Upload
spalloc
View
53
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
KARBOHİDRATLAR
Zihnioğlu Biyo
2-6
Çok farklı
yapı
ve fonksiyon özellikleri gösteren biyomoleküllerdir.
KARBOHİDRATLAR
Çok büyük kompleks molekülleri oluşturma potansiyeline sahiptirler.
Tabiatta yaygın olarak bulunurlar ve hayattaki rolleri; gelişme , büyüme,
fonksiyon veya tümüyle bir organizmanın vazgeçilmez yaşam
unsurudurlar.
KARBOHİDRATLAR
“Sekonder
Gen Ürünleri”
DNA ile ifade edilmezler
Sentezleri; glikozil
transferaz,
glikozidazlar, organeller, monosakkaritler
ile mümkündür.
KARBOHİDRATLAR
Fonksiyonları• Enerji kaynağı• Diğer temel biyolojik moleküllerin sentezi• Glikozidler
antibiyotikler, vitaminler gibi
moleküllerin yapısına katılır. • Bitkiler ve mikroorganizmalarda yapısal
etkinlik (selüloz, lignin, murein)• Biyolojik transport, hücre-hücre tanıma,
büyüme faktörlerinin aktivasyonu
•
1.
Enerji Deposu•
Hayvanlar:
glikojen
•
Bitkiler:
nişasta•
2.
Yapısal
•
Hayvanlar:
kitin•
Bitkiler:
selüloz
• Hayvansal Ürünler
• Bitkiler
-
major kaynak
• Fotosentez
Minor (süt dışında; laktoz)
Nişasta: enerji deposuSelüloz: yapısal
6CO2
+ 6H2
O + 673 Kcal → C6
H12
O6
+ 6O2
KARBOHİDRAT KAYNAKLARI
Karbohidratlar (CHO)• C:H:O (1:2:1)• Tabiatta en yaygın olarak bulunan organik
moleküller
Genel bir kural olarak bir karbohidrat
kendi karbon atom sayısı
kadar su molekülüne
sahiptir.
•
Fiziksel•
Kristal form; çözünürlük; rotasyon yönü
•
Kimyasal•
Reaksiyonlar(oksidasyon,redüksiyon kondenzasyon)
•
Fizyolojik•
Beslenme değeri
(insan, bakteri); tat; absorpsiyon
Karbohidratların ÖzellikleriYapYapıılarlarıındaki ndaki farklanmalarfarklanmalar
ile ile öözellikleri zellikleri
dedeğğiişşir;ir;
Karbohidratlar, polimerizasyon derecesine göre üç
sınıfa ayrılırlar.
Sınıflandırma• İçerdikleri şeker moleküllerinin
sayısına göre sınıflandırılır:1.
Monosakkaritler
-
1 unite
2.
Disakkaritler
-
2 unite3.
Oligosakkaritler
-
3 -
10 unite
4.
Polisakkaritler
-
>
10 unite
Monosakkaritler (Cn
H2n
On
)
• Karbon atomu sayısına göre sınıflanırlar:–3-C
trioz
–4-C
tetroz–5-C
pentoz
–6-C
heksozBeslenmede önemli
Altı
veya daha fazla karbon içeren şekerler genelde siklik formda bulunurlar
trioz
tetroz
pentoz
heksoz
• Pentozlar(5C)– Ksiloz
ve
arabinoz
• Hemiselüloz
ve glikoproteinlerin
bileşeni, – Riboz
• Her canlı
hücrede bulunur• Metabolizmada:
– ATP/ADP– Riboflavin– DNA/RNA
yapılarına katılır.
Monosakkaritler (Cn
H2n
On
)
• Heksozlar
(6C)– Glukoz
Nişasta, selüloz ve glikojen bileşenidir, Karbohidrat sindiriminin ana son ürünüdür. Enerji için kullanılan şekerin primer formudur.
– Fruktoz• Bal şekerinin 75%’i• Meyve ve şeker kamışı
şekeri
– Galaktoz• Süt şekeri bileşeni
(laktoz)
– Mannoz
Glukoz, fruktoz
ve galaktoz
canlılarda en önemli monosakkaritlerdir.
Monosakkaritler (Cn
H2n
On
)
Karbohidratlar• Karbohidratlar
polihidroksi
aldehit
veya ketondurlar.
Aldehit Keton
Aldozlar
(örn., glukoz) bir ucunda aldehit grubu içerir.
Ketozlar
(örn., fruktoz) genelde C2 pozisyonunda keto
grubu içerir.
C
C OHH
C HHO
C OHH
C OHH
CH2OH
D-glucose
OH
C HHO
C OHH
C OHH
CH2OH
CH2OH
C O
D-fructose
Monosakkaritler
En Basit Aldoz
ve Ketoz
Aldozlar
Ketozlar
Doğada monosakkaritlerin
çeşitli izomer formları
vardır.
D-
ve L-izomerler
(enantiyomerler)epimer
şekerler
α-
ve β- formları
(anomerler)
D /
L Formları(Enantiyomerler)
D & L
gösterimleri gliseraldehitdeki
asimetrik C konfigürasyonuna
dayanır.
Bir den fazla kiral merkez içeren
şekerlerde D
veya
L formu; aldehit veya keto
grubundan uzak olan asimetrik gruba göre değerlendirilir.
Doğada yaygın olan şeker formları
genelde D
izomerleridir.
O H O H C C H – C – OH HO – C – H HO – C – H H – C – OH H – C – OH HO – C – H H – C – OH HO – C – H CH2OH CH2OH
D-glucose L-glucose
Referans karbon atomu üzerindeki hidroksil grubu projeksiyon formülünde sağda ise, monosakkarit
D-
izomerdir; solda ise L-
izomerdir
D /
L Formları(Enantiyomerler)
D /
L Formları(Enantiyomerler)D & L şekerler birbirinin ayna görüntüsüdür.Aynı
isimlere sahiptir.
örn., D-fruktoz
& L-fruktoz.
Monosakkaritlerin
D-
ve L-
izomerleri optikçe aktiftirler.Birinin çözeltisi polarize ışığın düzlemini sağa (+) çevirir, diğerinin çözeltisi ise aynı
derecede sola (-)
çevirir.
D-glukoz
polarize ışık düzlemini +52,7o
sağa çevirir (dekstrorotator);
D-fruktoz
ise polarize ışık düzlemini
–92o
sola çevirir (levorotator).
Glukoz
çözeltilerine dekstroz denmesinin nedeni bununla ilgilidir.
D-
ve L-
izomerleri eşit miktarlarda içeren karışımın optik aktivitesi yoktur. Böyle karışımlara rasemik
karışım
veya rasemat
denir.
Farklı
isimlere sahiptir, örn., glukoz, mannoz, galaktoz, vb.
EpimerlerBir asimetrik karbon atomu etrafındaki konfigürasyon bakımından farklı
olan iki monosakkarit
için kullanılır
EPİMERAZ
EpimerlerStereoizomerlerin
sayısı; 2n, n:
asimetrik
merkez sayısı6-C lu
aldozlar
4 asimetrik merkez içerir. Bu
durumda
16 stereoizomer
vardır.
(8 D-
ve
8 L-).
Hemiasetal
& Hemiketal
Oluşumu
Bir aldehit alkol ile reaksiyona girdiğinde bir
hemiasetal
(yarı asetal) oluşur.
Bir
keton
alkol ile reaksiyona girdiğinde bir
hemiketal
oluşur
O C
H
R
OH
O C
R
R'
OHC
R
R'
O
aldehyde alcohol hemiacetal
ketone alcohol hemiketal
C
H
R
O R'R' OH
"R OH "R
+
+
Karbohidratların
bu halkalı(siklik)
gösterimleri Haworth
projeksiyonları
olarak adlandırılır.
H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
H
OH
H H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
H
H
OH
α-D-glucose β-D-glucose
23
4
5
6
1 1
6
5
4
3 2
H
CHO
C OH
C HHO
C OHH
C OHH
CH2OH
1
5
2
3
4
6
D-glucose (linear form)
Pentozlar
ve
heksozlar; keton ve aldehitlerin distal
OH’i
ile birleşerek halkalı yapıları
oluştururlar.
Glukoz; intra-moleküler hemiasetal
oluşturur,
C1 aldehit
& C5 OH; 6-üyeli
piranoz
halkası
Fruktoz;6-üyeli piranoz halkası, C2 keto grubu C6-OH 5-üyeli furanoz halkası, C2 keto grubu C5-OH.
CH2OH
C O
C HHO
C OHH
C OHH
CH2OH
HOH2C
OH
CH2OH
HOH H
H HO
O
1
6
5
4
3
2
6
5
4 3
2
1
D-fructose (linear) α-D-fructofuranose
D-riboz
ve diğer beş
karbonlu monosakkaritler, furanoz
ve
piranoz
halka yapılarının birinde olabilirler.
Glukozun
siklizasyonu
ile pozisyonunda yeni bir asimetrik merkez oluşur. Bu asimetrik karbon atomları,
anomerik
karbon
olarak
adlandırılırlar.Bu 2 stereoizomer
anomerler
dir.
α
& β.
Haworth projeksiyonları; anomerik
C1 deki OH ile planar halkalı
siklik şekerlerin gösterim şeklidir. :α (OH halkanın altında)β (OH halkanın üstünde).
H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
H
α-D-glucose
OH
H H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
H
H
OH
β-D-glucose
23
4
5
6
1 1
6
5
4
3 2Anomerik
karbon
D-Glukozun
α-
ve β- formları, sulu çözeltide mutarotasyon
denen bir süreçte
birbirlerine dönüşürler.
ŞŞekerlerin Yapekerlerin Yapıısal Gsal Göösterimleristerimleri
• Fisher projeksiyon:
düz zincirli gösterim• Haworth projeksiyon:
basit halkalı
gösterim• Konformasyonel
gösterim:
sandalye ve
bot konfigürasyonları
Düz zincir veya Halka Yapısı
Karbon bağlarının tetrahedral
tabiatı
nedeni ile piranoz
şekerler gerçekte "chair:sandalye" veya
"boat: bot" konfigürasyonundadır. (şekere bağlı)
O
H
HO
H
HO
H
OHOHH
H
OH
O
H
HO
H
HO
H
HOHH
OH
OH
α-D-glucopyranose β-D-glucopyranose
1
6
5
4
32
Aynı
stereokimyasal
konfigürasyona sahip ancak üç
boyutlu konformasyonu
farklı
Aldehit grubundan en uzak asimetrik karbon D/L formunu belirler
Diastereomerler
Birbirinin ayna görüntüsü
olmayan stereoizomerler
Anomerler
Anomerik
karbonda konfigürasyonun farklandığı
stereizomerler
Enantiyomerler
Birbirinin ayna görüntüsü
olan stereomerler
Şeker Türevleri
Şeker alkolleri – aldehit ve keton grupları yok; örn., ribitol.
Şeker asidi - C1, veya C6 OH grubunun karboksilik aside oksitlenmesi, örn., glukonik asit, glukuronik asit.
CH2OH
C
C
C
CH2OH
H OH
H OH
H OH
D-ribitol
COOH
C
C
C
C
H OH
HO H
H OH
D-gluconic acid D-glucuronic acid
CH2OH
OHH
CHO
C
C
C
C
H OH
HO H
H OH
COOH
OHH
Amino
şekerler
–
bir amino grubunun hidroksil grubu yerine bulunması
Örn;
glukozamin.
Amino
grubu asetillendiğinde;
N- asetilglukozamin.
H O
OH
H
OH
H
NH2H
OH
CH2OH
H
α-D-glucosamine
H O
OH
H
OH
H
NH
OH
CH2OH
H
α-D-N-acetylglucosamine
C CH3
O
H
Şeker Türevleri
N-asetilnöraminik
asit(sialik
asit); Genelde glikoproteinlerin
oligosakkarit
zincirlerinin
terminal uçlarında bulunur. Gilkoproteinlere
negatif yük kazandırır. Çünkü
fizyolojik pH
da karboksil grubu protonunu verir.
NH O
H
COO−
OH
H
HOH
H
H
RCH3C
O
HC
HC
CH2OH
OH
OH
N-acetylneuraminate (sialic acid)
R =
OligosakkaritlerOligosakkaritlerBasit şekerlerin kovalent
glikozidik
bağlar ile bağlanması
ile oluşurlar.
• En sık rastlanan disakkaritler;• Sükroz
→ laktoz, ve maltoz
• Maltoz → 2 D-glukoz• Laktoz
→ glukoz
+
galaktoz
• Sükroz→
glukoz
+
fruktoz
O-glikozidik
bağ,
bir yarı
asetal
ve bir alkolden bir asetal
oluşumunu gösterir.
C-1’deki –OH grubunun pozisyonu α
pozisyonu ise
α-glikozidik
bağ, β
pozisyonu ise
β-glikozidik
bağ oluşur.
Molekülünde bir serbest anomerik
karbon atomu bulunan disakkaritler
monosakkaritler
gibi indirgeyici
özellik gösterdikleri halde molekülünde bir serbest anomerik
karbon atomu bulunmayan disakkaritler
indirgeyici özellik göstermezler.
ÖÖnemli nemli DisakkaritlerDisakkaritler
H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
HO H
OH
H
OHH
OH
CH2OH
H
O
HH1
23
5
4
6
1
23
4
5
6
maltose
Maltoz, Nişastanın parçalanma ürünü
(örn., amiloz), α(1→4);
İki glukozun
C1 -
C4 OH
arasındaki glikozidik
bağ.
Glc(α1→4)Glc(α-D-glukopiranozil(1→4)α-D-glukopiranoz)
Maltoz, oldukça tatlıdır ve suda kolaylıkla çözünür.
Sellobioz, Selüloz yıkım ürünü, β(1→ 4)
glikozidik
bağı
(zig-zag).
H O
OH
H
OHH
OH
CH2OH
HO OH
H
H
OHH
OH
CH2OH
H
H
H
O1
23
4
5
6
1
23
4
5
6
cellobiose
Glc(β1→4)Glc
Laktoz,
Gal(β1→4)Glc.
Laktoz (Süt Şekeri)
Sütte bulunan çeşitli mikroorganizmalar, laktozu laktik asite
çevirebilirler.
SukrozSukroz ((SakkarozSakkaroz))Sakkaroz,
Glc(α1→2)Fru
Doğada başlıca şeker kamışı
ve şeker pancarından elde edilir; meyve ve sebzelerin çoğunda da serbest olarak
bulunur; oldukça tatlı
bir maddedir.
(α-D-glukopiranozil(1→2)β-D-fruktofuranozit)
Sukrozun
hidrolizi sonucunda çoğu kez eşit miktarlarda glukoz
ve fruktoz
karışımı
oluşur.
Bu karışım invert
şeker
olarak adlandırılır.
Sakkaroz
200oC’ye kadar ısıtılırsa su kaybeder ve kahverengi amorf bir kütle halini alır. Buna
karamel denir.
TrehalozTrehalozTrehaloz, Glc(α1→1)Glc
Trehaloz, indirgeyici özellikte değildir.
Trehaloz,
böceklerin dolaşım sıvısının büyük kısmını oluşturur; enerji depolayan bir bileşik olarak işlev görür.
(α-D-glukopiranozil(1→1) α
-D-glukopiranoz)
OligosakkaritlerOligosakkaritlerİkiden fazla monosakkarit
biriminden oluşan
trisakkarid, tetrasakkarid, pentasakkarid, hekzasakkarit
gibi oligosakkaritler
tanımlanmıştır.
Amigdalin;
acı
badem glikozidi; şeftali, kayısı
çekirdekleri
Laktril;
antikanser
olduğu düşünülmekte
Sikloheptaamiloz;
nişasta yıkım ürünüdür. Kromatografik
materyal olarak kullanılır.
Stakiyoz;
bir çok bitkide bulunur, insanlar tarafından sindirmi
zordur.
O
OH
OH
CH2 OH
OH
CH2OHO
OH
OH
O
OH
CH2OH
O
HO
OH
CH2
O
Melbiose Sucrose Moiety
Rafinoz
(Galactose
+ Glucose + Fructose)6-0-α-D-Galaktopiranosil (1->6)-2-0-α-D-
Glukopiranosil (1->2)-β-D-Fruktofuranosid
OligosakkaritlerOligosakkaritler
PolisakkaritlerPolisakkaritler ((GlikanlarGlikanlar))Polisakkaritler,
pek çok sayıda monosakkarit
veya monosakkarit
türevi molekülün art arda O-glikozid
bağları
vasıtasıyla bağlanması
ile
oluşurlar.
Homopolisakkaritler
Dallanmamış Dallanmış
Heteropolisakkaritlerİki monomer
Tipi Dallanmamış
Çoklu Monomer
Tipi
Dallanmış
Homopolisakkaritler,
tek tip monomerik ünite içeren polisakkaritlerdir.
Bunların bazıları, yakıt olarak kullanılan monosakkaritlerin
depo formları
olarak işlev
görürler ve depo homopolisakkaritler olarak adlandırılırlar.Bazıları
ise bitki hücre duvarlarında ve
hayvan dış
kabuklarında yapısal elemanlar olarak işlev görürler ve
yapısal
homopolisakkaritler olarak adlandırılırlar
Depo homopolisakkaritler,
organizmada yakıt olarak kullanılan monosakkaritlerin
depo
formları
olarak işlev gören polisakkaritlerdir.
Doğadaki en önemli depo homopolisakkaritler, bitki hücrelerinde nişasta, hayvan hücrelerinde glikojendir.
Nişasta,
bitki hücrelerindeki depo homopolisakkarittir; amiloz
ve amilopektin
olmak
üzere iki tip glukoz
polimeri içerir.
Amiloz
Amilopektin
H O
OHH
OHH
OH
CH2OH
HO H
H
OHH
OH
CH2OH
H
O
HH H O
OH
OHH
OH
CH2OH
HH H O
H
OHH
OH
CH2OH
H
OH
HH O
OH
OHH
OH
CH2OH
HO
H1
6
5
4
3
1
2
amylose
(α1→4) bağları
vasıtasıyla birbirine bağlanmış glukoz
ünitelerinin dallanmamış
uzun
zincirlerinden oluşmuş
bir glukoz
polimeridir;
AmilozAmiloz
Bitki nişastasının 14- 30%’u
Suda çözünür
Amiloz, suda heliks
şekli
oluşturur. İyot, bu heliksin
ortasına girerek karakteristik
mavi renk görünmesine neden olur.
I2
+ Nişasta→Mavi kompleks
(α1→4) bağları
vasıtasıyla birbirine bağlanmış
glukoz
ünitelerinin uzun zincirlerinin her 24-30 glukoz
kalıntısında
bir dallanması
suretiyle oluşmuş
bir glukoz
polimeridir. Dallanma noktalarındaki bağ, (α1→6) bağıdır
AmilopektinAmilopektin
Bitki nişastasının 70- 85%
Suda çözününmez
Amilazlar
denen enzimler, nişastanın hidrolizini gerçekleştirirler. Gerek nişasta gerekse parçalanma ürünleri, iyot çözeltisiyle karakteristik renkler verirler. Bu renkler, çözelti ısıtılınca kaybolurlar soğutulunca tekrar ortaya çıkarlar.
GlikojenGlikojenHayvanlarda depo polisakkarit
Karaciğer kütlesinin %10’u ve kas kütlesinin ise %1-2 si glikojendir.
Organizma için enerji kaynağıdır.
Nişastadan farkı
dallanma sayısıdır.
α(1,6) dallanma her bir 8-12 birimde
Amilopektine
benzer şekilde iyot ile kızmızı-mor bir renk verir.
Yapısal homopolisakkaritler,
bitki hücre duvarlarında ve hayvan dış
kabuklarında
yapısal elemanlar olarak işlev gören polisakkaritlerdir. Bitkilerin hücre duvarlarında sellüloz, eklem bacaklıların sert dış
iskeletlerinde kitin önemlidir.
Sellüloz,
(β1→4) bağları
ile birbirine bağlanmış dallanmamış
uzun zincirlerinden oluşmuş
bir
glukoz
polimeridir.
Sellüloz,
fibröz, çok sert, suda çözünmez. Bitkilerin hücre duvarlarında, özellikle yaprak sapları, ağaç
gövdeleri ve bitki dokularının
odun kısımlarında bulunur.
Sellüloz, odun kütlesinin çoğunu oluşturur; pamuk, hemen hemen saf sellülozdur. Sellülozun
insanlar için besinsel değeri yoktur.
Kitin,
(β1→4) bağları
ile birbirine bağlanmış dallanmamış
uzun zincirlerinden oluşmuş
bir N-
asetil
glukozamin
polimeridir. Kitin,
sellülozunkine benzer şekilde uzayabilen lifler oluşturur; Eklem
bacaklı
türünün sert dış
iskeletlerinin esas komponentidir
ve olasılıkla doğada sellülozdan
sonra en bol bulunan polisakkarittir.
İnülin,
(β1→2) bağları
ile birbirine bağlanmış fruktoz
ünitelerinin dallanmamış
uzun
zincirlerinden oluşmuş
bir fruktoz
polimeridir.
İnulin, doğada çeşitli bitkilerin köklerinde, enginar, soğan, sarımsak gibi bitkilerin yumrularında bol miktarda bulunur.
Diğer homopolisakkaritler:Agar-agar:
Galaktoz
ünitelerinden oluşan bir
homopolisakkarittir; doğada deniz yosunlarından elde edilmektedir; bakteriyolojide kültür ortamlarının hazırlanmasında kullanılır.Mannanlar:
Keçi boynuzunda, hindistan
cevizinde,
mayada, mantarlarda ve bakterilerde bulunur. Pektinler:
Galakturonik
asit ünitelerinin α1→6
glikozidik
bağlarının en az 200 defa tekrarlamasıyla oluşmuşlardır. Pektinler, kısmen etil alkol ile esterleştikten sonra ortamı
jelleştirdiklerinden, meyve konserveciliğinde yaygın olarak kullanılırlar.
Dekstranlar:
Glukoz
ünitelerinden oluşmuşlardır; mikroorganizmaların sakkaroz
üzerine etkileri sonucu
meydana gelirler. Dekstranlar, hekimlikte kan kayıplarından sonra plazma yerini tutan ya da plazma hacmini genişleten maddeler olarak, özellikle şok giderici etkileriyle önemlidirler. Dekstranlar, çeşitli kimyasal tekniklerle işlenerek
sephadex ticari
ismi altında kolon kromatografi materyali olarak kullanılmaktadır.
Tekrarlayan iki veya daha fazla farklı
tip
monomerik
ünite içeren polisakkaritlerdir. Heteropolisakkaritler, tüm organizmalar için ekstrasellüler
destek
sağlarlar.
HeteropolisakkaritlerHeteropolisakkaritler
Bakteriyel hücre duvarlarının rijid
komponentidir. N-asetil glukozamin
(GlcNAc) ve
N-asetil
muramik
asit (MurNAc) ünitelerinin art arda (β1→4) bağları
ile birbirine bağlanmasıyla oluşmuş
heteropolisakkarittir.
PeptidoglikanlarPeptidoglikanlar
Bakteriyel hücre duvarında çapraz bağlı peptidoglikan, lizozim
enzimi GlcNAc
ve
MurNAc
arasındaki glikozidik
bağların hidrolizi ile parçalanır.
Tekrarlayan disakkarit
ünitelerinin düz polimerlerinden oluşmuş
bileşiklerdir.
Glikozaminoglikanlarda
tekrarlayan disakkarit
ünitelerinde iki monosakkarit
türevinden biri daima ya N-asetil glukozamin
(GlcNAc) ya da N-asetil
galaktozamin
(GalNAc)’dir. Diğer monosakkarit
türevi, çoğu durumda
genellikle glukuronik
asit (GlcUA) olan bir üronik
asittir.
GlukozaminoglikanlarGlukozaminoglikanlar ((MukopolisakkaritlerMukopolisakkaritler))
Hiyaluronik
asit:
Fizyolojik pH’da
hiyaluronat halindedir. Hayvansal dokuların ekstrasellüler matriksinin
glikozaminoglikanıdır.
Kondroitin
sülfat:
Art arda gelen glukuronik asit (GlcUA) ve N-asetil-galaktozamin
sülfat
(GalNAcSO4−) ünitelerinden oluşurlar.
Sülfat grubu (SO4
), kondroitin sülfat A’da
4.karbona bağlanmıştır; kondritin
sülfat
C’de
ise 6.karbona bağlanmıştır.
Dermatan
sülfat:
Art arda gelen iduronik
asit (IdUA) ve N-asetil-galaktozamin-4-
sülfat
(GalNAcSO4−) ünitelerinden oluşur.
Keratan sülfat:
Art arda gelen galaktoz
(Gal) ve N-asetil-glukozamin-6-sülfat (GlcNAcSO4
−) ünitelerinden oluşurlar.
Keratan sülfat I, N-glikozid
bağıyla
proteine bağlanmıştır; korneada bulunur. Keratan sülfat II, O-glikozid
bağıyla
proteine bağlanmıştır; kıkırdakta ve kemikte bulunur.
Heparin
ve heparan
sülfat:
Yapıları
en karmaşık ve en tartışmalı
glikozaminoglikanlardır.
Heparin, karaciğer, akciğer, timus, dalak, geniş
çeperli damarların duvarında ve kanda bulunur; birçok hücrenin yüzeyindedir, fakat mast
hücrelerinin hücre içi
bileşiğidir. Heparin, antikoagulan dır. Kalp ve damar hastalıklarında pıhtılaşmayı
önleyici olarak kullanılır.
Çok büyük, proteinli agregatlardır. Bir glikozaminoglikan
olan hiyalüronatın çok uzun
ipliklerine yaklaşık 40 nm
aralıklarla ve nonkovalent
olarak bağlanmasıyla oluşurlar.
ProteoglikanlarProteoglikanlar
GLGLİİKOKONJUGATLARKOKONJUGATLAR
Glikoproteinler protein + karbohidrat
Glikolipidler lipid
+ karbohidrat
Önemli immün, bölge ve hücre tipi markırları örn: kan grup antijenleri
Proteoglikanlar Bir veya daha fazla polisakkarit
ve
proteinin yapısal kompleksleri reseptörler,doku
organizasyonu
örn; kollogen,antikorların
sabit zinzirleri
Glikokonjugatların
Biyolojik Fonksiyonları
Reseptörler
Hormonlar
Büyüme Faktörleri
Sitokinler
Enzimler ve Kofaktörler
Koagulasyon
Faktörleri
GLGLİİKOPROTEKOPROTEİİNLERNLER•
Karbonhidratların azınlıkta, proteinlerin çoğunlukta olduğu yapılardır.
Glikoproteinlerde
karbohidrat
kısmı
proteindeki serin veya treonin
amino asidine O-glikozid
bağ
ile veya
asparajine
N-glikozid
bağ
ile bağlanmıştır.
GLGLİİKOLKOLİİPPİİDLER DLER Glikolipidler
(glikosfingozidler),
yapılarında
gliserol
ve fosfat bulunmayan, seramide
bağlı olarak karbohidrat
içeren sfingolipidlerdir.
Glikolipidlere
organizmamızdaki en güzel örnek kan grubu antijenleridir.
Glukoz, galaktoz, N-asetil-galaktozamin
ve fükozdan
oluşan karbonhidrat yapısı,eritrosit
membranlarında
sfingolipidlere
bağlanarak kan grubu antijenlerini meydana getirir.
Kan grubu antijenleriEritrositlerdeki temel kan grubu antijeni O grubu antijenidir. Bu antijenin karbonhidrat kısmı
glukoz-
galaktoz-
N-
asetilgalaktozamin-galaktoz ve fükoz
dan oluşur. Lipid
kısmında ise
sfingozin(amino-alkol) ve yağ
asidi bulunur. O grubu antijenine N-asetilgalaktozamin
eklenmesiyle A grubu antijeni, galaktoz eklenmesiyle B grubu antijeni meydana
gelir.
Glikolipidler, hücreler arası
iletimden de sorumludurlar.