1

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

KUVENDI

Komisioni për Edukimin dhe Mjetet e Informimit Publik

Dokument parlamentar

PROCESVERBAL

Datë 07.07.2015, ora 10:00

Drejton mbledhjen:

Genc Pollo – kryetar i Komisionit

Rendi i ditës:

Seancë dëgjimore me aktorë të interesit për projektligjin “Për arsimin e lartë dhe

kërkimin shkencor në institucionet e arsimit të lartë në Republikën e Shqipërisë”, propozim i

Këshillit të Ministrave.

Marrin pjesë:

Genc Pollo, Alfred Peza, Mimoza Hafizi, Fatmir Toçi, Fidel Ylli, Musa Ulqini,

Adelina Rista, Dashamir Kamberi, Myqerem Tafaj, Bedri Hoxha, Luçiano Boçi, Besnik Baraj

dhe Vasilika Hysi – si degjuese.

Mungojnë:

Enkelejda Shkreli, Agron Çela, Kejdi Mehmetaj, Astrit Veliaj, Gjovalin Bzheta.

Të ftuar:

Artan Fuga – përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,

Mark Marku - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,

Aleksandër Koçani - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,

Blendi Ceka - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,

Zydi Dervishi - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike,

2

Nada Kallçiu - përfaqësuese e Forumit për Liri Akademike,

Andi Pinari - përfaqësues i Forumit për Liri Akademike

Jani Marka – përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,

Arlind Qorri - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,

Vitori Çipi - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,

Bora Memaj - përfaqësues i Institutit për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror,

Altin Goxhaj - përfaqësues i Zyrës për Mbrojtjen e Konsumatorit,

Erzen Tola - drejtor i Drejtorisë Juridike pranë Ministrisë së Arsimit dhe Sportit.

3

HAPET MBLEDHJA

Genc Pollo – Përshëndetje!

Fillojmë mbledhjen e komisionit, pasi e kemi kuorumin e mjaftueshëm. Të

pranishëm, sipas kalendarit të komisionit tonë, në dëgjesë kemi Forumin për Liri Akademike.

Do t’i uroja mirëseardhjen këtij forumi dhe përfaqësuesve më të lartë të tij, të cilët kanë qenë

aktivë në debatin për arsimin e lartë dhe konkretisht për projektligjin e propozuar nga

qeveria.

Forumi për Liri Akademike, në dëgjesë përfaqësohet nga profesor Artan Fuga,

profesor Mark Marku, Aleksandër Koçani, Blendi Ceka, Zydi Dervishi, Nada Kallçiu dhe

Andi Pinari. Në orën 11:00 kemi dëgjesë me Institutin për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror.

Para se t’ua japim fjalën zotërinjve të nderuar të forumit, do t’ju kujtoja, zoti Ulqini,

meqë jeni i pranishëm, ndoshta më vonë vjen edhe zoti Tafaj, se dje e lamë që propozimin

për shpërblimin e anëtarëve të KDRTSH-së, sipas ligjit, si relator e keni për ta shqyrtuar dhe

për t’ia propozuar komisionit. Shërbimi i Monitorimit ka bërë një analizë dhe ka sjellë edhe

një projektvendim konkret bazuar në legjislacion, kështu që, ju lutem, sa më shpejt që të keni

mundësi t’ia paraqisni komisionit.

Kalojmë në temën e ditës. Është i pranishëm zoti Goxhaj nga Zyra për Mbrojtjen e

Konsumatorit, si dhe përfaqësues nga Ministria e Arsimit dhe Sportit.

Keni fjalën, zoti Fuga!

Artan Fuga – Faleminderit, zoti Pollo!

Në emër të Forumit për Liri Universitare falënderojmë ju dhe zotërinjtë deputetë për

mundësinë që na dhatë për t’u shprehur para jush, pra para Kuvendit dhe ligjvënësve

shqiptarë, për një çështje që ne na shqetëson dhe na intereson, dhe prej së cilës prej dy vjetësh

kemi shprehur me ndërgjegje qytetare dhe profesionale mendimet dhe pikëpamjet tona, ashtu

siç kemi pasur në një debat të përhershëm. Dua të them dy fjalë si hyrje, se çfarë është ky

forum.

Ky forum është një organizim krejtësisht i lirë pedagogësh brenda mjediseve

universitare dhe brenda hapësirës universitare. Është një organizim pedagogësh, të cilët

debatojnë prej vitesh, ndoshta prej 10 vjetësh, për çështje që na interesojnë dhe kanë një

historik. Një pjesë e tyre janë pedagogë, të cilët në këto 25 vjet kanë marrë pjesë në

demokratizimin e arsimit shqiptar, si edhe ka një brez të ri, i cili merr stafetën gradualisht.

4

Për sa i përket ligjit dhe statusit të arsimit të lartë publik dhe jo publik dhe të

formave të tjera, ky forum ka një histori, që unë me dy fjalë, pa ju marrë kohë, do të thosha

që anëtarët të tij kanë qenë pjesëmarrës në grevat studentore të viteve 90’ dhe pastaj të

lëvizjeve për depolitizim dhe për liri universitare në arsimin e lartë Shqiptar, në zanafillë të

këtij transformimi të madh që ka bërë arsimi dhe kultura kombëtare shqiptare këto 25 vjet,

me të gjithë problemet që ka dhe që ne i njohim.

Ky forum në mënyrë të strukturuar ka krijuar identitetin e tij në vitin 2005, kur për

një rrethanë historike të caktuar ne, si pedagogë, nuk ishim dakord që të cenoheshin zgjedhjet

dhe të cenohej vetëqeverisja e institucioneve universitare. Në atë kohë ngjarjet u shoqëruan

me greva, me biseda, me lobingje, me dialogë me politikanë dhe deputetë dhe u ruajt

pikërisht zgjedhja e forumeve drejtuese të universiteteve, por me përpjekjen tonë u ruajtën

edhe të gjitha liritë demokratike të kërkimit shkencor dhe të arsimit.

Etapa e tretë është etapa aktuale, ku ne përsëri në vazhdim të historikut tonë 25-

vjeçar vijmë prapë me dëshirën për të bashkëpunuar, me dëshirën për të qenë përballë jush,

me dëshirën për t’jua paraqitur situatën ashtu sikurse ne e mendojmë si pedagogë, si

profesorë, si kërkues shkencorë, si me përgjegjësinë që kemi për të edukuar një brez të ri të

kulturuar në Shqipëri dhe të Shqipërisë, por edhe me shqetësime që ju besoj se i keni ndjekur

dhe ne i qëndrojmë gjithmonë besnik të njëjtit pozicion. Pozicioni ynë është që shkenca dhe

arsimi mbështeten mbi bazën e lirive dhe demokracive të kërkimit shkencor, që është baza e

gjithçkaje që mund ta çojë përpara kulturën shqiptare dhe vetë shoqërinë shqiptare. Sikurse ju

thatë, mua më kanë ngarkuar që të bëj këtë prezantim për arsye që janë gjykuar ashtu, por

kolegët e mi janë këtu, si, për shembull, kolegu profesor i asociuar Mark Marku, i cili ka bërë

doktoraturën e tij në Universitetin Paris II në Francë; kam zonjën Nada Kallçiu, specialiste në

fushën e edukimit, e cila ka një diplomë në një nga universitetet italiane; po kështu është

kolegu Andi Pinari, i cili është një historian dhe ndër të tjera një historian i kulturës i

diplomuar në universitetin e Gjenevës në Zvicër; kam kolegun profesorin Aleksandër Kocani,

që është specialisti i epistemologjisë, historisë së shkencës, filozofisë së shkencës dhe një nga

diplomat e tij është në universitetin Montpellier në Francë; kam sociologun e kulturës,

profesor Zydi Dervishi dhe po kështu kam në tavolinë, besoj se ju e njihni, doktor Blendi

Ceka, politolog, specialist i sistemeve zgjedhore dhe i përfaqësimit të institucioneve, i

diplomuar në London School of Economics and Political Science, si edhe unë bashkë me ta.

Dua të them se ne jemi kolegë, që duke ardhur përpara jush kemi hapur karrierat dhe CV-të

tona dhe nuk jemi njerëz që kemi në dorë vendimmarrje në universitete, nuk kemi asnjë

mundësi për të bërë asnjë lloj trafiku dhe nuk kemi asnjë interes për të ruajtur privilegje, të

5

cilat nuk i kemi. Ne nuk jemi as të pozicionuar jashtë prirjeve dhe tendencave të arsimit të

sotëm europian, përkundrazi desha të them se të gjithë kolegët dhe ata që ne përfaqësojmë

janë në këtë tren.

Ne ju kemi sjellë një memorandum të firmosur nga më shumë se 200 pedagogë të

universiteteve publike të Shqipërisë, të Universitetit të Tiranës, të Universitetit Politeknik,

Universitetit Bujqësor në Kamzë, ku janë rreth 25 profesorë që kanë firmosur këtë

memorandum duke u shprehur dakord me të, gjithashtu janë pedagogë të Fakultetit të

Shkencave Sociale, Fakultetit të Shkencave të Natyrës, Fakultetit Histori- Filologji e kështu

me radhë. Pse e them këtë? E them sepse kemi nderin dhe detyrimin që ta përfaqësojmë këtë

ide, këtë vlerë të këtij memorandumi përpara këtyre 200 e ca kolegëve, të cilët janë një pjesë

shumë e vogël e atij opinioni mbarëprofesoral dhe studentor, që kanë të njëjtat shqetësime me

ne.

Për këtë forum është thënë: “Janë 4 apo 5 profesorë, që e bëjnë këtë zhurmë”. Desha

të them që kjo deklaratë zyrtare na ka ardhur jo shumë në mënyrë të gëzuar dhe jemi trishtuar

pak për të, dhe fakti është që nuk janë as 2, as 4, por janë 200, 300 dhe këtë e ngremë për

idenë se nuk mund të aplikohet një ligj, në qoftë se profesorati nuk është i sqaruar për të, nuk

është diskutuar me të, nuk është dëgjuar mendimi kontradiktor, sepse janë ata të cilët do ta

zbatojnë. Unë ju them edhe një herë se është privilegj për ne dhe për kolegët e mi që

ndodhemi këtu, për arsye se ne si forum nuk jemi dëgjuar deri më sot asnjëherë nga asnjë lloj

instance, nga asnjë lloj partneri, që mund të ishte i interesuar të dëgjonte. Ne jemi në

përputhje me të gjitha mendimet që kanë shprehur këshillat e profesorëve të Universitetit të

Tiranës, me vërejtjet dhe diskutimet që kanë bërë për këtë projektligj dhe që ne jemi të

interesuar bashkë me Ministrinë e Arsimit, bashkë me ligjvënësit, bashkë me trupën

profesorale dhe studentët, që ta përmirësojmë, ta çojmë përpara dhe t’i japim shtetit dhe

vendit tonë një kuadër ligjor sa më pozitiv dhe të përparuar.

Për ta mbyllur këtë fazë hyrëse desha të them që, deri më sot, nga aq sa njohim ne,

nuk ka asnjë pedagog të universitetit publik, që në media të jetë shprehur pa rezerva ndaj

neneve të veçanta apo ndaj frymës të këtij projektligji. Kjo nuk është ndonjë gjë që tregon

diçka esenciale, por desha të them që opinioni është shumë i shqetësuar dhe ka problemet e

veta. Sigurisht, ne i qëndrojmë idesë se trupa profesorale ka ndërmarrë në këto dy dekada e

gjysmë një transformim rrënjësor të koncepteve të teksteve të personelit, të infrastrukturës të

universiteteve shqiptare dhe ju e dini po aq sa ne se 25 vjet në historinë universitare të një

vendi që del nga një izolim, del nga një kulturë tjetër, janë shumë pak dhe ne po ashtu njohim

6

shumë probleme serioze, që rëndojnë në përgjegjësinë tonë dhe në kufizimet që koha na ka

sjellë.

Ne njohim pagesat e ulëta, njohim papunësinë intelektuale, njohim një masivizim i

cili na ka gjetur të papërgatitur, njohim defektet në kuadrin ligjor, të cilat nuk varen nga ne,

njohim bllokimin që na sjell tregu i punës, që prodhon papunësi të lartë, njohim edhe shumë

fenomene negative ku vlerësimet, meritokracia, vlerat dhe meritat e studentëve të cilët dalin

me rezultate shumë të larta, por jo gjithmonë njihen ashtu siç janë dhe transferohen në vlera

për karrierë dhe për arsye të ndryshme për të cilat unë nuk dua që t’ju marr kohë.

Për të ardhur te projektligji, mendimi ynë është se problemi i parë i këtij projektligji,

krahas mjaft formulimeve pozitive që ka, mjaft formulimeve që mund të përmirësohen, por

që janë edhe arritje të atij që e ka propozuar këtë projektligj, problemi ynë kryesor, pra, është

se ne duke ardhur me këto disiplina, duke ardhur si ekspertë të këtyre fushave në mënyrë të

kryqëzuar bashkë me kolegët tanë, të cilët bëjnë pjesë në këtë forum, që shprehin një vullnet

maxhoritar në mjediset universitare, në radhë të parë kemi një problem kulturor. Fryma e

projektligjit na duket e prapambetur sepse karakterizohet nga një pozitivizëm i shekullit të

19-të i tejkaluar në tri drejtime kryesore:

Cilat janë këto drejtime kryesore?

E para, sikurse na tha edhe eksperti i europian, i cili asistoi një muaj ose dy muaj më

pare, flitet për standarde të unifikuara të vlerësimit të cilësisë me idenë e shekujve të kaluar,

që e vërteta është unike, mund të standardizohet dhe nuk është ashtu sikurse konsiderohet e

vërteta shkencore sot si një vend dialogu, si një pluralizëm të vërtetash të pjesshme, të cilat

diversifikohen dhe që duhen mbajtur parasysh. Ideja e një standardi unik, të cilit i duhet të

vendosë përballë institucionet dhe të gjitha agjencitë që prodhojnë dije dhe kërkim shkencor,

kjo lloj ideje e një të vërtete të standardizuar që dominohet nga strukturat shtetërorë është e

tejkaluar dhe bie në kundërshtim, sipas mendimit tone, me një nga parimet e para të arsimit të

sotëm europian, që është diversifikimi, pluralizmi, alternativat e ndryshme të prodhimit të

shkencës, të dijes dhe të arsimit.

Së dyti, sipas mendimit tonë në këtë ligj dominon akoma ideja se strukturat

universitare, organizimi i brendshëm universitar duhet të ndërtohet në mënyrë të mbyllur, me

gardhe të izoluara sipas asaj që ligji në shumë nene thotë, sipas disiplinave të përafërta, çka

do të thotë se organizimi institucional i arsimit dhe i shkencës do të vazhdojë të bëhet me

departamente sipas disiplinave të njëjta ose të përafërta, fakulteteve të përafërta. Në këtë

mënyrë krijohet problemi, sepse mohohet kryqëzimi i disiplinave, ndërdisiplinariteti dhe

krijohet në një pikë të nenit ku thuhet se: “Mund të krijohen edhe njësi bazë ndërdisiplinore,

7

por këto njësi bazë nuk llogariten për të akredituar një program mësimor ose njësitë e arsimit

të lartë”, ndërkohë kur bota e sotme po ecën në drejtimin e kundërt, pasi ka universitete pa

fakultete fare, ka fakultete pa departamente dhe ku ndërthurja dhe ku mungesa e kësaj

ndërthurje është një nga arsyet e prapambetjes dhe të ngecjes në vend të dijes shkencore në

Shqipëri.

Bashkim dhe kryqëzimi i dijeve teknike dhe dijeve teorike, i dijeve të shkencave

natyrore me ato të informatikës, të informatikës me shkencat humane, shkencat humane me

dijet matematikore, gjë që ne na bllokon dhe është një koncept i Ogyst Kontit, i shekullit të

19-të , por le të mos biem në sëmundjen tonë profesionale, që të shpjegojmë libra dhe tekste,

se nuk është e drejtë nga ana jonë që të marrim vëmendjen dhe kohën tuaj.

Së treti, është një koncept pozitivist dhe i prapambetur nga pikëpamja kulturore dhe

kjo na dhemb më shumë. Si është e mundur që intelektualët shqiptarë në vitin 2015 të

prodhojnë një tekst, i cili të frymëzohet nga një filozofi, për të më mos thënë më tutje, e dy

shekujve më parë?!

Shteti merr përsipër, sikurse thuhet në nenet e këtij projektligji, që të jetë garanti i

cilësisë të punës shkencore dhe i programeve mësimore. Në këtë mënyrë neve na vjen ideja e

konceptit hegelian të shtetit, i cili është instanca më e lartë e së vërtetës, që ka autoritetin dhe

brenda vetvetes përmbledh mundësinë për të gjykuar dhe për të vlerësuar shkencën, koncepte

të cilat janë të kapërcyera.

Shqetësimi ynë i madh ka qenë pyetja, që ngriti specialisti nga Brukseli: Cili është

modeli që ne po ndjekim? A është një model i një vendi europian, brenda hapësirës të

shkencës dhe arsimit europian? Në na rezulton që nuk është një model i ndjekur dhe nuk

gjendet në asnjë tekst, në asnjë frazë apo në asnjë faqe të tekstit nuk gjendet se cili është

modeli. Ju me siguri keni kujtesën tuaj, por mendojmë se ka një kakofoni dhe një zhvendosje

të idesë sikur kërkohet një model, por nuk gjendet. Fillimisht duhet ta dini se ky model

propozohet në këtë projektligj që në vitin 2012, është përpunuar në kuadrin e financimeve që

ka bërë një agjenci private në Shqipëri dhe aty gjenden shumë nga idetë që janë tani. Më pas

është mbledhur një grup ekspertësh, të cilët, me gjithë respektin që kemi për këta kolegë,

absolutisht shumë të sinqertë dhe unë jam këtu duke folur me përgjegjësi shumë të madhe

përpara jush, përpara kolegëve dhe të gjithë pedagogëve që ndajnë të njëjtin mendim me ne,

pra, parimet dhe elementet esencialë të këtij modeli, përpunuar në kuadrin e një agjencie

private i morën dhe na e paraqitën si një model kilian. Mbas kritikave të këtij modeli, na e

paraqitën si model anglo-sakson, pastaj mbas kritikave dhe debateve që bëmë dhe thamë se

këtu nuk kemi një model anglo-sakson, na u paraqit si një model portugez dhe sot ne jemi

8

para një situate kur nuk kemi asnjë referim te asnjë vlerë europiane e cituar në mënyrë

eksplicite dhe nuk kemi asnjë model, për të cilin ne të themi: “Po, po ndjekim këtë model”,

dhe na duket se po ecim në shtigje të parrahura, të cilat në mendimin tonë janë të rrezikshme

dhe nuk zgjidhin problematikat e mëdha që ka arsimi shqiptar.

Për shembull, neni 34, pika 1, thotë: “Hapja e programeve të studimit dhe

riorganizimi i tyre në masën mbi 20% të shprehur në kredite, miratohet nga ministri

përgjegjës për arsimin”, çka do të thotë se Ministria e Arsimit në këtë projektligj merr

përsipër të akreditojë institucionet, gjë e cila është shumë e kuptueshme, sepse është prodhimi

negativ i një ligjshmërie negative. Çfarë do të thotë kjo? Do të thotë se është një ligjshmëri,

që tregon se çfarë nuk duhet bërë, tregon se cili është kuadri brenda të cilit institucioni

funksionon, por nuk përcakton përmbajtjen shkencore. Ndërkohë, ligji është positivist, sepse

ne edhe për 20% të transformimit të programeve mësimore duhet të shkojmë deri në firmën e

ministrit të Arsimit, çka do të thotë që instanca e fundit që vlerëson se çfarë ne duhet të japim

në auditore përcaktohet jo nga shteti, se shteti është një koncept shumë i gjerë, por

përcaktohet nga një dikaster i caktuar dhe ne jemi në një situatë paksa paradoksale. Mund të

marrim një artikull dhe ta botojmë në një media, në një gazetë, mund të flasim para një

televizioni, mund të dalim në një tribunë publike në rrugë dhe askush s’na pengon, sepse jemi

njerëz të lirë dhe ligji na lejon. Ju lutem, në qoftë se bëjmë shkencë, duhet të marrim lejen e

ministrit të Arsimit për leksionet që ne zhvillojmë. Kjo për ne ka shkuar shumë larg. Ju lutem

shumë që, në emër të kolegëve, ta evitojmë këtë gjë.

Vijmë te një problem i dytë, që është ideja e vetëqeverisjes. Dihet që në nenin 3,

pika 4, germa “a”, thuhet se autonomia organizative dhe e përzgjedhjes së personelit

garantohet nëpërmjet së drejtës për t’u vetëqeverisur. Shumë bukur. Shumë dakord.

Formulim mjaft i mirë. Mirëpo, problemi komplikohet. Përse komplikohet? Sepse ky ligj, në

konceptin tonë, ka një problem juridik: ngatërron agjencitë me dikasterin. Kështu, disa

agjenci, që në fakt janë pjesë e dikasterit ose janë ministri bis, konsiderohen si agjenci. Për

çfarë arsyeje? Arsyeja është se të gjitha agjencitë që përmend ligji janë të ndërtuara mbi

bazën e emërimit që vjen ose nga Kryetari i Këshillit të Ministrave, ose nga ministri i

Arsimit. Në këtë pikë agjencia nuk është më agjenci. Ne mund ta quajmë agjenci, mund ta

quajmë OJF, mund ta quajmë çfarë të duam, por në momentin që ka një emërim vertikal,

burokratik në kuptimin veberian të fjalës, pra në një koncept pozitiv, ne këtu kemi ose një

drejtori të ministrisë, ose kemi një institucion, i cili bën pjesë në dikasterin përkatës.

Ndërkohë, këto agjenci janë të tilla që e dëmtojnë atë që quhet autonomi dhe

vetëqeverisje. Për ç’arsye? Për arsyen se janë ato që akordojnë fonde, janë ato që akordojnë

9

grante, janë ato që tregojnë se ka cilësi apo nuk ka cilësi një kërkim shkencor, janë ato që

marrin vendime për shpërndarjen e fondeve dhe këtu, ajo që quhet vetëqeverisje dhe, si të

thuash, një menaxhim i burimeve financiare në mënyrë autonome, sigurisht që nuk ka vend të

jetë më, sepse këto agjenci ndërhyjnë në mënyrë vertikale në vlerësimin dhe në shpërndarjen

e granteve. Këtu ne ndodhemi në situatën e një konkurrence deluajale. Ne nuk jemi – dhe

desha ta theksoj këtë – që buxheti publik të mos shkojë në asnjë rast edhe te operatorë

privatë, sepse do të ishim dogmatikë. A s’e kemi kërkuar këtë gjë, pavarësisht se ne na vjen

keq që ky projektligj nuk është akoma në vullnetin edhe të maxhorancës politike?! Ne kemi

dëgjuar Kryetarin e Këshillit të Ministrave, zotin Kryeministër, i cili ka thënë se nuk do të

ketë asnjë kalim të parasë publike tek operatorët privatë. Ligji thotë të kundërtën. Kërkimi

shkencor, shkolla doktorale dhe shpërndarja e granteve në bazë të performancës dhe cilësive,

tregon se kjo para do të shkojë. Një nga të dyja: ose nuk do të shkojë, ose do të shkojë. Ose

duhet ndryshuar norma ligjore e sanksionuar, ose duhet ndryshuar ligjërimi politik, por ne

nuk kemi pozitën dogmatike. Përkundrazi, ne konsiderojmë që arsimi i lartë jopublik mund të

jetë një aset shumë i rëndësishëm. Është një element konkurrence, e cila na ndihmon dhe e

demokratizon edhe arsimin publik në Republikën e Shqipërisë. Vetëm se problemi ynë,

shqetësimi ynë është që ne nuk mundemi të pranojmë që buxhetet publike të shkojnë te

operatorët private, në kushtet kur diplomat po zhvleftësohen dhe ato diploma kanë në treg një

vlerë reale gjithnjë e më të ulët, sepse papunësia intelektuale, për atë investim të madh që bën

familja shqiptare dhe që bën apo mund të bëjë edhe buxheti publik i Republikës së

Shqipërisë, të shkojë në prodhime diplomash, të cilat në treg nuk kanë vlerë.

Ky është shqetësimi ynë. Ndërkohë ne jemi partizanë të idesë që, pse jo, në qoftë se

ka një projekt të mirë shkencor, në qoftë se ka një projekt kërkimi shumë të mirë, në qoftë se

ka një performancë shumë të madhe, pse jo, gjërat nuk duhen prerë kështu dhe nuk është ky

qëndrimi ynë.

Ndërkohë, kemi një shqetësim të madh për vetëqeverisjen. Arsyeja është se ka dalë

koncepti i bordeve, i bordeve të administrimit, ku sipas neneve përkatëse, bordi jo vetëm

merret me administrimin, por, sipas nenit 48, thuhet se bordi miraton dhe hap organizimin

dhe njësitë përbërëse të IAL-eve, miraton statusin e çdo IAL-je, miraton edhe numrin e

personelit dhe shpërndarjen e fondeve. Pra, autonomia kalon në duart e bordit. Na thuhet se

bordi mund të përbëhet dhe do të përbëhet nga shtatë anëtarë, nga të cilët, në qoftë se buxheti

i ardhur nga granti publik është më i madh se të ardhurat që nxjerr universiteti, katër nga

anëtarët e bordit do të përcaktohen nga ministria, çka do të thotë se shumicën në bord do ta

bëjnë njerëzit e emëruar nga ministria. Në rastin e institucioneve publike të pavarura, nga

10

njëmbëdhjetë anëtarë të bordit, do të jenë gjashtë nga ministria dhe një nga ministria e linjës,

që mund të bëhen shtatë, dhe sigurisht që instancat universitare të dala nga asambletë

profesorale janë në minorancë.

Çfarë krijohet këtu? Shqetësimi ynë i madh është se mund të krijohen dy koka në

universitet, të cilat shkaktojnë blokazhe në menaxhimin kibernetik të institucioneve të arsimit

të lartë, ku njerëzit që janë të emëruar, janë ata të cilët do të kenë paketë kontrolluese. Sipas

mendimit tonë, një ligj nuk mundet të krijojë një ekuivok të tillë që, po qe se fondi dhe

buxheti afatmesëm është më i madh nëse vjen nga granti, numri i anëtarëve të bordit që vijnë

nga ministria është më i madh. Nuk mund të ndërtohet në këtë mënyrë një institucion, në

sistemin e tij të qeverisjes, aq më shumë kur këta janë njerëz të emëruar dhe nuk kanë

mundësi të shprehin vullnetet e...

(Diskutim pa mikrofon.)

Po, po, aq më shumë se vendimet e senatit, shumë të rëndësishme, siç thotë kolegu

Marku, duhet të kalojnë nga aprovimi i anëtarëve të bordit dhe për ne ka një problem juridik.

Si është e mundur që një anëtar i bordit, i cili për t’u zgjedhur duhet ta marrë legjitimitetin

nga senati, mund t’i kundërvihet senatit dhe ta bllokojë senatin? Nga pikëpamja juridike këtu

ka një problem të rëndësishëm.

Duke vazhduar me problemet tona, një është problemi i respektimit të autonomisë,

që sipas mendimit tonë, fatkeqësisht ky projektligj nuk e respekton. Sikurse tha edhe

specialisti europian, ka një, si të thuash, një lloj koncepti shtetit mbi autonominë, një lloj

vertikalizmi mbi organizimin e vendimmarrjes, një ndërhyrje në vullnetet profesorale dhe një

cenim të autonomisë, që Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë na e njeh me ligj. Por, nuk

është ky problemi i vetëm.

Ka edhe çështje, të cilat nga pikëpamja teknike, nga pikëpamja e organizimit teknik

të arsimit të lartë, na krijojnë probleme. Jo vetëm që nuk u japin zgjidhje shqetësimeve tona,

me të cilat ne ndeshemi si pedagogë të bazës që jemi, por këto probleme që janë dhe këto të

meta që janë i shtojnë edhe më shumë. Do të marr disa shembuj. Në projektligj, në nenin 95,

pika 3, thuhet se studenti nuk mund të regjistrohet njëkohësisht në më shumë se një program

studimi. Gjithë problemi ynë është se ne bëjmë shpenzime të jashtëzakonshme, për arsye se

pedagogu shqiptar mund të regjistrohet në një fakultet, por nuk mund të regjistrohet te

pedagogu.

Ta zëmë, një student i gazetarisë, i cili do të bëjë një kurs informatike, nuk mund të

shkojë në mënyrë të lirshme dhe të regjistrohet vetë, personalisht, te një pedagog i

informatikës dhe të na kthehet e të thotë: “ja ku i kam kreditet e marra”, por ne duhet të

11

bëjmë regjistrimin vetëm në fakultete të caktuara, çka do të thotë se na shpenzon fonde, na ul

nivelin, na bën që të punësohen pafund dhe rrit në mënyrë inflacioniste pagesat për

profesoratin, por mbi të gjitha na pengon cilësinë dhe pengon liritë studentore. Për ne, liritë

studentore nuk janë liri për të pasur vetëm këshilla, për të ngjitur afishe kundër pedagogëve

po e po, po për ne, që nisemi nga parimi europian, në qendër është studenti. Ç’do të thotë se

në qendër është studenti? Do të thotë të njihet me ligj që studenti merr pjesë në ndërtimin e

kurrikulës. Nuk është studenti që shpik kurrikulën, por studenti ka të drejtë të zgjedhë; liria e

zgjedhjes, që në projektligj nuk ekziston.

Për të vazhduar më tej, në defekte të nivelit teknik dhe jo vetëm politik, që ka të bëjë

me vetëqeverisjen dhe ka të bëjë me një koncept pozitivist të shtetit, të kulturës e të shkencës,

ky projektligj për ne krijon rrezikun që të shuajë përfundimisht debatin shkencor brenda

hapësirave universitare. Përse? Sepse, po t’i referohemi nenit 60, kandidati për fitimin e

titullit “Profesor” ose “Profesor i Asociuar” paraqet dosjen pranë drejtuesit të njësisë

kryesore, pranë dekanit. Pastaj dekani e kalon te komisioni i përhershëm për promovimin e

personelit në senat, që do të thotë se profesorët nuk kanë më të drejtë të diskutojnë me njëri-

tjetrin, nuk kanë më të drejtë të bëjnë atë që quhet peer review, pra të ngjashmit të gjykojnë të

ngjashmit, siç është parimi bazë i debatit dhe i kërkimit shkencor, çka do të thotë se ai

problem që ne kemi, që instancat, siç është edhe këshilli i profesorëve, që për ne është një

arritje shumë e madhe, por që nuk pati mundësi të zhvillohet në tërë gjerësinë dhe në tërë

pjekurinë e tij, ky këshill profesorësh hiqet.

Tani, fakultetet, njësitë kryesore të institucionit të arsimit të lartë ngelin në dorë të

administratës, pra ngelin në dorë të dekanit, sepse s’ka më asnjë instancë tjetër që ta drejtojë

atë gjë.

Po kështu, një shqetësim i madh. Në nenin 58, pika 2, që tregon se ka profesorë, ka

lektorë dhe ka asistentë lektorë, si statuse të ndryshme pedagogësh, por nuk theksohet se cilat

janë ato kritere që përcaktojnë ngarkesën cilësore të profesorit. Ju duhet të dini se profesori,

aktualisht, merr pjesë në juritë e vlerësimit të punës shkencore në mënyrë të papaguar, drejton

tema masteri në mënyrë të papaguar, kryen punë të papaguara, që sot në Europë është puna

kryesore e profesorit. Profesori, nga njëra anë ndodhet përpara një presioni që do t’i vijë nga

administrata e universitetit, ndërsa nga ana tjetër nga një lloj populizmi demokratik në

departamente, ku të gjithë do të kenë të njëjtin status dhe të njëjtën mundësi për të gjykuar

për profesorin, dhe mundet që edhe një asistent-lektor të gjykojë për punën e një profesori,

kur ai kërkon një promovim, e kështu me radhë, për të mos thënë që problemi ynë është se ne

konsiderojmë që titujt “Doktor”, “Profesor i Asociuar” dhe “Profesor” merren në Shqipëri

12

njëherë e përgjithmonë. Kështu, na ndodh që të gjithë ata që marrin tituj, ngurtësohen pas

titullit që kanë marrë, s’kanë më motiv. Kjo është një nga arsyet që ne themi se përse

profesorët nuk janë në atë nivel që duhet. Ne e dimë që bota ka eksperienca të ndryshme, ku

këto statuse nuk konsiderohen statuse përfundimtare, por janë gjithnjë e në kërkim.

Vijmë te kreu XII, ku për ne shkelet një parim shumë i madh. Shkelet parimi i asaj

që, në hapësirën publike nuk ka privilegje. Që në natën e 4 gushtit 1789, sistemi i privilegjeve

mbaroi në Francë. Nuk mundet që themeluesit të një universiteti publik ose jopublik, kur ai

kthehet në një agjenci të arsimit të lartë, në një institucion të arsimit të lartë publik të pavarur,

siç parashikon kreu i XII, t’i ruhen akoma privilegjet. Pra, që ai, me shumicën e njerëzve që

cakton në bord, të kontrollojë bordin. Në hapësirën publike nuk njihen privilegje dhe statuse

të kësaj natyre. Për të mos thënë se kjo krijon paradokse shumë të mëdha. Pse? I jep mundësi

edhe universiteteve publike të kthehen në universitete publike të pavarura, çka do të thotë se

themeluesi, që për universitetet publike të pavarura është shteti, të jetë përsëri shteti ai që ka

paketën kontrolluese. Po ta shikojmë nga pikëpamja logjike, në këtë mënyrë kemi kalimin e

një universiteti publik në universitet shtetëror, i kontrolluar nga bordi në një mënyrë gjithnjë

e më të fuqishme. Për të mos folur pastaj edhe për një çështje të fundit, që doja ta vija në

vëmendjen tuaj, por desha t’ju them se nuk janë shteruese këto që thamë.

Në tekstin që keni është prezantuar në mënyrë shumë të detajuar pozicioni ynë.

Është ideja e asaj që projektligji thotë që, për nivelin e parë të studimeve shteti garanton, çka

do të thotë se për nivelet e tjera nuk garanton më. Ky quhet diskriminim për shkak të gjendjes

ekonomike të individit, të të riut shqiptar. Ata që kanë mundësi ekonomike mund të

vazhdojnë masterin, ata që s’kanë mundësi ekonomike nuk mund të vazhdojnë masterin, me

përjashtim të ndonjë shtrese që konsiderohet se mund të ndihmohet, por kjo është një gjë

shumë relative.

Shqetësim i madh janë kreditë studentore. Kreditë studentore, që thuhet se do të

merren, por kreditë nuk mund t’i japë shteti. Duhet t’i japin bankat, duhet t’i pranojnë bankat.

Në qoftë se do të bëhet Ministria e Arsimit garante për këto kredi, të mos vijmë në ato

eksperienca të hidhura, që bota sot i ka njohur, ku ndërhyrja e institucioneve publike në

logjikën e marrjes së kredive prodhon situata të cilat janë në rrënjë – siç thonë ekonomistët

nobelistë të sotëm – të krizës financiare. A ka mundësi studenti shqiptar, që në moshën e re të

hidhet drejt kredisë me shpresë dhe, pastaj, me këtë nivel papunësie të ketë mundësi ta

shlyejë kredinë? Ku do të shkojmë?

Kjo është një çështje për të cilën ne nuk bëjmë analiza substanciale. Ne themi se

marrja e kredive nuk varet nga vullneti i ligjvënësit e as nga vullneti i pedagogut, por varet

13

shumë nga politika e bankave dhe na duket se është një premtim në ajër, për të mbuluar atë

që do të ndodhë sipas nesh, do të ndodhë sipas studentëve, se çfarë do të sjellë konkurrenca.

Do të sjellë që granti, siç thotë projektligji, që jep buxheti publik vihet në të njëjtën listë me

atë që quhet pagesa studentore jo më për regjistrimin, po pagesa për studimet. Kjo do të thotë

që, në qoftë se universitetet do të ndodhen para një situate të caktuar, sigurisht do të rrisin

çmimet dhe tarifat e studimit, jo të regjistrimit. Duke hyrë në një situatë financiare të vështirë,

çfarë do të bëjnë? Do të bëjnë atë që bëjnë universitetet private sot, pa iu hedhur gurin, por

me trishtim, që nga njëra anë çmimet në treg për diplomën mbahen shumë të larta dhe, nga

ana tjetër, ulen shpenzimet në dëm të cilësisë së mësimit.

Ne kemi parametra kreditimi, por sa zbatohen ato? Le të shkojmë të shohim. Kemi

parametra për të pasur biblioteka, por le të shikojmë se ku është cilësia e librave. Në qoftë se

keni mirësinë dhe keni vullnetin të caktoni një ekip për të parë se cila është bibliografia në

universitetet shqiptare, do të shikoni se jemi vendi më i prapambetur në Ballkan. Kemi një

bibliografi krejtësisht të dalë nga koha. Kemi kompiutera. Le të shkojmë t’i hapim

kompiuterat. Ka modelizime, ka kibernetikë, ka marrje informacioni apo ka çate? Kemi

revista? Po, por hajt të shikojmë cilësinë e atyre revistave. Jo vetëm te privati, por edhe te

publiku. Jemi krejtësisht të pakënaqur nga ai produksion. Kjo ka sjellë që sot, pedagogu

shqiptar – e këtë jua them me shumë përgjegjësi – për të pasur një artikull të botuar jashtë

shtetit, nuk ka mundësi veçse t’i hyjë rrugës së korrupsionit, për të paguar revista të huaja për

faktorin e impaktit, sepse revistat shqiptare janë në atë gjendje që janë.

Të gjitha këto janë kritere, por nuk janë këto kritere për matjen e cilësisë. Për mua e

për kolegët e mi, dhe këtu e mbylla, kriteret dhe standardet që përdoren si standarde të

unifikuara janë formale, janë bosh dhe ato e shpjegojnë këtë gjendje në të cilën ndodhet

arsimi publik dhe jopublik shqiptar. Kërkohet transformimi i tyre dhe jo marrja si të

mirëqena.

Ju falënderoj dhe ju kërkoj ndjesë për këtë prezantim të gjatë!

Genc Pollo – Faleminderit, profesor Fuga, për prezantimin tuaj të plotë, plot ndjenjë

e patos përpara komisionit tonë. Ne, si rregull, kalojmë në seancë pyetjesh, pas prezantimit në

dëgjesa të tilla, por ndoshta kolegët tuaj të forumit “Për liri akademike” do të duan të thonë

diçka përpara komisionit. Shoh zotin Marku, ish-anëtar i nderuar i komisionit tonë.

Mark Marku – Faleminderit, zoti kryetar!

Nuk do të zgjatem shumë. Do të them vetëm dy-tri gjëra për procedurën e

projektligjit, sepse mendoj se një nga problemet e projektligjit është që, projektligji ka qenë,

nga pikëpamja e funksionimit të krijimit, një projektligji autik. Autik në kuptimin që qysh në

14

momentin kur është prodhuar si tekst bazë, është shpërndarë tre herë nëpër universitete, në

departamente, në këshilla dhe tre herë rresht universitetet janë vënë në punë me të gjitha

departamentet, kanë bërë vërejtje konkrete për projektligjin. Çdo departament i universitetit i

ka dërguar në këshillat e fakulteteve, këshillat e fakulteteve i kanë dërguar në senat dhe senati

në ministri. Ne i kemi ato tekste kritike të trupës akademike dhe trupës universitare, që nuk

janë marrë për bazë në asnjë element. Si ka mundësi që të prodhohen 230 faqe kritikë e

specializuar ekonomike, juridike, sociale, kulturore e të gjitha niveleve dhe është krijuar ideja

sikur ne po komunikojmë me universitetet?! Në fakt nuk është komunikuar fare, por vetëm

është qarkulluar i njëjti tekst, vazhdimisht i përkeqësuar, asnjëherë më i mirë, dhe ne, të

paktën si trupë universitare, kemi treguar seriozitetin maksimal, sepse e kemi marrë seriozisht

idenë e dialogut, të bashkëpunimit dhe të përmirësimit të tekstit të projektligjit.

Absolutisht asnjë prej kritikave, flas për universitetin public, nuk është marrë

parasysh. Unë nuk mendoj se ka qendër më të specializuar për arsimin e lartë në Shqipëri,

sesa universiteti publik. Kanë vlerat e veta dhe kontributin e vet universitetet private, por të

bësh një tekst projektligji, ta dërgosh tri herë projektligjin në universitet, të kthehen mbi 280

faqe vërejtje për projektligjin dhe të mos reflektohet asgjë, kjo do të thotë se është një ligj i

cili qysh në fillim ka disa gjëra përtej projektligjit. Pra, mendoj se është një grup interesi që i

intereson që ta prodhojë këtë tekst dhe ta implementojë. Unë mendoj se një vend është fatkeq,

nëse një grup interesi implementon një ligj në një sistem arsimor.

Përveç kësaj, ne projektligjin e kemi parë seriozisht dhe kemi kërkuar ekspertizën e

Shoqatës Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit. Presidenti i

shoqatës, Jan de Gruf, që është një profesor shumë i shquar europian, një specialist i ligjeve

(dua t’ju kujtoj se ka bërë 5 ligje, si atë të Çekisë, të Sllovakisë, të Polonisë dhe të Rusisë,

tani po mbaron projektligjin e Rumanisë), ka qenë këshilltar i Komisionarit Europian për

Arsimin, ka qenë specialist i Këshillit të Europës, të cilit ne i kemi dhënë draftin e

projektligjit të përkthyer në anglisht. Unë po ju them ato që ai tha për projektligjin, nuk po

jap konsideratat e mia, sepse ato që ne mendojmë pak a shumë i prezantoi profesor Tani. Pra,

po rendis 4-5 gjëra, të cilat i kemi të dokumentuara dhe po të doni, mund t’jua sjellim.

Presidenti i Shoqatës Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit tha:

“Projektligji nuk ka asnjë referencë mbi dokumentet europiane për arsimin, duke u nisur që

nga projektrezoluta e Parlamentit Europian në 1992-shin, deri te dokumentet e Këshillit të

Europës, të Parlamentit Europian, Konventës së Bolonjës.”. Këtë gjë ai e tha në mënyrë

eksplicite. Pra, një vend kandidat për në BE bën një projektligj që nuk ka asnjë referencë të

dokumenteve europiane, mua kjo më duket absurde. Presidenti i shoqatës, gjithashtu, tha:

15

“Nuk ekziston autonomia universitare. Në këtë ligj nuk bëhet fjalë për autonomi universitare.

Nuk kuptohet se si anëtarët e qeverisë mund të jenë në një bord universitar. Kjo është

alogjike për sistemin arsimor europian”. Një nga vërejtjet bazë të tij ishte se ky ligj nuk është

për universitetin. Figura e universitetit nuk ekziston në ligj, por ekziston figura e ministrit, e

drejtorëve të agjencive dhe e Kryeministrit. Pra, ky nuk është ligj për universitetin. Ai

tekstualisht është shprehur: “Është një rregullore e shtetit për universitetin”. Po të doni, mund

t’jua dërgoj materialin siç e ka sjellë presidenti i shoqatës europiane.

Në lidhje me agjencitë, ai u shpreh se është paradoksale që agjencitë e akreditimit të

jenë shtetërore. Agjencitë mund të jenë private, mund të jenë agjenci të njohura

ndërkombëtarisht, por që t’i krijojë shteti për të kontrolluar cilësinë e universiteteve është

paradoksale.

Së fundi, ky projektligj nuk promovon karrierën profesionale, por e shndërron

universitetin në një strukturë zyrtarësh dhe jo profesorësh. Profesori del jashtë loje në

universitet dhe praktikisht universiteti shndërrohet në një shkollë të mesme apo 8-vjeçare,

diçka e kësaj natyre. Kështu, nëse ju jeni të interesuar për të gjithë oponencën e Shoqatës

Europiane për Politikat Arsimore dhe Legjislacionin e Arsimit, mund t’jua sjellim.

Presidenti i kësaj shoqate ka shprehur edhe dëshirën për të ardhur këtu, ka takuar

edhe Kryetarin e Kuvendit, por edhe kryetarin e komisionit. Do të ishte shumë mirë që të

merrej një ekspertizë ndërkombëtare. Por në të dyja nivelet unë mendoj se projektligji e ka

këtë problem, pra nuk e ka shfrytëzuar as ekspertizën vendase, as atë ndërkombëtare. Është

tjetër gjë të sjellësh një politikan nga Këshilli i Europës dhe nga BE-ja për të dhënë një

konsideratë të përgjithshme dhe është tjetër gjë t’ia nënshtrosh projektligjin çfarëdolloj organi

ekspertize që ekziston sot në Europë.

Faleminderit!

Genc Pollo – Faleminderit, zoti Marku, në lidhje me vërejtjen e fundit!

Edhe dje i thashë rektorit dhe dekanëve të universitetit tuaj në lidhje me komentet e

profesor de Gruf, që unë e kam takuar. Do të ishte kënaqësi për komisionin tonë ta dëgjonim,

brenda kalendarit që kemi parashikuar për këtë projektligj dhe brenda mundësive që ai ka.

Pra, nëse ju ose rektori do të mund të organizoni praninë e tij në komision, në përputhje me

kalendarin tonë, besoj se të gjithë do të ishim dakord që ta dëgjonin ekspertizën e tij për këtë

projektligj që po debatojmë.

Kush dëshiron ta marrë fjalën nga anëtarët e forumit?

Nëse nuk ka për këtë moment, mund të kalojmë në pyetjet e deputetëve drejtuar

zotërinjve në dëgjesë.

16

Zoti Baraj, keni fjalën.

Besnik Baraj – Në lidhje me konstatimin që bëri zoti Marku, që ka 280 faqe

oponencë ose vlerësim të këtij ligji, unë dua të di: a ka këtu përfaqësues të Ministrisë së

Arsimit që të na thonë diçka në lidhje me këtë?

Erzen Tola – Përshëndetje të gjithëve!

Në lidhje me pretendimet e profesor Markut, ju tashmë, të nderuar anëtarë të

komisionit, jeni në dijeni të ecurisë së diskutimit të projektligjit. Të gjithë rektorët e

universiteteve publike dhe private e kanë pohuar sa është konsultuar ligji me të gjithë aktorët

e interesit dhe se cila pjesë e vërejtjeve dhe komenteve janë marrë në konsideratë nga

komisioni dhe nga grupi i riskut, që e kanë ndërtuar projektligjin. Dua të sqaroj se të gjitha

universitetet janë marrë në takime të veçanta në ministri nga grupi i juristëve dhe nga

komisioni, ku janë dëgjuar për secilën vërejtje ose sugjerim që kanë dhënë. Pra, nuk jemi

mjaftuar vetëm me marrjen e vërejtjeve me shkrim dhe trajtimin e tyre nga ana jonë, por kemi

dëgjuar secilin universitet dhe aktor, ku kemi diskutuar, debatuar dhe sqaruar çdo pretendim

apo sugjerim që ata kanë pasur.

Mark Marku – Meqenëse jam edhe specialist i komunikimit, të flasësh dhe të

dëgjosh janë dy gjëra të ndryshme. Kam përshtypjen se këtë koncept nuk e kanë të qartë

përfaqësuesit e ministrisë. Domethënë, është e vërtetë që ne kemi folur. Në fakt, ne nuk jemi

tipa që kemi dëshirë të flasim, sepse flasim gjithë kohën nëpër auditorë, problemi është të

dëgjohesh. Është bërë sikur janë marrë vërejtjet e universiteteve. Unë po e rithem, në mënyrë

të detajuar tri herë rresht departamentet kanë dhënë, kështu siç i kemi sjellë ne, me nga 20-30

faqe vërejtje të detajuara. Pra, departamenti i juridikut ka dhënë vërejtje të detajuara,

departamenti i ekonomikut ka dhënë vërejtje të detajuara, edhe ne gjithashtu kemi dhënë

vërejtje të detajuara. Këto vërejtje nuk është problemi se nuk janë parë, por nuk janë marrë në

konsideratë. Unë nuk po them se ne nuk jemi konsultuar, jemi konsultuar, por nuk jemi

pyetur. E gjithë ekspertiza nuk reflektohet fare. Unë i kam të gjitha tekstet nga fillimi deri në

fund dhe mund t’ua bëjmë analizën të gjithave. Asnjë vërejtje e universiteteve nuk është

marrë për bazë. Është tjetër gjë që është bërë sikur është marrë për bazë.

Artan Fuga – Në vazhdim të këtyre që tha kolegu Marku, dua të them dy-tri

argumente.

Së pari, po të doni, ju tregojmë edhe dokumentin mediatik, të cilin mund t’ua vëmë

në dispozicion, ku përfaqësues shumë të lartë të Ministrisë së Arsimit, kur kanë dalë nga një

aktivitet, kanë cituar një njeri, i cili në atë aktivitet kishte thënë: “Ata që nuk janë dakord me

projektligjin, janë një pakicë.”. Unë personalisht pyes veten: si është e mundur që duke qenë

17

pakicë, nuk ke statusin për t’u dëgjuar? Shumica dëgjohet dhe pakica nuk dëgjohet, por nuk

dëgjohet pakica që kundërshton. Nëse e doni këtë pozicion publik, ne ua vëmë në

dispozicion.

Së dyti, ne këtu marrim përsipër të themi se sa jemi dëgjuar si forum. Kemi dy vjet

që kemi pozicione kritike. Nëse ju, zotëri, gjeni një rast të vetëm ku të jemi thirrur në

Ministrinë e Arsimit për të biseduar, na e thoni; ky është dialogu, sepse kështu do të mbetemi

në folklorin: “Po, ju dëgjova; jo, nuk ju dëgjova.”.

Së treti, këshillat e profesorëve që ky projektligj i zhduk, unë i kam quajtur: Siç u

prenë kokën gjeneralëve në ’67-ën, kështu u pritet koka edhe profesorëve me këtë projektligj.

Nuk ka gjë më të rrezikshme për një kulturë kombëtare.

Këta këshilla profesorësh kanë prodhuar dokumente, siç tha kolegu Marku, dhe

përgjigjja duhet të vijë siç shkon komenti, pra me shkrim: “Zotërinj të këshillit të

profesorëve, keni bërë një, dy, tre dhe katër vërejtje, nga të cilët dy do të merren parasysh dhe

tre nuk merren parasysh me këtë argument”. Kaq. Një dokumentacion i tillë në komunikim

quhet një komunikim asimetrik. Ne komunikojmë me shkrim dhe në mënyrë institucionale

dhe nuk kemi përgjigje. Mbi këtë bazë nuk dimë se çfarë mund të themi!

Faleminderit!

Luçiano Boçi – I nderuar profesor Fuga,

Të nderuar anëtarë të forumit,

Faleminderit për parashtresën, që, në fakt, ishte shumë shteruese!

Unë personalisht e kam ndjekur veprimtarinë e forumit tuaj dhe konkludoj se ka

qenë një nga oponencat më profesionale që i është bërë këtij projektligji dhe aspak politike.

Ju listuat një sërë problematikash, pothuajse të gjitha, pavarësisht se nuk iu referuat neneve të

caktuara. Gjithsesi, unë kam disa pyetje, për të ndriçuar disa problematika.

Meqenëse sot universiteti ka ato probleme që ju i parashtruat, ky projektligj këto

probleme që sot ekzistojnë në arsimin e lartë i rregullon, i përmirëson apo i përkeqëson?

Megjithëse ju e dhatë një përgjigje lakonike, në formë shumë figurative dhe

konkrete për çështjen e prerjes së kokave të profesorëve, për ta sqaruar më shumë çështjen:

pozita e pedagogut pas miratimit të këtij projektligji përmirësohet apo bëhet më vulnerabël në

raport me vetë universitetin, në raport me vetë shtetin dhe në raport me vetë studentët?

Çështja tjetër ka të bëjë me kreun që është debatuar më shumë nga rrethet

universitare dhe jo vetëm, por që nuk pati vëmendje shumë të madhe nga ana juaj, që dua ta

ngacmoj, kreun 12, i cili, nëse ne e bashkëngjisim ligjin si fazë të reformës së arsimit të lartë,

kushtëzon kthimin e universiteteve publike në universitete të pavarura publike, pasi raporti

18

përfundimtar, që e kam këtu përpara, përcakton një afat trevjeçar të implementimit të këtij

ligji për të rritur cilësinë e universiteteve, për të vendosur ato standarde që ju i anatemuat

dhe, më pas, për të kaluar në fazën e transformimit të universiteteve publike në universitete

publike të pavarura.

Pyetja e parë, sa e dëmton një shndërrim i tillë universitetin dhe arsimin e lartë në

përgjithësi në Shqipëri?

Pyetja tjetër, duke u nisur nga CV-të tuaja, pasi shumica janë në kontakte me

universitetet perëndimore, a keni hasur një model të tillë në përvojën tuaj akademike dhe të

formimit akademik, universitete publike të pavarura që kanë korrur sukses në rritjen e

cilësisë së mësimdhënies dhe në rritjen e cilësisë së diplomës?

Cili është qëndrimi i forumit, pasi nuk u shpreh shumë qartë? Është totalisht kundër

kreut 12, pra është për ta hequr këtë kre apo është për ta lënë si opsion i zgjedhjes së

universiteteve, pasi në fjalën tuaj e thatë shumë mirë se vendimet për universitetet publike i

marrin bordet me anëtarë të emëruar nga qeveria. Nëse i drejtohemi kreut 12, ai saktëson se

është Bordi i Administrimit ai që vendos transformimin e universitetit me pëlqim të senatit,

me shumicë të thjeshtë, thotë “senati”, bordi është me shumicë të cilësuar. Ky rrezik eventual,

i cili nuk transmetohet nga përfaqësuesit e ministrisë, lihet në heshtje, a do të qëndrojë si i

tillë, si rrezik, apo do ta heqim? Ka zëra dashamirës nga maxhoranca që janë kundër këtij

kreu, por shkojnë deri në miratimin e ligjit pa këtë kre. Nga përvoja ime politike do të

gjykoja që miratimi edhe nga ana e maxhorancës do të vijë bashkë me kreun 12. Unë këtu e

shoh rrezikun më të madh të transformimit të universiteteve, krahas problematikave që ju i

parashtruat.

Në mënyrë më konkrete, cili është qëndrimi juaj në lidhje me kreun 12 dhe me

njohuritë që keni për këto tipe universitetesh?

Unë e kam trajtuar edhe dje në takimin që patëm me rektorin e universitetit. Më

duket se qëllimi final i këtij projektligji është pikërisht kreu 12. Përtej fjalëve të bukura që

janë thënë për mënyrën e financimit, ky kre heq përgjegjësinë e qeverisë ndaj universiteteve,

sepse kërkon të ndërtojë një mënyrë të re financimi, jo nëpërmjet kontributit të buxhetit të

shtetit, të rritjes së tij që është në masën 2,8%, por nëpërmjet sjelljes së parave nga

studentët, nëpërmjet një skeme financimi, e cila është e papërballueshme nga ana sociale dhe

ekonomike për familjet shqiptare, aq më tepër që i bashkëngjitet ajo që ju e trajtuat, kredia

studentore, që nuk është shumë e qartë në projektligj dhe ka pasoja shumë të thella

ekonomike për të rinjtë shqiptarë. Në kuadrin e kësaj, kam pyetje konkluduese që ky

projektligj pasi të ketë fuqi vepruese, të cilën ne si opozitë e dëshirojmë, bota akademike

19

nuk e dëshiron, do të ndikojë në zgjidhjen e problemit të cilësisë në tërësi të mësimdhënies

në universitete dhe të cilësisë së diplomës?

Ju e thatë shumë qartë se ky projektligj nuk ka marrë në konsideratë atë që është

elementi kryesor i një destinacioni diplome në tregun e punës. Do të vazhdojë të prodhojë

diploma që nuk kanë destinacion. Meqenëse në reformë, bashkë me projektligjin synohet që

ne të integrohemi në tregun europian me diploma që njihen në këtë treg, kam një pyetje që

nuk e kam bërë në takimet tjera: duke u nisur nga përvoja juaj e gjatë edhe përtej Shqipërisë,

a do të mundet që edhe pas 10 vjetëve, siç pretendohet në raportin e reformës, një student

shqiptar që pajiset me një diplomë në universitetet shqiptare të gjejë treg pune jashtë

Shqipërisë, në rajon ose përtej tij?

Faleminderit!

Genc Pollo – Po, zoti Fuga.

Artan Fuga -Do të them dy fjalë për të lënë edhe kolegët të flasin.

Zoti Boçi, faleminderit për pyetjet dhe për interesimin tuaj!

Kur kemi ardhur këtu, kemi diskutuar pak për strategjinë e komunikimit me ju, edhe

për kohën, për këndvështrimin tuaj, edhe për atë që ne supozojmë se do t’ju interesonte. Nuk

duam të hyjmë në analiza substanciale sociologjike të gjendjes së universiteteve, sepse

rreziku ynë është që mund të sjellim opinione të pakonfirmuara dhe nuk ndihmojmë dot.

E dyta, sepse mundet që të tjerët kanë pikëpamje të tjera dhe ne nuk duam të

ezaurojmë, të ndërtojmë atë që kritikojmë, të kërkojmë të ndërtojmë ne të vërtetën pozitiviste,

standard që e ka autoriteti dhe vë stampën për të vlerësuar gjithçka, si edhe mund të na

marrë shumë kohë.

Pyetja juaj e parë është: a i rregullon problemet që ka universiteti apo i përkeqëson?

Unë personalisht dhe gjykimet që kemi janë se nuk i përkeqëson, por i lë siç janë. Ato

përkeqësohen vetë, sepse siç thonë neoliberalët, ka një dorë të padukshme që i rregullon

gjërat, ka edhe mendime të financierëve të sotëm nobelistë që thonë se ka edhe një dorë të

padukshme që i çon gjërat për dreq. Ato po nuk u rregulluan, shkojnë vetë për keq. Ky është

koncepti ynë. Këtë nuk dua dhe nuk mund ta trajtojmë në të gjithë gamën, se mund të duhen

studime e libra të tërë.

Vërejtja jonë për projektligjin që në fillim ka qenë: Zotërinj, bëni një studim të

gjendjes! Studimi i gjendjes bëhet me parametra kërkimore, shkencore, siç do të thoshte

kolegu im Kocani, me sondazhe, me të dhëna dhe me statistika.

A kemi ne sot një studim të gjendjes së arsimit të lartë të ndërtuar me një

metodologji shkencore nga pikëpamja sociologjike, psikologjike dhe financiare? Ne nuk e

20

kemi këtë. Si çdo herë tjetër ne funksionojmë me opinione. Unë sot nuk e di dhe e kam

kërkuar prej dy vjetësh me kolegët tanë: cilat janë nevojat tona për mësues të arsimit të

mesëm në 10 vjetët e ardhshëm, që të dimë se ku të orientohemi? Nuk ka të tilla studime.

Nëse na pyesni me të drejtë, ne nuk mund të përgjigjemi, sepse u qëndrojmë besnikë

bindjeve tona, që ose do të sjellim të vërteta shkencore, ose opinione nuk sjellim dot. Kemi

arritur në atë pikë që shtohen studentët e filozofisë, të juridikut dhe të sociologjisë pa fund.

Destinacioni i tyre kryesor është të kthehen në mësues, ndërkohë lëndët e shkencave sociale,

sociologjisë dhe të filozofisë pothuajse hiqen nga arsimi i mesëm. Ku jemi këtu?

Zoti Boçi, ne bëjmë mësim me një masë studentore të deprimuar, që vjen me

koshiencën e të qenit pa punë. Ne ndodhemi përpara auditorësh të papunësh të ardhshëm. E

imagjinoni se në çfarë situate është ky mësim që bëhet në këto kushte? Ju keni të drejtë kur

pyesni, po profesori dhe pedagogu me këtë projektligj ndihet më i fuqishëm apo më i dobët?

Problemi ynë është se ne në kundërshtim me interesat tona, themi se pedagogu i sotëm i

universiteteve publike dhe jopublike është një “perandor”. Nuk duhet të jetë një perandor.

Është ai që bën leksionin, është ai që vlerëson studentin, vlerëson veten e tij në raport me

studentin. Kjo ka krijuar një situatë autiste. Kjo sjell zhvlerësimin e notave dhe të diplomave.

Ne kemi mendime se si mund të rregullohet kjo gjë. Nuk mund të kalojnë 500

studentë në një ditë me një test të vogël përpara një pedagogu që është me kontratë të

përkohshme, sikurse e lejon edhe ky ligj. Nuk është kjo zgjidhja. Kjo prodhon korrupsion, që

na dhemb. Kur ju thashë në fillim se jemi të hapur nëse një zë del nga studentët për një akt

tonin korruptiv, cilido qoftë ai më i vogli, ne duhet të mbyllim çantat, të ikim dhe t’iu

kërkojmë ndjesë. Ne jemi këtu për të akuzuar këtë korrupsion, i cili ushqehet nga ky kuadër

ligjor. Ne nuk duam një pedagog mbret, perandor, të gjithëfuqishëm, autist siç tha zoti

Marku. Çfarë ndodh? Nga njëra anë fuqizohet sipas projektligjit atje ku nuk duhet dhe nuk

korrektohet sistemi i sotëm, sepse kolegët që kanë punuar janë në një këndvështrim pak

vertikal të problemeve. Ju me të drejtë cilësuat hierarkinë tonë. Ne e respektojmë atë shumë.

Ne ju respektojmë ju.

Ju lutem, po ju them se mendimi i forumit nuk është i barabartë me mendimin e

hierarkisë universitare. Nuk duam të hyjmë në diferencat tona. Diferencat janë të natyrshme.

E forcon pedagogun aty ku nuk duhet ta forcojë dhe e bën mbret, që ai nuk ka më asnjë lloj

element kontrolli të vetvetes dhe e humb atë. Nga ana tjetër, e dobëson. Pse e dobëson?

Dobëson profesorin. Ky i fundit nuk ka më asnjë mjedis ku do ta drejtojë punën shkencore të

fakulteteve, që do të përpunojë strategjinë e njësive bazë. Profesori nuk ka më asnjë rol.

Profesori do të ndodhet dhe ndodhet sot në departamente ku shumica, pedagogët, janë me

21

nivel master. Janë ata që në shumicë ngrenë dorën, se kemi njerëz që vijnë nga universitetet

dhe profesorin mund ta nxjerrin në minorancë. Nuk është demokracia universitare demokraci

elektoraliste dhe politike!

Më falni, zoti Ceka, dhe ju të nderuar deputetë, sepse i dini 100 herë më mirë se

unë këto gjëra!

Profesori sot nuk ka më asnjë mundësi të krijojë atë hierarki të dijes që e kanë

universitetet perëndimore.

Do të vij te pyetja juaj, por, ndoshta do t’ju habisë pak. Ne kemi mendimin që një

osmozë, një shkëmbim, një mundësi integrimi i privates dhe i publikes është pozitiv, por

brenda disa kushteve. A ka universitete sot në Europën Perëndimore ku bashkohen kapitale

private dhe publike? Po, ka me një performancë shumë të madhe, por jo që transformohet

universiteti publik me një vendim bordi, ku shumica është e emëruar nga ministrja, ministri

apo cilido qoftë dhe të kthehet në një universitet, që në fakt është një universitet privat, por i

privatizuar në emrin e një burokracie të një lidershipi të emëruar nga pikëpamja politike dhe

burokratike. Kështu nuk ka. Nuk është parimi i gabuar. Mund të ecet në këtë parim. Ne

mendojmë dhe jemi kundër edhe asaj që shpeshherë na akuzon ndonjë operator privat, pse

ne të universitetit publik nuk duam konkurrencën. Ne e pranojmë konkurrencën. Ne jemi,

ndoshta pak mendjemëdhenj. Ne nuk na kap dot në 30 vjetët e ardhshëm asnjë operator

privat në performancën tonë. Nuk është e mundur, jo për shkakun tonë, jo se ne dimë shumë,

por ka një histori mbrapa.

Çfarë ndodh tani? I ftoj zotërinjtë deputetë të krijojnë një ekip dhe të shkojnë të

shikojnë, të bëjnë një kontroll paralel me atë që ka konstatuar ministria dhe do të shikojnë

gjëra të çuditshme. Do të shikojmë që operatorët privatë për të ulur koston e mësimdhënies,

krijojnë grupe shumë të gjëra studentësh, në mënyrë që të paguajnë sa më pak padagogë. E

dini se çfarë do të thotë të krijosh grupe të gjëra të studentëve? Do të thotë të krijosh profile

shumë të gjëra lëndësh, ta çosh lëndën dhe formimin drejt ideologjisë. Në një pjesë shumë të

madhe të dijeve arsimore, konstatimet tona janë lëndë ideologjike, janë lëndë që duhet t’i

bëjnë që në arsimin e mesëm të përgjithshëm. Po ju japim një shembull, kemi Departamentin

e Gazetarisë dhe të Komunikimit. Ju ftoj të vini. Kemi 11 profile. Nga pikëpamja e

rentabilitetit financiar, ne falimentojmë menjëherë. Po pse nuk falimentojmë ne? Kemi

buxhetin publik, kemi këtë të mirë publike që na ndihmon, në mënyrë që të krijojmë profile të

ngushta. Këtu ka studentë që e dinë këtë gjë, kurse po të jemi privatë, gjëja e parë që do të

bënim si administratorë, është që këto profile do t’i hiqnim menjëherë, këto specializime dhe

22

lëndët profesionale. Çfarë do të bënim? Do t’i mblidhnim 100 studentë me një pedagog në një

kurs të përgjithshëm: komunikimi, shoqëria, historia shqiptare dhe kaq.

Ju kërkoj ndjesë!

Mimoza Hafizi – Faleminderit, kolegë universitarë, për prezantimin tuaj!

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Pavarësisht se këtu jemi maxhorancë dhe opozitë, po flasim për një ligj që është

përtej dallimeve politike. Të diskutojmë bashkërisht është pak e vështirë në këtë stad ku

ndodhet projektligji. Jemi në stadin e diskutimeve konkrete për nene konkrete. Po bëjmë

maksimumin edhe si maxhorancë, edhe si opozitë. Besoj që të marrim mendime konkrete për

nenet përkatëse dhe t’i reflektojmë ato në diskutim edhe me Ministrinë e Arsimit, që është

propozuese e këtij projektligji.

Unë u mundova të shënoj vetëm ato kontestimet konkrete që ju kishit për nene të

caktuara, sepse t’i hysh në këtë fazë debatit të përgjithshëm, është një problem pa zgjidhje.

Ne mendojmë se Ministria e Arsimit dhe qeveria shqiptare kanë organizuar një

proces konsulence gjithëpërfshirëse. Ka pasur një energji të jashtëzakonshme që është

shpenzuar qoftë nga shteti, qoftë nga universitetet.

Mendojmë se ky produkt final është produkt i përbashkët edhe i ministrisë, edhe i

universiteteve. Është e vështirë të dallohet se te kush peshon më shumë rezultati, te

përfaqësuesit e ministrisë apo tek ata të universitetit. Ne nuk e zgjidhim sot praktikisht.

Fakti që ju jeni këtu sot dhe po ju dëgjojmë me shumë vëmendje, sigurisht edhe me

idenë që të gjitha çfarë shtrohen në këtë tryezë, të mundet maksimalisht të pasqyrohen në

nenet përkatëse të projektligjit, është një tregues i dashamirësisë dhe i vizionit të

maxhorancës për të pasur një ligj final sa më gjithëpërfshirës dhe me të gjitha objeksionet e

të gjitha grupeve të interesit.

Ju kërkoj ndjesë që nuk do të merrem me diskutime të përgjithshme, por vetëm me

nenet që ju i përmendët konkretisht, ndoshta jo sipas rendit që ju i përmendët.

Për Agjencinë e Akreditimit ju thatë se është një agjenci shtetërore. Ne në

projektligjin që paraqitet në komision kemi pothuajse të njëjtën strukturë të sistemit të

akreditimit dhe të sigurimit të cilësisë siç është themeluar në vitin 1999.

Në këtë projektligj është bërë një avancim pozitiv, sepse vendimi përfundimtar i

akreditimit i është lënë Bordit të Akreditimit që nuk ka qenë në ligjin pararendës. Nga ligji

aktual deri te projektligji që na paraqitet besojmë se kemi një hap pozitiv në drejtim të

sistemit të akreditimit, që ky sistem të jetë sa më i pavarur nga shteti, me aq pavarësi sa

23

mund të ketë. Gjithmonë, çdo agjenci që krijohet, sigurisht që do të emërohet dhe do të

krijohet nga dikush.

Për sa i përket problemit të financimeve publike te privati, ne si maxhorancë jemi të

patundur në deklaratën e Kryeministrit që financimet publike do të shkojnë vetëm tek

operatorët publikë. Jemi duke shqyrtuar me vëmendje nëse ka ndonjë nen të këtij projektligji

që prek këtë deklaratë. Sigurisht, ne do të reagojmë duke ju përmbajtur fort deklaratës

politike dhe pozicionit të maxhorancës që financimet publike të shkojnë vetëm tek

institucionet publike.

Unë mendoj se kjo do të ishte diçka positive, që duhet të kishte edhe përkrahjen e

forumit tuaj.

Për sa u përket financimeve shkencore, në fakt këto të fundit mund të financohen

edhe nëse vijnë nga individë ose grupe shkencore private, ashtu sikurse deklaruat edhe ju, por

jo financime që shkojnë tek institucione, por të shkojnë te grupe shkencore, tek individë ose

grupe që krijohen, por jo tek institucionet që mund të jenë private.

Ju thatë për fshirjen e Këshillit të Profesorëve. Dje ka pasur një propozim, një

sugjerim nga Universiteti i Tiranës dhe ne i kemi shënuar, që në procesin e marrjes së titujve

shkencorë, edhe në procedurat e tjera, të ketë peshë Këshilli i Profesorëve, jo i fakultetit, por

ai i departamentit, pra nukli i profesorëve të departamentit të ketë një peshë në të gjithë

vendimmarrjen e mëpasshme të departamentit edhe për problemin e rëndësishëm të titujve

shkencorë. Ne e kemi marrë shënim dhe do ta diskutojmë dhe me Ministrinë e Arsimit, kur

të diskutohet projektligji nen për nen.

Për sa i përket kthimit, transformimit të institucioneve publike në institucione

publike të pavarura, ju thatë se themeluesi i një institucioni publik të pavarur do të jetë shteti.

Në fakt, këtë diskutim patëm dje edhe me Universitetin e Tiranës. Me aq sa përcakton

kapitulli 12, unë i bëra edhe një skenar rektorit të Universitetit të Tiranës dhe nuk kishte

kundërthënie. Kam përshtypjen se ideja është të jetë një fondacion dhe jo të jetë shteti, sepse

shteti nuk mund të jetë fondacion. Institucionet publike të pavarura themelohen nga

fondacionet. Kjo është te neni 1, kapitulli 12. Këto institucione publike të pavarura

themelohen nga fondacione. Ky fondacion nuk mund të jetë shteti, sepse ky i fundit nuk

është fondacion. Atëherë ideja është se do të themelohet, do të krijohet një fondacion, i cili

ka për qëllim, për shembull, të kthejë Universitetin e Tiranës në një institucion publik të

pavarur dhe pastaj do të jetë bordi i Universitetit të Tiranës që do të vendosë po ose jo, nëse

ky i fundit do të kthehet në institucion publik të pavarur. Do të jetë shteti, Këshilli i

Ministrave që do të japë këtë leje. Pastaj shteti, të drejtën e pronësisë së Universitetit të

24

Tiranës do t’ia kalojë këtij fondacioni. Universiteti i Tiranës do të kthehet në institucion

publik të pavarur, nëse do të merren të gjitha hallkat dhe vendimmarrjet. Desha të

kundërthem atë që deklaruat ju se themeluesi i institucionit publik të pavarur duhet të ishte

shteti. Kjo ishte, me sa lexojmë në nenet e kapitullit 12 të projektligjit.

E fundit, ju kishit disa shembuj dhe kontestuat ligjin në pikëpamjen e lëvizshmërisë

që mund të ketë personeli akademik për të marrë kredite nga një lëndë te kolegu i tij, apo

diçka e tillë. Unë them që ka shumë mundësi që në statutin e universitetit të precizohen

shumë detaje, të cilat mund të krijojnë mundësitë e lëvizshmërisë. Do të jetë në

dashamirësinë e vetë institucionit, i cili harton statutin e vet, duke respektuar ligjin, në favor

edhe të lëvizshmërisë së profesoratit dhe të të gjithë atyre problematikave të tjera që ju i

shtruat në ekspozenë tuaj. Besoj se do të gjejnë zgjidhje në statutet e universiteteve.

Faleminderit!

Artan Fuga - Faleminderit, zonja Hafizi për komentet tuaja!

Nëse ju dëshironi të ndalemi hollësisht nen për nen, disa nene i cituam shumë më

gjerë sesa patët ju mirësinë t’i merrnit, por ne mund të vazhdojmë t’i citojmë nen për nen.

Mendoj se ju e gjykoni ligjin edhe në parim, edhe nen për nen. Është pozicioni juaj

si maxhorancë. Ne nuk na mbetet tjetër veçse të vijmë dhe t’jua paraqesim, por dua të them

vetëm një gjë: argumenti që thoni se edhe sot Agjencia e Akreditimit është emëruar nga

ministria, për ne nuk do të thotë asgjë. Ne nuk njësohemi me ligjin e sotëm. Ne nuk mbrojmë

ligjin e sotëm. Ne kritikojmë ligjin e sotëm. Pse? Për arsye se ai ka sjellë ato rezultate që

mund të sillte. Koha bën të vetën. Duhet t’ju them se ne kemi qenë gjithmonë në dialog. Këtu

ka njerëz që mund ta provojnë këtë gjë, madje edhe në kundërshti me autoritete shtetërore të

këtyre dhjetë vjetëve të fundit. Kemi pozicionin tone, që jo medoemos duhet të mbahet

parasysh, por po ju them këtë gjë: fakti se diçka është e kodifikuar në projektligjin e sotëm,

për ne nuk përbën asnjë argument. Ne nisemi nga një gjë tjetër, që sot bordet që shpërndajnë

grantet publike në vendet më të përparuara, nuk emërohen nga shteti. Kjo është e

rëndësishme, ky është modeli ynë europian. Nëse projektligji i sotëm e bën, ne jemi kundër

tij. Ne, sot, në shumë aspekte jemi kundër ligjit ekzistues. Kjo është një çështje që unë duhet

ta them. Kemi një provë. Çfarë bën një organizim vertikal i këtyre agjencive? Sjell ata

operatorë privatë që Ministria e Arsimit me të drejtë u detyrua t’i mbyllë. Kjo do të thotë që

vertikaliteti nuk e ka mundësinë për të qenë i pagabueshëm në kontrollin e disiplinës dhe të

parametrave të akreditimit. Ai ka treguar se mund të prodhojë informalitet dhe faktorë

negativë. Shumë mirë mund të jetë Këshilli i Profesorëve të Departamentit, mund të jetë

mendimi i rektorit, shumë i nderuar i hierarkisë. Ne nuk identifikohemi me atë mendim. Ne e

25

respektojmë, por nuk është mendimi ynë. Pse? Për arsye se, e para, në një departament, sa

janë profesorë?

E dyta, çfarë ndodh në departamentet e sotme? Ka kompromis, sikurse e dini ju. Ka

mundësi shumë të pakta kritike. Ne, për të mbrojtur një doktoraturë themi se duhen marrë

dy-tre vetë nga jashtë institucionit. Pse? Pikërisht për këtë arsye. Është e pamundur që kjo

oponencë të bëhet. Gjeni një model ku është vetëm Këshilli i Profesorëve të Departamentit.

Ju e njihni shumë mirë eksperiencën franceze, sepse keni dalë nga ai sistem. Ka sisteme

shumë më të komplikuara, ka opozicione që vijnë nga institucione të tjera, nga nivele të tjera,

nga profesorat tjetër dhe kështu me radhë. Nuk mbyllet kritika brenda departamentit edhe

sikur të jenë tre - katër vetë.

Ne nuk kemi këtë mendim. Nën presionin tonë dhe këtu ka njerëz që mund ta

vërtetojnë, kemi kërkuar të vendoset Këshilli i Profesorëve. Na u pranua ky këshill për të

ndarë karrierën profesionale nga ajo shkencore. Po çfarë ndodhi? Nuk e çuam dot atje ku

duhej. Sot ne kemi këshilla të profesorëve në fakultete ku kemi edhe gjeografë, edhe

historianë, edhe filozofë, edhe gazetarë. Ata nuk mund të japin një gjykim. Propozimi ynë

është jo ta prishim Këshillin e Profesorëve, por hajdeni ta profilizojmë atë, ta bëjmë rajonal

për shembull, ta bëjmë mbarëkombëtar, duke krijuar ato profile që duhen. Hajdeni të

krijojmë këshilla të profesorëve ndërdisiplinor! Pse të mos shkojmë më tutje, por të shkojmë

te modeli i rrudhur që nuk e gjejmë asgjëkund dhe e ndiejmë se jemi jo mire?!

Zonja Hafizi, unë e kuptoj atë që thoni ju për marrjen e krediteve. Nuk është fjala

për marrjen e krediteve nga ana e pedagogut, por është nga studenti. E keni nenin, po të doni

jua citoj, aty thuhet se nuk i lejohet studentit të regjistrohet në më shumë se një program

mësimor. Neni 95, pika 3. Ne cituam 15 nene. Po të doni, jua japim me shkrim, që t’i keni

nen për nen.

Pika 3 thotë: “Studenti nuk mund të regjistrohet njëkohësisht më shumë se në një

program studimi”.

E para e punës, çfarë të keqe ka, kur ka eksperienca që lejohet në më shumë?

E dyta, pse të regjistrohet vetëm në program studimi dhe të mos regjistrohet në një

lëndë?

Zonja Hafizi, e dini se, për shembull, në Fakultetin e Historisë, Histori-Filologjisë, e

njëjta lëndë historie bëhet në 7 departamente të ndryshme? Pse? Sepse çdo student

regjistrohet në një program studimi. Mund të bëhet një histori dhe studenti të shkojë të

regjistrohet te lënda, te profesori.

26

Duhet t’ju them një gjë. As në universitetet jopublike, as në ato publike nuk ka

konkurrencë midis profesorëve. Sot bota, ju e dini shumë mirë, ka krijuar brenda të njëjtit

institucion kritere konkurrence midis pedagogëve. Nuk ka kështu. Unë jam profesor. Kam

lëndën time dhe bëj lëndën time. Jo. Pse? Sepse studenti shkon regjistrohet atje ku ai gjykon

se merr më shumë dhe në qoftë se brenda 2 vjetëve Artani apo iksi tjetër nuk ka më studentë

brenda kritereve të cilësisë që i kërkohet normalisht, ai do të thotë: unë nuk jam në gjendje ta

bëj punën time. Dhe këto praktika, këto mekanizma janë. Pse nuk i marrim? Pse qëndrojmë

akoma në një koncept të shkollës sovjetike, të një shkolle kazermë të ndarë në fakultete, në

departamente, ku pedagogu nuk bën asnjë lloj përpjekje për të shkuar përpara?

Titullin e profesorit e ka marrë për gjithë jetën. Lëndën e ka marrë për gjithë jetën.

Rrogën e ka të garantuar ashtu, në mënyrë mizerabël siç është, për gjithë jetën. Nuk është në

gjendje të botojë një libër, se po të botojë një libër, duhet ta paguajë me lekët e ushqimit të

fëmijëve të tij, sepse nuk e subvencionon kush. Dhe po e subvencionoi, studentët nuk i

respektojnë të drejtën e autorit, sepse librat të gjithë fotokopjohen. Dhe ne të drejtën e autorit

si pedagog nuk e kemi. Në qoftë se gjeni një pedagog që subvencionon dot me shitjen e

librave të tij atë punë që ai bën, atëherë po. Sot nuk respektohet. Çfarë bën ky pedagog? Këtij

pedagogu i lejohen të bëjë 3 gjëra, për mua. Të bllokojë sistemin arsimor dhe të detyrojë

studentët të përdorin vetëm librat e tij. Dhe unë këtë sjellje që e konsideroj të dëmshme e

konsideroj ekonomikisht racionale. Çfarë do të bëjë? Nuk ka çfarë të bëjë tjetër.

E dyta, do të bëjë korrupsion.

E treta, do të jetë i paaftë, sepse sistemi kështu e prodhon. Projektligji e vazhdon

këtë sistem dhe ne nuk mund të pajtohemi dhe nuk pajtohemi me këtë.

Faleminderit!

Mimoza Hafizi – Ne po hyjmë në dialog shumë profesional, por dua të insistoj

prapë në atë që kreativiteti dhe vizioni i universiteteve lë shumë liri nëpërmjet statutit dhe

rregulloreve të brendshme, që të gjitha ato që ju kërkoni mund të realizohen. Për shembull,

një student regjistrohet në një program studimi, por është kreativiteti i departamentit që në

këtë program studimi ato lëndët mos t’i ketë të ngurta, por t’i ketë fleksibël. Pra, do të thotë

që 10 kredite mund t’i merrni, nuk e di, te materializmi apo te idealizmi për shembull. Ose

tek unë, në fizikë. 10 kredite mund t’i marrë te fizika bërthamore, mund t’i marrë te fizika

molekulare, mund t’i marrë tek fizika teorike. Ky është kreativiteti i departamentit që brenda

një programi studimi, t’i lejojë studentit që të jetë fleksibël në kushtet e tij. Dhe këtë ligji nuk

e pengon.

Genc Pollo – Po, zoti Tafaj.

27

Myqerem Tafaj – Faleminderit, kolegë të nderuar të forumit për analizën

jashtëzakonisht profesionale dhe neutrale që i keni bërë draftit! Natyrisht, ndoshta forumi juaj

nuk është forumi me të cilin mund të diskutohen çështjet e modelit financiar, edhe pse ju e

trajtuat mjaft qartë çështjen e kredisë studentore; se nuk është kreu i 12-të që përbën

problemin i cili po të fillojë të hyjë në fuqi, hyn pas 3 vjetësh në fuqi, por është në fakt kredia

studentore që ndryshon modelin. Kredia studentore do të thotë sipas nenit që sqaron

agjencinë dhe neni tjetër, 116 ose 112, thotë qartë që shteti hyn garant për kredinë studentore,

çka do të thotë se një pjesë e buxhetit të shtetit do të shkojë, do të bëhet garanci për bankat,

në mënyrë që të japin një kredi për studentët në kushte lehtësuese. Sepse sot ka studentë në

Shqipëri që marrin kredi, por i marrin me interesa shumë të larta, çka është e

papërballueshme. Dhe trajtimi juaj ishte jashtëzakonisht i qartë. Pra, këtu fillon problemi.

Fillon problemi me kredinë studentore. Ne patëm diskutime me studentët dje dhe nuk është

diskutuar ky problem me studentët që i prek direkt ata dhe familjet, sepse hyrja në fuqi e

kredisë studentore nënkupton rritje të tarifave të studimeve në universitet.

Por unë do të dëshiroja shumë që me ju të diskutoj një çështje më përmbajtësore,

meqenëse ju jeni forumi përfaqësues i profesoratit të universiteteve. Në gjithë trajtimin tuaj

dhe parashtrimin më bëri përshtypje vëmendja e veçantë që i keni kushtuar raportit midis

burokracisë dhe profesoratit. Në fakt, ligji forcon burokracinë dhe nënvleftëson profesoratin.

Dhe ju trajtuat mjaft qartë disa aspekte, ku duket shumë qartë një dobësim i rolit jo vetëm të

profesorit, profesorëve, por dhe të organeve kolegjiale akademike.

Është e vërtetë që në Shqipëri është implementuar këshilli i administrimit dhe

këshilli i administrimit në formën që është, është krejtësisht joefektiv, jo eficient dhe nuk ka

sjellë ndonjë gjë. Përshtypja ime është se ajo çfarë i duhet vendit është fuqizimi i organeve

kolegjiale akademike. Pyetja ime për ju është: Si e shihni ju raportin midis burokracisë së

shprehur në formën më të koncentruar me borde që janë kështu siç përshkruhen bordet në

këtë ligj? Në të gjitha nivelet janë borde që nuk mund të ngjallin absolutisht asnjë lloj besimi,

që mund të jenë përgjegjës për mbikëqyrjen në universitet, se në fakt janë borde mbikëqyrëse.

Këtë e kemi diskutuar në komision dhe me aktorë të tjerë, me grupe të tjera interesi. E thatë

dhe ju, borde të tilla kërkojnë personalitete vërtet të shquara, krejtësisht jashtë konfliktit të

interesit në shtetin dhe në institucionet ku shkojnë. Natyrisht, vendet e tjera i kanë

implementuar bordet, duke marrë personalitete nga vende fqinje, pra të huaja, në përbërje të

bordeve. Nëse një bord do të marrë vendimin përfundimtar për të transformuar një institucion

nga universitet shtetëror në universitet të pavarur publik me 2/3-at e votive, siç thotë ligji dhe

të ketë këtë përbërje, kjo do të ishte natyrisht e paimagjinueshme dhe nuk mund ta bëjë kurrë.

28

Çështja tjetër është çështja e organizimit të brendshëm të jetës akademike

universitare. Ne kemi 10 vjet përvojë në implementimin e Bolonjës, kemi arritje dhe

dështime. Këtë e ka pasur çdo vend që ka implementuar Bolonjën. Këtu u diskutua çështja e

fleksibilitetit dhe mundësisë së studentëve për të marrë një profil të dytë, gjatë kohës së

studimeve përmes lëndëve me zgjedhje. Po ka plot çështje të tjera. Dhe ne po hyjmë te roli

direkt i profesorit. Në kuptimin klasik një profesor merr titullin nga fakulteti ku jep mësim

dhe që nga ky moment ka një detyrim, ka dhe një betim akademik, siç është betimi i

Hipokratit për mjekët. Ka dhe një betim për profesorët që duhet të mbrojnë fytyrën e

fakultetit. Në rast se, ne nuk u besojmë profesorëve që të mbrojnë fytyrën e fakultetit, kujt

tjetër duhet t’ia besojmë?

Këshilli i profesorëve hiqet me një të rënë të lapsit. Habitem, e kam diskutuar me

kolegët, profesorët e universiteteve që kanë qenë hartues të ligjit se si mund të shkohet këtu.

Ne kemi nevojë për një ekspertizë akademike të përgjegjshme për jetën e fakultetit, për të

gjitha aspektet e saj, kurrikula, promovimet e kështu me radhë. Kështu që siç e kuptova unë,

në parashtrimin tuaj ju jeni për ta mbajtur këshillin e profesorëve dhe, ndoshta, për ta

modifikuar përbërjen e tij ose për ta orientuar në rastet kur fakultetet janë shumë të mëdha.

Por në 80% të fakulteteve në Shqipëri të universiteteve shtetërore, këshillat e profesorëve nuk

kanë as 7 profesorë. Nuk e bëjnë dot. Pra, realiteti i Universitetit të Tiranës dhe të disa

universiteteve të Tiranës është shumë larg, në krahasim me atë të universiteteve të tjera, për

nga numri i profesorëve të promovuar me titullin profesor.

Në këtë këndvështrim unë kisha një pyetje që e kemi diskutuar dhe dje me

përfaqësues të universitetit të Tiranës. Në ç’masë arrin ligji të balancojë votën me

konkurrencën mbi bazën e meritës? Do të doja shumë këtë vlerësim tuajin. Unë kam

përshtypjen që ligji nuk ka asnjë hapësirë për të konkurruar me meritë. Në këtë sistem

arsimor mund të konkurrosh vetëm me votë. Natyrisht, mendimi i forumit tuaj do të ishte

jashtëzakonisht ndihmës për ne. Dhe për ta konkretizuar këtë, ligji krijon një ekuivok.

Departamenti mund të krijojë grupe mësimore kërkimore. Departamenti është një strukturë e

cila në Shqipëri akoma nuk është konsoliduar. Dhe në forumin tuaj ka personalitete që janë

përgjegjës departamenti. Pyetja ime është: A është e nevojshme të ngremë strukturën e

titullarit të grupit mësimor-kërkimor, i cili duhet të bëhet garant për vlerësimin? E para për

kurrikulën që propozon në lëndët e ngjashme që ofron për asistentët që ai kërkon të marrë dhe

rolin e tij në rekrutim për shkëmbimin internacional. Se sot nuk është problemi se të rinjtë

shqiptarë nuk njohin gjuhët. Nuk është problemi se nuk janë të aftë të hyjnë në komunikim

me botën. Ne kemi asistentë ekselentë në universitetet tona. Problemi është se nuk ka

29

profesor që i mbështesin dhe nuk kanë interes, sepse titullin e kanë marrë dhe nuk kanë më

interes. A do të ishte titullari i grupit mësimor-kërkimor ose ta quajmë profesura, në qoftë se

kjo nuk tingëllon keq, e bazuar në konkurrim mbi bazën e meritës dhe jo në votë edhe me

pjesëmarrje të profesorëve të huaj në rekrutim dhe kjo nuk është utopike, një element bazë i

cili garanton cilësinë e kurrikulës, cilësinë e mësimdhënies, cilësinë e kërkimit shkencor,

promovimin e personelit, nëse ky njeri do të vlerësohej çdo 4 vjet ose çdo 5 vjet dhe e ka

titullin profesor, por nuk e ka vendin e profesurës? Për këtë unë do të doja shumë të njihja

dhe mendimin tuaj.

Faleminderit!

Genc Pollo – Po, zoti Dervishi.

Zydi Dervishi – Unë punoj prej 33 vjetësh në Universitetin e Tiranës. Unë kam

filluar punën atje dhe aktualisht aty vazhdoj të punoj. Merrem me sociologjinë e shkencës

dhe kam bërë analiza krahasimore për hierarkinë e shkencës. Me keqardhje them se statusi i

profesorit sot është më i ulëti në të gjithë historinë e shtetit Shqiptar, duke filluar që nga viti

1940. Ka funksionuar një institut shkencash në vitet `40-`44, ku stafi dhe punonjësit kanë

qenë shumë të ngritur në atë kohë. Ta shikojmë dhe nga niveli i pagave e trajtimeve etj. Edhe

në kohën e monizmit ka shumë paradokse; historia dhe statusi i profesorit ka qenë më i

ngritur. Sigurisht kanë qenë një pjesë profesorësh shumë të nderuar, shumë te respektuar.

Kanë qenë profesorët tanë, për të cilët ne kemi dhe sot shumë respekt.

Sot statusi i profesorit është më i ulëti i mundshëm nga pikëpamja psikologjike, nga

pikëpamja ekonomike, nga pikëpamja e respektit etj. Kanë ndikuar shumë faktorë, nuk janë

vetëm ato politikë. Unë mendoj se hapi i parë është që profesori të jetë profesor. Unë nuk

kuptoj që një profesor bëhet profesor dhe pastaj ai braktis shkencën. Unë mendoj që duhet të

ketë një ritestim të titujve çdo 4, 5 ose 7 vjet, por duhet të ketë ritestim të titujve. Titujt mund

të hiqen, edhe ata të profesorëve. Bota ka disa përvoja të kësaj natyre. Unë jam pro që

profesorët në Shqipëri të ritestohen dhe pastaj ai zbret në titull automatikisht. Kur plotëson

kuotën e botimeve shkencore, e rimerr përsëri titullin.

Kjo gjë duhet bërë, sepse për mua nuk ka kuptim që ka shumë njerëz të cilët kanë

marrë titullin profesor para 15-20 vjetësh, merren me aktivitet tregtar dhe nuk merren fare me

fushën. Dhe këto janë si frymët e vdekura të Gogolit në radhët tonë, figurojnë nëpër lista dhe

na krijojnë probleme dhe neve, na krijojnë shqetësime dhe neve, merren me aktivitete të tjera.

E para.

E dyta, unë mendoj se statusi i profesorit nga pikëpamja ekonomike është më i ulëti

në të gjithë Europën. Kjo edhe në krahasim me profesorin në Maqedoni, në Malin e Zi, edhe

30

në Kosovë. Po përmend këto shtete që janë shtete më pak të konsoliduara se shteti shqiptar.

Natyrisht, ne nuk kërkojmë të kemi pagë të krahasuar me pagën e profesorit gjerman, por

duhet vënë një raport i caktuar në hierarkinë e pagave. Paga e profesorit, e profesoratit të

hierarkizuar, duhet të jetë e krahasueshme në koeficient me vendet e Perëndimit me pagën e

ministrit, me pagën e Kryeministrit, me pagën në shtet për profesorët. Ne i kemi shumë të

shproporcionuara këto gjëra, edhe në pagë, edhe në pensione.

Pra, ne kërkojmë që puna të kërkohet. Profesorët të jenë të angazhuar në kërkim

shkencor dhe të mos merren me punë të tjera. Por edhe respekti duhet bërë në të gjitha

aspektet, si në atë ekonomik, me status dhe me radhë. Natyrisht, çështja e funksionimit të

këshillave të profesorëve ka pasur anë pozitive dhe negative. Qe një hap përpara. Me

keqardhje them që tani në Universitetin e Tiranës ka ikur fryma e hierarkisë. Ky ligj

fatkeqësisht nuk krijon frymë hierarkie. Unë kam qenë në Universitetin e Tiranës, kam qenë

student kur kanë qenë profesorë shumë të nderuar, si Çabej, Pollo, Buda. Këta ishin profesorë

shumë të nderuar dhe ne i kemi respektuar shumë dhe kemi bërë mirë që i kemi respektuar,

sepse e meritonin. Ndoshta ata ishin profesorë të cilët do t’i kishin për nder universitetet e

botës dhe Harvardi. Por duhet ruajtur fryma e idealizmit në shkencë. Dhe në universitete

fatkeqësisht ka një baticë materializmi vulgar. Natyrisht, mund të thuhet që ka pedagogë të

cilët janë të korruptuar. Ata na turpërojnë ne, në rradhë të pare, dhe shteti duhet të veprojë me

dorë të hekurt. Unë nuk mund të mendoj se duhet të ketë në universitetet e Tiranës dhe në çdo

universitet publik të Shqipërisë dhe privat persona që korruptohen, që marrin para qoftë dhe 5

mijë lekë të vjetra nga një student. Për këtë duhet ashpërsuar ligji, duhet të ketë dënim penal,

jo vetëm heqje nga puna. Unë mendoj se ne duhet të ecim me dy linja: universitete publike

dhe private. Ato kalime nga njëri status te tjetri unë mendoj se janë shumë të parakohshme

dhe do të krijojnë shumë probleme në Shqipëri. Konkurrencën e ndershme ndërmjet

universiteteve publike dhe private unë e shikoj si një burim të zhvillimit të mendimit

shkencor në Shqipëri, jo pleksjen e tyre. Se pleksja e tyre do të krijojë perversitete. Unë e vë

re këtë gjë.

Faleminderit!

Genc Pollo – Po.

Mark Marku - Unë do të them vetëm 2 fjalë për raportin mes burokracisë dhe

profesoratit. Praktikisht ligji në të gjitha parametrat e tij është një ligj për administrimin e

universitetit dhe theksin e vë pikërisht te strukturat administrative. Ndërkohë, nuk ka asnjë

zgjidhje për të përmirësuar statusin e profesorit, rolin e tij, madje dhe për ta rishikuar rolin e

profesorëve dhe ajo që tha Fuga, që ne i njohim shumë mirë problemet në universitet dhe

31

duam që të zgjidhen, mendojmë se ky është një shans i mire, meqenëse po bëhet një

projektligj që të zgjidhen këto probleme që ka. Pra, praktikisht propozohet një formulë

administrimi, e cila dëmton statusin e profesorit, sepse e pengon profesorin, se cila është

arsyeja e ekzistencës së profesorit, sepse mendon në mënyrë të lire, pavarësisht nga strukturat

institucionale që mund të jenë të interesuara në faza dhe momente të caktuara, që ta kufizojnë

mendimin e lirë apo kërkimin shkencor. Unë mendoj se thelbi i profesorit është pikërisht ky,

se mendon dhe prodhon në mënyrë të lirë. Pikërisht duke vendosur një strukturë

administrative në themel të universitetit, automatikisht dëmtohet dhe roli i profesorit si një

instancë brenda universitetit, që ushtron një kërkim shkencor të lirë.

E dyta, ka një lloj abuzimi me njollosjen e profesorëve që vërtet ia kanë bërë

profesionit të tyre nëpërmjet korrupsionit, por dhe nëpërmjet paaftësisë së tyre. Kemi vënë re,

konstatuar dhe në ligjërimin politik, ka një tendencë për përgjithësim. Meqenëse 10

profesorë, 2 departamente apo 5 fakultete kanë korrupsion të zgjeruar, gjithë pedagogët dhe

të gjitha departamentet në të gjitha universitetet janë të tilla. Mendoj se kjo është gjëja më e

padrejtë, që do të thotë ta legjitimosh korrupsionin dhe t’u bësh një nder të korruptuarve. Pra,

në qoftë se ata që janë të pakorruptuar, barazohen me të korruptuarit do të thotë që t’u japësh

legjitimitet të korruptuarve. Sepse ata që nuk korruptohen, thjesht për etikë dhe për moral nuk

korruptohen, nuk është se nuk kanë nevoja ekonomike.

E treta, ideja që burokracia, vendosja e profesorëve nën kontrollin e burokratëve e

zhduk korrupsionin. Qoftë në vende të pakorruptuara, qoftë në vende të korruptuara, qoftë në

vende gjysmë të korruptuara, struktura më e korruptuar është burokracia. Pra, nuk ka asnjë

strukturë tjetër më të korruptuar. Problemi kryesor i korrupsionit është problem mentaliteti

dhe problem i korruptimit të strukturave burokratike. Pra, nuk mund të pretendohet që

struktura burokratike na luftoka ne korrupsionin. Unë mendoj që sa më shumë struktura

burokratike dhe sa më pak autonomi dhe pavarësi të kenë universitetet, aq më të korruptuara

do të jenë. Kjo është formulë shumë e thjeshtë. Zgjidhja ndaj korrupsionit është aty ku ka më

tepër ekonomi liberale, aty ku ka më shumë alternativa, aty ku ka më pak kontroll shteti, aty

ka më pak korrupsion. Kështu që në këtë kuptim unë mendoj që përpjekja për ta vendosur

burokracinë mbi profesoratin jo vetëm që nuk do të bëjë atë që thuhet, luftën ndaj

korrupsionit, por do ta thellojë atë dhe do t’i bëjë profesorët jo profesorë, ndërkohë që të

korruptuarit do të jenë po të korruptuar. Unë mendoj që kjo është formula.

Artan Fuga – Dua të jap një shembull në vazhdim të asaj që thotë zoti Tafaj. Është

një profesor i cili bën një kërkim shkencor. Dhe në qoftë se ky kërkim shkencor do të ishte i

dobishëm, ai do të ishte i dobishëm, ndër të tjera, dhe në qoftë se kundërshtonte një sistem

32

vlerash të vendosura me synimin pozitiv për t’i çuar përpara. Supozojmë se ky profesor në

këtë grupin e kërkimit ka një mendim të kundërt me atë që ka qeveria, cilado qoftë ajo, dhe

këtij profesori do të shkojë t’i matet cilësi e punës. Do t’i matet nga agjencia e vlerësimit të

cilësisë së punës shkencore, kryetari i të cilit emërohet nga Kryeministri dhe nga ministri.

Çfarë do të thotë ai? Do të thotë që po, cilësia e punës e këtij profesori që kundërshton

politikat ekonomike financiare, arsimore etj., është e mire. Atëherë, cila është politika ime?

Duhet të jetë politika ime e keqe.

Mua më ka ndodhur një rast. Kam kundërshtuar drejtues të Ministrisë së Arsimit për

projektligjin me shumë edukatë dhe me bindjen naive se do të diskutojmë. Jam quajtur i

çmendur. Dhe është tipike. Ne në sociologji dhe në politikë e dimë shumë mirë: fundi i

profilit të kundërshtarit është i alienuar psikik. Atëherë ku do ta kem unë këtë besim, kur kam

25 vjet që e di se në qoftë se do të shkohet në këtë drejtim, do të ketë një presion politik? Që

po përmirësova 21% të krediteve të një programi mësimor duhet të kalojë hallkën e bordit të

administrimit, e bordit të njësisë themelore, e përgjegjësit të njësisë themelore, e rektoratit, e

senatit, e agjencisë së akreditimit, e agjencisë së cilësisë? Ndoshta pastaj në fund të marrë

firmën e ministrit, të kalojë në 8 njësi, hallka të ndryshme për të ndërruar 21% të krediteve!

Nuk bëhet kjo, por çfarë do të bëhet? Më mirë jam kështu, jam në stanjacion si profesor, mos

të bëjë asnjë ndryshim. Tregu ndryshon. Mua më duhen ndryshimet edhe nën 20%, që t’i

prezantoj 6 muaj përpara fillimit të vitit akademik, çka do të thotë se për një ndryshim që ma

kërkon tregu, brenda një semestri, të mos jem në gjendje të bëj asgjë të tillë dhe fleksibël.

Ky është një problem shumë i madh për zonjën Hafizi. E kuptoj dëshirën dhe

vullnetin e saj për të qenë konkrete. Kur thuhet kandidati për fitimin e titullit profesor, neni

60 ia kalon dosjen dekanit i cili e çon në komisionin e përhershëm të promovimit të personelit

akademik, që mund të jetë me 5 veta. Mendoni që 200 profile të kërkimit shkencor në një

universitet të madh mund të përballohen nga këta 5 veta. Çfarë do të diskutojnë këta 5 veta?

Nga dekani do të shkojë te 5 veta që nuk marrin vesh fare në fushën time. Kjo është ta

shkatërrosh shkencën, profesorin, ta bësh profesorin një servil, që duhet t’i nënshtrohet kokë

e këmbë burokracisë shtetërore dhe universitare, zoti Tafaj. Ne sot kemi profesorë të lirë,

profesorë ndoshta pjesërisht të korruptuar, mundet për ato arsye që thamë, me të cilët ne

distancohemi tërësisht, por kemi profesorë të lirë. Pse? Sepse profesori ka një status që

askush nuk i bën dot asgjë brenda strukturave universitare. Në momentin kur dekani është ai

që më çon te 5 veta të cilët nuk do të më gjykojnë mbi bazën e profesionit tim, por ndikojnë

mbi gjykime të tjera, atëherë çfarë do të bëjmë? Çfarë do të bëj kur grupi im mësimor, në

qoftë se bën një ndryshim 21%, duhet të shkojë te ministri i Arsimit? Unë do të bëhem servil,

33

konformist. Dhe unë po ju them se ne çdo vit ndryshojmë programet mësimore. Unë

asnjëherë nuk i kam ndryshuar më shumë se 19%. Pse? Se po ta çoj 21%, ka marrë fund. Dhe

një ndryshim që duhet ta bëj brenda 6 muajve, më janë dashur ta bëj në 5 vjet, që do të thotë

se ngela mbrapa 5 vjet, zonja Hafizi. Dhe neve na dhemb të gjithëve këtu. Ne nuk mundemi

ta durojmë dot këtë gjë.

Ka dhe një gjë, zonja Hafizi. Si ju, si të gjithë kolegët këtu, vijnë nga universitete

perëndimore, kanë shkëmbime me universitetet perëndimore. Si është e mundur që një koleg

i moshave relativisht të mesme, kur shkon dhe shkëmben me botën perëndimore, të

administrojë ndryshe dhe të vijë në Shqipëri të ndihet i frustruar nga burokracia e tij që e

shtyp? Burokracia të shtyp.

Genc Pollo – Po.

Myqerem Tafaj – Ne jemi relatorë dhe duam të ndërhyjmë në atë moment. Prandaj

ju keni dhe përvojën si përgjegjës departamenti. Unë kam përshtypjen, përjashtuar ndoshta

disa departamente, që sot departamentet e pastrukturuara ngjajnë me këshillin e mësuesve, ku

secili ka një lëndë, një çantë në dorë, shkon, jep mësimin dhe ikën. Ju folët për 21%-shin. Në

fakt shkolla 9-vjeçare në Shqipëri ka të drejtë 10% të kurrikulës ta vendosë vetë. Janë lëndët

kurrikulare që kanë të bëjnë me rajonin ku gjendet shkolla. Kështu që kjo puna e 20%-shit

është, sigurisht. Por interesi im është ky, që unë e shpreha dhe e shpreh përsëri. Kam

përshtypjen se me këtë organizim që ka departamenti i pastrukturuar, në profesura, ose t’i

quajmë ish-katedra në qoftë se nuk na pëlqejnë grupe, ku titullarët nuk konkurrojnë me njëri-

tjetrin për ta zënë atë vend, pavarësisht se kanë të njëjtin titull apo gradë shkencore, nuk na

premton gjë. Mendoni ju se ne në ligj duhet t’i kushtojmë vëmendje pikërisht kësaj pike, për

ta strukturuar departamentin në grupe mësimore kërkimore ose profesura, ejani kthehemi

edhe te termi katedër ose seksione, si të doni, por ne kemi pasur një përvojë me shërbimet,

titullarët konkurrojnë për atë vend pune me një konkurs të hapur dhe vlerësohen çdo katër ose

pesë vjet. Natyrisht që këta marrin pastaj edhe kompetenca dhe në këtë formë nëse

departamenti strukturohet, ka edhe një këshill të departamentit ku janë edhe titullarët e

grupeve, sepse ju jeni profesor i filozofisë, por nëse ju nuk jeni përgjegjësi i departamentit

ose i shkencave të komunikimit, asistenti juaj është një asistent departamenti, pra nuk është

asistent i profesorit dhe kjo është alfa në një hierarki akademike. Ai quhet asistent sepse

udhëhiqet nga një profesor. Edhe kur ka mbaruar doktoraturën, ai ende nuk është me

përkufizimin klasik akademik i lire, për të bërë projekte kërkimore vetë. Vetëm në shkallën

tjetër kur rehabilitohet, e fiton një gjë të tillë. Këtu asistenti ditën e parë i thotë profesorit:

“Nuk dua t’ia di për ty” dhe kolegu Dervishi përmendi raste, emra, por kështu ka qenë

34

hierarkia. Kjo hierarki ka ekzistuar në Shqipëri, por duket se është prishur dhe na sugjeroni se

si mund ta rregullojmë.

(Diskutime pa mikrofon)

Alfred Peza – Faleminderit zoti Kryetar!

Faleminderit profesorëve të nderuar, që për hir të së vërtetës e kanë ngritur goxha

nivelin e debatit, jo vetëm në komision, por në përgjithësi në procesin e përgatitjes, debatimit

dhe hartimit të projektligjit “Për arsimin e lartë në Republikën e Shqipërisë”, çka na bën mirë

të gjithëve. Më vjen mirë që si komision kemi qenë dhe do të jemi të hapur për dëgjesën e të

gjithë palëve, sidomos për minorancat kritike. Nga ana tjetër, mirë që nuk janë mediat dhe

përfitoj edhe nga miqësia me një pjesë të madhe të profesorëve dhe kur të zbardhet

procesverbali do të kuptojmë, që është folur më shumë për profesorët se për studentët. Nuk e

vë kurrë në dyshim përgjegjësinë dhe shqetësimin tuaj të lartë për projektligjin, por dikush

mund ta marrë si një shqetësim personal dhe jo si një shqetësim në tërësinë e vet për

projekligjin dhe për studentin.

Për sa i përket qëndrimit tuaj sot për ligjin dhe projektligjin, dhe duke qenë se jeni

grupi më profesional dhe më kritik për projektligjin, e marr si kompliment faktin kur thatë:

“Ky ligj nuk e përkeqëson situatën në universitete”, çka mendoj që do e bënte komplimentin

edhe më të madh, nëse të gjitha kritikat tuaja në vijimësi sot, por edhe derisa ligji të marrë

formën e tij përfundimtar, pas miratimit dhe daljes në fletoren zyrtare, të shoqëroheshin me

shkrim të vërejtjeve konkrete të të gjithë qëndrimeve tuaja në nenet përkatëse, si konkretisht

ju nga pikëpamja e teknikës legjislative në frymën e ligjit do të donit dhe do të mendonit se

ajo e përmirësonte këtë gjë.

Kam një pyetje në përmbyllje të këtij parashtrimi. Universiteti publik i Tiranës, por

edhe universitete të tjera publike në të gjithë Shqipërinë kanë pasur përfaqësuesit e tyre në

Komisionin për Reformën në Arsimin e Lartë, i cili prej një viti a më shumë ka punuar për

këtë gjë. A i njihni dhe a ju kanë përfaqësuar siç duhet në këtë komision përfaqësuesit e

universiteteve publike përfshirë edhe Universitetin e Tiranës?

Faleminderit!

Artan Fuga - Ju faleminderit! Zoti Pollo, mundem?

Para se t’u lë fjalën kolegëve, kam vetëm një përgjigje për zotin Peza. Ju falënderoj

shumë zoti Peza, për të gjitha komentet që bëtë!

Sa për ta saktësuar, kur unë thashë që nuk e përkeqëson, evitova të bëja një sharje

për projektligjin, por nuk ishte kompliment. Siç thashë, është lënë në një gjendje të keqe, e

35

cila do të përkeqësohet vetvetiu në momentin kur ligji nuk e përballon. Sharje nuk është, por

edhe kompliment nuk është.

Ka një pyetje shumë interesante procedurale, që mua më takon ta përballoj vetë,

para se të lë kolegët e mi të flasin.

Lidhur me punën e komisionit të ekspertëve, ne nuk donim ta trajtonim këtë çështje

dhe nuk donim ta çonim këtë çështje, por në momentin që ju bëni pyetjen, unë justifikohem

dhe do them se zoti Peza ma bëri dhe unë nuk kisha se si të mos përgjigjesha.

Zoti Peza, faleminderit për pyetjen sepse ata janë kolegët tanë dhe nderi i një

profesori kudo qoftë është gjëja më e shtrenjtë, siç tha kolegu Dervishi, në një konceptim

idealist. Këtu jemi pa median dhe mund të them se ne konsiderojmë se ata nuk e kanë statusin

“ekspert”.

Statusi i ekspertit është status i pavarur, që vjen nga agjencitë e pavarura. Fatkeqësia

jonë është se ne në vendin tonë nuk kemi agjenci të pavarura me ekspertë të pavarur, por

qeveria ka të drejtë të thërrasë në konsulentë ose t’ia besojë një ekipi, që dëshiron në të

drejtën e vet dhe këta quhen ekspertë të ftuar nga qeveria në formë nominale, por nuk

përfaqësojnë Universitetin e Tiranës, nuk na përfaqësojnë ne; përfaqësojnë vetëm veten e

tyre. Pse përfaqësojnë vetëm veten e tyre? Këtu ka deklarata publike, që e tregojnë këtë gjë

dhe aq më shumë kur ka këshilla profesorësh, që kanë mendime krejt të kundërta me

mendimin e një eksperti, që ka dalë nga ai fakultet, që identifikohet me atë këshill

profesorësh. Pra, ata nuk na përfaqësojnë ne, ata përfaqësojnë veten e tyre me kompetencën e

tyre, me të drejtën e tyre për të bërë atë që ata ndiejnë, por nuk ka përfaqësim legjitim të

strukturave universitare. Kjo është njëra anë.

Së dyti, mendimi ynë, i kolegëve dhe i gjithë forumit, dhe i këtyre 300 vetave që

janë shprehur këtu me ne dhe që kanë qenë aktivë në rrjetet tona deri tani, dijeni se është një

masë shumë më e madhe sesa aq, pra këta mendojnë se brenda atij komisioni ekspertësh ka

konflikte të rënda interesi. Pse ka konflikte interesi? Sepse aty ka pronarë universitetesh

private, ka rektorë universitetesh private, të cilët janë shumë të nderuar, janë krejtësisht në të

drejtën e tyre, por ka konflikt interesi, kur ata bëjnë rregulloren e universiteteve publike. Nuk

mundet që një operator privat të jetë pjesë e një komisioni, i cili të krijojë kuadër normativ

për konkurrentin e vet në treg. Këtë nuk ka të drejtë publike që ta pranojë, sepse është në

kundërshtim dhe është konflikt i pastër interesi.

Unë thashë një gjë, por më duket se nuk ishte zoti Peza në ato momente ose ishit dhe

kërkoj ndjesë. Po gjetët një pedagog në universitetet publike që të jetë shprehur në media pro

projektligjit, do të jetë shumë i radhë. Çfarë ndodh? Bëni sikur jeni një specialist i

36

komunikimit, i medias masive, ejani dhe të bëjmë një monitorim të medias nga ana e

përmbajtjes dhe do të shikojmë që të gjithë aktorët që shprehen ndaj projektligjit kanë dy

karakteristika: ose paguhen nga operatorë privatë, dhe është e drejtë e tyre, ose botohen nga

media private, që financohen nga universitetet publike. Dijeni këtë gjë dhe ne jemi gati ta

themi ku të doni. Universitetet dhe operatorët privatë kanë organizuar fushata elektorale, kanë

media gjeneraliste me kahe politike, kanë media të cilat bëjnë presion ndaj qeverisë dhe ndaj

grupeve politike të caktuara, ka lobingje shumë të forta në këtë drejtim. Dijeni se origjina e

këtij projektligji vjen nga një institucion privat dhe ne e vërtetojmë këtë. Dijeni se edhe këta

njerëz, këta ekspertë që kanë punuar me këtë grup, janë paguar nga operatorë privatë.

Alfred Peza - Më falni për ndërhyrjen! Si do t’i ishit përgjigjur pyetjes: Nëse ju do

të ishit pjesë e këtij komisioni të ekspertëve, do të kishit këto vërejtje që keni sot?

Artan Fuga – Zoti Peza, ne nuk i përgjigjemi çdo akuze, sidomos akuzave me

“nëse”, por unë personalisht si Artan kam detyrimin të mbroj nderin tim përpara dy njerëzve,

që janë zoti Tafaj dhe zotit Pollo. Zotit Pollo i kam dhënë një herë dorëheqjen dhe më ka

marrë me zor në këtë komision për këto probleme, nëse nuk gabohem. Me zotin Tafaj, kam

pasur debate dhe diskutime, sikurse dhe bashkëpunime të forta.

Në 10 vjetët e fundit keni qëndrimet e mia personale shumë kritike ndaj politikave

të caktuara, por sigurisht edhe bashkëpunime, sepse nuk duhet të jemi kokëshkëmb, do të

bashkëpunojmë, do të dëgjojmë nga autoritet publike, do të dëgjojmë nga politikat, do të

vlerësojmë politikat, jemi bashkë dhe e konsiderojmë një çështje të përbashkët. Por ama ju

them një gjë, nëse unë do t’iu jap një listë të ofendimeve që janë bërë për këta njerëz këtu dhe

për forumin, ju do të habiteshit, janë nga më të rëndat, duke përfshirë edhe atë që ju thatë dhe

transmetuat.

Çdo të thotë kjo që t’i përgjigjemi një pyetjeje hipotetike, sepse po të ishim ne atje

do të bënim këtë gjë? Ne kemi humbur, zoti Peza, se kemi dy vjet që harxhojmë shëndetin

tonë, energjinë tonë dhe ju mendoni se ka njeri autoritet publik, që mund të prishë karrierën

time në këtë moshë që jam? Unë nuk kërkoj asgjë, as zoti Dervishi nuk kërkon asgjë, as zoti

Kocani nuk kërkon asgjë. Ka me dhjetëra profesorë që e kanë mbyllur karrierën në kuptimin

se nuk kërkojnë më asgjë. Jemi të painteresuar, zoti Peza, dhe jua kam thënë që në fillim me

shumë sinqeritet se universiteti është jeta jonë, është vlera jonë. Iku vlera universitare që

mund të jetë edhe e gabuar në konceptin tone, se mund ta kemi gabim, mbaroi jeta jonë. Unë

prandaj ju bëra një historik të viteve ‘90 si edhe të vitit 2005, kur ne ishim në grevë ndaj

qeverisë së Partisë Demokratike, e cila u tërhoq. Këtu ka njerëz të cilët mund ta provojnë këtë

37

gjë, ka filmime që e provojnë dhe janë këta njerëz që e kanë bërë dhe prapë ne jemi këtu me

të njëjtin mendim. Kaq!

Aleksandër Kocani – Kisha diçka lidhur me konfliktin e interesit.

Unë kam dalë me artikuj publikisht kundër ligjit dhe duhet të dini një gjë, që kam

qenë në një dilemë të madhe. Jam pedagog në një fakultet, ku ndoshta më shumë se në çdo

vend tjetër abuzimet me autonominë kanë qenë fantastike, sa u arrit deri në një klimë terrori.

Unë e dija dhe interesi im si Aleksandër ishte që ky projektligj të kalonte, sepse isha i bindur

që ai do i fshinte. Por, nga ana tjetër, kur mendoj për arsimin e lartë, për rritjen e cilësisë,

atëherë mendoj që nuk është ashtu. Pra, duhet të sakrifikoja këtë interes timin, pasi në të

vërtetë ishte interesi im dhe këtë e them sinqerisht. Do ta sakrifikoja, pasi bëhej fjalë për një

gjë më të madhe, bëhej fjalë për arsimin e lartë të Shqipërisë. Prandaj kemi dalë dhe po

luftojmë që të bëhet sa të jetë e mundur më mirë një kuadër ligjor, që ta nxisë zhvillimin e

cilësisë. Mua nuk më duket që do e nxisë, më falni që e them, por ne jemi ekspertë, unë jam

ekspert i metodologjisë dhe merrem pikërisht me matjet e cilësisë dhe aty nuk ka asgjë për t’u

matur. Si do ta masin cilësinë të famshmet agjenci? Ne që jemi ekspertë të filozofisë, të

epistemologjisë dhe e kemi shumë të vështirë, pasi është sfidë e madhe teorike dhe praktike.

Si mund të matet në fushat e ndryshme? Artani ka të drejtë, se nuk mund të jetë standard, pasi

duhen përcaktuar sipas fushave. Si mund të bëhet kjo matje? Të matet, të vlerësohet dhe më

pas ajo të dalë si mjet nxitës, se po nuk nxiti, nuk ecim përpara. Unë jam dakord dhe i

vlerësoj të gjithë, por pozicioni ynë në raport me ta është që nuk kemi konflikt, madje kemi të

kundërtën e konfliktit. Ne konfliktojmë me veten tonë, shkatërrojmë interesin tonë vetëm për

këtë mjet.

Faleminderit!

Mark Marku – A mund të them diçka për konfliktin e interesave? Përgjithësisht kjo

ka qenë karakteristikë e procedurës së këtij projektligji. Qeveria ka bashkëpunuar më shumë

me ata që i sulmon si të korruptuar sesa me ne. Ne po të ishim të korruptuar, nuk do ta

ngrinim zërin dhe nuk do të ishim kundër qeverisë. Po të doni, mund ta verifikoni, se jeni

deputetë dhe keni instrumente për ta kuptuar. Askush që ka probleme me korrupsionin dhe

probleme me abuzimin e pushtetit, nuk guxon të dalë në televizion dhe të flasë kundër

qeverisë, përkundrazi thotë: “Rroftë qeveria, rroftë ky e rroftë ai”.

Qeveria ka përdorur disa njerëz që janë të korruptuar, i ka nën kontroll dhe

nëpërmjet veseve i ka bërë pjesë të komisioneve, sepse nuk kanë guxuar të flasin asnjë fjalë

dhe kanë qenë anëtarë të komisioneve jo sepse janë profesorë, por sepse janë të korruptuar

dhe qeveria e di shumë mirë që janë të tillë, por mund t’i përdorë si të dojë. Ju e dini shumë

38

mirë se si të korruptuarit përdoren në të gjitha rolet, kështu që në këtë kuptim ata pedagogë që

ngrenë zërin më shumë, e ngrenë zërin pikërisht sepse minimumi nuk kërcënohen.

Nga pikëpamja etike dhe morale ne shqetësohemi, sepse nuk do ta kishim fare

problem dhe do ta merrnim edhe me humor, se nuk na prish asnjë punë realisht. Për ne që

jemi këtu, por edhe për 300 profesorët që janë kundër nga pikëpamja e statusit profesional

është njësoj si tani, si me variantin e vjetër, si me atë që ka qenë më parë dhe si me këtë që do

të bëhet tani. Problemi është që jemi në një moment shumë delikat për universitetin dhe ne e

ndiejmë shumë mirë këtë, pasi e ndiejmë në lëkurë. Është një moment që ose do të bëhet një

lëvizje që universiteti publik të shpëtojë dhe po ra universiteti publik, ka rënë i gjithë sistemi

i lartë arsimor në Shqipëri. Kot, janë iluzione ato që privati mund të ngrejë ose mund të

shkatërrohet totalisht. Meqenëse ne e shikojmë një projektligj si një mundësi për

ristrukturim, nuk e shikojmë projektligjin si kushtëzim apo si problem për dikë. Ne e

shikojmë si një mundësi për ristrukturim të sistemit në këtë moment ku jemi dhe jemi shumë

të shqetësuar që pikërisht këtë nuk e bën.

Ne themi për profesorët se nuk punojnë pasi marrin titullin profesor, por ka sisteme

që i fusin në testim. Edhe Kosova e ka që pas tre apo pesë vjetëve profesori duhet të rimbrojë

titullin e vet. Ka profesorë të shkallëve të ndryshme. Ka dy vjet që merremi me këtë punë,

kemi konsultuar me dhjetëra modele dhe jemi bërë gati si gjysmëspecialistë, se specialistë

nuk jemi, pasi specialist është ai që ne e ftuam dhe erdhi, dhe na tha problemet sakta të

projektligjit.

Ky projektligj nuk e lëviz universitetin në asnjë shkallë, as te cilësia e profesoratit,

as te cilësia e studentëve, as te cilësia e diplomave, as te kërkimi shkencor, as të menaxhimi.

Kështu që, në këtë kuptim ky është shqetësimi ynë dhe kemi shpresuar deri në fund, kemi

vazhduar të bashkëpunojmë siç bashkëpunojmë ne në mënyrë kritike dhe jo duke bërë

komplimente, të bashkëpunojmë dhe të japim kontributin në çdo etapë dhe këtu kemi ardhur

me këtë ide, që gjithsesi ekziston një mundësi. Pra, unë nuk mendoj që një projektligj kaq i

rëndësishëm, që ka të bëjë me të ardhmen e Shqipërisë në gjitha fushat e zhvillimit të vendit,

të bëhet me shpejtësi dhe pastaj të thuhet: “Hajde se po bëjmë disa gabime, se kemi afatin”.

Mendoj që kalendari i zhvillimit të punimeve të Kuvendit nuk mund të dëmtohet për

një kalendar procedural të parlamentit. Është një moment, që duhet të mendojmë dhe ne e

kemi këtë dëshirë, e kemi pasur këtë vullnet dhe me këtë ide kemi ardhur këtu. Në këtë

projektligj nuk është bashkëpunuar me pjesën etike të universiteteve dhe aty ku nuk kërkohet

ndihmë, te pjesa e moralshme dhe etike, nuk nxirret produkt i mirë.

39

Genc Pollo – Faleminderit, zoti Marku! Pyetje zonja Hysi dhe më pas një përgjigje

nga përfaqësuesit!

Vasilika Hysi – Faleminderit, zoti Kryetar!

Unë nuk jam anëtare e këtij komisioni, jam anëtare e Komisionit të Ligjeve, por jam

relatore e projektligjit “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor” në Komisionin e Ligjeve.

Ne nuk kishim mundësi të bënim një seancë dëgjimore, pasi është ky komisioni

përgjegjës, kurse ne jemi komision për dhënie mendimi. Në cilësinë e relatores jam e

interesuar të shikoj problemet e kushtetutshmërisë së një sërë rregullimesh, që ofron ky ligj

për aspekte të ndryshme. Pra, gjëja e parë dhe më e rëndësishme është administrata, hierarkia,

a respektohet hierarkia, përgjegjësitë, ato që ju thatë. Unë kam disa pyetje konkrete lidhur me

një sërë agjencish që krijohen ose që rikonceptohen në varësi të ministrit përgjegjës të

arsimit. E kam pyetjen për ju profesor Fuga, lidhur me Agjencinë Kombëtare të Financimit të

Arsimit të Lartë. Ju thatë: “Nuk mund të jetë kjo agjenci në varësi të ministrit përgjegjës”.

Unë kam pikëpyetjet e mia, por pyetja ime është: A keni ndonjë model apo ndonjë sugjerim

konkret? Do ta mirëprisja këtë përgjigje, duke qenë se ne nesër fillojmë diskutimin nen për

nen.

Çështja e dytë ka të bëjë me një pyetje, që unë ua kam drejtuar edhe përfaqësuesve

të Ministrisë së Arsimit dhe jam në pirëpritje të përgjigjes të juristëve të Ministrisë së Arsimit

dhe të Sporteve lidhur me garantimin e skemës së kredive studentore dhe me mbështetjen që

do t’u jepet universiteteve publike të pavarura. Pa hyrë në terminologji, që për mua si juriste

është një term që nuk ekziston gjëkundi, nuk e di çfarë është, pasi bie ndesh edhe me Kodin

Civil dhe me një sërë ligjesh të tjera, por nuk dua t’ju fus te pjesa juridike.

Genc Pollo – Cili koncept, Vasilika?

Vasilika Hysi – Për universitet publike të pavarura. Kam një pyetje lidhur me

Agjencinë Kombëtare të Kërkimit Shkencor të Inovacionit, që e vlerësoj shumë të

rëndësishëm, pasi do të përcaktojë prioritetet, por do të bëjë edhe shpërndarjen e fondeve. A

keni një model tjetër të organizimit të kësaj agjencie, e cila do të arrinte të bënte përcaktimin

prioriteteve të kërkimit shkencor ashtu siç duhet t’i përgjigjet kërkesave të tregut të

brendshëm dhe atij europian, por njëkohësisht të bënte konkurueshmërinë e lirë midis

institucioneve lidhur me kërkimin shkencor dhe inovacionin?

Çështja e tretë. Mua më ka shqetësuar Agjencia e Sigurimit të Cilësisë së Arsimit të

Lartë, që mendoj se duhet të jetë një institucion me personalitet juridik të pavarur, pra jo në

varësi të ministrisë. Sipas mendimit tuaj, çfarë duhet përmirësuar në këtë agjenci? Ashtu si ju,

edhe unë, si edhe shumë të tjerë kemi qenë ekspertë specialistë, që jemi marrë me proceset e

40

akreditimit të këtyre fakulteteve, që sot kanë dalë në treg apo edhe me akreditimin e

institucioneve publike të universiteteve tona. Çfarë do të përmirësoni më mirë në këtë

institucion që ne kemi? Ndjesë që kam disa pyetje, por përfitova nga rasti që mbarova shpejt

mbledhjen time dhe doja t’u dëgjoja edhe ju.

Unë kam një shqetësim tjetër, dhe ndoshta e kam të gabuar, lidhur me hierarkinë.

Unë pajtohem me faktin që mungon hierarkia midis profesorit, profesorit të asociuar, doktorit

dhe masterit. Është e vërtetë që çdo departament në çdo fakultet, edhe aty ku unë kam

shërbyer për 30 vjet, të rinjtë, ndjesë pasi nuk kam asgjë me të rinjtë, me votë e hedhin poshtë

një professor, pasi janë në shumicë. Për shembull, në departamentin ku unë kam shërbyer për

30 vjet kemi qenë vetëm dy me titullin “Profesor-Doktor”, pjesa tjetër ishin të gjithë me

master dhe normalisht po të bëheshin zgjedhje asnjëherë nuk fitonim, pasi ata votonin njëri-

tjetrin dhe ky është mentaliteti në departament.

Në këtë ligj futet një koncept, që për nivelet e larta drejtuese mund të konkurrojnë

një profesor, por edhe një që ka bërë PGD në një nga universitet e vendeve që quhen OECD

dhe unë hyra dhe pashë se kush ishin vendet e OECD-së, dhe nuk ka dallim midis fakulteteve

publike dhe private. Për shembull, unë kam qenë dekane në Fakultetin e Drejtësisë dhe

sinqerisht jam skandalizuar me nivelin e universitetit të Barit. Shkova për të bërë marrëveshje

binjakëzimi dhe thashë: “jo hajdut”. Më falni që e them! Shkova në një universitet tjetër të

Italisë dhe u thashë: “Stop, nuk mund të bëj marrëveshje me ata, që nuk dinë se ku shkojnë

paratë”. Sinqerisht, a bini dakord që anëtarët rektorë, zëvendësrektorë, dekanë, shef

departamenti mund të konkurrojnë një profesor, që mund të ketë mbaruar edhe në Shqipëri,

por që ka një karrierë, që është profesor vizitor, që ka studime, kërkime shkencore me një që

sapo ka mbaruar në një vend që është OECD, fakultet publik, privat apo ku ta di unë, qoftë

kjo në Itali, në Meksikë në Kili e të tjera?

Çështja e katërt që mua më shqetëson është pikërisht këshilli i fakultetit. Në rast se

do të më pyesni për këshillin e profesorëve, ashtu siç u katandis të paktën këto 5 vjet që unë u

shkëputa nga fakulteti, më vjen keq ta them. Unë nuk mund të gjykohesha ashtu siç jemi

gjykuar nga profesorë të inxhinierisë mekanike, që nuk ua kishin haberin kërkimeve dhe

punimeve tona shkencore. Të them të drejtën këto lloj kompozimesh të këshillave të

profesorëve, ku vinte profesori i gjuhë–letërsisë dhe më vlerësonte mua në politikën penale

europiane, ndërkohë që unë bëja konventat e Këshillit të Europës apo të Brukselit, të them të

drejtën ishin pak të çuditshme. Megjithatë, në këtë ligj krijohet Komisioni i Përhershëm për

Promovim e Personelit Akademik. Ky këshill ju kënaq, apo jo? Nëse nuk ju kënaq, çfarë

41

mund të bëjmë për ta përmirësuar dhe për të pasur profesorët më të mirë vendas dhe të huaj

të të gjitha universiteteve?

Gjithashtu, kam një pyetje për Këshillin e Fakultetit. Kemi qenë të gjithë anëtarë të

Këshillit të Fakultetit për vite të tëra dhe të paktën unë e kam lënë Këshillin e Fakultetit jo si

trup, as si një kooperativë, por e kam lënë si një këshill, që bënte strategjinë e fakultetit, të

departamenteve, miratonte, fliste për strukturën, për tekstet mësimore e të tjera, kurse tani më

thonë që është katandisur keq. Çfarë mund të bëjmë që ta rregullojmë këtë këshill? Pra, aty

ku thuhet, në pikën k) të nenit 37: “Senati akademik krijon mekanizmat për vlerësimin e

veprimtarisë mësimore, kërkimore dhe shkencore”, a mund të kemi ndonjë propozim

konkret? Cili do të ishte një mekanizëm, që mund ta kishim në nivel jo kaq të decentralizuar,

pasi nuk jam për kaq shumë decentralizim dhe më falni që e them! E pëlqej frymën e lirë,

lirinë akademike, por nuk mundem që të vlerësohem nga njerëz që po turren këtë muaj për të

marrë titujt “Profesor” dhe “Profesor i asociuar” dhe nuk shoh as monografi, as punime, as

kontribute në nivel, mirë kombëtar, se këtu shkenca ka mbaruar, por të paktën në ndonjë vend

të huaj. Hyni në universitete dhe shikoni garën e madhe! Neve na janë dashur 15 vjet punë

për të marrë titullin nga “Profesor i asociuar” në “Profesor”. Ndërsa tani unë sapo kam qenë

në një komision për të marrë titullin “Doktor” dhe isha regjistruar në këshill për të marrë

titullin “Profesor”. Mua kjo gjë më shqetëson.

Çështja tjetër është lidhur me marrëdhëniet midis senatit dhe bordit të administrimit.

Cili është opinioni juaj? Ndjesë nëse e keni shqyrtuar më parë! A mendoni ju që bordi i

administrimit është ai që do të ketë më shumë kompetenca mbi senatin apo duhet të ketë një

marrëdhënie midis senatit akademik dhe bordit të administrimit?

Çështja e fundit. Unë kam edhe shumë pyetje nen për nen dhe jam këtu si mikeshë

në këtë komision. Mua më shqetëson kreu XII. Ju thatë në fjalën, që unë nuk e kuptova qartë:

“Nuk ka asnjë të keqe të ketë institucione edhe publike, edhe private”. Absolutisht! Në qoftë

se është një filantrop, është njëri që me testament thotë: “Pas vdekjes sime këto miliona euro

unë do t’i lë që të krijohet një universitet”, absolutisht unë në Komisionin e Ligjeve do t’ia

krijoj këtë hapësirë konform Kodit Civil e të tjera. Në mendimin tuaj, cila është ajo ideja, në

qoftë se e kuptova saktë, që mund të ketë institucione që mbështeten edhe nga fondet publike,

edhe nga ato private? Për çfarë forme të institucionit publik të pavarur e kishit fjalën?

Këto ishin disa nga pyetjet dhe do të vlerësoja shumë profesor Fugën dhe të gjithë ju

kolegët, pasi ju kam ndjekur me vëmendje në kohën e limituar që kemi pasur për të ndjekur

mediat.

42

Në qoftë se keni mendime dhe sugjerime nen për nen, por sidomos me hierarkinë

institucionale, kushtetutshmërinë, autonominë financiare, marrëdhëniet që janë tipike për

çështjen e Komisionit të Ligjeve, do t’i vlerësoja nëse do të m’i dërgonit të printuara, por

edhe në rrugë elektronike.

Faleminderit!

Artan Fuga – A mundem, zoti Pollo?

Genc Pollo – Mendoj që ishte edhe pyetja e fundit nga deputetët drejtuar forumit,

kështu që tani me një përgjigje përmbyllëse, zoti Fuga, dhe përfaqësuesit e tjerë që kanë

ardhur me ju.

Artan Fuga – Zonja Hysi, faleminderit për gjithë pikëpyetjet dhe komentet që bëtë!

Ne, duke qenë njerëz të shkencave të ndryshme, por që lidhen shumë me komunikimin dhe

me politikën e kështu me radhë, kemi shumë frikë nga autizmi. Edhe pse jemi 200 apo 300

vetë që marrim pjesë dhe diskutojmë, përsëri themi se mos krijohet standardi i turmës, që i

mbushim mendjen njëri-tjetrit. Ju, duke ardhur me këto koncepte dhe me këto pyetje, na jepni

sigurinë se nuk jemi futur në një autizëm dhe ju falënderoj shumë për ato pika ku vendosni

theksin tuaj, që është pikërisht ajo që ne kemi shqetësim, për të mos bërë komplimente, të

cilat janë reale, por duke falënderuar sikurse edhe kolegët dhe koleget e tjera që vijnë

kryesisht nga universiteti apo që kanë menaxhuar arsimin e lartë, të cilët kanë një mendim në

vështrimin tonë kaq të vlerësuar saqë duhet ta besoni sinqeritetin tonë, sikurse kemi

vlerësimin edhe për ata që menaxhojnë tani nga pikëpamja e kushtetutshmërisë. Në

momentin kur projektligji në një nen të caktuar thotë që shteti garanton studentin për nivelin

e parë të studimeve, ne e konsiderojmë se ka një diskriminim në të drejtat kushtetuese për

arsye të statusit financiar dhe ekonomik, çka do të thotë që kjo godet barazinë e shanseve,

krijon pabarazi sipas sistemeve financiare dhe riprodhon sipas teorive të Burdies, të Buttonit,

pra të një sërë sociologësh që kolegu Dervishi i njeh më mirë se ne dhe krijon atë që quhet

pabarazi e shanseve, duke e goditur këtë gjë. Në qoftë se masterin do ta konsiderojmë pjesë të

studimeve universitare, dhe nuk kemi pse e bllokojmë atë që është me pak të ardhura deri te

Bachelori, sistemi i parë, ose duhet t’i japim një zgjidhje nga pikëpamja kushtetuese

konceptit se kë do të quajmë arsimim publik universitar.

Por për ne ka një problem. Çdo të thotë të jetë një agjenci? Nuk ka vend për agjenci,

në momentin kur shikojmë mënyrën se si janë organizuar këto të ashtuquajtura agjenci, që ne

thamë se mund t’ia vëmë emrin edhe OJQ po të duam, por problemi është se ajo është një

instancë hierarkie brenda një hierarkie institucionale burokratike në kuptimin e mire, me

delegim kompetencash dhe me emërim, njësoj siç emërohet një drejtor ose është një ministri

43

bis e vogël dhe merr kompetenca kushtetuese. Unë nuk e di nëse Kushtetuta e lejon apo jo që

një agjenci që nuk është ministria të marrë kompetencat e ministrisë apo është një drejtori

brenda ministrisë. Pse quhet agjenci? Këtë ne nuk e kuptojmë dot. A ka apo nuk ka

eksperienca të tjera për agjencinë, për fondet, për cilësinë e arsimit? Po ka, janë të paktën dy

që ne i dimë.

E para është ajo ku në këto agjenci janë bordet, por nuk ka një të emëruar nga

ministri në mënyrë vertikale dhe në këto borde janë operatorët ata që i krijojnë, pra janë

operatorët universitarë, institucionet e arsimit të lartë që delegojnë atje përfaqësuesit e tyre

me përfaqësim të deleguar brenda disa kritereve dhe janë pikërisht këta që marrin atje

vendimet, sigurisht brenda kritereve që vendosen.

Pra, dikasteri nuk është ai që bën shpërndarjen positive. Nuk jemi brenda

ligjshmërisë pozitive, ku shteti vepron direkt në përmbajtje, shteti luan aspektin rregullator,

pra krijon kuadrin juridik dhe janë operatorët ata që luajnë brenda këtij kuadri. Këtë ju e dini

një milionë herë më mirë se unë që është e drejta negative dhe ajo pozitive. Në qoftë se ne do

të heqim dorë nga e drejta negative, kemi hequr dorë nga parimet themelore të demokracisë,

kemi rënë te koncepti egelian i shtetit, ku ne thamë se shteti, koncepti dhe dija janë e njëjta

përmbajtje dhe ku forma, rregullimi dhe përmbajtja janë e njëjta gjë. Ky ligj fatkeqësisht

është në këtë nivel. Pse? Sepse kolegët tanë profesorë në atë komision nuk kanë qenë juristë

si ju, kanë qenë shkencëtarë si ne në fusha përmbajtjesore dhe kanë kërkuar ta manipulojnë

përmbajtjen, duke harruar se një legjislator i mirë nuk manipulon përmbajtjen, manipulon

formën. Por si t’ua shpjegojmë ne atyre këtë gjë? Nuk jua shpjegojmë dot.

Vijmë te modeli i dytë, i cili është ai që quhet modeli Tripartit, ku këto borde nuk

janë krijuar nga operatorët, por fuqia publike ka përfaqësuesit e saj, asambletë akademike,

përfaqësuesit e tyre, por edhe sindikatat ose edhe administrata e tyre kanë përfaqësuesit e

tyre, sipas kuotave e të tjera me radhë. Pra, ka disa modele, por në çdo rast modelet e sotme

europiane nuk janë të ndërtuara në mënyrë vertikale, se përndryshe nuk ka kuptim që ajo të

jetë agjenci, por është ministri bis. Ka një problem tjetër nga pikëpamja kushtetuese, ku siç ne

e thamë, zonja Hysi, unë sot mund të dal në korridor apo në trotuar pa shqetësuar të tjerët dhe

të shpreh pikëpamjet e mia dhe askush nuk më thotë asgjë, as polici, as shefi im, askush. Në

qoftë se unë bëj shkencë, kam hierarki vertikale, e cila më thotë se shkenca jote nuk është e

mire, pasi nuk më pëlqen mua. Kjo shkel parimin e të drejtës dhe të lirisë së shprehjes dhe e

kthen shkencën në të vetmin aktivitet, i cili duhet të jetë jashtë normës, të jetë i lirë, e krijon.

Arti është i lirë, opinioni është i lirë, folklori është i lirë, media është e lirë ku mund të

shprehësh çfarë të duash, shkenca jo, sepse mua më godet. Më godet agjencia që emërohet

44

nga ministri dhe më thotë që unë jam i lirë të bëj shkencën që dua. Po si mund të bëj

shkencën që unë dua, në qoftë se kjo shkencë nuk më përputhet me një politikë të caktuar që

ndjek agjencia? Pra, për mua, për kolegët e mi, për forumin ka një problem që ka të bëjë me

lirinë e kushtetutshmërisë, të shprehjes, të mendimit të lirë që në radhë të parë është mendimi

shkencor.

A kemi ne autonomi në momentin kur bordi në shumicë është i emëruar drejtpërdrejt

në mënyrë vertikale? Ju jeni juriste, konstitucionaliste shumë e njohur, nga më të mirat që ka

vendi, dhe me një përvojë shumë të madhe, ju lutem, më thoni a mund të rregullohet sistemi i

qeverisjes brenda një agjencie në funksion të gjendjes ekonomike të buxhetit të vet, sikurse e

thotë ky projektligj, ku numri i anëtarëve të bordit që emërohen nga ministria varet nga sasia

e peshës specifike të parave që jepen nga granti public? Jo, këto janë të ndara. Tjetër është

sistemi i qeverisjes në një agjenci dhe institucion dhe tjetër është gjendja, sepse na çon në

situata paradoksale të rënda, ku për dy vjet ne kemi si universitet të ardhura më të mëdha dhe

dominojmë bordin; pas dy vjetësh të ardhurat bien dhe bordi duhet të ndryshojë dhe të krijojë

një sistem tjetër qeverisjeje. Kjo nuk mund të bëhet në këtë mënyrë, kështu që edhe nga kjo

pikëpamje nuk mundet që një institucion apo një nivel i deleguar nga një trupë tjetër

vendimmarrëse ose që bart legjitimitet, të bllokojë trupën nga e cila ka dalë. Bordi del nga

senati, anëtarët e senatit, por më pas bordi çfarë mund të bëjë? Atëherë bordi merr vendime

bllokuese për senatin nga i cili ka dale. Kjo do të ishte njësoj sikur prokuroria të bllokonte

ligjet që nxjerr parlamenti, pavarësisht një raporti të caktuar.

Ka edhe shumë elemente të tjera, të cilat kanë probleme juridike të forta. Flitet për

një master ekzekutiv, që në këndvështrimin tonë, nuk është veçse një diplomë tjetër, që t’u

japë mundësi disa operatorëve privatë për të fituar disa para. Ashtu siç diskredituan

Bachelorin, masterin, po diskreditojnë edhe doktoraturën, do të diskreditojnë edhe këtë. Çfarë

do të thotë kjo? Kjo do të thotë që është niveli i tretë, por ka emrin e masterave të nivelit të

dytë, dhe kur gjen përkufizimin që nga pikëpamja substanciale: “Çfarë do të thotë një master

ekzekutiv”, thotë që është një nivel i lartë dijesh, por kjo nuk do të thotë asgjë. Cili është

definicioni juridik? Cili është definicioni shkencor? Cili është definicioni institucional? Nuk

ka absolutisht asgjë.

Vijmë tek ajo që ju thoni për këshillin e profesorëve, të cilën ne e diskutuam, por në

respektin tuaj, do të më falin kolegët tuaj edhe një herë, se ju keni shumë të drejtë për ato që

thoni, nuk mund të gjykoheni ju nga profesori i filozofisë, i letërsisë apo i ekonomisë.

Problemi është që ne e bëmë një hap deri tani me këshillin e profesorëve dhe ky këshill

tashmë ka nevojë për disa gjëra të tjera. Çfarë? I kemi ngritur dhe jemi sulmuar e anatemuar.

45

Këshillat e profesorëve duhen profilizuar tashmë. E zëmë se të gjitha fakultetet juridike të

zonës Tiranë-Durrës, Tiranë-Elbasan apo vetëm në Tiranë do të krijojnë një këshill

profesorësh dhe ti do të shkosh të paraqitesh tek të ngjashmit e tu. Nuk ka pse të jesh në një

këshill profesorësh, ku në Fakultetin Juridik të jetë një gjuhëtar që dominon ose një

ekonomist, pra kjo ka mundësi të bëhet.

Gjithashtu, kemi ngritur problemin tjetër që le ta kenë bërë artikullin tim në Bari, por

ai artikull, pavarësisht se është botuar në një universitet apo revistë të huaj, mund të jetë një

plagjiaturë. Këshilli i profesorëve duhet të marrë në analizë të gjithë produktin shkencor.

Çfarë na ndodh ne sot? Elementet më të rëndësishme të produktit shkencor nuk analizohen

nga këshillat e profesorëve. Pse? Sepse konsiderohen, siç thoni ju, që janë botuar jashtë dhe,

ashtu si ju, dhe unë këtu me njerëz të nderuar, kur kam parë se çfarë kanë pasur dosjet, kam

thënë: O Zot, këtë kanë botuar, po kjo është një plagjiaturë, një banalitet i tërë. Pra, ka

mundësi të ndodhë kjo gjë. Këshillat e fakulteteve që ju thoni kanë nevojë për më shumë

kompetenca, mirëpo problemi është që hajde të diskutojmë kompetencat dhe këto po na ikin

fare, ndërkohë që ne diskutuam që profesori, për të bërë kualifikimin e tij, duhet t’ia çojë

dosjen me servilizëm dekanit, i cili e çon te komisioni i përhershëm i kualifikimit, që

përbëhet nga 5 vetë dhe duhet të gjykojë qindra profile të caktuara të profesorit.

Ju faleminderit!

Blendi Ceka – Ato që unë kam, po i them në mënyrë të përmbledhur.

Së pari, dua të ritheksoj idenë e vullnetit për ndryshim brenda institucioneve publike

dhe në njëfarë mënyre kundërshtimin e këtij ligji. Aty janë 200 pedagogë që kanë firmosur,

por janë shumë e shumë pedagogë dhe studentë, të cilët realisht në bindjen time kanë

vullnetin për ndryshime rrënjësore që duhet të ndodhin brenda universiteteve publike si nga

pikëpamja e menaxhimit, konceptimit, kurrikulave, programeve, nga pikëpamja e

menaxhimit të përgjithshëm të universitetit, nga pikëpamja e cilësisë në shërbim të shoqërisë

dhe realisht ka një kërkesë në rritje jo për ndryshim ose përmirësim të universiteteve publike,

por për ndryshime radikale, pse jo, rithemelim në koncept të tyre. Fakti që ekziston ky lloj

vullneti për ndryshim, është i njëjti vullnet, që në vetvete kundërshton këtë lloj projektligji në

mënyrën se si paraqitet, pra ekziston dëshira e madhe për ndryshim, flasim të paktën brenda

mjedisit të universiteteve publike, por në njëjtën kohë dhe një lloj rezistence për sa i përket

prezencës së këtij projektligji.

Momenti i dytë që doja të ndaloja, ka të bëjë pikërisht me paradoksin ku nga njëra anë

kemi autonomi, nga ana tjetër kemi përqendrim dhe kontroll shtetëror të universiteteve, ku të

njëjtat agjenci të varura nga Kryeministri ose ministri bëjnë edhe buxhetimin, përcaktojnë

46

edhe kriteret e matjes së cilësisë, bëjnë edhe vlerësimin e cilësisë, pra të trija këto funksione

edhe kriteret, edhe vlerësimi për sa i përket cilësisë, edhe vetë buxhetimi janë të përqendruar

në një entitet, që në rastin konkret i bie të jetë entiteti shtetëror. Nisur nga praktikat dhe

kontekstualizimi ynë ekziston një probabilitet shumë i madh që të kemi një lloj varësie

sistematike politike ndaj vendimmarrjes, pra universitetet, entet, departamentet të krijojnë

gjithnjë e më shumë sjellje të profilizuar, në mënyrë të tillë që të tregojnë njëlloj varësie, pse

jo servilizmi, ndaj enteve politike, gjë që deformon tërësisht natyrën e universitetit, ku edhe

pse sot mund të ketë elemente të kësaj natyre, kjo realisht nuk ka lidhje dhe nuk do të thotë që

jemi dakord me atë që është sot.

Lidhur me kapitullin 12, ky kapitull është një shqetësim për faktin dhe mënyrën se si

është paraqitur, pasi është i paplotë, por kjo do të pasurohet me VKM më pas. Lidhur me

mënyrën se si është paraqitur, shtron disa pyetje shumë shqetësuese për ne, si komunitet, dhe

një nga këto pyetje është se cila është dobia publike për shoqërinë shqiptare që të kemi

universitete publike të pavarura? Pyetja e dytë esenciale është: pse një ent privat, i themeluar

10 vjet më parë, që ka konkurruar deri më tani në një mjedis konkurrues superpozitiv nga

perspektiva e tij, pothuajse edhe rregullator tërësisht me politika supermbështetëse, cila është

arsyeja i këtij privat që të transformohet në ent publik të pavarur? Pyetja e tretë është: a

ekziston realisht probabiliteti, unë personalisht mendoj se po, që nëpërmjet fondeve publike

të investohen universitetet publike të pavarura nesër, të cilat në vetvete janë private sot, por të

konvertuara nesër? Në parim është shumë e diskutueshme, por, në qoftë se

e kontekstualizojmë, realisht është shumë shqetësuese.

Momenti i tjetër: a ekziston mundësia që edhe në nivelin Bachelor, ku një përqindje e

mirë e studentëve do të paguajnë të paktën dy herë më shumë se sa paguajnë sot, dhe aq më

tepër pastaj në nivelin master, i cili është tërësisht i pasubvencionuar, gjë që ka të bëjë

drejtpërdrejt me ripërkufizimin e asaj çka mund të konsiderohet arsim publik në Shqipëri?

Tarifat e studentëve në një përqindje goxha të lartë edhe në nivelin Bachelor në mjedisin

publik ose publik të pavarur, siç përpiqen ta projektojnë, ka probabilitet shumë të lartë që

minimalisht të dyfishohen si tarifa, për arsye sepse universitetet, duke pasur shumë më pak

mundësi financiare nga buxheti i shtetit, automatikisht do të rrisin tarifat për studentët, që do

të thotë se një proporcion i caktuar i studentëve do të studiojnë me minimumi dyfishin e

tarifave. Kjo gjë automatikisht prapë prek statusin ekonomik dhe social të studentëve. Mund

të kemi grupe të caktuara studentësh që janë më të varfër, që në njëfarë mënyre indirekt

preken nga e drejta e tyre për studim.

47

Momenti i pestë: a ka probabilitet që universiteti publik i sotëm të bëhet më i

shtrenjtë nesër, por edhe më i dobët njëkohësisht? Unë besoj tek ajo që jo domosdoshmërisht

konkurrenca në emër të cilësisë, pa rregulla të qarta loje, çon drejt cilësisë. Ne mund të kemi

konkurrencë, por që mund të çojë shumë thjesht drejt standardeve më të ulëta, pra një garë

drejt standardeve më të ulëta, që do të thotë se edhe këtë standard që kemi sot, pavarësisht të

gjitha kritikave që mund të kemi, ne mund ta rrezikojmë duke çuar, pse jo, në një të ardhme

të afërt, që universitetet e sotme publike të jenë të ngjashme me ato universitete private dje, të

cilat janë mbyllur.

Shqetësimi ynë është i tillë, që në rastin më të mirë ky ligj është shumë i

parakohshëm, në skenarin më të mirë për Shqipërinë, dhe në skenarin më të keq ekziston një

potencial shumë i madh që ta degradojë specifikisht universitetin publik. Jo vetëm nuk i

shëron ato që ne i konsiderojmë nevojë për reformë, por mund ta degradojë në një përmasë

shumë më të gjerë. Faleminderit!

Genc Pollo – A ka ndonjë tjetër? Jo.

Atëherë do të falënderoj përzemërsisht profesor Fugën dhe të gjithë përfaqësuesit e

Forumit për Liri Akademike, për këtë parashtrim të plotë, e theksoj, plot pasion, të

mendimeve të tyre, jo vetëm për projektligjin që ne po shqyrtojmë, por edhe për situatën e

arsimit të lartë në Shqipëri, si dhe për sugjerimet konstruktive që ata dhanë dhe që shpresoj të

gjejnë në një masë të madhe pasqyrim në projektligj dhe në aktet e tjera të nevojshme për të

rregulluar situatën.

Myqerem Tafaj – Ne si relatorë e konsiderojmë shumë të rëndësishme nëse do të

kemi mendimet dhe sugjerimet tuaja për çdo nen.

Genc Pollo – Po, këtë do ta thosha, si me të gjitha palët e thirrura në dëgjesë. Ju na

keni dorëzuar një memorandum, të cilit i hodha një sy. Ky memorandum ka thelbin e të gjitha

mendimeve tuaja, por ndoshta jo në mënyrë të detajuar për aq sa unë pashë, ku më tepër janë

firmat e nënshkruesve të tij. Në qoftë se në një kohë të arsyeshme dhe të shpejtë do të keni

mundësi që në format elektronik të na nisni propozimet tuaja, ku ju u futët mjaft në detaje

gjatë parashtrimit, do të na ndihmonit, pasi besoj se do të ishte e vlefshme për relatorët dhe

për komisionin, për të parë se si mund të pasqyrohen ato qëndrime konkretisht në ligj, përmes

amendimeve të komisionit tonë.

Në qoftë se nuk ka ndonjë gjë tjetër, do t’ju falënderoja sërish. Dëgjesën me ju e

konsiderojmë të mbyllur dhe më pas do të vazhdojmë me dëgjesën tjetër. Do të bëjmë 2-3

minuta pushim.

48

(Pas pushimit)

Genc Pollo – Zonja dhe zotërinj, vijojmë me seancën dëgjimore. Në vijim është

dëgjesa me Institutin për Kritikë dhe Emancipim Shoqëror, të përfaqësuar nga Jani Marka,

Arlind Qorri, Klodian Leka, Vitori Cipi dhe Bora Memaj.

Një parantezë për këtë rast. Ju keni qenë ata që para disa javësh keni protestuar para

hyrjes së Kryesisë të Kuvendit, gjë të cilën e kam marrë vesh nga media dhe kam qenë shumë

i shqetësuar, që për një protestë prej 10 studentësh absolutisht paqësore, isha unë dhe kolegu

Fatmir Toçi, që ndaluam të bisedonim me ju, por policia ju shoqëroi në komisariat. Ishte një

ndërhyrje e padrejtë dhe e paligjshme, dhe unë shpresoj se Avokati i Popullit do ta ndjekë

këtë rast si abuzim i ligjit nga organi që duhet ta zbatojë atë.

Meqë jemi shumë të avancuar në kohë, pasi Forumi për Liri Akademike mori më

shumë kohë nga sa kishte parashikuar zoti Bela për të, kalojmë menjëherë në dëgjesë. Do t’ju

lutesha që të jeni koncizë në parashtrimet tuaja, për shkak të orarit.

Arlind Qorri – Nëse mund të propozojmë diçka, pasi nuk e dimë se si ndodh

proceduralisht, por ne do të donim të kishim kohën e mjaftueshme për të artikuluar të gjitha

pozicionet tona. Por, ndoshta, nuk ekziston sot kjo kohë e mjaftueshme për ju, sidomos që

keni orë këtu, kështu që ne mund të propozonim edhe shtyrjen e dëgjesës nesër apo ndonjë

ditë tjetër.

Genc Pollo – Mua më duhet të largohem në orën 13.30 për disa impenjime.

Arlind Qorri – Ndoshta mund të gjejmë ndonjë ditë tjetër.

Alfred Peza – Përveç shqetësimit të opozitës për spektakël mediatik, nuk shoh asnjë

problem që ne të vazhdojmë.

(Diskutime pa mikrofon)

Nuk ka lidhje, pasi ata kanë tri orë që na presim, ne jemi këtu. Ashtu siç i dëgjuam

profesorët, të dëgjojmë edhe studentët 2-3 orë, sa të duan ata. Do të jemi në dispozicionin tuaj

sa orë të doni ju.

Luçiano Boçi – Nuk është për spektakël, pasi vetë ata e dhanë mendimin e tyre,

ndërsa shqetësimi im është mungesa e seriozitetit. E kam ngritur edhe dje këtë gjë, po e

përsëris sot. E kam ngritur pa mikrofon, ishte zoti Ylli këtu, dhe thashë që është mungesë

serioziteti që anëtarët e komisionit, sidomos të maxhorancës që kanë përgjegjësinë e kalimit

të ligjit, të largohen përgjatë kohës së zhvillimit të komisionit.

(Diskutime pa mikrofon)

49

Katër veta nuk jeni, pasi ju jeni shumica. Katër vetë ishim ne, pasi 5 vetë jemi

gjithsej.

Mimoza Hafizi – Ka një ndryshim, pasi ne dje e kërkuam vetë që studentët të

kalonin për sot, pasi kishim mbledhje grupi, ndërsa sot nuk kemi asnjë angazhim dhe

angazhimi ynë i vetëm është që të dëgjojmë zonjat dhe zotërinjtë.

(Diskutime pa mikrofon)

Absolutisht e duhur.

Genc Pollo – Kam dy njoftime lidhur me projektligjin para se të fillojmë me

dëgjesën. Kemi kërkuar, dhe kjo përbën një shqetësim, duke u nisur nga debati jo vetëm i

kolegëve deputetë, por edhe i palëve në dëgjesë, me shkrim informacion nga Ministria e

Financave për shpjegim buxhetor nga pikëpamja e përballimit të buxhetit, lidhur me kredinë

studentore për implikimet që ajo do të sjellë në financimin publik të arsimit.

Zoti Bela po interesohet që ne ta marrim dhe e gjykojmë shumë të nevojshme një

sqarim të tillë, që Ministria e Arsimit është vështirë të na e japë në formë të plotë dhe

profesionale, për të debatuar projektligjin e arsimit të lartë. Shpresoj që të vijë këto ditë,

ndoshta do ta ndjekim edhe me Ministrinë e Financave.

E dyta, kemi kërkuar nga Ministria e Arsimit të na dorëzojë modelet e tjera të arsimit

të lartë, mbi të cilat kanë ndërtuar kapitullin e 12-të dhe para katër javësh sekretari i

Përgjithshëm premtoi se do të na i sillte. Ia kujtuam dje dhe me e-mail na kanë sjellë jo një

material të drejtorisë, por një material të grupit të punës të kryesuar nga Gjonçaj. Unë e pashë

që më kishte ardhur, por nuk kisha mundësi ta hap. Zoti Bela, në qoftë se e keni marrë ju,

kalojuani relatorëve dhe deputetëve të tjerë të komisionit. Atëherë më ka ardhur vetëm mua,

kështu që më kujtoni t’jua kaloj juve, që ta shpërndani.

Me këto dy njoftime lidhur me informacionet shtesë, por të domosdoshme për

debatin tonë për projektligjin e arsimit të lartë, do të kaloja në hapjen e dëgjesës. Mund të

filloni me prezantimin tuaj, të organizatës, të secilit personalisht dhe pastaj mendimet tuaja në

lidhje me projektligjin.

Arlind Qorri – Unë quhem Arlind Qorri, jam pedagog i Universitetit të Tiranës, në

degën e shkencave politike prej rreth 11 vitesh. Njëkohësisht me kolegët e tjerë jemi edhe

anëtarë të Institutit për Studim, Kritikë dhe Emancipim Shoqëror, i cili këta muaj ka nxjerrë

një gazetë posaçërisht për jetën universitare, që quhet “Universitari” dhe ka për funksion

pikërisht që të mbështesë lëvizjen për universitetin, një lëvizje e gjerë studentësh dhe

pedagogësh, e cila prej së paku një viti ka ndjekur në mënyrë kritike dhe ka ushtruar të

50

drejtën e saj të qytetarisë nëpërmjet protestave të herëpashershme, sidomos në muajt e fundit.

Nuk e di, të vazhdoj me prezantimin e të tjerëve apo të filloj me...

Bora Mema – Përshëndetje! Jam studente në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin e

Histori-Filologjisë. Jam aktiviste për universitetin dhe prej më se një viti kritike e

projektligjit në arsimin e lartë.

Vitori Çipi – Përshëndetje! Jam studente në Fakultetin e Shkencave Sociale dhe

studioj për shkenca politike. Prej më shumë se një viti jam aktiviste e lëvizjes për

universitetin.

Jani Marka – Përshëndetje! Jam pedagog në Fakultetin e Shkencave të Natyrës që

nga viti 2003 dhe, gjithashtu, aktivist i lëvizjes për universitetin dhe anëtar i institutit, që ka

paraqitur këtu shkresën formale.

Ne i kemi ndarë qëndrimet e tona në disa pjesë. Kështu që do të flasim të katërt. Po

e nis unë.

Ky projektligj karakterizohet nga diçka, le ta quajmë interesante, por për fat të keq,

nuk u jep zgjidhje problemeve të kahershme të jetës universitare shqiptare, por shpik

probleme. Bie fjala, një nga problemet e jetës universitare në Shqipëri është cilësia e

mësimdhënies, cilësia e kërkimit shkencor, e kështu me radhë, siç do ta shpjegojnë kolegët

më poshtë. Mekanizmat e përcaktimit të cilësisë dhe lidhja e këtyre mekanizmave me

aspektin financiar do të bëjë që cilësia e mësimdhënies, cilësia e kërkimit shkencor në jetën

universitare të bjerë, duke i shtyrë sidomos studentët dhe pedagogët që në vend të jenë kritikë

ndaj institucionit në të cilin punojnë dhe studiojnë, do të jenë reklamues të të mirave

fantastike, të cilat hamendësohen se i kanë universitetet e tyre.

Nga ana tjetër, problem në jetën universitare ka qenë papërballueshmëria ekonomike

e studimeve nga një pjesë e mirë e studentëve dhe, projektligji në fjalë për ne, në vend që t’i

japë zgjidhje këtij problemi e përkeqëson atë, duke parashikuar një rritje të mëtejshme

tarifash.

Nga ana tjetër, problem në jetën universitare ka qenë vetëqeverisja. Në vend që t’i

japë zgjidhje këtij problemi, projektligji në fjalë e cenon vetëqeverisjen.

Po ashtu, problem i jetës universitare ka qenë hapësira e pamjaftueshme e lirisë

akademike, duke i tregtarizuar universitetet, duke i shndërruar në njësi, të cilat duhet t’u

binden vetëm mekanizmave të tregut. Kjo liri akademike do të kufizohet dhe do të

shndërrohet thjesht në një instrument për reklamimin e universitetit.

Për sa i përket procesit të hartimit të projektligjit, ne mendojmë se ky proces ose

përfundimi i këtij procesi ka qenë i paracaktuar. Vërtet, herë pas here, hartuesit e

51

projektligjit mund të kenë kërkuar diskutim me palët e interesuara, por dy elemente nuk

kanë ndryshuar në asnjë prej konsultave: fakti që universitetet private të shndërruara në

universitete publike të pavarura do të marrin fonde nga shteti dhe fakti që qeveria do të

kontrollojë shumicën e anëtarëve të bordit të administrimit, këto kanë qenë dy shtylla, për të

cilët propozuesit e projektligjit dhe të reformave nuk kanë ceduar asnjëherë dhe për

mendimin tonë këto janë edhe dy shtyllat më të rëndësishme të projektligjit në fjalë.

Çfarë problemi tjetër ka ky projektligj? Shton dhe mbivendos institucione, të cilat do

të financohen nga shteti. Sot ne kemi problemin që financimi shtetëror është i

pamjaftueshëm edhe për kaq institucione arsimore sa ndodh, çka shprehet edhe në faktin që

përvit tarifat studentore janë rritur nga 10% deri në 15%. Për çfarë arsye qeveria ka zgjedhur

të shtojë numrin e institucioneve të financuara dhe jo të shtojë financimin për institucionet, që

aktualisht janë publike?

Nga ana tjetër, ne dyshojmë fort dhe kemi dyshime mjaft të arsyeshme, duke

studiuar edhe ligjin e ri për arismin publik në Shqipëri, por edhe kushtet më specifike të

zhvillimeve të tjera shoqërore dhe politike shqiptare, se sidomos kapitulli 12 mundëson që

universitetet private të kamuflojnë karakterin e tyre fitimprurës dhe duke u shndërruar në

universitete publike të pavarura, të përfitojnë fondin nga shteti.

Sigurisht, ligji nuk e thotë hapur që mbështetja private do të financohet nga shteti,

përveç aspektit të fondeve të kërkimit shkencor. Aty po, ligji shprehet hapur se universitetet

private mund të konkurrojnë për fondin nga shteti.

Nga ana tjetër, ligji ose projektligji nuk vendos asnjë kufi përmbajtësor dhe formal,

që do t’i shkurajonte universitetet private fitimprurëse të kamuflonin fitimin e tyre dhe të

shndërroheshin në universitete publike të pavarura. Ligjvënia për ne nuk është

abstraksionizëm, që do të thotë se nuk mjafton që gjërat thjesht të kopsiten nga ana logjike,

por është njëkohësisht edhe jurisprudencë, që do të thotë se është maturi për ta lidhur ligjin

me kushtet specifike të zhvillimit të vendit tonë.

Ne, duke studiuar ligjërimin politik në Shqipëri, kemi vënë re që së paku prej 5

vjetësh ekziston një shtytje e fortë e universiteteve private fitimprurëse për një ligj të tillë,

për një ligj që u mundëson të kthehen në institucione jofitimprurëse, pa asnjë garanci se ky

karakter jofitimprurës do të respektohet pikërisht për të marrë fonde nga shteti.

Pra, pyetja që shtrojmë ne është: çfarë garancie parashikon ligji në fjalë se

universitetet private nuk do t’i kamuflojnë fitimet e tyre? Bie fjala, në rast se pronari i

universitetit privat kthehet në administrator dhe normën e fitimit e vendos si pagë për

administrimin? Këtu kemi thjesht konvertim të fitimit në pagë dhe ligji nuk ka asnjë nen që ta

52

kufizonte, bie fjala, pagën e administratorit, në mënyrë që të shkurajonte këtë kamuflim të

fitimit.

Nga ana tjetër, ne e dimë që sistemi gjyqësor, e thonë të gjitha palët, është

problematik. Kush do ta kontrollojë kthimin real të universiteteve private në universitete, le të

themi, jofitimprurëse? Pra, për ne financimi i universiteteve private të kamufluara përbën jo

vetëm një problem në vetvete, ku shteti financon drejtpërdrejtë agjenci private, por,

njëkohësisht, edhe në efektet e saj, që do të flasim pak më vonë, do të kenë të bëjnë me

rritjen e tarifave, me varfërinë e universiteteve publike e gjëra të tjera të kësaj natyre.

Nga ana tjetër, projektligji propozon që universitetet publike të pavarura do të

konkurrojnë për fonde publike. Pyetja që shtrojmë ne është: çfarë do të ndodhë në rast se në

këtë konkurrencë financiare problematike universitetet publike nuk do të dalin mirë? A do të

vijnë në një situatë universitetet publike që do të jenë më pak cilësore, por do të kushtojnë

më shtrenjtë? Sepse logjika e financimit është kjo: sa më mirë të dalësh në konkurrencë me

të tjerët, aq më shumë fonde do të mearrësh nga shteti dhe aq më të ulëta do t’i kemi tarifat.

Sa më keq të dalësh, aq më pak do të merrësh fonde nga shteti dhe aq më të larta do t’i kesh

tarifat. Dhe ne mund të dalim në një situatë paradoksale, kur kemi institucione publike të

arsimit të lartë që do të dalin më pak cilësore, por do të kushtojnë më shtrenjtë dhe shtrojmë

pyetjen: çfarë ndodh me institucione jo cilësore dhe të shtrenjta? Ato mbyllen. Pyetja që ne

shtrojmë nga pikëpamja kushtetuese është kjo: A është kushtetuese mbyllja e institucioneve

publike? A mund të falimentojnë ekonomikisht institucionet publike, siç janë universitetet në

këtë rast?

Pra, ne mund të hamendësojmë që si rezultat i kësaj konkurrence, që ne e quajmë të

padrejtë, qeverisa mund ta quajë të drejtë, por po e lë për një moment diskutimin të hapur,

ekziston mundësia që ndonjë universitet publik të renditet më poshtë, të marrë më pak lekë

dhe të kushtojë më shtrenjtë. Pra, shkollimi i keq kushton më keq, shkollimi i mirë kushton

më lirë. Çfarë ndodh me të parën?

Logjika ta do që ato të falimentojnë dhe projektligji në fjalë nuk ka asnjë nen, asnjë

pikë që i garanton universitetet publike nga mosfalimentimi. E vendos projektligji

përgjegjësinë, jo te drejtuesit e institucioneve, por tek institucioni i vet; kur institucioni

publik del keq nga ana cilësore, përgjegjësinë e mbajnë drejtuesit, nuk mbyllet institucioni.

Me një fjalë në qoftë se ne kemi pakënaqësi me Kuvendin e Shqipërisë, nuk na shkon mendja

të përmbysim rendin kushtetues dhe të mos kemi më Kuvend. Ne kërkojmë ndryshim

parlamentar. Kurse projektligji në fjalë e vë përgjegjësinë tek institucioni dhe thotë:

institucioni i lë rrugë të lirë institucionit për të falimentuar ekonomikisht. Për mendimin tonë

53

kjo është shkelje e rëndë e Kushtetutës. Institucionet publike janë të pafalimentueshme.

Përgjegjësit e tyre, drejtuesit e tyre duhet të japin llogari dhe projektligji në fjalë nuk e çon

llogarinë te drejtuesit, por e çon përgjegjësinë te vetë institucioni.

Arlind Qorri – Edhe një herë faleminderit, për ftesën! Do të flas për disa gjëra të

përgjithshme dhe si pikë, që më është caktuar të flas, për tregtarizimin apo komercializimin e

universitetit që presim të ndodhë nga ky draft-material.

Biem të gjithë dakord dhe ndoshta me lëvizjen tonë ka pasur edhe keqkuptime, sikur

ne nuk duam të reformohet universiteti, arsimi i lartë. Përkundrazi, ne jemi të parët që duam

një reformim të universitetit dhe të arsimit të lartë. Ne jemi të parët që kërkojmë

demokratizim të universitetit, sepse deri më sot mund të biem pjesërisht dakord me

Kryeministrin që universiteti vuan nga liria, nga demokracia dhe duhet t’i kthejmë

demokracinë universitetit në kuptimin e funksionimit të jetës së tij të brendshme, pastaj dhe

për të ndihmuar në demokratizimin e shoqërisë. Duam patjetër cilësi dhe cilësia përmendet

fort nga qeveria që kjo reformë synon cilësi, por fatkeqësisht bindja jonë është që ky

projektligj nuk ka për të rregulluar as demokracinë universitare, as cilësinë, përkundrazi

mund të çojë në një përkeqësim të mëtejshëm të saj deri edhe në falimentim, siç e tha edhe

kolegu parafolës.

Përse ne i druhemi tregtarizimit të universitetit? Në fakt ju jeni ligjvënës dhe i keni

shifrat përpara. Ju të gjithë e dini, për shembull, që buxheti i shtetit për arsimin e lartë në

raport me prodhimin e brendshëm bruto ka mbetur poshtë nivelit të 3%-it për vite e vite me

radhë. Ju e dini që financimi për arsimin e lartë është diku te 0,5%. Ju i dini të gjitha këto

dhe përsëri pyesim përfaqësuesit e maxhorancës: A ka ndryshuar ky financim në dy vjetët e

para të qeverisjes? Jo. Ndërkohë, ministrja, nga ana tjetër, thotë do të rritet në të ardhmen.

Ne i themi ministres që po rrisni tarifat vit për vit. Ajo thotë, jo tarifat nuk janë rritur.

Përkundrazi, kjo draft-reformë do t’i ulë.

Të gjitha këto janë hamendësime. Edhe qeveria mund të ketë dashamirësinë dhe

mendon që kjo reformë do ta përmirësojë. Ne mendojmë që jo.

Çfarë ndodh, për shembull, me pagat e pedagogëve sot? 56% e pagave të

pedagogëve dhe të orëve jashtë orarit paguhen nga buxheti shtetit. Pjesa tjetër paguhet nga

tarifa e studentëve. Por shifra më dramatike që vjen nga Universiteti i Tiranës, sot që flasim,

është 65% e buxhetit të Universitetit të Tiranës, dhe që vjen tërësisht nga tarifat e studentëve.

Për mendimin tim modest, ky nuk mund të quhet më as sot universitet publik. Ky është

universitet gati-gati i privatizuar dhe është një universitet që në termat financiare, duhet t’u

54

takojë studentëve sot. Ndërkohë e dimë se çfarë roli kanë studentët në qeverisjen e sotme të

universitetit, por do të flasin vetë studentët, besoj, pak më vonë.

Pra, kjo reformë të çon drejt tregtarizimit akoma edhe më të madh të universitetit,

drejt rritjes, drejt tarifave, drejt një marrëdhënie klienteliste. Do të na vendosë edhe më

shumë pedagogë dhe studentë në marrëdhënie klienteliste. Ne pedagogë të rrezikuar nga

përditshmëria jonë, që të mbijetojë institucioni, ndoshta duhet ta lëshojmë edhe dorën për

kalueshmëri për të vënë nota më të mira që të marrim financime, që të kemi më shumë

studentë edhe nga tarifat, edhe nga buxheti i shtetit.

Për sa i përket burokracisë, sepse kam shumë për të folur, është bordi që me siguri

ka folur shumë më tepër, edhe forumi “Për Lirinë Akademike” më pare, kjo e shtyn

universitetin drejt tregtarizimit. Që të kesh shumicën te bordi dhe bordi dihet thuhet në një

pikë atje, që vendos për strategjinë e institucionit, duhet të sigurosh 50% të të ardhurave,

që të kesh numrin 4 nga 7 që janë gjithsej. Në qoftë se nuk i ke këto të ardhura, atëherë

bordi i kontrolluar nga qeveria mund të vendosë për strategji për hapje - mbyllje, marrje

pedagogësh etj., etj.

Element tjetër shumë burokratik dhe ndoshta edhe shumë i kushtueshëm, dhe ju me

të drejtë thatë që keni kërkuar një informacion nga Ministria e Financave, është kostoja. Për

shembull, janë 7 agjenci të reja, jo tërësisht, përveçse në realitetin shqiptar, kjo ngjan tërësisht

burokratike. Ne jemi një vend i vogël, më doli ky koment i përgjithshëm, por reforma mendoj

se është tërësisht jashtë kontekstit të realitetit shqiptar. Shtoj si pyetje: A kemi ne në Shqipëri

ndonjë studim serioz për gjendjen e universitetit? Pse jemi në këtë gjendje? Ajo që mund ta

themi fare shkurt është se ajo çfarë ka ndodhur në 15 vjetët e fundit ka qenë masivizim pa

financim, masivizim i shoqëruar pa financim dhe jemi të gjithë dëshmitarë, por për të gjitha

problematikat e tjera, që biem të gjithë dakord, që janë të panumërta, nuk ka një studim

serioz. Dhe nga ky studim serioz duhet të fillonte edhe pikërisht reformimi i arsimit të lartë.

Ndërkohë, siç tha edhe kolegu, është paraqitur reforma, është propozuar në stafet akademike,

pavarësisht se mediatikisht është dukur shumë e debatueshme. Përvoja jonë nga universitetet

është që ka ardhur projektligji ditën e martë dhe është thënë: “Shiko, deri të enjten duhet të

jepni mendimet tuaja”! Dakord, është bërë një përpjekje për t’i dhënë mendimet, por pa

ndonjë seriozitet protokollar, për t’i mbajtur shënimet si duhet, për të dalë në një material

edhe serioz, pavarësisht, me sa jam në dijeni unë, se senati i Tiranës dhe shumë këshilla

fakultetesh e kanë kundërshtuar në mënyrë serioze dhe në bllok këtë reformë.

Tjetër, cenon lirinë akademike, autonominë, siç u përmend edhe nga forumi.

Agjencia Kombëtare e Kërkimit Shkencor është ajo që do të vendosë për cilësinë e kërkimit

55

shkencor. Ndërkohë, duhet të jenë vetë stafet akademike, integriteti i tyre moral profesional

që duhet të ketë peshën kryesore dhe, natyrisht, të ngjashmit me të ngjashmen, siç u tha në

fund edhe nga profesor Fuga. Për shembull, te fakulteti im, siç e di edhe profesoresha, ngrenë

dorën dhe më votojnë mua që jam i ri, doktor në proces. Më duket shumë e habitshme.

Ç’hyn votimi për të kualifikuar dike? Ngrenë dorën dhe votojnë profesorët për të marrë

titullin një person që as nuk e njohin ndonjëherë, se vjen nga universitetet e rretheve. Biem

dakord që duhet të ndërpritet kjo lloj procedure.

Ka probleme të tjera. Për shembull, të hiqet këshilli i fakultetit dhe të vendoset

asambleja, por pa ndonjë specifikim shumë teknik, sepse asamble në fakultetin tim do të

thotë 200 pedagogë të brendshëm. Hajde të mblidhemi 200 pedagogë të brendshëm sikur një

minutë ta marrim fjalën të gjithë, imagjinoni si mund të funksionojë një organ i tillë kolegjial.

Nuk po zgjatem më për kohën.

Në projektligj numërohen 35 VKM që duhet të dalin pas këtij ligji. Kjo është një

reformë në arsim që efektet nuk i jep për 10 vjet, mund t’i japë edhe për 30-40 vjet. Prandaj

duhet pjekuri dhe durim. Mesazhi im, ndoshta e përsëris, është që për shkak të këtyre dy

shtyllave kryesore financimi dhe organizimi duhet të kthehet sërish në bazë. Të diskutohet

gjerësisht. Pra, duhet të bëjmë durim për arsimin, sepse është shumë e rrezikshme nëse e

shkatërrojmë arsimin publik.

Faleminderit!

Vitori Çipi – Pika që do të trajtoj unë lidhet me tarifat dhe kushtet e jetesës

studentore. Për vite me radhë tarifat studentore janë rritur 10% deri në 15%. Kjo shpjegohet

edhe me faktin se në disa universitete publike, si rasti i Universitetit të Tiranës, të ardhurat që

burojnë nga studentët janë shpeshherë më të mëdha sesa fondet nga buxheti i shtetit. Duke

shumuar institucionet e financuara, duke llogaritur privatët që do të kthehen në publik të

pavarur, do të pakësohet financimi mesatar për studentët në universitetet publike, që do të

sjellë një rritje edhe më të madhe të tarifave, nga ritmi i zakonshëm i rritjes së tarifave.

Dëgjojmë shpesh përfaqësues të Ministrisë së Arsimit që thonë se tarifat nuk do të

rriten. Kjo nuk është e vërtetë. Tarifat rriten minimalisht nga 10% deri në 15%, edhe pa

kaluar ende projektligji në fjalë.

Nga ana tjetër, nga rritja e kostove të jetesës dhe kostove studimore, siç janë librat,

fotokopjet e gjithë baza e nevojshme materiale, që u duhet studentëve për të ndjekur

studimet, është parë që edhe vitet e fundit gjithmonë e më pak ka studentë nga shtresat e

varfra dhe nga shtresa e ulët ose e mesme.

56

Rritjen më të madhe të tarifave e konfirmon tërthorazi edhe parashikimi për kredi

studentore. Në qoftë se tarifat nuk do të rriten, atëherë përse është e nevojshme të ekzistojë

një pikë e caktuar në projektligj për aplikimin e kredisë studentore?! Marrja e kredisë

studentore do t’i detyronte ata që në momentin që ata do të diplomoheshin, të pranonin një

punë çfarëdo, qoftë edhe jashtë profesionit të tyre, qoftë edhe të paguar keq, për shkak se do

të ishin të detyruar të paguanin kredi, edhe në rast se qeveria do të ishte dorëzanëse e kredisë,

ashtu siç është thënë shpeshherë, ajo që do të paguajë interesin te bankat. Lind pyetja: A e ka

llogaritur kush nëse i bie më lirë që qeveria të ulë tarifat studentore dhe këto para të shkojnë

në universitetet publike apo që këto para të shkojnë për të paguar interesin te bankat? A

përbën kreditimi studentor një formë tjetër financimi të privatëve?

Një tjetër pikë është se projektligji parashikon se studentët në nevojë do të

subvencionohen nga shteti, por nuk specifikon se kush do të quhen studentë në nevojë. As në

draftet e Komisionit për hartimin e reformës nuk japin informacion të tillë. Edhe para

miratimit të kësaj reforme thuhet që studentët në nevojë subvencionohen nga shteti. Kush

janë studentët në nevojë? Edhe tani studentët e vetëm që marrin një farë burse janë studentët,

familjet e të cilëve marrin ndihmë ekonomike. Edhe sot janë shumë të paktë studentët në

fakultete që janë nga kjo kategori, për shkak se edhe sikur arsimi për ta të ishte falas, është e

pamundur për studentët, që vijnë nga familje të tilla, të përballojnë studimet, për shkak të

kostove të jetesës në konvikte, në qytete, kostove të tjera që ka universiteti, duke nisur që

nga librat, fotokopjet dhe baza të tjera materiale që janë të nevojshme.

Kemi dyshimin e arsyeshëm se pragu i nevojës do të vendoset aq ulët, pas miratimit

të kësaj reforme, sa do të përjashtohet shumica dërrmuese e studentëve. Duhet të ishte një

pikë e caktuar, në qoftë se do të donim një reformim të vërtetë, si të bëhet që edhe studentë

apo qytetarë të tjerë të këtyre kategorive të vinin edhe më shumë në universitet, pasi për ta

orët në universitet janë orë të larguara nga puna, me të cilën sigurojnë mbijetesën.

Studimet master janë të përjashtuara nga subvencionimi shtetëror. Madje, aktualisht

universitetet publike paguhen me kosto tregu. A ka kuptim të ndalet fillimi i studimit në

kushtet ku tregu i punës kërkon punë gjithnjë e më të kualifikuar dhe a vendoset një hendek i

pakapërcyeshëm klasor tarifimi i masterit me miliona lekë?

Bora Memaj – Unë doja t’i filloja argumentet e mia me rezistencën studentore.

Lëvizja për universitetin, e cila është një lëvizje e vetëorganizuar e studentëve dhe e

pedagogëve, ka më shumë se një vit që vetëorganizohet dhe po e kundërshton këtë projektligj

qoftë me komunikata, qoftë me peticione, qoftë me protesta, sepse e konsideron këtë

projektligj si ilegjitim.

57

Po hartohet dhe po diskutohet një projektligj, në lidhje me arsimin e lartë dhe nuk

janë pyetur studentët. Nuk janë marrë parasysh propozimet e studentëve, nuk janë marrë

parasysh kushtet mizerabël të jetesës së studentëve, nuk janë marrë parasysh të drejtat e

studentëve.

Unë kam një pyetje: Në këtë projektligj parimi bazë është që ai që financon më

tepër, ka më shumë peshë në vendimmarrje. Po mirë, studentët, të cilët janë financuesit

kryesorë në këtë projektligj, me rritjen e tarifave që po u bëhen, pse nuk kanë peshë dhe

nuk është fare e përfillshme pjesëmarrja e tyre në bordin e administrativ dhe në senatin

akademik?

Studentët kanë një përqindje të papërfillshme, për sa u përket zgjedhjeve të

rektorëve dhe të dekanëve. Edhe pse operojnë në një fushë më të gjerë sesa e pedagogëve,

pedagogët kanë një përqindje më të lartë sesa studentët për të zgjedhur dekanët apo rektorët.

Duke u bazuar në eksperiencën, shikohet që sa më e gjerë të jetë trupa zgjedhëse, aq

më pak e komprometuar mund të jetë ajo. Ndaj, propozojmë që në zgjedhjen e dekanëve dhe

të rektorëve të mos jenë me përqindje më të madhe pedagogët, por raporti i kësaj përqindjeje

të jetë i barabartë.

Nga ana tjetër, universitetet publike do të maten për cilësinë e tyre nëpërmjet

anketave që do t’u bëhen studentëve dhe studentët do të jenë kriteri kryesor i cilësisë së

vlerësimit të mësimdhënies. Meqenëse universiteti që do të financohet më pak, do të jetë

më i keqi, i bie që studentët të paguajnë universitetin publik nga tarifat e tyre. I bie që

universiteti i cili është më i keqi, t’i ketë tarifat edhe më të larta. Këto anketa nuk do të jenë

efektive, por do të jetë një gënjeshtër e vetë studentëve, pasi do të largohen nga pagesat e

tarifave të larta dhe do të shkojnë drejt gënjeshtrës. Pra, nuk do të nxitet mendimi kritik, por

studentët do të shkojnë drejt gënjeshtrës, për të shmangur pagesën e tarifës sa më të lartë.

Faleminderit!

Jani Marka – Nëse mund të shtoj diçka për pikën e fundit, qeveria thotë se fondet

do të shpërndahen në universitete bazuar te cilësia. Pra, universitetet më cilësore do të marrin

më shumë fonde. Dhe dy janë kriteret kryesore të përcaktimit të cilësisë. Një e vendos vetë

qeveria nëpërmjet Agjencisë së Kërkimit Shkencor. Pra, thotë ju bëni kërkim shkencor më të

mirë, do t’ju paguajmë më shumë.

E dyta thotë: cilësia matet nga anketat e studentëve. Pra, sa më mirë ta vlerësojnë

studentët universitetin e tyre, aq më shumë të ardhura do të marrë universiteti i tyre, aq më

pak do të paguajnë ata dhe anasjelltas.

58

Tani pyes: Një student racional a do të ketë vullnetin për të thënë të vërtetën, pra

për ta kritikuar institucionin e vet ashtu siç duhet? Duke e kritikuar, do ta nxjerrë më keq në

renditje, që do të thotë do t’i rrisë tarifën vetes, apo të gënjejë? Prandaj e thashë edhe në

fillim, projektligji në fjalë në vend që të prodhojë mekanizma të cilat e rrisin cilësinë, do të

prodhojë mekanizma që nëpërmjet mashtrimit, do ta ulin cilësinë.

Pra, studentët do të jenë të motivuar që ta reklamojnë universitetin e tyre. Shikoni se

çfarë bëhet në universitetet private. Studenti nuk është kritik i institucionit. Studenti është

reklamues i institucionit. Ne duhet të kishim studentë dhe pedagogë që t’i shtynim ata që të

ishin gjithnjë e më kritik dhe vetëfshikullues, pse jo, për institucionet në të cilat studiojnë

dhe punojnë. Ndërkohë që projektligji në fjalë na thotë: a doni të mbijetoni ekonomikisht?

Gënjeni! Mburruni! Thoni që këtu gjërat shkojnë mirë, se përndryshe në këtë renditje që do

të bëjë ministria në fund të vitit apo në fund të dy-tre vjetëve, ju do të dilni më keq. Në vend

që t’i shtyjmë studentët dhe pedagogët të reflektojnë kritikisht, ne do t’i shndërrojmë ata në

agjentë marketingu.

Unë si pedagog këtë frikë kam. Sot çfarë po bëjmë ne? Sot jemi duke fshikulluar jo

vetëm projektligjin në fjalë, por në kritikat tona nuk kursejmë as drejtuesit tanë të fakulteteve

dhe të universiteteve.

Ndërkohë, me projektligjin në fjalë ne do të kthehemi në agjentë marketingu, sepse

kritika është e padobishme ekonomikisht. Po kritikove institucionin ku punon, institucioni yt

del keq, puna jote është më pak e sigurt, financiarisht studentët do të paguajnë më shtrenjtë.

Ky është një problem shumë i madh. Shikoni si është perversioni i një parimi që duhet të

ishte pozitiv, sepse edhe sot studentët vlerësojnë institucionet e tyre. Herë pas here bëhet një

anketë nga rektorati dhe studenti nuk ka asnjë shtysë të gënjejë aty, sepse nuk varet tarifa e

tij nga anketa në fjalë. Ai mund të thotë që pedagogu është i korruptuar, mund të thotë që

dekani është i paaftë, sekretarja është arrogante, mund të thotë gjithçka.

Nesër studentëve do t’u thuhet këto janë pyetjet: Po the të vërtetën e hidhur, t’i do ta

pësosh, sepse universiteti yt do të marrë më pak para, ti do të tarifohesh më shumë. Ky

është një problem jashtëzakonisht i madh dhe fryma e këtij projektligji është problematike,

sepse fusim mekanizëm konkurrence financiare midis universiteteve publike dhe

universiteteve private. Ta themi hapur, shikoni ligjërimin publik, cilët janë mbështetësit

jashtë politik të projektligjeve të tilla. Shikoni pronarët e universiteteve private sa fort e

mbështesin; shikoni drejtuesit akademikë ose pedagogët e universiteteve private se sa fort e

mbështesin dhe shikoni, nga ana tjetër, se kush e kundërshton. Ose universitetet publike, ose

përfaqësuesit e universiteteve publike, ose studentë dhe pedagogë në masë. Kjo tregon, për

59

mendimin tonë, sigurisht ne po interpretojmë këtu, se në ligj nuk mund të jetë kurrë e

shkruar një lloj sponsorizimi i një procesi të tillë. Kemi dyshime shumë të arsyeshme për të

thënë që një projektligj i tillë është nisur për të bërë që universitetet private fitimprurëse të

kenë të sigurta fitimet e tyre.

Pra, shteti në vend që të kujdeset për financimin e subjekteve të veta në universitete

publike, kërkon t’i shpërndajë fondet edhe në universitete private. Kjo nuk është barazi

përpara ligjit. Barazia përpara ligjit nuk do të thotë që institucionet e karaktereve të

ndryshme të trajtohen njësoj nga shteti, se përndryshe policitë private do të duhet të kërkonin

financim njësoj si Policia e Shtetit.

Barazia përpara ligjit për institucionet publike do të thotë se qytetarët individualisht

janë të barabartë përpara institucionit, që do të thotë se një student dhe një student tjetër

konkurrojnë në konkurs për të hyrë në universitet. Ndërkohë, projektligji në fjalë e

shtrembëron konceptin e barazisë përpara ligjit, duke thënë se për fondet shtetërore do të

konkurrojnë barazisht universitetet publike dhe ato publike të pavarura, që për të gjitha

argumentet që thamë pak më parë nuk do të kenë asnjë garanci që të mos jenë dhe të mos

funksionojnë realisht si universitete private dhe që fitimi i pronarëve të tyre të mos jetë i

kamufluar në forma lehtësisht të ndodhura, në një vend si yni.

Faleminderit!

Arlind Qorri – A mund të shtoj diçka, ju lutem?

Pashë me habi kur studentja përmendi 50% të votimit. Unë e thashë në fillim që

universitetet tona vuajnë në mënyrë të jashtëzakonshme nga demokracia e brendshme.

Drejtohen në mënyrë shumë burokratike e të centralizuar dhe vetëm studentët mund ta

shpëtojnë demokracinë në universitetin tone, jam i bindur, dhe 50% nuk ishte një student

baras me një pedagog, por 50% si peshë votimi.

Unë kam qenë një herë në komision zgjedhjesh në fakultetin tim dhe përveç

shëmtisë si proces, duhet ta pranoj këtë, domethënë është imitim, të më falni, i zgjedhjeve

politike në vendin tonë në kuptimin e keq të fjalës, me shantazhe. Kam qenë dëshmitar. Pesha

20% e studentëve nuk ka ndikim fare, sepse trupa studentore në fakultetin tim ishte 3500

studentë e ndarë në mënyrë të barabartë, sepse studentët nuk mund t’i manipulosh, se janë

një trupë e madhe. Nëse janë dy kandidatë, do të ndahen 50% njëri dhe 50% tjetri; nëse janë

tre, do të ndahen me 30% e kështu me radhë. Prandaj është normale që të zgjidhen dekani ose

rektori dhe studentëve duhet t’u japim një peshë të madhe të votimit, natyrisht edhe të

përfshirjes në senat. Ligji e ka, por nuk e përcakton pjesëmarrjen ose më duket se e ka 10%,

që është pak. Dakord?

60

Në draftin e parë thuhet që studentët nuk janë në gjendje të vlerësojnë. Nuk kemi pse

i fyejmë.

Tjetër gjë që më shpëtoi për tregtarizimin, natyrisht ligji është pasqyrim i ftohtë i

vizionit dhe vizioni i ligjit duket në draftin e parë. Mbi 45 herë në draftin e parë përmenden

fjalët “treg”, “sipas tregut”, “nevoja e tregut”, jo në projektligj, sepse projektligji nuk i ka.

Është një reformë që shkon drejt tregut, nuk flet për nevojat e shoqërisë, për dimensionet e

tjera ose për kërkimin shkencor.

Unë që bëj kërkim shkencor, po ju rrëfehem personalisht: merrem me myshqet.

Çfarë roli kanë myshqet në treg? Si do të jem unë konkurrues që qeveria të më japë fonde? Ju

do të thoni: “Jo, ti nuk je në treg”. Një tjetër nga filozofia do të bëjë një pyetje filozofike dhe

do t’i thonë: “Jo, je jashtë tregut”. Do të mbyllet departamenti i filozofisë, prandaj duhet

shumë kujdes. Nuk është vetëm mësuesia që duhet të mbështetet në këtë. Kemi shumë për të

folur, por nuk e di sa kohë mund të marrim dhe të mund t’u përgjigjemi pyetjeve.

(Ndërhyrje pa mikrofon).

Jo, matematikisht 10% nuk ka asnjë lloj vlere, harxhoni letrën kot.

(Ndërhyrje pa mikrofon).

Unë kam qenë edhe një herë më parë, por nuk ka peshë 10%, sepse janë 30 mijë

studentë në universitetet e tjera.

(Ndërhyrje pa mikrofon).

Sepse janë më pak të manipulueshëm, shumë më pak.

(Diskutime pa mikrofon).

Natyrisht, edhe një herë, sidomos në kushtet tona.

Jani Marka – Nëse mund të marr një shembull, profesoreshë Hafizi ka qenë

kandidate në zgjedhjet për rektor në Universitetin e Tiranës dhe ka ardhur në fakultetin tonë

për të bërë fushatë. Nuk e di nëse e mbani mend, por vetëm pesë pedagogë ishin në sallë. Kjo

tregon që trupa pedagogjike është e shantazhueshme. Kështu vazhdon, trupa pedagogjike

është e shantazhueshme. Ne duhet ta zgjerojmë demokracinë universitare.

Studentët janë shumë, me çfarë do t’i kërcënosh?

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Po, është e shantazhueshme në të gjitha format. Është e shantazhueshme nga dekani,

nga rektori, nga ministri, nga Kryeministri.

Kemi rastin e dy pedagogëve të Universitetit të Tiranës, që janë hequr nga puna

vetëm se kritikonin dekanin dhe rektorin. Janë dy pedagogë të nderuar të Universitetit të

Tiranës, njërin e kam koleg në departamentin e Shkencave Politike, i cili është hequr nga

61

puna pikërisht sepse kritikonte. Ysamedin Feraj kritikonte fort veprimtaritë e dekanit dhe të

rektorit.

Nga ana tjetër, në qoftë se dekani ose rektori do të kenë frikë nga ministri dhe

Kryeministri, si rezultat i projektligjit në fjalë, atëherë pse të mos shkojë presioni vertikalisht

nga Kryeministri te pedagogu? Ne e kemi këtë përvojë, kemi folur me kolegët tanë dhe janë

masivisht kundër. Edhe kur i thërrasim në protestë, shumë pak guxojnë të vijnë. E themi nga

përvoja.

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Ne kemi qenë këtu, ka qenë zoti Tafaj ministër...

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Genc Pollo – Gjendja kjo është. Edhe dëgjesat e mëparshme paraqesin një situatë të

ngjashme, pse studentët janë të çliruar, pse janë të emancipuar dhe të pandjeshëm ndaj një

presioni të tillë, kur dihet që nota, provimi, kalimi, diploma mund të keqpërdoren si

instrumente.

Jani Marka – Problemi është që ka shumë hallka përpara derisa të shkojë te nota e

studentit, saqë është vështirë që nga urdhri i Kryeministrit të shkosh te nota e studentit në

provim. Ndërkohë që pedagogu është më drejtpërdrejt i shantazhueshëm, sidomos sipas

skemës së re të financimit, ku trupa pedagogjike mund të jetë e rrudhshme, që do të thotë se

nëse janë më pak fonde, do të shkurtohet trupa pedagogjike. Kush do të shkurtohet? Do të

shkurtohen ata që janë më kritikë.

Dua të them edhe diçka nga përvoja, sepse ne kemi nisur protestën ndaj këtyre

projektligjeve, zoti Tafaj, duhet ta mbajë mend, që nga fundi i vitit 2011. Në atë kohë zoti

Tafaj ishte ministër i Arsimit dhe, për mendimin tonë, projektligji i tanishëm është i së njëjtës

frymë me dy dokumentet e hartuara nga Ministria e Arsimit në atë kohë, pra lejimi i

universiteteve private fitimprurëse të kthehen në jofitimprurëse për të konkurruar për fonde

publike. Po ashtu, ne e ndiejmë sot presionin politik, e kemi ndierë edhe dje. Kështu që nga

kjo pikëpamje jemi shumë korrektë për të thënë se ky është një problem sistemor.

Nga ana tjetër, sot, në korrik, universitetet po mbyllen, qeveria po çon përpara

projektligjin në kushte heshtjeje, ndërkohë që projektligji duhej çuar në parlament, duhej

diskutuar, duhej konfrontuar, si të thuash, me ide të ndryshme, madje edhe me rezistencën

studentore pedagogjike qytetare në kohën kur universitetet ishin të hapura. Në qoftë se shkon

në seancë plenare javën tjetër, kjo është një mënyrë, minimalisht po them, jo korrekte e të

shmangurit të konfrontimit me ata, të cilët e kundërshtojnë këtë projektligj.

62

Arlind Qorri – Edhe diçka thelbësore, sepse e thashë, kemi shumë për të folur,

sepse kam dëgjuar zëvendësministrin disa herë që thotë “e mirë private”, por për një pjesë

është e tillë. Ne themi se arsimi i lartë është e mirë publike. Duhet të jetë kështu që nga klasa

e parë, që nga kopshti.

Ka edhe një shkrim shumë të mirë të profesorit të shkarkuar nga puna, për shembull,

“fillimisht shoqëria jonë ishte analfabete, shteti siguroi alfabetizimin, pastaj shkollën 8-

vjeçare falas, shkollën e mesme falas dhe po kështu duhet të jetë edhe universiteti”. Ndërkohë

ministria thotë jo, përveçse është e mirë publike dhe këtë pjesë do ta financojë shumë pak,

arsimi i lartë është e mirë private. Ndërkohë, po ju citoj këtu një material të UNESCO-s për

arsimin e lartë në vitin 2009. Do të lexoj një pikë, sepse materiali është i gjatë:

“Përgjegjësia shoqërore mbi arsimin e lartë:

Pika e parë, arsimi i lartë si një e mirë publike është përgjegjësi e të gjithë

politikëbërësve, veçanërisht e qeverive”.

Prandaj, unë u lutem ligjvënësve, maxhorancës, ta trajtojnë arsimin e lartë si një të

mirë publike dhe aspak si një të mirë private. Edhe ai që do të bëhet mjek kirurg, do t’i

operojë njësoj si të varfrit dhe të pasurit, dhe do të jetë një qytetar i denjë, pavarësisht se do të

ketë të ardhura më të larta. Prandaj është shumë e rrezikshme. Trendi në Europën Qendrore,

Perëndimore nuk është ky. Gjermania dhe vendet, qoftë edhe me qeverisje të djathta, e kanë

arsimin e lartë falas. A është kjo e mundshme sot për?...

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Jo, absolutisht, biem dakord. Prandaj kemi kërkuar që të shikohet, të studiohet ulje

progresive vit pas viti. Të ulen tarifat, sepse vetëm janë rritur, janë 20 fishuar.

Në vitin 2003, kur unë mbarova studimet, paguaja vetëm 2 mijë e 500 lekë ose 25

mijë lekë të vjetër. Po të bëj sot të njëjtën shkollë, vetëm tarifë studimi do të paguaj 2 milionë

lekë të vjetër. Më thoni, çfarë ka ndodhur me rritjen e pagave, me inflacionin e me të tjerat?

(Diskutime pa mikrofon.)

Luçiano Boçi – Të gjitha shqetësimet që ju thatë qëndrojnë, janë shumë të sinqerta,

megjithëse në formë bruto.

Dua ta nis këtë diskutim me replikën që arsimi është e mirë publike apo private. Në

fakt, ligji e përcakton që është e mirë publike, sepse forma e aplikimit mund të jetë private

ose mund të jetë publike. Është e mirë publike në qëllimin e tij, pavarësisht formës së ofruar,

sepse sot kemi edhe arsim të mesëm privat, por është e mirë publike. Të mos i hyjmë këtij

debati, sepse është forma që ndryshon dhe ligji e sanksionon që është e mirë publike dhe

qeveritë e kanë marrë këtë lloj përgjegjësie.

63

Çështja e mënyrës së ofrimit të kësaj të mire te publiku ka diferencat e veta, për të

cilat ne flasim, që aplikohen gabimisht edhe në këtë projektligj. Në realitet, ju e shprehët si

shqetësim dhe unë gjithmonë e kam lidhur ligjin si një fazë të reformës në arsimin e lartë,

është zbatimi afatmesëm i reformës, që parashikonte miratimin e këtij projektligji dhe

kalimin në një fazë tjetër më të avancuar brenda një 10-vjeçari, i cili do të japë edhe efektet

positive, sipas hartuesve të reformës dhe të projektligjit në arsimin e lartë. Në realitet, ai jep

impakt pozitiv tek ajo që ju e shprehët, tek universiteti jopublik sot, i cili ka luftuar me

kartën, që ka qenë jo i favorizuar në treg për shkak të ekzistencës së maturës shtetërore, ka

qenë i diskriminuar. Vërtet ka pasur nuanca të tilla dhe sot ai gjendet në të njëjtën vijë

konkurrence me universitetet publike.

Por projektligji, si hap i strategjisë afatmesme të qeverisë për reformën, sjell të

mirën pikërisht tek universitetet private, sepse i fuqizon jashtëzakonisht. Të mos harrojmë se

hiqet matura shtetërore si provim hyrës dhe të gjithë studentët, me vendosjen e kredisë

studentore, që ju e thatë, dhe me raportin e reformës që parashikon dhe kërkon nga

universitetet rritjen e tarifave, do të thotë se studentët me të njëjtën tarifë mund të preferojnë

universitetin publik sot, brenda afatit 3-vjeçar, ose universitetin privat. Duke qenë se numri i

kuotave do të jetë i përcaktuar në universitetet publike dhe degët e preferuara do të kenë

kufizime në universitetet publike, sepse është politike, është e përcaktuar edhe në ligj dhe në

reformë, atëherë tendenca është që universitetet, të trajtuar tashmë si klientë, jo si

bashkëpunëtorë dhe si elemente kryesore të universiteteve, do të shkojnë drejt asaj që e kanë

më të lehtë. Është tendencë e çdo individi. Universiteti publik, sot, në raport me kërkesat që

ka, është i detyruar të vendosë filtra. Cilat mund të jenë filtrat? Mund të jetë një konkurs,

mund të jetë një testim, rikthim në konkursin e dikurshëm, mund të jetë edhe dokumentar, në

bazë të performancës që ka pasur në shkollën e mesme ose të maturës së përfunduar. Nga ana

ekonomike, ai fuqizon tërësisht universitetin privat.

Në fazën e dytë, pas veprimit të tij në periudhën 3-vjeçare, prandaj themi se nuk ka

mbrojtje ligjore kundër falimentimit, parashikohet që të gjitha universitetet publike të kalojnë

në statusin e universiteteve publike të pavarura. Këtu ka një nonsens kushtetues, pasi

Kushtetuta garanton autonomi dhe liri akademike dhe nuk flet kurrsesi për pavarësi të

institucioneve të arsimit të lartë. Pra, kjo duhet parë, ligjvënësit e Komisionit të Ligjeve duhet

të rregullojnë termat. Nuk është i përputhshëm, jo vetëm në organizim, por edhe në term. Nuk

ka arsim publik të pavarur, është krejtësisht alogjike, alogjizëm ligjor në terminologji dhe në

mënyrën e organizimit. Prandaj edhe ligji nuk e parashikon pjesën e falimentit, madje në

tekstin e raportit përfundimtar të reformës parashikohet edhe mbyllja e universiteteve aktuale

64

publike. Nuk e thekson se do të mbyllen ato që janë në Tiranë, por mund të mbyllen edhe ato

të rretheve. Por universiteti është vlerë, vlerë kombëtare dhe nuk mund të thuash që vlerën

më të madhe e ka ai i Tiranës dhe më pak e ka ai i Korçës, Elbasanit apo Shkodrës. Reforma

në finalitetin e saj ka një qëllim mbyllës, kjo është mëse e saktë dhe mëse e vërtetë, dhe ata

që goditen brenda kësaj reforme në një fazë të caktuar brenda këtij ligji, janë pikërisht

universitetet publike.

Unë bashkohem me shqetësimet tuaja që favorizohet. Nuk kam asnjë lloj kompleksi

ndaj privatit, nuk duhet të jetë në kushte diskriminuese siç ka qenë. Vërtet këtu ka disa masa

që e favorizojnë, por unë shikoj që në momentin e shndërrimit të universiteteve publike në

një natyrë tregtare, siç janë universitetet private, universitetet aktuale publike vendosen në një

garë të pabarabartë. Universitetet reale private janë më fleksibël në treg dhe për nga mënyra

dhe qëllimi e tregut që kanë pasur gjithmonë fitimin, ndërsa universitetet publike janë të

ngadalta dhe do të konkurrohen në mënyrë absolute, dhe kjo do të sjellë zvogëlimin e numrit,

e frekuencës së studentëve, pavarësisht se sot në tregun shqiptar diploma e shtetërorit vlen më

shumë sesa diploma e privatit. Meqenëse thashë këtë të fundit, kur realisht, edhe sipas

studimeve që mund të bënin anëtarët e qeverisë, të kabinetit të ministrisë, një diplomë që del

nga shtetërori ka më shumë vlerë sesa privati, pse të mos stimulohet universiteti publik dhe të

përmirësohet cilësia e kësaj diplome, edhe më shumë, pikërisht duke shtuar financimin?

Një qeverisje, sipas Kushtetutës, e ka për detyrë, e thamë, 2,8% është buxheti për

arsimin në tërësi dhe 0,5% ose 0,7% për arsimin e lartë, të shtojë atë që ka thënë dhe ka

premtuar, ta çojë deri në 5%, kur vendet e tjera të OECD-së e kanë 5% deri në 8% buxhetin

për arsimin publik, dhe ky arsim i lartë publik do të kishte frytet e tij në cilësinë e diplomimit

dhe në parametrat mësimdhënës që ne kërkojmë.

I gjithë projektligji duket që ka interesa, interesa që janë artikuluar nga grupe të

caktuara jashtë politikës, por ndoshta politika ka qenë e frustruar nga kjo pjesë e deklaratave

dhe ka qenë më e rezervuar. Por e vërteta është se në qëllimin e fundit, ky projektligj

favorizon pikërisht tregun privat të universiteteve në një formë shumë të papranueshme,

sepse paratë e fitimit gjenerohen pikërisht nga studentët, gjenerohen sepse është mekanizmi i

kredisë studentore, është kredi që duhet të ekzistojë në treg, por duhet të kontrollohet nga

qeveria në parametrat e saj pa dëmtuar familjet, pa u dëmtuar të ardhmen studentëve.

Dëmtohet njëkohësisht nga 5 - fishimi i kuotave për hyrje në universitet, ju e thatë, aq më

tepër që është vetëm për fazën e parë të studimeve, për Bachelor. Kjo është krejtësisht e

papranueshme, sepse nga përvoja ime në politikë, njerëzit që kanë mbaruar 3-vjeçarin nuk

pranohen në asnjë vend pune.

65

Është krejtësisht e pamundur që një student, i cili merr kredinë për të mbaruar 3-

vjeçarin, të gjejë një vend pune në përputhje me diplomën e tij për të shlyer kredinë dhe aq

më tepër për të realizuar kërkesën e tij për të vazhduar më tej kualifikimet master profesional

ose master shkencor. Në mënyrën se si ka ardhur ndarja e diplomës te ne, nga diplomë e

integruar në diplomë në dy pjesë, në pjesën master, konceptohet si një diplomë dhe është kjo

diplomë, e cila krijon aksesin në tregun e punës. Sot, studentët shqiptarë nuk e kanë dhe nuk

do ta kenë as nesër, pavarësisht se mund të kenë shpenzuar miliona lekë për të marrë atë

diplomë, e cila dikur kushtonte 2 mijë e 500 lekë, sot kushton 500 mijë lekë dhe nesër do të

kushtojë 1 milion lekë për 1 vit shpenzimi. Pra, rrit koston, nuk siguron treg pune dhe e

vendos studentin në pozitë krejtësisht të pafavorshme, zbraz xhepat e familjeve të studentëve

në favor të një tregu, i cili krijohet në shërbim të universiteteve private.

Sigurisht, këto janë shqetësime të karakterit dhe të interpretimit politik, që ne jemi

munduar t’i paraqesim duke i dhënë edhe formën konkrete të ndërhyrjeve në kontekstin e

ligjit, por duket se kemi gjetur mirëkuptim, kjo është e vërtetë, nga anëtarët e maxhorancës.

Por nuk e di se sa do të jetë deri në fund kjo lloj dashamirësie për ta konkretizuar, pasi nga

ata ka vërejtje edhe për agjencitë. Agjencitë janë burokratike, janë të varura nga ministria ose

nga Kryeministria. Është e vërtetë që ka një ndryshim, kanë qenë në fillim 46 VKM dhe më

pas, në shqyrtimin e dytë të projektligjit, u bënë 35 apo 32, nuk jam shumë i sigurt për

numrin, por që tregon kontrollin etatist të shtetit mbi arsimin publik për qëllime të caktuara,

të klientelave ose të momenteve politike. Unë nuk dyshoj te qëllimet, edhe ju, edhe ne.

Sigurisht, qëllimi është i mirë, të rritet cilësia e diplomimit dhe e mësimdhënies.

Qëllimi është tjetër gjë, sepse çdo qeverisje i ka qëllimet gjithmonë të mira. Çështja është

gabimi ose metodat e rrugëve që ajo cakton për të arritur në këtë qëllim. Këtu jemi për të

bashkëbiseduar për përmirësimin e kësaj rruge dhe kontestimet për këtë projektligj janë në

shkallë të gjerë nga bota akademike, nga bota studentore, nga forumet e caktuara, siç është

edhe forumi juaj, por që duhet të rakordohen në pikën e tyre dhe të gjejnë gjuhën e

përbashkët me politikën, me qëllim që edhe ne të reflektojmë për ndryshimet dhe vërejtjet që

ju kërkoni dhe që i pasqyroni.

Prandaj unë do të kërkoja që krahas parashtrimeve teorike ose të opinioneve

joteorike që ju keni, t’i sillni pranë komisionit, siç është kërkuar edhe nga anëtarët e tjerë të

Forumit për Liri Akademike, propozimet konkrete të ndryshimeve të neneve, të ndërhyrjeve

në nenet e caktuara të ligjit, me qëllim që këto të reflektohen ose ne të bëjmë pjesën e

bashkëpunimit politik për t’i reflektuar, pasi vetëm në pjesën e opinioneve ngelim thjesht te

66

shprehja individuale, ose që nuk sjellin pasoja të drejtpërdrejta në ligj. Themi për pjesën e

reformës që kërkon të pasqyrohet në arsimin e lartë.

Kjo ishte kërkesa ime dhe një koment në lidhje me ato që parashtruat, duke ju

shprehur edhe mbështetjen, jo thjesht timen, por të opozitës në këtë rast, dhe një pjese të

opinionit të maxhorancës, por që duhet të ketë edhe forma konkrete propozuese nga ana juaj.

Faleminderit!

Genc Pollo – Faleminderit, zoti Boçi!

Në qoftë se nuk ka pyetje të tjera...

Po, zoti Peza!

Alfred Peza – Faleminderit, zoti kryetar!

Më vjen mirë që vendosëm ta dëgjonim deri në fund grupin e përfaqësuesve të

Lëvizjes për Universitetin, të përbërë nga pedagogë të rinj dhe studentë, sepse në praktikën

time është grupi më i vërtetë i interesit që ne kemi dëgjuar, në kuptimin e shqetësimeve reale,

konkrete, të sinqerta dhe të thëna në mënyrë shumë të qartë dhe me një qartësi të

admirueshme në lidhje me atë çfarë mendojnë për ligjin “Për arsimin e lartë”.

E dyta, do të doja të rikonfirmoja edhe një herë angazhimin e maxhorancës në

Komisionin për Edukimin dhe Mjetet e Informimit Publik, që zëri juaj do të dëgjohet me

shumë seriozitet dhe të gjitha mendimet tuaja të çmuara dhe që i shërbejnë përmirësimit

cilësor të ligjit, do të merren parasysh dhe do të mundohemi që të reflektohen në

maksimumin e mundshëm të tyre për fazën në të cilën ndodhemi, pasi jemi pikërisht në

kohën e duhur për ta bërë këtë gjë.

Nëpërmjet kësaj do të doja të rikonfirmoja edhe një herë, jo vetëm mbështetjen për

shqetësimet tuaja, por njëkohësisht për t’ju qartësuar ndoshta edhe ndonjë keqkuptim virtual

të krijuar, sepse një palë e përfaqësuesve të studentëve dhe një palë e përfaqësuesve të

maxhorancës sikur janë në një luftë të papajtueshme me njëri-tjetrin. Përkundrazi, kanë qenë

pjesë thjesht e një procesi dhe më vjen mirë që zëri juaj sot ishte kaq i qartë dhe racional.

Do thoja dy detaje të vogla në lidhje me diskutimin që bëtë. Ka një moment ku u tha

se duhet që ligji të ndihmojë në demokratizimin, në mos e kam kuptuar gabim, të universitetit

dhe të pjesës së raporteve akademike brenda universitetit mes studentëve dhe pjesës drejtuese

të hallkave të tjera të universitetit. Do të doja thjesht të jepja opinionin tim, që studentët, ata

që na sollën demokracinë në këtë vend para 25 vjetësh, sigurisht që do të dinë të gjejnë edhe

demokracinë e tyre brenda universiteteve, sepse është trupa, edhe për shkak të moshës së

idealizmit, më demokratike, po të kemi parasysh edhe historinë e Europës dhe lëvizjes

studentore të viteve ’60-’70 në Francë dhe në vende të tjera.

67

Nga ana tjetër, do të doja të bëja një konstatim të vogël në lidhje me faktin nëse

duhet që domosdoshmërisht studenti të jetë një njeri që vetëm kundërshton dhe rebel i

përjetshëm për çdo gjë ndaj pedagogëve, ndaj universitetit dhe kështu me radhë. Por besoj se

të gjithë e kemi kaq njohuri dhe kulturë minimaliste për të kuptuar që vërtet edhe një student i

universitetit privat mund të jetë një njeri që promovon universitetin e tij, ashtu si edhe një

njeri, student i një universiteti publik, sepse në të gjithë botën perëndimore, studentët, qofshin

këta të universiteteve publike apo private, kur universitetet kanë diçka për t’u krenuar,

sigurisht që e thonë me krenari që “jemi studentë apo jemi të diplomuar në X universitet” dhe

është çështje thjesht e një raporti, jo vetëm tregu, por edhe e një nocioni emotiviteti mes të

ndjerit publikisht mirë apo edhe duke promovuar edhe vlerat e institucionit, i cili të diplomon.

Faleminderit!

Genc Pollo – Faleminderit!

Po, zonja Hafizi!

Mimoza Hafizi – Faleminderit!

Dua vetëm, pa bërë debat, të them diçka, që nuk jam dakord me shikimin që keni ju

për konkurrencën mes institucioneve publike të arsimit të lartë. Po heqim mënjanë të gjithë

kapitullin 12 dhe të gjitha që mund të supozohen për financimet publike në sektorin privat.

Unë personalisht mendoj se konkurrenca mes institucioneve publike të arsimit të

lartë është e domosdoshme dhe jo mbi bazën e komercializimit që thoni ju, por mbi bazën e

cilësisë së diplomave. Ju thatë se në qoftë se bëhet një vlerësim i cilësisë dhe një universitet

është i dobët, atëherë ai do të bëhet edhe më i dobët, sepse do të marrë më pak fonde.

Ka edhe një mënyrë tjetër. Një universitet, që nga sistemi i cilësisë del që nuk i

plotëson disa kritere, duhet të shkurtojë disa programe studimi ose disa drejtime që nuk është

i aftë për t’i mbuluar. Aktualisht, ju e shikoni se në sistemin e arsimit të lartë publik ka një

tërësi programesh studimi në universitete të ndryshme, të njëjta programe studimi që ofrohen

me cilësi të ndryshme. Po them se edhe në shkenca, në fizikë, për shembull, kemi një diplomë

fizike në Universitetin e Tiranës, por kemi edhe 4 ose 5 diploma fizike në Universitetin e

Gjirokastrës.

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Jo, çfarë rëndësie ka?! Diplomë është edhe ajo!

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Pse? Mësues fizike është edhe ai!

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

68

Emërtesa “fizikë” ose “mësues fizike” nuk e ndryshon këtë që po them unë. E kam

fjalën që nëse universitetet publike vihen në konkurrencë dhe avancojnë më mirë programet e

studimit, të cilat janë të mirëmbështetura dhe ofrojnë diploma më të mira, ndërkohë disa

universitete mund të fokusohen në disa drejtime që janë më të afta për t’i mbajtur. Për

shembull, unë e di që Universiteti i Shkodrës ka qenë historikisht baza dhe ka pasur një

bërthamë shumë të mirë të studimeve në Gjuhë-Letërsi, kështu që do t’i takonte këtij

universiteti për të zhvilluar shumë më tepër këto potenciale sesa disa potenciale të tjera, të

cilat mund t’i zhvillonte një universitet tjetër, sepse ne jemi një vend i vogël dhe kemi nevojë

që këto burime financiare që kemi t’i çojmë në drejtimin e duhur. Pra, nuk është fjala që

nëpërmjet konkurrencës së universiteteve publike të çojmë universitetet publike drejt

falimentit, por t’i bëjmë drejtuesit e universiteteve dhe gjithë personelin e këtyre

universiteteve që të mendojnë se si t’i çojnë më mirë potencialet e tyre dhe të jenë më

konkurruese në sistemin e arsimit të lartë. Nuk po guxoj të përdor fjalën “treg”, sepse është

fjalë e keqe, por në sistemin e arsimit të lartë, nga pikëpamja e cilësisë.

Ju thatë diçka për sondazhin e studentëve. Në fakt, sistemi i sigurimit të cilësisë dhe

i akreditimit, që është ngritur para 15 vjetësh, është bazuar në një model europian dhe

pavarësisht se nuk ka funksionuar mirë, ndoshta edhe për arsye të vullnetit politik, por në

qoftë se ai do të funksionojë mire, mbi parametrat europianë, nuk është vetëm sondazhi i

studentëve, por janë me dhjetëra kritere, të cilat influencojnë për të treguar se si janë

standardet e cilësisë së një universiteti. Pra, mos e bëni korrelacionin direkt midis opinionit të

studentëve dhe financimit të universitetit. Pra, janë dy gjëra që nuk e kanë korrelacionin

direkt. Në qoftë se ne arrijmë që këto standarde t’i aplikojmë në sigurimin e cilësisë së

universiteteve publike shqiptare, nuk po merrem me pjesën private, dhe në qoftë se me të

vërtet fusim në sistem një agjenci, edhe huaj, e cila këto parametra i ka të besueshme, kjo

konkurrencë do të jetë e dobishme për arsimin e lartë.

Myqerem Tafaj – Duke ju falënderuar për mendimet që shprehët, unë thjesht doja

të dija nëse ju jeni kategorikisht kundër bashkëpjesëmarrjes në financim përmes tarifave apo

jeni për një bashkëpjesëmarrje të moderuar? Në fakt, tarifat janë bashkëpjesëmarrje në

financimin e një universiteti publik. Ju jeni krejtësisht kundër apo pranoni një

bashkëpjesëmarrje të arsyeshme të moderuar?

Ne të gjithë jetojmë në këtë vend dhe duhet të jemi pak realistë se ...

Genc Pollo – Po, zoti Qorri!

Arlind Qorri – Po e nis nga kjo e fundit.

69

Ne mendojmë se arsimi është një e drejtë themelore jo vetëm e njeriut por edhe e

qytetarit, që do të thotë se arsimi duhet të jetë i mbuluar për gjithkënd që ka aftësitë mesatare

normale të përcaktuara në kontekstin e një vendi për ta marrë atë. Prandaj ne jemi pro, bie

fjala, provimeve për të hyrë në jetën universitare. Nga ana tjetër, ne jemi kundër çfarëdolloj

kriteri financiar që do t’i përjashtonte studentët nga studimet. Për këtë arsye ne kërkojmë një

proces disavjeçar të uljes progresive të tarifave që të shkojnë drejt zeros.

Kemi dëgjuar përfaqësuesit e qeverisë që thonë “a nuk është kjo një pabarazi e

përmbysur”, që do të thotë se edhe një student i pasur do ta kishte shkollën falas, si edhe një

student i varfër. Sigurisht, nëse e shikojmë ngushtësisht në hapësirën arsimore, ashtu del. Por

nga ana tjetër, ne mund ta shikojmë në tonalitetin e vetë shoqërisë, sepse prindërit e studentit

të pasur mund të paguanin më tepër taksa dhe nuk është ndonjë problem i madh nëse fëmija i

tyre arsimohet falas në një universitet publik. Për të marrë një shembull, në vitin 2009

qeveria, qeveria e asaj kohe e Partisë Demokratike, me propozim të Partisë Socialiste, e mbaj

mend mirë këtë, ka hequr tatimin mbi vlerën e shtuar për studentët në universitetet private me

20%. Nuk e kanë bërë këtë llogari, që sikur kjo TVSH të vendosej dhe këto para të marra prej

andej, pastaj të shkonin në arsimin publik, sa pjesë të kostos do të mbulonin? Kini parasysh

që në një vend si yni, ku FMN-ja e konsideron TVSH-në të shenjtë, edhe buka që blen

lypsari paguhet 20%, ndërkohë që tarifa që paguan një student, hamendësisht i privilegjuar i

privatit dhe që nuk ka hyrë në konkurs, është 20% më e ulët, pikërisht se qeveritë shqiptare,

po i them në shumës, e kanë menduar si të arsyeshme që të heqin TVSH-në për arsimin e

lartë.

Nga ana tjetër, ne mendojmë që projektligji në fjalë vendos në një kontradiktë

problematike pedagogët dhe studentët, që vërtet mund të kenë fërkime në mes tyre, por prapë

janë trupa, të cilët mund të shohin mjaft më lehtë interesin e tyre të përbashkët. Një student

sot nuk e paguan drejtpërdrejt rrogën time, kështu që unë nuk kam, si të thuash, një lloj

konflikti interesi me të. Nëpërmjet këtij projektligji paga ime si pedagog do të jetë e varur

nga sasia e kontributit të studentëve, që do të thotë që unë studentin do ta shoh si klient, i cili

duhet të vijë në dyqanin tim të paguajë më shtrenjtë.

Nga ana tjetër ne kemi përvojën e masterave, të cilët prej vitesh janë të pafinancuar

në Shqipëri. Krahasojmë bachelorin dhe masterat. Në master studenti hyn pa konkurs dhe

paguan shumë. Në bachelor hyn me konkurs dhe paguan më pak. Cilësia e mësimdhënies dhe

e mësimmarrjes në master është shumë më e dobët sesa në bachelor. E masim me rezultatet e

studentëve në provime këtë. Çfarë skandaloziteti është!

Por, nga ana tjetër, në rast se ne vendosim kritere të hyrjes...

70

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Na vijnë studentë edhe nga private. Problemi është që duke dashur t’i mbajmë hapur

programet master, nuk mund të vendosim kritere, bie fjala, mesatare më të lartë, sepse tarifa

më e lartë i ka bërë më konkurrues universitetet private. Ai thotë se pse të futem te

universiteti publik që ma vendos mesataren 7 për të hyrë në master, kur mund të shkoj në

universitet privat dhe diferenca midis tarifave është mjaft më vogël se në bachelor. Sot në

universitetet publike vijnë studentë të mirë, sepse është akoma lirë, shtrenjt për ta, por mjaft

më lirë se në universitetet private.

Genc Pollo- Atëherë, ju jeni për një reduktim gradual të tarifave të shkollimit drejt

zeros. Kjo është përgjigjja e përmbledhur e pyetjes së zotit Tafaj.

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Arlind Qorri - Kredia është diçka interesante.

Myqerem Tafaj - Kredinë nuk e japin bankat.

Arlind Qorri – Po nga dalin lekët?

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Myqerem Tafaj - Përderisa shteti është garant dhe ju folët për dokumentin e vitit

2011, para dokumentit të vitit 2011 kishte një princip që asnjë student nuk duhej të

diskriminohej në kohën e studimeve, por të gjithë duhet të kenë mundësinë që të studiojnë që

të plotësojnë kushtet. Modeli i kredisë ishte një model, i cili ua jepte studentëve këtë mundësi

me një kredi shumë të moderuar, me tarifa relativisht të ulëta dhe asnjeri nuk duhej të

diskriminohej. Në momentin e kthimit të kredisë, studentët duhej të favorizoheshin: i

shkëlqyeri nuk paguan mbrapa, ai që është në nevojë lehtësohet dhe fillon ta paguajë atëherë

kur ka punë dhe e paguan 25 vjet me radhë. Interesi maksimal ishte 8%. Të zbresësh nga 15-

18 %, në 8% duhet të hyjë shteti garant dhe me këtë ligj shteti hyn garant. Pra, kredia

studentore nuk është çështje thjesht e bankave.

Arlind Qorri– Bie dakord, por më kuptoni logjikën.

Genc Pollo – Pro ose kundër, përveç shtjellimit dhe shpjegimit, por ne kemi një

vendim për të marrë.

Arlind Qorri - Kredia do t’i ketë tarifat e papërballueshme. Nëpërmjet kredisë

studentore qeveria u paguan interesa bankave, financon edhe bankat private tërthorazi. Nëse

banka jep kredi me interes tregtar, e paguan qeveria.

Kjo është një nga efektet anësore që buxheti i shtetit financon bankat.

Genc Pollo - Që buxheti i shtetit financon bankat, është një nga efektet anësore,

por ne flasim për efektin arsimor. Ndaj kredisë studentore, të formuluar ashtu siç e ka ligji, që

71

ka mangësi, por do ta diskutojmë më vonë këtë, me aq qartësi sa e ka projektligji, pra, ju a

keni ndonjë pozicion të natyrës “po, jo”, “po por”, të formuluar shkurt ju lutem?

Arlind Qorri - Nëse tarifat ulen progresivisht, kredia është e panevojshme. Kredia

është e nevojshme pikërisht sepse tarifat do të rriten edhe më shumë, kështu që në këtë

kuptim ne mendojmë se studenti që e ka të pamundur ta përballojë, e bën falas.

Luçiano Boçi – Meqenëse ju e keni shprehur kundërshtinë edhe nëpërmjet

protestave ndaj projektligjit, a jeni dakord që ai të kalojë në këtë periudhë, kur asnjë nuk ka

vëmendjen e duhur maksimale, as bota akademike dhe as bota studentore? Kjo sepse nuk

përputhet me planet e qeverisë. Unë e kam si shqetësim. Pyetjen mund ta bëj edhe retorike,

edhe të drejtpërdrejt.

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Po, janë të interesuar, sepse, edhe Marku e shprehu shumë qartë, për procedura

parlamentare nuk ka pse të djegim të ardhmen e brezave. E shprehu shumë qartë edhe

Forumi për Liri Akademike. A jeni dakord që të kalojë në këtë lloj periudhe? Sigurisht që

qeveria ka afatet e veta, por është një vit me vonesë për ta sjellë ligjin.

(Ndërhyrje pa mikrofon.)

Ka arsye të tilla që kërkon ta kalojë, sikurse kërkon ta kalojë me qetësinë maksimale

të mundshme. Nuk i do protestat tuaja.

Genc Pollo – Zonjushë Mema, përgjigjuni.

Bora Memaj – Ne nuk jemi të interesuar. Ky projektligj jo vetëm që nuk duhet të

kalojë në verë, por të mos kalojë në asnjë moment, besoj, për argumentet që u parashtruan më

parë, pra në asnjë lloj forme, për shkak të argumenteve që u parashtruan.

Ne jemi për reformim të universitetit, nuk jemi për shformim dhe për këtë arsye nuk

jemi dakord që të kalojë jo vetëm në datën që është parashikuar, por në asnjë datë të

ardhshme. Besoj se është e qartë, për shkak të argumenteve që parashtruam.

Jani Marka – Me zotin Peza, ju lutem, nëse mundem.

Ju falënderoj që u treguat i gatshëm për të na dëgjuar, për të marrë edhe komentet

tona, por që të jem i sinqertë, për shembull, vërejtjet tona do të ishin të tipit “të mos jetë

kapitulli 12”, gjë që nuk lëviz, ne e kemi të qartë këtë. Jo, ne jemi...

Genc Pollo – Zoti Marka, mos paragjykoni pozicionet e komisionit dhe të

anëtarëve. Ne jemi ulur, madje, jo vetëm unë, por edhe bashkë me dy relatorët e

maxhorancës dhe opozitës, edhe të tjerët, ju kemi dëgjuar me vëmendje dhe do të përpiqemi,

shpresoj, unë nuk ta them besoj, por shpresoj, që të pasqyrojmë të gjitha vërejtje e komentet e

duhura. Flisni konkretisht.

72

Jani Marka – Jo, jo, nuk paragjykoj. Konkretisht, për shembull, ditën e shtunë

Kryeministri foli, nuk mundet…

Genc Pollo – Nuk mund të ndalojmë dot njerëzit jashtë kësaj salle të flasin. Brenda

kësaj salle kujdesemi që të flasin të gjithë. Cilësinë e gjërave që thuhen, gjithashtu, nuk e

kontrollojmë dot.

Jani Marka - Të shtunën Kryeministri ka folur shumë ashpër për universitetin dhe

duket qartë që do të ishte mrekulli sikur kjo maxhorancë të arrinte ta ndalonte këtë ligj dhe

kapitullin 12.

Për t’ju përgjigjur pyetjes, natyrisht që duhet ta përforcoj, ne jemi tërësisht pro një

reformimi të universitetit, por ky projektligj nuk bën, pavarësisht se mund të kalojë në

mënyrë arrogante dhe, më vjen keq të them në mënyrë të dhunshme, nëse kalon në fund të

korrikut, kur të gjithë janë me pushime. Marrim një zotim dhe të themi që pavarësisht se ky

ligj mund të kalojë, bie dakord me zotin Peza, që studentët janë forcë emancipuese, beteja

jonë do të vazhdojë, sa të kemi jetën dhe takatin. Pedagogë e studentë do të jemi aty për ta

demokratizuar, së pari, universitetin nga brenda dhe jua japim si premtim këtë që ne do të

bëjmë maksimumin. Kushtet nuk kanë qenë të favorshme deri tani, edhe me pedagogë të

pushuar nga puna, por ne do të bëjmë maksimumin edhe për t’u përballur me rritje tarifash

dhe të tjera. Edhe një herë, unë e thashë që në fillim, nuk ka një studim serioz përse jemi në

këtë gjendje. Duhet të kishte një studim serioz, të bërë nga ekspertë e të tjera, dhe të thuhet

se pse jemi katandisur në këtë gjendje. Ky studim nuk ekziston.

Genc Pollo- Faleminderit! Po zonja Çipi.

Vitori Çipi - Zoti kryekomisioner, vërtet ka kaluar koha e mbledhjes së komisionit,

por kjo, jo për fajin tonë, sepse edhe ne po prisnim, ishim paraqitur në orarin e caktuar.

Për sa i përket komentit të zotit Boçi dhe të zotit Peza, në lidhje me propozimet

konkrete, sigurisht që do t’ua dërgojmë propozimet konkrete.

Kurse në lidhje me arrogancën ndaj studentëve, të cilët studiojnë te privati, jo, zotëri,

ne nuk kemi asgjë me studentët që studiojnë te privati. Problemi kryesor te ne është

projektligji në tërësi, sepse cenon jo vetëm studentin, por cenon publiken, rrënon shoqërinë

shqiptare. Arsimi është baza e një shoqërie të shëndetshme dhe demokratike, për këtë arsye

ne si aktivistë të lëvizjes për universitetin, studentë e pedagogë, nuk do ta lejojmë që

studentët të kthehen në klientë dhe dija të kthehet në mall. Rezistencën do ta vazhdojmë deri

në fund.

Faleminderit!

Genc Pollo - Faleminderit!

73

Unë nuk bëj komente kur jam në dëgjesë, por lidhur me çështjen e tarifave dhe

qëndrimin ndaj tyre, kjo mund të jetë një nismë për debate të mëvonshme. Por mendoj që

keni pasur parasysh edhe faktin që studentët, të diplomuarit e nesërm, janë një pjesë e vogël e

shoqërisë dhe nëse pretendoni që ata të financohen vetëm nga buxheti i shtetit, keni

parasysh që financohen nga shoqëria, përkatësisht taksapaguesit dhe që taksapaguesit në një

masë të madhe nuk janë të tërë me arsim të lartë, ndërkaq që studimet në Shqipëri dhe më

gjerë tregojnë që të ardhurat e atyre me diplomë të lartë janë shumë më të larta sesa pjesa

tjetër e shoqërisë, kështu që, edhe një sistem i tillë ka farën e një padrejtësie sociale,

përkundrejt asaj që ju propozoni. Them që kur të shqyrtoni pozicionet, mund t’i keni parasysh

të dyja aspektet e problemit. Gjithsesi, nuk ishte një ftesë për të hapur debat.

Bora Memaj – Diçka për atë që sapo thatë. Nëse ka padrejtësi sociale për shkak se

dikush që diplomohet, paguhet shumë herë më shumë, ndërsa dikush që është i padiplomuar

shumë herë më pak, atëherë është problemi i të gjithë shoqërisë që duhet zgjidhur nga

qeveria, nga ju. Për sa i përket taksapaguesve, të cilët nuk janë të diplomuar, ata përfitojnë

nga shërbimet e ndryshme që marrin nga individë, të cilët janë të diplomuar. Nëse unë nuk

jam e diplomuar, unë kam paguar dhe paguaj taksa; një mjek, i cili ka marrë shkollimin nga

taksat që paguan familja ime, do të më mjekojë mua në të ardhmen.

Genc Pollo – Faleminderit!

Mendoj që i kemi shqyrtuar çështjet.

Unë ju falënderoj shumë për praninë tuaj dhe për durimin për shkak të rrethanave

dhe të afateve tona, për faktin që ka një organizim midis studentëve dhe pedagogëve të rinj

për të luftuar për të mirën publike universitare të arsimit të lartë. Patjetër që, si kësaj radhe,

edhe më vonë do të gjeni rrugën te komisioni ynë për të paraqitur pikëpamjet tuaja.

Sinqerisht, besoj se nëse, e para, që të miratohen sa më shumë që të jetë e mundur, po e them

në mënyrë të kujdesshme, nga ato që ju paraqitët, por që të jemi edhe konkretë dhe efektivë,

unë do t’ju lutesha që, përveç materialit të përgjithshëm prej 4-5 faqesh, mundësisht, nëse

doni mund të paraqisni edhe amendamente. Është një kërkesë standarde që ia paraqesim

palëve në dëgjesë. Kuptohet që kjo mund të jetë e vështirë, nëse ju apriori jeni kundër të

gjithë projektligjit, por, nëse gjykoni që mund të ketë amendime të vlefshme për pikëpamjet

tuaja, ju lutem, na i dërgoni me e-mail te zoti Bela, në mënyrë që relatorët t’i shqyrtojnë edhe

ato.

Arlind Qorri – Nëse mund të bëj një saktësim të fundit, sepse nuk duam të

ngjajmë si fanaticë që të themi “në kosh i gjithë projektligji”, ne jemi kundër këtij projektligji

në tërësi jo vetëm për përmbajtjen, por edhe për procesin e hartimit të tij.

74

Genc Pollo - - Të mos kthehemi aty ku ishim.

Arlind Qorri– Jo, jo. Ne mendojmë që universiteti është një fushë specifike.

Projektligjin nuk mund ta bëjë qeveria dhe të thotë na jepni mendim. Çdo projektligj për

arsimin e lartë ne mendojmë që duhet të niset dhe të artikulohet nga poshtë, nga trupa

pedagogjike dhe studentore. Ky është qëndrimi ynë, prandaj jemi kundër në tërësi.

Faleminderit!

Genc Pollo- Faleminderit për praninë dhe prezantimet, shpresoj që të mbetemi në

kontakt.

Zoti Altin Goxhaj, avokat, tribun i njohur i shumë betejave publike, paraqitet në

dëgjesë në emër të Zyrës së Mbrojtjes së Konsumatorëve.

Altin Goxhaj – Ju faleminderit!

Unë, në fakt, do të prisja ditë dhe javë pa asnjë problem, pasi çështja është kaq e

rëndësishme, sa çdo lloj pritjeje ia vlen. Shkurtimisht me një fjali do të thosha se zyra jonë

mbështet 100% pikëpamjet e Forumit për Liri Akademike. Kemi ardhur sot me një

propozim konkret për një nen konkret, që ka të bëjë me raportin student - universitet, të

drejtat dhe detyrimet. Ne kërkojmë që në ligj të sanksionohet detyrimi për të formalizuar

marrëdhënien student –universitet nëpërmjet një kontrate, e cila përcakton qartë të drejtat dhe

detyrimet, si dhe bën parashikimet përkatëse për rastet specifike, të cilat ndodhin edhe si

pasojë e reformave, edhe si pasojë e ndryshimeve të mëdha, edhe sipas situatave konkrete që

mund të ndodhin, sepse kemi vënë re se në 25 vjetët e fundit studentëve u ndryshojnë

pafundësisht rregullat e lojës në mes të lojës dhe nuk kanë ku ta gjejnë të drejtën.

Së dyti, nëse duan që të vendosen përballë një raporti të zgjidhjes së

mosmarrëveshjeve në formë juridike, mbeten gjithmonë peng i vullnetit personal të hierarkisë

dhe nuk ka rregulla loje të cilat zbatohen, pasi rregulloret e përcaktuara për rolin dhe

marrëdhëniet e studentit janë të shkruara krejtësisht në mënyrë të njëanshme, janë krejtësisht

të përcaktuara nga lart-poshtë dhe dëmtojnë në themel parimin e simetrisë. Në Europë, çdo

kontratë që është asimetrike në mes të madhes dhe të voglës, pra individit dhe së tërës,

koorparatës dhe subjektit të shtetit e të tjera, konsiderohet e papranueshme nga çdo gjykatës

europian, nëse ajo është formatuar në formë asimetrike. Aktualisht marrëdhënia student-

universitet është asimetrike, nuk ekziston asnjë lloj e drejte e tij e shprehur me vullnet të lirë

që të bëjë përcaktimin e formulimit të një marrëveshjeje. Prandaj edhe ne kërkojmë që në

këtë ligj, në nenin përkatës të parashikohet, ne jemi të gatshëm ta sjellim edhe të formuluar

nëse ju dëshironi, pra, të përcaktohet qartazi: studenti në momentin e parë që regjistrohet në

universitet, të vendoset përballë një kontrate, e cila firmoset nga të dyja palët, me të drejtat

75

dhe detyrimet, sepse kjo përcakton pikërisht faktin që ai në çdo moment thotë që unë kam

këtë kontratë dhe kërkoj këtë llogari për të drejtat dhe detyrimet e mia.

Nga ana tjetër, zyra jonë konsideron se të gjitha kërkesat që ka parashtruar Forumi

për Liri Akademike, dhe një pjesë e kërkesave të studentëve, tregojnë faktin që është

përjashtuar në këtë proces formulimi roli i studentëve. Ne kërkojmë pikërisht që këshillat

studentorë të kenë një sanksionim më të fortë ligjor, detyrim pjesëmarrjeje më të fortë në atë

që quhet proces i transparencës. Ne nuk besojmë te vendimmarrja e studentëve, ne besojmë te

prezenca e tyre, te dijenia e tyre, tek aftësia e tyre për të parë e dëgjuar në çdo hallkë ku

merret vendimi për ta, gjë që nuk është thënë sot nga asnjëra palë.

Së treti, ne mendojmë se është i rëndësishëm propozimi për të qenë 20% fuqia e

votës studentore, sepse besojmë se në fund të fundit, studenti është arsyeja pse ekziston

universiteti dhe për këtë arsye ne mendojmë se duke qenë 20%, do të ketë efekt të

menjëhershëm në fuqizimin e rolit të tij.

E fundit, ne besojmë se karta e studentit duhet të jetë e sanksionuar në këtë ligj.

Gjithashtu, ne besojmë se të drejtat e studentëve duhet të jenë sanksionuar në formë më

teknike. Prej 20 vjetësh nuk është zbatuar ajo kartë, sepse është një format që askush nuk e

merr përsipër. Zoti Myqerem e di shumë mirë që formulimi i ligjit nuk të lë asnjë lloj

hapësire për ta zgjidhur. Mbetet në vullnetin universitar të një universiteti, por bllokohet nga

një universitetet tjetër dhe po nuk pati një koordinim të të gjitha palëve, nuk bëhet.

Zyra për Mbrojtjen e Konsumatorit konsideron se interesat që janë luajtur për

formulimin e këtij ligji, janë interesa të lobeve private, konkretisht të përcaktuara nga ajo

linjë që ne e quajmë linja Soros. Është e qartë fare që Henri Çili, Besnik Alija, Endri Fuga,

Arbjan Mazniku thjesht kanë luajtur një lojë, sepse askush nuk mund të kuptojë dot se si 10-

20 biznese që u lidhën me shumë sukses për interesat e tyre private dhe funksionuan kaq vite,

pavarësisht se në dëm të arsimit universitar, në një moment bëhen filantropë dhe mendojnë se

janë njerëzit që do ta shpëtojnë atdheun dhe pasurinë e tyre t’ia falin Shqipërisë.

Faleminderit!

Genc Pollo – Faleminderit, zoti Goxhaj!

Një pyetje të shkurtër lidhur me propozimin kryesor tuajin që student, si i publikut

edhe i privatit, hyn në një kontratë me institucionin. A keni modele të ngjashme me vendet e

tjera? A ka përvoja të krahasueshme?

Altin Goxhaj – Nuk kemi kapacitetet e duhura financiare dhe materiale që të mund

të ofrojmë një mundësi të tillë; ne jemi organizatë vullnetare. Kemi 4-5 vjet pa asnjë fond dhe

76

nuk mund të sigurojmë dot këto kushte. Ne jemi në gjendje të propozojmë konkretisht, atë që

ne jemi në gjendje të ofrojmë vullnetarisht.

Genc Pollo – Faleminderit!

Alfred Peza - Kam diçka. I nderuar zoti Goxhaj, ju kam ndjekur me vëmendje

gjatë gjithë aktivitetit tuaj dhe kam qenë ndër partizanët që të dëgjoheshit, pasi ju kam

ndjekur edhe jashtë kësaj zyre, për qëndrimin që keni mbajtur ndaj ligjit dhe më vjen mirë që

jeni pjesë e këtij procesi të dëgjesës publike.

Për sa i përket procesit të lobimit në parim, themi se, që kur 150 vjet më parë një

prej presidentëve amerikanë pinte kafe në lobin e hotelit, pranë Shtëpisë së Bardhë, dhe atje

manjatët e kompanive të revolucionit të ri industrial që po shpërthente në botë si industria e

çelikut, e prodhimit të makinave, naftës e kështu me radhë, bënë atë që më pas u quajt procesi

i lobimit, i gjithë ky proces është një proces legjitim, për aq kohë sa bëhet brenda rregullave

të lojës, në një shoqëri demokratike dhe nuk shkel parimet e esenciale të së drejtës, parimet

kushtetuese dhe të mënyrës së funksionimit të institucioneve deri te ligjvënësi dhe ligjbërësi

që jemi ne. Kështu që vetëm kaq. Thjesht është një proces që i shkon kësaj shoqërie, të cilën

të gjithë e kemi pranuar dhe për të cilën ju keni luftuar 25 vjet më parë, bashkë me shokët

tuaj.

Altin Goxhaj – Atje nuk kapet as pozita, as opozita nga këto lobe aq fort sa

ç’kapet këtu në Shqipëri. Këtu në Shqipëri komandën e kanë ata.

Faleminderit!

Genc Pollo – Faleminderit!

Zoti Boçi.

Luçiano Boçi – Faleminderit, kryetar!

Dua të falënderoj zotin Goxhaj për zërin e fortë që ka pasur në vazhdimësi në

oponencë të ligjit, zë me natyrë objective; nuk është thjesht për hir të kundërshtisë, sikurse

mund të interpretohet. Pjesa më interesante është kjo pjesa e kontratës. Dua ta di, nëse ju

niseni nga një përvojë: a ka një përvojë, përtej Shqipërisë, në hapësirën europiane që studenti

realizon një kontratë? Pra, nëse kjo ekziston, do të ishte me goxha interes edhe për ne, të na

sillni një format ose dy formate të mundshme tip para komisionit, sepse vërtet është një lloj

risie që nuk është parashikuar nga ne dhe nga ligjvënësi, por edhe unë do ta shihja shumë

positive, përderisa ekziston një praktikë e tillë në vendet europiane.

Altin Goxhaj – Çdo student kur shkon jashtë firmos një kontratë. Unë nuk jam në

gjendje ta ofroj këtë kontratë. Mund të bëj një apel në rrjetet sociale që të na ofrojnë

eksperienca të ngjashme, por unë do të propozoja më qartazi një nen, ku të parashikohet

77

detyrimi i formulimit. Pastaj procedura për të formuluar kontrata teknike është një

procedurë, e cila ndiqet nga instanca të tjera që mund të jenë me VKM, udhëzime apo

kompetenca universitare, por ka një rregull që vjen nga eksperienca rregullatore e Bashkimit

Europian në fushën konsumatore në Shqipëri, që përcakton disa hallka që e ngushtojnë

rrethin e tolerancës brenda kontratave. Për shembull, përcaktohet një model rregullator në

bazë të një ligji, pastaj në bazë të një VKM-je ngushtohet dhe më shumë. Në fund fare kur

sjell, për shembull, AMC-ja tek AKEP-i një model kontrate do të detyrohet të luajë brenda

këtyre rregullave që i kanë përcaktuar, që të ketë tolerancën dhe grupet konsumatore vijnë

dhe paraqesin, jemi dakord, nuk jemi dakord, dhe AKEP-i në fund fare merr vendimin.

Genc Pollo – Nëse keni të dhëna të tjera nga rrjetet sociale ose nga burime të tjera,

ju lutem, komunikoni me e-mal dhe sillini, mundësisht në kohë.

Ne jemi në dispozicion që kjo përvojë të shqyrtohet dhe të përkthehet në mendime.

Altin Goxhaj – Dakord. Më falni, edhe diçka tjetër, nuk sanksionohet në ligj e

drejta e ankimimit. Pedagogët në karrierën e tyre universitare, por edhe studentët në

përpjekjen e tyre për formim, për të marrë rezultatet e duhura mund të kenë pengesa të

paarsyeshme, por nuk kanë të drejtën e ankimimit të garantuar. Ne jemi kundër votës për të

përcaktuar titujt e njerëzve dhe për të ndërhyrë te meritokracia. Besojmë tek e drejta

automatike, domethënë, unë që plotësoj kriteret do të më jepet kjo e drejtë, nëse jo, nëse nuk

më jepet, unë kam të drejtë të ankohem. Koncepti është që në këtë ligj nuk duket që fryma e

ankimimit të ketë marrë peshën e duhur. Njerëzit kanë të drejtë të fitojnë të drejtën e tyre,

pavarësisht vullnetit negativ që mund të kenë përballë në luftën akademike apo konkurrencën

akademike. Në këtë ligj nuk i jepet hapësirë së drejtës për ankimim. Kjo është një çështje që

unë vetë nuk e kam studiuar me vëmendje brenda këtij ligji dhe nuk jam kompetent, por e

kam vënë re nga ajo që kam dëgjuar dhe lexuar sot në materialet përkatëse.

Genc Pollo – Faleminderit!

Falënderojmë avokat Altin Goxhaj, që mori pjesë në dëgjesë dhe të marrim

parasysh se çfarë u propozua!

Nëse keni materiale shtesë, ju lutem na i nisni me postë elektronike.

E mbyllim këtë dëgjesë.

Dy gjëra për komisionin.

Lidhur me përvojat europiane dhe botërore, në emër të Mistrisë së Arsimit Artan

Gjonçaj më ka dërguar një e-mail, duke atashuar dy faqe në pdf. Munda t’i lexoj, por nuk m’u

duk se kishte raste të ngjashme, ka vetëm një shpjegim pse duhet të ndodhte. Ia kalova zotit

78

Bela, por ai po më thotë se nuk hapet. Dakord. Ariana e ka përcjellë te relatorët dhe tek të

gjithë.

Tjetra është nga zoti Henri Çili, pronar, ortak i vetëm i UET sh.p.k., i cili ka dhënë

pikëpamjen e tij për interesin e pronarëve të IAL-ve private, që të kthehen në IAL- publike të

pavarura, sipas kapitullit 12.

Pra, kjo është e vetmja përgjigje.

Këto ishin dy gjërat fundit, nëse nuk ka gjë tjetër, e mbyllim mbledhjen.

Faleminderit!

MBYLLET MBLEDHJA