - compound of family
dwellings and buildings
kauila - type of tree ka‘upu - laysan albatross; also
mōlī
ke‘a pua - dart game
keiki kā ne - young boy
kī - ti plant; sugary confection
made from k ī root
kia manu - bird catcher
kī kē hala - mature pandanus keysor sections, of fruit
kinipō pō - game balls
kino lau - earthly form of a god
kī puka - feather cape kō - sugarcane
koa - type of tree; warrior
koa‘e kea - white-tailed tropic
bird
kō ‘elepā lau - sweet potato and
coconut milk pudding
kohol ā - whale
koī - kukui-nut candle; also k ālī or
ihoiho kukui
ko‘i - adze
koki‘o - hibiscus; also aloalo kō kō - carrying net
kō lea - plover
koloa maoli - duck
konohiki - headman of an
ahupua‘a
ko‘oko‘olau - type of herb
kou - type of tree
kuahu - altar
kuapā – wall
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 35/38
35
kū‘au - base of the niu frond
kui humuhumu - needle
kui iwi - awl
kū i ka wai - soak
ku‘i pua‘a - boar's tusk
kukaepua‘a - type of grass kuku - beat
kukui - candlenut tree
kuli - knees
kūlolo - grated kalo and coconut
milk pudding
kumu hala - pandanus trunk
kumu hula - dance master
kū pe‘e - wristlet; anklet; sea
snail, also pipipi
kū pe‘e ho‘okalakala - boar's-
tusk wristlet
kū pe‘e niho ‘ī lio - dance legletdecorated with dog's teeth
kū pe‘e pū pū - dance legletdecorated with land snail shells
kū-polol ū - vaulting pole
kupua - demigod
kū puna - family elders kū puna kā ne - elderly men
kū‘ula - shrine near the sea for
offerings to fish gods
l ā - sail; sun
l ā ‘au ‘ala - fragrant wood,sandalwood
l ā ‘an lomi - massage stick
l ā ‘au melomelo - bait stick
l ā ‘au niu - coconut tree
l ā ‘ī - ti leaf
lama - type of tree; radiating
light
lamakū - torchlapa - guide for drawing
decorative lines on kapa
laukahi - plantain
lau kalo - taro leaveslau kō - sugarcane leaves
laulau - food wrapped in lā‘ī
l ū he‘e - octopus lure
laulima - work together
lau mai‘a - banana leaves
lau niu - coconut fronds
lawai‘a - fisherman
l ā walu - broiling fish or meat
bound in ti-leaves
leho - cowry shell
lei hulu manu - feather lei lei niho palaoa - ivory pendant
lei
leiomano - weapons; shark's-tooth weapon
lele - heiau offering platform;
sacrificial stand
liko - leaf bud; young leaf
like lama - young lama leaves
liko lehua - young lehua leaves
lo‘i kalo - irrigated terrace for growing
taro
loko i‘a – fishpond
loli - sea cucumber
loloniu - small canoe
loulu - fan palmluna - overseer, master
luna wai - water master
lupe - kite
mahi‘ai - planter
mahiole - helmet
maile - type of vine; game wand; rod
mā kā hā - sluice gate
makaloa - smooth flatsedge
makuahine - mother; plural
mākuahine
mā la - garden plots
mā maka - carrying pole; also ‘auamo mā maki - type of shrub or tree
mā mane - type of tree
mamo - black Hawaiian honey creeper
manamana lima - fingers
mane‘o - irritation
manō - shark mano‘i - coconut oil
mea lawe - bearers
milo - portia tree
moa - chicken; hen
moa pahe‘e - sliding dart moena - mat
moena lau hala - pandanus leafmat
mokupuni - island
mole - banana root
mō l ī - laysan albatross; also ka‘upu
mo‘o - water spirit; lizard, gecko, or
skink
mo‘opuna – grandchildren mo‘o wa‘a - gunwale strake on a canoe
nae - fine-mesh net
nai‘a - porpoise
naio - false sandalwood
nā nū - gardenia; also nā‘ū
nā ‘ū - gardenia; also nānū
naupaka kahakai - beach naupaka
nē nē - goose
newa - club (weapon)
nī au - coconut-frond midrib
niho ‘ī lio - dog teeth
niho‘oki - carving tools
ni‘o - doorway, entrance
no‘a - kind of game
noni - Indian mulberry pā - fishing lure; enclosure; platter or
tray
pā ‘ani - game
pahi - knife
pā hoa - dagger
pahu heiau - temple drum
pahu hula - hula drum
pahū pahū - bamboo stamping pipe; also
k ā‘eke‘eke
pa‘i ‘ai - hard, pounded,
undiluted kalo mass
pā kamani - trays made of
kamani wood
pā kā wa‘a - canoe surfing
pā l ā ‘au - stick fence pala‘ie - loop and ball game
palula - cooked sweet potato leaf
pana ‘iole - sport of rat shooting
panapana nī ‘au - type of game
using the oconut-frond midrib
papa - reef
papa he‘e nalu - surfboard
papa hehi - treadle board
papa hō lua - sled; sled runner
papa ku‘i poi - taro-pounding
board
pā pa‘i - crab pā pala kē pau - type of tree
papa ‘olol ā - narrow scrapingboard for preparing olonā fibers
for cordage
pā pō haku - rock wall
pa‘u - soot pā ‘ū - skirt
pā wehe - geometric design
pe‘ahi - fan
pepe‘e - young curled tree fern
frond pepeie‘e ‘ulu - breadfruit pudding
pia - polynesian arrowroot
piele ‘uala - sweet potato pudding
pī kai - sprinkle
pī koi - fishnet float; tripping
weapon
pī lali - birdlime, gummy sap
pī lali kukui - sap from thecandlenut tree
pī lali ‘ulu Milky sap from the
breadfruit tree
pili - type of grass used forthatching; to cling
pinao - dragonfly
pipipi - sea snail; also k ū pe‘e
pō haku ‘ā nai pua‘a - rough lava
rubbingstone for scraping pigskin
pō haku ku‘i poi - stone poi
pounder
pō haku pa‘a - basaltic rock
poho kukui - stone lamp fueled
with ukui oil
pō hue - sourd; also hue or ipu pō huehue - beach morning glory
pō huli - root suckers
poi - cooked taro corms, or rarelybreadfruit, pounded and thinned
with water
poi ‘uala - sweet potato poi
poi ‘ulu - breadfruit poi
polol ū - long spear
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 36/38
36
po‘olau - niu frond used for
sliding down illsides
pō polo - black nightshade herb
pō pō ‘ulu - variety of banana
permissible for women to eat
pua‘a ‘imi ali‘i - legendary pigscapable of detecting concealed
ali‘i
pua ‘ama‘ama - baby mullet
pua hala - bright yellow base of
a pandanus key used in lei
making
pua kō - sugarcane flower stalk
pua pana - arrow tip
pueo - owl
pu‘eone - sandbank
pū hala - pandanus tree
pū henehene - type of game pū holo - method of steaming
food
pū‘ili - split bamboo rattle
pū kani - conch
pū ko‘a - spotted
pula - leafy branches pū l ā ‘ī - whistle made from lā‘ī
pūlehu - method of broiling food
pūlo‘ulo‘u - kapa-covered ball
on a pole signifying a kapu
pulu - tree fern silk pulu ‘aha - shrimp snare
pūlumi nī ‘au - coconut-frond-
midrib room
pulu niu - coconut husk
pū mai‘a – banana trunk
pū nā wai - freshwater spring
pū niu - coconut-shell knee drum
pū‘olo - ti-leaf bundle pū pū - land snails; seashells
snails
pū pū kuahiwi - land snails; also
k āhuli wa‘a kaukahi - single-hulled
outrigger canoe
wa‘a kaulua - double-hulled
canoe
wa‘a loloniu - toy canoe
wahie - firewood
wailele - waterfall
wai niu - coconut water
wai o ka niu - coconut cream
walahe‘e - plectronia tree; also
alahe‘e
wana - sea urchin; also ‘ina and
hā‘uke‘uke
wao koa - rain forest; koa forest
wao nahele - forest
wauke - paper mulberrywā wae - leg
wiliwili - Hawaiian coral tree
‘a‘ali‘i - type of plant
‘aha - coconut sennit, braided cord
‘ā heahea - type of shrub; also ‘āweoweo
‘ahu‘awa - coarse sedge resembling
grass
‘ā hui - bunch or cluster
‘ā hui hala - pandanus fruit cluster
‘ahu l ā ‘ī - rain cape
‘ahu‘ula - cloak
‘ai kapu - eating restriction‘aina - meal
‘ā kala - raspberry; pink raspberry dye
‘ā kia - false ‘ōhelo
‘alaea - red clay, ocherous earth used for
coloring and dye
‘alae ke‘oke‘o - Hawaiian coot‘alae ‘ula - Hawaiian mudhen
‘ama‘u - small tree fern (plural‘āma‘uma‘u)
‘anae - mullet
‘apu - coconut shell cup; healing potion‘apu ‘awa - coconut-shell bowl for
drinking ‘awa
‘auamo - carrying pole; also māmaka
‘auhuhu - fish poison; also hola
‘au ko‘i - adze handle
‘aulima - fire plow; also ‘aunaki
‘aumā kua - family gods
‘aunaki - fire plow; also aulima‘auwai - ditch, canal
‘awa - type of plant; called kava in
South Polynesia
‘awapuhi - shampoo ginger‘ā weoweo - type of shrub; also ‘āheahea
‘ea - children‘s ailment, "thrush" or"coated tongue"
‘elepaio - type of bird
‘iako - outrigger boom
‘ie‘ie - type of vine
‘i‘iwi - type of bird
‘ili - land section, usually subdivision of
an ahupua‘a; tree bark
‘iliahi - sandalwood
‘ili hau - hau-fiber rope
‘ili‘ili - pebbles
‘ilima - type of plant
‘ilimakū kahakai - ‘ilima standing
on the beach
‘ilimakū kula - ‘ilima standing on
the plains‘ilio – dog
‘ina - sea urchin; also wana and
hā‘uke‘uke
‘inamona - kukui relish
‘iole – rat
‘iwa - great frigate bird
‘ohana - family
‘ohe hano ihu - bamboo nose
flute
‘ohe Hawai‘i - Hawaiian bamboo
‘ohe kā pala - bamboo stamping
patterns or decorating kapa ‘ō helo - type of shrub
‘ō helo papa -strawberry
‘ō hi‘a ‘ai - mountain apple
‘ō hi‘a lehua - type of tree
‘ō hiki - sand crab
‘ō lapa - hula dancers‘ō lena - turmeric plant
‘ō lepe - clam, oyster
‘ō ‘ō - digging stick; a type of bird
‘ō ‘ō ihe - hardwood spear,
thrusting spear; spear throwing‘ō pae - shrimp
‘ō pe‘ape‘a - bat
‘ō pelu - type of fish
‘opihi - limpet
‘ō pio – young ‘uala - sweet potato
‘uhā – thigh
‘uhaloa - type of plant; alsohi‘aloa
‘ū kē kē - stringed musical
instrument
‘ūlei - Hawaiian hawthorn‘ūlili - triple gourd rattle
‘ul ī ‘ul ī - gourd rattle
‘ulu - breadfruit; stone disk used
in the game ‘ulu maika
‘umeke - bowl
‘umeke l ā ‘au - wooden bowl
‘umeke pō hue - gourd bowl
‘upena - hand net; large-mesh
fishnet
Ha‘awina 5 ahu - kekahi pu‘u pōhaku no ka
ho‘okupu Makahiki
hā lau wa‘a – ka hale i loko o ka
kauhale lawai‘a i ke kahakai nonā wa‘a a e k ālai ai i nā wa‘a
hale kua - kahi e hana nā wāhine
hale mua – ka hale ‘aina no nā k āne
e ho‘onani i nā ‘aumakua ‘ohana
hale noa - kahi hiamoe o ka ‘ohana a
pau
hale noho – ka hale no ke ali‘i
hale papa‘a - kahi i hō‘ili‘ili ‘ia
nā lole, nā mea ‘ai, a me nā pono
hana
hale pe‘a – ka hale kapu i nā k āne, noho ‘ia e nā wāhine i k ēla
me k ēia mahina
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 37/38
37
hale ‘aina – ka hale ‘aina no nā
wāhine a me nā keikik āne (i piha
kona ‘eono makahiki)
heiau kū‘ula – ka hale no nā
mea lawai‘a e pule no ka hei
maika‘i kahua imu - kahi no nā k āne e
kuke i ka mea ‘ai
kahua kapa - kahi o nā wāhine ihana ai i nā lole
kahua pā ‘ani - kahi e pā‘ani ai i ka
maika, ka hukihuki a me ka hāk āk ā
kauhale – he pū‘ulu hale i ka ‘ohana
kuamo‘o - ke ala hele i ho‘ohana ‘ia
pinepine i loko o ka ahupua‘a
loko i‘a - kahi i ke kapa kai i hānai aika i‘a
mā la ‘uala - kahi e kanu ‘ia ai ka
mea ‘ai no k ēlā me k ēia lā
ulu pū hala / ‘ohe / niu - nā wahi
i loko o ke k ā‘ei kai i kanu ‘ia ai
nā lā‘au waiwai loa
wahi malu - kekahi hale li‘ili‘i no
nā malihini
‘ili – he māhele o ka ‘āina i loko okekahi ahupua‘a i mālama ‘ia e
kekahi ‘ohana
Ha‘awina 6 hā lau hula – ka hale nui no ke
a‘o ‘ana mai i ka hula
hale mua – ka hale ‘aina no nā
k āne e ho‘onani i nā ‘aumakua
‘ohana
hale kua - kahi e hana nā wāhine
hale noa - kahi no ka hiamoe o
ka ‘ohana a pau hale noho – ka hale no ke ali‘i
hale papa‘a - kahi i hō‘ili‘ili ‘ia
nā lole, nā mea ‘ai, a me nā mea
ho‘ohana
hale pe‘a – ka hale kapu i nā
k āne noho ‘ia e nā wāhine i k ēlame k ēia mahina
hale ‘aina – ka hale ‘aina no nā
wāhine a me nā keikik āne (i kona
makahiki ‘eono)
heiau ho‘ō la - kahi a ke kahuna
lapa‘au e ho‘omaika‘i ai i nā kanakama‘i
heiau waihau - kekahi heiau o Lono
no ka mahi ‘ai maika‘i
kahua imu - kahi no nā k āne e kuke
i ka mea ‘ai
kahua kapa - kahi a nā wāhine ihana ai i nā lole
kahua pā ‘ani - kahi no ka ‘ulu
maika a me ka ‘ō‘ō ihe
kauhale – he pū‘ulu hale i ka ‘ohana
ko‘a – ka heiau li‘ili‘i o nā mea hopu
manu e holomua
ko‘i – ka mea hana e kua i ke kumu
lā‘au
kualapa – nā pi‘i o nā wahi kualono
kuamo‘o - ke ala hele i ho‘ohana ‘ia
pinepine i loko o ka ahupua‘a
lo‘i kalo - kahi kokoke i ke
kahawai no ka mahi ‘ana i ke kalo
mahi ‘ai – kahi a i‘ole ke kanaka
hana i ka ‘āina me nā mea kanu
mā la ‘uala - kahi e kanu ‘ia ka
mea ‘ai no k ēlā me k ēia lā
pu‘uhonua - kahi maluhia a
palekana wahi malu - kekahi hale li‘ili‘i no
nā malihini
wailele - kahi i lalo o kekahi pali i
‘au‘au ai
wao nahele - kahi nā kumu
lā‘au lō‘ihi ma uka
‘ō ‘ō - ka pono hana a ka mahi ‘ai
no ka ‘eli ‘ana iho
Ha‘awina 7 kā ‘ei – zone
xxx – building technology xxx – standard of living
8/14/2019 Ka Hana ‘ana i nā Wahi Palekana no nā Keiki e Pā‘ani ai
http://slidepdf.com/reader/full/ka-hana-ana-i-na-wahi-palekana-no-na-keiki-e-paani-ai 38/38
- PAU -