KELVIN KENT E. GIRON

Ang Shang ay ang unang dayuhang tribo

na permanenteng nanirahan sa ibabangbahagi ngYellow River (Huang Ho).

Dumadaloy ang Huang Ho may 4,640 Km. at

nagdadala ng LOESS o dilaw na lupa. Dahil samadilaw na kulay na tubig nito kaya tinatawagitong HUANG HO oYELLOW RIVER

Nag iiwan ng depositong LOESS o dlaw na lupa ang tubig ngHuang ho sa kabuuan ng lambak nito.

Sa pagitan ng mga Buwan ng Hulyo at Oktubre dumarating anghangning MONSOON na may ulan. Dahil sa taunang pag-apawat bagong deposito ng LOESS, ang lupa rito ay mataba atangkop para sa malawakang pagtatanim.

Ngunit minsan ang mataas na pagbaha g Huanh Ho a maari ringsumira sa maraming ari-arian at pumatay sa maraming tao.Kaya nangangailangan ng paghahanda laban sa sobrang pag-apaw ng tubig at ilihis ang daloy ng tubig tungo sa sa mgataniman.

Natuto ang mga magsasaka sa lambak na ito ng teknolohiya ngpagtanim at pagkontrol ng baha.

Nang lumaonang mga neolitikong pamayanan ay naginglungsod sa panahon ng kabihasnang shang.

Noong 1920, nahukay ng mga arkeologo ang mga labi ngneolitikong pamayanan sa lambak ng Huang Ho.

Hinati ng mga iskolar sa dalawang panahon ang neolitikongpamumuhay rito – ang kalinangang YANGSHAO at angLUNGSHAN.

Tinatayang noong 3000 BCE hanggang 1500 BCE lumitaw atnamayagpag ang kalinangang YANGSAO.

Si Tang ang tagapagtatag ng Shang; ay gumamit ng mga aral mula sa mga labi ng nakaraang dinastiya, trinato niya nang mabuti ang kanyang mga mamamayan at gumamit ng maraming magagalingat matatalinong ministro.

Nagkamit ng malakingprogreso ang Shang sa ekonomiya, teknolohiya, kultura at politika sapanahon ng paghahari ni Tang.

Dahil sa tunggaliangpampulitika para makamtan angkapangyarihan sa kortengimperyal at sa patuloy napakikidigma sa mga tribo sahanggahan, limang beses nainilipat ang kabisera ng Shang.

Ang pinakakilalang paglipatay naganap noong panahon ngpaghahari ni Haring Pangeng, ang ika-17 hari ng Shang. Muliniyang itinayo ang kabisera saYin, sa lunsod ng Anyang nglalawigang Henan.

Nang maitatag ang bagongkabisera, hindi na ito nagbago sabuong panahon ng Shang, kaya, ang Dinastiyang Shang ay lagingtinatawag na "AngYin" o "angDinastiyangYin-Shang".

Agrikultura o Pagsasaka

Natuklasan ng mga arkeologosa mga labi ngYin, na ang Shang ay isang lipunang pansakahan, at mataas ang pamantayan saagrikultura. Mayroong sistemangirigasyon upang mabigyang-lunasang pagbaha ng ilog Huang Ho .

Malawakang ginagamit noon ang mga ararong bato, pala, karet at irigasyon. Ang mga pangunahingpananim ay kinabibilangan ng millet at trigo.

Umunlad din nang malaki angiba pang industriya. Sa handicraft, ang operasyon ay nagkaroon nghigit na pinong dibisyon ngpaggawa. Naitala ang isang daanglinya ng paggawa sa handicraft noon.

Industriya

Ang mga craftsmen ng Shang ay mahusay sa pagkalupkop at paglililok at litaw ang mgadekorasyon ng kanilang mga Jade wares. Stone wares at Ivory wares.

Nakapag-imbento ang mgamanghahabi ng simpleng jacquard loom, sa paggawa ng sedangmataas ang kalidad at may hidden patterns.

Paggamit ng Bronze

Ang Dinastiyang Shang ay palatandaan ng pagdating ngBronze Age. Gumitaw sa Tsinaang kulturang bronse bago ang3,000 BC at umabot ito sakasukdulan noong ika-13 sigloBC.

Ang mga bagay na yari sabronse ay hindi lamangnakaapekto sa pang-araw arawna pamumuhay ng mga taokundi gayun din sa armas ngestado.

Ang bronze wares ay may dalawang klasipikasyon: mgapanluto at lalagyan ng alak. Dahil samalawakang paggamit ng bronze, nagkamit ng walang katulad natagumpay ang Dinastiyang Shang sapulitika, ekonomiya, kultura at sining.

Medisina at Teknolohiya

Ang mga mamamayangShang ay nagkamit pa ngkahanga-hangang progreso samedisina at astronomiya; anghalimbawa ay lunar calendar. Gumagamit na rin sila nuon nggulong at ng chariot.

Lunar Calendar

Karwaheng Pandigma

Komunikasyon at Panulat

Sa panahong Shang, angmahahalagang pangyayari ay nakaukit sa mga bahay ng pagong at mga buto ng hayop sa pamamagitanng Oracle Script, angpinakamatandang porma ngnasusulat na komunikasyon ngTsina.

O

R

A

C

L

E

S

C

R

I

P

T

Oracle BonesButong panghula at paraan ng pakikipag

usap sa kanilang diyos at namatay na ninuno.

Ang Oracle Script ay nagingmahalagang kulturang Tsino napinaunlad pa nila sa isang siningna pagsusulat na tinatawag naCALLIGRAPHY.

CALLIGRAPHY

Mga Paniniwalang Relihiyon

Sa paggitaw ng pagsasaka, sinasamba ng mga tao ang langitpara magkaroon ng magandangpanahon at mga pananim. Ito'yisanguri ng pagsamba sakalikasan.

Ang isa pang paniniwala ay ang pagsamba sa kanilang mganinuno na tinawag ding pagsamba sa kaluluwa. Nag-aalay sila ng sakripisyo sakanilang mga ninuno at dumadalanging pagpalain sila ngkanilang ninuno.

Sa Dinastiyang Shang ay laganap ang sistema ng pang-aalipin. Nagtatamasa ang mgaaristokrata ng karangyaansamantalang namumuhay na parangaso ang mga alipin.

Sistemang Panlipunan at Pulitika

Sila'y pag-aari ng kanilangmga panginoon. Pagkaraangmamatay ang may-ari ng mgaalipin, kadalasa'y inililibing silanang buhay bilang alay nakasama ng mga inialay na hayop.

LABI NG MGA ALIPING INILIBING NG BUHAY BILANG ALAY

Upang mapanatili ang kanilangkapangyarihan, pinagsanib ng mgahari ang pagsamba sa mga ninuno at ang pagsamba sa kalikasan.

Layunin nito ang lumikha ngDiyos ng Kalangitan, at ipinahayag ng mga hari angkanilang sarili bilang mga ahenteo pangmundong inapo ng Diyos.

Ang pagbagsak ng Shang

Sa pagkamatay ni Haring Wuding ay hindi nagtagal angpanahon ng Dinastiyang Shang.

Ayon sa mga salaysay, angShang ay bumagsak dahil sapagkawala ng "kapangyarihan mulasa langit".

Ayon naman sa kasaysayan, naging malupit ang kahuli-hulihanghari ng Shang, kaya sumidhi angpanloob na mga alitan at nagrebeldeang mga decal state.

Ang dinastiyang Shang ay lubusang lumipas nang gupuin ito ngdinastiyang Chou.

Mga Katanungan

1. Ano ang kabuhayan o ekonomiya ng Shang?

2.Ano ang kanilang kontribusyon sa larangan ng agrikultura?

3. Ano ang kanilang kilalang Industriya?

4.Ano ang kanilang kontribusyon sa astromiya?

5.Ano ang kanilang kontribusyon sa transportasyon?

6.Ano ang kanilang sinaunang pamamaraan ng pagsusulat at komunikasyon?

7.Ano angpagpapaunlad nasistema ang nagawa nilasa Oracle Script?

8.Saan nila isinusulatang mga mahahalagangpangyayari?

9.Saan nila ginagamit ang Oracle Bones?

10.Ano ang mga paniniwalang pang-relihiyon ng Shang?

Mga Sagot

1.Ang kanilang kabuhayan oekonomiya ay agrikultura o pagsasaka

•2.•Sistema ng irigasyon at pagkontrol sa pagbaha.

•Paggamit ng ararong bato, palaat karet.

3. Handicrafts Paglilok at pagkalupkop ng

mga:•Jade wares•Ivory wares•Stone wares•Bronze wares

3. Handicrafts Paghabi ng mga telang seda

magmula sa uod na silkworm.

4. Ang Lunar Calendar

5. Ang paggamit ng gulong.

6. Ang “Oracle Script”

CALLIGRAPHY 1.

Sa bahay ng pagong at buto ng mga hayop .

Sa mga ritwal ngpanghuhula, pakikipag usap sakanilang diyos at namatay namga ninuno.

•Pagsamba sa langit na isang uring pagsamba sa kalikasan.

•Pagsamba sa kanilang mganinuno.

•Pagsamba sa kanilang mga hari.