KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI - … ya sajt.pdf · U skladu sa ovim opredjeljenjem strukturu nastavnog plana opšte gimnazije čine obavezni predmeti, tj. opšteobrazovno

KATALOG IZBORNIH PREDMETA

U GIMNAZIJI

CRNA GORA

ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

Podgorica 2009.

Crna Gora

Zavod za školstvo

KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI

Podgorica 2009.

Zavod za školstvo Katalog izbornih predmeta u gimnaziji

2

KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI Izdavač: Zavod za školstvo Urednik: dr Dragan Bogojević Redakcija: mr Zoran Lalović, Radovan Ognjanović, mr Blaženka Petričević i Zorica Kotri Dizajn i tehnička priprema: Nevena Čabrilo Lektura: Jasmina Radunović Štampa: OBOD Cetinje Tiraž: 300 primjeraka Podgorica 2009.


3

Uvod

Kako bi se obezbijedila bolja informisanost učenika/ca, nastavnika/ca i roditelja Zavod za

školstvo je izradio Katalog izbornih predmeta u gimnaziji. Katalog sadrži osnovne

informacije o ulozi i načinu biranja izbornih predmeta, kao i informacije o sadržaju

programa učenja svih izbornih predmeta koji se trenutno mogu realizovati u gimnazijama.

Katalog je namijenjen nastavnicima/ama, roditeljima i učenicima/ama. Katalog će pomoći u

organizaciji izborne nastave u gimnaziji, kao i u sastavljanju školske liste izbornih

predmeta. Za svaki izborni predmet koji se trenutno može ponuditi učenicima/ama

naveden je razred, ili razredi u kojima će se učiti, broj časova i osnovne informacije o

sadržaju programa učenja. Učenicima/ama i roditeljima Katalog daje uvid u sadržaj

cjelokupne ponude izbornih predmeta i podržava njihovo pravo na izbor i obrazovanje u

skladu sa svojim interesovanjima. Opširnije informacije o pojedinim izbornim predmetima

škole, učenici/e i roditelji mogu naći na sajtu Zavoda za školstvo: www.zavsko.org

Ovom publikacijom predstavljen je sadržaj usvojene liste izbornih predmeta za školsku

2009/10. godinu. U narednom periodu o promjenama u sadržaju liste izbornih predmeta

škole će biti informisane objavljivanjem Kataloga izbornih predmeta na sajtu Zavoda za

školstvo.

mr Zoran Lalović


4


5

SADRŽAJ KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI.................................................................7 IZBORNI PREDMETI U GIMNAZIJI .....................................................................................12 I MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST...................................................................................12 1. Teorija književnosti ...........................................................................................................12 2. Opšta lingvistika ...............................................................................................................14 II MATEMATIKA ...................................................................................................................15 III STRANI JEZICI.................................................................................................................16 3. Engleski jezik ....................................................................................................................16 4. Francuski jezik ..................................................................................................................17 5. Руски језик .......................................................................................................................18 6. Italijanski jezik...................................................................................................................19 7. Njemački jezik...................................................................................................................20 8. Španski jezik.....................................................................................................................21 9. Turski jezik .......................................................................................................................22 IV ISTORIJA .........................................................................................................................23 10. Istorija religije 1...............................................................................................................23 11. Istorija religije 2...............................................................................................................24 V FIZIČKO VASPITANJE .....................................................................................................25 12. Изабрани спорт (физичко васпитање) ........................................................................25 VI MUZIČKA UMJETNOST..................................................................................................27 13. Muzika – moj jezik*.........................................................................................................27 VII LIKOVNA UMJETNOST..................................................................................................28 14. Umjetnost i vizuelna komunikacija* ................................................................................28 VIII LATINSKI JEZIK ............................................................................................................29 15. Sintaksa latinskog jezika* ...............................................................................................29 IX GEOGRAFIJA ..................................................................................................................30 16. Turistička geografija Crne Gore* ....................................................................................30 X BIOLOGIJA .......................................................................................................................32 17. Molekularna biologija i genetika*....................................................................................32 18. Biodiverzitet ....................................................................................................................34 19. Ekologija i zaštita životne sredine ..................................................................................36 XI Hemija ..............................................................................................................................39 20. Biohemija*.......................................................................................................................39 21. Hemija i život ..................................................................................................................40 22. Metode i tehnike istraživanja u hemiji.............................................................................41 23. Metode izolovanja i identifikacije organskih supstanci ...................................................42


6

XII FIZIKA .............................................................................................................................43 24. Odabrana poglavlja fizike*..............................................................................................43 25. Matematičke funkcije u fizici ...........................................................................................44 26. Problemska fizika ...........................................................................................................46 XIII PSIHOLOGIJA ...............................................................................................................47 27. Pojedinac u grupi* ..........................................................................................................47 XIV SOCIOLOGIJA ..............................................................................................................48 28. Sociologija kulture* .........................................................................................................48 29. Građansko obrazovanje .................................................................................................49 30. Evropske integracije .......................................................................................................51 31. Medijska pismenost ........................................................................................................52 XV FILOZOFIJA....................................................................................................................53 32. Logika*............................................................................................................................53 33. Etika* ..............................................................................................................................54 XVI INFORMATIKA ..............................................................................................................55 34. Algoritmi i programiranje* ...............................................................................................55 35. Poslovna informatika ......................................................................................................56 36. Računarske i veb-prezentacije .......................................................................................57 XVII VJEŠTINE.....................................................................................................................58 37. Komunikologija ...............................................................................................................58 38. Debata ............................................................................................................................59 DODATAK 1. Zastupljenost izbornih predmeta u školskoj 2008/09. godini .........................60 DODATAK 2. Izvod iz postojećeg pravilnika o uslovima, kriterijumima i postupku upisa u prvu godinu studija ...................................................................................62


7

KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI Zašto izborni predmeti u gimnaziji? Reformom obrazovanja 2001. god. umjesto smjerova (opšti; društveno-jezički; prirodno-matematički) predviđen je opšti tip gimnazije gdje se usmjeravanje učenika/ca obezbjeđuje kroz bogatu ponudu izbornih predmeta. U skladu sa ovim opredjeljenjem strukturu nastavnog plana opšte gimnazije čine obavezni predmeti, tj. opšteobrazovno jezgro jednako za sve učenike/ce, i izborni predmeti, kroz koje svaki/a učenik/ca opredjeljuje smjer svog školovanja. Svake školske godine učenik/ca bira izborne predmete za narednu godinu. Broj izbornih predmeta koje učenik/ca obavezno pohađa progresivno raste od 3 časa tokom I i II razreda, 6 časova tokom III razreda i 8 časova u IV razredu gimnazije. Na ovaj način svakom/j učeniku/ci je omogućeno postepeno usmjeravanje u skladu sa svojim sklonostima, pokazanom interesovanju i namjerama nastavka školovanja. Šta je maturski standard i kako se dopunjava? Na kraju gimnazijskog školovanja učenik/ca polaže maturski ispit. Na maturskom ispitu obavezno se polažu četiri predmeta. Svi/e učenici/e polažu maternji jezik i matematiku ili prvi strani jezik. Pored dva obavezna predmeta učenici/e polažu i dva predmeta po izboru za koje su tokom školovanja postigli/e maturski standard. Učenjem obaveznih predmeta svi/e učenici/e postižu maturski standard iz maternjeg jezika, matematike, oba strana jezika i istorije i time stiču pravo da ih polažu na maturi. Predmeti koji se mogu birati na maturi, a za koje je potrebno postići maturski standard učenjem izbornih predmeta su: muzička umjetnost, likovna umjetnost, latinski jezik, geografija, biologija, hemija, fizika, psihologija, sociologija, filozofija i informatika. Za sve ove predmete postoje adekvatni izborni predmeti koji učeniku/ci omogućuju da postigne maturski standard i da ih bira i polaže na maturi. Koje izborne predmete učenik/ca može da odabere i uči u gimnaziji? Gimnazija učenicima/ama može ponuditi samo one izborne predmete čiji su programi odobreni od strane Savjeta za opšte obrazovanje. U ovom trenutku listu odobrenih izbornih predmeta sačinjava 38 odobrenih programa (vidi tabelu). Neki od izbornih predmeta sa liste služe za dopunu maturskog standarda i oni se biraju i uče tokom III i IV razreda

Uloga izbornih predmeta u ovom smislu je da obezbjede svakom učeniku/ci mogućnost

samostalnog kreiranja programa učenja i školovanje u skladu sa svojim potrebama,

interesovanjima i namjerama nastavka školovanja.

Uloga izbornih poredmeta, u ovom smislu, je pružanje mogućnosti postizanja maturskog

standarada i biranje predmeta koji se žele polagati na maturi.


8

gimnazije. Ostali izborni predmeti omogućuju zadovoljavanje specifičnih interesovanja učenika/ca i uče se tokom sve četiri godine školovanja u gimnaziji. Detaljnije informacije o ulozi obaveznih izbornih predmeta u gimnaziji i načinu biranja izbornih predmeta možete naći u publikacijama Zavoda za školstvo: „Obavezni izborni predmeti u opštoj gimnaziji“, Zavod za školstvo, 2006. „Obavezni izborni predmeti u funkciji dopune maturskog standarda“, Zavod za školstvo,

2008. „Koncept maturskog i stručnog ispita“, Naša škola, Zavod za školstvo, 2008.

Šta je namjera ove publikacije? Cilj ove publikacije je da učenicima/ama, roditeljima i nastavnicima/ama pruži osnovne informacije o izbornim predmetima koji se mogu učiti u gimnazijama u Crnoj Gori. Radi preglednosti svi izborni predmeti su svrstani u XVII grupa u skladu sa nastavnim planom i programom opšte gimnazije. Izborni predmeti koji dopunjuju maturski standard označeni su zvjezdicom (*). Detaljne informacije o pojedinim izbornim programima škole, učenici/e i roditelji mogu naći na sajtu Zavoda za školstvo: www. zavsko.org

Sa odobrene liste izbornih predmeta, u skladu sa svojim mogućnostima i željama

učenika/ca, gimnazija učenicima/ama I i II razreda obavezno nudi najmane 5 izbornih

predmeta. Učenicima/ama III razreda se obavezno nudi 8, a učenicima/ama IV razreda

10 izbornih predmeta. Tokom III i IV razreda gimnazija je obavezna da učenicima/ama

ponudi izborne predmete koji su u funkciji dopune maturskog standarda. Predmeti koje

gimnazija ponudi učenicima/ama čine školsku listu izbornih predmeta. Učenik/ca može

birati i učiti one izborne predmete koji se nalaze na školskoj listi izbornih predmeta za

narednu školsku godinu.

Svi izborni predmeti u ovoj publikaciji predstavljeni su brojem časova i razredom ili

razredima u kojima se mogu učiti. Neki predmeti su vezani za razred i uče se tokom

jedne ili više godina. Neki predmeti nisu vezani za razred i mogu se učiti u više razreda.

Razredi u kojima se mogu učiti ovi predmeti označeni su strelicom ( ). Za sve izborne

predmete dato je njihovo određenje – kratak opis i namjena predmetnog programa, kao

i osnovni sadržaji koji se obrađuju programom.


9

KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI ZA ŠKOLSKU 2009/10. GODINU

IZBORNI PREDMETI

Red. br. Broj časova izbornih predmeta 3 3 6 8

I II III IV

I MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1. Teorija književnosti 2 2

2. Opšta lingvistika 2

II MATEMATIKA

...

III STRANI JEZICI

3. Engleski jezik 2 2 3 3

4. Francuski jezik 2 2 3 3

5. Ruski jezik 2 2 3 3

6. Italijanski jezik 2 2 3 3

7. Njemački jezik 2 2 3 3

8. Španski jezik 2 2 3 3

9. Turski jezik 2 3

IV ISTORIJA

10. Istorija religije 1 1


V FIZIČKO VASPITANJE

12. Izabrani sport 1 1 2 2

VI MUZIČKA UMJETNOST

13. Muzika – moj jezik* 2 2

VII LIKOVNA UMJETNOST

14. Umjetnost i vizuelna komunikacija* 1 1 2 2

VIII LATINSKI JEZIK

15. Sintaksa latinskog jezika* 3


10

IX GEOGRAFIJA

16. Turistička geografija Crne Gore* 3

X BIOLOGIJA

17. Molekularna biologija i genetika* 3

18. Biodiverzitet 1 1 2 2

19. Ekologija i zaštita životne sredine 1 1 2 2

XI HEMIJA

20. Biohemija* 3

21. Hemija i život 1

22. Metode i tehnike istraživanja u hemiji 1

23. Metode izolovanja i identifikacije organskih supstanci 1

XII FIZIKA

24. Odabrana poglavlja iz fizike* 3

25. Matematičke funkcije u fizici 1 1 2 2

26. Problemska fizika 1 1 2

XIII PSIHOLOGIJA

27. Pojedinac u grupi* 3

XIV SOCIOLOGIJA

28. Sociologija kulture* 3

29. Građansko obrazovanje 1 1 2 2

30. Evropske integracije 1

31. Medijska pismenost 2

XV FILOZOFIJA

32. Logika* 2

33. Etika* 2


11

XVI INFORMATIKA

34. Algoritmi i programiranje* 3

35. Poslovna informatika 2

36. Računarske i Web prezentacije 2

XVII VJEŠTINE

37. Komunikologija 1

38. Debata 2

Legenda: * Izborni predmeti u funkciji dopune maturskog standarda

Izborni predmeti koji nijesu vezani za razred (razredi u kojima se može učiti određeni predmet)


12

IZBORNI PREDMETI U GIMNAZIJI I MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

I II III IV

I MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST

1. Teorija književnosti 2 2

2. Opšta lingvistika 2

1. Teorija književnosti Teorija književnosti je dvogodišnji izborni nastavni predmet u gimnaziji. Izučava se u prvom i drugom razredu sa po dva časa sedmično, odnosno sa 70 časova godišnje. Ukupan fond iznosi 140 časova.

OIP I razred II razred III razred IV razred

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Teorija književnosti

2 70 2 70 140

Određenje predmetnog programa: Učenik/ca se osposobljava da razumije teoriju književnosti kao otvoreni sistem znanja i podstiče da samostalno koristi stručnu literaturu i ostale izvore znanja. Bilo bi neproduktivno da učenici/e izučavaju bilo koji udžbenik teorije književnosti, kao kanon i gotovi izvor svih znanja o ovoj oblasti. U pitanju bi bilo pasivno memorisanje gotovih činjenica, koje su u modernim teorijama na različite načine problematizovane i dovođene u pitanje. U ovom trenutku u važećem i pouzdanom Rečniku književnih termina nema odrednica kao što su, na primjer, horizont očekivanja, hronotop i sl. Takođe, koliko god neki udžbenik bio nov ili rađen prema modelima modernih teorija, ništa ne može zamijeniti uvid u izabrane tekstove i samostalan put ka znanju, naročito u humanističkim naukama. Pristup ovoj oblasti stoga podrazumijeva aktivan odnos prema tekstovima, kako učenika/ca tako i nastavnika/ca. Tim putem učenici/e zapravo proširuju, produbljuju svoja znanja i postaju spremni/e za aktivno korišćenje svih činjenica i informacija iz bilo kojeg udžbenika teorije književnosti.


13

Praveći ovaj program, djelimično se išlo i za dometima pristupa književnom tekstu (ali i tekstu uopšte: likovnom, filmskom, medijskom, reklami kao tekstu, modi kao tekstu i sl.…) koji je posljednjih decenija prisutan u ovoj oblasti. Polazište je da je suštinska odlika književnog teksta to što se on opire svakom svođenju, iscrpljivanju značenja, pa samim tim i sopstvenom poništavanju. Jer, kada bi to bilo moguće, onda bi književni tekst, nakon „upotrebe“, odbacivali kao ispražnjenu »ambalažu« informacije koju je prenio. Svjedoci smo, međutim, već više milenijuma, da to nije tako, i da je estetski vrijedan književni tekst nešto čemu se svaki čovjek, naraštaj i vrijeme, uvijek i iznova vraćaju. Tome naročito doprinose teorijski tekstovi kao prezentacije modela pristupa i tumačenja (nova kritika, formalizam, strukturalizam, fenomenologija, marksizam, recepcijski model, psihologizam...), koji svi zajedno pomjeraju mogućnosti tumačenja teksta. Predloženi odlomci iz tekstova nijesu obimni, niti se svi moraju obavezno obraditi. Cilj je da ono što učenici/e uče zaista i nauče, a ne da se gradivo “pretrčava”. Izučavajući teoriju književnosti, ne traga se za metodom kao vječitom alatkom tumačenja, već se pokušava dosegnuti maštovitost, otkrivački karakter, širina i bogatstvo pristupa književnom tekstu. Zato se književni tekst ne zatvara u bilo kakve metodološke i teorijske okvire, a u vidu se uvijek ima, i nikad ne zaboravlja postojanje sasvim posebnog svijeta književno-umjetničkog djela. Bez obzira na to koliko se ovaj program na prvi pogled može učiniti zahtjevnim kada su u pitanju učenici/e od 15 i 16 godina, treba napomenuti da je riječ o izbornom predmetu, kojemu pristupamo onako kako se to trenutno čini u svijetu, gdje se polazi od okvirnog kratkog teksta koji reprezentuje metodu, pa se izučavanje proširuje shodno interesovanju i mogućnostima učenika/ca. Ne treba smatrati da su naši/e učenici/e ništa manje sposobni/e u odnosu na njihove vršnjake u drugim evropskim zemljama ili u Americi da bi ovaj predmet izučavali/e kao specijalistički kurs, naravno na nižem nivou. Ovaj predmet ilustruje samu složenost svijeta u kojem živimo i može da osposobi učenika/cu da u takvom svijetu uspješnije djeluje. Biće posebno koristan za budući transfer znanja u većini društvenih nauka. Pojmovi i sadržaji programa: I razred TEMA: Teorija književnosti – uvod u izučavanje književno-teorijskih pojmova; istorija književnih teorija - antičke poetike, poetike renesanse i klasicizma. II razred TEMA: Teorija književnosti - misao o književnosti nakon 18. vijeka; pregled modernih pristupa književno-umjetničkom djelu.


14

2. Opšta lingvistika Opšta lingvistika je jednogodišnji izborni predmet koji se može izučavati po izboru u bilo kojem od četiri razreda u gimnaziji, sa po 2 časa nedjeljno, odnosno 70 ili 64 časa godišnje zavisno od razreda u kojem se uči.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Opšta lingvistika

2 70 70 70 64 70/64

Određenje predmetnog programa: Budući da je jezik predmet lingvistike i da je jezik jedno od temeljnih obilježja ljudskog bića koji ga određuje na tri plana: 1. opšteljudskom ili biološkom, 2. grupnom ili sociološkom planu i 3. individualnom ili psihološkom planu, opšta lingvistika povezuje sve nauke o čovjeku. Čovjeku je jezik osnovno i najvažnije sredstvo za komunikaciju, samoiskazivanje, razumijevanje svijeta i samog sebe, tako da su vještine i znanja stečena izučavanjem ovog predmeta u korelaciji sa drugim predmetima koji se izučavaju u gimnaziji, naročito sa maternjim jezikom i stranim jezicima, a u interakciji sa ostalim predmetima ovaj predmet doprinosi razvoju ukupne intelektualne i psihoemotivne sposobnosti učenika/ca. Opšta lingvistika je veoma široko područje izučavanja. Ona se bavi opštim jezičkim pitanjima zajedničkim za sve ili više jezika. Neka od tih pitanja su: porijeklo, priroda, funkcija, struktura jezika, klasifikacija jezika, uloga jezika u društvu i njegova upotreba, jezičke univerzalije i sl. Namjena ovog predmeta je da upozna učenike/ce sa osnovnim pojmovima i terminima nauke o jeziku, opštim principima strukture i funkcionisanja ovog jedinstvenog obilježja čovjeka, a istovremeno treba da doprinese i boljem razumijevanju uloge jezika u životu čovjeka. Kod učenika/ce se podstiče interesovanje za jezičke pojave, sposobnost da ih razumije i iznese svoje stavove o fenomenu jezika. Kroz nastavu opšte lingvistike učenik/ca spoznaje univerzalne vrijednosti jezika i njegov značaj za čovjeka i u tom pravcu se razvija kao samostalna, slobodna, kreativna i kulturna ličnost, svjesna svog ličnog i nacionalnog identiteta koja cijeni vlastitu kulturu i jezik kao ukupno jezičko i kulturno nasljeđe čovječanstva. Razvijanjem svijesti o jedinstvenosti i različitosti jezičko-kulturnog civilizacijskog nasljeđa, omogućeno je bolje i tolerantnije komuniciranje. Pojmovi i sadržaji programa: 1. Opšta lingvistika 2. Razvoj nauke o jeziku 3. Lingvistika i njene discipline 4. Jezik i njegove osobine

4.1. Svojstva jezika 4.2. Priroda jezika


15

4.3. Funkcije jezika 4.4. Struktura jezika 4.5. Jezik kao sistem znakova

5. Porijeklo jezika 6. Nastanak i razvoj pisma, grafija 7. Jezici u svijetu i njihova podjela

7.1. Genealoška klasifikacija jezika (podjela po porijeklu) 7.2. Morfološka ili tipološka klasifikacija jezika

8. Jezičke univerzalije 9. Fonetika. Fonologija. Prozodija. Ortografija i ortoepija.

9.1. Fonetika 9.2. Fonologija 9.3. Prozodija 9.4. Ortografija i ortoepija

10. Morfologija 11. Tvorba riječi 12. Leksikologija i njene discipline

12.1. Leksika i njena podjela 12.2. Leksička semantika ili značenje riječi

13. Sintaksa 14. Pragmatika - upotreba jezika 15. Lingvistička stilistika 16. Semiotika/semiologija 17. Semantika 18. Sociolingvistika 19. Psiholingvistika II MATEMATIKA Iz oblasti matematike trenutno ne postoji nijedan izborni program.


16

III STRANI JEZICI

I II III IV

III STRANI JEZICI

3. Engleski jezik 2 2 3 3

4. Francuski jezik 2 2 3 3

5. Ruski jezik 2 2 3 3

6. Italijanski jezik 2 2 3 3

7. Njemački jezik 2 2 3 3

8. Španski jezik 2 2 3 3

9. Turski jezik 2 3

3. Engleski jezik (treći strani jezik) Pored dva obavezna učenicima/ama gimnazije moguće je ponuditi engleski jezik kao treći strani jezik. Engleski, kao treći strani jezik uči se sa 2 časa u I i II razredu, odnosno sa 3 časa u III i IV razredu.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Engleski jezik

2 70 2 70 3 105 3 96 341 Nivo postignuća: A1 A1.2 A2.2 B1 Thresh

old B1

Određenje predmetnog programa Engleski jezik zauzima posebno mjesto kao sredstvo komunikacije širom svijeta. U gimnazijama u Crnoj Gori se engleski jezik može izučavati kao prvi ili kao drugi strani jezik u okviru obaveznih predmeta ili kao treći strani jezik kao izborni predmet. Osnovni elementi nastave stranih jezika su učenje jezika i sticanje znanja o jeziku, pa je i suština nastave engleskog jezika u gimnaziji: osposobljavanje učenika/ca za uspješnu usmenu i pisanu komunikaciju na engleskom

jeziku, stvaranje dobre lingvističke osnove za dalje izučavanje jezika.

Osim ovih, nastava engleskog jezika obuhvata i druge opšteobrazovne i vaspitne sadržaje.


17

4. Francuski jezik (treći strani jezik) Pored dva obavezna učenicima/ama gimnazije moguće je ponuditi francuski jezik kao treći strani jezik. Francuski, kao treći strani jezik uči se sa 2 časa u I i II razredu, odnosno sa 3 časa u III i IV razredu.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Francuski jezik

2 70 2 70 3 105 3 96 341 Nivo postignuća: A1 A1.2 A2.2 B1 B1

Određenje predmetnog programa Nastava i učenje francuskog jezika treba da pomognu učenicima/ama da, kroz savladavanje i usvajanje jezičkih kompetencija i vještina, stiču neophodna znanja i tehnike za formiranje funkcionalnog i svrsishodnog jezičkog izraza. Interkulturalna, estetska i etička komponenta, kao nezaobilazni pratioci tokom učenja stranog jezika, doprinose ukupnom intelektualnom razvoju djece i uspostavljanju pravilne ravnoteže u odnosu na opšteprihvaćene kulturološke vrijednosti i svijest o sopstvenom identitetu. Učenjem francuskog jezika učenicima/ama se otvara mogućnost da postanu dio velike porodice govornika francuskog jezika koja broji 56 zemalja sa pet kontinenata, dva pridružena člana (Albanija i Makedonija) i pet zemalja u svojstvu posmatrača (Litvanija, Češka, Slovačka, Poljska, Slovenija). Pored engleskog, francuski je jedini jezik koji se izučava u svim zemljama svijeta, i istovremeno je zvanični i radni jezik svih relevantnih međunarodnih institucija i organizacija. Pored humanističke dimenzije, poznavanje francuskog jezika je značajno i zbog mogućnosti profesionalnog i stručnog napredovanja iz oblasti u kojima Crna Gora sarađuje sa partnerima iz francuskog govornog područja kao što su: turizam, ugostiteljstvo, razni oblici privredne i univerzitetske saradnje, prevodilačka djelatnost, državna administracija i diplomatija i sl.


18

5. Руски језик (трећи страни језик)


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Ruski jezik


Одређење предметног програма: Свака врста шире интеграције у европске структуре подразумијева добро обучене и квалитетне кадрове, који познају и говоре стране језике. Пред нашим друштвом стоји крупан задатак достизања прокламованог идеала Савјета Европе о мултилингвалности и мултикултуралности, по коме се, као минимум подразумијева добро овладавање, прије свега, матерњим језиком и културом, једним од свјетских језика, међу којима значајно мјесто има руски, и још једним језиком из ближег или даљег окружења. Динамика економских и социјалних промјена у нашем друштву и ширем окружењу намеће потребу за усвајањем језичких знања и вјештина и све више представља неопходан услов за будуће професионално ангажовање и напредовање у каријери. У корист учења руског језика у Црној Гори говори и његово поријекло. То је блиско-сродни словенски језик, којим говори преко 200 милиона људи, који има богату културну и научну традицију, на којем су написана највећа дјела свјетске класике. Осим тога, руски језик као сродни словенски језик, по својим језичким (прије свега, морфолошким) особеностима (деклинација, коњугација, компарација и др.) веома је сличан нашем; многе ријечи у оба језика припадају заједничком општесловенском фонду, па је зато руски језик за говорнике нашег језика прилично лако схватљив. Једно вријеме је учење руског језика у Европи, због извјесних неповољних политичких и економских прилика, било запостављено. Сада се положај и улога руског језика у Европи мијењају набоље. Руски језик у посљедње вријеме успјешно отвара себи пут у средње школе и гимназије у Аустрији, Италији, Њемачкој, Француској и другим европским земљама, као и у бившим совјетским балтичким републикама, Летонији, Литванији, Естонији, гдје студенти масовно уписују студије руског језика на факултету, вјероватно, зато што су пословни људи у Европи схватили значај изучавања руског језика за успјешну сарадњу са земљама некадашњег Совјетског Савеза. Дакле, чињеница је да бројни говорници западних и других језика изучавају руски језик (а и друге словенске језике) и овладавају њима до прага знања неопходног за свакодневну комуникацију, тако да се с њима може комуницирати на словенским језицима, у првом реду на руском као свјетском језику. У процесу истинског обједињавања свијета, најприродније ће бити да се они којима је наш језик матерњи, најприје интегришу с народима који су му етнички, културно и духовно најближи, а то су доминантно словенски народи, међу којима је и руски.


19

Стога ће и значај познавања и учења словенских језика на нашим просторима морати ићи узлазном линијом. Већ је било наглашено да блискост словенских језика омогућава да се они уз адекватну методику релативно брзо усвајају као инословенски, у сваком случају знатно брже него што се у словенској средини усвајају страни западни језици. Блискост руског и нашег језика олакшава разумијевање руског као страног, скраћује поступак развијања способности слушања и пружа могућност за релативно брз прелаз на развијање способности продукције текста, тј. говорења. Руски језик је традиционално заступљен у Црној Гори и ту има дубоке историјске коријене. Међутим, због недавне прошлости, ученици/е се тешко одлучују за учење руског језика, па зато треба појачати њихову мотивисаност. Ученик/ца, који/а се опредијелио/ла за руски језик као страни, мора, поред општих тема за свакодневно разумијевање, упознати такође руску историју, културу (прије свега књижевност) и цивилизацију. Ријетко је која држава у својој историји доживјела толико драстичних промјена, политичких преврата и националних трагедија, колико Русија, па се зато нама чини да је неопходно код ученика/ца пробудити интересовање за њену прошлост (јер без доброг познавања историјских чињеница немогуће је разумјети руску садашњост), као и упознати ученике/це с најпознатијим дјелима руске класике свјетског гласа. У вези са претходно наведеним чињеницама, сматрамо да би руском језику као трећем страном језику требало осигурати равноправан положај међу другим страним језицима у гимназијама и средњим школама Црне Горе. 6. Italijanski jezik (treći strani jezik) Pored dva obavezna učenicima/ama gimnazije moguće je ponuditi italijanski jezik kao treći strani jezik. Italijanski, kao treći strani jezik uči se sa 2 časa u I i II razredu, odnosno sa 3 časa u III i IV razredu.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Italijanski jezik


Određenje predmetnog programa Nastava i učenje italijanskog jezika treba da pomognu učenicima/ama da, kroz savladavanje i usvajanje jezičkih kompetencija i vještina, stiču neophodna znanja i tehnike za formiranje funkcionalnog i svrsishodnog jezičkog izraza. Interkulturalna, estetska i etička komponenta, kao nezaobilazni pratioci učenja stranog jezika, doprinose ukupnom intelektualnom razvoju djece i uspostavljanju pravilne ravnoteže u odnosu na opšteprihvaćene kulturološke vrijednosti i svijest o sopstvenom identitetu.


20

Pored humanističke dimenzije, poznavanje italijanskog jezika je značajno i zbog mogućnosti profesionalnog i stručnog napredovanja iz oblasti u kojima Crna Gora sarađuje sa partnerima iz italijanskog govornog područja kao što su: turizam, ugostiteljstvo, razni oblici privredne i univerzitetske saradnje, prevodilačka djelatnost, državna administracija i diplomatija i sl. 7. Njemački jezik (treći strani jezik) Pored dva obavezna učenicima/ama gimnazije moguće je ponuditi njemački jezik kao treći strani jezik. Njemački, kao treći strani jezik uči se sa 2 časa u I i II razredu, odnosno sa 3 časa u III i IV razredu.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Njemački jezik


Određenje predmetnog programa Društveno-političke promjene posljednje decenije XX vijeka direktno su uticale na nužnost učenja stranih jezika. U Crnoj Gori se, pored engleskog jezika, sve više ispoljavala potreba za izučavanjem i njemačkog jezika. Kao maternji njemački jezik se govori u Njemačkoj, Austriji, Švajcarskoj, Lihtenštajnu i drugim regijama svijeta, posebno u Srednjoj i Istočnoj Evropi, što i potvrđuje njegovu široku rasprostranjenost. Veoma je zastupljen u privredi i nauci, a njegovo izučavanje u Crnoj Gori je od posebnog značaja i zbog potreba turističke privrede. Sve veći privredni razvoj i stremljenje ka ukidanju granica u Evropi, kao i internacionalizacija života nameće potrebu za poznavanjem i upotrebom najmanje dva strana jezika, gdje će njemački, svakako, imati svoje mjesto. Njegova trenutna medijska upotreba (kablovska i satelitska televizija) čini ga sve popularnijim na našem govornom području. Društvene promjene nijesu uticale samo na institucionalne uslove, nego i na pedagoške koncepte koji treba da odgovaraju novonastalim društvenim zahtjevima, uslovljavajući tako prodor novih naučnih, didaktičkih i metodičkih zahtjeva za izučavanje stranih jezika. Sigurno da se to odrazilo i na njemački jezik utvrđivanjem novih vaspitno-obrazovnih ciljeva i metoda učenja njemačkog jezika. Ovaj plan i program je, za razliku od dosadašnjeg, rađen za komunikativnu, interkulturalnu nastavu u čijem središtu je i čiji kreator je učenik/ca, koji/a je novim didaktičko-metodičkim principima i planiranjem nastave motivisan/a da u individualnim i kolektivnim precesima učenja savlada i aktivno upotrebljava ovaj jezik. Ovaj plan i program kontinuirano prati zahtjeve za postizanje predviđenih nivoa znanja za treći strani jezik - A2+ / B1 (receptivno).


21

8. Španski jezik (treći strani jezik) Pored dva obavezna učenicima/ama gimnazije moguće je ponuditi španski jezik kao treći strani jezik. Španski, kao treći strani jezik uči se sa 2 časa u I i II razredu, odnosno sa 3 časa u III i IV razredu.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Španski jezik


Određenje predmetnog programa U savremenom svijetu, u kojem se granice brišu, strani jezici – a između ostalih i španski, postaju značajno sredstvo komunikacije. Španski jezik u našoj sredini budi radoznalost i želju za poznavanjem naroda i kultura kojima je to maternji jezik jer je veoma rasprostranjen u svijetu, a za nas i »egzotičan«. To je jezik bogate istorijske i kulturne tradicije. Španski jezik je zvanični jezik u Španiji, u kojoj živi 40 miliona stanovnika, kao i u 19 država Latinske Amerike, tj. u svima osim u Brazilu. U Hispanskoj Americi španski jezik govori 300 miliona ljudi, a širom Sjedinjenih Američkih Država se takođe srećemo sa tim jezikom. Španski jezik je jedan od svjetskih jezika i zvanični je jezik u Ujedinjenim Nacijama. Po broju izvornih govornika, španski je četvrti jezik u svijetu – posle mandarinskog kineskog, engleskog i hindu jezika. S obzirom na njegov značaj, španskom jeziku treba dati zasluženo mjesto u našem obrazovnom sistemu i obezbijediti njegovo izučavanje (kao i ostalih stranih jezika) u osnovnim i srednjim školama. Znanje i jezičke sposobnosti koje učenici/e usvajaju i razvijaju tokom nastave stranog jezika su važne, prije svega zbog neposredne upotrebljivosti za učenike/ce, a kasnije za njihovo stručno i permanentno obrazovanje, za širenje njihovih komunikacijskih sposobnosti izvan granica maternjeg jezika, kako u profesionalnom tako i u ličnom životu, tj. za razvijanje šire međukulturne komunikacijske sposobnosti. Pored očigledno upotrebljivih vrijednosti, nastava španskog jezika neposredno doprinosi i saznajnom razvoju učenika/ce, širenju njegove/njene svijesti o mogućnostima jezičkog sporazumijevanja, kao i svijesti o jezičkim sistemima, o njihovom kulturnom određenju iz perspektive stranog jezika i strane kulture. Nastava stranog jezika takođe doprinosi i humanističkom razvoju učenika/ca, jer im omogućava neposredan kontakt sa drugim ljudima i njihovim kulturama. Nastava španskog jezika doprinosi i ličnom razvoju učenika/ca kao most do drugih kultura i izazov za razumijevanje njihove različitosti, jer im omogućava neposredan kontakt sa drugim ljudima i njihovim kulturama i uočavanje različitosti, a njihovim poređenjem jača učenikovu/činu svijest o nacionalnom identitetu.


22

9. Turski jezik (treći strani jezik) Turski jezik kao izborni predmet može se učiti u II i III razredu sa ukupnim fondom od 175 časova.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Turski jezik

2 70 3 105 175

Određenje predmetnog programa Nastava i učenje turskog jezika treba da pomognu učenicima/ama da, kroz savladavanje i usvajanje jezičkih kompetencija i vještina, stiču neophodna znanja i tehnike za formiranje funkcionalnog i svrsishodnog jezičkog izraza. Interkulturalna, estetska i etička komponenta, kao nezaobilazni pratioci tokom učenja stranog jezika, doprinose ukupnom intelektualnom razvoju djece i uspostavljanju pravilne ravnoteže u odnosu na opšteprihvaćene kulturološke vrijednosti i svijest o sopstvenom identitetu. Pored humanističke dimenzije, poznavanje turskog jezika je značajno i zbog mogućnosti profesionalnog i stručnog napredovanja iz oblasti u kojima Crna Gora sarađuje sa partnerima iz turskog govornog područja kao što su: turizam, ugostiteljstvo, razni oblici privredne i univerzitetske saradnje, prevodilačka djelatnost, državna administracija i diplomatija i sl. Pojmovi i sadržaji programa: Porodica, dom i okruženje Odnosi u porodici i društvu Slobodno vrijeme i razonoda Obrazovanje Ishrana Zdravlje Kupovina Putovanja Uslužne djelatnosti Aktuelna zbivanja i društvo Klima i vremenski uslovi


23

IV ISTORIJA

I II III IV

IV ISTORIJA



10. Istorija religije 1 Istorije religije 1, je izborni predmet koji se može učiti u I ili II razredu sa jednim časom nedjeljno.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Istorija religije 1

1 35 35 35

Određenje predmetnog programa

Poznavanje istorije religije i vjerovanja nije samo dio obrazovanja već je, takođe, neophodno za razumijevanje svijeta punog različitosti, za život u takvom svijetu i za bolje razumijevanje sopstvenog identiteta u njemu. Učenici/e imaju priliku da na odgovarajući način proučavaju običaje, kulturu i etiku koja se razlikuje od njihove da bi bolje razumjeli/e i uvažavali/e pripadnike drugih religija, s kojima treba da harmonično žive i rade. Dublja i šira saznanja o različitim religijskim pravcima i ulozi religije u savremenom svijetu doprinijeće da stereotipi i predrasude budu zamijenjeni razumijevanjem i uvažavanjem različitosti. Poznavanje istorije religije neophodno je, takođe, i za razumijevanje brojnih ideja i uticaja u umjetnosti i istoriji koji su imali odjeka u čitavom svijetu i oblikovali društvo kroz istoriju. Pored vjerovanja, obredi i praksa, odnosno način života i etika, čine konstitutivni dio svake religije. Zbog toga, program obuhvata, takođe, i etičku, obrednu, socijalnu i institucijalnu dimenziju hinduizma, judaizma hrišćanstva, islama i budizma. Obredi su onaj element prakse koji svakoj religiji daju osoben socijalni i kulturni identitet i koji čine kalendar religije. Ovaj program omogućava učenicima/ama da razumiju razvoj i ulogu vjerovanja/religija u njihovom društvenom, političkom i ekonomskom kontekstu. Program, takođe, nudi teorije o religiji i društveni, ekonomski i politički kontekst različitih religijskih pokreta, ličnosti i događaja. Dužna pažnja posvećena je i međusobnim uticajima i prožimanjima različitih vjerovanja/religija. Pojmovi i sadržaji programa:

Osnovni koncepti i pojmovi religije Vjerovanja i rituali u Evropi do prodora hrišćanstva Religijski sistemi starih civilizacija


24

11. Istorija religije 2 Istorije religije 2, je izborni predmet koji se može učiti u III ili IV razredu sa jednim časom nedjeljno. Istorija religije 1 i 2 mogu se učiti kontinuirano ili nezavisno.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Istorija religije 2

1 35 32 35/32

Određenje predmetnog programa Poznavanje istorije religije i vjerovanja nije samo dio obrazovanja već je, takođe, neophodno za razumijevanje svijeta punog različitosti, za život u takvom svijetu i za bolje razumijevanje sopstvenog identiteta u njemu. Učenici/e imaju priliku da na odgovarajući način proučavaju običaje, kulturu i etiku koja se razlikuje od njihove da bi bolje razumjeli/e i uvažavali/e pripadnike drugih religija, s kojima treba da harmonično žive i rade. Dublja i šira saznanja o različitim religijskim pravcima i ulozi religije u savremenom svijetu doprinijeće da stereotipi i predrasude budu zamijenjeni razumijevanjem i uvažavanjem različitosti. Poznavanje istorije religije neophodno je, takođe, i za razumijevanje brojnih ideja i uticaja u umjetnosti i istoriji koji su imali odjeka u čitavom svijetu i oblikovali društvo kroz istoriju. Pored vjerovanja, obredi i praksa, odnosno način života i etika, čine konstutivni dio svake religije. Zbog toga, program obuhvata, takođe, i etičku, obrednu, socijalnu i institucijalnu dimenziju hinduizma, judaizma hrišćanstva, islama i budizma. Obredi su onaj element prakse koji svakoj religiji daju osoben socijalni i kulturni identitet i koji čine kalendar religije. Ovaj program omogućava učenicima/ama da razumiju razvoj i ulogu vjerovanja/religija u njihovom društvenom, političkom i ekonomskom kontekstu. Program, takođe, nudi teorije o religiji i društveni, ekonomski i politički kontekst različitih religijskih pokreta, ličnosti i događaja. Dužna pažnja posvećena je i međusobnim uticajima i prožimanjima različitih vjerovanja/religija. Pojmovi i sadržaji programa: Judaizam Hrišćanstvo Islam Budizam Religija i savremeni svijet


25


I II III IV


12. Izabrani sport 1 1 2 2

12. Изабрани спорт (физичко васпитање) Изборна настава физичког васпитања (изабрани спорт) реализује се у првом и другом разреду са по једним часом, а у трећем и четвртом разреду са по два часа недјељно.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

ИЗАБРАНИ СПОРТ

1 35 1 35 2 70 2 64 204

Одређење предметног програма:

Програм по избору ученика/ца обухвата програмске садржаје из спортских игара: кошарке, одбојке, рукомета и фудбала. Ове четири спортске игре предложене су за изабрани спорт, у оквиру изборне наставе физичког васпитања, првенствено због њиховог значаја, популарности, традиције и најповољнијих услова за организацију, извођење и реализацију њихових наставних садржаја. Ученици/е на основу својих интересовања и слободног опредјељења бирају једну од понуђених спортских игара у којој се усавршавају. То значи, да ученик/ца може да изабере једну спортску игру и да се у њој усавршава све четири године школовања, односно може да сваке године бира другу спортску игру, уколико за то постоје услови у гимназији. Да би се реализовали програмски садржаји изабране спортске игре, гимназија је у обавези да обезбиједи просторне, материјално-техничке, здравствено-хигијенске и друге потребне услове. Организација, извођење и реализација програмских садржаја изабране спортске игре може се одвијати у гимназији и ван ње. На почетку сваке школске године, Наставничко вијеће, на приједлог актива наставника/ца физичког васпитања и претходно изражене жеље ученика/ца, утврђује из којих спортских игара ће се реализовати програмски садржаји. Изабрани спорт (спортска игра) својим циљем, задацима, методама рада и програмским садржајима доприноси складном биопсихосоцијалном развоју ученика/ца, јачању здравља, смањењу негативног утицаја напорног рада у школи и дуготрајног сједења, као и обликовању морално-вољних и карактерних црта личности ученика/ца. Реализација програмских садржаја изабраног спорта је


26

високостручно организовани педагошки процес гдје се индивидуално и колективно развијају и усавршавају физичке способности, усвајају и подижу на виши ниво спортско-техничка знања, умјења и навике, обезбјеђује забава и разонода, афирмише појединац и колектив. Кроз обавезни програм и изборну наставу физичког васпитања, ученици/е индивидуално и колективно задовољавају своје биолошке, психолошке, социјалне и културне потребе за кретањем, стварају навике да у свим периодима живота богате и употпуњују слободно вријеме бавећи се спортом, односно спортском (кретном) рекреацијом, плесом и фолклором, и да се здравим начином живљења сачувају од штетних утицаја дроге, криминала, алкохола и других порока.

Појмови и садржаји програма: Кошарка Одбојка Рукомет Фудбал


27


I II III IV


13. Muzika – moj jezik* 2 2

13. Muzika – moj jezik* Predmetni program: Muzika – moj jezik uči se u III i IV razredu gimnazije sa 2 časa nedjeljno. Program je namijenjen za dopunu maturskog standarda iz predmeta muzička umjetnost.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Muzika – moj jezik

2 70 2 64 134

Određenje predmetnog programa Muzika – moj jezik je izborni gimnazijski predmet koji učeniku/ci omogućava da proširi svoja znanja, vještine i sposobnosti iz oblasti muzičke umjetnosti, stečene u osnovnoj školi i gimnaziji, u okviru predmeta Muzička kultura, odnosno Muzička umjetnost. Učeći ovaj predmet učenik/ca obogaćuje znanja iz istorije muzike, poznavanje muzičkih oblika, poznavanje instrumenata i izvođačkih sastava, poznavanje muzičke literature. Kroz definisane sadržaje, učenik/ca stiče vještine i sposobnosti samostalnog izvođenja (pjevanja narodnih pjesama i umjetničkih kompozicija, sviranja i plesanja). Kroz samostalni kreativni rad, učenik/ca razvija stvaralačke sposobnosti i formira kvalitetan estetički ukus. Učenik/ca detaljnije upoznaje narodnu muzičku tradiciju, folklor i običaje svoga kraja i neposrednog okruženja. Učenik/ca upoznaje ulogu i primjenu muzike u svim sferama društvenog života. Pojmovi i sadržaji predmetnog programa III razred

Elementi muzike Glas – sredstvo izraza Instrument – sredstvo izraza Muzika i pokret

IV razred

Muzika i scena Folklor Muzika i tehnologije


28

VII LIKOVNA UMJETNOST

I II III IV VII LIKOVNA UMJETNOST

14. Umjetnost i vizuelna komunikacija* 1 1 2 2

14. Umjetnost i vizuelna komunikacija*

Predmetni program: Umjetnost i vizuelna komunikacija uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 2 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta likovna umjetnost. Program se može izučavati i tokom I i II razreda sa 1 časom, ali u ovim razredima ne dopunjava maturski standard.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Umjetnost i vizuelna komunikacija

2 70 2 64 134

Određenje predmetnog programa Umjetnost i vizuelna komunikacija je izborni gimnazijski predmet koji učeniku/ci omogućava upoznavanje sa likovnom kulturom, likovnim tehnikama, osnovama vizuelnih komunikacija i osnovnim pojmovima estetike. Predmet treba da nadogradi znanja stečena u osnovnoj školi i da proširi pojmove iz teorije likovne umjetnosti i da učenike/ce upozna sa ostalim oblastima, kao npr. arhitektura i urbanizam, fotografija, dizajn i sl. Pored teorijski stečenih pojmova, predmet omogućava učenicima/ama da kroz praktični istraživački rad otkriju sve likovne tehnike i da se uključe u predmet praktičnim putem i istraživačkim radom. Umjetnost i vizuelna komunikacija, kao predmet, omogućava učenicima/ama da razviju svoje praktične sposobnosti i eventualno određenje za fakultet.

Predmetom se učenicima/ama mogu predstaviti najvažnija umjetnička djela i dostignuća iz oblasti vizuelnih komunikacija koja će oblikovati njihov pogled na estetiku i uticati na njihov likovni razvoj. S obzirom na vrijeme u kome živimo i na razvoj tehnologije i vizuelnih komunikacija, ovaj predmet je skoro neophodan. Glavni cilj je likovno obrazovanje što učenicima/ama omogućava individualnost u oblikovanju ličnih kriterijuma, podstiče ih na praktičan rad i sticanje estetske kritičnosti. Predmet treba da pomogne učenicima/ama da postanu estetski gledaoci, praktičari, ljubitelji likovne umjetnosti; upućuje ih na vizuelne medije koji su i sastavni dio života. Predmet mora pomoći humani razvoj i podići nivo opšte kulture. Pojmovi i sadržaji programa

III razred 1. Arhitektura i urbanizam 2. Dizajn

Grafički dizajn Kompjuterska grafika Modni dizajn Kaligrafija

IV razred 1. Fotografija 2. Istorija umjetnosti 3. Estetika


29

VIII LATINSKI JEZIK

I II III IV

VIII LATINSKI JEZIK

15. Sintaksa latinskog jezika* 3

15. Sintaksa latinskog jezika* Predmetni program: Sintaksa latinskog jezika uči se u IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta latinski jezik.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Sintaksa latinskog jezika

3 96 96

Određenje predmetnog programa Latinski jezik je sastavni dio programa stranih jezika u okviru nastavnog plana za gimnaziju kao obavezni izborni predmet u četvrtom razredu. Nastava i učenje treba da doprinesu ukupnom intelektualnom razvoju učenika/ca. Učenjem latinskog jezika učenicima/ama je data mogućnost da bolje razumiju discipline koje izučavaju u gimnaziji. Poznato je da tradicionalni sadržaji latinskog jezika posjeduju imanentne vrijednosti i predstavljaju neraskidivu vezu ovog predmeta sa humanističkim sadržajima. Puna opravdanost nastave latinskog jezika mora se tražiti u udruženosti i skladnoj povezanosti svih elemenata - kako idejnih, književnih, umjetničkih, terminoloških i lingvističkih, tako i opštenaučnih i metodoloških. Pojmovi i sadržaji predmeta Glagoli sa posebnom promjenom: verba anomala, verba defectiva, verba impersonalia.

Sintaksa: glagola, padeža, rečenica.


30

IX GEOGRAFIJA

I II III IV

IX GEOGRAFIJA

16. Turistička geografija Crne Gore* 3

16. Turistička geografija Crne Gore* Predmetni program: Turistička geografija Crne Gore uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta geografija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Turistička geografija Crne Gore

3 105 96 105/96

Određenje predmetnog programa Tehnološki razvoj, informatička revolucija, te proces globalizacije utiču na život i kretanje ljudi u različitim djelovima svijeta. Iako, s jedne strane ljudi postaju sve sličniji (odijevanje, način ishrane i sl.), istovremeno, zahvaljujući sve većoj dostupnosti informacija, bivamo sve svjesniji razlika među nama, među civilizacijama i kulturama. Te razlike su pravo bogatstvo, ali mogu biti i izvor sukoba. Ako nam je cilj izbjegavanje sukoba i očuvanje kulturne raznolikosti, neophodno nam je znanje o svijetu u kome živimo. Upravo u tome je značaj turističke geografije, jer ona nije puko poznavanje položaja neke države na karti, već podrazumijeva odnos čovjeka i prostora, te poznavanje okoline, društva, istorije, kulture i religije. Turizam je danas masovna pojava kojom je obuhvaćeno oko milijardu ljudi - turista potrošača, ali i više stotina hiljada privrednih jedinica od kojih se sastoji turistička privreda. Putovanja i boravak turista omogućavaju ostvarivanje značajnih prihoda, pri čemu se ne gube postojeća prirodna i društvena bogatstva, kao što je to slučaj sa drugim privrednim djelatnostima. Osim ekonomske bitna je i socijalna uloga. Turizam u velikoj mjeri utiče na održavanje zdravlja stanovništva, širenje obrazovnih horizonata, zbližavanje ljudi sa svih kontinenata i različitih geografskih prostora. Po pravilu, svuda gdje se turizam razvio, uslovio je niz pozitivnih pojava i procesa, među kojima su najznačajnije: povećanje životnog standarda, ekonomskog i kulturnog standarda stanovništva. Zbog svega toga postoji interes za omasovljenjem kretanja, takođe i potreba da se prouči ovaj fenomen.


31

Predmet proučavanja turističke geografije su kretanja ljudi iz mjesta gdje čovjek živi prema turističkim destinacijama. Za predmet ovih proučavanja uzeti su oblici turističkih kretanja u Crnoj Gori. Sa gledišta specifičnosti prostora, predmet proučavanja upotpunjuje se i sa potrebom upoznavanja geografskog i turističkog položaja Crne Gore osvrćući se na prirodne i društveno-ekonomske osnove koje daju snažan pečat turističkom prometu, i domaćem i inostranom. S obzirom na to da je tokom ovog vijeka glavni razvojni oslonac Crne Gore turizam uz druge privredne djelatnosti, potrebno je upoznati i potencijalne mogućnosti tog razvoja. Pored geografskog i turističkog položaja Crne Gore, učenici/e će izučavati motive i oblike turističkih kretanja, materijalnu osnovu, obim, dinamiku turističkih kretanja, strukturu prometa i zaštitu prirode. Kompleksnijim proučavanjem sagledavaju se i tržišne mogućnosti turističkog razvoja u našoj zemlji i širenje turističke kulture. Kroz nastavu turističke geografije, učenicima/ama se daje mogućnost da dopune i prošire geografska saznanja o Crnoj Gori, učenici/e razvijaju pozitivna osjećanja prema svojoj domovini, osjećaj pripadnosti svom narodu i državi, te odgovornost prema prirodi i društvenim dobrima i aktivnostima. Pojmovi i sadržaji predmeta: Uvod u turističku geografiju Geografsko-turistički položaj Crne Gore Motivska osnova turističkih kretanja – Prirodne turističke vrijednosti Motivska osnova turističkih kretanja – Antropogene turističke vrijednosti Materijalna osnova turističkog prometa Turizam i neke komplementarne djelatnosti Oblici turističkog kretanja Obim, dinamika i struktura turističkog prometa Turistička područja i mjesta u Crnoj Gori Zaštita prirode i turizam


32

X BIOLOGIJA

I II III IV

X BIOLOGIJA

17. Molekularna biologija i genetika* 3

18. Biodiverzitet 1 1 2 2

19. Ekologija i zaštita životne sredine 1 1 2 2

17. Molekularna biologija i genetika* Predmetni program: Molekularna biologija i genetika uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta Biologija. Kada se predmet uči u IV razredu, nedostajuća 4 časa do maturskog standarda, učenik/ca može dopuniti izradom seminarskog, ili praktičnog rada u okviru OIP Molekularna biologija i genetika.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Molekularna biologija i genetika

3 105 96 105/96

Određenje predmetnog programa Molekularna biologija i genetika su relativno mlade nauke koje su omogućile prodor u neke od mnogobrojnih tajni života. Razvile su se kao sastavni dio biologije. Molekularna biologija se bavi izučavanjem biomakromolekula, posebno proteina i nukleinskih kiselina - njihovom strukturom, funkcijom, ulogom i zajedničkim dejstvom. Genetika je nauka o nasleđivanju i promjenjljivosti osobina. Ona proučava kako se osobine prenose na potomke, održavaju, mijenjaju i ispoljavaju. Njeno osnovno područje istraživanja je gen, osnovna jedinica nasleđivanja. Genetika danas omogućava da se objasni nastanak i način liječenja nekih naslednih oboljenja, uključujući i kancerogena oboljenja. Dostignuća iz genetike pored primjene u genomu čovjeka (medicina, farmacija, biohemija...), koriste se i u oplemenjivanju biljaka i životinja. Genetika doprinosi i rasvjetljavanju složenog biološkog procesa starenja i dužine života. Danas je velika primjena genetike u kriminalistici (identifikacija genetičkog otiska, dermatoglifa DNK-fingerprinting; PRC metoda analize uzorka DNK ...). Genetička testiranja su našla primjenu u svakodnevnom životu čovjeka: sklapanju brakova, planiranju potomstva, izbjegavanju naslednih bolesti, mjerama pri transfuziji krvi, transplantaciji tkiva i organa, u sudskoj medicini, dijagnostici i liječenju kancerogenih oboljenja, transferu gena i slično. Genetički inženjering koji se bavi manipulacijom genima, i genetičkim materijalom omogućava različite kombinacije od zamjene gena do konstrukcije organizma sa određenim genomom. Bakterijske kulture


33

omogućile su pionirske korake u ovoj oblasti, a danas se koriste za proizvodnju antibiotika, insulina, vakcina i niza drugih materija i dijagnostičkih agensa. Postignut je značajan iskorak u proizvodnji biosenzora i polju dijagnostike. Genetičko inženjerstvo omogućava dobijanje transgenih organizama, biljnih i životinjskih, sa poboljšanim osobinama koje smanjuju upotrebu pesticida. Veliki napredak je postignut na polju proučavanja gena koji obezbjeđuju otpornost prema bolestima, posebno biljaka i njihove zaštite u cilju što boljih prinosa u poljoprivredi. Genetski modifikovana hrana je sve prisutnija i zajedno sa svim ostalim oblicima primjene genetičkog inženjerstva postaje nam dostupnija. Savremena biološka nauka ne može se zamisliti bez istraživanja na molekulskom nivou i genetskog inženjeringa. Pojmovi i sadržaji predmeta: Predmet i značaj izučavanja molekularne biologije Molekulske osnove bioloških procesa Primarna i sekundarna struktura nukleinskih kiselina Biološka uloga nukleinskih kiselina Replikacija DNK Oštećenja i reparacije DNK Transkripcija Translacija Gen, regulacija aktivnosti gena i DNK čipovi Operon bakterije Molekularna biotehnologija - genetičko inženjerstvo Kloniranje Genetika – pojam, područja i nivoi proučavanja genetičkih pojava i procesa Genetičke osnove reprodukcije Hromozomi čovjeka Osnovna pravila nasleđivanja Citoplazmatski genetički sistem Interakcija genskih alela unutar jednog gena Oblici interakcije među genima Rekombinacije Genske mutacije Hromozomske mutacije - promjena u strukturi hromozoma Hromozomske mutacije - promjena u broju hromozoma Mutageni Genetička determinacija pola Nasleđivanje vezano za pol Genetika ponašanja Genetika populacije Eugenetika Primjena genetike i genetičkog inženjerstva u svakodnevnom životu


34

18. Biodiverzitet Izborni program biodiverzitet uči se u I i II razredu sa 1 časom, a u III i IV razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Biodiverzitet

1 35 1 35 2 70 2 64 204

Određenje predmetnog programa Tema biodiverziteta je postala vrlo aktuelna s obzirom na zabrinjavajuće podatke o ugroženosti i nestajanju brojnih odlika organske prirode. Sveukupna biološka raznovrsnost na Zemlji brzo se smanjuje, što je naročito vezano za ljudske djelatnosti. Poznato je da su tokom protekla četiri vijeka izumrli mnogi oblici sisara i ptica. Biodiverzitet, biološka raznovrsnost, postaje jedan od najaktuelnijih predmeta nauke o živoj prirodi. Pojam biodiverziteta podrazumijeva više nivoa međusobne različitosti organizama i sistema koje organizmi grade sa svojom okolinom. Biodiverzitet je nezaobilazan u savremenim analizama opštih perspektiva budućnosti Zemlje i čovječanstva na njoj. Zaštita postojećeg biodiverziteta, koji je ugrožen raznim posljedicama ekspanzije ljudskih zajednica, nerazdvojna je od očuvanja genetičke raznolikosti živih oblika. Spasavanje biološkog i genetičkog diverziteta svodi se prije svega na prevenciju opadanja broja jedinki koje pripadaju određenoj sistematskoj grupi ispod izvjesnog kritičnog iznosa. U razvoju flore i faune određenog područja, pojedini faktori ili kompleksi faktora imaju manje-više presudan uticaj. To se naročito odnosi na razvoj i opstanak vrsta - biljaka i životinja, koje imaju ograničeno rasprostiranje, odnosno endema, koji svojim prisustvom daju najveće specifičnosti ukupnoj slici biološkog diverziteta određenog prostora. Pojedina staništa sa jednostavnom kombinacijom ekoloških faktora su odigrala izuzetnu ulogu u procesu endemogeneze (razvoja endema), pa se danas može govoriti o postojanju tzv. endemskih centara. U našim ekološkim prilikama najoptimalnije uslove za proces endemogeneze imali su kanjoni i klisure rijeka. Oni su u vrijeme nepovoljnih geoloških perioda bili utočište mnogim, tada ugroženim, vrstama - reliktima. Biljni svijet, kao dio života na Zemlji, nalazi se gotovo na svakom koraku. Čovjek je odavno zaključio da je određenom biljnom hranom u tijelo unosio i ljekovite materije - one koje su ga održavale zdravim. Uvođenjem naučnog posmatranja počelo se sa proučavanjem ljekovitih biljaka i njihovog djelovanja na ljudski organizam. Pojmovi i sadržaji programa: I razred Uticaj temperature na organizme Značaj vode za život biljaka i životinja Uticaj svjetlosti za život biljaka i životinja Značaj vazduha za život biljaka i životinja


35

Značaj zemljišta za život biljaka i životinja Uzajamni odnosi biljaka Uzajamni odnosi životinja Uzajamni odnosi između biljaka i životinja Mikroorganizmi Patogeni mikroorganizmi Gljive

II razred Održavanje kulturne prirode Uticaj čovjeka na živu prirodu Areal Osnovne zakonitosti rasprostranjenosti biocenoza Živi svijet jadranskog mora Muljevita i pješčana područja oseke Slane i slatinske močvare, slane i slatinske utrine Obalske pješčare i pješčana žala Šljunkovita žala Morski klifovi i kamenite obale Ostrvca, školji i hridi

III razred Stajaće vode – bare Stajaće bočate vode Tekuće vode Tresave i močvare Sipari, osuljine, točila Pećine Širokolisne listopadne šume Prirodne četinarske šume Mješovite šume Aluvijalne i vrlo vlažne šume i šikare Širokolisne vječno zelene šume Divlje biljke - pratioci njiva i građevina Šibljaci, šikare, vrištine i klekovine Gariga, tamilari, frigana Tvrdolisno grmlje - makija, pseudomakija Suva travna staništa na krečnjacima i pseudostepa Visokoplaninska i borealna travna staništa Vlažne livade i visokotravne zajednice Mezofilna travna staništa

IV razred Gradski parkovi i veći vrtovi Egzotične dendro vrste Bionika Ljekovite biljke Samonikle jestive biljke Naše otrovne biljke Naše otrovne životinje


36

Biljke mesojedi Tradicionalna upotreba biljaka i životinja Endemične biljke i životinje Relikti Zaštićene životinjske vrste u Crnoj Gori Zaštićene biljne vrste u Crnoj Gori Nacionalni parkovi Gubitak biodiverziteta Zaštita biodiverziteta Zakon o zaštiti prirode

19. Ekologija i zaštita životne sredine Izborni program: Ekologija i zaštita životne sredine, uči se u I i II razredu sa 1 časom, a u III i IV razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Ekologija i zaštita životne sredine 1 35 1 35 2 70 2 64 204

Određenje predmetnog programa Civalizacijska zrelost jedne sredine mjeri se odnosom prema prirodi i sopstvenom životnom okruženju. Naročitu pažnju treba posvetiti ekološkom obrazovanju, posebno mladih, kroz koje dolazi do razvijanja ekološke etike, formiranja umijeća i navika za izučavanje prirode, kao i stalnog unapređivanja kvaliteta životne sredine. Čovjek kao ekološko biće ne može izbjeći svoje uplitanje u prirodni svijet. Još od postanka života ljudima je bilo jasno da prirodne zakone moraju poštovati, jer će u protivnom ići putem samouništenja. No, svakodnevno se umnožavaju dokazi o suviše velikom broju razarača i zagađivača prirode. Stoga je jako važno kod mladih ljudi razvijati ljubav prema prirodi, dajući im istovremeno i smjernice pomoću kojih će njihove ideje, usmjerene ka spasavanju ugrožene ekološke ravnoteže, doći do izražaja. Jako je važno da se putem obrazovanja mladih ljudi nametne kultura življenja. Od čovjekovog znanja zavisi očuvanje okoline, koja je osnova čovjekovog življenja. Zato se ovim programom, putem dodatnih sadržaja, nameće zadatak analiziranja čovjekovog odnosa prema ostaloj prirodi, koji nosi karakter svjesnog i organizovanog iskorišćavanja prirode, a sve sa težnjom da se učini zaokret u načinu mišljenja, a samim tim i djelovanja.


37

Pojmovi i sadržaji programa: I razred Organizam i sredina Biosfera Vazduh Izvori, vrste i tipovi aerozagađenja Efekat staklene bašte Mjere za smanjivanje i sprečavanje zagađenosti vazduha Voda Prirodno i vještačko zagađivanje voda Osobine vode za piće Metode čišćenja i dezinfekcije pitke vode Hemizam sredine

II razred Zemljište Faktori koji utiču na kvalitet i spiranje zemljišta Zaštita zemljišta od zagađivanja Biogeni ciklusi Načini i vrste zagađivanja namirnica Biološko zagađivanje životnih namirnica Zaštita namirnica od zagađivanja Otpad Uloga mikroorganizama u očuvanju životne sredine i razgradnji otpada Djelovanje buke i vibracija na ljudski organizam Biološki monitoring

III razred Energija Metode ekoloških istraživanja Makroklima, ekoklima, mikroklima Fenološke pojave Fitocenološka istraživanja Hidrobiološka istraživanja Terenski pribor za istraživanja vrsta i populacija Vegetacija kopnenih voda Vegetacija mora Fauna kopnenih voda Fauna mora Biljke kopna Životinje kopna Populacija i njene osnovne karakteristike Ljudska populacija Faktori kretanja životinjskih populacija Populacione teorije Ekološka genetika - genotipske, fenotipske i genske frekvencije Humana ekologija


38

IV razred Klimatske promjene Oštećenje ozonskog omotača Smanjenje biodiverziteta Genetski modifikovani organizmi (gmo) Iscrpljivost goriva Eutrofikacija voda Kisele kiše i ugrožavanje šuma Erozija zemljišta Toksično, mutageno i kancerogeno djelovanje zagađivača na živa bića Radionuklidi u prirodnoj sredini Ekologija radijacije Rizik od hemikalija Urbani stres Biotehnologija Kosmička biologija Održiva budućnost zemlje Eko-oznake Međunarodne konferencije u oblasti životne sredine


39

XI HEMIJA

I II III IV XI HEMIJA

20. Biohemija* 3 21. Hemija i život 1

22. Metode i tehnike istraživanja u hemiji 1

23. Metode izolovanja i identifikacije organskih supstanci 1

20. Biohemija* Predmetni program: Biohemija uči se u IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen za dopunu maturskog standarda iz predmeta hemija. Nedostajuća 4 časa do maturskog standarda, učenik/ca može dopuniti kroz seminarski, ili praktični rad u okviru OIP Biohemija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Biohemija

3 96 96

Određenje predmetnog programa: Cilj izučavanja BIOHEMIJE je da učenici/e kroz teorijsku nastavu, usvoje znanja o biohemijski važnim jedinjenjima, jedinjenjima koja ulaze u sastav ljudskog organizma, kao i procesima koji se u njemu dešavaju pod fiziološkim uslovima. Osim toga, kroz predmet biohemije učenici/e upoznaju veliki broj jedinjenja sa kojima se susrećemo u svakodnevnom životu i čija je upotreba široko rasprostranjena, a koja mogu značajno uticati na zdravlje čoveka. Pojmovi i sadržaji predmeta: 1. Biohemijski značaj vode i mineralnih materija 2. Organska hemija i biohemija

2.1. Funkcionalne grupe i biohemijski važne reakcije 2.2. Heterociklična jedinjenja 2.3. Nukleinske kiseline 2.4. Alkaloidi i antibiotici 2.5. Biološki katalizatori (vitamini, enzimi i hormoni) 2.6. Lipidi

3. Osnovi metabolizma 3.1. Metabolizam ugljenih hidrata 3.2. Metabilizam lipida 3.3. Metabolizam proteina


40

21. Hemija i život Izborni predmet HEMIJA I ŽIVOT predviđen je u prvom razredu gimnazije sa 36 časova (1 čas nedjeljno).


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Hemija i život

1 35 35

Određenje predmetnog programa Hemija je prirodna nauka koja nastoji opisati i objasniti svijet koji nas okružuje. Zato bi naglasak predmeta HEMIJA I ŽIVOT bio na upoznavanju jedinjenja sa kojima se susrećemo u svakodnevnom životu i čija je upotreba široko rasprostranjena. Pošto su ta jedinjenja vrlo često složene strukture, a učenici/e u prvom razredu nemaju dovoljno znanja da bi učili/e njihovu strukturu, to bi ih trebalo obrađivati teoretski kroz rad u projektima. Ti projekti su: višednevni projekti s terenskim radom i sakupljanjem informacija od nadležnih

institucija ili pojedinaca; sakupljanje sadržaja u bibliotekama i sa Interneta; ogledi (gdje god je to moguće) koje izvode učenici/e uz pomoć nastavnika/ce ili posjeta

institucijama, laboratorijama, industrijskim postrojenjima. Pojmovi i sadržaji programa: Voda Vazduh Alkaloidi Antibiotici Vitamini


41

22. Metode i tehnike istraživanja u hemiji Izborni predmet METODE I TEHNIKE ISTRAŽIVANJA U HEMIJI predviđen je u II razredu gimnazije sa 35 časova (1 čas nedjeljno).


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Metode i tehnike istraživanja u hemiji 1 35 35

Određenje predmetnog programa U realizaciji nastave iz hemije važno mjesto zauzima eksperimentalni rad u hemijskoj laboratoriji. Upoznavanje laboratorijskih tehnika mora biti cilj svakome ko želi da njegov radni prostor bude hemijska laboratorija. Pri radu u hemijskoj laboratoriji uvijek postoji rizik u određenom stepenu, koji se može izbjeći dobrim planiranjem eksperimenta zasnovanom na solidnom znanju i potpunom zaštitom u toku rada. Učenike/ce treba osposobiti da pažljivo prate tok ogleda, da bi uočili/e što više pojedinosti, a zapažanja i zaključke unosili/e u dnevnik rada. Ovim se izbjegava mehaničko reprodukovanje, a razvija samostalnost i kreativnost u radu. Pojmovi i sadržaji programa: Hemijska laboratorija Metodologija istraživačkog rada u hemiji Osnovi mjerenja u hemiji Eksperimentalne metode i laboratorijske tehnike u hemijskim istraživanjima


42

23. Metode izolovanja i identifikacije organskih supstanci Izborni program: Metode izolovanja i identifikacije organskih supstanci uči se u IV razredu sa 1 časom nedjeljno.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no Metode

izolovanja i identifikacije organskih supstanci 1 32 32

Određenje predmetnog programa Hemija je prirodna nauka koja nastoji opisati i objasniti strukturu svijeta koji nas okružuje, kao i procese koji se dešavaju u živim sistemima. Cilj izučavanja ovog predmeta je da učenici/e kroz teorijsku, a većim dijelom praktičnu nastavu usvoje znanja o načinima identifikacije organskih supstanci Izučavajući ovaj predmet učenici/e bi upoznali/e različite metode identifikacije organskih supstanci kao i njihovu primjenu u svakodnevnom životu, naročito u medicini. Pojmovi i sadržaji programa: Postupci frakcionisanja Postupci razdvajanja Spektroskopske metode


43

XII FIZIKA

I II III IV

XII FIZIKA

24. Odabrana poglavlja fizike* 3

25. Matematičke funkcije u fizici 1 1 2 2

26. Problemska fizika 1 1 2

24. Odabrana poglavlja fizike* Predmetni program: Odabrana poglavlja fizike uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta Fizika. Kada se predmet uči u IV razredu, nedostajuća 4 časa do maturskog standarda, učenik/ca može dopuniti kroz seminarski, ili praktični rad učenika/ca, u okviru OIP Odabrana poglavlja fizike.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Odabrana poglavlja fizike

3 105 96 105/96

Određenje predmeta Nastava obaveznog izbornog predmeta ODABRANA POGLAVLJA FIZIKE razvija učeničke sposobnosti za proučavanje prirodnih pojava iz područja fizike, tako da se kroz nastavu ovog predmeta upoznaje i usvaja jezik, kao i metode koje se koriste pri proučavanju fizičkih pojava, upoznaju se glavni koncepti i teorije koje uokviruju naša saznanja o materijalnom svijetu. Učenik/ca se upoznaje sa uticajem koji otkrića u fizici imaju na razvoj tehnologije i opšte slike o materijalnom svijetu, saznaje fizičke zakonitosti rada i djelovanja aparata i uređaja na koje svakodnevno nailazi. Nastava fizike zauzima istaknuto mjesto u višim misaonim procesima, naročito u razumijevanju i procjeni stvarnosti, podstiče učenika/cu na istraživanje i objašnjavanje pojava u okolini i daje mu/joj priliku da stekne znanje, razumijevanje, vrijednosti, gledišta, zainteresovanost i spretnost, potrebu za očuvanjem i poboljšanjem okoline. U programu nije primijenjena tradicionalna podjela na mehaniku, toplotu, optiku, itd. Prvo, tradicionalna shema pretežno je deskriptivna i klasifikaciona u okviru nauke fizike, ali ne i u sadržajima različitih ljudskih djelatnosti koje fizika može i mora da tumači. Drugo,


44

spoznavanje fizičkih zakonitosti proisteklo je iz potrebe da se opišu i protumače građa i osobine tijela ili, da kažemo uopšteno, osobine materije. Dalje, smatramo da učenicima/ama koji/e su već jednom u svom obrazovanju, u toku prva dva, odnosno tri razreda, upoznali/e fizičke fenomene u tradicionalnoj shemi treba ponuditi produbljivanje znanja pomoću drugačijeg pristupa od onoga na koji su navikli/e. Takav pristup prikladan je zato što omogućava jedinstveno sagledavanje pojava. Najzad, prednost ovakvog pristupa je i u mogućnosti intenzivnog povezivanja sadržaja fizike sa sadržajima biologije i hemije, što je posebno važno za obrazovanje budućih tehničkih, hemijskih, tehnoloških, biohemijskih i medicinskih stručnjaka. Pojmovi i sadržaji predmeta:

Fizičke veličine i fizički zakoni Materija, supstancija i fizičko polje Osnovne sile u prirodi Zakoni održanja Inercijalni i neinercijalni sistemi referencije Specijalna teorija relativnosti (STR) Fizička polja Talasna optika Mikročestice Poluprovodnici i fizičke osnove mikroelektronike Elementarne čestice i osnove astrofizike Praktikum laboratorijskih vježbi

25. Matematičke funkcije u fizici Obavezni izborni predmet Matematičke funkcije u fizici predviđen je u 1. i 2. razredu sa 1 časom sedmično, a u 3. i 4. razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Matematičke funkcije u fizici

1 35 1 35 2 70 2 64 204

Određenje predmetnog programa » Priroda je ogromna knjiga u kojoj je napisana nauka. Ona je stalno otvorena, pred našim očima, ali je čovjek ne može razumjeti ukoliko prethodno ne nauči jezik i slova kojim je napisana. Napisana je jezikom matematike, a njena su slova trouglovi, kružnice i druge matematičke figure«.

Galileo Galilej


45

Naglasak predmeta Matematičke funkcije u fizici je na spoznavanju suštine funkcionalnih zavisnosti fizičkih veličina, odnosno na matematičkom opisivanju fizičkih zakona i zakonitosti. Pojmovi i sadržaji programa I Razred Funkcionalne zavisnosti i fizičke veličine i zakoni Normalne projekcije vektorskih fizičkih veličina Grafičko prikazivanje promjene fizičke veličine sa vremenom Direktna i obrnuta proporcionalnost dvije fizičke veličine Linearna zavisnost dvije fizičke veličine Kvadratna zavisnost dvije fizičke veličine Određivanje najmanje i najveće vrijednosti fizičke veličine

II Razred Skalarni proizvod i primjeri njegove primjene u fizici Vektorski proizvod i primjeri njegove primjene u fizici Direktna i obrnuta proporcionalnost u izoprocesima idealnih gasova i električnim

kolima Fizički smisao površine određene grafikom funkcije Krive drugog reda u fizici Primjena kvadratne funkcije u rješavanju zadataka iz fizike

III Razred Trigonometrijske funkcije u fizici Slaganje trigonometrijskih funkcija fizičkih veličina

IV Razred Eksponencijalna i logaritamska funkcija u fizici Aritmetička i geometrijska progresija u fizici Aproksimacija funkcija u fizici Diferencijalni račun u fizici Integralni račun u fizici


46

26. Problemska fizika Izborni predmet problemska fizika u 1. i 2. razredu opšte gimnazije predviđen je sa 35 časova, a u 3. razredu sa 70 časova.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Problemska fizika

1 35 1 35 2 70 140

Određenje predmetnog programa U procesu učenja predmeta Problemska fizika, u kome je dominantna metoda učenja putem rješavanja problema, ostvaruje se pojačana aktivnost učenika/ca u smjeru izvođenja zaključaka i rješavanja problema iz fizike. Problemsku fiziku je najbolje izučavati kroz rad u projektima, što ovaj program i predviđa. Takvi projekti su: jednočasovno rješavanje problema, koje izvode učenici/e uz saradnju sa

nastavnikom/com, višednevni projekti s terenskim radom i/ili sakupljanjem informacija sa Interneta, sakupljanje sadržaja u bibliotekama, korišćenjem računara ili od institucija koje se

bave određenom problematikom. U toku nastave je najlakše uključiti pedagoške novosti i eksperimente, koji se u redovnoj nastavi za sve učenike/ce znatno teže mogu realizovati. Pojmovi i sadržaji programa: I razred

Trenje Relativna brzina Primjena Njutnovih zakona kretanja Inercijalne sile Zakon održanja impulsa i Zakon održanja momenta impulsa

II razred

Mehanička energija i rad Primjeri Zakona održanja energije i Zakona održanja impulsa Bernulijeva jednačina Elektrostatika

III razred

Magnetno polje Elektromagnetni talasi Talasna optika


47

XIII PSIHOLOGIJA

I II III IV

XIII PSIHOLOGIJA

27. Pojedinac u grupi* 3 27. Pojedinac u grupi* Predmetni program: Pojedinac u grupi uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta psihologija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Pojedinac u grupi

3 105 96 105/96


Izborni predmet, POJEDINAC U GRUPI, obuhvata naučna saznanja iz socijalne psihologije i ima namjeru da poveže i objedini sadržaje predmeta psihologija, sociologija, komunikologija i građansko obrazovanje koji se uče u gimnaziji. U okviru predmeta izučava se proces i efekti socijalizacije ličnosti kao i psihologija grupe. Kao posebno zanimljiva područja za mlade izdvajaju se psihologija marketinga i propagande i masovna ponašanja. Pojmovi i sadržaji

I Uvod u predmet Predmet i metode socijalne psihologije

II Socijalizacija ličnosti Procesi, agensi i izvori socijalizacije Efekti socijalizacije Socijalni stavovi, predrasude, stereotipi Vrijednosti i moral

III Psihologija grupa Vrste grupa i njihove karakteristike Firmiranje i održavanje grupa Grupni odnosi Grupni procesi

IV Komunikacije u grupi Komunikacija u grupi

V Rukovođenje i odlučivanje Vođstvo

VI Odabrana poglavlja iz socijalne psihologije Psihologija marketinga i propagande Masovno ponašanje


48

XIV SOCIOLOGIJA

I II III IV

XIV SOCIOLOGIJA

28. Sociologija kulture* 3

29. Građansko obrazovanje 1 1 2 2

30. Evropske integracije 1

31. Medijska pismenost 2

28. Sociologija kulture* Predmetni program: Sociologija kulture uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta sociologija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Sociologija kulture

3 105 96 105/96

Određenje predmetnog programa U okviru predmeta učenici/e se upoznaju sa naučnim saznanjima o fenomenu kulture i sociološkim objašnjenjem društvenih pojava. Predmet je usmjeren na osnovne pojmove u okviru jedne posebne sociologije (sociološke discipline): kultura, oblici i tipovi kulture, funkcije kulture, igra, simboli, civilizacija, umjetnost, slobodno vrijeme, masovna kultura, mladi u svijetu savremene kulture, multikulturalnost… Opštost, teorijski pristup i fundamentalno mjesto sociologije i njenih disciplina među naukama, upućuje je, da društvo, u ovom slučaju njegovu identitetsku posebnost i funkciju, objasni u sveobuhvatnosti kulture i društvenih pojava koje je određuju. Kompleksnost i višeznačnost pojma kulture zahtijeva objašnjenje i genezu pojmova kultura i civilizacija, zahtijeva interdisciplinarni pristup problemima da bi se izdvojilo sociološko objašnjenje fenomena. Predmet sociologije kulture omogućuje učenicima/ama da se upoznaju sa temeljnim pojmovima naučne discipline i osposobe i za samostalni istraživački rad kroz različite forme u cilju podsticanja interesovanja za predmetnu oblast i dalje napredovanje. Sociologija i „njene nauke” omogućuju oslobođenje od „zdravorazumskog” poimanja i objašnjenja, medijske percepcije, mitologizacije, stereotipnog načina posmatranja i objašnjenja društvene stvarnosti, i opredjeljenje za racionalno, na empirijskim dokazima utvrđenom objašnjenju društvenih pojava, prije svega na „sociološkoj imaginaciji” da bi stvari „mogli gledati iz novog ugla” udaljeni od „sopstvene svakodnevne rutine”.


49

U obrazovno-vaspitnom procesu, sociologija, sociologija kulture i građansko obrazovanje kao jedna cjelina, imaju poseban značaj ne samo u obezbjeđivanju zahtjeva u okviru nastavnog plana za gimnaziju - maturskog standarda, već prije svega u potrebi i značaju analize crnogorskog društva, pojmova i kategorija koje izražavaju njegovu kulturnu esencijalnost, čime apstraktni nivo proučavanja dobija svoju konkretizaciju i živost. Takva saznanja doprinose i razbijaju određene kulturne predrasude, stavove mnjenja i zdravorazumskog-laičkog objašnjenja crnogorske kulture i društva uopšte. U okviru zadatih tema, učenici/e će dobiti znanje o društvenom životu i posebnostima crnogorske kulture, da razumiju istorijske, političke i kulturne procese u prošlosti i stremljenja ka budućnosti kroz kompariranje sa sličnim društvima. Bit crnogorske zajednice kao multikulturalne, multietničke i multikonfesionalne u kontekstu savremenih društvenih promjena - integracija, globalizacije... predstavljaju i programski izazov za dio programa koji je određen kroz slobodan izbor tema učenika/ca, škole, lokalne zajednice, čime se potencira stalna veza između apstraktne i empirijske strane objašnjenja, a što se ovakvim pristupom postiže što je i jedan od ciljeva programa, a drugi je obezbjeđenje autonomnosti učenika/ca, nastavnika/ca i škole i lokalne sredine. Pojmovi i sadržaji Uvod u sociologiju kulture Pojam i definicija kulture Kulturna antropologija Funkcije kulture Igra Masovna kultura Kultura i ličnost Kultura i mladi Sociologija umjetnosti Kultura i savremeno društvo

29. Građansko obrazovanje Građansko obrazovanje je izborni predmet koji se može učiti tokom sve četiri godine gimnazijskog obrazovanja. U I i II razredu uči se sa 1 časom, a u III i IV razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Građansko obrazovanje

1 35 1 35 2 70 2 64 204


Predmet građansko obrazovanje ima važnu ulogu u osposobljavanju mladih za aktivno i odgovorno učešće u demokratskom društvu. Polazeći od toga, program građanskog obrazovanja obuhvata raznovrsne aktivnosti u nastavi, i van nje, kojima je cilj pomoć mladima u usvajanju znanja, razvijanju vještina i prihvatanju vrijednosti potrebnih za aktivnu ulogu u demokratskom društvu - da se u svojoj zajednici ponašaju autonomno, odgovorno i kritički.


50

Za razliku od tzv. “užeg“ određenja pojma građanin i predmeta građanskog obrazovanja koji prvenstveno naglašava “političku pismenost”, a pojam “građanin” definiše kroz zakonski status u okviru datog političkog sistema, savremena evropska iskustva u kreiranju ovih programa polaze od tzv. “šireg” određenja pojma “građanin” kao osobe koja ima znanje, sposobnosti i spremnost da aktivno – autonomno, odgovorno i kritički participira u društvenom životu svoje zajednice. Ovakvo određenje pojma “građanin”, i predmeta građansko obrazovanje, mnogo je bliže potrebama države Crne Gore u nastojanju da, nakon decenijske krize u gotovo svim segmentima društvenog života, obrazovanje da svoj doprinos bržoj demokratizaciji društva i uključivanju države Crne Gore u savremene tokove međunarodnog povezivanja. Predmet građansko obrazovanje, čiji su ciljevi razvijeni u skladu sa pomenutim konceptima, može biti osnov i podstrek za tekući proces demokratizacije i modernizacije samog obrazovanja, ali i demokratizacije društva u cjelini i razvoja kulture pravednosti, prava, odgovornosti, pluralizma i drugih građanskih vrijednosti. Na taj način predmet građansko obrazovanje je snažno povezan sa opštim ciljevima reforme obrazovanja i nastojanjima crnogorskog društva uopšte. Pojmovi i sadržaji programa:

I razred Uvod u predmet Moja uloga u demokratskom društvu Porodica - rodne, generacijske i kulturne razlike Autoriteti i uzori u životu mladih

II razred Uvod u predmet Lokalna zajednica Škola Ljudska prava - odgovornost - prava djeteta Autoritet - društvena moć Ekologija - umjeće življenja sa prirodom

III razred Uvod u predmet Država Demokratija Politički sistem moje države “Učenje javnih službi” Civilno društvo Narod-nacija, kolektivni identitet Tradicija-kultura Religija Multikulturalnost i inkulturalnost Zdravi stilovi života

IV razred Uvod u predmet Informisanje i masovni mediji-refleksija i stvarnost Svijet”globalno selo” Međunarodna i regionalna povezanost Ujedinjena Evropa Tržište i demokratija Zanimanje, profesija i rad Siromaštvo, demografski rast i savremeni svijet Rizik i društvena pokretljivost Održivi razvoj Ljudska prava-univerzalizacija-standardi i zaštita


51

30. Evropske integracije

Evropske integracije je izborni predmet koji se može učiti u III ili IV razredu sa jednim časom nedjeljno.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Evropske integracije

1 35 32 35/32


Izborni predmeti Evropska unija i Evropske integracije imaju važnu ulogu u osposobljavanju mladih za aktivno i odgovorno učešće u demokratskom društvu. Polazeći od toga, uradjeni programi obuhvataju raznovrsne aktivnosti u nastavi, i van nje, kojima je cilj da mladim ljudima pruži potrebna znanja o Evropskoj uniji, njenim institucijama i koristima koje ima zemlja i njeni gradjani od pristupanja. Izučavanje tema o Evropskoj uniji ima za cilj da učenicima/ama omogući usvajanje potrebnih znanja o ovoj važnoj supranacionalnoj organizaciji, njenim državama članicama, stanovništvu i zajedničkim evropskim vrijednostima koje baštini. Usvojena znanja o Evropskoj uniji učenicima/ama će pomoći da: razumiju tekući proces evropskih integracija, izgrade viziju evropskog demokratskog društva i olakšaju svoje uključivanje i komunikaciju sa vršnjacima i školama unutar Zajednice. Informisanje mladih o Evropskoj uniji i procesu EU integracija, omogućiće im da razumiju funkcionisanje jedne značajne medjunarodne organizacije kakva je Evropska unija i spoznaju vrijednosti evropskog demokratskog multikulturnog društva.

Pojmovi i sadržaji programa:

Uvod u predmet Ciljevi stvaranja Evropske unije Istorijat stvaranja Evropske unije Institucionalni okvir Evropske unije Principi i načela na kojima se temelji Evropska unija Nadležnosti Evropske unije Politika proširenja Evropske unije i Crna Gora Kriterijumi pristupanja Evropske unije – politički , ekonomski, pravni i administrativni Pojam pravne tekovine Evropske unije (acquis communautaire-a) Ljudska prava kao izvor prava Evropske unije – Evropska konvencija o ljudskim

pravima i osnovnim slobodama Zajednička tijela za sprovodjenje SSP Pregovori o pristupanju Evropske unije Jedinstveno tržište Evropske unije Ekonomska i monetarna Unija i Euro Slobodan protok ljudi Evropska unija na svjetskoj sceni Evropska unija – društvo utemeljeno na znanju Obrazovanje u Evropske unije Evropa gradjana Programi zajednice Budućnost Evropske unije Terminološki rječnik evropskih integracija


52

31. Medijska pismenost Medijska pismenost je izborni jednogodišnji program koji se izučava u 2. ili 3. razredu gimnazije sa dva časa sedmično, grupisana u blok od dva časa.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Medijska pismenost

2 70 70 70

Određenje predmetnog programa Uloga medija u današnjim društvima je izrazito velika. Mediji ne predstavljaju samo najznačajniji izvor informacija, već u isto vrijeme u velikoj mjeri utiču na oblikovanje pogleda na svijet pojedinaca i promovišu vrijednosti i obrasce ponašanja unutar društva. Stoga je kritičko razumijevanje i osviješćeno korišćenje medija od presudne važnosti za autonomno djelovanje pojedinaca i za njihovu aktivnu građansku participaciju. Medijska pismenost doprinosi razumijevanju uloge medija u društvu i sticanju suštinskih vještina ispitivanja koje su neophodne građanima demokratskih društava koji nastoje da razumiju, učestvuju i doprinose javnoj debati. Kroz nastavu medijske pismenosti učenik/ca stiče vještinu analiziranja i kritičkog „čitanja“ medijske poruke i razvija svijest o tome kako riječi i narativi, slika i zvuk mogu da se koriste u promociji određenih ideja i ciljeva. Na osnovu stečenih znanja učenik/ca je u stanju da vrši odabir činjenica, zaključuje i kritički vrednuje medijski tekst. Medijska pismenost takođe osposobljava učenike i učenice da koriste medije kako bi pomoću njih izrazili/e svoje ideje i stavove i na taj način aktivno učestvovali/e u kreiranju javnog prostora građanskog društva. Taj aspekt nastave predmeta u isto vrijeme doprinosi razvoju njihovih kreativnih potencijala i estetskog senzibiliteta. Kao jedan od nužnih uslova za uspostavljanje i razvoj demokratskog društva, medijsko opismenjavanje može značajno doprinijeti usvajanju demokratskih vrijednosti. Kao i sticanje svake druge pismenosti, ono može biti istinski uspješno samo ako se kroz njega ostvari razumijevanje povezanosti dvaju ključnih faktora: specifičnosti (datog) medija i načina na koji te specifičnosti razumiju oni koji se obrazuju. Pojmovi i sadržaji programa: Pristup medijskom tekstu Medijski tekst kao konstrukt Jezik medija Recepcija Vrijednosti Svrha medijskog teksta Mediji, etika i politika


53

XV FILOZOFIJA

I II III IV

XV FILOZOFIJA

32. Logika* 2

33. Etika* 2

32. Logika* Predmetni program: Logika uči se u III ili IV razredu gimnazije sa 2 časa nedjeljno. Program je namijenjen, zajedno sa predmetom etika, dopuni maturskog standarda iz predmeta filozofija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Logika

2 70 64 70/64

Određenje predmetnog programa Još od Sokrata, megarana, stoika, osobito od Aristotela, logika je shvaćena kao oruđe (organon, propedeutika) filozofskog, naučnog i svakog drugog valjanog mišljenja. Ona nije beskorisna gimnastika ljudskog uma, niti intelektualni luksuz, nego uvod (prolegomena) u filozofsko i naučno mišljenje. Edmund Huserl je logiku odredio kao „nauku o idealnim stvarima“, tj. o zakonima koje moramo poštovati ako želimo da valjano mislimo. Namjena ovog programa je da nas nauči da valjano mislimo. Tako ćemo „iščistiti“ mišljenje od zdravorazumskih deficijencija koje dovode do pogrešnih konkluzija, a ove do pogrešnih praktičnih poteza. Zakoni logike će nam pokazati najkraći put do istine. Bez logike to bi bila stranputica. Proučavanje logike je i teorijski i praktično korisno. Pojmovi i sadržaji Šta je logika Problemi saznanja Forme mišljenja (pojam;sud;zaključak) Logika naučnog saznanja


54

33. Etika* Predmetni program: Etika uči se u IV razredu gimnazije sa 2 časa nedjeljno. Program je namijenjen, zajedno sa predmetom logika, dopuni maturskog standarda iz predmeta filozofija.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Etika

2 64 64 Određenje predmetnog programa Iako je etika jedna od temeljnih filozofskih disciplina, nastavni predmet etika nema za cilj da učenike/ce samo uputi u razmatranje etičkih problema u odnosu na filozofske teorije već, što je značajnije, da ukaže na povezanost filozofije sa svakodnevnim životom i sa životom u zajednici, poučavajući učenike/ce da apstraktne etičke principe prepoznaju i primjenjuju u konkretnim situacijama. Ovaj predmet svojom koncepcijom treba da omogući razvoj unutrašnjih moralnih kvaliteta kod učenika/ca, razvoj sklonosti ka izboru pozitivnih društvenih vrijednosti i spremnosti za usklađivanje vlastitih vrijednosti sa vrijednostima zajednice. Etika treba da utiče na svijest o potrebi da se, kontinuiranim radom na sebi, razvijaju vlastita moralna uvjerenja i vrijednosti. Značaj vaspitne uloge ovog predmeta je naročito naglašen jer etika razvija moralnu svijest ali ne nameće gotova rješenja. Ona učenika/cu navodi da preispita svoje stavove i stavove drugih, da razmišlja o svojim postupcima i da radi na vlastitom duhovnom usavršavanju. Ona budi svijest o tome da je smisao života pojedinca, njegovo samoostvarenje i, samim tim, i da je zadovoljstvo sobom, sreća, u njegovim rukama i da to ne zavisi samo od društvenog položaja, stupnja obrazovanja i materijalnih posjedovanja već, prije svega, od spremnosti da bude ono što jeste, da preuzme odgovornost za vlastite postupke ... Upoznajući se sa istorijskim tj. promjenljivim karakterom moralnih normi i sistema, upoznajući različite poglede na moral i uviđajući da postoje različiti ali jednako vrijedni moralni i etički sistemi, kao i različita ispravna rješenja određenih moralnih dilema, učenik/ca uviđa vlastite predrasude, razvija svijest o drugome i razumije važnost i značenje tolerancije i poštovanja drugačijeg. Kroz isti proces, učenik/ca uči da razlikuje moralno promišljanje od moralisanja, kritičko promišljanje od kritizerstva. U tom smislu se vaspitna uloga ovog predmeta ne odnosi samo na moralno vaspitanje već jednako i na sve druge komponente vaspitanja, intelektualnu, estetsku i radnu. Ovo je predmet koji je u bliskoj korelaciji sa raznovrsnim predmetima i utoliko omogućava učeniku/ci da uopšti i poveže svoja dosadašnja saznanja i da, sa jedne strane, bolje razumije opšte ciljeve obrazovanja, a sa druge, da lakše poveže apstraktne etičke principe sa konkretnim situacijama. Pojmovi i sadržaji predmeta Određenje etike Osnovna etička pitanja Etička stanovišta Etičko - religiozna stanovišta Primijenjena etika Etičke dileme


55

XVI INFORMATIKA

I II III IV

XVI INFORMATIKA

34. Algoritmi i programiranje* 3

35. Poslovna informatika 2

36. Računarske i veb prezentacije 2

34. Algoritmi i programiranje* Predmetni program: Algoritmi i programiranje uči se u III ili u IV razredu gimnazije sa 3 časa nedjeljno. Program je namijenjen dopuni maturskog standarda iz predmeta informatika.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Algoritmi i programiranje

3 105 96 105/96

Određenje predmetnog programa Osnovni cilj ovog predmeta je da učenici/e ovladaju tehnikama algoritamskog pristupa rješavanju problema i osnovnim principima programiranja kroz programski jezik JAVA. Algoritamski pristup rješavanju problema razvija analitičke sposobnosti učenika/ca i upoznaje ih sa principom dekompozicije problema na potprobleme. Programski jezik JAVA je najpopularniji programski jezik za učenje programiranja. Učenici/e se upoznaju i sa objektno-orijentisanom paradigmom kreiranja softvera i principima pravilnog kreiranja softvera (tzv. softverskog inženjerstva). Kroz programiranje učenici/e mogu da se upoznaju sa osnovama razvoja grafičkog korisničkog interfejsa (GUI). Jezik Java može se koristiti i za web-programiranje. Poznavanje osnovnih principa programiranja omogućava učenicima/ama da primjenom računara rješavaju probleme ze koje ne postoji adekvatan softver, kao i da razvijaju aplikacije koje odgovaraju konkretnim korisničkim zahtjevima. Ovaj predmet predstavlja osnovu za razvijanje naprednih programerskih vještina i uvod u projektovanje softvera.


56

Pojmovi i sadržaji predmeta Algoritamske šeme; pseudokod, vremenska i prostorna složenost; paradigme projektovanja softvera; kompajler, interpreter; proces prevođenja i interpretacije programa; editor; J2SE; pravilan format programa; čitljivost koda; editor; identifikator; literal,konstanta; promjenljiva; tip promjenljive; string; podstring; overloading (prepoterećenje), poruke, konstruktor, datoteke, klasa FileInputStream, klasa BufferedInputStream, klasa InputStreamReader, klasa BufferedReader, objektno-orijentisano projektovanje, this ,get i set metodi, main,static metodi, nasljeđivanje (inheritance), applet,veb-stranica, konverzija,objekti i primitivne vrijednosti - formatiranje, klasa Math,klasa Time, if, switch, while, for, klasa Vector, klasa Set, niz, matrica, petlje, GUI - Graphical User Interface, events, thread, rekurzija. 35. Poslovna informatika Poslovna informatika je izborni predmet koji se uči u II ili III razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Poslovna informatika

2 70 70 70

Određenje predmetnog programa Osnovni cilj ovog predmeta je da učenici/e ovladaju upotrebom računara u poslovnom okruženju. Napredne tehnike obrade teksta i kreiranje profesionalnih izvještaja i poslovnih pisama predstavljaju osnovu poslovne komunikacije. Razumijevanje programa za tabelarne proračune (spreadsheets) daje mogućnost automatskog vođenja finansijskog poslovanja. Znanje osnovnih elemeneta relacionih baza podataka omogućava organizovanje poslovnih podataka, povezivanje sa programima za obradu teksta i tabelarne proračune kao i efektivnije metode unošenja podataka i izvještavanja. Pojmovi i sadržaji programa: Radno okruženje; help sistem; stil; Spelling and Grammar; AutoText; AutoFormat; AutoCorrect; Table AutoFormat; Split i merge; Konvertovanje; Efekti; tranzicija slajdova; envelope; mail merge; radni list; radna sveska; ćelija; dimenzije; formatiranje podataka; kopiranje i pomjeranje ćelija; formula; opseg ćelija; SUM, AVG, MIN. MAX, COUNT; IF; ekonomske funkcije; tipovi grafikona; svojstva grafikona (data series, legende, koordinatne ose, rotacija); pivot tabela; pivot grafikon; goal seek; uslovno formatiranje; sortiranje podataka; zaštita ("protection")


57

36. Računarske i veb-prezentacije Računarske i veb – prezentacije je izborni predmet koji se uči u II ili III razredu sa 2 časa sedmično.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Računarske i veb - prezentacije

2 70 70 70

Određenje predmetnog programa Osnovni cilj ovog predmeta je da učenici/e ovladaju načinom pripreme prezentacija na računaru, uključujući multimedijalne elemente (slika, zvuk, video) i upoznaju se sa osnovnim elementima veb-prezentacija. Ovladavanje strukturom veb-prezentacije i elementima za kreiranje veb-prezentacija predstavlja nadgradnju osnovne računarske pismenosti. Učenici/e imaju mogućnost da se upoznaju sa savremenim tehnikama izgradnje veb-stranica i da upotrijebe svoje umjetničke vještine (pisanje, muzika, likovna umjetnost) za kreiranje novog, tehnološki naprednog sadržaja. Kroz internet učenici/e mogu da prezentuju svoje ideje i radove najširoj mogućoj publici. Pojmovi i sadržaji programa: Osnovni rad sa aplikacijom; radno okruženje; help system; snimanje datoteka MS Office-a (Open Office-a) u HTML formatu; tipovi veb-aplikacija; HTTP-daemon (veb-server); kreiranje prostih HTML dokumenta primjenom MS Office aplikacija; veb-čitači; ekstenzije i plug-in-ovi; struktura XHTML dokumenta; blok elementi; inline elementi; liste; <div> i <span> elementi; efekti; tranzicija slajdova; grafički tipovi; slike i linkovi; rezolucija i načini zadavanja boja; tabela; redovi; kolone; frejmovi; organizacija stranice sa frejmovima; selektori; font t tekst; basic box; boja i pozadina; floating i pozicioniranje; tabele; liste; primjeri organizacije stranice; tipovi zvučnih datoteka; tipovi video datoteka; flash plejer; flash filmovi; sintaksa; Document Object Model (DOM); obrada događaja (event handling).


58

XVII VJEŠTINE

I II III IV

XVII VJEŠTINE

37. Komunikologija 1

38. Debata 2

37. Komunikologija Izborni predmet komunikologija predviđen je u prvom razredu opšte gimnazije sa 35 časova.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Komunikologija

1 35 35

Određenje predmetnog programa Naglasak predmeta komunikologija je na praktičnom, iskustvenom izučavanju i usvajanju komunikacijskih vještina, vezano za razne vrste i nivoe komunikacije zanimljive i bitne za uzrast učenika/ca prvog razreda gimnazije. Ovaj predmet je najbolje izučavati kroz vježbe koje podrazumijevaju lični rad i interaktivni rad - rad u parovima i grupama, kako ovaj program i predviđa. Pojmovi i sadržaji programa: Komunikacija – osnovni pojmovi Verbalna komunikacija Neverbalna komunikacija Bonton Posredna komunikacija Nesporazumi i kreativno rješavanje konflikata


59

38. Debata Izborni predmet Debata predvidjen je za drugi razred gimnazije sa dva časa nedjeljno, odnosno, ukupnim fondom od 70 časova.


nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

nedje

ljno

godiš

nje

ukup

no

Debata

2 70 70

Određenje predmetnog programa Predmet Debata podrazumijeva formalno zaokruženu i zasebnu cjelinu ali i svojevrsnu logičku, kognitivnu i praktičku platformu izbornog predmeta komunikologija iz prvog razreda. Takodje, visok stepen korelacije i konstruktivne korisnosti dobija se i u odnosu sa predmetima kao što su: sociologija, filozofija, gradjansko obrazovanje, maternji jezik i književnost, istorija, psihologija, umjetnost i svim drugim predmetima u kojima je na direktan ili indirektan način situirana najvažnija društvena problematika. Predmet podrazumijeva ovladavanje komunikacijskim vještinama koje učenik/ca može primjenjivati tokom cijelog svog školovanja, ali, te sposobnosti mogu biti od velikog značaja i u mnogim drugim društvenim obrascima i situacijama s obzirom na to da učenik/ca paralelno obogaćuje i svoja saznanja odnosno upoznaje se sa fundamentalnim društvenim procesima, promjenama i vrijednosnim sistemima. Poseban akcenat predmeta ide na izgradnju kritičke svijesti i sistematsko pospješivanje senzibiliteta učenika/ca za sve aktuelne ali i vječno diskutabilne teme koje iziskuju nužnu brigu o kvalitetu promišljanja i artikulisane misli. Pojmovi i sadržaji programa: Retorika Kultura dijaloga Šta je debata Osnovni elementi i tehnika debate Osnovni formati debate: Karl Popper

DODATAK 1. ZASTUPLJENOST IZBORNIH PREDMETA U ŠKOLSKOJ 2008/09. GODINI Zavod redovno prikuplja podatke, vrši analizu i izrađuje IZVJEŠTAJ o zastupljenosti pojedinih izbornih predmeta u gimnaziji. U 23 gimnazije tokom 2008/09. god. realizuju se 30 izbornih predmeta. U najvećem stepenu su zastupljeni: građansko obrazovanje (36,7%); sportske igre (29,3%); ekologija i zaštita životne sredine (19,4%); italijanski jezik (19,4%); turistička geografija Crne Gore (23.0%) itd.

I razred II

razred III

razred UKUPNO I GR. UČ. % GR. UČ. % GR. UČ. % GR. UČ. %

1. Građansko obrazovanje 44 1080 42.5 53 1287 53.9 11 280 12.3 108 2647 36.7 2. Sportske igre 32 942 37.1 33 887 37.2 11 281 12.3 76 2110 29.3 3. Ekologija i zaštita životne sredine 33 810 31.9 23 501 21.0 4 85 3.7 60 1396 19.4 4. Italijanski jezik 20 572 22.5 19 505 21.2 7 173 7.6 46 1250 17.3 5. Turistička geografija Crne Gore* 43 990 43.3 43 990 13.7 6. Umjetnost i vizuelne komunikacije* 15 355 14.0 17 363 15.2 12 268 11.7 44 986 13.7 7. Pojedinac u grupi* 31 758 33.2 31 758 10.5 8. Sociologija kulture* 34 756 33.1 34 756 10.5 9. Komunikologija 26 695 27.4 26 695 9.6

10. Računarske i Web prezentacije 24 592 24.8 2 56 2.5 26 648 9.0 11. Francuski jezik 13 315 12.4 9 205 8.6 2 36 1.6 24 556 7.7 12. Teorija književnosti 16 340 13.4 9 209 8.8 25 549 7.6 13. Hemija i život 16 370 14.6 16 370 5.1 14. Algoritmi i programiranje* 15 368 16.1 15 368 5.1 15. Biodiverzitet 8 175 6.9 5 123 5.2 2 43 1.9 15 341 4.7

61

16. Logika* 14 283 12.4 14 283 3.9 17. Poslovna informatika 6 139 5.8 6 111 4.9 12 250 3.5 18. Španski jezik 5 87 3.4 3 75 3.1 2 63 2.8 10 225 3.1 19. Metode i tehnike istraživanja u hemiji 9 211 8.8 9 211 2.9 20. Turski jezik 5 109 4.6 3 73 3.2 8 182 2.5 21. Odabrana poglavlja fizike* 8 165 7.2 8 165 2.3 22. Ruski jezik 6 124 4.9 2 41 1.7 8 165 2.3 23. Matematičke funkcije u fizici 5 87 3.4 2 46 1.9 1 20 0.9 8 153 2.1 24. Molekularna biologija i genetika* 9 147 6.4 9 147 2.0 25. Muzika – moj jezik* 8 141 6.2 8 141 2.0 26. MedIjska pismenost 2 37 1.6 3 66 2.9 5 103 1.4 27. Njemački jezik 4 66 2.6 2 22 0.9 1 11 0.5 7 99 1.4 28. Problemska fizika 1 28 1.1 3 48 2.0 4 76 1.1 29. Opšta lingvistika 3 60 2.4 3 60 0.8 30. Debata 1 24 1.0 1 24 0.3 31. Sintaksa latinskog jezika* 0.0 32. Biohemija* 0.0 33. Etika* 0.0 34. Engleski jezik 0.0

35. Metode izolovanja i iden.org.s. 0.0

62

DODATAK 2. IZVOD IZ POSTOJEĆEG PRAVILNIKA O USLOVIMA, KRITERIJUMIMA I POSTUPKU UPISA U PRVU GODINU STUDIJA

(br. 01-829 od 20. aprila 2004. i br. 01-1101 od 16.maja 2005) U tabeli su dati predmeti koji su od značaja za upis određenih studijskih programa.

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI

Mater

nji je

zik i k

njiže

vnos

t

Matem

atika

Stra

ni jez

ik

Istor

ija

Fizičk

o vas

pitan

je

Muzič

ka um

jetno

st

Likov

na um

jetno

st

Latin

ski je

zik

Geog

rafija

Biolo

gija

Hemi

ja

Fizika

Psiho

logija

Socio

logija

Filoz

ofija

Infor

matik

a

1. Pravni fakultet

2. Ekonomski fakultet

3. Viša škola za menadžment (ekonomski fakultet)

4. Mašinski fakultet

5. Elektrotehnički fakultet

6. Osnovni studij primijenjenog računarstva (elektrotehnički f.)

7. Metalurško-tehnološki fakultet

8. Građevina (građevinski fakultet)

9. Geodezija (građevinski fakultet)

10. Arhitektura (građevinski fakultet)

11. Matematika i računarske nauke (prirodno-matematički f.)

12. Fizika (prirodno-matematički f.)

63

13. Biologija (prirodno-matematički f.)

14. Visoka škola za računarstvo i informacione tehnologije

15. Srpski jezik i književnost (filozofski fakultet)

16. Engleski jezik i književnost (filozofski fakultet)

17. Ruski jezik i književnost (filozofski fakultet)

18. Italijanski jezik i književnost (filozofski fakultet)

19. Francuski jezik i književnost (filozofski fakultet)

20. Njemački jezik i književnost (filozofski fakultet)

21. Istorija (filozofski fakultet)

22. Geografija (filozofski fakultet)

23. Filozofija i sociologija - smjer filozofija (filozofski fakultet)

24. Filozofija i sociologija - smjer sociologija (filozofski fakultet)

25. Obrazovanje učitelja (filozofski fakultet)

26. Pedagogija (filozofski fakultet)

27. Fizička kultura (filozofski fakultet)

28. Predškolsko vaspitanje (filozofski fakultet)

29. Studijski program za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku

30. Menadžment u pomorstvu (fakultet za pomorstvo)

31. Pomorske nauke (fakultet za pomorstvo)

32. Brodomašinstvo (fakultet za pomorstvo)

33. Nautika (fakultet za pomorstvo)

34. Fakultet za turizam i hotelijerstvo

35. Medicinski fakultet

36. Muzička akademija

37. Fakultet likovnih umjetnosti

38. Fakultet dramskih umjetnosti

39. Visoka fizioterapeutska škola

Documents

KATALOG IZBORNIH PREDMETA U GIMNAZIJI - … ya sajt.pdf · U skladu sa ovim opredjeljenjem strukturu nastavnog plana opšte gimnazije čine obavezni predmeti, tj. opšteobrazovno