1

Kişisel Koruyucu Donanımlar

Konu; Kişisel Koruyucu Donanımlar

Amaç; Çalışanların kullanması gereken KKD’lerin özellikleri, kullanım yerleri, kullanımı,

gözetim ve denetimi konularında bilgi edinmek.

Öğrenim hedefleri

• KKD çeşitleri, kullanım alanları, özellikleri, • KKD’lerin uygunluğu, • Doğru KKD kullanımı, • İlgili mevzuat hakkında bilgi sahibi olmak. Alt başlıkları

• KKD’nin tanımı ve özellikleri • KKD seçimi ve kullanımı • KKD kullanılması gereken işler • KKD çeşitleri • Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD)

• İlgili Mevzuat ve Uygulamaları GİRİŞ

Bilindiği gibi, işyerlerinde çeşitli riskler söz konusudur. Bu riskler gerçekleştiğinde

ise, çalışanlar açısından sonuçları iş kazası ve meslek hastalığı olarak kendini

göstermektedir. Çalışanları bu tehlikeden korumak amacıyla normal giysiler dışında bazı

malzemelerin kullandırılması söz konusudur. Çalışan kişileri meslek hastalığı ve iş

kazalarına karşı korumak ve çalışmayı daha ergonomik hale getirmek amacıyla kullanılan

bu malzemelere kişisel koruyucu donanımlar denilmektedir. Kişisel koruyucu donanımlar

için değişik tanımlar kullanılmaktadır. Tanımı nasıl yapılırsa yapılsın sonuç olarak

amaç; Çalışanı sağlık ve güvenlik yönünden korumaktır.

Sosyal yardım amacıyla verilenler dışında kalan kişisel koruyucular ve giyim

malzemeleri işverenin malıdır. Bunlar; işyerinde, yalnızca amacına uygun olarak

kullanılmak zorundadır. Kişisel koruyucu donanımların hangi şartlarda ve kimler

tarafından kullanılması gerektiği konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca özel

bir yönetmelik çıkarılmıştır. Ayrıca 89/686/EEC kişisel koruyucu direktifine göre

hazırlanmış, kişisel koruyucularda TS EN kodları ve CE uygulamasına yönelik tebliğ de

yayınlanmıştır. Bu tebliğe ve söz konusu direktife göre kişisel koruyucular üç grup içinde

incelenmektedir.

1-Kategori I

2

Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen,

tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere

karşı koruma sağlayan basit yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori-I olarak

sınıflandırılır.

2-Kategori II

Kategori-I ve Kategori-III’ ün dışında kalan tüm kişisel koruyucu donanımlar,

Kategori-II olarak sınıflandırılır.

3-Kategori III

Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri, kullanıcının

zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak,

sağlığa ciddi şekilde ve geriye dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar verebilecek

risklere karşı koruma sağlayan karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori

III olarak sınıflandırılır.

Kategori III içinde sayılan Kişisel Koruyucular

Kitabın esas konusu bu malzemelerdir. Çalışanları ortam riskleri ve tehlikelerine

karşı, başka bir deyişle iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korumak üzere

çalışanlara işveren tarafından verilmesi zorunlu olan malzemelerdir.

Eğer kişisel koruyucu donanımların seçimi yanlış yapılırsa veya amaca uygun olarak

kullanılmazlarsa, kesinlikle, koruyucu özellikten söz edilemez. OSHA ve Bureau of Labor

Statistics (BLS) raporlarına göre (Ülkemizde bu konuda yeterli veri ne yazık ki yok. Bu

nedenle yabancı yayınlara başvurulmaktadır.) kişisel koruyucular kullanıldığı halde, pek

çok iş kazasının sonucunda, yine de yaralanmaların olduğu görülmektedir. Peki, kişisel

koruyuculara rağmen neden yaralanma oluyor? Yanıtı çok basit;

Ya koruyucunun koruma kapasitesi aşılmıştır, ya yanlış seçim yapılmıştır ya da hatalı

kullanılmıştır.

Öncelikle bilinmesi gerekir ki;

•KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Tehlikeyi yok etmez, tehlikeden olumsuz

etkilenmeyi önler veya en aza indirir.

•KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Zarar verici etkenlere maruz kalma olasılığını

azaltmak veya en aza indirmek için kullanılır.

•KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN; Koruma gücünün de bir sınırı vardır.

•YANLIŞ SEÇİLEN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR; Ekonomik kayıplara da neden

olmaktadır. Çünkü şirketin maddi kaynakları boşuna israf edilmiştir.

İşyerlerindeki risklere karşı sırasıyla;

1-Riski ortadan kaldırmak

3

2-Riski izole etmek (sınırlandırmak)

3-Toplu korumaya öncelik vermek

4- Kişisel koruma yapmak

şeklinde sıralanabilecek bir uygulama yapılmalıdır. Kişisel koruyucu donanımları seçilmesi

kullanılması için uyulması gereken kurallar ve bilinmesi gereken ayrıntılar vardır. Bir

işyerinde kişisel koruyucu donanımlar başvurulacak en son koruma yöntemi olmalıdır.

Eğer bütün önlemlere rağmen, çalışanların sağlık ve güvenlikleri tehdit altındaysa veya

teknolojik olarak çalışma ortamında ve donanımlarda değişiklikler yapılamıyorsa son çare

olarak korumayı kişiselleştirmek gerekir. Bu aşamaya gelinceye kadar, ilk 3 madde ile

ilgili olarak yapılması gerekenler ve alınması gereken önlemler kitabın önceki

bölümlerinde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Bu bölümde, son çare olarak kullanılması

düşünülen kişisel koruyucu donanımlar ile ilgili olarak bilinmesi gereken bazı önemli

bilgiler aktarılacaktır.

89/686/EEC sayılı Kişisel Koruyucu Donanımlar Direktifine göre; Bir kişisel koruyucu

donanım, bir veya daha fazla sağlık veya güvenlik riskine karşı korunmak amacıyla bir

kişi tarafından giyilmek veya taşınmak üzere tasarımlanan herhangi bir araç veya

gereçtir.

Kişisel korunma donanımları aşağıda sayılanları da kapsamaktadır:

1. Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla olası risklere karşı korumak amacıyla üretici

tarafından bir bütün haline getirilmiş birçok cihaz veya aletten oluşmuş

donanımlar,

2. Özel bir faaliyetin yürütülmesi esnasında bir kişi tarafından giyilen veya taşınan,

kişiyi koruma amacı olmayan ekipmanla ayrılabilir veya ayrılamaz şekilde

birleştirilen koruyucu alet veya cihazlar,

3. Koruyucu donanımın, özgün olarak o donanım için kullanılan ve rahat ve işlevsel

çalışması için gerekli olan değiştirilebilir parçalar.

4. Kişisel korunma donanımının başka bir dışsal araçla birlikte kullanılmasına yönelik

olarak piyasaya sürülen herhangi bir sistem, bu sistem sürekli olarak giyilmek ve

taşınmak için tasarlanmamış olsa bile, donanımın tamamlayıcı parçası olarak kabul

edilir.

EN nedir?

Avrupa için yeni standartları oluşturmakla görevli kurul, Avrupa Standartları

Komitesidir (CEN). Bu komite; EFTA üyesi ülkelerin (Avusturya, Finlandiya, İzlanda,

Norveç, İsveç ve İsviçre) ve her AB üye Ülkesinin Ulusal Standart Enstitüleri ve ayrıca

önde gelen kişisel koruyucu donanım üreticileri temsilcilerinden oluşmuştur. Söz konusu

standartlar Avrupa Standartları Komitesi tarafından geliştirilir ve her Üye Ülkede Sağlık

ve Güvenlik Yönetimi tarafından kontrol edilirler. Bazı standartlar taslak halindedir

4

(prENs), fakat bunlar tüm üye Ülkeler tarafından onaylandıktan sonra pr ön eki kaldırılır

ve bağlayıcı Avrupa Normu durumuna gelirler.

CE Nedir?

Bir ürünün EN standardına uygun olup olmadığı yetkilendirilmiş kurumlarca test

edilir ve standartlara uygun olan ürüne uygunluk belgesi verilir. Bu belgeye dayanarak,

ürün üzerine CE işreti konur ve yanına da onayı veren kurumun kodu yazılır.

Çalışanların salt EN standartlarında ve CE onaylı kişisel koruyucu donanımlarla iş

kazası ve meslek hastalıklarından korunmasını beklemek büyük hatadır. Bütün kişisel

koruyucu donanımların koruma ve dayanma güçlerinin sınırlı olduğu her zaman hatırda

tutulmalıdır.

Şekil – 1; EN ve CE anlamları

Kişisel Koruyucuların Seçimi

İş/risk ve ortam analizlerini yapıldıktan sonra gerekli kişisel koruyucular seçilmelidir.

Kişisel koruyucuların seçiminde, mutlaka, uzman desteği olmalıdır. İşyeri Hekimi ve İş

Güvenliği Sorumlusu bu konuda hem İSG Kuruluna, hem de çalışanlara teknik destek

sağlamalıdır. Gerekli risk analizleri yapılmadan ve kullanım gereği saptanmadan kişisel

koruyucu donanım kullanılmamalıdır. Olanaklı ise, kişisel koruyucu donanım seçimi ve

gerekleri konusunda bir prosedür hazırlanmalıdır. Bu prosedürde;

• Beni bekleyen riskler nelerdir?

• Seçtiğimiz kişisel koruyucu neye karşı koruyor?

• Seçimlerde nelere dikkat etmeliyim?

• Beklentimiz nedir?

Tarzında sorularla sıkı bir şekilde sorgulama yapılmalı ve gereksinimimizin ne olduğu

belirlenmelidir. Bilinçsizce seçilen kişisel koruyucu donanımlar yeterince koruma

5

sağlamayacağı gibi maliyetleri de daha pahalıya gelecektir. Örneğin; Sizin basit

tasarımlı, kategori I düzeyinde malzemeye gereksiniminiz varken bilinçsiz davranarak

kategori III düzeyinde kişisel koruyucu donanım aldığınızda aslında paranızı sokağa atmış

olursunuz.

Kişisel Koruyucuların Satın Alınması ve Kullandırılması;

İş Güvenliği Sorumlusu uygun olarak seçilen tüm koruyucular için bir teknik

şartname dosyası hazırlamalıdır. Satın alınacak bütün koruyucular için bu dosyadaki

kriterler geçerli olmalıdır. Kriterler İş – Risk Analizi sonuçlarına göre belirlenmelidir.

Alınan bütün kişisel koruyucu donanımlar, çalışanlara zimmet belgesi karşılığında

dağıtılmalıdır. Sürekli veya geçici hizmet akdi ile çalışanlar, stajyerler, çıraklar, iş veya

ziyaret amacıyla gelenler, süreli veya geçici işler için bulunan alt yapımcı firma çalışanları

veya bu firmaya (nedeni ne olursa olsun) gelenlere kişisel koruyucu donanım verilmesi

zorunludur. Bu kişiler de kişisel koruyucu donanımları kullanmak zorundadırlar.

Bazı ürünlerin son kullanma süresi üretici firma tarafından belirlenmiş olabilir.

Ancak, yapılan işin gereği, malzemeler zamanından önce yıpranabilir. Yapılan iş nedeniyle

zamanından önce yıpranarak işlevini yitiren malzeme süratle yenisi ile değiştirilmelidir.

Çalışanlara; Kişisel koruyucu donanımların nasıl kullanılacağı, bakımının ve

temizliğinin nasıl yapılacağı işveren tarafından öğretilmelidir. Kullanıcı kendisine

öğretildiği şekilde malzemenin bakım ve temizliğini yapmak zorundadır. Onarılması

gereken durumlarda doğrudan İş Güvenliği Sorumlusu ile iletişim kurmalıdır. Olası

yanlışlıklar ve olumsuz sonuçlardan kaçınmak için, çalışanların kendi kendine kişisel

koruyucu donanımları tamir etmesi yasaklanmalıdır.

Kişisel koruyucu donanımlar üzerinde bulunması zorunlu olan bilgiler ve

işaretler

Kişisel koruyucu donanımlarda ve ambalajlarında bazı bilgilerin olması gereklidir.

1-Üretici firmayı veya satıcıyı tanıtmaya yarayan bir isim, ticari marka gibi bilgiler.

2-Tüketicinin tanımasına yönelik olarak, ürünün ticari adı, cinsi, kodu, seri numarası vb

gibi, bilgiler.

3-Ölçüsü

4-Kullanım süresi (zaman içinde, koruma gücü ve kalitesi azalabilir. )

Bu bilgilerin dışında, malzeme üzerinde veya aynı zamanda ambalaj üzerinde ek olarak,

depolama, kullanım, temizleme ve dezenfeksiyon, yedekleri ve aksesuarları, koruma

seviyesine ait test sonuçları, kullanım ömrü, taşımak için gereken ambalajlama şekli ile,

hangi risklere karşı kullanılabileceğini belirten semboller ve işaretler bulunmalıdır.

6

Ürünler üzerinde CE işaretleri ve anlamları

Kişisel koruyucu donanımların üzerlerinde CE işareti ve bazı rakamlar olabilir. Bunların

anlamlarını da bilmek gerekir.

Kategori I düzeyindeki kişisel koruyucularda yalnızca CE işareti bulunabilir. Bunun

anlamı; Bu ürün uygunluk testinden geçmemiştir ama, üreticisi tarafından, sağlık ve

güvenlik gereklerini sağladığı beyan ediliyor demektir. Yani CE işaretini üretici kendisi

koymuştur. Üreticinin buna yetkisi vardır.

Kategori II ve kategori III düzeyindeki kişisel koruyucularda CE işareti ve bunun

yanı sıra onay veren kurumun kodu da olacaktır. Bunun anlamı; Yetkili bir makam

tarafından sağlık ve güvenlik gereklerini yerine getirdiği test edilmiştir.

Üretici firmaların kalite sistemleri ile testleri yapan laboratuarlar da bağımsız

yetkili makamlarca denetlenebilir. Kalite sistemlerini denetleyen kurumların kodları da

ürün üzerinde yer alır.

Şekil – 2; KKD üzerinde bulunan işaretler

Kişisel koruyucu donanımlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir

• Göz koruyucu donanımlar

• Baş koruyucu donanımlar

• Yüzü kısmen veya tamamen koruyan donanımlar

• İşitmeyi koruyucu donanımlar

• El ve kol koruyucu donanımlar

• Solunum sistemini koruyucu donanımlar

• Koruyucu giysiler

7

• Yüksekten düşmeye karşı koruyucu donanımlar

• Ayak, bacak koruyucular ve kaymaya karşı koruyucu donanımlar

• Boğulmayı önlemek veya can yeleği olarak kullanılmak üzere tasarlanmış

donanımlar

• Elektriksel risklere karşı koruyucu donanımlar

Solunum Sistemi Koruyucuları

Solunum cihazlarının iki ana türü vardır;

• Ortamdan solunan havayı temizleyen solunum cihazı

• Temiz hava sağlayan solunum cihazı

Havayı temizleyen solunum cihazları, soluduğunuz havadaki partikülleri filtreleyerek

tehlikeli maddeleri temizler, örneğin ;

•Toz zerreciklerini

•Metal zerreciklerini

•Sisi

•Dumanı

•Buharı solunum havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar. Bunlar;

• Acil Tahliye Donanımları

• Çeyrek yüz maskesi

• Yarım yüz maskesi

• Tam yüz maskesi

Temiz hava sağlayan solunum cihazları çalışana bir hortum yardımıyla, hava tüpünden,

sıkıştırılmış temiz hava sağlar. Bu türde, ortamdaki hava kullanılmaz. Tüplerle veya

kompresörlerle sağlanan havanın içerik ve nem açısından belirli standartlara uyması

gerekir. Temiz hava solunum cihazları;

• Yüze sımsıkı oturan cihazlar

• Yüz bağlantısı gevşek cihazlar

olarak ikiye ayrılır. Yüze sımsıkı oturan solunum cihazlarında yarım yüz maskeleri veya

tam yüz maskeleri bulunur. Yüz bağlantısı gevşek olan solunum cihazlarında başı ve

boyunu kaplayan başlıklar veya lastikli ya da yan siperlikli yüz maskeleri bulunur.

Başlıklara da, maskelere de hava borusuyla temiz hava sağlanır.

EN 136 =Tam yüz maskeleri

EN 137 =Solunum tüp ve sırtlıkları

EN 139 =Temiz hava beslemeli maskeleri

EN 140 =Yarım yüz maskeleri

EN 141 =Gaz ve buhar filtreleri

EN 143 =Zerrecik (partikül) filtreleri

8

EN 146 =Kendinden hava beslemeli başlık ve maskeleri

EN 149-2001 =Bakım gerektirmeyen (disposible) maskeler

Not: EN 149 Kişisel Koruyucu Donanımlar arasında yer alıp bakım gerektirmeyen toz,

sis ve duman maskelerinin standardıdır. Bu standarda göre, maskeler koruma

kademesine göre beş ayrı grupta toplanıyordu; FFP1, FFP2S, FFP2SL, FFP3S, FFP3SL .

Koruma kademelerinde yer alan harflerin anlamları ise;

FF: Face Filter (Yüz filtresi veya maskesi)

P1: Mekanik çalışmalar sonucu ortaya çıkan, toksik (zararlı) olmayan tozlar.

P2: Toksik tozlar, MAK değerleri 0,1 mg/m3 'den büyük olan tozlar.

P3: Toksik, kanserojen, radyoaktif tozlar ve MAK değerleri 0,1 mg/m3'den

küçük olan tozlar.

S : Katı ve su bazlı sıvı zerrecikler.

L : Katı ve yağ bazlı sıvı zerrecikler.

2001 yılında, EN 149; EN 149:2001 Toz maskeleri adıyla yeni Avrupa Standardı

olarak yenilendi. Maskelerde koruma kademeleri yükseltilirken, ürün sayısı ise üç olarak

belirlendi. Yeni standarda göre tüm toz maskeleri hem katı hem de su ve yağ bazlı sıvı

zerreciklere karşı koruma sağlıyor ve SL koruma kademesi tüm maskelerde yer alıyor. SL

koruma tüm maskelerde yer aldığından maske üzerinde belirtilme koşulu ortadan kalkmış

oldu. Maske üzerinde sadece FFP1, FFP2, FFP3 koruma kademelerinin EN 149:2001 ve CE

işareti ve onay kodu bulunması gerekiyor. Ayarıca ambalaj üzerinde raf ömrü, sıcaklık ve

nem değerleri de yer almalıdır. Maske üzerinde sadece EN 149 yazılı ise; Ürün bir önceki

standarda uygundur. Halen kullanılmaktadır ve kullanılmalarında bir sakınca yoktur.

Yalnızca yeni standardın koruma özelliğine sahip değildir.

EN 403 =Kaçış maskeleri

EN 405 =Bakım gerektirmeyen gaz/buhar maskeleri

Şekil – 3; Toz maskelerinde eski ve yeni standart özellikleri

9

Göz Koruyucuları

Göz koruyucuları; Gözleri zararlı ışınlardan, çeşitli yabancı maddelerden ve darbelerden

korurlar. EN Standartlarına göre test edilmiş sertifikalı güvenlik gözlüklerinde

polikarbonat lensler kullanılır. Bunlar normal lenslerden daha güçlüdür, darbelere karşı

daha dayanıklıdır ve reçeteli veya reçetesiz olarak satılan farklı türleri vardır. Onaylı tüm

güvenlik lenslerinin, çerçevelerinin (ön tarafında ve şakaklarda), çıkartılabilir yan

siperliklerin üzerinde ve gözlüklerle kaskların diğer parçalarının üzerinde üretici veya

tedarikçi firmanın logosu bulunur. Güvenlik gözlüklerinde kullanılan çerçeveler, günlük

hayatımızda kullandıklarımızdan daha sağlam ve genellikle ısıya dayanıklı olur. Bunlar,

ayrıca lenslerin yerlerinden çıkarak göze girmesini önleyecek şekilde tasarlanmıştır.

Bir gözlük üzerinde yazan XEN166-F34 kodu ne anlama gelir?

X =Üretici kodu

EN 166 =Gözlük standardı

-F =Darbe direnç kodu

34 =Kullanım amacı (3=Sıvı zerrecik, damlacık, 4= 5 mikrondan iri toz )

Bu gözlük; sıvı zerrecik ve damlacıklarla 5 mikrondan büyük tozlara karşı kullanılabilen

EN 166 ya uygun bir gözlüktür anlamına gelmektedir.

Lensin üzerindeki X1S ne anlama gelmektedir?

X =Üretici firma kodu

1 =Lensin optik kalitesi

S =Darbe direnç kodu

Koruyucu gözlüklerin lensleri çeşitli uygulamalar için özel olarak üretildiğinden, sadece

belirtilen iş ve uygulama alanları için kullanılmalıdır. Farklı uygulama ve işler için

kullanılırlarsa yeterli koruma sağlamayabilirler. Kullanım dışı zamanlarda daima koruma

kaplarında saklanmalıdırlar.

Bu koruyucu gözlükleri temizlemek içini akan suyun altında sıvı deterjan ile yıkamalı ve

yumuşak bir bezle kurulamalıdır.

Ayrıca uygun ürünlerle gerekli hallerde dezenfekte edilebilirler.

Eğer lensler kırılırsa, çizilirse, boya sıçrar ve lekelenirse yine aynı tip ve CE damgalı

yedekleriyle değiştirilmelidirler. Çerçeve hasar görürse kesinlikle kullanılmamalıdır.

EN 166 =Genel özellikler

EN 167 =Optik test metotları

EN 168 =Farklı optik test metotları

EN 169 =Kaynakçı gözlük filtreleri

EN 170 =Ultraviyole filtreleri

EN 171 =İnfrared filtreleri

10

EN 175 =Kaynak siperleri-başlıkları

EN 207, EN 208 =Lazer filtreleri

Şekil – 4; Lensler üzerindeki işaretlerin anlamları

Şekil – 5; Çerçeveler üzerindeki işaretlerin anlamları

SEMBOLLER

S :Artmış direnç

F :Yüksek hızlı – düşük enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç

B :Yüksek hızlı – orta enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç kodu

A :Yüksek hızlı – yüksek enerjili partiküllerin çarpmasına karşı direnç kodu

T :Uç sıcaklıkta yüksek hızlı partiküllere karşı direnç kodu

3 :Sıvı damlacıklı sıçraklara karşı direnç kodu

11

4 :Toz parçacıklarına karşı direnç kodu > 5µ

5 :Az ve ince tozlara karşı direnç kodu < 5 µ

8 :Düşük akımlı elektrik ark kaynağına karşı direnç kodu

9 :Erimiş metal sıçrakların yapışması ve sıcak katıların delmesine karşı direnç kodu

K :İnce partiküllerin yüzeyi çizmesine karşı direnç kodu

N :Buğulanmaya karşı direnç kodu

R :Kızıl ötesi ışınlara karşı güçlü yansıtma O :Orijinal lens

V :Yedek lens

H :Küçükbaşlara uygun araç

LENSLER ÜZERİNDEKİ İŞARETLER

x-y-z U 1 B 8 9 K N R O CЄ

x-y-z :Ölçü numarası

U :Üretici

1 :Optik sınıf

B :Mekanik darbe direnci

8 :Kısa elektrik arkı direnci

9 :Erimiş metal sıçrakların yapışmaması ve sıcak

katıların delmesine karşı direnç kodu

K :İnce parçacıklarla yüzeyin çizilme direnç kodu

N :Buğulanmaya karşı direnç kodu

R :Kızıl ötesi ışınlara karşı güçlü yansıma O :Orijinal lens

CЄ :Onay kodu

ÇERÇEVELER ÜZERİNDEKİ İŞARETLER

U EN 166 3 4 5 8 9 F H x-y-z CЄ

U :Üretici

EN 166 :Avrupa standart numarası

3 4 5 8 9 :Kullanım alan kodu

F :Mekanik direnç kodu

H :Küçükbaşa uygun araç kodu

x-y-z :Kullanılabilir yüksek numaralı filtre

CЄ :Onay kodu

12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 dB A

1

0

2

3

dB AYÜKSEK SESE EKLENECEK DEĞER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 dB A

1

0

2

3

dB AYÜKSEK SESE EKLENECEK DEĞER

Kulak Koruyucuları

Doğada titreşim yapan her nesneden ses çıkar. Sesler titreşim sayısına bağlı

olarak değişiklik gösterir. Bazı sesler insanın hoşuna giderken bazıları da rahatsız eder.

Gürültü:İnsanı rahatsız edecek düzeydeki sestir.

Sesin frekansı: Saniyedeki titreşim sayısıdır.

Sesin şiddeti: Ses titreşimlerinin atmosferde yaratmış olduğu basınçtır. Ses şiddeti

Logoritmik olarak belirlenir ve dB şeklinde ifade edilir. A, B, C ölçeklerine göre ölçüm

yapılır. En çok kullanılan A ölçeğidir ve sonuç dB A şeklinde ifade edilir. Ses kaynağından

uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır.

Ses şiddetinde, şiddetler arası 10 birim artış olması; şiddetin 10 kat olduğu anlamına

gelir. Örnek: 70 dB’lik bir ses 60 dB’lik bir sesten 10 kat daha fazladır. 90 dB’lik bir ses

60 dB’lik bir sesten; 10X10X10=1000 kat daha şiddetlidir.

Ortamda 90 dB gürültü çıkaran iki makinenin toplam gürültüsü;

90 dB +90 dB =180 dB şeklinde aritmetik toplama ile bulunmaz. Önce iki gürültü şiddeti

arasındaki aritmetik fark bulunur. Bulunan farka karşılık gelen değer, Şekil – 6 daki

grafikten okunur. Bulunan değer en yüksek gürültüye eklenir.

Buna göre; 90-90=0 eder. Bunun grafikteki karşılığına 3 dB denk gelir. 90+3=93 dB

gürültü vardır denir.

Şekil – 6; Yüksek Sese Eklenecek Değer Tablosu (OSHA)

105 dB ve 80 dB gürültü yapan 2 kaynak var. Toplam gürültü şiddeti kaç dB dir?

105 dB – 80 dB =25 dB aritmetik fark bulunur. Logoritmik tabloda 25 dB lik farka karşılık

gelen değer 0,3 dB olarak bulunur. Toplam gürültü şiddeti;

105 dB + 0,3 dB =105,3 dB olur.

Bu, gürültüyü kontrol etme veya azaltma veya gürültüden korunma çalışmaları için

önemlidir.

13

Gürültünün insan üzerindeki etkileri;

insanlar gürültüden farklı etkilenirler. Kişisel faktörlerin de belirleyici olması sonucu

herkeste etkiler aynı şekilde ortaya çıkmaz. Gürültü sonucu insanlarda;

• İşitme yitikleri oluşur,

• İletişim bozulur,

• Rahatsızlık verir,

• Yorgunluk yaratır,

• Toplam olarak Verimliliği düşürür.

Bunları;

• Psikolojik

• Fizyolojik

• Sosyal etkiler olarak ta adlandırabiliriz.

Gürültüye bağlı olarak işitme kayıpları 30 gün içinde ortaya çıkabilir. Önce 4000 Hz

seviyesinde işitme yitikleri başlar. Bu aşamada kişi normal konuşmaları duymaktadır. Bu

dönem “Akustik Çentik dönemi” olarak adlandırılır. Etkileşme sürdükçe işitme yitikleri

ilerler ve işitme eğrisi artık konuşma sesleri seviyesini de içine alan “Akustik Çanak

Dönemi” ne girer.

NRR: Noise Reduction Ratio (NRR) Ses önleyicilerin gürültülü bir ortamda

sağlayacağı potansiyel koruma hakkında bazı kurallar sağlamak için geliştirilmiş bir

değerlendirme sistemidir. NRR laboratuar koşullarında ölçülür ve dB cinsinden bir NRR

sayısı olarak verilir. Bu sayının yüksek olması korumanın da yüksek olduğunu gösterir.

Ses önleyicilerin sağladığı gerçek koruma, ideal veya ölçülen değerden azdır. NRR'den

yedi (5 - 10 arası) dB az olduğu varsayılır. Diğer bir deyişle, uygun ses önleyiciler

çalışanın maruz kaldığı gürültüyü (NRR-7) dB(A) kadar azaltabilir.

Ses önleyicisi kullanan bir kişinin maruz kaldığı gürültüyü belirlemek için, işyerinde

ölçülen C ağırlıklı ses düzeyinden [dB(C)] NRR çıkarılır.

dB(A) cinsinden gürültü = dB(C) cinsinden ses düzeyi - NRR

Güvenlik payı bırakmak için, bazı kuruluşlar çalışma ortamı koşullarındaki beklenen

gürültü azaltma faktörü olarak NRR'nin % 50'sini kullanırlar.

SNR: Simplified Noise Reduction veya Single Noise Rating (Kısaca SNR) Avrupa

Birliği (AB) tarafından, ses önleyiciler için oluşturulmuş değerlendirme sisteminin bir

parçasıdır. Testler ticari laboratuarlar tarafından, üreticilerden bağımsız olarak yürütülür.

NRR'ler gibi SNR'ler de dB olarak ifade edilir ve farklı ses önleyicilerin potansiyel gürültü

azaltma kapasitelerini karşılaştırmak üzere bir kılavuz olarak kullanılır. NRR ve SNR ölçme

14

yöntemleri farklı olduğundan, belli bir ses önleyiciye ait değerler de farklıdır. Örneğin bir

tıkaç için NRR değeri 27 dB ve SNR değeri 30 dB olabilir

Gürültü kontrolü için;

• Tasarım aşamasında önlem alınmalıdır

• Gürültüyle kaynağında mücadele edilmelidir.

• Sesin yayılması önlenmelidir

• Kişisel koruyucu malzemeler kullanılmalıdır

EN 352-1 =Kulaklıklar

EN 352-3 =Kulaklıklı baret

EN 352-2 =Kulak tıkaçları kullanılır.

Kulak tıkaçları;

• Atılabilir Kulak Tıkacı

• Tekrar kullanılabilir Kulak Tıkacı

• Özel İmal Edilmiş Kulak Tıkacı

• Bantlı Kulak Tıkacı şeklinde olabilir.

Kafa Koruyucuları

Baretler yada kasklar; Başı darbelere karşı kabuk aracılığıyla korurlar. Darbenin

şiddetini de süspansiyon görevi yapan içlik aracılığıyla yayıp düşürürler. Çene bağlı

olabilen türleri de vardır. Yapılan işin niteliklerine göre değişik renkleri vardır.

Baretler; 1000 mm yükseklikten düşürülen 5,0 kN kuvvete dayanabilmelidir. Burada

uygulanan darbe 49 J enerjiye karşılıktır.

Baret üzerindeki İşaretler;

• Standart numarası,

• Üreticinin adı ve tanıtım işareti,

• Üretim yılı ve üç aylık dönem,

• Şapkanın tipi,

• Boyut ve/veya boyut aralığı (cm).

Olanaklıysa ağırlık 400 gramı aşmamalıdır. Olabileceği kadar hafif olmalıdır. Kabuğun

kalınlığı plastiğin türü ne olursa olsun 2 mm.den aşağı olmamalıdır. Hiçbir darbe

görmeseler bile, açık havada kullanılan, “UV” maruziyeti olan kaynak yapılan alanlarda

kullanılan baretlerin 3 yılda bir değiştirilmesi uygun olur. Ömrü dolmamış bir baret darbe

aldığı zaman değiştirilmelidir. Kimyasallarla temas etmiş baret hemen temizlenmelidir.

Baret üzerine yapışkan, yazı, boya vb uygulanmamalıdır. Çatlak, çizik vb hasarlı baretler

KESİNLİKLE Kullanılmamalıdır.

EN 397 =Baret

15

Gövde Koruyucuları İçin Kodlar

Koruyucu elbise; Kişisel elbiselerin yerini alan veya üstünü örten ve bir veya daha fazla

tehlikeye karşı koruyan elbiselerdir.

EN 470 =Önlüklerin genel özellikleri

EN 343 =Yağmurluk

EN 340 =Genel iş elbiseleri

EN 467 =Sıvı kimyasallara karşı önlükler

EN 465 =Kimyasal risklere karşı koruyucu elbise

EN 471 =Reflektif (fosforlu) elbiseler

EN 469,EN351 =Isı ve alevden koruyucu donanımlar

Emniyet Kemerleri

Eğer, iş yerinde, üç metre ya da daha fazla yükseklikten düşme riski varsa, düşmeyi

önleyici güvenlik donanımı kullanılmalıdır.

EN 355 =Yüksekten düşmede ani şok absorbe eden emniyet halat vb

EN 358 =Bel tipi emniyet kemeri ve emniyet halatı

EN 361 =Paraşüt tipi emniyet kemerleri

EN 362 =Emniyet kancası

EN 353 =Emniyet kemeri halatı, frenleme sistemleri

EN 360 =Ani düşmeyi önleyici, geri salmalı makara, aparat ve örgü kolonlu halatlar

El Koruyucuları

Çalışma hayatında, özellikle de sanayide en çok eller yıpranmaktadır. Eldivenler;

Eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karşı koruyan kişisel koruyucu bir ekipmandır.

Aynı zamanda önkol ve kolun bir bölümünü de koruyabilir.

Eldivenler; Kendi içinde başka risk oluşturmadan, riskten korumayı sağlayabilmelidir.

El için sayılabilecek riskler aşağıdaki gibi olabilir

1-Mekanik riskler

2-Termal riskler

3-Kimyasal ve biyolojik riskler

4-Elektrik riskleri

5-Titreşimler

6-İyonize radyasyon

İlk 3 risk en sık olarak karşılaşılan risklerdir. Eldivenlerin koruyuculuğunda bu riskler

dikkate alınmıştır. Basit koruma yanı sıra karmaşık risklere karşı koruma da söz

konusudur. Önceki sınıflamaların aksine, artık performans seviyesine göre sınıflama

yapılmaktadır.

16

1-Mekanik risklere karşı koruyucu eldivenler

• Sürtünme direncine göre

• Bıçak kesiklerine karşı direncine göre

• Yırtılma direncine göre

• Delinme direncine göre

Gruplanmış olup, direnç indeksinde 1 den 4 e kadar dört seviye saptanmıştır. 1 en az ve

4 en fazla koruma seviyesidir. Yalnızca, bıçak kesiklerine karşı dirençte 1 den 5 e kadar

koruma seviyesi vardır.

2-Termal risklere (ısı ve ateş) karşı koruyucu eldivenler

Bu grupta 6 parametre söz konusudur. Direnç indeksi dört seviyeli olup 1 en az koruma

ve 4 en fazla korumayı içermektedir.

• Aleve karşı davranış

• Dokunma ısısına karşı direnç

• Yayılma ısısına karşı direnç

• Isınım ısısına karşı direnç

• Erimiş, küçük metal sıçraklarına karşı direnç

• Erimiş, büyük metal sıçraklarına karşı direnç

3-Kimyasallara karşı koruyucu eldivenler

Bu gruptaki eldivenler için 1 den 6 ya kadar koruma indeksi vardır. 1 en az koruma ve 6

en fazla koruma anlamına gelmektedir. Koruma indeksi, kimyasalın nüfuz etme

(geçirgenlikten çok, bir delikten yayılma anlamında kullanılmaktadır) süresine bağlı

olarak saptanmaktadır.

Nüfuz etme süreleri (EN 374-1 e göre)

1>10 saniye 4>120 saniye

2>30 saniye 5>240 saniye

3>60 saniye 6>480 saniye dir.

Şekil – 7; Koruyucu Eldivenlerde Bulunacak İşaretler ve Anlamları

17

Şekil – 8; Koruma Düzeylerine Göre Eldivenler

Şekil – 8 teki performans seviyesi sırasını karıştırmamak gerekir. Eldivenin veya

ambalajının üzerinde performans indeks değerleri bu sıraya göre verilmektedir.

Örnek: termal risklere karşı bir eldivende (hayali olarak) 2 2 3 3 0 0 olsun. Bunun

anlamı; Bu eldiven aleve ve dokunmaya karşı az, konveksiyon ve radyant ısıya karşı orta

ve erimiş büyük ve küçük sıçraklara karşı çok zayıf koruma sağlar.

Eldiven seçimi ve kullanımı sırasında dikkat edilecek bazı noktalar

• Eldivenleri satın almadan önce işyerinde deneyin.

• Eldivenlerin Türkçe olarak bilgi sayfalarını isteyin. Satıcı bunu size vermek zorundadır.

• Eldiven temiz ele giyilmelidir.

• Eldiveni takarak, dokunma ve eli kavrama açısından test edin. Eli iyi kavramayan eldiven kullanıcıya zarar verecektir ve korumayacaktır.

• Ele uygun ölçüde eldiven kullanılmalıdır. • Unutmayın, bir kimyasal maddeye karşı koruma sağlarken, başka bir kimyasal

maddeye karşı yeterli koruma sağlamayabilir. • PVA eldivenler suyu geçirirler.

• Bazı eldivenler eli terletir. Bu da kullanım zorluğu yaratır. • Her kullanımdan önce, delik, yıpranma ve yırtıkları kontrol edin. Hasar görmüş

eldivenin yerine yenisini kullanın. • Kimyasal madde ile temas etmiş eldiveni kuralına uygun olarak yıkayın. Madde ile

bulaşık kalmış eldivenin ömrü kısalır. • Zaman içinde, kimyasallara karşı koruyan eldivenin geçirgenlik indeksi azalır.

• Bulaşık eldiveni kullanmayın. Böyle eldivenler, hiç kullanılmamasından daha tehlikelidir.

• Eldivenin temizliğini ve dezenfeksiyonunu daima, üretici veya satıcı tavsiyesine

uygun olarak yapın.

18

EN 374 =Kimyasal madde ve mikroorganizmalara karşı koruyucu eldiven EN 374-2=Kimyasal maddeyi içine alma direnci 3 kademe olan eldiven EN 374-3=Kimyasal maddeyi içine alma direnci 6 kademe olan eldiven EN 388=Antistatik mekanik iş eldiveni EN 407=Sıcak iş ve ısıya dayanıklı eldiven EN 420 =Genel amaçlı iş eldivenleri EN 421 =İyonize ışınlara ve radyasyona karşı dayanıklı eldiven EN 511 =Soğuk iş eldiveni EN 659 =Yangın mücadele eldivenleri

Ayak Koruyucuları

Çalışırken, ayakları delinmeler ve darbeler başta olmak üzere çeşitli risklerden korumak

gerekir. Çalışma dışı zamanlarda giyilen ayakkabıların seçiminde özen gösterilirken,

çalışma sırasında giyilecek ayakkabılar ihmal edilmektedir. Oysa en az 8 – 10 saat

boyunca giyilecek olan bu ayakkabılarda bazı özellikler olmalıdır.

İyi bir ayakkabıda aşağıdaki özellikler olmalıdır.

• Ayakkabının iç kısmı topuktan başparmağa kadar tek parça olmalıdır.

• Ayakkabı topuğu sıkıca kavramalıdır. • Çalışanı yormamalıdır.

• Ön kısım parmakların hareket etmesine izin vermelidir. • Yürürken ayağın kaymasını önlemek için ayakkabının üst kısmında bir bağ

olmalıdır. • Ayakkabının topuğu alçak ve geniş olmalıdır, düz ayakkabılar önerilir.

• Ayakkabılarınız ne çok yüksek, ne de çok alçak topuklu olmalıdır.

Şekil – 9; EN 347 İş ayakkabısının özellikleri

19

Şekil – 10; EN 346 Koruyucu ayakkabının özellikleri

Şekil – 11; EN 345 Güvenlik ayakkabısının özellikleri

Tablo – 8 Ayakkabılarda koruma kodları

20

Çalışma Birimlerinde Giyilecek Giysilerde Dikkat Edilecek Bazı Özellikler

Koruyucu elbiseler;

� Vücuda uygun olmalıdır.

� Çalışmada hareketi engellemeyecek nitelikte olmalıdır.

� Bunların cep kapakları, saçak gibi sarkıntılı kısımları bulunmamalıdır.

� Cepleri az ve küçük olmalıdır. Hareketli makineler veya makine parçalarına

kapılmamak için bu gereklidir.

� Yanıcı, patlayıcı, parlayıcı ve zehirli tozlarla çalışanların giydiği iş

elbiselerinde kol kapakları, pantolon paçalarında dubleler ve cep gibi tozun

birikebileceği kısımlar olmamalıdır.

� İşbaşında yırtık, sökük, sarkıntılı elbiseler giyilmemelidir.

� Döner veya diğer hareketli makinelerde çalışmalarda boyunbağı,

anahtarlık, saat zinciri ve başörtüsü gibi sarkan parçalar ve aksesuarlar

olmamalıdır.

� İşbaşında; kolları sıvanmış uzun kollu gömlek yerine kısa kollu gömlek

giyilmelidir.

� Parlama ve yanma riski olan veya sıcak ortamda çalışılan yerlerde,

kimyasal maddelerle çalışma sırasında kolalı gömlek ve ısıdan etkilenen

malzemeden yapılmış kıyafetler giyilmemelidir. Bunlar ısıdan etkilenerek

deforme olabildikleri gibi İş Güvenliği açısından da sakıncalıdır.

� Ayakkabılar bağcıklı ise, bağcıklar daima kısa olmalı ve ayakkabı kenarına

sokulmalıdır.

� Döner ve hareketli makinelerde önlük kullanılmamalıdır. Önlük kullanmak

zorunlu ise bunların göğüs kısmı belden ayrı olmalı ve vücuda gayet ince

bağlarla bağlı olmalıdır.

� Maske, toz maskesi gibi bazı malzemelerin kullanımı sırasında

sızdırmazlığın sağlanması amacıyla sakal ve bıyık bırakılması

yasaklanmalıdır.