Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Ka
nker in
Ned
erlan
d to
t 2020
Trend
s en p
rog
no
ses
De Signaleringscommissie Kanker (SCK) is in 1997 geïnstalleerd door het bestuur van
KWF Kankerbestrijding met als taak het bestuur van advies te dienen over te
verwachten ontwikkelingen binnen de kankerbestrijding. De SCK heeft
verschillende werkgroepen ingesteld die studie verrichten naar uiteenlopende
deelgebieden binnen de kankerbestrijding. Dit signaleringsrapport is vervaardigd
door de werkgroep ‘Monitoring van Kanker in Nederland’ en is een actualisatie van
het signaleringsrapport Kanker in Nederland - 2004. De werkgroep geeft met dit
rapport een cijfermatig inzicht in de omvang van de ziekte kanker in Nederland in
verleden, heden en toekomst door het beschrijven van de trends in incidentie,
sterfte, relatieve overleving en prevalentie in de periode 1989-2007. Daarnaast
worden prognoses gegeven voor het tijdvak tot het jaar 2020. Aan de hand van de
gepresenteerde risico’s om kanker te krijgen en risico’s om aan kanker te overlijden,
kan afgeleid worden voor welke vormen van kanker in de laatste decennia
vooruitgang is geboekt. De gepresenteerde aantallen nieuwe diagnoses, bestaande
kankerpatiënten en sterfgevallen geven een beeld van de druk op de gezondheidszorg
door de ziekte kanker, nu en in de toekomst. Dit is met name van belang voor het
maken van beleid voor opleiding, zorg en preventie.
KWF KankerbestrijdingPostbus 75508
1070 am Amsterdam
T (020) 570 05 00
F (020) 675 03 02
www.kwfkankerbestrijding.nl
Bankrekening 333.777.999
Koningin Beatrix is beschermvrouwe van het Koningin Wilhelmina Fonds
voor de Nederlandse Kankerbestrijding
Kanker in Nederland tot 2020
Trends en prognoses
Signaleringscommissie Kanker van KWF Kankerbestrijding
KWF Kankerbestrijding heeft als missie: kanker zo snel mogelijk
terugdringen en onder controle brengen. We zijn er voor mensen die leven
met kanker en de mensen die met hen samenleven.
Ons doel is: minder kanker, meer genezing en een betere kwaliteit van
leven voor kankerpatiënten.
KankerinNederlandtot2020 Trendsenprognoses
Signaleringscommissie Kanker van KWF Kankerbestrijding
Colofon
DitrapportiseenuitgavevandeSignaleringscommissieKankervan
KWFKankerbestrijding,insamenwerkingmetdeVerenigingvanIntegrale
Kankercentra(VIKC).
September2011
©KWFKankerbestrijding
TekstRapporttekst:ir.J.M.Meulepasenprof.dr.L.A.L.M.Kiemeney
Publiekssamenvatting:J.Benraadt,internist(niet-praktiserend)
Engelstaligesamenvatting:Taalcentrum-VU,Amsterdam
RedactieTekst|Support,FrankvanDriel
KWFKankerbestrijding,LotKnoop
FotografieFlipFranssen(cover)
 (publiekssamenvatting)
WilliamHoogteyling(samenvatting)
JoycevanBelkom(hoofdstuk1)
PaulvanRiel(hoofdstuk2)
MerlinDaleman(hoofdstuk3)
CapitalPhotos/FrankvanBeek(hoofdstuk3)
ReinierGerritsen(hoofdstuk4)
DavidRozing(hoofdstuk5)
OpmaakInnovandenHeuvel/VDBAlmedeonbv,Oisterwijk
Druk en productieVDBAlmedeonbv,Oisterwijk
ISBN978-90-71229-00-8
Bestelnummer KWFH28
6 Kanker in Nederland tot 2020
Inhoudsopgave
Voorwoord 7
Historie en samenstelling werkgroep 9
Publiekssamenvatting 11
Samenvatting 15 Summary 27
1 Inleiding 39
2 Methoden 432.1 DeNederlandsebevolking 43
2.2 Brongegevens 46
2.3 Geselecteerdegegevens 47
2.4 Statistischeanalysestoegepastinhetrapport 48
2.5 Rapportagevantrendfigurenenprognoses 52
3 Trends en prognoses van incidentie, sterfte, overleving en prevalentie 553.1 Allevormenvankanker 56
3.2 Kankerbijkinderen(0-14jaar)enadolescenten(15-24jaar) 64
3.3 Slokdarmkanker 71
3.4 Maagkanker 79
3.5 Dikkedarmkanker 87
3.5.1 Dikkedarmkanker,totaal 88
3.5.2 Colonkanker 96
3.5.3 Rectumkanker 104
3.6 Alvleesklierkanker 112
3.7 Longkanker 120
3.8 Huidkanker 130
3.8.1 Melanoom 131
3.8.2 Huidkanker,overige 139
3.9 Borstkanker 147
3.10 Baarmoederhalskanker 155
3.11 Baarmoederkanker 162
3.12 Eierstokkanker 169
3.13 Prostaatkanker 176
3.14 Nierkanker 183
3.15 Blaaskanker(non-invasiefeninvasief) 191
3.16 Hersenkanker 199
3.17 Non-Hodgkin-lymfoom(indolentenagressief) 207
3.17.1 Non-Hodgkin-lymfoom:indolent 211
3.17.2 Non-Hodgkin-lymfoom:agressief 216
3.18 Leukemie 221
3.18.1 Acutelymfoblastaireleukemie(ALL) 225
3.18.2 Acutemyeloïdeleukemie(AML) 230
3.19 Kankermetprimairelokalisatieonbekend 235
4 Prognoses op nog langere termijn (tot 2040) 245
5 Conclusie en beschouwing 2495.1 Betrouwbaarheidvandehuidigecijfersenprognoses 252
5.2 Toenamevanhetaantalouderekankerpatiënten 253
5.3 Vermijdbaarheidvankanker 255
5.4 Toenamevankankerprevalentiedoorvroegtijdigeopsporing 256
5.5 Toenamevanzorgvraagdoorverbeterdebehandeling 257
5.6 Kernconclusies 258
Geraadpleegde literatuur 259 Afkortingen 263 Begrippenlijst 265
Bijlage A 267 InformatieoverdeSCKenhaarwerkgroepen 267
SamenstellingvandeSCKper1juli2011 268
Bijlage B 269 TumorindelingvolgensInternationalClassificationofDiseases(ICD-0-3) 269
Bijlage C 271 TotaaloverzichtkankerinNederlandvoormannen 272
TotaaloverzichtkankerinNederlandvoorvrouwen 274
7Inhoudsopgave
9Voorwoord
Voorwoord
SindskortwordenjaarlijksinNederlandmeerdan100.000nieuwegevallenvan
kankergediagnosticeerd.Bijmeerdaneenhalfmiljoenhuidigeinwonersvan
Nederlandisooiteendiagnosekankergesteld.Demeestendaarvanzijnalgenezen
vanhunziekteofzullendaarvangenezen.Desondanksstervenjaarlijksmeerdan
40.000Nederlandersaandegevolgenvankanker.Metmanenmachtwordtgewerkt
omdeziektekankertebeteugelen.Erwordenafsprakengemaaktoverconcentratie
vanzorgaanpatiënten.Erwordtvoorlichtinggegevenovermogelijkhedentot
preventie.Georganiseerdeprogramma’svoorvroegdiagnostiekwordenverfijnden
behandelingenwordengestandaardiseerdenverbeterd.Daarnaastproberenenkele
duizendenonderzoekersinNederlandelkedagopnieuwhunsteentjebijtedragen
aaneenoplossingvan‘hetprobleemkanker’.
Erwordensuccessengeboekt.HetrisicovooreenNederlanderomaankankerte
stervenwordtsteedskleiner.Endekwaliteitvanlevennaeendiagnosekankerwordt
steedsbeter.Devooruitgangvindtechterplaatsinkleinestapjes.Sommigevormen
vankankerzijntevoorkomendooreengezondeleefstijl,vaccinatieofopsporingvan
voorstadia,maaranderevormenontstaangewoon.Pech,zoujehetkunnennoemen.
Nadediagnosekankerishetverloopvandeziektezeervariabel.Sommigevormen
vankankerzijnhelaasnogsteedsdodelijk.Anderevormenzijngoedbehandelbaaren
inmiddelsomgevormdvaneendodelijkeziekteineenchronischeofzelfskortdurende
acuteziekte.
Nederlandisgezegendmeteenuitstekenderegistratievanallediagnoseskanker.
Datlijktvanzelfsprekend,maardatishetniet.Vangeenenkeleandereziekte
bestaatzo’ngoederegistratie.Eind2004onderzochteenwerkgroepvande
SignaleringscommissieKankervanKWFKankerbestrijdingdegegevensvande
kankerregistratieomtekijkenwatpreciesdecijfermatigevooruitgangisgeweest
indekankerzorgindelaatstedecenniaenwatdeverwachtingenzijntot2015.Het
rapportdatnuvooruligtiseenactualisatiedaarvan.Hetrapportisgeschrevenvoor
iedereenmetdirecteofindirectezorgverantwoordelijkheidophetgebiedvankanker,
envooronderzoekersopditterrein.
Degezondheidszorgendepublic healthzullenopveelveranderingenmoetengaan
anticiperen.Erkansteedsmeerophetgebiedvandiagnostiek,stadiëringen
behandeling.Nietteminlaatditrapportziendatdeomvangvanhetprobleemtoch
steedsgroterwordt.Enerzijdsdoordatdeaantallenpatiëntentengevolgevande
vergrijzingvandebevolkingtoenemen.Anderzijdsdoordatvroegerediagnosesen
betereoverlevingmakendatméérpatiëntenooklangerpatiëntzijn.Zowelnieuwe
alsbestaandediagnostiekeninterventieswordentegenwoordignietmeerlouter
opeffectiviteitbeoordeeldmaarookopkosteneffectiviteit,waarbijgewonnen
levensjarennietmeerdaneenzekerbedragmogenkosten.Tenslottezaleen
relatiefsteedskleinereberoepsbevolkinggezondheidszorgmoetenbiedenaaneen
groeiendegroeppatiënten,diezichgemiddeldooknogeensmetmeeringewikkelde
problematiekzalpresenterenvanwegemultimorbiditeit.
10 Kanker in Nederland tot 2020
Wijhopendatdeinhoudvanditrapportduidelijkmaaktdatweopdegoedeweg
zijn,maarookdatwe‘eentandjehogermoetenschakelen’.Omin2020ende
decenniadaarnapatiëntennogsteedsoptimalezorgtekunnenbieden,zullenwe
nuveranderingeningangmoetenzettenophetterreinvanbijvoorbeeldpreventie,
opleidingenzorglogistiek.AnderesignaleringsrapportenvanKWFKankerbestrijding
zoalsKwaliteit van kankerzorg in NederlandenNazorg bij kanker: de rol van de eerste lijn
biedendaartoeaanknopingspunten.
Prof.dr.L.A.L.M.Kiemeney,voorzittervandeSCK-werkgroep
‘MonitoringvanKankerinNederland’
11Historie en samenstelling werkgroep
Historieensamenstellingwerkgroep
In2004ishetsignaleringsrapportKanker in Nederlanduitgebracht1.Ditrapportdeed
voorspellingenoverontwikkelingeninincidentie-,sterfte-enprevalentiecijferstot
2015opbasisvangegevensinNederlandindeperiode1989tot2000.Hetrapportisde
afgelopenjarenveelvuldiggebruiktdoorverschillendepartijeninNederland,alsbasis
voorkankeronderzoeken-beleid.
Dewerkgroep‘MonitoringvanKankerinNederland’isin2009ingestelddoorde
SignaleringscommissieKanker(SCK)vanKWFKankerbestrijdingomeenactualisatie
temakenvandecijfersenprognosesvanhetoorspronkelijkeSCK-rapport.
Dewerkzaamhedenvandewerkgroephebbengeresulteerdinhetnuvoorliggende
rapport.NadereinformatieoverdeSCKenhaarwerkgroepenvindtuinBijlageA.
Dewerkgroepissamengestelduitexpertsophetgebiedvande(kanker)epidemiologie,
eeninternist-oncoloogeneenstatisticus,waarbijdeledenoppersoonlijketitel
zittinghaddenindewerkgroep.Prof.dr.J.W.W.Coeberghendr.L.V.vandePoll-Franse
warenbijhetvorigeSCK-rapportKanker in Nederlanduit2004voorzitterrespectievelijk
lid(auteur)vandewerkgroepennamennubeidenalsliddeelaandenieuwe
werkgroep.
Voorhetuitvoerenvanallecijfermatigeberekeningenenhetopstellenvande
rapportageisvanafseptember2009voor1,5jaareenonderzoekerindepersoon
vanir.J.M.MeulepasaangesteldbijhetIntegraalKankercentrumOost(IKO)-nu
IntegraalKankercentrumNederland(IKNL),locatieNijmegen.
DitrapportistotstandgekomeninsamenwerkingmetdeVerenigingvanIntegrale
Kankercentra(VIKC).
De volgende personen waren lid van de werkgroep: • Prof.dr.L.A.L.M.(Bart)Kiemeney,hoogleraarkankerepidemiologie,
UMCStRadboud,Nijmegen(voorzitter).
• Ir.J.M.(José)Meulepas,epidemioloog,IKNL,locatieNijmegen.
• Prof.dr.S.(Sjoerd)Rodenhuis,internist-oncoloog,hoofdMedischeOncologie
NKI-AvL,Amsterdam.
• Dr.L.V.(Lonneke)vandePoll-Franse,senioronderzoekerIntegraalKankercentrum
Zuid,Eindhovenenuniversitairhoofddocent,UniversiteitTilburg.
• Ir.H.(Henrike)Karim-Kos,epidemioloog,afdelingMaatschappelijke
GezondheidszorgErasmusMedischCentrum,Rotterdam.
• Dr.K.K.H.(Katja)Aben,sectorhoofdKankerregistratieenOnderzoek,IKNL,
locatieNijmegen,enUMCStRadboud,Nijmegen.
• Prof.dr.J.W.W.(Jan-Willem)Coebergh,sociaal-geneeskundigeenepidemioloog,
afdelingMaatschappelijkeGezondheidszorg,ErasmusMedischCentrum,
RotterdamenIntegraalKankercentrumZuid(IKZ),Eindhoven.
• Dr.J.(Jan)Hendriks,statisticus,AfdelingEpidemiologie,Biostatistiek&HTA,
UMCStRadboud,Nijmegen.
• Drs.S.E.M.(Sofie)Tax,beleidsmedewerkerProgrammaOnderzoek,
KWFKankerbestrijding,Amsterdam(ambtelijksecretaris).
13Publiekssamenvatting
Publiekssamenvatting
Bij hoeveel mensen in Nederland wordt per jaar darmkanker vastgesteld? Hoeveel vrouwen overlijden jaarlijks aan baarmoederkanker? Hoe groot is de kans om long kanker te overleven?
Deantwoordenopdezevragenzijnommeerdanéénredenbelangrijk.Allereerst
kunnendegetallenoverhetaantalmensendatkankerheeft,hieraanoverlijdtofde
ziekteoverleeft,onseenindrukgevenvandeomvangvan‘hetkankerprobleem’in
Nederland.Kortom:waarpratenweeigenlijkover?
Tentweedegeefteenvergelijkingvandehuidigecijfersmetdieuithetverledenons
inzichtindevorderingendiezijngemaaktindestrijdtegenkanker.Overlijdener
bijvoorbeeldanno2008meerofmindermensenaanprostaatkankerdan20jaarterug?
Erisnogeenderde,belangrijkeredenomgegevensoverkankerinNederlandte
verzamelen.Metdezecijferskunnenschattingengemaaktwordenoverdedrukdie
kankerdekomendejarenzalleggenopdegezondheidszorginNederland.Neemt
bijvoorbeelddoorverbeterdebehandelingenhetaantalmensendataankankersterft
af,danzullenerdekomendejarenjuistmeermensenzijndienogtekampenhebben
metdelichamelijke,emotioneleen/ofsocialegevolgenvanhunziekte.
Degezondheidszorgzalhieropvoorbereidmoetenzijn.
Kanker nu en in de nabije toekomst: getallen en gevolgenIn2004isheteerstesignaleringsrapportKanker in NederlanddoordeSignalerings-
commissieKanker(SCK)vanKWFKankerbestrijdinguitgebracht.Ditrapportis
veelvuldiggebruiktdoorbijvoorbeeldzorgverleners,beleidsmakersenpatiënten.
Daaromiservoorgekozenomvanditrapporteenactualisatietemaken.Dewerk-
groeppresenteertinhetvoorliggenderapporteengrootaantalnieuwecijfersover
kankerinNederland.Daarnaastbeschrijftditrapportontwikkelingenindetrendsin
deafgelopendecenniaengeefthetprognosesvoordekomendedecennia.Hetrapport
beperktzichtotditsoortcijfers.Hetgaatnietinopdevelebelangrijkevorderingen
indebehandelingvanenzorgvoorkankerpatiënten,diedekwaliteitvanlevenvan
kankerpatiëntenaanmerkelijkhebbenverbeterd.
Toelichting gehanteerde begrippen
Incidentie:hetaantalnieuwegevallenvankankerineenbepaaldeperiode.
Sterfte:hetaantalmensendatoverlijdtaankankerineenbepaaldeperiode.
Overleving:hetpercentagepatiëntendateenbepaaldaantaljarenna dediagnosenoginlevenis,
bijvoorbeeldde1-,3-en5-jaarsoverleving.
Relatieveoverleving:hetpercentagepatiëntendatnadediagnosekankernaeenbepaaldaantal
jarennoginlevenis,gecorrigeerdvoordeverwachtesterfteaananderedoodsoorzaken.
Prevalentie:hetaantalpersonenbijwie-bijvoorbeeldindelaatste10jaar-kankeris
gediagnosticeerdendatopeenbepaaldtijdstip(bijvoorbeeldnu)noginlevenis.
14 Kanker in Nederland tot 2020
Incidentie en vergrijzingOpgrondvanallebeschikbaregegevensuitdeNKRconcludeertdewerkgroepdathet
aantalnieuwegevallenvankankerdekomende10jaarforszaltoenemen.Werdenin
2007circa86.800nieuwegevallenvankankergeregistreerdinNederland,in2020zal
ditzijnopgelopentotzo’n123.000.Ditiseentoenamevanruim40%.Deverklaringis:
kankeriseenaandoeningdievooralvoorkomtophogereleeftijd;tweederdevanalle
patiëntenisouderdan60jaarophetmomentdatdediagnosewordtgesteld.Vanaf
2010zijndeeerste‘babyboomers’vandenaoorlogsegeboortegolf65jaargeworden,
metalsgevolgeenforse,stijgendetoenamevandeouderebevolking.Ookworden
deouderensteedsouder.Decombinatievaneentoenameinhetaantalouderenen
hetfeitdatdieooknogouderworden,wordt‘dubbelevergrijzing’genoemd.Niet
alleleeftijdsgroepennemengelijkelijktoe.Deleeftijdsgroepvan75jaarenouderzal
verdubbelen:van7%vandetotalebevolkingnu,loopthetoptot14%.Devergrijzing
heeftduseenbelangrijkaandeelindevoorspeldetoenamevanhetaantalnieuwe
gevallenvankankerindekomendejaren.
Overleving en sterfteTegenoverhetstijgendaantalnieuwegevallenvankankerstaateentoenemende
kansopoverleving.Dezeisdeafgelopenjarenverderverbeterd,ondermeerdoor
eenvroegerediagnose:eventuelesymptomenwordeneerderherkendoferwordt
bevolkingsonderzoekgedaan(borstkankerenbaarmoederhalskanker).De(relatieve)
overlevingnavijfjaarbijmannensteegvancirca41%indejaren1989-1993totcirca
54%indejaren2003-2007,enbijvrouwenoverbeideperiodesvanongeveer57%naar
ongeveer64%.Desterkeverbeteringvande(relatieve)overlevingbijmannenkomt
vooraldoordathetvóórkomenvanlongkankerenmaagkankerisafgenomen.De
incidentievanprostaatkankeristoegenomen,maardeprognosevanprostaatkanker
iseenstukbeterdandievandeanderetweetumoren.
Vrouwenhebbeneenhogerekansopoverlevingdoordatbijhenmeerrelatiefgoedte
genezenvormenvankankervoorkomen,zoalsborstkanker.
Ondanksdeverbeterdekansopoverlevingzalhetaantalsterfgevallendoorkanker
tochnogblijvenstijgen(vancirca42.000in2008naar50.000in2020).Deverbeterde
overlevingweegtnamelijk(nog)nietoptegendeverwachtesterkestijgingvanhet
aantalnieuwegevallenvankankeralsgevolgvandevergrijzingvandebevolkingende
daarmeegepaardgaandesterfte.
10-jaars prevalentieDe10-jaarsprevalentieishetaantalnoginlevenzijndepersonenbijwieinde
afgelopen10jaardediagnosekankerisgesteld,ongeachtofzij(nog)behandeld
wordenofinmiddelsgenezenzijn.Ditleertonshoeveel(chronische)zorgkanker
dekomendejarenzalvragen.Decombinatievaneensterkstijgendaantalnieuwe
gevallenvankankerindeafgelopen10jaareneenverbeterdeoverleving,leidtde
komendejarentoteenforsestijgingindeprevalentie.Hetaantalmensendatkanker
heeftofhiervoormetsuccesbehandeldis,zalnaarverwachtingdekomendejaren
toenemenvancirca419.000in2009totcirca666.000in2020.Bijmannenbetrefthet
metnameprostaat-endikkedarmkanker,bijvrouwenborst-endikkedarmkanker.
15Publiekssamenvatting
Prognose tot 2040Hetrapportheefteenaparthoofdstukoverdeprognosesvanhetaantalnieuwe
gevallenvankankerensterftehieraanvoordeverschillendevormenvankankertot
2040.Hetislastigomzovervooruittevoorspellen,omdatmoeilijkinteschatten
isofderisico’sopkankerzullenveranderen.Erisookgeenrekeninggehoudenmet
eventuelenieuwebevolkingsonderzoeken,zoalsdeinvoeringvaneenlandelijk
bevolkingsonderzoeknaardarmkankerin2013.
Debeschikbarecijferslijkeneroptewijzendathetaantalnieuwegevallenvankanker
elkjaarbijmannenmet2%enbijvrouwenmet1%zaltoenementot2040.Dejaarlijkse
toenamevanhetaantalsterfgevallentengevolgevankankerbijmannenwordt
geschatop2%enbijvrouwenop1,7%.
Conclusie & beschouwingDewerkgroepconcludeertdatertegelijkgoedenslechtnieuwstemeldenis.Het
risicovanhetkrijgenvankankerneemtmaarlichttoe,hetrisicoomteoverlijden
aankankerneemtzelfsaf.Maardewerkgroepverwachtdoorde(dubbele)vergrijzing
eenforsetoenamevanhetaantalnieuwegevallenvankankerin2020(ruim40%).
Ditwordteenenormebelastingvoordekankerzorg.Datgeldtnietalleenvoorde
beginfase(diagnostiekenprimairebehandeling)vandeziekte,maarookvoorde
chronischefaseendeterminalefase.
Indevoorspellingenwordtnoggeenrekeninggehoudenmettoekomstige
ontwikkelingen,zoalsdeinvoeringvanbevolkingsonderzoeken.Deeffectenvan
dergelijkeonderzoekenkunnengroteinvloedhebbenopdecijfers.
Hetrisicovankankerneemthelaasnogsteedslichttoe.Hoewelvoorkómenvan
kanker(primairepreventie)geenonderdeelvanhetrapportis,benadruktde
werkgroepdatdegrootstewinstophetterreinvankankerhiermeetebehalenis.
Alsvoorbeeldwordtgegevendatrokenongeveereenderdevanallekankergevallenin
Nederlandveroorzaakt(jaarlijks30.000nieuwegevallen).Nederlandheeftnogsteeds
veelrokersvergelekenmetanderewesterselanden.Ookverdienthetterugdringenvan
lichamelijkeinactiviteit,overmatigalcoholgebruik,overmatigeblootstellingaan
UV-straling,ongezondevoedingenzwaarlijvigheid(obesitas)volopaandacht.
Voorvormenvankankerwaarvannogweinigbekendisoverrisicofactoren,moet
onderzoeknaardeoorzakendaarvanwordenversterkt.
Bron van gebruikte gegevensDegegevensdievoordeberekeningenzijngebruikt,zijnafkomstigvandevolgende
bronnen:
• Bevolkingsopbouw,prognosesdaarvan(tot2040)ensterftecijfers:
CentraalBureauvoordeStatistiek(CBS)
• Cijfersvanincidentie,overlevingenprevalentie:
NederlandseKankerregistratie(NKR)
17Samenvatting
Samenvatting
DitrapportKanker in Nederland tot 2020vandeSignaleringscommissieKanker(SCK)van
KWFKankerbestrijdinggeefteencijfermatiginzichtindeomvangvandeziektekanker
inNederlandinverleden,hedenentoekomst.Hetiseenactualisatievanhetsignale-
ringsrapportKanker in Nederland - 20041.HethuidigeSCK-rapportgeefttrendsin
incidentie,sterfteenprevalentieweervandeperiode1989-2007endoetprognosesvan
dezeparametersvoorhettijdvaktothetjaar2020.Daarnaastpresenteerthetrapport
derelatieveoverlevingzoalsgeobserveerdindeperiode1989-2007.
Aandehandvandegepresenteerderisico’somkankertekrijgenenrisico’somaan
kankerteoverlijden,kanafgeleidwordenvoorwelkevormenvankankerindelaatste
decenniavooruitgangisgeboekt.Degepresenteerdeaantallennieuwediagnoses,
bestaandekankerpatiëntenensterfgevallenzijnmetnamevanbelangvoorhetmaken
vanbeleidvooropleidingenzorg.Hetrapportbeperktzichtotditsoortcijfers;het
gaatnietinopdeverbeteringeninbehandeling,zorgenkwaliteitvanlevenvoor
kankerpatiënten.
Delaatstedecenniaisveelbereiktophetgebiedvankankerbestrijding.Voormeer
dandehelftvanallevormenvankankerginghetrisicoomdiekankertekrijgen
omlaagen/ofverbeterdedekansopoverlevingnadediagnose.Decombinatie
vanbeideaspectenheeftgeleidtoteenlagersterftecijferbijdievormenvan
kankerinNederland.Ookvoorallevormenvankankertezamenishetvoorleeftijd
gestandaardiseerdesterftecijferdeafgelopendecenniagedaald,endezedalingzal
dekomende10jaardoorzetten.
DeanderekantvanhetverhaalisdatNederlandtemakenheeftmeteenzogenoemde
dubbele vergrijzing:hetaantalouderenwordtsteedsgroterenbovendienworden
ouderensteedsouder.In2010werdendeeerstebabyboomersvandenaoorlogse
geboortegolf65jaar.Dekomendejarenzullenwedaaromeenforsetoenamevande
ouderebevolkingzien.DeNederlandsebevolkingzaltot2040met6%toenemen.Maar
indeleeftijdsgroep75jaarenouderzaleenverdubbelingplaatsvindenvan7%vande
bevolkingin2010tot14%vandebevolkingin2040(ziefiguurI).Doordezevergrijzing
enhetfeitdatkankervoornamelijkvóórkomtopoudereleeftijd,zalhetabsolute
aantalkankerpatiëntenaanzienlijktoenemen.Datbetekentdatdemaatschappijmet
betrekkingtotdezorgvoorkankerpatiëntenflinkextrazalwordenbelast.
18 Kanker in Nederland tot 2020
BrongegevensDegegevensdiezijngebruiktvoorhetberekenenvantrendsenvoorspellingenzijn
afkomstigvanverschillendebronnen.Debevolkingsopbouwenprognosesdaarvan
(tot2040)ensterftecijferszijnafkomstigvanhetCentraalBureauvoordeStatistiek
(CBS).Deincidentie,deoverlevingendeprevalentiezijnberekendmetgegevensvan
deNederlandseKankerregistratie(NKR).
Figuur I: Bevolkingsopbouw in de periode 1990-2050 voor mannen en vrouwen in verschillende leeftijdsgroepen.Bron:CBS2011.
19Samenvatting
Trends en prognoses van incidentie, sterfte, overleving en prevalentie van kanker
Incidentie
Deincidentie iseengoedemaatvoorhetaantalmensendatzorgvraagtindebeginfase
vandeziekte,metnamedediagnose-enbehandelingsfase.Indetoekomstzalhet
absoluteaantalnieuwekankerpatiëntentoenemenvan45.110mannenen41.690
vrouwenin2007totongeveer66.000mannenen57.000vrouwenin2020
(ziefiguurII).Dezeenormetoenamekomtnietdoordathetrisicovankankersterk
toeneemtmaarmetnamevanwegedevergrijzingvandebevolking.
Figuur II: Alle vormen van kanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
20 Kanker in Nederland tot 2020
Hetrisicovankankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020maarlicht
toe(ziefiguurIII).Bijmannenneemthetabsoluteaantalnieuwepatiëntenmet
maagkankerenlongkankeraf,terwijldeincidentievanslokdarm-,prostaat-en
dikkedarmkankerenmelanoomvandehuidzaltoenemen.Voorvrouwenneemt
hetaantaldiagnosesvaneierstokkankertot2020verderaf.Daarentegenstijgthet
aantalnieuwekankerpatiëntenmetborst-,long-enslokdarmkankerenmelanoom
vandehuid.
Figuur III: Alle vormen van kanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
21Samenvatting
Sterftecijfer
Hetsterftecijfergeefteenindicatievanhetaantalpatiëntendatzorgvraagtinde
laatstefasevandeziekte,determinalefase.Omdathetaantalnieuwepatiëntensterk
zaltoenemendoordevergrijzing,zalookhetaantalsterfgevallentoenemenvan22.397
mannenen19.477vrouwenin2008totongeveer27.000mannenen23.000vrouwenin
2020(ziefiguurIV).Hetrisicoomtestervenaankankerneemtvoorzowelmannenals
vrouwentot2020echterlichtaf(ziefiguurV).Daaruitkanwordenafgeleiddatdoor
vroegeopsporingen/ofmeereffectievebehandelingdeprognoseverbetert.
Figuur IV: Alle vormen van kanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
22 Kanker in Nederland tot 2020
Maarhetisookmogelijkdatvormenvankankermeteenslechteprognoseminder
vaakvoorkomen.Datisbijmannenhetgevalvoorlongkankerenmaagkanker.
Bijvrouweniseenafnamevanhetsterfterisicotengevolgevanborstkankeren
degynaecologischetumorentezien.Dezedalingbijvrouwenwordtgedeeltelijk
gecompenseerddooreenverwachtetoenamevanhetrisicoomtestervenaan
longkanker.
Figuur V: Alle vormen van kanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
23Samenvatting
Overleving
De overlevingvaneenkankerpatiëntwordtbepaalddoordetijdtussendediagnoseen
hetoverlijdenvandepatiënt,aldanniettengevolgevandekanker.Methetrelatieve
overlevingspercentagewordtuitgedruktwelkpercentagevaneengroepkankerpatiënten
naeenbepaaldetijdnoginlevenis,waarbijisgecorrigeerdvoorsterfteaanandere
doodsoorzaken.Hetisdaarmeeeenbenaderingvandekankerspecifiekeoverleving.
InfiguurVIenVIIzijnderelatieveoverlevingspercentagesweergegevenvanallevormen
vankankertezamenindeperiode1989-2007bijmannenenvrouwenvoorverschillende
leeftijdscategorieën.Overhetalgemeenisderelatieveoverlevingdoordetijdheen
verbeterddooronderandereeerderediagnose.Derelatieveoverlevingvanvrouwenis
beterdandievanmannen,watvooreendeelkomtdoordatinbeidegeslachtenandere
tumorenvóórkomen.Debetererelatieveoverlevingvoorvrouwenwordtvooreengroot
gedeeltebepaalddoorderelatiefgunstigeoverlevingvanborstkanker.
De5-jaarsrelatieveoverlevingisvoormannensinds1989welsterkerverbeterddan
voorvrouwen.Voormannenisde5-jaarsrelatieveoverlevingverbeterdvan41%in
Figuur VI: Alle vormen van kanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR
24 Kanker in Nederland tot 2020
deperiode1989-1993tot54%indeperiode2003-2007,terwijlvoorvrouwende5-jaars
relatieveoverlevingtoegenomenisvan57%indeperiode1989-1993tot63%indeperiode
2003-2007.Desterkerestijgingvandeoverlevingbijmannenisvooraltoeteschrijven
aandetoenameinhetvóórkomenvanprostaatkankerendeafnamevanlongkanker
enmaagkanker.Deprognosevandeeerstgenoemdeisveelbeterdandievandetwee
laatstgenoemdesoortenkanker.Daarbijmoetwelopgemerktwordendatinhetgevalvan
prostaatkankerdeeerdere diagnosevankankergepaardisgegaanmetextradiagnosevan
eengrootaantalpatiënten(overdiagnostiekdoorhetgebruikvandeserum-PSA-test).
Ookmoetwordenopgemerktdatmetdepresentatievanoverlevingscijfersandere
aspectendietemakenhebbenmetdeprognosevanpatiëntenonzichtbaarblijven.
Zoisbijmeerderevormenvankankerdekwaliteitvanlevenaanmerkelijkverbeterd.
Demorbiditeitbijborstkankerpatiëntenisbijvoorbeeldafgenomendoorde
schildwachtklierprocedure,waarmeeveelvrouweneenzogenaamdokseltoiletkan
wordenbespaard.Overlevingisdusnietdeenigemaatomaantegevenhoedezorg
voorkankerpatiëntenisverbeterd.
Figuur VII: Alle vormen van kanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
25Samenvatting
Prevalentie
Ditrapportpresenteertde10-jaars prevalentiecijfersomeniginzichttekrijgeninde
chronischezorgvraagvanhetziektebeeldkanker.Dezemaatgeeftaanhoeveel
patiënteneropenigmomentinNederlandzijn(dushetaantalpatiënteninlevendat
minderdan10jaarvóóreenbepaaldmomentisgediagnosticeerdmetdeziekte).Door
devergrijzingvandebevolking,hetminofmeerconstanterisicoomkankertekrijgen
enhetdalenderisicoomeraanteoverlijden,neemtdeprevalentieforstoe:
van200.828mannenen218.465vrouwenmetkankerin2009totongeveer330.000
mannenen330.000vrouwenin2020(ziefiguurVIII).Demeestprevalente
vormenbijmannenzijnprostaat-endikkedarmkanker,enbijvrouwenborst-
endikkedarmkanker.Bijmannenstijgtdeprevalentievanprostaat-,huid-en
slokdarmkankerhetsterkst.Bijvrouwenvertonendeprevalentiesvanhuidkankeren
indolentnon-Hodgkin-lymfoomdesterkstestijging.
Figuur VIII: Alle vormen van kanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
26 Kanker in Nederland tot 2020
Prognoses van incidentie en sterfte van kanker tot 2040 gebaseerd op huidige risico’s Inditrapportiseenaparthoofdstukgewijdaandeprognosesvanabsoluteincidentie
ensterftevandeverschillendevormenvankankertot2040.Opzeerlangetermijn
zijntrendsenveranderingendaarinmoeilijktevoorspellen.Daaromwordtvoordeze
prognoseslouterrekeninggehoudenmetveranderingenindedemografieenwordt
verderaangenomendatdehuidigerisico’svankankerindetoekomstnietveranderen
(hetgeenuiteraardarbitrairis).
Uitdecijfersblijktdattot2040eenforsestijgingverwachtkanworden,watbetreft
zowelhetaantalnieuwepatiënten(jaarlijksetoenamevan2%perjaarvoormannenen
1%perjaarvoorvrouwen)alshetaantalsterfgevallen(jaarlijksetoenamevan2%perjaar
voormannenen1,7%perjaarvoorvrouwen).
Conclusie & beschouwingHetrisicovankankerneemtslechtslichttoeenhetrisicoomeraanteoverlijden
neemtzelfsaf.Datisrelatiefgoednieuws.Echter,deNederlandsebevolkingwordt
steedsouder.Vanaf2010isNederlandenormaanhetvergrijzen.Kankerkomt
voornamelijkvooropoudereleeftijd.DeabsoluteaantallenNederlandersdiemet
kankerwordengediagnosticeerdeneraanoverlijdenzullendaaromsterktoenemen.
Daaromverwachtdewerkgroepeengrootprobleemvoordekankerzorginde
toekomst.DezeverwachtingisaleerdergeuitinhetsignaleringsrapportKanker in
Nederland-2004.Hethuidigerapportisloutereenactualisatievandecijfers.
Veelvandehuidigeconclusieskomendanookovereenmetdeconclusiesvan
Kanker in Nederland-2004.
Dewerkgroepverwachteenenormtoenemendedrukopdegehelekankerzorg.
Ditwordtmetnameveroorzaaktdoorprostaatkanker,borstkanker,longkankeren
dikkedarmkanker.Indebeginfase(dediagnostischefaseenprimairebehandeling)
isbijmanneneensterketoenamezichtbaarvanslokdarm-,prostaat-en
dikkedarmkankerenmelanoomvandehuid,bijvrouwenvoornamelijkvanborst-,
long-enslokdarmkankerenmelanoomvandehuid.Hetaantalpatiëntenmeteen
chronischezorgvraagzalvoornamelijkstijgenvoorhuidkankerenslokdarmkanker,
voorprostaatkankerenindolentenon-Hodgkin-lymfomen.Totslotzalhetaantal
patiëntenindeterminalefasevoornamelijktoenemenvoorslokdarmkanker,
melanoomvandehuid,hersenkankervoormannenenlongkankervoorvrouwen.
Almetalzaldoorvergrijzing,vroegeopsporingvankankereneffectievere
behandelingenhetaantalpatiëntenaanzienlijkstijgen.
Alskanttekeningbijdevoorspellingenmoetrekeninggehoudenwordenmet
mogelijkeveranderingenindemaatschappij,zoalsdeinvoeringvanhetbevolkings-
onderzoekopdikkedarmkankervanaf2013vooralleNederlanderstussende55en75
jaar.Dezeveranderingenkunnenvangroteinvloedzijnopdetoekomstigecijfers,
maarzijninditrapportnietverwerktindepredicties.
27Samenvatting
Hoewelniethetonderwerpvanditrapport,wildewerkgroepergraagopwijzendatde
grootstewinstophetterreinvankankertehalenisuitpreventie.Zowordtminstens
eenderdevanallekankergevalleninonsland-dusmeerdan30.000gevallenper
jaar-veroorzaaktdoorroken.EnNederlandheefttenopzichtevaneenaantalandere
westerselandeneenzeerhoogpercentagerokers.Daarnaastvaltgrotewinsttebehalen
doorhetterugdringenvanbijvoorbeeldlichamelijkeinactiviteit,ongezondevoeding,
alcoholgebruik,overmatigeblootstellingaanUV-stralingenzwaarlijvigheid(obesitas).
Kernconclusies
1. InNederlandisdelaatstedecenniaveelwinstgeboektophetgebiedvankanker-
bestrijding.Datkomtnietalleentotuitinginde-inditrapportnietbeschreven-
beterebehandelinggevolgddooreenbeterekwaliteitvanleven,maarookineen
dalingvanhetrisicoomtestervenaankanker.
2. Sinds1989isde5-jaarsoverlevingnaeendiagnosekankervoormannenmet
13%toegenomen,van41%naar54%.Voorvrouwenisdeoverlevingmet6%
toegenomen,van57%naar63%.
3. Ondanksdezevooruitgangzalhetaantal(nieuwe)diagnoseskankermetmeer
dan40%stijgenvan87.000in2007tot123.000in2020.Deoorzaakhiervanisde
dubbelevergrijzingvandeNederlandsebevolking.Hierdoorontstaateenenorm
probleemvoordekankerzorginNederland.Degezondheidszorgmoetzichopdeze
enormetoenamevanhetaantalkankerpatiëntenvoorbereiden,omdekwaliteit
vandezorgindekomendejarenteborgen.Stakeholderszullenzichmoeten
beradenoveruitbreidingvanhetaantalopleidingsplaatsenenfaciliteitenen
overeenmeerefficiënteinrichtingvandezorgennazorg.Dewerkgroepverwijst
hierbijnaardeSCK-rapportenNazorg bij kanker: de rol van de eerste lijn2enKwaliteit van
kankerzorg in Nederland3.
4. Overhetalgemeenneemthetrisicovankankerlichttoe,waardatrisicoidealiter
zoumoetenafnemen.Ophetgebiedvanprimairepreventievankankerisveel
winstteboeken.Erisveelkennisbeschikbaaroverrisicofactorenvoorsommige
vormenvankanker,maardezekennisheeftnogonvoldoendegeleidtotander
beleidengedragsaanpassingenvandebevolking.Voorvormenvankankerwaarbij
nogweinigbekendisoverrisicofactorenmoethetonderzoeknaardeoorzaken
wordenversterkt.Hetactiefondersteunen,initiërendanweluitbouwenvan
beleidophetgebiedvanprimairepreventiekandeverwachtesterketoenamevan
hetaantalnieuwegevallenvankankerafremmen.
29Summary
Summary
Thenumericaldataoncancerpresentedinthisreportgiveanindicationofthescaleof
thisdiseaseintheNetherlands,inthepast,present,andfuture.Thepresentreportis
anupdatedversionofthealertreportentitledKanker in Nederland - 2004(Cancerinthe
Netherlands2004)1.Itpresentstrendsinincidence,mortality,andprevalencefrom
1989to2007,andgivesprojectionsoftheseparametersfortheperiodupto2020.
Italsopresentsdataonrelativesurvival,derivedfromobservationsmade
between1989and2007.
Datapresentedinthisdocumentontherisksofdevelopingcancerandofdyingfrom
thisdiseaseisusedtoidentifythosetypesofcancerinwhichprogresshasbeenmade
inrecentdecades.Detailspresentedhereonthenumbersofnewdiagnosesand
existingcancerpatients,andonmortality,areespeciallyimportantinshapingpolicy
oneducation,cureandcare.Thereportrestrictsitselftofiguresofthiskind.Itdoes
notaddressimprovementsintreatment,careandqualityoflifeofcancerpatients.
Inrecentdecades,greatgainshavebeenmadeinthefightagainstcancer.Inmore
thanhalfofalltypesofcancer,theriskofdevelopingsuchcancersfelland/orsurvival
ratesafterdiagnosisimproved.Takentogether,theseaspectshaveledtoalower
mortalityratefromthosetypesofcancersintheNetherlands.Thesameperiodhas
beenmarkedbyafallintheage-standardizedmortalityrateforalltypesofcancer
combined,atrendthatisexpectedtocontinueoverthenext10years.
Ontheothersideofthecoin,however,isthattheNetherlandsfacesthephenomenon
ofdouble-ageing:notonlyareelderlypeopleincreasinginnumber,buttheyareliving
longeraswell.Thefirstwavesofpost-warbabyboomersbegantoreachtheageof
65in2010,whichwillresultinasharpincreaseinthesizeoftheelderlypopulation.
ThepopulationoftheNetherlandswillcontinuetogrowuntil2040,atwhichpoint
itwillbe6%largerthanitistoday.Inthesameperiod,the75+agegroupwilldouble
insize,from7%ofthepopulationin2010to14%in2040(FigureI).Thisageingofthe
populationandthefactthatcancerismainlyadiseaseofoldage,willsignificantly
increasetheabsolutenumberofcancerpatients.Thiswillinvolveasubstantialextra
burdenonsociety,intermsofcaringforcancerpatients.
30 Kanker in Nederland tot 2020
Source dataThedatausedtocalculatetrendsandpredictionswasderivedfromavarietyof
sources.Detailsofthecurrentandprojectedpopulationstructure(upto2040)andof
mortalityrateswereobtainedfromStatisticsNetherlands(CBS).Incidence,survival,
andprevalencewerecalculatedusingdatafromtheDutchCancerRegistry(NKR).
Figure I: Population structure from 1990 to 2050, for men and women in various age groups. Source:CBS2011.
31Summary
Trends and projections of the incidence, mortality, survival, and prevalence of cancer
Incidence
Incidenceisagoodmeasureofthenumberofpeoplerequiringcareintheearlyphases
ofthedisease,particularlythediagnosisandtreatmentphases.Theabsolutenumber
ofnewcancerpatientsisprojectedtoincreasefrom45,110menand41,690womenin
2007toapproximately66,000menand57,000womenin2020(FigureII).Thishuge
increaseisprimarilyduetopopulationageing,nottoanysharpincreaseintheriskof
cancer.Projectionsshowthattherewillonlybeaslightincreaseintheriskofcancer
forbothmenandwomenupuntil2020(FigureIII).
Figure II: All forms of cancer - Absolute incidence rates from 1989 to 2007 with projections to 2020. Source:DutchCancerRegistry.
Inmen,therewillbeadeclineintheabsolutenumberofnewpatientswithgastric
cancerandlungcancer,whiletheincidenceofoesophageal,prostateandcolon
cancer,aswellasmelanomaoftheskin,willincrease.Forwomen,thenumberof
diagnosesofovariancancerwillcontinuetofalluntil2020.Bycontrast,therewillbe
anincreaseinthenumberofnewcancerpatientswithbreast,lung,andoesophageal
cancer,aswellasmelanomaoftheskin.
32 Kanker in Nederland tot 2020
Figure III: All forms of cancer - Age-standardized incidence rates from 1989 to 2007 with projections to 2020. Source:DutchCancerRegistry.
33Summary
Mortality
Mortalityrepresentsthenumberofpatientsrequiringcareinthefinalphaseofthe
disease,theterminalphase.Thesubstantialgrowthinthenumberofnewpatientsas
aresultofpopulationageingwillbereflectedbyanincreaseinthenumberofdeaths,
from22,397menand19,477womenin2008toapproximately27,000menand23,000
womenin2020(figureIV).Intheperiodleadingupto2020,however,therewillbea
slightdecreaseintheriskofdyingfromcancer,forbothmenandwomen(figureV).
Figure IV: All forms of cancer - Absolute mortality rates from 1989 to 2008 with projections to 2020. Source:CBS.
34 Kanker in Nederland tot 2020
Thissuggeststhattheprognosisisimprovedbyearlydetectionand/ormoreeffective
treatment.Butitcanalsopartlybeattributedtoadeclineinthefrequencyofcancers
withapoorprognosis.Inmen,thisinvolveslungcancerandgastriccancer.Inwomen,
therehasbeenadecreaseinthemortalityrateassociatedwithbreastcancerand
gynaecologicaltumours.Thisdeclineinwomenispartiallyoffsetbyanexpected
increaseintheriskofdyingfromlungcancer.
Figure V: All forms of cancer - Age-standardized mortality rates from 1989 to 2008 with projections to 2020. Source:CBS.
35Summary
Survival
Acancerpatient’ssurvivalisdeterminedbytheperiodbetweendiagnosisandthe
patient’sdeath,whetherornotthisisduetothecancer.Therelativesurvivalrateis
expressedasthepercentageofagroupofcancerpatientswhoarestillaliveaftera
givenperiodoftime(correctedformortalityfromothercauses).Accordingly,thisisan
approximationofcancer-specificsurvival.
FiguresVIandVIIshowtherelativesurvivalratiosforalltypesofcancercombined,for
menandwomenofvariousagegroups,from1989to2007.Therehasbeenageneral
improvementinrelativesurvivalovertime,partlyasaresultofearlierdiagnosis.
Relativesurvivalinwomenisbetterthaninmen,tosomeextentbecausethedifferent
gendersareaffectedbydifferenttumours.Thebetterrelativesurvivalinwomenis
largelyduetotherelativelyfavourablesurvivalinbreastcancer.Yettherehasbeena
substantiallygreaterimprovementin5-yearrelativesurvivalformenthanforwomen
since1989.Formen,5-yearrelativesurvivalhasimprovedfrom41%(from1989to
Figure VI: All forms of cancer - Relative survival in men (%) from 1989 to 2007 by calendar period and age group.Source:DutchCancerRegistry.
36 Kanker in Nederland tot 2020
1993)to54%(from2003to2007),whilethecorrespondingfiguresforwomeninthese
periodswere57%and63%respectively.Thegreaterincreaseinsurvivalinmenis
mainlyattributabletoanincreaseintheincidenceofprostatecancerandadecrease
inlungcancerandgastriccancer.Theprognosisfortheformerdiseaseismuchbetter
thanfortheothertwo.Itshouldbenotedthat,inthecaseofprostatecancer,earlier
diagnosishasbeenaccompaniedbytheadditionaldiagnosisofalargenumberof
patients(over-diagnosisresultingfromtheuseoftheserumPSAtest).
Itshouldalsobenotedthatwhensurvivalratesarebeingpresented,otheraspects
relatedtopatients’prognosestendtofadeintothebackground.Forinstance,in
severaltypesofcancertherehavebeensignificantimprovementsinpatients’quality
oflife.Morbidityinbreastcancerpatients,forexample,hasbeenreducedthrough
theuseofproceduressuchassentinelnodebiopsy,whichsparesmanywomenfrom
axillarylymphnodedissection.Survivalisthereforenottheonlymeasurethatcanbe
usedtoreflectimprovementsinthecareofcancerpatients.
Figure VII: All forms of cancer - Relative survival in women (%) from 1989 to 2007 by calendar period and age group. Source:DutchCancerRegistry.
37Summary
Prevalence
Thisreportpresents10-year prevalence numbers inordertogainsomeunderstanding
ofthechroniccareneedsassociatedwiththeclinicalpictureofcancer.Thismeasure
indicatesthenumberofpatientsintheNetherlandsatanygiventime(i.e.thenumber
ofsurvivingpatientswhowerediagnosedwiththediseaselessthan10yearsprior
toagivenmomentintime).Therehasbeenasubstantialincreaseinprevalencedue
topopulationageing,themoreorlessconstantriskofdevelopingcancer,andthe
decliningriskofdyingfromthedisease.Accordingly,whiletherewere200,828men
and218,465womenwithcancerin2009,thecorrespondingfiguresfor2020willbe
330,000menand330,000women(FigureVIII).Themostprevalentcancersinmenare
prostatecancerandcoloncancer.Inwomen,theyarebreastcancerandcoloncancer.
Inmen,prostatecancer,skincancer,andoesophagealcancershowthegreatest
increasesinprevalence.Forwomen,thesharpestrisesinprevalenceareseeninskin
cancerandindolentnon-Hodgkin’slymphoma.
Figure VIII: All forms of cancer - 10-year prevalence rates from 1990 to 2009 with projections to 2020.Source:ComprehensiveCancerCentreSouth(IKZ).
38 Kanker in Nederland tot 2020
Projections of cancer incidence and mortality up to 2040, based on current risks Onechapterinthisreportisdevotedtoprojectionsoftheabsoluteincidenceof,and
mortalityfrom,thevarioustypesofcancerupto2040.Verylong-termchangesin
trendsaredifficulttopredict.Accordingly,theseprojectionsfocussolelyonchanges
indemographics.Theyalsoassumethatthecurrentrisksofcancerwillremain
unchangedinthefuture(whichis,ofcourse,quitearbitrary).
Thefiguresshowthatasharpincreasecanbeexpectedintheperiodupto2040.This
pertainsbothtothenumberofnewpatients(annualincreaseof2%formenand1%for
women)andtodeaths(annualincreaseof2%formenand1.7%forwomen).
Conclusion and reflectionTheriskofdevelopingcancerisincreasing,butonlyslightly,whiletheriskofdying
fromthisdiseaseisactuallydecreasing.Thisisrelativelygoodnews.However,the
Dutchpopulationisageing.Thepercentageofelderlypeopleinthepopulationof
theNetherlandsisgrowingenormously.Cancerisprimarilyadiseaseoftheelderly.
TheabsolutenumbersofDutchpeoplewhoarediagnosedwithcancerandwho
subsequentlydieasaresultofthisdiseasewillthereforeincreasesignificantly.
Accordingly,theworkinggroupforeseesmajorproblemsforcancercareinthefuture.
ThisprojectionwaspreviouslyputforwardinthealertreportentitledKanker in
Nederland - 2004 (CancerintheNetherlands2004).Thepresentreportmerelyprovides
anupdateofthefiguresgiveninthatdocument.Manyofthecurrentfindingsare
thereforeconsistentwiththeconclusionsexpressedinKanker in Nederland - 2004.
Themassivelyincreasingburdenoncancercarewillprimarilybecausedbyprostate
cancer,breastcancer,lungcancer,andcoloncancer.Asharpincreasehasbeen
detectedintheearlyphases(thediagnosticphaseandprimarytreatment).Inmen,
thisinvolvesoesophageal,prostateandcoloncancer,aswellasmelanomaoftheskin.
Inwomen,thismainlytakestheformofbreastcancer,lungcancer,andoesophageal
cancer,aswellasmelanomaoftheskin.Increasesinthenumberofpatientswith
chroniccareneedswillmainlybeassociatedwithskincancer,oesophagealcancer,
prostatecancer,andindolentnon-Hodgkin’slymphomas.Finally,therewillbean
increaseinthenumberofpatientsintheterminalphase.Inmen,thiswillmainly
involveoesophagealcancer,melanomaoftheskin,andbraincancer.Inwomen,
thisincreasewillbeprimarilyduetolungcancer.Thecollectiveeffectofanageing
population,theearlydetectionofcancer,andmoreeffectivetreatmentswillproducea
substantialincreaseinthenumberofpatients.
Withregardtotheprojections,itshouldbenotedthatpossiblechangesinsociety
shouldbetakenintoaccount,suchastheintroductionofascreeningprogrammefor
coloncancerin2013.Theseeffectscanhaveasignificantimpactonfuturefigures.In
thisreport,thesechangeshavenotbeenincorporatedintotheprojections.
39Summary
Whileitisnotthesubjectofthisreport,theworkinggroupwouldneverthelessliketo
pointoutthat,intheareaofcancer,itispreventionthatdeliversthegreatestgains.For
instance,atleastonethirdofallcancercasesintheNetherlands(morethan30,000
casesperyear)arecausedbysmoking.
Furthermore,theNetherlandshasaveryhighpercentageofsmokersincomparison
toanumberofotherwesterncountries.Inaddition,greatgainscouldbemadeby
combatingsuchthingsasphysicalinactivity,excessiveexposuretoUVradiation,
alcoholconsumption,unhealthydietandobesity.
Key conclusions
1. Inrecentdecades,theNetherlandshasmadegreatstridesinthefightagainst
cancer.Thisisreflectednotonlybybettertreatment(whichisnotdescribedinthis
report),followedbyanimprovedqualityoflife,butalsobyareductionintherisk
ofdyingfromcancer.
2. Since1989,followingadiagnosisofcancer,5-yearsurvivalinmenhasincreasedby
13%,from41%to54%.Forwomen,thismeasureofsurvivalhasincreasedby6%over
thesameperiod,from57%to63%.
3. Despitethisprogress,thenumberofnewcancerpatientswillgrowbymorethan
40%,from87,000in2007to123,000in2020.Thisisadirectresultofthedouble-
ageingphenomenonthatiscurrentlyaffectingtheDutchpopulation.Thiscreates
ahugeproblemforcancercareintheNetherlands.Thehealthservicemustmake
preparationsforthisenormousincreaseinthenumberofcancerpatientsifit
istosafeguardthequalityofcareintheyearstocome.Stakeholderswillneed
toconsiderincreasingthenumberofplacesavailableintrainingprogrammes,
whileexpandingcurrentfacilitiesandfindingwaysofdeliveringcareand
cancersurvivorshipcaremoreefficiently.Inthisconnection,theworkinggroup
makesreferencetothealertreportsentitledNazorg bij kanker: de rol van de eerste
lijn“Aftercareincancer:theroleofprimarycare”2andKwaliteit van kankerzorg in
Nederland“QualityofcancercareintheNetherlands”3.
4. Ingeneral,theriskofdevelopingcancerisincreasingslightlywhile,inanideal
world,itshouldbedecreasing.Incancer,therearegreatgainstobemadeinthe
areaofprimaryprevention.Morespecificmeasuresshouldbetakenintermsof
prevention.Agreatdealisknownabouttheriskfactorsforsometypesofcancer.
Todate,however,thisknowledgehasfailedtohavesufficientimpactintermsof
shapingpolicyandmodifyingpeople’sbehaviour.Withregardtocancerswhere
littleisknownabouttheriskfactorsinvolved,researchintothecausesofthese
diseasesmustbegivenfurthersupport.Measurestoactivelysupport,initiate,or
augmentpoliciesintheareaofprimarypreventioncanslowtheexpectedsharp
increaseinthenumberofnewcasesofcancer.
1 Inleiding
DebevolkingvanNederlandwordtsteedsouder.Omdatkankervoornamelijk
voorkomtophogereleeftijd,zalhetaantalpersonenmetdediagnosekankerin
Nederlanddusaanzienlijkgaanstijgen.Dekankerzorgwordthierdoornietalleen
meerbelast,maarkrijgtookeenanderkarakter.Ditrapportgeeftinzichtindeaarden
omvangvanhetkankervraagstukinNederlandinverleden,hedenentoekomst.Hetis
eenvervolgophetin2004verschenensignaleringsrapportKanker in Nederland1en
betrefteenactualisatievandeverwachteontwikkelingeninincidentie,sterfteen
prevalentievankankertot2020.
HetziektebeeldkankerheefteengroteimpactopdeNederlandsebevolking.Sinds
2008iskankerdoodsoorzaaknummeréén4.Bovendienisdeafgelopendecennia
sprakevaneenforsetoenamevanhetaantalmensenmetdediagnosekanker.Zo
blijktuitdecijfersvandeNederlandseKankerregistratie(NKR)dathetaantalnieuwe
patiëntenvanaf1989metbijna60%istoegenomen.In2007wasgemiddeld1opde
3nieuwepatiënten75jaarofouder.Ditishetgevolgvandegroeiindeomvangvan
debevolkingendeveranderingvandebevolkingssamenstelling.Nederlandheeftte
makenmeteenzogenaamde‘dubbelevergrijzing’:meer ouderenenoudere ouderen.
Dezevergrijzingzaldoorgaantotongeveer2040.Hierdoorzalkanker,maarook
andereziektebeelden,eensteedsbelangrijkererolinnemenindezorgvraag.
Hetrapportgeefteenindrukvandeomvangvankankerzorg,verschaftinzichtin
vorderingenvankankerzorgendoetschattingenvoordetoekomst.Ditallesom
discussielostemakenbijbetrokkenzorgaanbieders,professionals,beleidsmakers,
onderzoekersenopleidingenendaarnaastomdeontwikkelingvanplannenen
initiatieventestimuleren.Ditrapportbiedtdebasisvoorpotentiëlegebruikersom
metcijfersindehandaandeslagtegaan.
De cijfers in dit rapportVoorhetinzichtelijkmakenvandeomvangvanhet‘kankerprobleem’voorde
maatschappijmakenepidemiologengebruikvanviersoortencijfers,namelijk
incidentie, sterfte, prevalentie enoverleving.Dezecijferswordengebruiktomdatzeinzicht
geveninverschillendeaspectenvandezorgvraag.
• Incidentieishetaantalnieuwediagnoseskankerineenbepaaldeperiode.Hetgeeft
eenindicatievanhetaantalmensendatzorgvraagtvooralindebeginfasevande
ziekte(diagnostiekenbehandeling).Eentoenameindeincidentiekanhetgevolg
zijnvanveranderingindiagnostiekofvroegtijdigedetectiedoorbijvoorbeeld
screening,ofvanveranderinginhetvóórkomenvanrisicofactoren.
• Sterftecijferszijnvooralindicatiefvoordezorgvraagindeterminalefasevande
ziekte.Sterftewordtbeïnvloeddoorzowelveranderingeninincidentiealsdoor
veranderingeninbehandelingsresultaat/prognose.
• Naastdeincidentie-ensterftecijfersbevatditrapportookprevalentiecijfers
dieinzichtgevenindetotalekankerproblematiek,ofweldeomvangvande
groepdiebehandeldwordtofinnacontroleis.De 10-jaars prevalentieishetaantal
patiëntenopéénbepaaldmomentdatminderdan10jaarvóórdatmomentis
41Inleiding
gediagnosticeerd.Deprevalentieisafhankelijkvandeincidentieendeoverleving
(prognosevaneenpatiënt).Metdezedriecijfers(incidentie,sterfteenprevalentie)
kanredelijkinbeeldwordengebrachthoedezorgvraagdoorkankernuiseninde
toekomstzalzijn.
• OmeencompleetbeeldtekrijgenvandekankercijfersinNederlandgeeft
ditrapportookde(geobserveerde)trendsinoverlevingweer.De overleving
vaneenkankerpatiëntisdetijdtussendediagnoseenhetoverlijdenvan
depatiënt.Verbeterdeoverlevingscijferskunnenhetgevolgzijnvanbetere
behandelingsresultatenen/ofvroegerediagnostiek(diealdannieteenbetere
prognosetotgevolgheeft).Watbetreftdeoverlevingdoethetrapportgeen
voorspellingenvoordetoekomst.
BronnenDegegevensvoorhetberekenenvandezecijferszijnafkomstigvanverschillende
instanties.Voorhetberekenenvandeincidentie,deoverlevingendeprevalentie
zijndebenodigdegegevensverkregenviadeNKR(IntegraalKankercentrum
Nederland-IKNL-enIntegraalKankercentrumZuid-IKZ).Desterftegegevenszijn
verkregenviahetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS).Metdezegegevens
zijntrendsindetijdberekendenschattingengemaaktvanaantallenindetoekomst.
VoorspellingenAlskanttekeningmoetvermeldwordendatvoorspellingenaltijdinmeerofmindere
mateonbetrouwbaarzijn.Inditgevalbestaatdaarbijdeenigszinsparadoxalesituatie
datvoorspellingenmetnamegewenstzijnvoortumorsoortenwaarinafnemendeof
toenemendetrendsgezienworden,terwijldeonbetrouwbaarheidvanvoorspellingen
metnamevoordietumorsoortengrootis.
Voortumorsoortenwaarbijnauwelijkstrendswordenwaargenomenisde
onbetrouwbaarheidvanvoorspellingenveelkleiner,maarishetdaarnaastookveel
minderinteressantomvoorspellingentedoen.
Insommigesituatiesishetwelhaastonmogelijkommetenigezekerheidte
voorspellenwaterdekomendetienjarengaatgebeuren,omdaterbelangrijke
veranderingeninomstandighedenwordenverwacht.Eenvoorbeeldhiervanis
darmkanker,waarbijvanaf2013stapsgewijseenlandelijkbevolkingsonderzoekvan
startzalgaanvooriedereentussende55en75jaar.
Ditrapportbrengtdetrendsinincidentie-,sterfte-enprevalentiecijfersoverde
periode1989-2007inkaart.Tevensgeefthetprognosesoverdeincidentie,sterfteen
prevalentietothetjaar2020.Daarnaastblikthetterugopdeoverlevingvankanker
indeperiode1989-2007.Degepresenteerdecijfersbetreffenallevormenvankanker
tezamen,gevolgddooreenspecificatievandemeestgediagnosticeerdevormen.
Hierbijisonderscheidgemaakttussenmannenenvrouwen,vanwegedewezenlijke
verschilleninhetvóórkomenvansommigetumorsoorten.Hetrapportbesteedtapart
aandachtaanhetvóórkomenvankankerbijkinderenenadolescenten.
42 Kanker in Nederland tot 2020
43Inleiding
Hoofdstuk 2beschrijftdeverwachtedemografischeveranderingeninNederland.
Ookvermeldthetwelkebrongegevensgebruiktzijnvoorhetberekenenvande
incidentie,sterfte,overlevingenprevalentie.Daarnaastverantwoordthetde
aannamesvoordepredictiesenlegthetdetoegepastemethodenvoorhet
berekenenvandepredictiesuit.
Inhoofdstuk 3staanderesultatenvandetrendsenprognosestot2020voordemeest
voorkomendevormenvankanker.Hierbijwordengeslachtspecifiekegegevens
weergegeven,opgesplitstnaarleeftijd.
Hoofdstuk 4doetvoorspellingentot2040,wanneerdevergrijzingvan
Nederlandopzijntopis.Erisindithoofdstukalleenrekeninggehoudenmetde
bevolkingsprognoses.Aangenomenisdatdehuidigekankerrisico’s(2005-2007)niet
veranderenindetoekomst.
Hoofdstuk 5bevatdeconclusieenbeschouwingen,waarmogelijk,aanbevelingenvoor
beleid.
2 Methoden
2.1 De Nederlandse bevolking
DecijfersvandebevolkingsopbouwvanNederlandendenationalebevolkings-
prognosezijnafkomstigvanhetCBS4.Totdeleeftijdvan65jaarzijnerinelke5-jaars
leeftijdsgroepietsmeermannendanvrouwen.Vanaf65jaarzijnerechtermeer
vrouweninNederland.Indeleeftijdvan80jaarenouderzijnerzelfsmeerdan
driemaalzoveelvrouwenalsmannen (ziefiguur2-1).
Figuur 2-1: Bevolking in Nederland naar geslacht en leeftijdscategorie op 1 januari 2011. Bron:CBS,2011.
DeNederlandsebevolkingisgegroeidvan14,9miljoenin1990naar16,7
miljoeninwonersin2011(ziefiguur2-2).Ditkomtovereenmeteengemiddelde
45Methoden
bevolkingsgroeivan1%perjaar.Debevolkingzalnaarverwachtingnogongeveer6%
groeiennaar17,8miljoeninwonersin2040,omdaarnatekrimpen.
Desamenstellingvandebevolkingisindeloopdertijdveranderd.Hetaantalouderen
neemttoe,terwijlhetaantal15-50-jarigenlichtdaalt.De75+’ersvormeneensteeds
groteraandeelindebevolking.
Figuur 2-2: Bevolkingsopbouw in de periode 1990-2050 voor mannen en vrouwen in verschillende leeftijdsgroepen. Bron:CBS,2011.
46 Kanker in Nederland tot 2020
47Methoden
VergrijzingHetaantaloudereninNederlandneemtdustoe.Hetaandeel75+’ersindebevolking
gaatdekomendejarensnelstijgen.In2010behoorde7%vandebevolkingtotdeze
leeftijdsgroep;in2040isdatnaarverwachting14%.Dezevergrijzingishetgevolgvan
denaoorlogsegeboortegolfmeteenstijgingvanhetaantalgeboortentotongeveer
1970.Deeerstebabyboomerszijninmiddels65jaargeworden.
Ookblijvenouderensteedslangerinleven.Hierdoorzijnermeerouderenenoudere
ouderen(dezogenaamdedubbelevergrijzing).Ophetverwachtehoogtepuntvande
vergrijzing-in2038-zalbijnaeenkwartvandebevolkingouderzijndan65jaar.
Omdevergrijzinginzichtelijktemaken,hanteerthetCBShetdemografischebegrip
‘grijzedruk’.Ditgeeftdeverhoudingaantussenhetaantal65+’ersendepotentiële
beroepsbevolking(20-64-jarigen),diedelastenvandevergrijzingmoetopvangen.
Bijvoorbeeld:degrijzedrukvan25%in2009betekentdateropelkehonderd
potentiëlearbeidskrachten(20-64-jarigen)25personenvan65jaarenouderzijn.
Dekomendedecenniazaldegrijzedrukzeersterktoenemenvan25%in2010naar
49%in2040(ziefiguur2-3).Degrijzedrukzaluiteraardietsmindersterktoenemen
wanneerdedefinitiewordtaangepastaandeveranderingvandepensioenleeftijd
(van65naar67jaar).Vanaf2010stijgthetaantaloudereninversneldtempo.Na2040
daaltdegrijzedrukweertot45%in2050.
Figuur 2-3: Het aantal personen van 65 jaar of ouder als percentage van het aantal personen van 20–64 jaar in Nederland in de periode 1990-2050. Bron:CBS,2011.
2.2 Brongegevens
Voorhetberekenenvandetrendsenpredictiesisgebruikgemaaktvanverschillende
gegevens.
Bevolkingsopbouw en prognosesGegevensoverdebevolkingsopbouwenbevolkingsprognosewerdenverkregenvia
dewebsitevanhetCBS,statline.cbs.nl.Hierbijgaathetomhet(voorspelde)aantal
inwonersnaar5-jaarsleeftijdscategorieengeslachtvoordeperiode1989-2020.
IncidentiedataGeslacht-enleeftijdspecifiekeincidentiecijfersindeperiode1989-2007werden
verkregenvandeNKRviawww.kankerregistratie.nl.
DeNederlandseKankerregistratiewordtgevoerddoorde7locatiesvanhetIKNL
enhetIKZenomvatdegeheleNederlandsebevolking.Degegevenswordendoor
speciaaldaarvooropgeleideregistratiemedewerkersuitdepatiëntendossiersinde
ziekenhuizenverzameldopbasisvaneenmeldingvanhetPathologischAnatomisch
LandelijkGeautomatiseerdArchief(PALGA).Eenmaalperjaarwordtderegistratie
aangevuldmetgegevensuitdeLandelijkeMedischeRegistratie(LMR),eenregistratie
vanziekenhuisontslagdiagnoses.Aanvullendwordtgebruikgemaaktvanmeldingen
doorhematologielaboratoriaenradiotherapie-instellingen.Devolledigheidwordt
geschatopminimaal95%5.Onvolledigeregistratiebetreftvooralpatiëntendielouter
indeeerstelijn,poliklinischofinhetverpleeghuiszijngezien,zonderpathologisch
onderzoektehebbengehad.
DeNKRregistreertvanallepatiëntenzonauwkeurigmogelijkdelokalisatie
enmorfologischeclassificatievandetumor.Doorcombinatievanlokalisatie
enmorfologiewordteenindelinggemaaktindiagnosegroepen.InbijlageBis
weergegevenmetwelkediagnosegroepenuitdetiendeeditievandeInternational
ClassificationofDiseasesforOncology(ICD-0-3)deNKR-tumorindelingovereenkomt.
SterftedataGeslacht-enleeftijdspecifiekegegevensvanhetaantalNederlandersdatisoverleden
indeperiode1989-2008werdenverkregenvanhetCBS,viastatline.cbs.nl.
Dedoodsoorzakenstatistiekiseenregistratievandoodsoorzakenvanalle
overledeninwonersinNederland.Vooriedereoverledenevulteenartseen
doodsoorzaakverklaringin.Dezeverklaringwordtineengeslotenenvelopviade
gemeentewaarhetoverlijdenheeftplaatsgevonden,gestuurdnaardemedische
ambtenaarvanhetCBS.Daarwordendezevannaamontdaneformulierenverwerkt.
Devolledigheidwordtgecontroleerdaandehandvandeontvangensterfterecordsuit
deGemeentelijkeBasisadministratiePersoonsgegevens(GBA).In2008konaan98,6%
vandeGBA-sterfterecordseendoodsoorzaakverklaringgekoppeldworden4.
Desterftedatabetreffenprimairedoodsoorzakenvanoverledeninwonersvan
Nederland.Deprimairedoodsoorzaakisdeziektewaarmeedeaaneenschakelingvan
gebeurtenissendietotdedoodleidde,startte.Dedoodsoorzakenzijnweergegeven
volgensdeuitgebreidelijstafkomstiguitdetiendeeditievandeInternational
ClassificationofDiseases(ICD-10)vandeWorldHealthOrganization(WHO).
48 Kanker in Nederland tot 2020
49Methoden
Follow-up data vitale status Defollow-upvanpatiëntentenaanzienvanvitalestatusisverkregenvandeNKR.
DeNKRheeftdefollow-upgecompleteerdvoorallepatiëntenmetkankerdiezijn
gediagnosticeerdvanaf1oktober1994.DeNKRmaaktjaarlijkseenkoppelingmetde
GBAomeenbeeldtekrijgenvandemensendiezijnoverledenofgeëmigreerd.Alle
inwonersvanNederlandzijnopgenomenindeGBA.Dekoppelingdiewerdgebruikt
voorditrapportbetreftvitale-statusgegevenstot1februari2009(voorpatiënten
gediagnosticeerdtotenmet2007).Daarnaastisdefollow-upvankankerpatiënten
gediagnosticeerdindeperiode1januari1989tot1oktober1994,beschikbaarvoor
hetIKNLlocatieNijmegen,locatieGroningen,locatieAmsterdam,locatieLeiden
envoorhetoostelijkegedeeltevanhetIKZa.Hetismogelijkdatindezeperiodeiets
vakersterfgevallengemistzijn:doorverhuizingennaaranderegemeentenenregio’s
warensommigepatiëntenontraceerbaar.Deoverlevingzouindezeperiodebeter
kunnenzijndaninmeerrecenteperioden,waarvoordefollow-upgebaseerdisopde
koppelingmetdeGBA(zieparagraaf2.4).
Data voor prevalentie van het IKZ Omtekunnenberekenenwatdeprevalentievankankeris,ishetvanbelangvanalle
(ex-)kankerpatiëntentewetenofzijnoginlevenzijn.Cijfersvanoverleving
vankankerpatiëntenovereenlangeperiode(gediagnosticeerdvanaf1970)zijn
alleenbeschikbaarvandeIKZ-regio.Voordeprevalentiecijferszijngeslacht-en
leeftijdspecifiekegegevensgebruiktvandeIKZ-regiooverdeperiode1970-2009.
2.3 Geselecteerde gegevens
Bijdeselectieenrubriceringvandegegevensuitdekankerregistratieen
doodsoorzakenregistratiezijndevolgendekeuzesgemaakt.
• Inditrapportzijnindeparagrafen‘allevormenvankanker’en‘kankerbijkinderen
enadolescenten’alleinvasievetumorsoortengeïncludeerd,metuitzondering
vanbasaalcelkankervandehuid.DezevormvanhuidkankerwordtnietindeNKR
geregistreerd.Zogenaamdecarcinoma in situ(niet-invasievetumoren)zijnniet
meegenomenindeanalyses.
• Naast‘allevormenvankanker’zijndemeestvoorkomendevormenvankanker
gepresenteerd.Deselectiehiervanisgebaseerdopdeincidentiecijfersvan
2007metalsondergrensminimaal1.000nieuwgediagnosticeerdepatiënten
inNederland(www.kankerregistratie.nl). Eenuitzonderingisgemaaktvoor
baarmoederhalskankerenacutemyeloïdeleukemie(AML),diewelinhetrapport
zijnopgenomen.Baarmoederhalskankerisopgenomeninverbandmethet
landelijkescreeningsprogramma.Acutemyeloïdeleukemiewordtinditrapport
gepresenteerdomdatnieuwebehandelingenmogelijkgevolgenhebbengehaddie
zichtbaarzijnindekankercijfers.
• Inditrapportwordtdikkedarmkankergepresenteerd,bestaandeuitde
subgroepencolon,rectosigmoïdenrectum.Alssubgroepenwordendaarnaast
a Recentelijkisdefollow-upvankankerpatiëntengediagnosticeerdindeperiode1januari1989tot1oktober1994
beschikbaargekomenvoorheelNederland.
50 Kanker in Nederland tot 2020
colonkankerenrectumkankergepresenteerd;rectosigmoïdisalssubgroepdus
buitenbeschouwinggebleven.
• Voordeincidentievannon-Hodgkin-lymfoomisonderscheidgemaakttussen
indolentenagressieflymfoom.Hiervoorisgekozenvanwegedeverschillende
prognosevandetweesubgroepen.Voordesterftecijfersishetechternietmogelijk
omdezeindelingtemaken.Voorsterftezijndaaromallevormenvannon-Hodgkin-
lymfoomalsééngroepgepresenteerd.
• Voorincidentievanleukemiezijnalleendesubgroepenacutelymfoblastaire
leukemie(ALL)enacutemyeloïdeleukemie(AML)gepresenteerd.Presentatievan
anderevormenvanleukemieoverdegeheleperiodeisnietmogelijkvanwege
tussentijdseveranderingeninindelingvanleukemiebijdeNKR.Voorde
sterftecijfersisgeenopsplitsingvanleukemiemogelijk.
• Indeparagraaf‘wekedelenkanker’indebijlagenopinternet
(www.kwfkankerbestrijding.nl/sck)zijnbijdeincidentiecijfersde
gastro-intestinalestromatumoren(GIST)nietmeegenomenindeanalyse.
DaarentegenzijnindesterftecijfersvanwekedelenkankerdeGIST-tumoren
welgeïncludeerd.Overigensbetreftditzeerkleineaantallen.
• ConformhetsignaleringsrapportKanker in Nederland-2004issteedshettotaal
aantaltumoren,enniethettotaalaantalpersonenmetkanker,beschreven.Dit
heefttemakenmethetfeitdatdeNKRprimairuitgaatvanderegistratievan
nieuwediagnosesenduselkenieuwekankerregistreert.Uiteraardzaleentweede
kankerdoorgaansooktoteennieuwezorgvraag(opnieuwdiagnose,behandeling,
follow-up)leiden.
• Voorhetomgaanmetdubbeltumorenzijndeinternationaleregelsvanhet
InternationalAgencyforResearchonCancer(IARC)toegepast.Dithoudtindat
eentweedetumorinhetzelfdeorgaanalleenwordtgezienalseennieuwetumor
alsheteenanderweefseltypebetreft.Bijvoorbeeldeenpatiëntmetborstkanker
linksenrechtswordtmaareenmaalgeïncludeerd,namelijkmetdekankerdie
alseersteisvastgesteld.Echtereenpatiëntmetzowellong-alsdarmkankeris
meegenomenindeanalysesvanzowellong-alsdarmkanker.Hetpercentage
tweedetumorendatvoorkomtindeNKRoverdeperiode1989-2007is10,4%.
Op1januari2007hadvanallekankerpatiënteninNederlandongeveer7%een
meervoudigeoftweedetumor6.
2.4 Statistische analyses toegepast
in het rapport
OmdeomvangvanhetprobleemkankerinNederlandweertegeven,zijninditrapport
viertypencijfersberekend:incidentie,sterfte,overlevingenprevalentie.Tevenszijn
voorspellingengedaanvoorincidentie,sterfteenprevalentietothetjaar2020.
Incidentie en sterftePergeslachtzijnvoordeverschillendevormenvankankerzoweldeabsoluteals
devoorleeftijdgestandaardiseerdegetallenweergegevenvoorverschillende
leeftijdscategorieën.
51Methoden
Leeftijdspecifiekeincidentie-ensterftecijfers
DeNederlandsebevolkingisdeafgelopendecenniasterkvergrijsdenalleenaldoor
devergrijzingzullendeabsolutekankerincidentieen-sterftecijferstoenemen.Voor
demeestevormenvankankerresulteerteenhoogpercentageouderenimmersineen
hoogincidentiecijfer.Daaromzijninditrapport(naastdepresentatievanabsolute
aantallen)decijfersookgecorrigeerdvoorveranderingeninleeftijdsopbouwvande
bevolkingdoormiddelvanstandaardisatie.Bijstandaardisatievoorleeftijdworden
deleeftijdspecifiekecijfersvandedesbetreffendepopulatie(inditgevalNederland)
toegepastopdeleeftijdverdelingvaneenhypothetischestandaardpopulatie,indit
gevaldeEuropeseStandaardbevolking(zietabel2-1).
Hetresultaatisdeverwachteincidentieofsterfteindestandaardpopulatie
wanneerdaarindeleeftijdspecifiekecijfersvandeindexpopulatiezoudengelden
(ESR=EuropeanStandardizedRate).Doordezestandaardisatieishetmogelijkom
kankercijferstevergelijkenmetanderelanden,regio’sofkalenderperiodenmeteen
anderebevolkingsopbouw.Inditrapportwordendevoorleeftijdgestandaardiseerde
incidentie-ensterftecijfersberekendper100.000persoonjaren.
Tabel 2-1: Europese standaardbevolking (ESR)7.
Overleving
Deoverlevingsduurvaneenkankerpatiëntwordtgedefinieerdalsdetijdtussen
dediagnoseenhetoverlijdenvandepatiënt.Inditrapportwordtdegeslacht-en
leeftijdspecifiekerelatieveoverlevingberekendvoordeperioden1989-1993,1994-1998,
1999-2003en2003-2007.
Relatieveoverleving
VandepatiëntendiegeregistreerdzijnindeNKRisdedoodsoorzaakmeestalniet
bekend.Deredenhiervoorisdatergeenkoppelingbestaattussendedoodsoorzaken-
registratievandeNKRendievanhetCBS.Bovendienstaatdedoodsoorzaakvaakniet
ofnietcorrectindestatusvandepatiëntvermeld.Indepraktijkwordthetoverlijden
vaneenpatiëntindemeestegevallenpasbekenddooreenjaarlijksekoppelingvande
kankerregistratiemetdeGBA,waarinweldevitalestatusgeregistreerdwordtmaar
nietdedoodsoorzaak.Hetisdaaromnietmogelijkomdeziektespecifiekeoverleving
teberekenen.Alsbenaderingisderelatieveoverlevingberekend.
Leeftijd Aantal
0 1.600
1-4 6.400
5-9 7.000
10-14 7.000
15-19 7.000
20-24 7.000
25-29 7.000
30-34 7.000
35-39 7.000
40-44 7.000
Leeftijd Aantal
45-49 7.000
50-54 7.000
55-59 6.000
60-64 5.000
65-69 4.000
70-74 3.000
75-79 2.000
80-84 1.000
85+ 1.000
Totaal 100.000
Relatieveoverlevingwilzeggendatdewaargenomenoverlevingindepatiëntengroep
(ongeachtdoodsoorzaak)isgecorrigeerdvoordeverwachtesterfteindealgemene
bevolkingopbasisvandeleeftijd-engeslachtverdelingvandepatiëntengroep.
Hierdoorwordtdeziektespecifiekeoverlevingbenaderd.Derelatieveoverlevingwordt
berekendalsderatiovandegeobserveerdeenverwachteoverleving8.Deverwachte
overlevingisgebaseerdopsterftecijfersvanhetCBSendeoverlevingskansvan
Nederlandsemannenenvrouwenindezelfdeleeftijdsgroepenperperiode.
Deoverlevingskansenvanpatiëntenmetkankerkunnenaanmerkelijkverschillen,
afhankelijkvandeaardvandeaandoening,hetstadiumwaarindeziekteis
vastgesteldendeaanwezigheidvancomorbiditeit.Indeweergegevenrelatieve
overlevingscijfersisgeenrekeninggehoudenmetdergelijkeverschillen.
Voorhetberekenenvanderelatieveoverlevingisdecohortanalysetoegepast.Bij
dezestandaardmethodewordteenbepaaldegroeppatiënten(=cohort)gevolgdtot
hetoverlijdenoftotdeeinddatumvaneenonderzoek9.Decohortanalyseheeftals
nadeeldathetcohortsamengesteldisuitpatiëntendiealenigetijdgeledenzijn
gediagnosticeerd(omvoldoendefollow-up-tijdtecumuleren)endatdaaromrecente
veranderingen(verbeteringofverslechteringvanoverleving)nietzichtbaarworden.
Omeenbeterbeeldtekrijgenvanderecenteoverlevingwordtvaakdezogenaamde
periodeanalysegehanteerd.Omdatdetweemethodenechteronderlingnietgoed
vergelijkbaarzijn,isinditrapportconsequentgekozenvoordecohortanalyse.Aan
demeestrecenteperiode(2004-2007)isdiagnosejaar2003toegevoegdomook
voordezeperiodede5-jaarsoverlevingtekunnenrapporteren.Demeestactuele
overlevingscijfersinhetrapportbeschrijvendusdesituatievoorpatiëntendiealin
2003zijngediagnosticeerd.
Bijmindervaakvoorkomendevormenvankanker(dusbijkleineaantallen)kande
leeftijdspecifiekeoverlevingextremeenirreëlepercentagesweergeven.Inditrapport
isderelatieveoverlevinggepresenteerdtothetmomentwaaropminderdan25
personenat riskzijnomteoverlijden.
Conditioneleoverleving
Destandaardoverlevingscijferszoalsdievaakwordengecommuniceerdnaarpatiënten
enalgemeenpubliekzijngebaseerdopallepatiënten.Dusinclusiefdegroeppatiënten
meteenslechteprognosediebinneneenkorteperiodezijnoverleden.Daardoor
wordendeoverlevingskansenvanpatiëntendiereedsenigetijdoverleefdhebbenin
feitetenegatiefvoorgesteld.Bijhetberekenenvandeconditionelerelatieveoverleving
wordtrekeninggehoudenmetelkjaardateenspecifiekegroeppatiënteneen
bepaaldevormvankankerheeftoverleefd10.Inditrapportisnaastdegewone5-jaars
overlevingookdeconditionele5-jaarsoverlevinggepresenteerdvooriederetumorsoort
voormannenenvrouwenindeverschillendeperioden(ziedeoverlevingstabelllenop
www.kwfkankerbestrijding.nl/sckeninbijlageC).Deconditionele5-jaarsoverleving
isinditgevalgedefinieerdalsde5-jaarsrelatieveoverlevingvooreengroeppatiënten
onderdeconditiedatzenaéénjaarnoginlevenzijn.
52 Kanker in Nederland tot 2020
53Methoden
PrevalentiePrevalentiegeefthetaantalpersonenweerdatopeenbepaaldmomentziekis.Ineen
stabielesituatieisdezeprevalentieafhankelijkvandeincidentievandeziekteende
duurvandeziekte.Bijkankerisdeduurvandeziekteechterarbitrair.Bijkankervormen
meteenzeergunstigeprognosekanmenzichafvragenof10of20jaarnadiagnose
noggesprokenmoetwordenvanziekte.Sommigepatiëntenkampentotvelejaren
nadediagnosenogdagelijksmetdelichamelijkedanwelpsychosocialegevolgen
vande(behandelingvande)ziekte.Dezepatiëntenvoelenzichvoorderestvanhun
leven‘kankerpatiënt’.Anderepatiëntenzijnnaeenbepaaldetijdgenezenverklaarden
voelenzichookzo.Zehebbendeziekteachterzichgelaten.Vandaardatindeliteratuur
verschillendeprevalentiecijferswordengehanteerd,zoalsde10-jaarsprevalentieende
20-jaarsprevalentie.Ditrapportgeeftde10-jaarsprevalentiecijfersweer.Opinternet
(www.kwfkankerbestrijding.nl/sck)staanookde20-jaarsprevalentiecijfers.
De10-jaarsprevalentieishetaantalpatiëntenopeenbepaaldmomentdieminderdan
10jaardaarvoorzijngediagnosticeerdennunoginlevenzijn.Bijvoorbeeldde10-jaars
prevalentievan1januari2000bestaatuitallepatiëntendietussen1januari1990en
31december1999dediagnosekankerkregenenop1januari2000noginlevenwaren.
Voorde20-jaarsprevalentieisdezelfdeberekeningtoegepast,alleendanvooralle
patiëntendiemaximaal20jaarnadiagnosenoginlevenzijn.Alleprevalentiecijfers
zijnuitgedruktinabsoluteaantallen.
Extrapolatie IKZ-regioDeNKRbestaatsinds1989.Hierdoorkunnennoggeenlandelijketrendsin
prevalentiecijfersberekendworden.DekankerregistratieindeIKZ-regioheefteen
langerehistorie.Daaromwordeninditrapport-evenalsinhetsignaleringsrapport
Kanker in Nederland (2004)-deprevalentiecijfersuitdeIKZ-regioper5-jaars
leeftijdsgroepgeëxtrapoleerdnaardeNederlandsebevolking.
Predicties van incidentie, prevalentie en sterfteHetvóórkomenvankankerwordtbeïnvloeddoorverschillendefactoren:trendsin
risicofactorendiekunnenvariërentussenleeftijdscategorieënengeboortecohorten,
trendsindebevolkingsopbouw,veranderingenindiagnostischeenbehandelings-
mogelijkheden,veranderingeninclassificatieenregistratie,enzovoort.
Indeliteratuurwordenverschillendemethodenbeschrevenomhetvoorkomenvan
kankertevoorspellenopbasisvanhistorische/huidigetrendsendemografische
veranderingen.BrayenMøllervergelekenin2006diversebeschikbaremethoden
voorhetvoorspellenvankankerincidentieen-sterfte,waaronderdezogenaamde
kortebasismethodeendeAPC-methode(Age-Period-Cohort)11.Dekortebasismethodeis
hetlineairextrapolerenvanbestaandetrendsinratesnaardetoekomst.Ditmodel
gebruiktalleendeleeftijd-endriftcomponenten.Dezemethodewerktredelijk
alsrecentetrendsovereenkorteperiodewordengeprojecteerd.DeAPC-methode
gebruiktbuitendeleeftijd-enperiodecomponentooknogeencohortcomponent.
Ditmodelmaaktgebruikvan5-jaarsleeftijdsgroepenen5-jaarskalenderperiodenom
geboortecohortenteconstrueren.
54 Kanker in Nederland tot 2020
Voordepredictiesinhethuidigerapportis-netalsinhetsignaleringsrapportKanker
in Nederland(2004)-gekozenvoorhetkortebasismodel,waarbijleeftijdspecifieke
parameterswordenmeegenomenindeanalyse.Deprogrammatuurendebijbehorende
uitlegzijndigitaaltevindenopdewebsitewww.encr.com.fr/stata-macros.htm.
Ditmodelkanwordentoegepastopkalenderjareninplaatsvan5-jaarsperiodes,
zoalsbijdeAPC-modellen.Hoewelergeencohortspecifiekepatronenmeeworden
gemodelleerd,blijkendemodellenredelijkvalideschattingentegeven12.
Hetkortebasismodelvandr.T.Dybaenprof.dr.T.Hakulinen13,14isopgebouwduitvier
verschillendesubmodellen,namelijk:
Rap=Aa(1+Dp) (ModelA)
Rap=Aa+Dap (ModelB)
Rap=exp(Aa+Dp) (ModelC)
Rap=exp(Aa+Dap) (ModelD)
waarbij
Aa isdeleeftijdscomponentvanleeftijdsgroepa.
D isdealgemenedriftparametervooralleleeftijdsgroepen.
Da isdedriftparameterbijleeftijdsgroepa.
Inditrapportisbijiederetumorsoortperleeftijdscategorievoormannenenvrouwen
afzonderlijkberekendwelkmodelhetmeestvalideisvoordepredictie.
Hetkanduszijndaterbinnenééntumorsoortverschillendemodellenzijntoegepast.
Ditstaatonderdebetreffendefiguurvermeld.
Doordatvooriedereleeftijdsgroepapartprognoseswordengedaan,kanhet
voorkomendatdesomvandeverwachteaantallenvandedriegehanteerdeleeftijds-
categorieënnietpreciesoptelttothetverwachtetotaalaantalkankergevallen(over
alleleeftijden).
Erzijngeenprognosesgedaanvoordeoverlevingindetoekomst.Normalitergeefthet
complementvandemortaliteit-/incidentieratio(1-M/I)eenredelijkgoedeschatting
vande5-jaarsrelatieveoverleving15.Menzoudusindeverleidingkunnenkomenom
devoorspeldesterfteenvoorspeldeincidentiecijferstegebruikenomeenschatting
vandetoekomstigeoverlevingtekrijgen.Echter,opbasisvandevoorspeldecijfers
kannietbetrouwbaareen1-M/Igeschatworden.Ditkomtomdatdesterftecijfersen
deincidentiecijfersapartgemodelleerdworden.Vooreengoedevoorspellingvande
1-M/Iindetoekomstzoudezemaatzelfgemodelleerdmoetenworden.
55Methoden
2.5 Rapportage van trendfiguren en
prognoses
Detrendsenprognosesvandeverschillendevormenvankankerzijnsteedsberekend
voormannenenvrouwenafzonderlijkinvierleeftijdsgroepen,namelijk15-49jaar,
50-74jaar,75jaarenouderenalleleeftijden.
Voorelkevormvankankerzijnveranderingenintrendsineenfiguurweergegeven
voorzoweldeabsolutealsdevoorleeftijdgestandaardiseerdeincidentie-ensterfte-
cijfers.Daarnaastzijndeverwachteabsoluteprevalentiecijfersweergegeven.Voor
deoverlevingzijngeenvoorspellingengedaan,maarzijnlouterdegeobserveerde
relatieveoverlevingscijferspertumorsoortgepresenteerd.Opvallendezakenstaanin
bullet-pointsonderdefiguren.
Decriteriadiezijngehanteerdomconclusiestetrekkenovertrendwijzigingenstaanin
tabel2-2.DezecriteriazijnconformhetsignaleringsrapportKanker in Nederland-2004.
Tabel 2-2: Criteria voor de rapportage van trendfiguren.
Verandering Conclusie
Incidentierate ≥5%per5jaar Lichteverandering
≥10%per5jaar Verandering
≥20%per5jaar Aanzienlijkeverandering
Sterfterate ≥2,5%per5jaar Lichteverandering
≥5%per5jaar Verandering
≥10%per5jaar Aanzienlijkeverandering
Overleving ≥5%verbetering5-jaarsoverlevingsinds1989 Lichteverandering
≥10%verbetering5-jaarsoverlevingsinds1989 Verandering
≥20%verbetering5-jaarsoverlevingsinds1989 Aanzienlijkeverandering
Prevalentie ≥5%per5jaar Lichteverandering
≥10%per5jaar Verandering
≥15%per5jaar Aanzienlijkeverandering
NB:Wanneerde5-jaarsrelatieveoverlevingtoeneemtvan50%tot55%,danwordtgesprokenvaneen(absolute)
toenamevan5%(dusnietvaneenrelatievetoenamevan10%).
57Incidentie, sterfte, overleving en prevalentie
3 Trendsenprognosesvanincidentie,sterfte,overlevingenprevalentie
Dithoofdstukpresenteertdegeobserveerdetrendsengemodelleerdeprognoses
vanvaakvoorkomendekankersoorten.Paragraaf3.1bevatdetrendsenprognoses
van‘alleinvasievevormenvankanker’.Daarnavolgteenpresentatievandevormen
vankankerdiemeerdan1.000keerperjaarwordengediagnosticeerd.Ookkanker
bijkinderenenadolescenten,baarmoederhalskanker(inverbandmethetlandelijke
screeningsprogramma)enacutemyeloïdeleukemie(inverbandmetnieuwe
behandelingen)komenaandeorde.
Naastdezetumorsoortenen-groepenzijndetrendsenprognosesvanmondholte-
kanker,keelholtekanker,strottenhoofdkanker,leverkanker,mesothelioom,
wekedelenkanker,zaadbalkanker,schildklierkanker,Hodgkin-lymfoomenplasma-
celtumorengeanalyseerd.Deresultatenvandezetumorsoortenwordennietindit
rapportweergegevenmaarzijnalsbijlagenbijditrapporttevindenopdewebsitevan
KWFKankerbestrijding(www.kwfkankerbestrijding.nl/sck).
Daarnaastwordenopdegenoemdewebsitevanallekankersoortendeabsolute
20-jaarsprevalentiecijfersweergegeven.
Detrendsenprognoseszijnberekendvoormannenenvrouwenafzonderlijkvoordrie
verschillendeleeftijdsgroepen:15-49jaar,50-74jaaren75+jaar.Daarnaastkentelke
grafiekookeenlijn‘alleleeftijden’.
Inditrapportzijnincidentiecijferstotenmet2007opgenomen.Inmiddelszijner
cijfersvoor2008en2009beschikbaarindeNKR;dezekondenechternietmeerinde
analyseswordenmeegenomen.Opbasisvanmodellenzijnpredictiesgedaanvande
incidentiecijfersvan2008tot2020.Degeregistreerdesterftecijferszijntotenmet
2008weergegeveninditrapport.Opbasisvanmodellenzijnpredictiesgedaanvan
desterftecijfersvan2009tot2020.De10-jaarsprevalentiecijferszijntotenmet2009
meegenomenindeanalyses.Hiernazijnopbasisvanmodellenpredictiesgedaanvan
deprevalentiecijfersvan2010tot2020.
Voorderelatieveoverlevingzijndegegevenstotenmet2007meegenomenindeanalyse.
Wanneerdetekstvermeldtdat‘de5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvanxprocent
totyprocent’wordengemiddeldenoverdeperiode1989-2007perleeftijdsgroep
weergegeven.Aandemeestrecenteperiode(2004-2007)isdiagnosejaar2003
toegevoegdomookvoordezeperiodede5-jaarsoverlevingtekunnenrapporteren.
Demeestactueleoverlevingscijfersbeschrijvendusdesituatievoorpatiëntendiealin
2003zijngediagnosticeerd.
Opeenaantalplaatsenindegrafiekenoverderelatieveoverlevingontbreken
trendcijfers.Ditkomtdoordathierdeaantallentekleinzijnombetrouwbaarde
overlevingtekunnenberekenenenweertegeven.
Vooroverlevingzijngeenvoorspellingengedaanvoordetoekomst.
Onderdegrafiekenstaatweergegevenopbasisvanwelkmodeldepredictieszijn
gemaakt.Deverschillendesoortenmodellenstaanweergegeveninparagraaf2.4.
3.1 Alle vormen van kanker
Samenvatting alle vormen van kanker
Incidentie:DoorverouderingvandeNederlandsebevolkingisereentoename
vanhetaantalnieuwekankerpatiënten.Dezetoenameiszichtbaarbijzowel
mannenalsvrouwen.Hetrisicovanhetkrijgenvankankerzalindetoekomstlicht
toenemen.
Sterfte:Hetaantalpersonendatsterftaankankerzaltoenemen.Daarentegen
neemthetrisicovanhetstervenaankankervoorzowelmannenalsvrouwen
lichtaf.Voormannenisdezedalingvooraltoeteschrijvenaaneenafnamevan
hetaantalsterfgevallentengevolgevanlongkankerenmaagkanker.Bijvrouwen
isereenafnamevanhetaantalsterfgevallentengevolgevanborstkankeren
gynaecologischetumoren.Echter,dooreenverwachtetoenamevanhetaantal
sterfgevallentengevolgevanlongkankerneemthettotalerisicovanallevormen
vankankervoorvrouwenslechtslichtaf.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisvoorzowelmannenalsvrouwenin
alleleeftijdsgroepenverbeterd.Voorvrouwenisderelatieveoverlevinggunstiger
danvoormannen,omdatdezevooreengrootdeelwordtbepaalddoorderelatief
gunstigeoverlevingvanborstkanker.De5-jaarsrelatieveoverlevingisvoormannen
sinds1989sterkerverbeterddanvoorvrouwen.Ditkomtvooraldoordetoename
vanprostaatkankerendeafnamevanlongkankerenmaagkanker.Deprognosevan
deeerstgenoemdeisveelbeterdanvandetweelaatstgenoemdesoorten.
Prevalentie:Dooreentoenamevanhetaantalmensenmetdediagnosekanker
eneenlichteafnamevanhetaantalsterfgevallentengevolgevankanker,zalhet
aantalpatiëntenaanzienlijktoenemen,vooralindeoudereleeftijdsgroepen.
58 Kanker in Nederland tot 2020
59Alle vormen van kanker
Figuur 3.1-1: Alle vormen van kanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan45.110mannenen41.690vrouwenin2007totongeveer
66.000mannenen57.000vrouwenin2020.
Figuur 3.1-2: Alle vormen van kanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Hetrisicovankankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020lichttoe.
60 Kanker in Nederland tot 2020
61Alle vormen van kanker
Figuur 3.1-3: Alle vormen van kanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.
Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvankankervan22.397mannenen19.477vrouwenin2008
totongeveer27.000mannenen23.000vrouwenin2020.
62 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.1-4: Alle vormen van kanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Hetrisicoomtestervenaankankerneemtvoorzowelvrouwenalsmannentot2020lichtaf.
63Alle vormen van kanker
Figuur 3.1-5: Alle vormen van kanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Figuur 3.1-6: Alle vormen van kanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan44%indeleeftijdsgroep75+jaartot62%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan48%indeleeftijdsgroep75+jaartot75%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvangemiddeld41%naar54%verbeterd.
Voorvrouwenisde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989verbeterdvangemiddeld57%naar63%.
64 Kanker in Nederland tot 2020
65Alle vormen van kanker
Figuur 3.1-7: Alle vormen van kanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan200.828mannenen218.465vrouwen
metkankerin2009totongeveer330.000mannenen330.000vrouwenin2020.
66 Kanker in Nederland tot 2020
3.2 Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en
adolescenten (15-24 jaar)
Samenvatting kanker bij kinderen
Incidentie: Hetaantalkinderenmetdediagnosekankerneemtlichttoe.Indeze
leeftijdsgroepleverenleukemieenhersenkankereenbelangrijkebijdrageaanhet
aantalnieuwegevallenvankanker.Hetrisicovankankerblijftvoorzoweljongens
alsmeisjesgelijk.Overderisicofactorenvoorkankerbijkinderenisweinigbekend.
Sterfte:Hetaantalkinderendatsterfttengevolgevankankerneemtaf.
Overleving:Derelatieveoverlevingblijftvoorzoweljongensalsmeisjesgelijk.
Prevalentie:Deprevalentievankankerbijkinderenblijftgelijk.
Samenvatting kanker bij adolescenten
Incidentie:Hetrisicovoorjongemannenindeleeftijdsgroep15-24jaarzal
aanzienlijktoenemen,vergelekenmetmeisjesindezelfdeleeftijdsgroep.Deze
toenamewordtvooralveroorzaaktdoorzaadbalkanker,leukemie,lymfomenen
melanoom.Overderisicofactorenvoorkankerbijadolescentenisweinigbekend.
Sterfte:Hetaantaladolescentendatsterfttengevolgevankankerneemtlichtaf.
Overleving:Derelatieveoverlevinglijktbijjongemannenteverbeteren.
Prevalentie:Dooreentoenamevanincidentieeneenafnamevandesterftezalhet
aantaljongensmetkankerindeleeftijdsgroep15-24jaartoenemen.Voormeisjesin
dezelfdeleeftijdsgroepneemtdeprevalentievankankerlichttoe.
67Kanker bij kinderen en adolescenten
Figuur 3.2-1: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelC.
• Lichtetoenamevandeabsoluteincidentievan212jongensen183meisjesindeleeftijdsgroep0-14
jaarin2007totongeveer260jongensen190meisjesin2020.
• Lichtetoenamevandeabsoluteincidentievan257meisjesindeleeftijdsgroep15-24jaarin2007
totongeveer280in2020.Daarentegenneemtdeabsoluteincidentievan328jongensinde
leeftijdsgroep15-24jaarin2007toetotongeveer430in2020.
68
Figuur 3.2-2: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelC.
• Hetrisicovankankerneemtvoorjongensindeleeftijdsgroep15-24jaarenigszinstoe.
• Hetrisicovankankerindejongsteleeftijdsgroepblijftvoorzoweljongensalsmeisjestot2020
nagenoeggelijk.
Kanker in Nederland tot 2020
69Kanker bij kinderen en adolescenten
Figuur 3.2-3: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Jongens15-25jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Deabsolutesterfteneemtvoorzoweljongensalsmeisjestot2020af.
70 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.2-4: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Jongens15-25jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Hetrisicoomtestervenaankankerneemtafvoorjongensindeleeftijdsgroep15-24jaar.Hetrisico
omtestervenaankankerindejongsteleeftijdsgroepenblijftvoorzoweljongensalsmeisjestot
2020nagenoeggelijk.
71Kanker bij kinderen en adolescenten
Figuur 3.2-5: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - Relatieve overleving jongens en meisjes (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingisindetweeleeftijdsgroepennagenoeggelijkvoorjongensenmeisjes.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoorjongensindeleeftijdsgroep15-24jaarisgestegenvan74%in
1989-1993naar82%in2003-2007.
72 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.2-6: Kanker bij kinderen (0-14 jaar) en adolescenten (15-24 jaar) - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Alleinvasievetumorsoorten,metuitzonderingvanbasaalcelkankervandehuid.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentieindeleeftijdsgroep15-24jaarvan1.580
jongensmetkankerin2009totongeveer2.500in2020.Voormeisjesindeleeftijdsgroep15-24jaar
neemtdeabsolute10-jaarsprevalentielichttoetot2020.
• Deabsolute10-jaarsprevalentieblijftindeleeftijdsgroep0-14jaarvoorzoweljongensalsmeisjestot
2020nagenoeggelijk.
73Slokdarmkanker
3.3 Slokdarmkanker
Erbestaanverschillendetypenslokdarmkanker.Dezewordenonderscheidennaarde
soortcellenwaaruitdekwaadaardigetumorisopgebouwd.
Demeestvoorkomendevormenvanslokdarmkankerzijnhet:
• plaveiselcelcarcinoom:dezetumorontstaatindeplaveiselcellen.Dezecellen
vormendebovenstelaagvanhetslijmvliesindeslokdarm.Eenplaveiselcel-
carcinoomontstaatmeestalbovenofmiddenindeslokdarm.
• adenocarcinoom:dezetumorontstaatinhetklierweefsel.Eenadenocarcinoom
ontstaatvrijwelaltijdonderindeslokdarm.
Eengezwelindeslokdarmkanopverschillendemanierengroeien.Detumorkanvia
dewandvandeslokdarmnaarbovenofnaarbenedengroeien.Hetgezwelkanook
dwarsdoordeslokdarmwandgroeienendebuitenkantvandeslokdarmbereiken.
Hetgevolghiervanisdatdetumorkandoorgroeieninaangrenzendeweefselsof
organen.Bijongeveertweederdevandepatiëntenwordtdeziektepasvastgesteldop
hetmomentdatgenezingnietmeermogelijkis.
Samenvatting slokdarmkanker
Incidentie:Hetabsoluteaantalmannenenvrouwenmetdediagnoseslokdarm-
kankerzalindetoekomsttoenemen.Hetrisicovanhetkrijgenvanslokdarm-
kankerzalvoormannenaanzienlijk,envoorvrouwenlichttoenemen.Hetrisico
vanhetkrijgenvaneenplaveiselcelcarcinoomblijftdoordejarenheennagenoeg
gelijk,maarhetrisicovanhetkrijgenvaneenadenocarcinoomneemttoe.
Alsrisicofactorenzijnrokenenalcoholgerelateerdmetplaveiselcelcarcinoom.
Patiëntenmeteenzogenaamde‘Barret-slokdarm’(metalsrisicofactoren
chronischegastro-oesofagealereflux,gewichtstoenameenobesitas)hebben
eenverhoogdrisicoophetkrijgenvanadenocarcinoom16.Doorhetstijgende
percentagemensenmetovergewichtinNederlandzalhetaantalpersonenmet
dediagnoseslokdarmkankerindetoekomststijgen.
Sterfte:Hetaantalabsolutesterfgevallenneemttoe.Hetrisicoomtesterven
tengevolgevanslokdarmkankerzalvoormannentoenemenmaarblijftvoor
vrouwengelijk.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisslecht,meteengemiddeldevan11%
voormannenen13%voorvrouwen.Deoverlevingverslechtertmethettoenemen
vandeleeftijd.Deoverlevingisdelaatste20jaarslechtsmarginaalverbeterd.
Derecentecentralisatievandeslokdarmchirurgiezoudekomendejarentoteen
betereoverlevingmoetenleiden17.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetslokdarmkankerzaltoenemen.Desterfte-
cijfersstijgenminderharddandeincidentiecijfersdoordeenigszinsverbeterde
overlevingendaaromneemtdeprevalentietoe.Vooralbijmannenindeoudere
leeftijdsgroepenzaleenaanzienlijketoenameplaatsvinden.
74 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.3-1: Slokdarmkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelA.Vrouwen15-49
jaaren75+jaar:ModelC.Vrouwen50-74jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan1.210mannenen441vrouwenmet
slokdarmkankerin2007totongeveer2.100mannenen700vrouwenin2020.
75Slokdarmkanker
Figuur 3.3-2: Slokdarmkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Hetlagevoorleeftijdgestandaardiseerdeincidentiecijferin2001voormannenindeleeftijdsgroep75+jaarberust
waarschijnlijkoptoeval.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelA.Vrouwen15-49
jaaren75+jaar:ModelC.Vrouwen50-74jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Hetrisicovanslokdarmkankerneemtvoormannenaanzienlijk,maarvoorvrouwenlichttoe.
76 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.3-3: Slokdarmkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.
Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen75+jaarenalleleeftijden:ModelA.Mannen50-74jaar:ModelC.Mannen15-49
jaar:ModelD.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanslokdarmkankervan1.131mannenen427
vrouwenin2008totongeveer1.700mannenen600vrouwenin2020.
77Slokdarmkanker
Figuur 3.3-4: Slokdarmkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen75+jaarenalleleeftijden:ModelA.Mannen50-74jaar:ModelC.Mannen15-49
jaar:ModelD.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Hetrisicoomtestervenaanslokdarmkankerneemtvoormannentoe,maarblijftvoorvrouwen
nagenoeggelijk.
78 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.3-5: Slokdarmkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
79Slokdarmkanker
Figuur 3.3-6: Slokdarmkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan7%indeleeftijdsgroep75+jaartot15%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan8%indeleeftijdsgroep75+jaartot24%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989inalleleeftijdsgroepenvoorzowelmannenalsvrouwen
gelijkgebleven.
80 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.3-7: Slokdarmkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevanabsolute10-jaarsprevalentievan1.919mannenen693vrouwenmet
slokdarmkankerin2009totongeveer3.800mannenen1.100vrouwenin2020.
81Maagkanker
3.4 Maagkanker
Maagkankeriseenkwaadaardigetumorvandemaagwand.Demeestvoorkomende
vormvanmaagkankerishetadenocarcinoom(99%vandegevallen).
Ineenvroegstadiumvanmaagkankerbeperktdekankerzichtoteenkleingebiedin
demaag.Eengezwelindemaagkanvervolgensopverschillendewijzendoorgroeien
inbijvoorbeelddeslokdarmofdedunnedarmofuitzaaiennaardelymfklieren,naarde
leverofnaardebuikholte.
Bijmaagkankerishetmoeilijkaantegevenwanneeriemandechtgenezenis.Ookna
eeninopzetcuratievebehandelingbestaateengrootrisicodatdeziekteterugkomt.
DeHelicobacterpylori-bacteriespeelteenbelangrijkerolbijhetontstaanvan
maagkanker.Dezebacterieveroorzaaktveranderingenindebekleding(demucosa)
vandemaag,waardooreenchronischeontstekingontstaat.Dezeontstekingkanin
deloopvandetijdtotmaagkankerleiden.
Samenvatting maagkanker
Incidentie:Hetaantalmannenenvrouwenmetdediagnosemaagkankerblijft
afnemen.Dezeafnameisvooraltoeteschrijvenaandeverkleindekansop
besmettingmetdeHelicobacterpylori-bacterie.Ookspeeltdeverandering
vanvoedingsgewoontesenhygiëneeenrol.Voedselwordtdelaatstedecennia
geconserveerddoorkoeling,maarwerdvroegerdikwijlsgezouten.Daarnaast
speeltmogelijkdetoenemendeconsumptieenbeschikbaarheidvangroenteen
fruiteenrol.
Sterfte:Hetabsoluteaantalmensendatsterfttengevolgevanmaagkankerenhet
risicovanmaagkankersterftezullennaarverwachtingblijvendalen.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingvanmaagkankerisslechtenverbetert
nietofnauwelijks.Recentiseenrelatievetoenametezienvanhetaantalmensen
meteenmaagtumordieisgelokaliseerdinhetovergangsgebiednaardeslokdarm
(decardia).Dezevormvanmaagkankerheefteenslechteprognose,waardoor
eeneventueleverbeteringindeoverlevingdoortijdigediagnostiekgemaskeerd
kanworden.InvergelijkingmetandereEuropeselandenheeftNederlandeen
relatiefhogeoperatiesterftevoorpatiëntenmetmaagkanker.Centralisatie
vanmaagresectiezalmogelijkleidentoteenenigszinsbetereoverlevinginde
toekomst18.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetmaagkankerneemtafenzaldekomende10
jarenblijvenafnemen.
82 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.4-1: Maagkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen75+:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen50-74jaaren
75+jaar:ModelC.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Afnamevandeabsoluteincidentievan1.207mannenen672vrouwenmetmaagkankerin2007tot
ongeveer1.100mannenen600vrouwenin2020.
83Maagkanker
Figuur 3.4-2: Maagkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen75+:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen50-74jaaren
75+jaar:ModelC.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Hetrisicovanmaagkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020af.
84 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.4-3: Maagkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaarenalleleeftijden:ModelC.Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelD.
Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelC.
• Aanzienlijkeafnamevandeabsolutesterftealsgevolgvanmaagkankervan874mannenen550
vrouwenin2008totongeveer700mannenen430vrouwenin2020.
85Maagkanker
Figuur 3.4-4: Maagkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaarenalleleeftijden:ModelC.Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelD.
Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelD.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanmaagkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwenaf.
86 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.4-5: Maagkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
87Maagkanker
Figuur 3.4-6: Maagkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan17%indeleeftijdsgroep75+jaartot27%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan19%indeleeftijdsgroep75+jaartot29%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouweninalleleeftijdsgroepen
nagenoeggelijkgebleven.
88 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.4-7: Maagkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Afnamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan2.770mannenen1.844vrouwenmetmaagkankerin
2009totongeveer2.400mannenen1.700vrouwenin2020.
89Dikkedarmkanker
3.5 Dikkedarmkanker
Dikkedarmkankerbegintmeestalalseenpoliep,alseengoedaardigetumor,dieals
voorstadiumvankankerkanwordenopgevat.Eenpoliepkannaeenaantaljaren
eenkwaadaardigetumorworden,diebegintinhetdarmslijmvliesenvandaaruit
sprieterigindespierlaagvandedarmwanddoorgroeit.Detumorkangaanuitzaaien
viadelymfeklierenofdebloedbaan.
Dikkedarmkankerisdeverzamelnaamvoortumorenindedikkedarm(colon),
rectosigmoïdenendeldarm(rectum).Deendeldarmishetlaatstedeelvandedikke
darm.Hetrectosigmoïdishetdeelvandedikkedarmdatdeovergangtussencolonen
rectumvormt.
Bijdiagnosesdikkedarmkankerbevindtdetumorzichinongeveer70%vandegevallen
inhetcolon,bijongeveer30%inhetrectum.Eenrectosigmoïdcarcinoomwordt
bijbehandelingvaakingedeeldbijrectum-ofcoloncarcinoom.Dezeclassificatie
varieertnogaltussenbehandelaarsendaaromzijndecijfersnieteenduidig.
Bovendienrepresenteerthetmaareenkleinaantalgevallenvandetotaleaantallen
darmkankerdiagnoses;daarombevatditrapportalleendecijfersvancolonkankeren
rectumkanker.
Insubparagraaf3.5.1wordendegegevensgepresenteerdvandikkedarmkankerintotaal,
bestaandeuitdesubgroepencolon,rectosigmoïdenrectum.Indesubparagrafen3.5.2
en3.5.3wordencolonkankerenrectumkankerapartgepresenteerd.
Degevolgenvandeinvoeringvanhetbevolkingsonderzoeknaardarmkankervanaf
2013zijnnietindevoorspellingenverwerkt,omdattentijdevananalysesnogniet
bekendwasofenwanneerditbevolkingsonderzoekvanstartzougaan.
90 Kanker in Nederland tot 2020
3.5.1 Dikkedarmkanker, totaal
Samenvatting dikkedarmkanker
Incidentie:Hetaantalmensenmetdediagnosedikkedarmkankerneemttoeen
zaldekomende10jaarblijventoenemen.Hetrisicovandikkedarmkankerneemt
tot2020enigszinstoe.Indezeprognoseszijndegevolgenvandeinvoeringvan
hetbevolkingsonderzoeknaardarmkankervanaf2013nietverwerkt.Screening
opdarmkankerzalnaarverwachtinginiedergevaltijdelijkleidentotnoghogere
incidentiecijfers,vooralvoordeleeftijdsgroep55-75jaar.
Alsrisicofactorenzijnleefstijlengenetischeaanlegvaninvloedophetontstaanvan
dikkedarmkanker.Eenhogeconsumptievanroodvlees(rundvleesenvarkensvlees)
envleeswaren,overmatigalcoholgebruik,roken,lichamelijkeinactiviteiten
overgewichtverhogendekansophetontstaanvandikkedarmkanker19.
Sterfte:Hetaantalsterfgevallentengevolgevandikkedarmkankerneemt
toe,terwijlhetrisicoomtestervenlichtafneemt.Hetsterftecijfervan
dikkedarmkankerisdelaatstedecenniaweinigveranderd.Vooreengunstige
prognoseisvroegeontdekking(endusdikkedarmkankerscreening)enverwijdering
vanpoliepoftumorvangrootbelang.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingvandikkedarmkankerisdelaatste
decennialichtverbeterdvoormannenenongeveergelijkgeblevenvoorvrouwen.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetdikkedarmkankerneemttoeenzalnaar
verwachtingtot2020ooktoenemenmet4,7%perjaarvoormannenen3,8%per
jaarvoorvrouwen.
91Dikkedarmkanker, totaal
Figuur 3.5.1-1: Dikkedarmkanker, totaal - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan6.366mannenen5.493vrouwenmet
dikkedarmkankerin2007totongeveer10.000mannenen7.000vrouwenin2020.
92 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.1-2: Dikkedarmkanker, totaal - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Hetrisicovandikkedarmkankerneemtbijzowelmannenalsvrouwentot2020enigszinstoe.
93Dikkedarmkanker, totaal
Figuur 3.5.1-3: Dikkedarmkanker, totaal - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen:ModelC.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvandikkedarmkankervan2.466mannenen
2.344vrouwenin2008totongeveer3.000mannenen2.500vrouwenin2020.
Figuur 3.5.1-4: Dikkedarmkanker, totaal - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaandikkedarmkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020lichtaf.
94 Kanker in Nederland tot 2020
95Dikkedarmkanker, totaal
Figuur 3.5.1-5: Dikkedarmkanker, totaal - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
96 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.1-6: Dikkedarmkanker, totaal - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan54%indeleeftijdsgroep75+jaartot60%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan54%indeleeftijdsgroep75+jaartot66%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvan53%naar59%verbeterd.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989nagenoeggelijkgebleven.
97Dikkedarmkanker, totaal
Figuur 3.5.1-7: Dikkedarmkanker, totaal - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan29.241mannenen28.682vrouwenmet
dikkedarmkankerin2009totongeveer50.000mannenen42.000vrouwenin2020.Ditismetname
eengevolgvandeverouderingvandebevolking.
98 Kanker in Nederland tot 2020
3.5.2 Colonkanker
Samenvatting colonkanker
Incidentie:Overhetalgemeenneemthetaantalpersonenmetdediagnose
colonkankertoe,terwijlhetrisicovancolonkankerslechtslichttoeneemt.Ditis
vooraltoeteschrijvenaandeverouderingvandebevolking.
Sterfte:Hetaantalsterfgevallenneemttoe,terwijlhetrisicoomtestervenaan
colonkankernagenoeggelijkblijft.
Overleving:Vanaf1989isde5-jaarsrelatieveoverlevingvoormannenlicht
verbeterdmaarvoorvrouwennauwelijksverbeterd.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetcolonkankerneemttoeenzaltot2020
aanzienlijkblijventoenemen.
99Colonkanker
Figuur 3.5.2-1: Colonkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.
Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan4.214mannenen3.985vrouwenmetcolonkankerin2007tot
ongeveer5.800mannenen5.000vrouwenin2020.
100 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.2-2: Colonkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicovancolonkankerneemtvoormannenindeleeftijdsgroepen50-74jaar,75+jaarenalle
leeftijdenlichttoe.
• Voordeoverigeleeftijdsgroepenvoorzowelmannenalsvrouwentot2020neemthetrisicovan
colonkankerooktoe,maardezetoenameisminderdan5%in5jaartijd(zietabel2-2).
101Colonkanker
Figuur 3.5.2-3: Colonkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaaren50-74jaar:ModelC.75+jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvancolonkankervan1.850mannenen1.903vrouwenin
2008totongeveer2.500mannenen2.000vrouwenin2020.
102 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.2-4: Colonkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaaren50-74jaar:ModelC.75+jaarenalleleeftijden:ModelD.
• Hetrisicoomtestervenaancolonkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeg
gelijk.
103Colonkanker
Figuur 3.5.2-5: Colonkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
104 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.2-6: Colonkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan54%indeleeftijdsgroep75+jaartot61%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan55%indeleeftijdsgroep75+jaartot62%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvan52%naar58%verbeterd.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989verbeterdvan56%naar58%.
105Colonkanker
Figuur 3.5.2-7: Colonkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.
Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan16.794mannenen19.631vrouwenmet
colonkankerin2009totongeveer28.000mannenen29.000vrouwenin2020.
106 Kanker in Nederland tot 2020
3.5.3 Rectumkanker
Samenvatting rectumkanker
Incidentie:Hetaantalpersonenmetdediagnoserectumkankerzaltot2020
toenemenenhetrisicovanrectumkankerneemtenigszinstoe.
Sterfte:Hetaantalmannelijkesterfgevallenzalindetoekomsttoenemen,maar
hetaantalvrouwelijkesterfgevallenvanrectumkankerblijftnagenoeggelijk.Het
risicoomtestervenaanrectumkankerdaaltindeoudsteleeftijdsgroep,maar
blijftminofmeergelijkindeandereleeftijdsgroepen.Vermoedelijkzaldebetere
overlevingbijrectumkankerdoortoepassingvanpreoperatieve(chemo)radiatie,in
combinatiemeteengestandaardiseerdechirurgischetechnieksindsdejaren’90,
nietleidentotduidelijklageresterfterisico’somdatercompensatieoptreedtdoor
eengeringetoenamevandeincidentie20.
Overleving:De5-jaarsoverlevingskansvoorzowelmannenalsvrouwenisvoor
derecenteperiode2003-2007gemiddeld62%.Degestandaardiseerdeneo-
adjuvanteradiotherapieenintroductievannieuwechirurgischetechniekenzoals
deTotalMesorectalExcision(TME)heeftgeresulteerdineenbetereoverleving.
SindsenkelejarenkrijgenvrijwelallepatiënteneenMRIvooreenmeeroptimale
therapieselectie.Ditzalmogelijkookleidentoteenbetereoverleving.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetrectumkankerneemttoeenzalnaar
verwachtingblijventoenementot2020.
107Rectumkanker
Figuur 3.5.3-1: Rectumkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelC.Vrouwen15-49jaar:ModelA.Vrouwen50-74jaar:ModelD.Vrouwen
overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan1.995mannenen1.358vrouwenmet
rectumkankerin2007tot3.000mannenen2.000vrouwenin2020.
108 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.3-2: Rectumkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelC.Vrouwen15-49jaar:ModelA.Vrouwen50-74jaar:ModelD.Vrouwen
overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicovanrectumkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020enigszinstoe.
109Rectumkanker
Figuur 3.5.3-3: Rectumkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaar:ModelD.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen50-74
jaar:ModelA.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanrectumkankervan555mannenin2008tot650
mannenin2020.
• Deabsolutesterftealsgevolgvanrectumkankerblijftvoorvrouwennagenoeggelijk.
110 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.3-4: Rectumkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaar:ModelD.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen50-74
jaar:ModelA.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanrectumkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouweninde
leeftijdsgroep75+jaaraf,maarblijftindeandereleeftijdsgroepenvoorzowelmannenalsvrouwen
tot2020nagenoeggelijk.
111Rectumkanker
Figuur 3.5.3-5: Rectumkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
112 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.5.3-6: Rectumkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan51%indeleeftijdsgroep75+jaartot61%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan49%indeleeftijdsgroep75+jaartot64%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouwenverbeterdvan53%
naar62%.
113Rectumkanker
Figuur 3.5.3-7: Rectumkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevanabsolute10-jaarsprevalentievan10.169mannenen7.228vrouwenmet
rectumkankerin2009totongeveer16.700mannenen10.900vrouwenin2020.
114 Kanker in Nederland tot 2020
3.6 Alvleesklierkanker
Alvleesklierkankerkanontstaanindekopvandealvleesklier(ditgebeurtintwee-
derdevandegevallen)ofindestaartervan.Demeestvoorkomendevormvan
alvleesklierkankeriskankervandeafvoerbuisjes(eenadenocarcinoom).
Alvleesklierkankerwordtmeestalpasineenlaatstadiumontdekt.Deklachtendie
inhetbeginstadiumvandeziekteoptredenzijnnamelijkergvaag.Voordemeeste
patiëntenmetalvleesklierkankerzijndeoverlevingskansendaardoorbeperkt.
Debehandelingvanalvleesklierkankerismeestalgerichtophetverminderenvan
deklachten.
Samenvatting alvleesklierkanker
Incidentie:Hetaantalmensenmetdediagnosealvleesklierkankerneemtenigszins
toe,terwijlhetrisicogelijkblijft.Rokeniseenrisicofactorvoorhetontstaan
vanalvleesklierkanker.DoorhetdalendeaantalrokersinNederlandzoumen
verwachtendatookhetaantaldiagnosesalvleesklierkankerdaalt.Hetstijgende
aantalmensenmetovergewichtendaaraangerelateerdefactoren,zoalsdiabetes
mellitusenhogebloedglucosewaardes,zorgenechtervooreenafvlakkingvandeze
daling19,21.
Sterfte:Hetaantalsterfgevallentengevolgevanalvleesklierkankerneemttoe,
terwijlhetrisicoomtestervenaanalvleesklierkankergelijkblijft.Alvleesklier-
kankeriseenagressievevormvankanker.Detumorwordtrelatieflaatontdekt,
waardoordezebijveelpersonenalisuitgezaaiden/ofaldoorgegroeidisinhet
omliggendeweefsel.Beginjaren’90namhetrisicovanhetkrijgenvanalvleesklier-
kankeraf,maardedaaropvolgendejarenstabiliseerdeditrisicoweer22,23.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisslechtenlaatnauwelijksvooruitgang
zien.Deafgelopenjarenisergeendoorslaggevendeverbeteringindebehandeling
geweest.Mogelijkzalcentralisatievanpancreascarcinoomchirurgieleidentoteen
enigszinsbetereoverleving24.
Prevalentie: Hetaantalmannelijkepatiëntenmetalvleesklierkankerneemt
enigszinstoeenzaltot2020ookblijventoenemen,terwijlhetaantalvrouwelijke
patiëntenmetalvleesklierkankergelijkblijft.
115Alvleesklierkanker
Figuur 3.6-1: Alvleesklierkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.Mannen50-74jaaren75+jaar:ModelD.
Vrouwen:ModelC.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan915mannenen829vrouwenmetalvleesklierkankerin2007
totongeveer1.100mannenen1.100vrouwenin2020.
116 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.6-2: Alvleesklierkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.Mannen50-74jaaren75+jaar:ModelD.
Vrouwen:ModelC.
• Hetrisicovanalvleesklierkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
117Alvleesklierkanker
Figuur 3.6-3: Alvleesklierkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelC.Mannen50-74jaarenalleleeftijden:ModelD.
Vrouwenalleleeftijden:ModelD.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanalvleesklierkankervan1.151mannen
en1.227vrouwenin2008totongeveer1.400mannenen1.400vrouwenin2020.Dezetoenameiste
verklarendoordeverouderingvandebevolking.
118 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.6-4: Alvleesklierkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelC.Mannen50-74jaarenalleleeftijden:ModelD.
Vrouwenalleleeftijden:ModelD.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanalvleesklierkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020
nagenoeggelijk.
• Bijhetmodellerenvandecijfersoverdeperiode1999-2008voormannenindeleeftijdsgroep75+jaaris
devoorleeftijdgestandaardiseerdesterfte125,0per100.000manneninhetjaar2020.Desterftewordt
geschatop100,7per100.000mannenwanneerdegeheleperiode1989-2008wordtgemodelleerd.
119Alvleesklierkanker
Figuur 3.6-5: Alvleesklierkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
120 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.6-6: Alvleesklierkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan2%indeleeftijdsgroep75+jaartot9%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan3%indeleeftijdsgroep75+jaartot12%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouwennagenoeggelijkgebleven.
121Alvleesklierkanker
Figuur 3.6-7: Alvleesklierkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Toenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievoormannenvan719mannenmetalvleesklierkanker
in2008tot850in2020.Voorvrouwenblijftde10-jaarsprevalentienagenoeggelijk.
122 Kanker in Nederland tot 2020
3.7 Longkanker
Longkankerwordtonderverdeeldindekleincelligeendeniet-kleincelligevorm.
Ongeveer20%vandegevallenvanlongkankeriskleincellig.Dezevormvankanker
kenmerktzichdoorheelkleinecellendiezichbijzondersneldelen.Hierdoorkunnen
zijzichsneldoorhetlichaamverspreiden.Vaakiskleincelligelongkankerdanookal
uitgezaaidophetmomentdatklachtenontstaan.
Deniet-kleincelligevormvanlongkanker(ongeveer80%vandegevallen)wordt
gekenmerktdoorvrijgrotecellen.Opgrondvaneenaantalkenmerkenvandecelen
derangschikkingwordenonderscheiden:plaveiselcelcarcinoom,adenocarcinoom
engrootcelligongedifferentieerdcarcinoom.Degroeisnelheidvandezevormenis
verschillend:deplaveiselcelgroeithetlangzaamstendegrootcelligongedifferentieerde
tumorcelhetsnelst.
Hetovergrotedeelvandelongkankerswordtveroorzaaktdoorroken.Omdatbijhet
merendeelvandepatiëntenlongkankerwordtvastgesteldophetmomentdatde
ziektezichalheeftverspreid,ishetgenezingspercentagelaag.
Samenvatting longkanker
Incidentie:Hetrisicovanlongkankervoormannenneemtafenzaltot2020verder
afnemen.Daarentegenneemthetrisicovanlongkankervoorvrouwenaanzienlijk
toeenzalnaarverwachtingtot2020verdertoenemen.Bijdezeprognoseszijnechter
geengegevensoverrookgedragindebevolkingmeegenomenindeanalyses.Het
aantalmannelijkerokersnamsinds1958af,enbeginjaren’90lijkthetpercentagete
stabiliserenmet30%prevalenterokersin200925.Ditvertaaltzichineenlagerrisico
vanlongkanker.Datlagererisicowordtechternietzichtbaarindeabsoluteaantallen,
doordatdebevolkingveroudert.Voorvrouwenneemtindeperiode1958totenmet
1970hetpercentagerokers(tot42%)toe,waarnaookbijdevrouweneendalingvan
hetaantalrokersoptreedtnaar26%in2009.Wanneerhetrookgedragindeprognoses
zouwordenmeegenomen,zoudendeverwachteabsoluteaantallenpatiënten
waarschijnlijklagerzijndandenugerapporteerdecijfers26.
Sterfte:Desterftetrendsvolgendeincidentietrends;voormanneneenafnamein
hetaantalsterfgevallenenvoorvrouweneenaanzienlijketoenamevanhetaantal
sterfgevallen.Metnadrukwordtgewezenopdeschijnbaarparadoxalebevindingdat
meermannenin2020zullenoverlijdenaanlongkankerdandatergediagnosticeerd
wordenmetdeziekte.
Inditgevalkomtdatwaarschijnlijkdoordatdeincidentie-ensterftecijfers
afzonderlijkwordengemodelleerd.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisslechtenblijftdoordejarenheen
gelijkvoorzowelmannenalsvrouwenmeteengemiddeldevan13%.Mogelijkzal
centralisatievanlongcarcinoomchirurgieleidentoteenenigszinsbetereoverleving.
Specifiekemedicatieheeftrecenttotzichtbareverbeteringgeleidindeoverlevingvan
kleinesubgroepenpatiënten27,28.
Prevalentie:Doordeslechteoverlevingvolgendeprevalentietrendsongeveerde
incidentietrends.
123Longkanker
Figuur 3.7-1: Longkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Lichteafnamevandeabsoluteincidentievan6.815mannenmetlongkankerin2007totongeveer
6.000in2020.Daarentegenzalersprakezijnvaneenaanzienlijketoenamevan3.861vrouwen
metlongkankerin2007totongeveer8.600in2020.Optermijnzaldushetaantalvrouwenmet
longkankerhetaantalmannelijkepatiëntenovertreffen.
• Decohortgerelateerdeveranderingeninrookgedragwordeninhethuidigepredictiemodelniet
meegenomen.
124 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.7-2: Longkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Hetrisicovanlongkankerneemtvoormannentot2020af,maarneemtvoorvrouwenaanzienlijktoe.
125Longkanker
Figuur 3.7-3: Longkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen:ModelD.
• Lichteafnamevandeabsolutesterftealsgevolgvanlongkankervan6.387mannenin2008tot
6.300in2020.Daarentegenneemthetaantalvrouwelijkesterfgevallenalsgevolgvanlongkanker
aanzienlijktoevan3.531vrouwenin2008tot7.600in2020.
126 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.7-4: Longkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelC.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen:ModelD.
• Voormannenneemttot2020hetrisicoomtestervenaanlongkankeraf,terwijlhetrisicovoor
vrouwenaanzienlijktoeneemttotongeveerhetzelfdeniveaualsdatvoormannen.
127Longkanker
Figuur 3.7-5: Longkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
128 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.7-6: Longkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan8%indeleeftijdsgroep75+jaartot17%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan9%indeleeftijdsgroep75+jaartot20%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouwennagenoeggelijkgebleven.
129Longkanker
Figuur 3.7-7: Longkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.50-74jaaren75+jaar:ModelD.
• De10-jaarsprevalentievoormannenblijftnagenoeggelijk,meteengemiddeldevan12.000mannen
indeperiode1989-2020.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan6.420vrouwenin2009totongeveer
13.000in2020.
132 Kanker in Nederland tot 2020
3.8 Huidkanker
Huidkankerontstaatvrijwelaltijdindeopperhuidwanneergewonehuidcellen
ontaardeninkwaadaardigecellendieongeremdkunnendelen.Erzijnverschillende
soortenhuidkanker.Opeenaantalzeldzamevormennazijndehuidkankersindrie
soortenintedelen:
· Basaalcelcarcinoom:demeestvoorkomendesoortkankerbijdemens.
Hetontstaatmeestalopveelvuldigaandezonblootgesteldedelenvande
huid.Eenbasaalcelcarcinoomzaait(vrijwel)nooituitenisdanookzelden
levensbedreigend.
· Plaveiselcelcarcinoom:eenrelatiefgoedaardigevormvankankervandehuid.In
tegenstellingtothetbasaalcelcarcinoomishetplaveiselcelcarcinoominstaatom
uittezaaiennaarderestvanhetlichaam.
· Melanoom:eenvormvanhuidkankerdieuitgaatvandepigmentcellen
(melanocyten),dieoveralindehuidvoorkomen.Invergelijkingmetandere
soortenhuidkankerishetmelanoomeenagressiefgroeiendetumordiedeneiging
heeftsneluittezaaien.Bijvroegeontdekkingenbehandelingisdeprognose
echterzeergoed.
Indezeparagraafwordthuidkankergepresenteerd,inparagraaf3.8.1demelanomen
eninparagraaf3.8.2deoverigevormenvanhuidkanker,metuitzonderingvande
basaalcelkankervandehuid.Dezezeergoedaardigevormvanhuidkankerwordtnietin
deNKRgeregistreerdendaaromzijnhiergeenbetrouwbarelandelijkegegevensover.
133Huidkanker, melanoom
3.8.1 Melanoom
Samenvatting melanoom
Incidentie:Hetaantalpersonenmetdediagnosemelanoomstijgtvoorzowel
mannenalsvrouwenenzalnaarverwachtingtot2020blijvenstijgen.Het
ontstaanvaneenmelanoomwordtbeïnvloeddoorovermatigeenonbeschermde
blootstellingaanzonlicht(UV-straling),vooralbijmensenmeteenlichtehuid.
Doorvoorlichtingscampagnesishetpubliekzichmeerbewustgewordenvan
degevarenvanUV-stralinginrelatietothuidkankerenhetbelangvantijdig
huisartsenbezoekbijverdachtehuidafwijkingen.Delaatstejarenwordthierdoor
steedsmeerhuidkankerontdekt.Helaasneemthetrisicomelanoomtekrijgen
doordezecampagnesnognietaf.Overigenswordennietalleensteedsvakerdunne
melanomenontdekt.Ookdeincidentievandikkeremelanomenneemttoe29.
Sterfte:Hetabsoluteaantalsterfgevallentengevolgevaneenmelanoomneemttoe
enzaltot2020blijventoenemen.Ookhetrisicoomtestervenaaneenmelanoom
neemttoe,voornamelijkvoorouderemannen.Bijhenwordtmelanoom,dikwijls
opderug,vakerineenlaatstadiumontdekt.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisvoorvrouwen(90%)beterdanvoor
mannen(79%).Welisvoormannendeoverlevingsindsdejaren’90verbeterd,
terwijlvoorvrouwendeoverlevingstabielblijft.Verbeteringindeoverleving
ismetnametoeteschrijvenaanhetfeitdatmelanomentegenwoordigvaker
vroegtijdigwordenontdekt.Ditisookterugtezienindetoenamevanhetaantal
behandelingenvanmelanomenineenvroegstadium.
Prevalentie:Vanafhetjaar2000isereenstijgendetrendzichtbaarvoorde
incidentiecijfers.Doordetoenemendeincidentiecijferseneenrelatiefgoede
overleving,neemthetaantalpatiëntenmeteenmelanoomsterktoe.Dezetrend
zalzichindetoekomstvoortzetten.
134 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.1-1: Melanoom - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan1.641mannenen2.081vrouwenmeteen
melanoomin2007totongeveer2.500mannenen2.900vrouwenin2020.
135Huidkanker, melanoom
Figuur 3.8.1-2: Melanoom - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Hetrisicovaneenmelanoomneemtvoorzowelmannenalsvrouwentoetot2020.
Figuur 3.8.1-3: Melanoom - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvaneenmelanoomvan388mannenen297
vrouwenin2008totongeveer570mannenen400vrouwenin2020.
136 Kanker in Nederland tot 2020
137Huidkanker, melanoom
Figuur 3.8.1-4: Melanoom - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• Hetrisicoomtestervenaaneenmelanoomneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020toe.
138 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.1-5: Melanoom - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
139Huidkanker, melanoom
Figuur 3.8.1-6: Melanoom - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan69%indeleeftijdsgroep75+jaartot84%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan81%indeleeftijdsgroep75+jaartot94%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenverbeterdvan75%naar82%.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989verbeterdvan89%naar91%.
• Mannenhebbeneenduidelijkslechtereprognosedanvrouwen.
140 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.1-7: Melanoom - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan9.325mannenen14.009vrouwenmet
eenmelanoomin2009tot15.000mannenen21.000vrouwenin2020.
141Huidkanker, overige
3.8.2 Huidkanker, overige
Samenvatting huidkanker, overige
Incidentie:Hetabsoluteaantalpersonenmetdediagnosehuidkankerneemttoe
enzalnaarverwachtingtot2020toenemen.Ookneemthetrisicovanhuidkanker
toe,vooralvoordeleeftijdsgroep75jaarenouder.Ditzouondermeerkunnen
komendoordatsteedsmeerouderenverdachteafwijkingenlatenverwijderen,met
alsgevolgdatvakerdediagnosehuidkankerwordtgesteld.Andereverklaringen
zijndetoegenomenblootstellingaanzon(UV-straling)doordestijgende
populariteitvanzonnebaden(zonenzonnebank).
Sterfte:Desterftecijferstengevolgevanhuidkankerzijnenblijvenzeerlaagvoor
zowelmannenalsvrouwen.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisgunstigmetgemiddeld92%voor
mannenen94%voorvrouwen.Ditisvooraltoeteschrijvenaaneenvroegedetectie
vanhuidkankerenhetrelatiefgoedaardigekaraktervandetumor.
Prevalentie:Doorhetstijgendeincidentiecijferendegunstigeoverlevingstijgthet
aantalpatiëntenmethuidkankeraanzienlijk.
142 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.2-1: Huidkanker, overige - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelA.Vrouwen:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan3.432mannenen2.527vrouwenmetoverige
vormenvanhuidkankerin2007totongeveer6.600mannenen5.400vrouwenin2020.
143Huidkanker, overige
Figuur 3.8.2-2: Huidkanker, overige - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelA.Vrouwen:ModelD.
• Hetrisicovanoverigevormenvanhuidkankerneemttot2020voorzowelmannenalsvrouwentoe.
Vooralindeoudsteleeftijdsgroepneemthetrisicoaanzienlijktoe.
144 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.2-3: Huidkanker, overige - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Mannen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
Vrouwen50-74jaar:ModelB.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Dezeerlageabsolutesterftealsgevolgvanoverigevormenvanhuidkankerblijftvoorzowelmannen
alsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
145Huidkanker, overige
Figuur 3.8.2-4: Huidkanker, overige - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Mannen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
Vrouwen50-74jaar:ModelB.Vrouwenoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanoverigevormenvanhuidkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwen
tot2020nagenoeggelijk.
146 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.2-5: Huidkanker, overige - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
147Huidkanker, overige
Figuur 3.8.2-6: Huidkanker, overige - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingisinalleleeftijdsgroepennagenoeggelijk.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouweninalleleeftijdsgroepen
nagenoeggelijkgebleven.
148 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.8.2-7: Huidkanker, overige - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevanabsolute10-jaarsprevalentievan18.218mannenen13.185vrouwenmet
overigevormenvanhuidkankerin2009totongeveer41.000mannenen29.000vrouwenin2020.
149Borstkanker
3.9 Borstkanker
Borstkankerisdemeestvoorkomendevormvankankerbijvrouwen.
Erzijnveelverschillendevormenvanborstkanker.Eenvoorstadiumdatnognietkan
uitzaaienennognietkaningroeienindeomgevendeweefselsheetcarcinoma in situ
(CIS).Hetkanmetchirurgieeneventueelbestralinggemakkelijkwordengenezen.
Alseentumorkaningroeienindeomgevendeweefsels,danishij‘invasief ’,endus
geenCISmeer.
Hetmerendeelvandekwaadaardigeborsttumorenishormoongevoelig.Ditbetekent
datdetumorcellenbeschikkenovereiwittendieeenreactieophormonaleinvloeden
kunnenveroorzaken(deoestrogeenreceptoren)endatbehandelingmethormonale
middeleneffectiefkanzijnomuitzaaiingentebestrijdenoftevoorkomen.
Sinds1990iserbevolkingsonderzoeknaarborstkanker.Vrouwentussende50en70jaar
krijgenelketweejaareenuitnodiging.In1998isdituitgebreidnaarvrouwentoten
met75jaar.Tijdenshetonderzoekwordenröntgenfoto’s(eenmammografie)vande
borstengemaakt.Hierdoorkanborstkanker-ofhetvoorstadiumervan-vroegtijdig
wordenontdekt.
Omdatmannenookeenkleinehoeveelheidborstklierweefselbezitten,kunnen
zijeveneensborstkankerkrijgen,alkomtdatzeldenvoor:ongeveer1op100.000
borstkankerpatiëntenperjaar.Indezeparagraafwordendaaromalleende
borstkankercijfersvanvrouwengepresenteerd.
150 Kanker in Nederland tot 2020
Samenvatting borstkanker
Incidentie:Zowelhetaantalvrouwenmetdediagnoseborstkankeralshetrisico
vanborstkankerneemttoe.Opvallendiseensterkstijgendetrendvanincidentie
beginjaren’90voorvrouwenindeleeftijdsgroep50tot74jaar.Dezetoenameis
vooraltoeteschrijvenaandeinvoeringvanhetlandelijkbevolkingsonderzoek
naarborstkanker.Verderspelenrisicofactorenzoalseenlatereleeftijdbijde
geboortevanheteerstekind,eenlagerkindertal,hetnietgevenvanborstvoeding,
deeerstemenstruatieopjongereleeftijd,postmenopauzaalhormoongebruik,
overgewicht(postmenopauzaal),eenhogealcoholconsumptieeneengeringe
matevanlichaamsbewegingeenrolbijhetontstaanvanborstkanker.Bijnaaldeze
risicofactorenzijndelaatstejareninongunstigezinveranderd.
Sterfte:Indeperiode1989-1999isdesterftetengevolgevanborstkankernagenoeg
gelijkgebleven.Inhettijdvak1999-2008isdesterftetengevolgevanborstkanker
echtergestaagafgenomen.Dezeafnamebetreftmetnamevrouwenindeoudere
leeftijdsgroepen.
Zowelhetbevolkingsonderzoeknaarborstkankeralsverbeteringeninbehandeling
spelenhierbijeenrol.Doorhetbevolkingsonderzoekwordtborstkankerineen
eerderstadiumontdektenkandekankereerderbehandeldworden30,31.Verder
heeftdeverbeterdebehandelingvanborstkankereengunstigeffectopde
sterftecijfers32,33.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingvanborstkankerisverbeterd,vooral
voorvrouwenindeleeftijdsgroep50tot74jaar.Deverbeteringinoverlevingkomt
voornamelijkdoorhetineenvroegstadiumstellenvandediagnose(mededoor
hetbevolkingsonderzoek).Ookhetvakertoepassenvanaanvullendesystemische
therapie(metnamechemotherapieenhormoontherapie)isvaninvloedopde
verbeterdeoverleving32,34.
Prevalentie:Dooreentoenemendeincidentieeneenverbeterdeoverlevingneemt
hetaantalpatiëntenmetborstkankeraanzienlijktoe.
151Borstkanker
Figuur 3.9-1: Borstkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan12.843vrouwenmetborstkankerin2007totongeveer17.500
in2020.
152 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.9-2: Borstkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Hetrisicovanborstkankervoorvrouwenzaltot2020lichttoenemen.
• Devoorleeftijdgestandaardiseerdeincidentiein2020indeleeftijdsgroep75+is301,1per100.000
vrouwenwanneeralleendeperiode1999-2007wordtgemodelleerd.Hetgestandaardiseerde
incidentiecijfervoordezegroepis363,1per100.000vrouwenwanneerdegeheleperiode1989-2007
wordtgemodelleerd.
153Borstkanker
Figuur 3.9-3: Borstkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelC.
• Lichteafnamevandeabsolutesterftealsgevolgvanborstkankervan3.327vrouwenin2008tot
ongeveer3.200in2020.
Figuur 3.9-4 Borstkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanborstkankerblijftvoorvrouwentot2020afnemen.
154 Kanker in Nederland tot 2020
155Borstkanker
Figuur 3.9-5: Borstkanker - Relatieve overleving (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvan75%indeleeftijdsgroep75+jaartot84%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989inalleleeftijdsgroepenvangemiddeld80%naar87%
verbeterd.
156 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.9-6: Borstkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan93.187vrouwenmetborstkankerin
2009totongeveer140.000in2020.
157Baarmoederhalskanker
3.10 Baarmoederhalskanker
Baarmoederhalskankerontstaatmeestaluitcelleninhetslijmvliesopdegrensvande
baarmoederhalsendebaarmoedermond.Inhetovergangsgebiedvandeslijmvliezen
kunnenafwijkendecellenontstaandoorlangdurigeinfectievandiecellenmeteen
virus:hetHumaanPapillomaVirus(HPV).Erbestaanruimhonderdtypenvanhet
HPV-virus,waarvanslechtsenkeletypeneenverhoogdrisicogevenophetontstaan
vanbaarmoederhalskanker.Besmettingmetditvirusvindtmetnameplaatsdoor
geslachtsgemeenschap.Erisdannoggeensprakevankanker.Alsdezeveranderingen
onbehandeldblijven,danontaardendezecellen-doorgaanspasnalangetijd-in
kankercellen.Ditkanongeveervijftotvijftienjaarduren.Pasalsersprakeisvan
baarmoederhalskankertredenerklachtenop.
Baarmoederhalskankerkandoorgroeienindeonderliggendespierlaag,naarde
vagina,naardebaarmoederofnaardesteunweefselsronddebaarmoederhals.
Doorscreeningwordtbaarmoederhalskankeralineenvoorstadiumgedetecteerd.
Vanafdejaren’80werdeenperiodiekbevolkingsonderzoek(eensindedriejaar)
gestartondervrouwentussende35-55jaar.In1996werdditbevolkingsonderzoek
herzienopperiodeenleeftijd.Deperiodewerdaangepastnaareensindevijfjaar
endeleeftijdwerdgewijzigdin30-60jaar.Bijhetbevolkingsonderzoekwordteen
uitstrijkjegemaakt.
Samenvatting baarmoederhalskanker
Incidentie:Hetabsoluteaantalvrouwenmetdediagnosebaarmoederhalskanker
enhetrisicovanbaarmoederhalskankerblijvendoordejarenheengelijk.
Deinvoeringvandescreeningopbaarmoederhalskankerspeelteenbelangrijke
rol.Dooruitbreidingvandeleeftijdwerdenindejaren1996,1997en1998veel
extravrouwengescreend.Ditiszichtbaarineenextradalingvanhetaantal
gediagnosticeerdevrouwenmetbaarmoederhalskanker35,36.Dejarendaarna
lijkendeincidentiecijfersweertestabiliseren.Sinds2009wordterlandelijk
eenvaccinatietegentweevormenvanHPVuitgevoerdbijmeisjesvan12
jaar.Hierdoorzullenoplangetermijndeincidentiecijfersmogelijkdalen.
Onveiliggeslachtsverkeer,rokenenhetgebruikvandeanticonceptiepilzijnals
risicofactorenvoorhetontstaanvanbaarmoederhalskankergeïdentificeerd.
Sterfte:Desterftecijferslateneenzelfdetrendzienalsdeincidentiecijfers;het
aantalvrouwendatsterfttengevolgevanbaarmoederhalskankerdaalt.Ookhet
risicoomtestervenaanbaarmoederhalskankerneemtaf.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingvooralleleeftijdenblijftdoordejaren
heenongeveergelijk;voordeleeftijdsgroepen50-74jaaren75+iseenverbeteringte
zien.Eventueleverbeteringenindebehandelingen(onderanderechemoradiatie)
wordenveelaltenietgedaandoordatbaarmoederhalskankerbijpatiëntendie
buitenhetbevolkingsonderzoekwordenontdekt,gemiddeldeenagressiever
beloopheeft.
Prevalentie:Hetaantalvrouwenmetbaarmoederhalskankerzaltot2020afnemen.
158 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.10-1: Baarmoederhalskanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Lichteafnamevandeabsoluteincidentievan734vrouwenmetbaarmoederhalskankerin2007tot
550in2020.
159Baarmoederhalskanker
Figuur 3.10-2: Baarmoederhalskanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Hetrisicovanbaarmoederhalskankerneemttot2020lichtaf.
160 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.10-3: Baarmoederhalskanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Aanzienlijkeafnamevandeabsolutesterftealsgevolgvanbaarmoederhalskankervan244vrouwen
in2009totongeveer170in2020.
161Baarmoederhalskanker
Figuur 3.10-4: Baarmoederhalskanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanbaarmoederhalskankerneemttot2020af.
Figuur 3.10-5: Baarmoederhalskanker - Relatieve overleving (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvan38%indeleeftijdsgroep75+jaartot83%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989indeleeftijdsgroep50-74jaarvangemiddeld55%naar
64%verbeterd.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingindeleeftijdsgroep75+jaarissinds1989van35%naar42%verbeterd.
• Deoverlevingindeoverigeleeftijdsgroepenisnagenoeggelijkgebleven.
162 Kanker in Nederland tot 2020
163Baarmoederhalskanker
Figuur 3.10-6: Baarmoederhalskanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Afnamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan3.828vrouwenmetbaarmoederhalskankerin2009
totongeveer3.600in2020.
3.11 Baarmoederkanker
Baarmoederkankerontwikkeltzichbijnaaltijdindebinnensteslijmvlieslaag
(endometrium)vandebaarmoeder.Baarmoederkankergroeitoverhetalgemeen
langzaam.Vanuithetbaarmoederslijmvlieskaneenkwaadaardigetumordoorgroeien
indeonderliggendespierlaag,naardebaarmoederhalsofnaardeeileiders.Opden
duurkanuitbreidingplaatsvindenvanuitdebaarmoederholtenaaromringende
weefselsenorganen.
Hetmerendeelvandevrouwenmetbaarmoederkankerisindeovergang.
Samenvatting baarmoederkanker
Incidentie:Hetabsoluteaantalvrouwenmetdediagnosebaarmoederkanker
neemttoe.Hetrisicovanbaarmoederkankerblijftnagenoeggelijk,met
uitzonderingvandeleeftijdsgroep50-74jaarwaarineenlichtestijgingzichtbaar
is.Hetrisiconeemttoemethetouderworden,vooralvoorvrouwennahun
menopauze.Weiniglichaamsbewegingenovergewichtverhogenhetrisicovan
baarmoederkanker19.Doorhetstijgendeaantalvrouwenmetovergewichtzal
vermoedelijkdeincidentieoplangetermijntoenemen.
Sterfte:Hetaantalsterfgevallentengevolgevanbaarmoederkankerneemtlicht
toe,terwijlhetrisicoomtestervenaanbaarmoederkankerlichtafneemt.
Overleving:Deoverlevingvanbaarmoederkankerisdoordejarenheengelijk
gebleven.
Prevalentie:Doordetoenemendevergrijzingneemthetaantalvrouwenmet
baarmoederkankertoe.Dezetoenameisvooraltezienindeleeftijdsgroep50-74
jaar.
164 Kanker in Nederland tot 2020
165Baarmoederkanker
Figuur 3.11-1: Baarmoederkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan1.783vrouwenmetbaarmoederkankerin2007totongeveer
2.500in2020.
166 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.11-2: Baarmoederkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Hetrisicovanbaarmoederkankerneemtvoorvrouwenindeleeftijdsgroep50-74jaartot2020licht
toe.Deandereleeftijdsgroepenblijventot2020nagenoeggelijk.
167Baarmoederkanker
Figuur 3.11-3: Baarmoederkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.50-74jaaren75+jaar:ModelD.
• Lichtetoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanbaarmoederkankervan393vrouwenin2008
totongeveer450in2020.
168 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.11-4: Baarmoederkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.50-74jaaren75+jaar:ModelD.
• Hetrisicoomtestervenaanbaarmoederkankerneemtvoorvrouwentot2020lichtaf.
169Baarmoederkanker
Figuur 3.11-5: Baarmoederkanker - Relatieve overleving (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvan68%indeleeftijdsgroep75+jaartot85%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989inalleleeftijdsgroepennagenoeggelijkgebleven.
170 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.11-6: Baarmoederkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Toenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan13.274vrouwenmetbaarmoederkankerin2009tot
ongeveer19.000in2020.
171Eierstokkanker
3.12 Eierstokkanker
Demeestvoorkomendevormvaneierstokkanker(meerdan90%vandegevallen)isde
epithelialeeierstokkanker(adenocarcinoom).Dezetumorontstaatuitdebuitenste
laagcellenvandeeierstok,hetepitheel.
Ineenvroegstadiumbeperkteierstokkankerzichtotééneierstokofbeideeierstokken.
Tumorcellenkunnenbuitendeeierstokkengaanuitzaaien,bijvoorbeeldnaarde
buikholte.
Eierstokkankergeeftinhetbeginstadiumzeldenklachten.Indemeestesituaties
ontstaanpasklachtenalsdetumoreenbepaaldegrootteheeftbereiktofzichalnaar
andereorganenheeftuitgebreid.
Samenvatting eierstokkanker
Incidentie:Hetaantalvrouwenmetdediagnoseeierstokkankerneemtlichtaf
enookhetrisicovaneierstokkankerneemtaf.Ditisvooraltoeteschrijvenaan
detoenamevanhetgebruikvandeanticonceptiepilvanafbeginjaren’6037.De
pilheefteenbeschermendewerkingophetontstaanvaneierstokkanker.Verder
wordthetrisicovaneierstokkankerverlaagddooreenlateleeftijdvandeeerste
menstruatie,eenhoogkindertaleneenvroegemenopauze,terwijlhetgebruikvan
hormoontherapiehetrisicoverhoogt.Hoemindervaakeenvrouweenmenstruele
cyclusheeft,destelagerwordthaarrisicovaneierstokkanker.
Sterfte:Hetaantalvrouwendatsterfttengevolgevaneierstokkankerblijftnagenoeg
gelijk.Daarentegenneemthetrisicoomtestervenaaneierstokkankeraf.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingislichtverbeterd.Vrouwenhebben
inhetbeginvandeziektedoorgaansgeenklachten,waardooreierstokkanker
pasineenlaatstadiumontdektwordt.Ditisterugtezienindematigerelatieve
overleving.Welwordterbinnendegynaecologiedelaatstejarenopregionaal
niveauintensieversamengewerktbijdediagnostiek,stadiëringenbehandeling
vaneierstokkanker.Ditzalnaarverwachtingleidentotbetereoverlevingscijfers.
Prevalentie:Doordatdebevolkingouderwordtzalhetaantalpatiëntenmet
eierstokkankerlichttoenemen,ondanksdatdeincidentieafneemt.
Figuur 3.12-1: Eierstokkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Lichteafnamevandeabsoluteincidentievan1.147vrouwenmeteierstokkankerin2007totongeveer
1.000in2020.
172 Kanker in Nederland tot 2020
173Eierstokkanker
Figuur 3.12-2: Eierstokkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicovaneierstokkankerneemttot2020af.
174 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.12-3: Eierstokkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Deabsolutesterftealsgevolgvaneierstokkankerblijftnagenoeggelijkmetgemiddeld980vrouwen
dieoverlijdenalsgevolgvaneierstokkankerperjaar.
175Eierstokkanker
Figuur 3.12-4: Eierstokkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaaneierstokkankerzaltot2020lichtafnemen.
Figuur 3.12-5: Eierstokkanker - Relatieve overleving (%) naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvan19%indeleeftijdsgroep75+jaartot63%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingislichtverbeterdvan36%in1989-1993naar41%in2003-2007.
176 Kanker in Nederland tot 2020
177Eierstokkanker
Figuur 3.12-6: Eierstokkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelD.
• Lichtetoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan5.119vrouwenmeteierstokkankerin2009
totongeveer6.300in2020.
178 Kanker in Nederland tot 2020
3.13 Prostaatkanker
ProstaatkankerisinNederlanddemeestvoorkomendekankerbijmannen.Dekanker
ontwikkeltzichindecellenvandeklierbuisjesvandeprostaat.Hetisvaakeen
langzaamgroeiendevormvankanker.Omdatveelpatiëntenalopgevorderdeleeftijd
zijnalsdekankerzichontwikkelt,krijgteengrootdeelvanhennooitklachten.
Erisnoggeenduidelijkeoorzaakvanprostaatkankerbekend.Hetisbekenddatde
langdurigeinvloedvanmannelijkegeslachtshormonen(androgenen)eencentralerol
speeltinhetontstaanvanprostaatkanker.
ErwordtalenigetijdonderzochtofhetzinheeftominNederlandeenbevolkings-
onderzoeknaarprostaatkankeroptezetten.Eeneventueleveranderinginbeleidten
aanzienvanvroegdiagnostiekisnietmeegenomenindevoorspellingen.
Samenvatting prostaatkanker
Incidentie:Hetabsoluteaantalmannenmetdediagnoseprostaatkankeren
hetrisicovanprostaatkankernementoe.Dezestijgingisindejaren’90toete
schrijvenaandepubliekebewustwordingvanprostaatkanker,enneemtvanaf2001
sterktoe.Detoenamewordtvoornamelijkveroorzaaktdoordatopgroteschaal
vroegdiagnostiekwordttoegepast.Hierbijwordtdehoeveelheidprostaatspecifiek
antigeen(PSA)inhetbloedbepaald38.Overderisicofactorenvoorprostaatkankeris
totophedenweinigbekend.
Sterfte:Hetrisicoomtestervenaanprostaatkankerneemtaf.
Overleving:Deoverlevingvanprostaatkankerisdoordejarenheenaanzienlijk
verbeterd.Ditisgrotendeelstoeteschrijvenaanmeeractievevroegdiagnostiek.
DoorhetpubliekebewustzijnvanprostaatkankerendePSA-testwordt
prostaatkankervaakalineenvroegstadiumontdekt.Deverbeteringis
deelseenechteverbeteringvandeprognoseendeelsartificieel.Ditkomtenerzijds
doordatookeenaantalonschuldigetumorenwordtontdekt,enanderzijdsdoordat
dediagnosesomseerderwordtgesteldzonderdatditdeprognosebeïnvloedt
(zogenaamdelead time bias).
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmetprostaatkankerneemttot2020toe.Deze
stijgingisvooraltoeteschrijvenaandeverouderingvandebevolking.
179Prostaatkanker
Figuur 3.13-1: Prostaatkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.75+jaar:ModelD.
• Aanzienlijketoenamevandeabsoluteincidentievan9.588mannenmetprostaatkankerin2007tot
ongeveer17.000in2020.
• Bijhetmodellerenindeleeftijdsgroepalleleeftijdenvoordeperiode2004-2007isdeabsolute
incidentie10.948manneninhetjaar2020,inplaatsvan17.188mannenwanneerdegeheleperiode
1989-2007wordtgemodelleerd.
Figuur 3.13-2: Prostaatkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.75+jaar:ModelD.
• Hetrisicovanprostaatkankerneemttot2020aanzienlijktoe.
• Bijhetmodellerenindeleeftijdsgroepalleleeftijdenvoordeperiode2004-2007isdevoorleeftijd
gestandaardiseerdeincidentie90,7per100.000mannen,inplaatsvan168,5per100.000mannen
wanneerdegeheleperiode1989-2007wordtgemodelleerd.
180 Kanker in Nederland tot 2020
181Prostaatkanker
Figuur 3.13-3: Prostaatkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanprostaatkankervan2.421mannenin2008tot
ongeveer3.100in2020.
182 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.13-4: Prostaatkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanprostaatkankerneemttot2020af.
183Prostaatkanker
Figuur 3.13-5: Prostaatkanker - Relatieve overleving (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingisinalleleeftijdsgroepennagenoeggelijk.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989inalleleeftijdsgroepenaanzienlijkverbeterd,van65%
naar87%.
Figuur 3.13-6: Prostaatkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan56.805mannenmetprostaatkanker
in2009totongeveer106.000in2020.
184 Kanker in Nederland tot 2020
185Nierkanker
3.14 Nierkanker
Nierkankerismeestaleenwoekeringvancellenindeverzamelbuisjesindenier.
Hetniercelcarcinoomisdemeestvoorkomendekankervormindenier.
Eenniercelcarcinoomtastinderegelslechtséénnieraan,maarkandubbelzijdigzijn.
Hetgezwelkandoorgroeienindeomgevingendeomringendeweefselsaantastenen
hetkanuitzaaien.
Nierkankergeeftinhetbeginmeestalgeenklachten.Daaromishetmoeilijkomde
ziekteineenvroegstadiumvasttestellen.
Samenvatting nierkanker
Incidentie:Erkomenjaarlijkssteedsmeernieuwenierkankerpatiëntenbij.
InNederlandwarenerinhetjaar2007afgerond1.200mannenen800vrouwen
metdediagnosenierkanker.Tot2020zalditaantaltoenementotafgerond1.400
mannenen900vrouwen.Hetrisicovannierkankerblijftongeveergelijk.Roken
enovergewichtverhogenhetrisicovannierkanker.Eeneventueleafnamevan
incidentiedoordalingvanhetaantalrokerswordttenietgedaandooreenstijging
vanhetaantalpersonenmetovergewicht.Verderspeeltmogelijkhypertensieeenrol
bijhetontstaanvannierkanker.
Sterfte:Hetrisicoomtesterventengevolgevannierkankerblijftgelijkenzalnaar
verwachtingookgelijkblijven.Hetabsoluteaantalmensendataannierkanker
overlijdtzaldaarentegentoenemendoorverouderingvandebevolking.
Overleving:Deoverlevingisongeveergelijkgebleven.Voorgemetastaseerde
nierkankerblijktdoortoepassingvannefrectomieeenbetereoverlevingte
bereiken39.Deoverlevingwordtverderkunstmatigbeïnvloeddoordetoevallige
ontdekkingvankleineprognostischgunstigetumorendankzijdeverbeterdeen
toegenomenbeeldvormendediagnostiek.
Prevalentie:Dooreentoenemendeabsoluteincidentieenlichtverbeterde
overlevingzalhetaantalpatiëntenmetnierkankertoenemen.
186 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.14-1: Nierkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelA.Vrouwen15-49jaar:ModelB.Vrouwen50-74jaar:ModelA.Vrouwen
75+jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan1.240mannenen789vrouwenmetnierkankerin2007tot
ongeveer1.600mannenen940vrouwenin2020.
187Nierkanker
Figuur 3.14-2: Nierkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen:ModelA.Vrouwen15-49jaar:ModelB.Vrouwen50-74jaar:ModelA.Vrouwen75+
jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Hetrisicovannierkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
Figuur 3.14-3: Nierkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannenalleleeftijden:ModelC.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelA.
Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Lichtetoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvannierkankervan572mannenen336vrouwenin
2008totongeveer700mannenen400vrouwenin2020.
188 Kanker in Nederland tot 2020
189Nierkanker
Figuur 3.14-4: Nierkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannenalleleeftijden:ModelC.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelA.
Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelA.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaannierkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeg
gelijk.
190 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.14-5: Nierkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
191Nierkanker
Figuur 3.14-6: Nierkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorzowelmannenalsvrouwenvan43%indeleeftijdsgroep
75+jaartot67%indeleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingblijftvoorvrouwensinds1989nagenoeggelijk.Voormannenlijktde
overlevingteverbeteren.
Figuur 3.14-7: Nierkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan5.137mannenen3.170vrouwenmet
nierkankerin2009totongeveer6.900mannenen4.700vrouwenin2020.
192 Kanker in Nederland tot 2020
193Blaaskanker
3.15 Blaaskanker (non-invasief en invasief)
Blaaskankerontstaatbijmeerdan90%vandepatiëntenuithetslijmvliesweefselvan
deblaaswand.Menspreektdanvaneenurotheelcelcarcinoomofovergangsepitheel-
carcinoom.
Erzijnverschillendestadiateonderscheiden.Bij5%tot10%vandepatiëntengaat
hetomeencarcinoma in situ(CIS),eenoppervlakkiggroeiendevormdiealseen
voorstadiumvankankermoetwordenbeschouwd.Alsdetumorzichalleeninhet
slijmvliesweefselbevindt,wordtgesprokenvaneenniet-spierinvasiefgroeiende
tumor.
Wanneereenniet-spierinvasiefgroeiendetumorniettijdigwordtbehandelden
agressiefvanaardis,zaldezeopdenduurdoorgroeienindeblaasspier.Erontstaat
daneenspierinvasiefgroeiendetumor.
Voordeselectievandeincidentiecijfersvanblaaskankerzijnzoweldenon-invasieve
alsdeinvasievetumoren(TisenTa)meegeteld.Dezeselectiewordtookdoorde
NCI(2010)(NationalCancerInstitute,VS)gehanteerd.
Samenvatting blaaskanker (non-invasief en invasief)
Incidentie:Hetabsoluteaantalnieuweblaaskankerpatiëntenzaltoenemen,terwijl
hetrisiconagenoeggelijkblijft.Debelangrijksterisicofactorisroken.Blaaskanker
hangtechtermindersterksamenmetrokendanlongkanker.
Sterfte:Hetaantalpersonendatsterfttengevolgevanblaaskankerneemtlichttoe.
Voormannenishetrisicoomtestervenaanblaaskankersindsbeginjaren’90licht
afgenomen.Ditisvooraltoeteschrijvenaaneenafnamevanhetaantalmannelijke
rokers.Ookneemtdeblootstellingaanmogelijkschadelijkestoffenopdewerkplek
afdooraanpassingvantoegestanenormen40.
Overleving:Deoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouwengelijk
gebleven.Recentheeftdeberoepsverenigingafsprakengemaaktoverconcentratie
vanchirurgievanhetinvasieveblaascarcinoom.Vermoedelijkzaldezeconcentratie
leidentoteenbetereoverleving.
Prevalentie:Dooreenstijgendeincidentiezalookhetaantalpatiëntenmet
blaaskankertoenemen.
194 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.15-1: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannenalleleeftijden:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan4.105mannenen1.193vrouwenmetblaaskankerin2007tot
ongeveer5.700mannenen1.700vrouwenin2020.
195Blaaskanker
Figuur 3.15-2: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannenalleleeftijden:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Hetrisicovanblaaskankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
Figuur 3.15-3: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Lichtetoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanblaaskankervan801mannenen368vrouwen
in2008totongeveer930mannenen400vrouwenin2020.
196 Kanker in Nederland tot 2020
197Blaaskanker
Figuur 3.15-4: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaaren75+jaar:ModelA.15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaanblaaskankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeg
gelijk.
198 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.15-5: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
199Blaaskanker
Figuur 3.15-6: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan65%indeleeftijdsgroep75+jaartot89%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan54%indeleeftijdsgroep75+jaartot77%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouweninalleleeftijdsgroepen
nagenoeggelijkgebleven.
200 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.15-7: Blaaskanker (non-invasief en invasief) - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen50-74jaar:ModelA.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen
50-74jaaren75+jaar:ModelA.Vrouwen15-49jaarenalleleeftijden:ModelC.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan22.390mannenen5.805vrouwenmet
blaaskankerin2009totongeveer33.000mannenen8.500vrouwenin2020.
b Desterftecijferszijnminderbetrouwbaardandeincidentiecijfers.Hetisbekenddatindedoodsoorzaken
uitzaaiingenvananderetypentumorennaardehersenensomswordenverwardmethersenkanker.
201Hersenkanker
3.16 Hersenkanker
Hersenenzijnopgebouwduitzenuwweefselensteunweefselenwordenomgeven
doordehersenvliezen.Demeestvoorkomendekwaadaardigetumorendieinde
hersenenontstaanzijntumorenvanhetsteunweefsel(glioom).Gliomenkunnen
ingedeeldwordeninlaaggradigenhooggradigglioom:
• laaggradigglioom:ditgroeitlangzaamenisnietscherpbegrensd.Eenlaaggradig
glioomkanindeloopvandejarenveranderenineenhooggradigerglioom.
• hooggradigglioom:eendergelijketumorisnietscherpbegrensdendringt
diepdoorgezondhersenweefsel.Eenhooggradigglioomgedraagtzichveel
kwaadaardigerdaneenlaaggradigglioom:degroeiissnelenongeremd.Totale
verwijderingvandetumorisnietmogelijkenerontstaataltijdnieuweaangroei.
Integenstellingtotkankerergensandersinhetlichaam,zaaiteenglioombijnanooit
uitnaarandereorganen.Bijpatiëntenmeteenanderevormvankanker-bijvoorbeeld
longkanker-kunnenuitzaaiingenontstaanindehersenen;erisdangeensprakevan
een(primaire)hersentumor.
Samenvatting hersenkanker
Incidentie:Hetaantalnieuwepatiëntenmethersenkankerneemttoe,terwijl
hetrisicovanhersenkankergelijkblijft.Detoenameinhetabsoluteaantalismet
nametoeteschrijvenaandeverouderingvandebevolking.Overrisicofactorenvan
hersenkankeristotophedenweinigbekend.
Sterfteb:Hetaantalpersonendatsterfttengevolgevanhersenkankerenhetrisico
omtestervenaanhersenkankernemen(licht)toe.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingismatigennagenoeggelijkgeblevenin
deafgelopendecennia.
Prevalentie:Hetaantalpatiëntenmethersenkankerneemtlichttoe.Naar
verwachtingzaldeprevalentielichtblijvenstijgen,voornamelijkdoorde
verouderingvandebevolking.
202 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.16-1: Hersenkanker - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan608mannenen446vrouwenmethersenkankerin2007tot
ongeveer750mannenen530vrouwenin2020.
203Hersenkanker
Figuur 3.16-2: Hersenkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:50-74jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Hetrisicovanhersenkankerblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
204 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.16-3: Hersenkanker - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelA.Mannen50-74jaar:ModelC.Mannenalle
leeftijden:ModelD.Vrouwen:ModelA.
• Toenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanhersenkankervan583mannenen395vrouwenin
2008totongeveer760mannenen500vrouwenin2020.
205Hersenkanker
Figuur 3.16-4: Hersenkanker - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaaren75+jaar:ModelA.Mannen50-74jaar:ModelC.Mannenalle
leeftijden:ModelD.Vrouwen:ModelA.
• Hetrisicoomtestervenaanhersenkankerneemtvoorzowelmannenalsvrouwentot2020lichttoe.
206 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.16-5: Hersenkanker - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
Bijmannen75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenendebijbehorende
figuurtekunnenmaken.
207Hersenkanker
Figuur 3.16-6: Hersenkanker - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Bijvrouwenvan75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenende
bijbehorendefiguurtekunnenmaken.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoormannenvarieertvan7%indeleeftijdsgroep50-74jaartot41%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoorvrouwenvarieertvan8%indeleeftijdsgroep50-74jaartot43%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voorzowelmannenalsvrouweninalleleeftijdsgroepen
nagenoeggelijkgebleven.
208 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.16-7: Hersenkanker - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen75+jaar:ModelD.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelA.Vrouwen50-
74jaar:ModelA.Vrouwenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Lichtetoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan1.051mannenen834vrouwenmet
hersenkankerin2009totongeveer1.440mannenen1.050vrouwenin2020.
209Non-Hodgkin-lymfoom (indolent en agressief)
3.17 Non-Hodgkin-lymfoom
(indolent en agressief)
Non-Hodgkin-lymfoomiseenverzamelnaamvoorongeveer30verschillende
vormenvanlymfklierkanker.Bijnon-Hodgkin-lymfoomgroeienendelenabnormale
lymfocytenongecontroleerd.Lymfocytenzijnafweercellendiezichmetname
bevindeninlymfklieren,bloed,beenmergendemilt.Veelalverzamelendezieke
cellenzichindelymfklieren,diedaardooropzwellen.Doordatdeziekelymfocyten
zichdoorhethelelichaamverspreiden,kunnenookinanderedelenvanhetlichaam
ophopingenvanabnormalelymfocytenontstaan.
Hetnon-Hodgkin-lymfoomkangrofwegwordenopgesplitstinindolentenagressief
lymfoom.
• Indolentlymfoom:indolentbetekentdatdekankercellenzichlangzaam
vermenigvuldigen.Bijindolentnon-Hodgkin-lymfoomkomeninhetbeginvan
deziektemeestalgeenofweinigsymptomenvoor.Daaromduurthetvaaklang
voordatdeziekteherkendwordt.Wanneerdebehandelinggestartwordt,zaldeze
indemeestegevalleneffectiefzijn:deziekteneemtafofverdwijntvolledig.
Deziektekansomsjarenwegblijven,maarkomtindemeestegevallenweerterug;
ermoetdanopnieuweenbehandelingingesteldworden.
• Agressievelymfoom:eenagressievenon-Hodgkin-lymfoomontwikkeltzich
doorgaanssnelenmoetonmiddellijknadatdediagnoseisgesteldworden
behandeld.Debehandelingvandezelymfoomslaatvaakerggoedaaneneriseen
reëlekansopgenezing.
Voordeincidentie,deoverlevingende10-jaarsprevalentievannon-Hodgkin-lymfoom
isonderscheidgemaakttussenindolentenagressieflymfoom.Hiervoorisgekozen
vanwegedeverschillendeprognosevandetweesubgroepen.Voordesterftecijfers
ishetnietmogelijkditonderscheidtemakenendaaromzijnhierbijallevormenvan
non-Hodgkin-lymfoomalsééngroepgepresenteerd.Desterftecijferswordeninde
paragraafalseersteweergegeven.Vervolgenswordtapartingegaanophetindolent
enhetagressieflymfoominparagraaf3.17.1en3.17.2.
DetrendsenprognosesvanhetHodgkin-lymfoomwordenvanwegedelage
incidentiecijfersnietinditrapportgepresenteerd,maarstaanopdewebsitevan
KWFKankerbestrijding:www.kwfkankerbestrijding.nl/sck.
210 Kanker in Nederland tot 2020
Samenvatting non-Hodgkin-lymfoom (indolent en agressief)
Incidentie:Hetabsoluteaantalpatiëntenmetdediagnosenon-Hodgkin-lymfoom
neemttoe,terwijlhetrisicovannon-Hodgkin-lymfoomgelijkblijft.Overde
risicofactorenistotophedenweinigbekend.Mensenmeteenauto-immuunziekte
ofeenchronischeontstekingsziektehebbeneenverhoogdrisico.
Sterfte:Hetrisicoomtestervenaannon-Hodgkin-lymfoomblijftindeperiode
1989-2003nagenoeggelijk.Vanafhetjaar2003iseenlichteafnamezichtbaar.Deze
afnamekomtmogelijkdooreenbetereoverleving41.Deverwachtingisechterdat
hetrisicooplangetermijnnagenoeggelijkblijft.
Overleving:Voorzowelindolentalsagressiefnon-Hodgkin-lymfoomissinds1989
derelatieveoverlevingverbeterd.Dezeverbeteringisvooraltoeteschrijvenaande
introductievanhetgeneesmiddelrituximab,incombinatiemetchemotherapieals
standaardbehandeling42.
Prevalentie:Hetstijgendaantalnieuwepatiëntenmeteennon-Hodgkin-lymfoom,
samenmetdebetereoverlevingskans,resulteertineenaanzienlijketoenamevan
hetaantalpatiëntenmetnon-Hodgkin-lymfoom,zowelindolentalsagressief.
211Non-Hodgkin-lymfoom (indolent en agressief)
Figuur 3.17-1: Indolent en agressief non-Hodgkin-lymfoom - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Lichtetoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvannon-Hodgkin-lymfoomvan582mannenin
2008totongeveer670mannen.
• Deabsolutesterftealsgevolgvannon-Hodgkin-lymfoomblijftvoorvrouwennagenoeggelijk.
212 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.17-2: Indolent en agressief non-Hodgkin-lymfoom - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelA.Overigeleeftijdsgroepen:ModelC.
• Hetrisicoomtestervenaannon-Hodgkin-lymfoomblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020
nagenoeggelijk.
213Non-Hodgkin-lymfoom (indolent)
3.17.1 Non-Hodgkin-lymfoom: indolent
Figuur 3.17.1-1: Indolent non-Hodgkin-lymfoom - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen
15-49jaar:ModelA.Vrouwenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan919mannenen745vrouwenmetindolentnon-Hodgkin-
lymfoomin2007totongeveer1.400mannenen1.100vrouwenin2020.
214 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.17.1-2: Indolent non-Hodgkin-lymfoom - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen
15-49jaar:ModelA.Vrouwenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.
• Hetrisicovanindolentnon-Hodgkin-lymfoomblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020
nagenoeggelijk.
215Non-Hodgkin-lymfoom (indolent)
Figuur 3.17.1-3: Indolent non-Hodgkin-lymfoom - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie.Bron:NKR.
216 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.17.1-4: Indolent non-Hodgkin-lymfoom - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoormannenvarieertvan54%indeleeftijdsgroep75+jaartot85%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoorvrouwenvarieertvan63%indeleeftijdsgroep75+jaartot87%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvan65%naar76%verbeterd.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989van71%naar81%verbeterd.
• Indolentnon-Hodgkin-lymfoomheeftoverhetalgemeeneenrelatiefgoedeoverleving,maarde
overlevingblijftnadiagnosedalen.Ditintegenstellingtotdemeesteanderevormenvankanker,
waarvanderelatieveoverlevingnaenkelejarenstabiliseert.
217Non-Hodgkin-lymfoom (indolent)
Figuur 3.17.1-5: Indolent non-Hodgkin-lymfoom - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020.Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:15-49jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan5.232mannenen4.273vrouwenmet
indolentnon-Hodgkin-lymfoomin2009totongeveer7.700mannenen6.600vrouwenin2020.
3.17.2 Non-Hodgkin-lymfoom: agressief
Figuur 3.17.2-1: Agressief non-Hodgkin-lymfoom - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen
15-49jaarenalleleeftijden:ModelA.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelD.
• Toenamevandeabsoluteincidentievan908mannenen664vrouwenmetagressiefnon-Hodgkin-
lymfoomin2007totongeveer1.100mannenen760vrouwenin2020.
218 Kanker in Nederland tot 2020
219Non-Hodgkin-lymfoom (agressief)
Figuur 3.17.2-2: Agressief non-Hodgkin-lymfoom - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenindeoverigeleeftijdsgroepen:ModelC.Vrouwen
15-49jaarenalleleeftijden:ModelA.Vrouwen50-74jaaren75+jaar:ModelD.
• Hetrisicovanagressiefnon-Hodgkin-lymfoomblijftvoorzowelmannenalsvrouweninalle
leeftijdsgroepennagenoeggelijk.
220 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.17.2-3: Agressief non-Hodgkin-lymfoom - Relatieve overleving mannen (%) naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
221Non-Hodgkin-lymfoom (agressief)
Figuur 3.17.2-4: Agressief non-Hodgkin-lymfoom - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan30%indeleeftijdsgroep75+jaartot63%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan29%indeleeftijdsgroep75+jaartot69%in
deleeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvangemiddeld43%naar53%verbeterd.
Voorvrouwenisde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989vangemiddeld44%naar50%verbeterd.
Figuur 3.17.2-5: Agressief non-Hodgkin-lymfoom - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan3.857mannenen2.713vrouwenmet
agressiefnon-Hodgkin-lymfoomin2009totongeveer6.200mannenen4.400vrouwenin2020.
222 Kanker in Nederland tot 2020
223Leukemie
3.18 Leukemie
Bijleukemieisersprakevaneenongecontroleerdedelingvanbepaaldewitte
bloedcellen.Erontstaateenwoekeringvanabnormalecellen,waardoordeproductie
vandenormalebloedcelleninhetgedrangkomt.Naverloopvantijdkomendiecellen
indebloedbaanenindeorganenterecht.Bepaaldeweefselskunnendanovervolraken
metabnormalecellen.
Demeestvoorkomendevormenvanleukemiezijn:
• acutelymfatischeleukemie(ALL);
• acutemyeloïdeleukemie(AML);
• chronischelymfatischeleukemie(CLL);
• chronischemyeloïdeleukemie(CML).
Bijacuteleukemierijpendebloedcellennietuit.Omdatonrijpecellennietafsterven,
vindtvaakinkortetijdeenophopingvanonrijpecellenplaats.Vanwegehetgebrek
aanrijpewittebloedcellentredenalbinnenenkelewekenklachtenop.
Erissprakevanchronischeleukemiealsdecellennogredelijkgoeduitrijpen.Het
kwaadaardigeprocesverlooptveeltrager,waardoorklachtenlangkunnenuitblijven.
Daarnaastwordtonderscheidgemaakttussenlymfatischeleukemieenmyeloïde
leukemieopbasisvanhetceltypevandeabnormalewittebloedcellen.
Eenbepaaldevormvanleukemiewordtdusaangeduidmethetonderscheidacuutof
chronischénmethettypebloedcellendatongecontroleerdisgaandelen.
Acutelymfatischeleukemieiseenziektedievooralbijkinderenenjongvolwassenen
wordtaangetroffen.Acutemyeloïdeleukemiekomtdaarentegenvoornamelijkvoorbij
volwassenen.Chronischemyeloïdeleukemiewordtmetnameopmiddelbareleeftijd
vastgesteld.Chronischelymfatischeleukemiekomtvooralbijouderemensenvoor.
Voordeincidentie,deoverlevingende10-jaarsprevalentievanleukemiezijnalleen
desubgroepenacutelymfoblastaireleukemie(ALL)enacutemyeloïdeleukemie(AML)
gepresenteerd.Presentatievananderevormenvanleukemieoverdegeheleperiode
isnietmogelijkvanwegetussentijdseveranderingenindeindelingvanleukemie
bijdeNKR.Acuteleukemievertegenwoordigtbijnadehelftvandetotaleaantallen
leukemieinNederland.
Voordesterftecijfersisgeenopsplitsingvanleukemiemogelijkendaaromzijnvoor
dezecijfersallevormenvanleukemiealsééngroepgepresenteerd.Desterftecijfers
wordenindeparagraafalseersteweergegeven.Vervolgenswordtapartingegaanop
ALLenAMLinparagraaf3.18.1en3.18.2.
Voorleukemiewordtbijuitzonderingdeleeftijdsgroep0-14jaarweergegeven,omdat
leukemieindezeleeftijdsgroepdemeestvoorkomendevormvankankeris.
224 Kanker in Nederland tot 2020
Samenvatting leukemie
Incidentie:Hetaantalnieuwekankerpatiëntenmetacutelymfoblastaireleukemie
(ALL)blijftnagenoeggelijk.Deincidentievanacutemyeloïdeleukemie(AML)neemt
toeenzalooknaarverwachtingblijventoenemen.
HetrisicovanALLenAMLblijftdoordejarenheengelijk.Destijgende
incidentiecijfersvoorAMLzijnvooraltoeteschrijvenaandeverouderingvande
bevolking.Overderisicofactorenistotophedenweinigbekend.Mogelijkspelen
genetischefactorenenberoepsgerelateerdeblootstellingaanbepaaldestoffen
(onderanderebenzeen)eenrol.
Sterfte:Deabsolutesterfteaanleukemieneemtlichttoe,terwijlhetrisicoomte
stervenaanleukemienagenoeggelijkblijft.
Overleving:DeoverlevingvanALLenAMLisverbeterddoorverbeterdediagnostiek
entoepassingvanstamceltransplantatie.
Prevalentie:DooreenbetereoverlevingvanALLzalhetaantalkankerpatiënten
toenemen,vooralindejongereleeftijdsgroepen.Ookisereentoenamevan
hetaantalpatiëntenmetAMLzichtbaar.Dezetoenamewordtvoornamelijk
veroorzaaktdoordeverouderingvandebevolking.
225Leukemie
Figuur 3.18-1: Leukemie - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020.Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen0-14jaaren15-49jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen75+
jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Lichtetoenamevandeabsolutesterftealsgevolgvanleukemievan648mannenen497vrouwenin
2008totongeveer800mannenen550vrouwenin2020.
226 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.18-2: Leukemie - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen0-14jaaren15-49jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen75+
jaar:ModelC.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Hetrisicoomtestervenaanleukemieblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeg
gelijk.
227Leukemie (ALL)
3.18.1 Acute lymfoblastaire leukemie (ALL)
Figuur 3.18.1-1: Acute lymfoblastaire leukemie - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen0-14
jaar,75+jaarenalleleeftijden:ModelC.Vrouwen15-49jaaren50-74jaar:ModelD.
• DeabsoluteincidentiebijALLblijftdoordejarenheennagenoeggelijkmet118mannenen110
vrouwenmetALLin2007enongeveer130mannenen100vrouwenin2020.
228 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.18.1-2: Acute lymfoblastaire leukemie - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:Mannen15-49jaar:ModelA.Mannenoverigeleeftijdsgroepen:ModelD.Vrouwen0-14
jaar,75+jaarenalleleeftijden:ModelC.Vrouwen15-49jaaren50-74jaar:ModelD.
• HetrisicovanALLblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
229Leukemie (ALL)
Figuur 3.18.1-3: Acute lymfoblastaire leukemie - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Bijmannenvan75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenende
bijbehorendefiguurtekunnenmaken.
230 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.18.1-4: Acute lymfoblastaire leukemie - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Bijvrouwenvan75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenende
bijbehorendefiguurtekunnenmaken.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingbijALLvoormannenvarieertvan25%indeleeftijdsgroep50-74jaar
tot83%indeleeftijdsgroep0-14jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoorvrouwenvarieertvan8%indeleeftijdsgroep15-49jaartot85%in
deleeftijdsgroep0-14jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvan49%naar68%verbeterd.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989van55%naar64%verbeterd.
Figuur 3.18.1-5: Acute lymfoblastaire leukemie - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:ModelC.
· Toenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan703mannenen702vrouwenmetALLin2009tot
ongeveer850mannenen800vrouwenin2020.
231Leukemie (ALL)
232 Kanker in Nederland tot 2020
3.18.2 Acute myeloïde leukemie (AML)
Figuur 3.18.2-1: Acute myeloïde leukemie - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020.Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• ToenamevandeabsoluteincidentiebijAMLvan309mannenen258vrouwenmetAMLin2007naar
ongeveer440mannenen370vrouwenin2020.
233Leukemie (AML)
Figuur 3.18.2-2: Acute myeloïde leukemie - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
Predictieszijngebaseerdop:ModelA.
• HetrisicovanAMLblijftvoorzowelmannenalsvrouwentot2020nagenoeggelijk.
Figuur 3.18.2-3: Acute myeloïde leukemie - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Bijmannenvan75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenende
bijbehorendefiguurtekunnenmaken.
234 Kanker in Nederland tot 2020
235Leukemie (AML)
Figuur 3.18.2-4: Acute myeloïde leukemie - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
Bijvrouwenvan75+jaarzijndeaantallentekleinombetrouwbaardeoverlevingtekunnenberekenenende
bijbehorendefiguurtekunnenmaken.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingbijAMLvarieertvoormannenvan12%indeleeftijdsgroep50-74jaar
tot59%indeleeftijdsgroep0-14jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvoorvrouwenvarieertvan16%indeleeftijdsgroep50-74jaartot56%
indeleeftijdsgroep0-14jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenvan13%naar18%verbeterd.Voorvrouwen
isde5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989van14%naar20%verbeterd.
236 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.18.2-5: Acute myeloïde leukemie - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
Predictieszijngebaseerdop:75+jaar:ModelD.Overigeleeftijdsgroepen:ModelA.
• Aanzienlijketoenamevandeabsolute10-jaarsprevalentievan620mannenen675vrouwenmetAML
in2009totongeveer800mannenen1.000vrouwenin2020.
237Kanker met primaire lokalisatie onbekend
3.19 Kanker met primaire lokalisatie onbekend
Hetkanvoorkomendaterbijeennieuwepatiëntmetastasengevondenwordenvan
eenonbekendeprimairetumor.Demetastaseisdeeersteuitingvanhetziekteproces,
maardelokalisatieenhettypevandeprimairetumorzijnonbekendenkunnenniet
wordengeduid.Bijdezepatiëntengroepbestaatvaakonzekerheidoverdediagnose
enoverhetbeleid.Vooreenaantalspecialesituatieszijnergoedeensomszelfs
curatievebehandelopties,maarmeestalheefthetziektebeeldeensnelprogressief
beloopmeteenslechteprognose.Bijdezespecialegroepwordtvaakpalliatieve
chemotherapietoegediend.Deoverlevingsduurisgemiddeldslechtsenkelemaanden.
Depredictiesvankankermetprimairelokalisatieonbekendzijngebaseerdopdetrend
1999-2007.
Samenvatting kanker met primaire lokalisatie onbekend
Incidentie:Hetaantalnieuwekankerpatiëntenmeteenonbekendeprimaire
tumorenhetrisicovaneenonbekendeprimairetumornemenaf.Ditismogelijk
hetgevolgvaneenverbeterdediagnostiekwaardoordeprimairetumorwel
opgespoordwordt.Hetblijftechterdevraagofdezeafnemendetrendzichinde
toekomstvoortzet.
Sterfte:Afnamevanhetaantalpersonendatsterfttengevolgevankankerwaarbij
deprimairelokalisatieonbekendis.Ookhetrisicoomtestervenaankankermet
eenonbekendeprimairetumorneemtaf.
Overleving:De5-jaarsrelatieveoverlevingisslecht,meteengemiddeldevan6%
voorzowelmannenalsvrouwenoverdeperiode1989-2007.Sinds1989isergeen
verbeteringvanoverlevingtezien.
Prevalentie:De10-jaarsprevalentiecijferszullenvoormannenafnemen.
Daarentegenblijvendeprevalentiecijfersvoordevrouwennagenoeggelijk.
Figuur 3.19-1: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Absolute incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
PredictieszijngebaseerdopModelD.
• Afnamevandeabsoluteincidentievan1.105mannenen1.035vrouwenmetkankerwaarbijde
primairelokalisatieonbekendisin2007totongeveer850mannenen1.000vrouwenin2020.
238 Kanker in Nederland tot 2020
239Kanker met primaire lokalisatie onbekend
Figuur 3.19-2: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Voor leeftijd gestandaardiseerde incidentiecijfers 1989-2007 met prognoses tot 2020. Bron:NKR.
PredictieszijngebaseerdopModelD.
• Hetrisicovankankerwaarbijdeprimairelokalisatieonbekendisneemtvoorzowelmannenals
vrouwenaf.
240 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.19-3: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Absolute sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
PredictieszijngebaseerdopModelD.
• Afnamevandeabsolutesterftealsgevolgvankankerwaarbijdeprimairelokalisatieonbekendisvan
824mannenen950vrouwenin2008totongeveer540mannenen660vrouwenin2020.
241Kanker met primaire lokalisatie onbekend
Figuur 3.19-4: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Voor leeftijd gestandaardiseerde sterftecijfers 1989-2008 met prognoses tot 2020. Bron:CBS.
PredictieszijngebaseerdopModelD.
• Hetrisicoomtestervenaankankerwaarbijdeprimairelokalisatieonbekendis,neemtvoorzowel
mannenalsvrouwentot2020af.
242 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.19-5: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Relatieve overleving mannen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
243Kanker met primaire lokalisatie onbekend
Figuur 3.19-6: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - Relatieve overleving vrouwen (%) 1989-2007 naar kalenderperiode en leeftijdscategorie. Bron:NKR.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoormannenvan4%indeleeftijdsgroep75+jaartot14%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingvarieertvoorvrouwenvan6%indeleeftijdsgroep75+jaartot15%inde
leeftijdsgroep15-49jaar.
• De5-jaarsrelatieveoverlevingissinds1989voormannenindeleeftijdsgroep15-49jaarvan
gemiddeld15%naar19%verbeterd.Voorvrouwenisindeleeftijdsgroep15-49jaareenverbetering
vande5-jaarsrelatieveoverlevingzichtbaarvan12%naar18%.Voordeandereleeftijdsgroepenblijft
de5-jaarsrelatieveoverlevingsinds1989nagenoeggelijk.
244 Kanker in Nederland tot 2020
Figuur 3.19-7: Kanker met primaire lokalisatie onbekend - 10-jaars prevalentiecijfers 1990-2009 met prognoses tot 2020. Bron:IKZ.
PredictieszijngebaseerdopModelD.
• Voormanneniseenlichteafnamevandeabsolute10-jaarsprevalentietezienvan987mannenmet
kankerwaarbijdeprimairelokalisatieonbekendisin2009totongeveer800in2020.
Voorvrouwenblijftdeabsolute10-jaarsprevalentievankankerwaarbijdeprimairelokalisatie
onbekendisongeveergelijk.
4 Prognosesopnoglangeretermijn(tot2040)
DeNederlandsebevolkinggroeitnietalleen,maarwordtookouder.Recentelijkisde
toenamevanhetaantalouderenineenversnellinggeraakt;deeerstebabyboomers
vandenaoorlogsegeboortegeneratiebereikendeleeftijdvan65jaar.Rond2040
bereiktdevergrijzinghaarhoogtepunt.
Deomvangenvooraldeleeftijdssamenstellingvandebevolkingzijnvanbelangvoor
deprognosevankankerincidentieen-sterfte.Doorvergrijzingvandebevolkingiser
eenduidelijketoenamevankankerpatiëntenteverwachtenindenabijetoekomst.
Hetvóórkomenvankankerneemtnamelijktoemethetstijgenvandeleeftijd.
Dithoofdstukgeeftdeabsoluteincidentie-ensterftecijferspertumorsoort,
waarbijalleenrekeningwordtgehoudenmetdebevolkingsprognosesenerwordt
aangenomendatdehuidigekankerrisico’snietveranderenindetoekomst.Opdeze
manierwordtinzichtelijkgemaakthoehetverloopvandeincidentieendesterftevan
kankerzalzijn,enkelenalleendoordeveranderinginomvangensamenstellingvan
deNederlandsebevolking.
MethodenDegemiddeldevoorleeftijdgestandaardiseerdeincidentieisvoormannenen
vrouwenpertumorsoortberekendvoordeperiode2005-2007.Daarnaastisde
gemiddeldevoorleeftijdgestandaardiseerdesterftevoormannenenvrouwenper
tumorsoortberekendvoor2006-2008.Erisgebruikgemaaktvanleeftijdspecifieke
incidentie-ensterftecijfersper5-jaarsleeftijdsklasse,zodatrekeninggehouden
wordtmetverschilleninleeftijdsopbouwvandeNederlandsebevolking.Deze
huidigekankerrisico’szijnvervolgensgebruiktommetbehulpvandedemografische
veranderingenhetaantalnieuwepatiëntenindetoekomsttebepalen.Deprognose-
berekeningenvandekankerincidentieen-sterfteinNederlandzijntoegepastopde
bevolkingsprognosesvanhetCBSvoordejaren2010,2020,2030en2040.
Letwel,dezeprognoseszijndusvolgenseenanderemethodeberekend,waardoor
devoorspeldeaantallenindejaren2010en2020nietpreciesovereenkomenmetde
aantallenzoalsgepresenteerdinhoofdstuk3.
Intabel4-1zijngeslachtspecifiekeabsoluteincidentie-ensterftecijfersweergegeven
diezijngebaseerdopdebevolkingsprognosesenhethuidigekankerrisico.
Resultaten en beschouwingMetdeaannamedatdehuidigerisico’svankankertot2040constantblijven,zalhet
aantalnieuwekankerpatiëntendrastischtoenemen.Opvallendishetforshogere
incidentiecijfervoormanneninhetjaar2040invergelijkingmetvrouwen.Mannen
hebbeneenhogerkankerrisicodanvrouwen:indeperiode2005-2007kregen
gemiddeld488per100.000mannenkanker,vergelekenmet391per100.000vrouwen.
Ditresulteertineensterkeretoenamevanhetaantalmannenmetdediagnosekanker,
ondankshetnagenoegvergelijkbarebevolkingsaantalvoormannenenvrouwen.Het
absoluteaantalmannenmetdediagnosekankerzalnaarverwachtingtoenemen
totafgerond77.000in2040,eentoenamevanongeveer2%perjaartenopzichtevan
247Prognoses op nog langere termijn (tot 2040)
248 Kanker in Nederland tot 2020
45.000in2007.Naarverwachtingzalhetaantalvrouwenmetdediagnosekanker
tussen2007en2040toenemenvan42.000tot56.000,eenjaarlijksestijgingvan
1%.Desterftecijferslateneenvergelijkbaretrendzien.Naarverwachtingzullenerin
hetjaar2040afgerond39.000mannenen30.000vrouwensterventengevolgevan
kanker.Dejaarlijksetoenameinsterfteoverdeperiode2008-2040isgemiddeld2%
voormannenen1,7%voorvrouwen.
Concluderendkanwordengestelddateenaanzienlijketoenamevanhetaantal
nieuwekankerpatiëntenenhetaantalsterfgevallentengevolgevankankerverwacht
wordt.Bijdezeberekeningenisveronderstelddatdeleeftijdspecifiekeincidentie-en
sterftecijfersconstantblijven.Dezetoenameinkankercijfersisdusvollediggebaseerd
opdebevolkingsgroeienvergrijzing.Voortumorendieeensterkdalendeofstijgende
trendlatenzieninvóórkomen(ziehoofdstuk3),zijndepredictiestot2040dusveel
minderbetrouwbaardanvoortumorendieeenvrijconstanteincidentieensterfte
latenzien.Debelangrijkstetumorenwaarbijeensterkstijgendeofdalendetrendte
zienis,zijnvoorzowelmannenalsvrouwen:longkanker,maagkanker,huidkanker
(zowelmelanoomvandehuidalsdeoverigevormenvanhuidkanker)enkankermet
primairelokalisatieonbekend.
249Prognoses op nog langere termijn (tot 2040)
ma
nn
env
rou
wen
inci
den
tie
ster
fte
inci
den
tie
ster
fte
200
720
1020
2020
3020
40
200
820
1020
2020
3020
40
200
720
1020
2020
3020
40
200
820
1020
2020
3020
40
Alle
vo
rmen
va
nk
an
ker
45.
110
48
.20
76
1.24
872
.447
76.8
2922
.39
720
.689
26.4
4734
.477
39.2
174
1.6
90
42.9
64
49.
107
54.1
2156
.374
19.4
7720
.051
23.6
01
27.4
5030
.154
Slo
kd
arm
ka
nk
er1.
210
1.29
11.
610
1.8
571.9
351.1
311.1
81
1.49
21.
768
1.8
92
44
147
456
16
436
85
427
430
514
599
657
Ma
ag
ka
nk
er1.
207
1.37
71.
787
2.17
12.
366
874
936
1.24
21.
566
1.77
56
7275
48
90
1.0
40
1.132
550
60
471
58
519
58
Dik
ked
arm
ka
nk
er6
.36
66
.70
18
.60
910
.29
811
.00
52.
46
62.
46
62.
94
13.
532
3.9
87
5.4
93
5.6
63
6.7
207.
770
8.3
06
2.34
42.
46
62.
94
13.
532
3.9
87
-C
olo
nk
an
ker
4.21
24.
154
5.4
04
6.5
777.
130
1.8
502.
042
2.72
03.
501
3.9
97
3.9
85
3.9
09
4.6
545.
429
5.8
48
1.90
31.9
83
2.36
62.
84
83.
221
-R
ectu
mk
an
ker
1.99
52.
011
2.52
22.
918
3.0
3955
557
274
39
211.
017
1.35
81.
362
1.6
01
1.8
07
1.8
96
390
430
512
610
68
3
Alv
lees
kli
erk
an
ker
915
98
412
5114
7615
66
1151
118
215
2618
5720
308
299
60
114
413
2214
1411
2712
1214
49
1715
188
0
Lon
gk
an
ker
6.8
157.
426
9.57
811
.29
011
.84
16
.378
6.9
02
9.0
96
11.1
96
12.2
703.
86
13.
939
4.58
24.
972
4.9
313.
531
3.53
64.
162
4.6
124.
741
Hu
idka
nke
r,m
ela
no
om
1.6
41
1.6
86
1.90
12.
051
2.0
65
388
396
473
533
548
2.0
81
2.0
782.
215
2.31
72.
351
297
305
346
384
40
7
Hu
idk
an
ker
,ove
rig
e3.
432
3.51
94.
727
61.
377.
09
652
5373
99
122
2.52
72.
517
2.9
89
3.57
04.
021
2937
45
556
5
Bo
rstk
an
ker
12.8
4313
.173
14.5
87
15.3
5115
.631
3.32
73.
457
3.9
774.
48
14.
850
Ba
arm
oed
erh
als
kan
ker
734
711
734
766
787
244
229
258
287
312
Ba
arm
oed
erk
an
ker
1.7
83
1.90
62.
236
2.4
472.
46
539
342
04
99
590
647
Eie
rsto
kk
an
ker
1.147
1.170
1.130
1.447
1.471
1.0
211.
033
1.21
51.
395
1.48
5
Pro
sta
atk
an
ker
9.58
810
.50
913
.652
16.0
93
16.6
91
2.42
12.
678
3.75
35.
204
6.3
92
Nie
rka
nk
er1.
240
1.26
51.
546
1.74
11.
776
572
617
799
98
01.
074
789
788
927
1.0
351.
06
533
637
54
46
529
382
Bla
ask
an
ker
4.
278
4.55
85.
929
7.19
57.
791
80
18
751.1
96
1.6
01
1.90
11.
231
1.27
81.
517
1.73
91.
851
368
380
456
551
636
Her
sen
ka
nk
er6
08
66
275
179
979
158
357
46
7373
774
84
46
447
49
953
553
639
54
02
456
503
517
No
n-H
od
gki
n-l
ymfo
om
58
26
46
836
1.0
361.1
5252
153
16
3275
78
44
-In
do
len
t9
191.
016
1.24
61.4
261.4
87
745
796
925
1.0
301.
06
0
-A
gre
ssie
f9
08
923
1.142
1.34
01.4
286
64
714
836
957
1.0
22
Leu
kem
ie6
48
676
88
71.1
191.
270
49
752
66
1773
58
32
-A
LL11
812
012
112
813
011
010
610
811
311
4
-A
ML
309
337
418
419
521
258
281
316
353
373
Pri
ma
ire
lok
ali
sati
eo
nb
eken
d1.1
05
1.33
51.
735
2.14
32.
370
824
919
1.23
41.
622
1.90
11.
035
1.22
91.4
521.
714
1.8
799
509
48
1.129
1.36
41.
570
Tab
el 4
-1: G
esla
chts
pec
ifiek
e a
bso
lute
inci
den
tie
- en
ste
rfte
cijf
ers
geb
ase
erd
op
de
bev
olk
ing
spro
gn
ose
s en
het
hu
idig
e ka
nke
rris
ico.
•V
oo
rd
ese
lect
iev
an
bla
ask
an
ker
zij
nz
ow
eld
ein
vasi
eve
als
de
nie
t-in
vasi
eve
tum
ore
n(
Tae
nT
is)
mee
get
eld
.
••
Ind
on
ker
bla
uw
sta
an
feit
elij
ke
cijf
ers
wee
rgeg
even
,in
lich
tbla
uw
de
pre
dic
ties
.
5 Conclusieenbeschouwing
Ditrapportpresenteertcijfersovergeobserveerdetrendsinvóórkomen,sterfteen
overlevingvankankerengeeftprognosesvoordekomende10jaar.Hetrapportiseen
actualisatievanhetsignaleringsrapportKanker in Nederland-2004.Veelconclusies
komendanookovereenc.Deresultatenuithethuidigerapportlatenziendathetrisico
vankankervoordeNederlandsebevolkingslechtslichttoeneemtendathetrisicoom
testervenaankanker,metnameondermannen,zelfsafneemt.Naeendiagnose
kankerisdeoverlevingdelaatstedecenniaverbeterd.
Deresultatensuggererenechterookdatdekomendejarendetotalekankerzorgfors
zwaarderbelastzalworden.Doordevergrijzingvandebevolkingzalhetaantal
mensenmetkankerflinktoenemen,metnameindeouderegeneratie.
Hetjaarlijksaantalnieuwgediagnosticeerdepatiëntenissinds1989metbijna60%
toegenomen.Hetaantalnieuwediagnosesvaninvasievetumorenwasin2007
afgerond45.000bijmannenen42.000bijvrouwen.Dezetoenamezaldoorgroeien
naarongeveer66.000nieuwediagnoseskankerbijmannenen57.000bijvrouwen
in2020.Devoorleeftijdgestandaardiseerdeincidentiecijfers,dusdecijferswaarbij
gecorrigeerdisvoordeleeftijdsopbouwvandebevolking,nemenindeperiode1989
tot2020lichttoe.Hieruitkangeconcludeerdwordendatdehogereaantallenvooralte
wijtenzijnaandeverouderingvandebevolkinginNederlandennietaaneentoename
vanhetrisicovanhetkrijgenvankanker.Hetzelfdeistezienbijdesterftecijfers;
hetaantalpersonendatoverlijdtaankankerneemtdoordejarenheenlichttoe,
terwijldevoorleeftijdgestandaardiseerdesterftecijferszelfsafnemen,metnamebij
mannen.Hetrisicoomtestervenaankankerneemtdusaf,maardoordevergrijzing
engrotereomvangvandebevolkingiserweleenlichtestijginginhetabsoluteaantal
sterfgevallenaankankertezien.
Degepresenteerdeoverlevingscijferstonenoverhetalgemeenaandathetafgelopen
decenniumdeoverlevingskansvankankerpatiëntenisgestegen.Dezeverbetering
komtonderanderedoordatdiagnoseseerderwordengesteldendestageringen
behandelingbijveelvormenvankankerverbeterdzijn.De5-jaarsrelatieveoverleving
voormannenisverbeterdvan41%in1989-1993tot54%in2003-2007.Overigensmoet
menzichbijdezeverbeteringwelrealiserendatextraontdekkingvantumorendoor
vroegeopsporing(zoalsbijprostaatkanker)eenvandeonderliggendeoorzakenis.
Voorvrouweniseenverbeteringzichtbaarvan57%naar63%.
Dooreentoenemendeincidentieeneenverbeteringvandeoverlevingskanszalhet
aantalpersoneninlevenmetkanker-dezogenoemdeprevalentie-ooktoenemen.
Ditrapportpresenteertdeabsolute10-jaarsprevalentie.Hetaantalmannenen
vrouweninlevenmetdediagnosekankerzaltoenemenvanafgerond201.000mannen
en218.000vrouwenin2009totongeveer330.000mannenen330.000vrouwen
in2020.Dezetoenametoontaandatdetotalezorgvraagvankanker,waaronder
nacontroles,eenforsebelastinggaatvormenvoordegezondheidszorg.
251Conclusie en beschouwing
c Voorinternationalevergelijking,zieglobocan.iarc.frenseer.cancer.gov.
252 Kanker in Nederland tot 2020
Zoalseerderaangegevenisdeincidentieeengoedemaatvoorhetaantalmensendat
zorgvraagtindebeginfasevandeziekte,metnamedediagnose-enbehandelings-
fase.Overhetalgemeenzalhetaantalnieuwekankerpatiëntentoenemen,terwijl
hetrisicovankankergelijkblijft(zietabel5-1).Bijmannenneemthetaantalnieuwe
patiëntenmetmaagkankerenlongkankeraf,terwijldeincidentievanslokdarm-,
prostaat-endikkedarmkankerenmelanoomvandehuidzaltoenemen.Voor
prostaatkankergeldtweldaterdelaatstejareneenafvlakkingindeincidentie
zichtbaaris,waardoorhetonzekerisofdezestijgingdoorzet.Voorvrouwenneemt
hetaantaldiagnosesvaneierstokkankertot2020af.Daarentegenstijgthetaantal
nieuwekankerpatiëntenmetborst-,long-,slokdarmkankerenmelanoomvandehuid.
Hetsterftecijferisindicatiefvoorhetaantalpatiëntendatzorgvraagtindelaatste,
terminalefasevandeziekte.Sinds1989neemtdevoorleeftijdgestandaardiseerde
totalekankersterfteaf.Dezeafnamewordtvoormannenvoornamelijkbepaalddoor
hetdalendaantalsterfgevallenaanlongkankerenmaagkanker.Bijvrouweniseen
afnameinsterftealsgevolgvanborstkankerengynaecologischetumorentezien.
Hetaantalsterfgevallenbijmannenenvrouwentengevolgevankankerzaldoorde
toenamevanhetaantalouderenindebevolkingechterstijgen,ondanksdedalende
voorleeftijdgestandaardiseerdekankersterfte.
Ominzichttekrijgenindezorgvraagvanhetziektebeeldkankerisde10-jaarsprevalentie
gepresenteerd.Voordemeestevormenvankankerneemt,zoalsverwacht,de10-jaars
prevalentietoe.Erzullenindetoekomstmeerpersoneninlevenzijnmetdediagnose
kankerindevoorgeschiedenis.Demeestvoorkomendevormenvankankerwatbetreft
prevalentiebijmannenzijnprostaat-endikkedarmkanker.Bijmannenstijgtde
prevalentievanprostaat-,huid-enslokdarmkankerhetsterkst.Bijvrouwenvertonende
prevalentiesvanhuidkankerenindolentnon-Hodgkin-lymfoomdesterkstestijging.
Demeestprevalentevormenvankankerbijvrouwenzijnborst-endikkedarmkanker.
Hetrapportbeoogtmetnamecijfermatigevoorspellingentegevenoverhetprobleem
kankerindetoekomst.Aandehandvandegeobserveerdecijfersinhetverledenkan
echterookeenindrukwordenverkregenoverdevraagofervooruitgangisgeboekt
indestrijdtegenkanker.InhetdoorKWFgefinancierdeonderzoeksproject‘Progress
againstcancerintheNetherlandssincethe1970s.Epidemiologicalinterpretation
ofchangesinsurvival,incidenceandmortality’hebbenKarim-Kosencollegaenaar
combinatiesvantrendsinincidentiecijfers,overlevingscijfersensterftecijfers
gekeken.Daarbijwerdendalendeincidentiecijfersen/ofstijgendeoverlevingskansen
geïnterpreteerdals‘vooruitgang’.Wanneerhierbijookdalendesterftecijferste
zienwaren,danwerdgeconcludeerddatersprakewasvan‘optimalevooruitgang’.
Daarentegenwerdenstijgendeincidentiecijfersen/ofdalendeoverlevingskansen,die
leidentotstijgendesterftecijfers,geïnterpreteerdalsachteruitgang43.
Aandehandvandezesystematiekconcludeerdendeauteursdatsindseindjaren
’80optimalevooruitgangisgeboektindestrijdtegenkankerwaarhetdevolgende
tumorsoortenbetreft:maagkanker,galblaaskanker,colonkanker,rectumkanker,
leukemie,Hodgkin-ennon-Hodgkin-lymfoomenschildklierkankerbijzowel
mannenalsvrouwen.Daarnaastiserbijmannenooknogoptimalevooruitgangbij
strottenhoofdkanker,longkanker,blaaskankerenprostaatkanker,enbijvrouwenbij
borstkanker,baarmoederkanker,baarmoederhalskankereneierstokkanker.
253Conclusie en beschouwing
•↑
to
ena
me,
↑↑
aa
nzi
enli
jke
toen
am
e,↓
afn
am
e,↓
↓a
an
zien
lijk
ea
fna
me,
=b
lijf
tn
ag
eno
egg
elij
k(
zie
ho
ofd
stu
k2
).
••
Vo
or
de
sele
ctie
va
nb
laa
ska
nk
erz
ijn
zo
wel
de
inva
siev
ea
lsd
en
iet-
inva
siev
etu
mo
ren
(Ta
en
Tis
)m
eeg
etel
d.
Tab
el 5
-1: T
ren
ds
en p
rog
no
ses
van
inci
den
tie,
ste
rfte
en
pre
vale
nti
e va
n k
an
ker
voo
r m
an
nen
en
vro
uw
en in
de
per
iod
e 19
89-2
020
.
ma
nn
env
rou
wen
inci
den
tie
ster
fte
10-j
aa
rs
pre
vale
nti
ein
cid
enti
est
erft
e10
-ja
ars
p
reva
len
tie
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
Alle
vo
rmen
va
nk
an
ker
↑↑
↑↓
↑↑
↑↑
↑↓
↑↑
Ka
nk
erb
ijk
ind
eren
en
a
do
lesc
ente
n↑
=↓
==
↑=
↓=
=
Slo
kd
arm
ka
nk
er↑↑
↑↑
↑↑
↑↑↑
↑↑
↑↑↑
=↑↑
Ma
ag
ka
nk
er↓
↓↓↓
↓↓
↓↓
↓↓
↓↓
Dik
ked
arm
ka
nk
er↑↑
↑↑
↓↑↑
↑↑
↑↑
↓↑↑
-C
olo
nk
an
ker
↑=
↑=
↑↑
↑=
↑=
↑↑
-R
ectu
mk
an
ker
↑↑
↑↑
=↑↑
↑↑
↑=
=↑↑
Alv
lees
kli
erk
an
ker
↑=
↑↑
=↑
↑=
↑↑
=↑
Lon
gk
an
ker
↓↓
↓↓
=↑↑
↑↑
↑↑
↑↑
↑↑
Hu
idk
an
ker
,mel
an
oo
m↑↑
↑↑↑
↑↑↑
↑↑
↑↑↑
↑↑↑
Hu
idk
an
ker
,ove
rig
e↑↑
↑=
=↑↑
↑↑
↑=
=↑↑
Bo
rstk
an
ker
↑↑
↓↓
↑↑
Ba
arm
oed
erh
als
ka
nk
er↓
↓↓↓
↓↓
Ba
arm
oed
erk
an
ker
↑=
↑↓
↑
Eie
rsto
kk
an
ker
↓↓
=↓
↑
Pro
sta
atk
an
ker
↑↑
↑↑
↑↓
↑↑
Nie
rka
nk
er↑
=↑
=↑↑
↑=
↑=
↑↑
Bla
ask
an
ker
↑
=↑
=↑↑
↑=
↑=
↑↑
Her
sen
ka
nk
er↑
=↑
↑↑
↑=
↑↑
↑
No
n-H
od
gk
in-l
ymfo
om
↑
=↑
=
-In
do
len
t↑
=↑↑
↑=
↑↑
-A
gre
ssie
f↑
=↑↑
↑=
↑↑
Leu
kem
ie↑
=↑
=
-A
LL=
=↑
==
↑
-A
ML
↑=
↑↑
↑=
↑↑
Pri
ma
ire
lok
ali
sati
eo
nb
eken
d↓
↓↓
↓↓
↓↓
↓↓
=
254 Kanker in Nederland tot 2020
Helaaswaserbijsommigevormenvankankerookachteruitgang:bijzowelmannen
alsvrouwenwasdittezienbijhetmelanoomenbijslokdarmkanker.Daarnaastwas
erachteruitgangbijmannenbijnierkanker,enbijvrouwenbijmondholtekanker,
keelholtekanker,alvleesklierkankerenlongkanker.
Vooralleanderevormenvankankerwasernauwelijksvooruitgang(ofzelfs
achteruitgang)sindseindjaren’80,ofgafdecombinatievandetrendseenonduidelijk
totaalbeeld.Vooruitgangofachteruitgangzijnteverklarendoorverschillende
veranderingen:indeprevalentievanrisicofactorenvoorkanker,indematevandetectie
vanvoorstadiaofvroegevormenvankanker,enindeeffectiviteitvandebehandeling.
5.1 Betrouwbaarheid van de huidige
cijfers en prognoses
Degegevensdiegebruiktzijninditrapportzijnafkomstigvanverschillende
bronnen(ziehoofdstuk2).DemeestegegevenszijnverkregenviadeNKRenhet
CBS.DeNKRvolgteengestandaardiseerdewerkwijze,waarbijvalideringvande
signaleringenuitdepathologieregistratie(PALGA)endeontslagdiagnoseregistratie
(LandelijkeMedischeRegistratie,LMR)enregistratievanaanvullendeklinische
gegevensplaatsvindtviastatusinzage.GegevensafkomstigvandeNKRzijndan
ookbetrouwbaarenbruikbaarvoorevaluatie(vandekwaliteit)vanzorg.Voorhet
berekenenvandeprognoseszijnbeproefdeengevalideerde,internationaalerkende
modellenenprogrammatuurgebruikt13.Desondankskanhetzozijndatsystematische
tekortkomingendehuidigecijfersen/ofprognosesvertekenen.Veranderingenin
blootstellingaanrisicofactoren,diagnostiek,behandeling,public health-beleiden
classificatiekunnendepredictiesbeïnvloeden.
PrevalentiecijfersInditrapportzijndeprevalentiecijfersuitdeIKZ-regio(per5-jaarsleeftijdsgroep)
geëxtrapoleerdnaardeNederlandsebevolking.VoordeNederlandseprevalentiecijfers
iseentekortefollow-upbeschikbaarombetrouwbarepredictiestekunnendoen
voorde10-jaarsprevalentie.Gedurendehetopstellenvanditrapportzijnde
prevalentiecijfersgepubliceerdopdewebsitevanhetIntegraalKankercentrum
Nederland(IKNL):www.iknl.nl.Vergelijkingvandeprevalentiecijferswijstuitdatde
gevondenverschillengrotendeelsteverklarenzijndoorverschilleninincidentieen
verschilindedefinitievanprevalentie(dusdeprevalentiegebaseerdophetaantal
tumorenversusdeprevalentievankankerpatiënten).Overhetalgemeenvormen
deprevalentietrendsenprognoseseenredelijkeafspiegelingvandeNederlandse
situatie.Bijdeinterpretatievandeprevalentiecijfersishetwelverstandigom
rekeningtehoudenmetverschilleninincidentietussenIKZenderestvanNederland.
Modelleren van toekomstige trendsHetvoorspellenvantrendsindetoekomst(tot2020)berustopdeprojectievantrendsin
deperiode1989-2007.Detoegepastemethode,waarbijeenleeftijd-endriftcomponent
wordtmeegenomen,blijktredelijkevoorspellingentegevenvooreenkorteperiode14.
Tochheeftdezezogenaamdekortebasismethodeenkelebeperkingen.Teneerstehebben
deprognosesopbasisvanditmodelalsnadeeldathetgeencohortspecifiekeinformatie
bevat(zoalsbijdeAPC-modellen).Verderkunnenveranderingeninblootstellingaan
risicofactoren,publiekebewustwordingofnieuwgeïntroduceerdbevolkingsonderzoek
eengroteinvloedhebbenopdecijfers.Dezemogelijkeveranderingeninhetincidentie-,
sterfte-ofprevalentiecijferinrecentejarenzullennietaltijdgoedtotuitingkomenin
deprognoses,omdatdetrendovereenlangeretijddebasisvormtvoordeprognose
tot2020.Ditlijktbijvoorbeeldhetgevalvoorprostaatkanker.Deincidentievan
prostaatkankerisindegeobserveerdeperiodevanbijna20jaarduidelijkgestegen,
maardelaatstepaarjaariseenafvlakkingtezien.Dezeafvlakkingwordtinde
modellenoverschaduwddoordetoenemendetrendoverlangeretijd.Anderzijdsishet
onzekerofeenrecenteafvlakkingvaneenstijgendincidentiecijferwelzaldoorzetten.
Ondanksdezetekortkomingenvanhetgehanteerdemodelblijkthetmodelbeterdan
APC-modellenbruikbaarvoorsituatieswaaringeengegevensbeschikbaarzijnover
meerderedecennia.Verderkanhethuidigemodeltoegepastwordenopkalenderjaren
inplaatsvan5-jaarsperiodes,zoalsbijdeAPC-modellen.
Vergelijking van predicties voor 2005 in het signaleringsrapport Kanker in
Nederland - 2004 en observaties voor 2005 in het huidige rapportOmeenindruktekrijgenvandebetrouwbaarheidvandegepresenteerdevoorspellingen
iseenvergelijkinggemaakttussendevoorspellingvanhetsignaleringsrapport
Kanker in Nederland-2004endewerkelijkegeobserveerdegegevensvanhethuidige
rapport.Dezevergelijkingisalleenmogelijkvoordeincidentiecijfers,sterftecijfers
ende20-jaarsprevalentiecijfers(www.kwfkankerbestrijding.nl/sck)vaneenbeperkt
aantaltumorsoortenvoorhetjaar2005(zietabel5-2).
Overhetalgemeengevendevoorspellingeneenredelijkgoedeweergavevande
huidigeobservaties.Voorenkelevormenvankankerwijktdevoorspellingvanhet
signaleringsrapportKanker in Nederland-2004afvandewerkelijkeaantallenzoals
gepresenteerdinhethuidigerapport.Voormelanoomisbijvoorbeelddepredictie
lagerdandewerkelijkeobservatie.
Depredictievanprostaatkankerwashogerdandewerkelijkeobservatie.Ditheeft
metnametemakenmetdePSA-screening,waardoordeincidentietrendvandehele
periode(1989-2007)stijgt.Zoalseerderaangegeveniserrecentelijksprakevaneen
afvlakkingvandeincidentie,waardoormogelijkdezestijgendetrendnietvoortzet.
Omdezeredenisinhethuidigerapportookeencorrectieweergegevenwaarbijalleen
demeestrecentegeobserveerdejarenwordenmeegenomenindepredictieanalyse.
5.2 Toename van het aantal oudere
kankerpatiënten
Alsgevolgvandevergrijzingdiezichzaldoorzettentotongeveer2040enhet
feitdatkankervooralvoorkomtbijouderen,neemthetpercentageouderen
onderkankerpatiëntentoe.Waarin2007bijruim26.00075+’erskankerwerd
gediagnosticeerd,zaldataantalin2020ruim37.000patiëntenzijn.De10-jaars
prevalentievankankerindezegroepneemttoevan118.000in2007tot210.00075+’ers
in2020.
255Conclusie en beschouwing
256 Kanker in Nederland tot 2020
•=
bli
jft
na
gen
oeg
gel
ijk
,↑d
eo
bse
rva
tie
ism
eer
da
n10
%h
og
erd
an
de
pre
dic
tie,
↑↑
de
ob
serv
ati
eis
mee
rd
an
20
%h
og
erd
an
de
pre
dic
tie,
↓d
eo
bse
rva
tie
ism
eer
da
n10
%la
ger
da
nd
ep
red
icti
e,↓
↓d
eo
bse
rva
tie
ism
eer
da
n2
0%
lag
erd
an
de
pre
dic
tie.
Ta
bel
5-2
: Ver
gel
ijkin
g g
eob
serv
eerd
e ci
jfer
s in
hu
idig
ra
pp
ort
met
de
voo
rsp
eld
e ci
jfer
s in
sig
na
leri
ng
sra
pp
ort
Kan
ker
in N
eder
land
- 2
00
4
voo
r h
et ja
ar
200
5 vo
or
inci
den
tie,
ste
rfte
en
20
-ja
ars
pre
vale
nti
e va
n e
nke
le v
orm
en v
an
ka
nke
r vo
or
ma
nn
en e
n v
rou
wen
.
ma
nn
env
rou
wen
inci
den
tie
ster
fte
20-j
aa
rs
pre
vale
nti
ein
cid
enti
est
erft
e20
-ja
ars
p
reva
len
tie
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
rate
/10
0.0
00
ab
solu
ut
Alle
vo
rmen
va
nk
an
ker
==
==
↑=
==
==
Ka
nk
erb
ijk
ind
eren
=
==
==
==
↑↑
↑
Ka
nk
erb
ija
do
lesc
ente
n=
=↓
↓=
==
==
=
Ma
ag
ka
nk
er=
==
==
==
==
=
Co
lon
ka
nk
er=
=↓
↓=
↑↑
==
=
Lon
gk
an
ker
==
==
=↑
==
==
Mel
an
oo
m↑
↑=
==
↑↑
↑↑
↑↓
Bo
rstk
an
ker
==
=↓
=
Ba
arm
oed
erh
als
ka
nk
er=
==
==
Ba
arm
oed
erk
an
ker
==
↑↑
↑↑
=
Eie
rsto
kk
an
ker
↓↓
==
=
Pro
sta
atk
an
ker
=↓
↓↓
=
Nie
rka
nk
er=
=↓
↓=
↑=
==
=
5.3 Vermijdbaarheid van kanker
Detoenamevanhetaantalkankerpatiëntenzouafteremmenzijndooraandacht
te(blijven)bestedenaanhetreducerenvandeblootstellingaanrisicofactorenvoor
kanker.Debelangrijksterisicofactorenvoorkankerzijnroken,alcoholgebruik,
overgewicht,gebrekaanlichaamsbeweging,ongezondevoeding(teweinig
plantaardigevoeding)enovermatigeblootstellingaanUV-straling.Dezerisico-
factorenvoorkankerkomensteedsvakergecombineerdvoor(metnameovergewicht
enhoogalcoholgebruik)4.Delatentietijdvankankerisvaaktientallenjaren,waardoor
blootstellingenaanderisicofactorenbijjongvolwassenenzichmeestalpasminstens
20tot30jaarlatervertalenindehoogtevandeincidentienahet45steof50stejaar.
Zozijndemeesterokersgestartmetrokeninhunpuberteit,terwijllongkankervoor
het50stelevensjaarrelatiefzeldzaamis.
Hieronderwordenkortdebelangrijkstevermijdbarerisicofactorenvoorkanker
besproken.Voormeeruitgebreideinformatie,ziedewebsitevanKWFKankerbestrijding
http://preventie.kwfkankerbestrijding.nl.
RookgedragDebelangrijkstevermijdbareleefstijlfactordiehetrisicovankankersterkverhoogtis
roken.In1958rookte90%vandemanneninNederland.Sindsdieniseenforseafname
zichtbaarinhetaantalmannelijkerokerstot30%in2009.Hetaantalvrouwelijke
rokersisindeperiode1958totenmet1970eersttoegenomentot42%.Na1970isook
bijdevrouweneendalingingezettot26%in2009.Rokeniseenrisicofactorvoor
verschillendekankersoorten,waarondermondholte-,keelholte-,strottenhoofd-,
slokdarm-,long-enblaaskankereninminderematevooreenaantalanderetumor-
soortenzoalsnier-,alvleesklier-,dikkedarm-enbaarmoederhalskanker.Alserniet
meergerooktzouworden,zouoverenkeledecenniadekankerincidentiedalenmet
minstens30%:zeker30.000vandehuidigeongeveer90.000tumorenperjaarwaren
tevermijdengeweestwanneernietzouzijngerookt.Voorlongkankergeldtdatzelfs
87%vandekankergevallenwordtveroorzaaktdoorroken44.
Overige risicofactoren
Alcoholgebruik
InNederlandisalcoholrelatiefgoedkoopenmakkelijkverkrijgbaar,enookdrinken
steedsmeerjongerenalcohol.Alcoholdraagtduidelijkbijaaneenverhogingvan
hetrisicovankanker,vooralmondholtekanker,keelholtekanker,slokdarmkanker,
dikkedarmkanker,leverkankerenborstkanker.Alcoholismetnameschadelijkin
combinatiemetroken4,19.
Overgewicht
Overgewichtverhoogthetrisicoopdiversevormenvankanker,waaronderdikkedarm-
kanker,borstkankernadeovergang,nierkanker,slokdarmkankerenbaarmoederkanker.
Delaatstejarenisereenaanzienlijketoenametezienvanhetaantalpersonendat(veel)
tezwaaris.Overgewicht(BMI≥25kg/m2)komtvakervoorondermannendanonder
vrouwen.In2009had53%vandemannenen42%vandevrouwenovergewicht.
257Conclusie en beschouwing
258 Kanker in Nederland tot 2020
Overgewichtwordtsteedsmeereenbelangrijkerisicofactor.Vooralminderengezonder
etenenmeerbewegenzijndaaromvangrootbelangindestrijdtegenkanker19.
Gezonderetenbetekentvooraldatrelatiefmeerplantaardigeproductenmoeten
wordengegetenenminderroodvlees(rundvleesenvarkensvlees).
UV-straling
Dekomendejarenzalhetaantalpersonenmethuidkankersterktoenemen.
Eenbelangrijkerisicofactorvoorhuidkankerisultraviolettestraling(afkomstigvan
zonenzonnebank),waarbijeenhogeUV-stralingdehuidcellenbeschadigt.
Doordetoegenomenpopulariteitvanzonnebadenenhetgroteaanbodvangoedkope
vliegticketsenvoordeligezonvakantieszalnaarverwachtinghetaantaldiagnoses
vanhuidkankertoenemen.Daaromishetbelangrijkomverstandigzongedragte
promoten,vooralvoorjongeremensen.Overigensheeftgewonezonblootstelling
veelpositieveeffectenopgezondheidenwelbevinden,diezekeropwegentegeneen
verhoogdrisicovanhuidkanker.Geregelde,matigeblootstellingaanzonnestraling
isgewenstomindevitamineD-behoeftetevoorzien.Hetisdanookmetname
excessieveblootstellingdiemoetwordenvermeden.Meerinformatieistevindenin
hetsignaleringsrapportDe relatie tussen kanker, zonnestraling en vitamine D45.
Voorpreventievankankerishetbelangrijkdatdeleefstijlalopjongeleeftijdwordt
beïnvloed.Hetisveeleffectieveromtezorgendateenpubernietgaatroken,
danomvolwassenentelatenstoppenmetroken.Ooktenaanzienvandeandere
risicofactorenvoorkankermoetenpreventieprogramma’smetnamegerichtworden
opdejeugdendeopvoeders.
5.4 Toename van kankerprevalentie door
vroegtijdige opsporing
Deafgelopenjarenisdeprevalentievanhuidkankerexclusiefbasaalcelkanker
(28.000mannenen27.000vrouwenin2007),borstkankervoorvrouwen(93.000
vrouwenin2007)enprostaatkankervoormannen(57.000mannenin2007)sterk
toegenomen.Dezehogeprevalentiecijferskomengedeeltelijkdoorvroegtijdige
opsporingvantumoren.Vroegdiagnostiekzorgtvooreengeringe(borstkanker)tot
sterke(prostaatkanker)toenamevanhetaantalmensenmetdediagnosekanker
(incidentie).Bovendienwordendepatiëntenenkelejareneerdergediagnosticeerd.
Beideaspectenzorgenvooreentoenamevanhetaantalmensenmetkanker
(prevalentie).Doorregelmatigescreeningenpubliekebewustwordingkaneentumor
alineenvroegstadiumwordenopgespoord.
InNederlandvindengeorganiseerdebevolkingsonderzoekenplaatsvoorborst-
enbaarmoederhalskanker.Hetbevolkingsonderzoeknaarborstkankerisin1990
ingevoerd,waarnahetaantalvrouwenmetborstkankeristoegenomen.Voor
baarmoederhalskankerwerdvanafdejaren‘80eenperiodiekbevolkingsonderzoek
gestartondervrouwentussende35-55jaar.In1996werdditbevolkingsonderzoek
herzienopperiodeenleeftijd(30-60jaar).Bijditbevolkingsonderzoekkunnen
premaligneafwijkingenwordenopgespoordenkanontwikkelingnaareen
malignetumorwordenvoorkomen.Hierdoorwordenermindervrouwenmet
baarmoederhalskankerinNederlandgediagnosticeerd.
Voordikkedarmkankerzalvanaf2013eenlandelijkbevolkingsonderzoekgaanstarten
vooralleNederlanderstussende55en75jaar.Watbetreftprostaatkankergeldtdater
(nog)geenformeelbevolkingsonderzoekisgestart.Erwordtwelineenexperimentele
settinggescreend.EengrootEuropeesonderzoekheeftlatenziendatdesterfte
aanprostaatkankermetminstens20%kanwordengereduceerddoorscreening46.
Descreeninggaatechtergepaardmeteensubstantiëleoverdiagnose,waardoorde
voordelennietvoldoendeduidelijkopwegentegendenadelen.
5.5 Toename van zorgvraag door verbeterde
behandeling
Doorvroegedetectieeneenverbeterdebehandelingzalhetaantal(ex-)kanker-
patiëntenindetoekomsteensteedsgroteregroepvormen.Voorveelvormenvan
kankerblijfteenpatiënttot10jaarnadediagnoseondercontrolevaneenarts.
Hierdoorisde10-jaarsprevalentieeenredelijkemaatomaantegevenhoegrootdeze
groepzalworden.De10-jaarsprevalentiezalindetoekomsttoenementot660.000
kankerpatiëntenin2020.Dezegroepkankerpatiëntenvarieertvanjongtotoudmet
iedereeneigenzorgbehoefte.Hetzalindetoekomstdanooksteedsmeervanbelang
wordenomzorgopmaattebieden.InhetsignaleringsrapportKanker in Nederland-2004
werddenazorgvoor(ex-)kankerpatiëntenaluitgebreidbesproken.
InhetsignaleringsrapportNazorg bij kanker: de rol van de eerste lijnworden
concreteinstrumentengenoemdomdenazorgbijkankerteverbeteren.Erwordt
onderandereaanbevolendatmedischspecialistenenhuisartsenelkaarmeermoeten
betrekkenbijdezorgvoorpatiënten.
259Conclusie en beschouwing
260 Kanker in Nederland tot 2020
5.6 Kernconclusies
1. InNederlandisdelaatstedecenniaveelwinstgeboektophetgebiedvankanker-
bestrijding.Datkomtnietalleentotuitinginde-inditrapportnietbeschreven-
beterebehandelinggevolgddooreenbeterekwaliteitvanleven,maarookineen
dalingvanhetrisicoomtestervenaankanker.
2. Sinds1989isde5-jaarsoverlevingnaeendiagnosekankervoormannenmet
13%toegenomen,van41%naar54%.Voorvrouwenisdeoverlevingmet6%
toegenomen,van57%naar63%.
3. Ondanksdezevooruitgangzalhetaantal(nieuwe)diagnoseskankermetmeer
dan40%stijgenvan87.000in2007tot123.000in2020.Deoorzaakhiervanisde
dubbelevergrijzingvandeNederlandsebevolking.Hierdoorontstaateenenorm
probleemvoordekankerzorginNederland.Degezondheidszorgmoetzichopdeze
enormetoenamevanhetaantalkankerpatiëntenvoorbereiden,omdekwaliteit
vandezorgindekomendejarenteborgen.Stakeholderszullenzichmoeten
beradenoveruitbreidingvanhetaantalopleidingsplaatsenenfaciliteitenen
overeenmeerefficiënteinrichtingvandezorgennazorg.Dewerkgroepverwijst
hierbijnaardeSCK-rapportenNazorg bij kanker: de rol van de eerste lijn2enKwaliteit van
kankerzorg in Nederland3.
4. Overhetalgemeenneemthetrisicovankankerlichttoe,waardatrisicoidealiter
zoumoetenafnemen.Ophetgebiedvanprimairepreventievankankerisveel
winstteboeken.Erisveelkennisbeschikbaaroverrisicofactorenvoorsommige
vormenvankanker,maardezekennisheeftnogonvoldoendegeleidtotander
beleidengedragsaanpassingenvandebevolking.Voorvormenvankankerwaarbij
nogweinigbekendisoverrisicofactorenmoetonderzoeknaaroorzakenworden
versterkt.Hetactiefondersteunen,initiërendanweluitbouwenvanbeleidophet
gebiedvanprimairepreventiekandeverwachtesterketoenamevanhetaantal
nieuwegevallenvankankerafremmen.
Geraadpleegdeliteratuur
1 SignaleringscommissieKankervanKWFKankerbestrijding.Kanker in Nederland;
Trends, prognoses en implicaties voor zorgvraag,Amsterdam,2004.
2 SignaleringscommissieKankervanKWFKankerbestrijding.Nazorg bij Kanker:
de rol van de eerste lijn, Amsterdam,2011.
3 SignaleringscommissieKankervanKWFKankerbestrijding.Kwaliteit van
kankerzorg in Nederland, Amsterdam,2010.
4 CBSStatline(www.cbs.nl)Voorburg/Heerlen,CBS,2011.
5 SchoutenLJ,JagerJJ,vandenBrandtPA.Quality of cancer registry data: a comparison
of data provided by clinicians with those of registration personnel.BrJCancer1993
Nov;68(5):974-7.
6 LiuL,deVriesE,LouwmanMW,AbenK,Janssen-HeijnenM,BrinkM,etal.
Prevalence of multiple malignancies in the Netherlands in 2007.IntJCancer2011
Apr1;128(7):1659-67.
7 WaterhouseJAH.Cancer Incidence in Five Continents.Lyon:InternationalAgencyfor
ResearchonCancer,WorldHealthOrganization1976;3:456.
8 DickmanPW,AdamiHO.Interpreting trends in cancer patient survival.JInternMed
2006Aug;260(2):103-17.
9 DickmanPW,SloggettA,HillsM,HakulinenT.Regression models for relative survival.
StatMed2004Jan15;23(1):51-64.
10 Janssen-HeijnenML,HoutermanS,LemmensVE,BrennerH,Steyerberg
EW,CoeberghJW.Prognosis for long-term survivors of cancer.AnnOncol2007
Aug;18(8):1408-13.
11 BrayF,MøllerB.Predicting the future burden of cancer.NatRevCancer2006
Jan;6(1):63-74.
12 MollerB,FekjaerH,HakulinenT,SigvaldasonH,StormHH,TalbackM,etal.
Prediction of cancer incidence in the Nordic countries: empirical comparison of different
approaches.StatMed2003Sep15;22(17):2751-66.
13 DybaT,HakulinenT.Do cancer predictions work?EurJCancer2008Feb;44(3):448-53.
14 HakulinenT,DybaT.Precision of incidence predictions based on Poisson distributed
observations.StatMed1994Aug15;13(15):1513-23.
15 AsadzadehVF,Karim-KosHE,Janssen-HeijnenML,VisserO,VerbeekAL,
KiemeneyLA.The validity of the mortality to incidence ratio as a proxy for site-specific
cancer survival.EurJPublicHealth2010Sep2.
16 CraneLM,SchaapveldM,VisserO,LouwmanMW,PlukkerJT,vanDamGM.
Oesophageal cancer in The Netherlands: increasing incidence and mortality but improving
survival.EurJCancer2007Jun;43(9):1445-51.
17 WoutersMW,WijnhovenBP,Karim-KosHE,BlaauwgeersHG,StassenLP,Steup
WH,etal.High-volume versus low-volume for esophageal resections for cancer:
the essential role of case-mix adjustments based on clinical data.AnnSurgOncol2008
Jan;15(1):80-7.
18 LepageC,SantM,VerdecchiaA,FormanD,EsteveJ,FaivreJ.Operative mortality
after gastric cancer resection and long-term survival differences across Europe.
BrJSurg2010Feb;97(2):235-9.
261Geraadpleegde literatuur
262 Kanker in Nederland tot 2020
19 WorldCancerResearchFund/AmericanInstituteforCancerResearch.
Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.
Washington,DC:AICR,2007.
20 ElferinkMA,vanSteenbergenLN,KrijnenP,LemmensVE,RuttenHJ,Marijnen
CA,etal.Marked improvements in survival of patients with rectal cancer in the Netherlands
following changes in therapy, 1989-2006.EurJCancer2010May;46(8):1421-9.
21 GiovannucciE,MichaudD.The role of obesity and related metabolic disturbances in
cancers of the colon, prostate, and pancreas.Gastroenterology2007
May;132(6):2208-25.
22 Karim-KosHE,deVriesE,SoerjomataramI,LemmensV,SieslingS,CoeberghJW.
Recent trends of cancer in Europe: a combined approach of incidence, survival and mortality
for 17 cancer sites since the 1990s.EurJCancer2008Jul;44(10):1345-89.
23 LeviF,LucchiniF,NegriE,LaVecchiaC.Pancreatic cancer mortality in Europe:
the leveling of an epidemic. Pancreas2003Aug;27(2):139-42.
24 GooikerGA,vanGijnW,WoutersMW,PostPN,vandeVeldeCJ,TollenaarRA.
Systematic review and meta-analysis of the volume-outcome relationship in pancreatic
surgery.BrJSurg2011Apr;98(4):485-94.
25 STIVORO voor een rookvrije toekomst,STIVORO-Rookvrij,2008.
26 Karim-KosHE,Janssen-HeijnenML,vanIerselCA,vanderMeerRM,deVriesE,
CoeberghJW.The beginning of the end of the lung cancer epidemic in Dutch women?
IntJCancer2008Sep15;123(6):1472-5.
27 KwakEL,BangYJ,CamidgeDR,ShawAT,SolomonB,MakiRG,etal. Anaplastic
lymphoma kinase inhibition in non-small-cell lung cancer. NEnglJMed2010
Oct28;363(18):1693-703.
28 LynchTJ,BellDW,SordellaR,GurubhagavatulaS,OkimotoRA,BranniganBW,et
al.Activating mutations in the epidermal growth factor receptor underlying responsiveness
of non-small-cell lung cancer to gefitinib.NEnglJMed2004May20;350(21):2129-39.
29 HollesteinLM,vandenAkkerSAW,NijstenT,Karim-KosHE,CoeberghJW,
deVriesE.Trends of cutaneous melanoma in the Netherlands: increasing incidence rates
among all Breslow thickness categories and rising mortality rates since 1989.AnnOncol
AnnOncol.2011May4.
30 BerryDA,CroninKA,PlevritisSK,FrybackDG,ClarkeL,ZelenM,etal.Effect of
screening and adjuvant therapy on mortality from breast cancer.NEnglJMed2005
Oct27;353(17):1784-92.
31 OttenJD,BroedersMJ,FracheboudJ,OttoSJ,deKoningHJ,VerbeekAL.Impressive
time-related influence of the Dutch screening programme on breast cancer incidence and
mortality, 1975-2006.IntJCancer2008Oct15;123(8):1929-34.
32 LouwmanWJ,VoogdAC,vanDijckJA,NieuwenhuijzenGA,RibotJ,PruijtJF,etal.
On the rising trends of incidence and prognosis for breast cancer patients diagnosed 1975-
2004: a long-term population-based study in southeastern Netherlands.
CancerCausesControl2008Feb;19(1):97-106.
33 VervoortMM,DraismaG,FracheboudJ,vandePoll-FranseLV,deKoningHJ.
Trends in the usage of adjuvant systemic therapy for breast cancer in the Netherlands and
its effect on mortality.BrJCancer2004Jul19;91(2):242-7.
34 EarlyBreastCancerTrialists’CollaborativeGroup(EBCTCG).Effects of chemotherapy
and hormonal therapy for early breast cancer on recurrence and 15-year survival:
an overview of the randomised trials.Lancet2005May14;365(9472):1687-717.
35 Kok,IMde,VanderAaMA,vanBallegooijenM,SieslingS,Karim-KosHE,
vanKemenadeFJ,etal.Trends in cervical cancer in the Netherlands until 2007:
Has the bottom been reached?IntJCancer2011May1:128(9):2174-81.
36 AaMAvander,PukkalaE,CoeberghJW,AnttilaA,SieslingS.Mass screening
programmes and trends in cervical cancer in Finland and the Netherlands.IntJCancer
2008Apr15;122(8):1854-8.
37 BeralV,DollR,HermonC,PetoR,ReevesG.Ovarian cancer and oral contraceptives:
collaborative reanalysis of data from 45 epidemiological studies including 23,257 women
with ovarian cancer and 87,303 controls.Lancet2008Jan26;371(9609):303-14.
38 CremersRG,Karim-KosHE,HoutermanS,VerhoevenRH,SchroderFH,
vanderKwastTH,etal.Prostate cancer: trends in incidence, survival and mortality in
the Netherlands, 1989-2006.EurJCancer2010Jul;46(11):2077-87.
39 AbenKK,HeskampS,Janssen-HeijnenML,KoldewijnEL,vanHerpenCM,
KiemeneyLA,etal.Better survival in patients with metastasised kidney cancer after
nephrectomy: A population-based study in the Netherlands.EurJCancer2011Apr1.
40 FerlayJ,RandiG,BosettiC,LeviF,NegriE,BoyleP,etal.Declining mortality from
bladder cancer in Europe.BJUInt2008Jan;101(1):11-9.
41 SchansSAvande,IssaDE,VisserO,NooijenP,HuijgensPC,Karim-KosHE,
etal.Diverging trends in incidence and mortality, and improved survival of non-Hodgkin’s
lymphoma, in the Netherlands, 1989-2007.AnnOncol2011Apr4.
42 CoiffierB,ThieblemontC,VanDenNesteE,LepeuG,PlantierI,CastaigneS,etal.
Long-term outcome of patients in the LNH-98.5 trial, the first randomized study comparing
rituximab-CHOP to standard CHOP chemotherapy in DLBCL patients: a study by the
Groupe d’Etudes des Lymphomes de l’Adulte.Blood2010Sep23;116(12):2040-5.
43 Karim-KosHE,KiemeneyLA,LouwmanMW,CoeberghJW,deVriesE.
Progress against cancer in the Netherlands since the late 1980s: an epidemiological
evaluation.IntJCancer2011(inpress).
44 AmericanCancerSociety.Cancer Facts & Figures 2010.Atlanta:AmericanCancer
Society;2010.
45 SignaleringscommissieKankervanKWFKankerbestijding.De relatie tussen kanker,
zonnestraling en vitamine D. Amsterdam,2010.
46 SchroderFH,HugossonJ,RoobolMJ,TammelaTL,CiattoS,NelenV,etal.
Screening and prostate-cancer mortality in a randomized European study.
NEnglJMed2009Mar26;360(13):1320-8.
263Geraadpleegde literatuur
265Afkortingen
Afkortingen
CBS CentraalBureauvoordeStatistiek
ESR EuropeseStandaardbevolking
GBA GemeentelijkeBasisadministratiePersoonsgegevens
IKNL IntegraalKankercentrumNederland
IKZ IntegraalKankercentrumZuid
LMR LandelijkeMedischeRegistratie
NKR NederlandseKankerregistratie
PALGA PathologischAnatomischLandelijkGeautomatiseerdArchief
SCK SignaleringscommissieKanker
VIKC VerenigingIntegraleKankercentra
Begrippenlijst
10-jaars prevalentieHetaantalpatiëntenopéénbepaaldmomentdatminderdan10jaarvóórdatmoment
isgediagnosticeerdmetkanker.
Gelokaliseerde tumorEentumordiezichnognietheeftverspreidbuitendecontourenvanhetorgaanofde
weefselstructuurwaarhetisontstaan.
IncidentiecijfersHetaantalnieuwediagnoseskankerineenbepaaldeperiode.Inditrapportworden
bijdeverschillendevormenvankankerzoweldeabsoluteaantallenalsdevoorleeftijd
gestandaardiseerdeaantallenper100.000mannenofvrouwenweergegeven.Dit
laatstebetekentdatdecijfersgecorrigeerdzijnvoorveranderingeninleeftijdsopbouw
vandebevolkingendaardoorvergelijkbaarzijngemaaktdoordejarenheen.
Indolente kankerEenkankersoortdielangzaamgroeitennietnoodzakelijkerwijslevensbedreigendis.
MorfologieDemicroscopischevormenstructuurvaneentumorsoort.
Niet-invasiefEenoppervlakkigetumordie(nog)nietdoordezogenaamdebasaalmembraam
vaneenweefselisgegroeidendaaromnoggeencontactmaaktmetbloedvatenen
lymfevatenvaneenorgaan.
OverlevingscijfersHetpercentagepatiëntendatnadediagnosekankernaeenbepaaldaantaljarennog
inlevenis.Relatieveoverlevingwilzeggendatdewaargenomenoverlevinginde
patiëntengroep(ongeachtdoodsoorzaak)isgecorrigeerdvoordeverwachtesterfte
onderdealgemenebevolkingopbasisvandeleeftijds-engeslachtsverdelingvande
patiëntengroep.
PA-onderzoekPathologie-onderzoek(uitgevoerdoplichaamscellen,-weefselsof-vloeistoffenom
eendiagnoseen/ofziektestadiumvasttestellenoftebevestigen).
PoliepEenoverhetalgemeenonschuldigewoekeringvanslijmvlies.Poliepenzijn
goedaardig,maarkunnensomskwaadaardigwordenenzichontwikkelentoteen
tumor.
267Begrippenlijst
268 Kanker in Nederland tot 2020
Screening (bevolkingsonderzoek)Hetonderzoekenvaneeninprincipegezondepopulatieomgevallenvankankerof
voorstadiadaarvanvroegtijdigophetspoortekomen.
Serum-PSA-testEenmethodediehelptbijdeopsporingvanprostaatkankerdoorhetmetenvande
hoeveelheidprostaatspecifiekantigeeninhetbloed.
StandaardisatieInditrapportwordendeleeftijdspecifiekeincidentiecijfersensterftecijfersonder
deNederlandsepopulatietoegepastopdeleeftijdsverdelingvaneenhypothetische
standaardpopulatie,inditgevaldeEuropeseStandaardbevolking.Doordeze
standaardisatieishetmogelijkomkankercijferstevergelijkenmetanderelanden,
regio’sofkalenderperiodenmeteenanderebevolkingsopbouw.
SterftecijfersHetaantalsterfgevallenalsgevolgvankankerineenbepaaldeperiode.Indit
rapportwordenbijdeverschillendevormenvankankerzoweldeabsoluteaantallen
sterfgevallenalsdevoorleeftijdgestandaardiseerdeaantallensterfgevallenper
100.000mannenofvrouwenweergegeven.
Uitzaaiing (of metastase)Eentumorhaarddieergensinhetlichaamisontstaandoordatcellenvande
oorspronkelijketumorzijnversleeptviabloedbaanoflymfebaan.
BijlageA
Informatie over de SCK en haar werkgroepen
DeSignaleringscommissieKanker(SCK)isin1997geïnstalleerddoorhetbestuurvan
KWFKankerbestrijdingmetalstaakhetbestuurvanadviestedienenoverdete
verwachtenontwikkelingenbinnendekankerbestrijding.DeSCKheeftverschillende
(tijdelijke)werkgroepenvanexpertsingestelddiestudieverrichtennaaruiteenlopende
deelgebieden.DeSCKfungeerthierbijalsoverkoepelendorgaan.
IndeSCKheefteenaantalvasteledenzitting,alsmededevoorzittersvandedoorde
SCKingesteldewerkgroepengedurendedelooptijdvandestudie.Zowelvasteals
tijdelijkeledenwordenbenoemddoorhetbestuurvanKWFKankerbestrijding.
DewerkgroepenhebbennetalsdeSCKzelfeenbredesamenstellingenbestaanover
hetalgemeengrotendeelsuitniet-SCK-leden.DeSCK-ledenendeSCK-werkgroepleden
verlenenhunmedewerkingopvrijwilligebasis.
DeSCKkanhaaradviezenpublicerenindevormvaneensignaleringsrapportof
eenbeknoptsignalement.DezerapportenzijnbestemdvoorhetbestuurvanKWF
Kankerbestrijding,maarookvoordiverseanderedoelgroepen,zoalszorgverleners,
patiëntenverenigingen,zorgverzekeraarsenvoorlichters.Hetbeoogdedoelvandeze
signaleringsrapportenisbeleidophetgebiedvandekankerbestrijdingteinitiëren,te
sturenenzonodigbijtestellen.Designaleringsrapportenzijnalspdftedownloaden
vanafdewebsitevanKWFKankerbestrijding:www.kwfkankerbestrijding.nl/sck.
Eerderverschenensignaleringsrapporten:
• SignaleringsrapportKanker1999enbijbehorend‘DeelrapportZorg’(1999)
• Ultraviolettestralingenhuidkanker(2002)
• Derolvanvoedingbijhetontstaanvankanker(2004)
• Vroegeopsporingvandikkedarmkanker;Mindersterftedoorbevolkingsonderzoek
(2004)
• KankerinNederland;Trends,prognosesenimplicatiesvoorzorgvraag(2004)
• Beeldvormendetechniekenbinnendekankerbestrijding;Vizieropdetoekomst
(2005)
• Derolvanlichaamsbewegingbijpreventievankanker(2005)
• Adviesinzakewachttijdnormenindekankerzorg(2006)
• Allochtonenenkanker;Sociaal-cultureleenepidemiologischeaspecten(2006)
• Biomarkersenkankerbestrijding(2007)
• KwaliteitvankankerzorginNederland(2010)
• Derelatietussenkanker,zonnestralingenvitamineD(2010)
• Nazorgbijkanker:derolvandeeerstelijn(2011)
269Bijlage A
270 Kanker in Nederland tot 2020
Samenstelling van de SCK per 1 juli 2011
Voorzitter
Prof.dr.CockvandeVelde,hoogleraarChirurgie,hoofdafdelingGastrointestinale,
EndocrieneenOncologischeChirurgievandeafdelingHeelkunde,
LeidsUniversitairMedischCentrum,Leiden
Vice-voorzitter
Drs.RonaldKeus,directeurArnhemsRadiotherapeutischInstituut,Arnhem
Overigeleden
Dr.ElsBorst,oud-voorzitterNederlandseFederatievanKankerpatiëntenorganisaties
Prof.dr.HansBos,hoogleraarFysiologischeChemie,afdelingFysiologischeChemie,
UniversitairMedischCentrumUtrecht
Prof.dr.FritsvanDam,emeritusbijzonderhoogleraar‘Kwaliteitvanlevenbij
chronischeen/oflevensbedreigendeziekten’,psycholoogafdelingPsychosociaal
OnderzoekenEpidemiologie,NKI-AvL,Amsterdam
Prof.dr.BartKiemeney,hoogleraarKankerepidemiologie,afdelingEpidemiologie
enBiostatistiek&afdelingUrologie,UniversitairMedischCentrumStRadboud,
Nijmegen
Prof.dr.JanKlijn,emeritusbijzonderhoogleraarEndocrieneOncologie,
afdelingMedischeOncologie,ErasmusMC-DanieldenHoed,Rotterdam
Prof.dr.HarrydeKoning,bijzonderhoogleraarEvaluatievanvroegeopsporing,
InstituutMaatschappelijkeGezondheidszorg,ErasmusMC,Rotterdam
Prof.dr.ChrisMeijer,hoogleraarPathologie,hoofdafdelingPathologieendirecteur
Onderzoeksinstituutoncologie,VUmedischcentrum,Amsterdam
Dr.JeanMuris,universitairhoofddocent,vakgroepHuisartsgeneeskunde,
MaastrichtUniversitairMedischCentrum,Maastricht
Prof.dr.SjoerdRodenhuis,directeurzorg&ontwikkeling,NKI-AvL,Amsterdam
Prof.dr.JaapStoker,hoogleraarRadiologie,afdelingRadiologie,
AcademischMedischCentrum,Amsterdam
Prof.dr.TheodeWitte,hoogleraarHematologie,
UniversitairMedischCentrumStRadboud,Nijmegen
BijlageB
Tumorindeling volgens International
Classification of Diseases (ICD-0-3)
NEDERLANDS ENGELS ICD-10 CODES
Lymfklierkanker
-Hodgkin-lymfoom HodgkinLymphoma C81
-Non-Hodgkin-lymfoom Non-HodgkinLymphoma C82-C88
-Plasmaceltumoren PlasmaCellTumors C90
-Acutelymfatischeleukemie(ALL) AcuteLymphoblasticLeukemia(ALL) C91-C95
-Chronischelymfatischeleukemie(CLL) ChronicLymphocyticLeukemia(CLL)
-Acutemyeloïdeleukemie(AML) AcuteMyeloidLeukemia(AML)
-Chronischemyeloproliferatieveaandoeningen(CMPD)
ChronicMyeloproliferativeDiseases(CMPD)
-Myelodysplastischesyndromen(MDS) MyelodysplasticSyndromes(MDS)
-Leukemie,overig/NNO Leukemia,other/NOS
-Hematolymfopoietisch,overig/NNO Hematolymphopoietic,other/NOS C96
-Wekedelen SoftTissues C38,C47,C48,C49
Borst Breast C50
Centraal zenuwstelsel Central Nervous System C70-C72
-Hersenvliezen Meninges C70
-Hersenen Brain C71
-Centraalzenuwstelsel,overig/NNO CentralNervousSystem,other/NOS C72
Endocriene klieren Endocrine Glands C73-C75
-Schildklier ThyroidGland C73
-Bijnier AdrenalGland C74
-Endocrieneklieren,overig/NNO EndocrineGlands,other/NOS C75
Mondholte Oral Cavity C01, C02, C03, C04, C05, C06
Keelholte Pharynx C09, C10, C11, C12, C13, C14
-Strottenhoofd Larynx C32
Huid Skin C43-C44
-Melanoom Melanoma C43
-Basaalcelcarcinoom(BCC) BasalCellCarcinoma(BCC)
-Huid,overig/NNO Skin,other/NOS C44
Mannelijke geslachtsorganen Male Genital Organs C60-C63
-Penis Penis C60
-Prostaat Prostate C61
-Zaadbal Testis C62
-Mannelijkegeslachtsorganen,overig/NNO
MaleGenitalOrgans,other/NOS C63
Onderste luchtwegen Lower Respiratory System C33-C34, C45
-Luchtpijp&Long Trachea&Lung C33,C34
-Mesothelioom Mesothelioma C45
Oog & Orbita Eye & Orbit C69
271Bijlage B
272 Kanker in Nederland tot 2020
NEDERLANDS ENGELS ICD-10 CODES
Urinewegen Urinary Tract C64-C68
-Nier Kidney C64
-Nierbekken RenalPelvis C65
-Urineleider Ureter C66
-Urineblaas UrinaryBladder C67
-Urinewegen,overig/NNO UrinaryTract,other/NOS C68
Spijsverteringsorganen Digestive Organs C15-C26
-Slokdarm Oesophagus C15
-Maag Stomach C16
-Dunnedarm SmallIntestine C17
-Dikkedarm&Endeldarm Colon&Rectum C18,C19,C20
-Anus Anus C21
-Lever Liver C22
-Galblaas Gallbladder C23
-Galwegen BileDucts C24
-Alvleesklier Pancreas C25
-Spijsverteringsorganen,overig/NNO DigestiveOrgans,other/NOS C26
Vrouwelijke geslachtsorganen Female Genital Organs C51-C58
-Schaamlippen Vulva C51
-Vagina Vagina C52
-Baarmoederhals CervixUteri C53
-Baarmoederlichaam CorpusUteri C54,C55
-Eierstok Ovary C56
-Placenta Placenta C58
-Vrouwelijkegeslachtsorganen,overig/NNO
FemaleGenitalOrgans,other/NOS C57
-Schaamlippen Vulva C51
-Vagina Vagina C52
-Baarmoederhals CervixUteri C53
-Baarmoederlichaam CorpusUteri C54,C55
-Eierstok Ovary C56
-Placenta Placenta C58
-Vrouwelijkegeslachtsorganen,overig/NNO
FemaleGenitalOrgans,other/NOS C57
Overige Lokalisaties Other Sites C37, C39, C76
-Thymus Thymus C37
-Overige&OngespecificeerdeLokalisaties
Other&Ill-definedSites C39,C76
Primaire lokalisatie Onbekend Unknown Primary Site C80
BijlageC
273Bijlage C
274 Kanker in Nederland tot 2020
Mannen absolute incidentie incidentierate/100.000
2007 2010 2015 2020 2007 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 45.110 50.627 58.846 65.882 491,8 569,7 582,0 594,8
Slokdarmkanker 1.210 1.426 1.801 2.055 13,2 15,4 16,4 18,3
Maagkanker 1.207 1.195 1.157 1.097 13,1 14,0 11,9 10,3
Dikkedarmkanker 6.366 6.946 8.503 10.046 68,6 78,5 84,3 90,6
-Colonkanker 4.212 4.273 5.264 5.778 45,5 43,5 46,7 50,1
-Rectumkanker 1.995 2.136 2.669 3.019 21,7 22,0 24,2 26,6
Alvleesklierkanker 915 922 1.027 1.102 10,0 9,4 9,2 9,0
Longkanker 6.815 6.562 6.660 6.191 73,4 66,7 58,7 51,8
Huidkanker,melanoom 1.641 1.789 2.203 2.511 18,3 20,8 23,8 26,7
Huidkanker,overige 3.432 3.699 5.099 6.554 37,2 37,4 44,5 66,4
Prostaatkanker 9.588 11.498 14.470 17.188 103,8 131,3 148,8 168,5
Nierkanker 1.240 1.241 1.434 1.592 13,6 13,0 13,4 13,8
Blaaskanker 4.105 4.382 5.112 5.734 44,2 44,6 45,3 46,0
Hersenkanker 608 657 715 750 6,9 7,3 7,3 7,3
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 919 1.067 1.251 1.413 10,1 11,9 12,5 13,0
-Agressief 908 913 1.024 1.111 10,0 10,5 10,5 10,7
Leukemie
-ALL 118 130 131 130 1,6 1,7 1,7 1,8
-AML 309 350 397 436 3,4 4,1 4,1 4,1
Primairetumoronbekend 1.105 1.088 978 849 12,0 11,1 8,7 6,8
Mannen absolute sterfte sterfterate/100.000
2008 2010 2015 2020 2008 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 22.397 23.368 25.442 26.592 236,6 236,5 221,5 207,5
Slokdarmkanker 1.131 1.254 1.555 1.700 11,9 12,9 14,0 15,7
Maagkanker 874 829 771 713 9,3 8,4 6,8 5,4
Dikkedarmkanker 2.466 2.600 2.942 3.020 26,0 26,4 25,8 26,1
-Colonkanker 1.850 1.992 2.290 2.522 19,5 26,4 25,7 25,1
-Rectumkanker 555 550 609 649 5,9 5,6 5,4 5,2
Alvleesklierkanker 1.151 1.115 1.269 1.386 12,1 13,5 13,4 13,3
Longkanker 6.387 6.311 6.420 6.317 66,8 72,4 64,4 57,5
Huidkanker,melanoom 388 421 516 573 4,2 5,6 6,2 6,8
Huidkanker,overige 52 48 53 55 0,6 0,5 0,5 0,5
Prostaatkanker 2.421 2.611 2.918 3.082 25,6 25,3 23,5 21,7
Nierkanker 572 592 653 693 6,0 7,0 6,8 6,6
Blaaskanker 801 837 905 932 8,4 10,6 9,7 8,8
Hersenkanker 583 571 667 764 6,4 6,4 7,1 8,2
Non-Hodgkin-lymfoom 582 641 669 674 6,1 6,6 6,0 5,5
-Indolent
-Agressief
Leukemie 648 660 730 790 6,9 6,8 6,5 6,9
-ALL
-AML
Primairetumoronbekend 824 766 646 535 8,7 7,8 5,6 4,1
• Conditionele5-jaarsoverlevingisconditioneelop1jaaroverleving.
•• Voordeselectievanblaaskankerzijnzoweldeinvasievealsdeniet-invasievetumoren(TaenTis)meegeteld.
Totaaloverzicht kanker in Nederland voor mannen
Mannen absolute 10-jaars prevalentie
2009 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 200.828 212.110 268.693 328.824
Slokdarmkanker 1.919 2.068 2.915 3.797
Maagkanker 2.770 2.619 2.528 2.374
Dikkedarmkanker 29.241 32.806 41.413 50.373
-Colonkanker 16.794 18.324 23.060 28.253
-Rectumkanker 10.169 11.055 13.922 16.723
Alvleesklierkanker 719 668 767 845
Longkanker 11.693 12.005 12.066 11.676
Huidkanker,melanoom 9.325 9.857 12.427 14.927
Huidkanker,overige 18.218 19.472 28.970 41.248
Prostaatkanker 56.805 60.542 82.711 106.132
Nierkanker 5.137 4.874 5.866 6.877
Blaaskanker 22.390 23.425 28.122 32.635
Hersenkanker 1.051 1.238 1.345 1.436
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 5.232 5.332 6.564 7.725
-Agressief 3.857 4.002 5.087 6.179
Leukemie
-ALL 677 778 823 851
-AML 620 647 693 760
Primairetumoronbekend 987 1.007 930 816
Mannen 5-jrs relatieve overleving(%) conditionele 5-jrs overleving (%)
2003- 2007 2003- 2007
Allevormenvankanker 54% 78%
Slokdarmkanker 14% 33%
Maagkanker 20% 47%
Dikkedarmkanker 59% 78%
-Colonkanker 58% 79%
-Rectumkanker 62% 76%
Alvleesklierkanker 4% 24%
Longkanker 13% 35%
Huidkanker,melanoom 82% 88%
Huidkanker,overige 92% 100%
Prostaatkanker 87% 93%
Nierkanker 57% 79%
Blaaskanker 75% 88%
Hersenkanker 19% 45%
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 76% 85%
-Agressief 53% 77%
Leukemie
-ALL 68% 84%
-AML 18% 49%
Primairetumoronbekend 6% 40%
••• Indonkerblauwstaanfeitelijkecijfersweergegeven,inlichtblauwdepredicties.
275Bijlage C
276 Kanker in Nederland tot 2020
Vrouwen absolute incidentie incidentierate/100.0002007 2010 2015 2020 2007 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 41.690 44.911 51.369 57.139 397,7 440,8 467,8 496,6
Slokdarmkanker 441 510 611 721 3,9 4,8 5,3 5,9
Maagkanker 672 662 623 574 5,7 6,1 5,3 4,6
Dikkedarmkanker 5.493 5.691 6.500 7.248 47,2 51,8 54,0 56,4
-Colonkanker 3.985 3.965 4.467 5.008 33,4 32,4 33,8 35,2
-Rectumkanker 1.358 1.433 1.691 1.972 12,2 12,3 13,5 14,7
Alvleesklierkanker 829 908 1.000 1.074 7,3 8,3 8,3 8,4
Longkanker 3.861 4.694 6.420 8.557 38,2 45,6 57,6 72,8
Huidkanker,melanoom 2.081 2.195 2.554 2.900 22,0 24,8 27,8 30,9
Huidkanker,overige 2.527 2.886 3.932 5.377 20,0 21,5 27,5 35,2
Borstkanker 12.843 13.672 15.680 17.449 130,4 141,2 153,7 168,4
Baarmoederhalskanker 734 631 596 555 7,9 6,9 6,5 6,1
Baarmoederkanker 1.783 1.976 2.245 2.490 17,2 18,3 19,2 20,0
Eierstokkanker 1.147 1.101 1.062 1.003 11,2 10,6 9,5 8,5
Nierkanker 789 768 858 944 7,5 7,0 7,3 7,5
Blaaskanker 1.193 1.283 1.483 1.694 10,5 10,9 11,7 12,5
Hersenkanker 446 461 497 530 4,8 4,8 4,8 4,8
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 745 833 964 1.085 6,9 8,0 8,5 9,1
-Agressief 664 689 732 763 5,9 6,4 6,2 6,1
Leukemie
-ALL 110 102 104 105 1,5 1,3 1,3 1,3
-AML 258 304 338 365 2,5 3,0 3,1 3,2
Primairetumoronbekend 1.035 1.140 1.076 1.026 8,5 8,7 7,5 6,5
Vrouwen absolute sterfte sterfterate/100.000
2008 2010 2015 2020 2008 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 19.477 20.033 21.848 22.970 160,8 162,3 161,6 161,1
Slokdarmkanker 427 465 535 622 3,5 3,7 4,0 4,4
Maagkanker 550 545 484 432 4,3 3,9 3,3 2,7
Dikkedarmkanker 2.344 2.387 2.441 2.508 17,8 17,4 16,6 15,8
-Colonkanker 1.903 1.894 1.998 2.026 14,4 17,5 16,8 16,1
-Rectumkanker 390 397 400 405 3,0 2,9 2,8 2,6
Alvleesklierkanker 1.127 1.174 1.321 1.444 9,7 11,0 11,3 11,5
Longkanker 3.531 4.069 5.601 7.628 32,5 38,1 47,5 59,5
Huidkanker,melanoom 297 306 348 392 2,8 3,5 3,7 3,9
Huidkanker,overige 29 31 29 28 0,2 0,2 0,2 0,2
Borstkanker 3.327 3.398 3.326 3.232 29,2 28,7 26,3 24,0
Baarmoederhalskanker 244 200 186 167 2,3 2,0 1,7 1,5
Baarmoederkanker 393 422 433 444 3,3 3,2 3,0 2,9
Eierstokkanker 1.021 950 954 929 8,8 9,0 8,3 7,6
Nierkanker 336 377 404 418 2,7 3,3 3,2 3,2
Blaaskanker 368 365 396 408 2,7 3,2 3,1 3,1
Hersenkanker 395 413 469 518 3,9 4,1 4,3 4,8
Non-Hodgkin-lymfoom 521 531 523 514 4,0 4,1 3,8 3,5
-Indolent
-Agressief
Leukemie 497 529 538 548 3,9 4,0 3,8 3,6
-ALL
-AML
Primairetumoronbekend 950 874 750 661 6,9 6,1 4,7 3,7
• Conditionele5-jaarsoverlevingisconditioneelop1jaaroverleving.
•• Voordeselectievanblaaskankerzijnzoweldeinvasievealsdeniet-invasievetumoren(TaenTis)meegeteld.
Totaaloverzicht kanker in Nederland voor vrouwen
Vrouwen absolute 10-jaars prevalentie2009 2010 2015 2020
Allevormenvankanker 218.465 232.850 261.126 330.911
Slokdarmkanker 693 696 895 1.128
Maagkanker 1.844 1.899 1.776 1.663
Dikkedarmkanker 28.682 29.415 35.707 42.361
-Colonkanker 19.631 20.032 24.286 28.607
-Rectumkanker 7.228 7.508 9.189 10.877
Alvleesklierkanker 457 465 486 497
Longkanker 6.420 6.888 9.606 13.006
Huidkanker,melanoom 14.009 15.085 18.170 20.997
Huidkanker,overige 13.185 13.254 19.962 28.774
Borstkanker 93.187 100.246 120.030 139.027
Baarmoederhalskanker 3.828 3.867 3.583 3.578
Baarmoederkanker 13.274 14.037 16.635 19.106
Eierstokkanker 5.119 5.526 5.954 6.298
Nierkanker 3.170 3.477 4.130 4.706
Blaaskanker 5.805 6.241 7.393 8.509
Hersenkanker 834 8.95 971 1.052
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 4.273 4.494 5.563 6.574
-Agressief 2.713 3.048 3754 4383
Leukemie
-ALL 703 609 708 795
-AML 675 678 829 975
Primairetumoronbekend 1.091 1.316 1.358 1.352
Vrouwen 5-jrs relatieve overleving (%) conditionele 5-jrs overleving (%)
2003- 2007 2003- 2007
Allevormenvankanker 63% 82%
Slokdarmkanker 14% 35%
Maagkanker 22% 51%
Dikkedarmkanker 59% 78%
-Colonkanker 58% 79%
-Rectumkanker 62% 77%
Alvleesklierkanker 3% 20%
Longkanker 15% 37%
Huidkanker,melanoom 91% 94%
Huidkanker,overige 95% 101%
Borstkanker 87% 91%
Baarmoederhalskanker 72% 82%
Baarmoederkanker 80% 89%
Eierstokkanker 41% 56%
Nierkanker 56% 77%
Blaaskanker 68% 87%
Hersenkanker 18% 47%
Non-Hodgkin-lymfoom
-Indolent 81% 89%
-Agressief 50% 75%
Leukemie
-ALL 64% 82%
-AML 20% 53%
Primairetumoronbekend 7% 43%
••• Indonkerblauwstaanfeitelijkecijfersweergegeven,inlichtblauwdepredicties.
277Bijlage C
KWF Kankerbestrijding heeft als missie: kanker zo snel mogelijk
terugdringen en onder controle brengen. We zijn er voor mensen die leven
met kanker en de mensen die met hen samenleven.
Ons doel is: minder kanker, meer genezing en een betere kwaliteit van
leven voor kankerpatiënten.
Ka
nker in
Ned
erlan
d to
t 2020
Trend
s en p
rog
no
ses
De Signaleringscommissie Kanker (SCK) is in 1997 geïnstalleerd door het bestuur van
KWF Kankerbestrijding met als taak het bestuur van advies te dienen over te
verwachten ontwikkelingen binnen de kankerbestrijding. De SCK heeft
verschillende werkgroepen ingesteld die studie verrichten naar uiteenlopende
deelgebieden binnen de kankerbestrijding. Dit signaleringsrapport is vervaardigd
door de werkgroep ‘Monitoring van Kanker in Nederland’ en is een actualisatie van
het signaleringsrapport Kanker in Nederland - 2004. De werkgroep geeft met dit
rapport een cijfermatig inzicht in de omvang van de ziekte kanker in Nederland in
verleden, heden en toekomst door het beschrijven van de trends in incidentie,
sterfte, relatieve overleving en prevalentie in de periode 1989-2007. Daarnaast
worden prognoses gegeven voor het tijdvak tot het jaar 2020. Aan de hand van de
gepresenteerde risico’s om kanker te krijgen en risico’s om aan kanker te overlijden,
kan afgeleid worden voor welke vormen van kanker in de laatste decennia
vooruitgang is geboekt. De gepresenteerde aantallen nieuwe diagnoses, bestaande
kankerpatiënten en sterfgevallen geven een beeld van de druk op de gezondheidszorg
door de ziekte kanker, nu en in de toekomst. Dit is met name van belang voor het
maken van beleid voor opleiding, zorg en preventie.
KWF KankerbestrijdingPostbus 75508
1070 am Amsterdam
T (020) 570 05 00
F (020) 675 03 02
www.kwfkankerbestrijding.nl
Bankrekening 333.777.999
Koningin Beatrix is beschermvrouwe van het Koningin Wilhelmina Fonds
voor de Nederlandse Kankerbestrijding
Kanker in Nederland tot 2020
Trends en prognoses
Signaleringscommissie Kanker van KWF Kankerbestrijding