ររឿង ពពះបាទអរោក

លោកអាចារយ គម-អាន បានបរបលេញពភាសាបារាងបែែ

មកជាភាសាបមែរ លបាោះពមពលលើកទ១

ភនាលពញ

ការផាយរបែពទធសាែនបណឌ តយ ព.ែ.២៥០០

2

HISTOIRE DU ROI AÇOKA

TRADUIT DU FRANÇAIS EN CAMBODGIEN

Par

Le Vénérable KIM-AN

1re Edition

PHNOM PENH

Editions de I’Institut Bouddhique

---

1957

3

រ ឿងពរះបាទអរោក សេចកឋសផឋើម

សរឿងលពះបាទោសោកមហារាជសនះ ជាសេចកឋសរៀបសរៀងនង បលបសចញមកពភាោបារាាងបេេរបេោបកអាចាររ គម-អាន បដលោនចចកមយសៅកាលពថងៃ ២៦ សដេមលប ១៩៣៧ ដចមាន លបវតឋពោឋ រសៅកបងសេៀវសៅ ‹‹ោេនកចាច នលកមសល ២ ឆប ា ១៩៣៨ ស ះលោប ។ សរឿងលពះបាទោសោកសនះ ោបកអាចាររ គម-អាន បាន សរៀបសរៀងបលបកាលបដល វនសៅបេសៅសៃើយ លបបែលសៅកបង រវាងឆប ា ១៩៣៥ ជាឆប ាបដល វនបានចលមកស ឝើការជាលកមជានា បលបលពះថលតបដកកបងលកេងពទនោេនបណឍ តរ ។ លះសរៀបសរៀង បលបបានចបសែើយបានយក េាសៅសៅលបគលឱរលកេង ពទនោេនបណឍ តរ សដើមផឱរចាកការសបាះពមភផាយតសៅ ។ សោកលគអាចាររ គម-អាន ស ឝើការជាលកមជានាលពះថលតបដក បាន ១ ឆប ា កោចាកេកាា បទ សោយមានសកើតសរាគរសបងរងថរ,

4

តមក សរាគសនះកានបតបណដឋ លខវ ាងសៃើងៗ កោសចញពលកេង សនះ សភៀេ វនសៅសៅឯលាសៅសដើមរបេ វន សែើយដលនវ ោនចចកមយកបងឆប ា ១៩៣៧ សៅភមវតឋលពះទវឝ រ ឃាពលង ប លត កាពងឆប ាង ។ ឥៃវសនះ ពទនោេនបណឍ តរបានយកសរឿងស ះ ចះផាយ កបងទេស វដឋកមភជេរយាឆប ា ១៩៤២-១៩៤៣ តាមបាណង របេសោកនពននស ះ ។ ដលមកឆប ាសនះ សយើងបានពនតរសៅ សឃើញថា សរឿងលពះបាទោសោកសនះ ជាសរឿងទវកទងកបងផវវលពះ ពទនោេ , សយើងកបានដកលេងពទេស វដឋកមភជេរយា ទវាងស ះឥតមានបកបលបោឝសទ មកសបាះពមភជាសេៀវសៅមយ សោយបៃក សដើមផងាយដលកលបលតោបកេកាទវាងឡាយ ។ លកេងពទនោេនបណឍ តរ េមោរគណដលសោកអាចាររ គម-អាន បដលបានពាយាមបលបសរឿងលពះបាទោសោកសនះ សែើយលបគលឱរជាេមផតឋ របេលកេងពទនោេនបណឍ តរៗ េមឧទធេជនកេលបដលជាផលថនការសបាះពមភផាយសរឿងសនះ

5

ចាស ះវញញដ ណកាននរបេោបកអាចាររ គម-អាន េមឱរបានទទល ឥដឌមនញដផលតាមគាបចតឋចះ ។

6

អារមភកថា សរឿងលពះបាទោសោកសនះ ោបកលបាជញទវាងឡាយបានបតងព លតមតតយេងាា យ ដរាបមក មានសេធើរបតលគបគមភរ បដល េាបដងោាពលពះពទនោេ កបងភាោបាល, ភាោេាសរេកត នង ភាោឯសទៀតៗជាសលចើន សែើយជាសរឿងមានឡាកឋាន សោយ មានេោចារកជាសលគឿងេមាា លសលចើនបាផត ដសដរោេកបង មជឈមលបសទេ សៅមានរែតដលមកេពឝថងៃសនះ ។ សែតស ះ បានជាពកោបកលបាជញទសៅ ទវាងសោកកបងលបសទេាៗ មានទឝប ោរ បជាសដើម សលចើនបតសចះសរឿងដាណដលលពះបាទោសោកសនះ លគបៗ គាប ោបក វះបានសឃើញតាមគមភរបាល ឬេាសរេកត ោបក វះ បានពាយាមេឝះបេឝងសៅដលេោចារក លតងទេាសវជនយ-ោឌ នស ះៗ សែើយងតផឋតយកមកេរសេរជាសរឿងទកកបង សេៀវសៅទវាងឡាយជាសលចើន សដើមផជាលបសយាជនដលោបកអាន សមើល, េមផគមភរបឋមេសមាភ ជាភាោប យររបេសយើងសនះ បដល

7

ធលវ បមានយរណដេមកសែើយ កមានសេចកឋដាណដលដលសរឿង ោសោកស ះ វះ សៅលតងប សមារពនន បដលសោក-ោបកមានសមើល ធលវ បបានសឃើញជាញកញយណដេមកសែើយ បបនឋមានសេចកឋ មនែរបែដលចបេពឝលគប ។ សល ះសែតដសចាប ះ បានជា ញ ាបលបសរឿងលពះបាទោសោកសនះ ោាពសេៀវសៅភាោបារាាងបេេស យ ះ ឡាសៃេងដៃសមផើសរ ើរ-ោសោក (La Légende de l’empereur Acoka, Par J Przyluski) មកជាភាោប យរសយើង លពមទវាងបានសផធៀងផទធ តសៀបគាប តាមគមភរ បាលនងេាសរេកតបងមសទៀត សដើមផនងឱរបានលតមលតវសែើយជា លបសយាជន ដលសោក-ោបកមានលបាថាប ចងដងសរឿងសនះ ឱរបាន ចាេោេ សល ះលពះបាទោសោកោងាស ះ លទងមានមហា-ករណដដ ាដលសោកទវាងមល លទងបានស ឝើតតយេងាា យ សែើយផាយលពះពទនោេ សោយកមាវ ាងពាយាមរបេលពះ ោងា ឱរតាាងសៅលគបលបសទេ រែតដលេវណត ភម (គលបសទេ ឥណឍ ចនសយើងសនះ) ចាបណកខងបដនកមភជាសយើងសោត សបើនង

8

េសងកតសមើលសៅគងសឃើញថា កាលជានសដើមពកោបកលេកកាន ោេ ល ែយណ តមកកានពទនោេ បបកខងមហាយាន ោយៃាគាប សោយមានសលគឿងេមាា លសៅលកងនគរា បដលសគ ោងសៃើងជានដាបងស ះ សគស ឝើេោចារកជារបស េតឝ វះ ជាលពះេវលពែយនងសទវរបឯសទៀតៗ វះ សៅលគបកបនវងជាសលគឿង េាគាលថា សគោងសៃើង សដើមផបជាដលោេ ទវាងពរស ះ ពតៗ, ដលមកខងសលកាយ សគកានរសបៀបតាមែនយានវញ សនះសែើយេាបដងឱរសឃើញថា ពទនោេ កបងលបសទេសយើងសនះ កមានោេ ជាបតមកោាពការ ឧបតទមមរបេលពះបាទោសោក មហារាជស ះបដរ សល ះលពះពទនោេ ផាយចលមកលបសទេ ឥណឍ ចន (ឥណឍ េនសនះ) ដាបងចលមកលបសទភមានងមន សោយ លពះសងរៈពរោងាគ លពះសោណសតទរនងលពះឧតឋរសតទរ បដលជាពក លពះសងរៈទវាងមយ ន ជាោបកស ឝើេងាា យ លគាទ ៣ កបងលកង បាដលបលត កាលពពទនេករាជ ៣០១ សៅកបងសេចកឋឧបតទមម របេលពះបាទោសោកោងាស ះ បតលបសទេឥណឍ ចនជានស ះ

9

លពះពទនោេ មនបានចាសរ ើនរងសរឿងប យ នសទ សល ះពកមនេស ជានស ះសៅសជឿោេ ល ែយណ តាមទមាវ បសដើមរបេ វន សលចើនណដេសៅសៃើយ លះដលលពះមែនធសតទរជា រាជឱរេនង ងេងឃមតាឋ សងរជារាជតាថនលពះបាទោសោកោងាស ះ បដល បានទទលភារៈ មកលបតោឌ នលពះពទនោេ សៅលងាក ទឝប (Ceylon) កសេឋចនងមហាជនសៅសកាះលងាក ស ះ ចះចលជា សលចើន សែើយបាន ាគាប លបតជយ ផាយ លពះពទនោេ បងម សទៀត សទើបលពះពទនោេ សៅលបសទេឥណឍ ចនសយើងសនះ រងសរឿងសៃើងសពញបនធកតាាងបតពលតមស ះមក មនបតបសណដត ះ លពះបាទោសោកោងាស ះបានោងលពះេឋប ៨៤.០០០ ទកជាទ បជនយោទ ន សល ះសែតស ះ ពកោបកលបាជញកបងទឝបោរ បេពឝថងៃ សនះ សបើសគចងដងសរឿងលពះពទនោេ ឱរចាេោេ បដលជា ោេ មានតកតាងសៅមានពតស ះ សគសលចើនសមើលសេៀវសៅ ដាណដលពោសោកចលវចលកពតឋ បដលោបកលបាជញជានមនបាន ចមវងមកពលេកឥណឍ ឬពលេកចន ជនកាលមានទវាងផឋតយក

10

ោកសរងយរបេលពះបាទោសោក សៅទេាសវជនយោឌ នលគបកបនវង មកជាសលគឿងេាគាលបងមសទៀត បបនឋោបកលបាជញទវាងឡាយ បដល បានបតងគមភរដកា ឬសេៀវសៅសៃើងស ះ េងមានរសបៀប ករ បានេរសេរសៅតាមសេចកឋយលសផសងៗ គាប វះ ដចយាងសរឿង លពះបាទោសោកជារបេបបកខងទកាណនកាយ បដលធលវ បបាន ដងតាមគមភរមហាវងស បដលពកលពះសងរៈសៅលងាក ទឝប បានចារក មកជាភាោបាលស ះ មានដាសណើ រសេចកឋបបវកគាប វះសោយ ោសនវើៗ ោាពសរឿងលពះបាទោសោក បដលពកខងឧតឋរនកាយបាន ចារកទកមកជាភាោេាសរេកតស ះ បតសបើទកជាយាងស ះ កសោយ េមសោក-ោបកអានសមើលកាគមផេងសយនងដាសណើ រ សេចកឋបបវកគាប ស ះ លតវកាណតយកបតេាណា សរឿងលពះបាទ ោសោកមកាលបមាណ សបើសៅបតមនទវនចលចតឋេបកបងសរឿងសនះ សទ លតវេសងកតឱរមតចតសៀបសមើលតាមេោចារករបេលពះ បាទោសោក បដល ញ ាបានោកមកកបងទាពរតៗសៅខងម គងបត ចតឋសរឿងសនះចាេោេលអសៃើងមនខន ។

11

កបងសេៀវសៅសនះ ញ ាមនចងឱរឃលវ តឆៃ យពលបសយាគភាោ បារាាងចាបសដើមសោះ បានជាសៅលតងកបនវង វះមាន ករផធយ គាប លាបាកោឋ ប សល ះភាោបារាាងនងភាោប យរសយើង មានតថមវ ករមនសេយើភាគគាប លាបាកវះនងរក ករោកឱរលតវចាគាប ផង សែើយ វន ញ ាសោតក បានសរៀនេលតភាោបារាាងស ះតចតចសពក មនេមនងហានស ឝើការាយាងសនះ បបនឋសោយសេចកឋលបាថាប ចង ឱរពកពទនោេនកជនលជាបសរឿងសនះណដេ បានជា ញ ា ា ពាយាមរែតដលសកើតជាសេៀវសៅសនះសៃើង បតកបងសេៀវសៅ បារាាងចាបសដើមស ះ មានសរឿងរាវឯសទៀតៗ ចលមះជាសលចើន បដល ញ ាមនបានបលបោកមក ញ ាបលបដកយកចាស ះបតសរឿងោសោកមយ បសណដត ះ ។ កបងសេៀវសៅសនះ បចកជាពរចាបណក ខងសដើមសៅថា (បកណត កនទវន) គនទវនសរាយរាយបដលជាបទវកទងដលសរឿង លពះបាទោសោកស ះបដរ បបនឋមនមានសេចកឋែរបែសោយ េពឝលគប លគានបតដកយកសរឿងបដល េគាប មកជាសលគឿងេមាា ល

12

សែើយវនចឆយសេចកឋស ះៗ វះ, ខងចងសៅថាៈ ‹‹សរឿងលពះបាទ ោសោក›› គជាថផធសរឿងថនសេឋចោងាស ះ មានតាាងោាពការកោង ដាបងសៃើង រែតដលបានជាសេឋចចលវចលក សែើយនងសេឋចជា ដាណខងសលកាយលពះបាទោសោកស ះមក វះ ញ ារបរមទវាងពរ ចាបណកឱរស យ ះសេៀវសៅសនះថាៈ ‹‹សរឿងលពះបាទោសោក›› សៅ តាមចាបសដើមដបដល បបនឋសៅមនទវនទកចតឋ បលកងមនលតមលតវ ញ ាបានយកសេៀវសៅសនះសៅលបសគនលពះមហា ទ. ែត លកមជានា បលបលពះថលតបដកកបងពទនោេនបណឍ តរ សៅលពះរាជបណដត លយ េមឱរសោកជយ ពនតរេលមល ករប យរ ជាមយនង វន ញ ាបងម សទៀត សដើមផជលមះមនធលគសេចកឋសឃវៀងឃលវ តោាពចាបសដើម ។ សោក-ោបកអានសមើល ‹‹សរឿងលពះបាទោសោក›› សនះ គងនង បានលបទះសេចកឋ វះ បដល េគតរបេលពះពទនោេ ដច សរឿងយកសចលបេជាសដើម បដល ញ ារកាទកតាមចាបសដើម បតសបើ តាមសរឿងសនះគរនងេនបោឌ នថា យកសមនបមនជាោឝ គមនេស ជាពកមយ បដលមានស យ ះយាងស ះ ឬជា មេលមាបសៅោបក

13

បដលគរសគសគារព សល ះ ករថា យកា ឬយកស សនះ មកពរបធលត ថាៈ (យជ) បលបថាៈ ‹‹បជា›› សែតសនះបានជាសៅបាន រែត ដលពកមនេស សទវតា, ោបកតាជាសដើម ។ មាងសទៀត ជាមយតារបេោបកបតងសេៀវសៅបដលជាបទវក ទងដលវជាជ ការ ឬលបវតឋលពះពទនោេ បតងបតឧទធេសេៀវសៅ បដល វនបតងបជាដលបពឝការបគាល ឬជនដលញាតមលតបដល វនលេឡាញរាបអានជាទបាផត បដលមានជវតរេសៅ ឬេមផ ស ឝើមរណកាលកនវងែេសៅសែើយកបាន សទើប ញ ាលបសគន សេៀវសៅសនះជាេកាក របជាចាស ះលពះសតជលពះគណលពះឧតឋមមន (ោ-េរ) បដលសោកមានឧបការៈដល ញ ាជាោសនកលបការ េមគរ បដល ញ ានងសលើកបជាដលសោកមនបគាលដថទៗ ។ អាចាររ គម-អាន

14

រ ឿងពរះបាទអរោក បកណត កនទវន

(រកងបាដលបរត នង លោរយវងស) លពះរាជវងស បដលលពះបាទចសរនធគបឋបានតាាងសៃើងជាដាបង ស ះ មាន មថាៈ សមារយវងស បានលគបលគងលកងបាដលបលតកបង បដនមគៈបានចានន ៨៥ ឆប ា គតាាងពពទនេករាជ ១២៨ ដល ពទនេករាជ ២១២ ។ សេឋចទ ២ លទងលពះ មលពះបាទវនធោរៈ បដលជាឱរេរបេលពះបាទចសរនធគបឋ លពះោងាបានសោយរាជរ កបងបដនមគៈបាន ១៩ ឆប ា គតាាងពពទនេករាជ ២៥២ ដល ពទនេករាជ ២៧០ លពះបាទវនធោរៈោងាសនះ បានវាយយក ប លតបដនតចៗ ជាសលចើន រែតដលបដនមលទវេ (Madras) ឱរ តាាងសៅសលកាមោាណដចលពះោងា កបងលគាស ះ ឥណដឍ នងលកកបាន ជាបទវកទងរកគាប សៅវញសៅមកកានបតចាសរ ើនមាាមនសៃើង រែត ដលមកសេឋចសោយរាជរជានសលកាយៗ កបងលកងមាសេោឝ ន កលទងសៅបតបញជ នទតមកលកងបាដលបលត ។

15

លពះបាទវនធោរៈមានរាជឱរេសលចើនលពះោងា បតលទងសឃើញ ថាោសោក មានសេចកឋោងអាចតាាងបតពសៅជាកមាររែតមក សទើបលពះបតាតាាងតាបណងងារជាឧបរាជ ដាបងលទងឱរសៅលគប-លគងលកងតកកលោ បតខងសលកាយមក លទងឱរសៅលគបលគង លកងមាលវៈ ។ លគាកាលលពះបាទវនធោរៈោេលពះជនយ ោសោក រាជឱរេកបានជាសេឋចសោយរាជរេបងលពះោងាសៃើង កបងពទន-េករាជ ២៧៤ គបនឆប ាខងសលកាយលពះបាទវនធោរៈោេលពះ ជនយ បានជាយតយរដសចបះ នយ វះថាសល ះសកើត ចមាាងដសណឋើ ម រាជេមផតឋនងលពះោនជា ឬលពះសជោឌ តាមគមភរមហាវងសេាបដង ថា លពះបាទោសោកបានជយជានះ លទងស ឝើគតលពះសជោឌ នងលពះ ោនជាោេ ឱរទកបតលពះោនជលពះ មតេសមយោងា បដលរម លពះមាតាជាមយ បតតាមលបវតឋោសរេឋេមយសនះ បដលរាវរក សឃើញស ះ លតៃបជាលបាដកថា លពះបាទោសោកបានទានកបារង លពះសជោឌ នងលពះោនជាយាងលអបាផត មនបានលបទេឋរាយគាប សៃើយ ។ លពះបាទោសោកមានលកាណៈដរងបងពបក លបកាន

16

ការងារតាបចាបជាោចខត បតមនបមនជាកសលតយអាចអាលកក លបកសោយសមាែចរត ដចយាងធលវ បចលចតឋមកកបងជានសដើម ស ះសទ ។ សេចកឋពតថា លពះបាទោសោកបានស ឝើេសរងាា ម ជាសលចើនដង តាមមយតារបេកសលតយលគបលពះោងា បដលលតវបត ផាយោាណដចសតជានភាពរបេលពះោងាសចញសៅ លពះោងាជា សេឋចមានបណរាបាផតថលកបលងជាសេឋចឯសទៀត បដលមានកបង លបវតឋការណរបេសោក ។ រាជអាណដចលករបេលពះបាទ ោសោកស ះ ផាយសចញសៅលគបលបសទេកបងឥណដឍ ទវាងមល មនបតបដនរបេពកោរយកៈបសណដត ះសទ លពះោងាយកបានចះមក ខងសលកាម រែតដលទលនងទសនវសគាធលវរ សទៀតផង ។ លពះបាទោសោក លទងបសងកើតចាបេលមាបអាណដចលក របេលពះោងា ជាអាជាញ ោចខត បតជានដាបងលទងសលចើនបត េសលមចកចចពឃលតផទធ លនងលពះែេឋលពះោងា លះលគាខង សលកាយមក សទើបលទងោនញញដ តឱរស ឝើគកេលមាបផទច ញផទច លពក

17

មនេសទចចរត សែើយលទងចាតសពជឈឃលតមាប កស យ ះគរកៈ ឱរជា ោបកទទលភារៈស ះ ។ កាលបដលោបកលបាជញចនស យ ះ ហាឝ -សែៀន ចលមកកបង ឥណដឍ ពព.េ.៩៤២, លតៃបសៅលេកចនវញ ព.េ.៩៥៦, ដល មកខងសលកាយ មានចនមាប កស យ ះ ែន-តសង ោបកលបាជញទវាងពរ កសនះ ជាោបកបេឝងរកការពតរបេលពះពទនោេ បានសៅ សឃើញលកងបាតលបលត បដលជាលកងបាកបបកលគាាលគាសៅសែើយ សពលស ះថា មានោបកលេកបងាា ញ ‹‹នរករបេលពះបាទ ោសោក›› គជាគកបដលសេឋចោងាស ះ ស ឝើកបងលគាខងសលកាយ បានរាជេមផតឋ តាមសរឿងរាវសនះថាៈ គកស ះសគស ឝើេលមាប ផទច ញផទច លពកមនេសបដលលបលពតឋោាសពើទចចរត ។ តាមដាណដល របេ ហាឝ -សែៀន នយាយថាៈ សេឋចោសោកបានយាងសៅដល ទបាផតថនកណដឋ បចលកវាៃ លទងបានទេស ការោទ នលពះ យមរាជ សែើយមានលពះរាជែឫទយលបាថាប នងោងោទ ននរក សៅទជតលកងរបេលពះោងា ឱរបានដចជានរករបេលពះយមរាជ

18

ស ះ ។ កបងោសោកាវទវនថាៈ គកស ះោងសៃើងសោយ សពជឈឃលតរបេលពះបាទោសោកស យ ះគរកៈ ទលេមឱរោង េលមាបពឃលតមនេស, ខងសលកាយមក សពជឈឃលតស ះបាន ចលសៅោឋ បភកាកាពងោឝ ាយ លបណឍ តេលត បដលេាបដង ោាពោទ ននរកកបងវតឋកកកោរាម សទើបទលេមោនញញដ តឱរស ឝើនរក ស ះមាាមនសៃើងសទៀត ។ កបងសរឿងរាវលពះបាទោសោកមានដាណដលថាៈ នរកបដល លទងោនញញដ តឱរគរកៈស ឝើស ះ មានកាបពងបតមយជាន ឥតមាន ជញញជ ាង ណឍ ោកពកមនេសសទវេជាសលចើន សៅលចបកលចបលគាប កបងទស ះ ។ កបងសទវទតេលតមជឈមនកាយ មានសេចកឋបបវកគាប ថាៈ ‹‹នរក (របេលពះយមរាជ) ស ះ បចកជាសលចើនពកសលចើនជាន សៅ លតងកណដឋ លសៅថាមហានគរ, មហានគរស ះបនលជង បបង បចកជាទវឝ រលគបលជងទវាងបន មានកាបពងបដកពទនជាវញបផនដ មហានគរស ះ េទនេងបតបដក មានសភវើងសឆះសដឋ ភវលចាលសអអ

19

ជានចច ផសពឝផាយកាសៅសៅចាននមយសយាជន ។ ទវឝ រទវាងបន របេមហានគរស ះ លតងសៅចានរកទវាង ៤ ជាប ធ បគាប គៈ គងនរក, កកកៃនរក, េមភលវន នងោេបតឋវន មានទសនវស យ ះ ខសរាទកាជាលពាលបទល ។ លបណឍ តេលតេាសរេឋតថាៈ មាន េតឝសៅសកើតកបងនរក ពកនរយបាលចាបបានសែើយ សផឋកេតឝ ស ះេននងសលើបផនដបដក បដលសភវើងកាពងសឆះេស ន េសៅន មាន េទនបតោណដឋ តសភវើងសលទវលសៃើងបតមាង,..››។ ោសោកាវទវនថាៈ ‹‹កបងនរកមានបតសេចកឋទកានងការឈ ចាបសោយសភវើងសឆះឆលឆប វន; ពពកេតឝតរចាឆ នេងបតមាន សេចកឋេញបបេញងខវ ចការលបទេឋដលគាប នងគាប សៅវញសៅមក លគបដសងាើមសចញចល; ពកសលបតេងបតសដឋ លកហាយ សោយ សេចកឋសលេកឃលវ ន; ពពកមនេសេងបតមានសេចកឋលពយងប កបងការចញច មជវត; ពពកសទវតាេងបតមានសេចកឋភយខវ ចនង ការចរតធលវ កចះមកសែើយនងការោេបណរ សែតជាវបាកកមយ

20

ទវាងលបាាលបការនះឯងសែើយ បដលជាសលគឿងទវកចងេតឝកបង ភពទវាងប›› ។ េងកចចជាតកថាៈ ‹‹នរកមានលបាាបរសៅឋ គៈ េញជ វ, កាៃេតឋ, េងាត, សរារវៈ មានពររសៅឋ , មហាវច, តាបន, បតាបន, ។ តាបននរក ជារសៅឋ មយបដលសភវើងសឆះជានចច; បតាបននរក ជារសៅឋ បដលសភវើងសឆះថលកបលង›› ។ លពះបាទោសោក មនលគានបតផាយអាណដចលកលតតសៅសលើ អាណដប លតបដលជាកតឋយេរបេលពះោងាបសណដត ះសទ លពមទវាង បានផាយលពះពទនោេ សោយសេចកឋលជះថាវ បដលជាកតឋ-គណដលទឝបអាេទវាងមលបងមសទៀតផង ។ កបងសេៀវសៅ បារាាងបដលបលបមកពេាសរេឋតថាៈ លពះបាទោសោកបានលជះថាវ កបងលពះពទនោេ សោយឫទនរបេេមលទភកា បតកបងមហាវងស ថាៈ លពះបាទោសោក កាលបដលលពះោងាបានរាជាភសេក ជា សេឋចលគងលកងបាតលបលតសែើយ លពះោងាមានឫទវន នភាពផាយ សៅសលើមយសយាជន សៅសលកាមមយសយាជន មានពកសទវតា,

21

គ, យកស, មនេស, បកស, េតឝចតបាទ នងេតឝសទឝបាទ ចលគាលបាសរ ើលពះោងាជានចច លទងបានសោយរាជរ ជាសេឋច ចលកពតឋ េមផណសោយសេចកឋេ សោយរាជបរេទរ ទវាងោេស ះ ទានកបលមងមនឱរឆាងលពះរាជែឫទយ (1) ។ ថងៃមយ លពះបាទោសោកលបថាបសៅសទៀបេែបញជ រ លទង ទេស ការនសលគាោមសណរជាលពះោរែនឋ បដលជាលពះ សយាគាវចរេលងមឥសរនធយដលេគតលេគា នមនឋរមរទមសៅកបង លពះោន មានអាការករយាគរឱរលជះថាវ ពនសពក កលពះោងាមាន ទកលពះែឫទយរករាយ សោយេមាគណរបេនសលគា-ោមសណរស ះ ។ មានសេចកឋដាណដលកបងគមភរស ះថាៈ នសលគាោមសណរស ះ ជាឱរេរបេេមនរាជកមារ ជាបលត ថនលពះបាទវនធោរៈ សោកោងាស ះលតវជាកយយរបេ លពះបាទ ោសោកស ះ ។ លះលពះោងាទយសឃើញដសចាប ះសែើយ កមាន សេចកឋលជះថាវ ពនសពក សោយកេលបដលបានស ឝើមកោាព

1-លមើលលែេកដពសាដ រកនងមហាវងស ។

22

ោតតជាតជយ ោេសតឿនលពះរាជែឫទយ សល ះកាលបពឝជាត មនកសលតយទវាងបលពះោងា គលពះបាទោសោក ១, លពះបាទ សទវានមផយតេស ១, នសលគាោមសណរ ១, ទវាងបសនះ លតវជា បងបអននងគាប ជា ណជទកឃយ ាសៅកបងលកង រាណេ លគាស ះ មានលពះបសចចកពទន ១ ោងាគងសលើភបាគននមាទនសកើតវណត សរាគ (សរាគ េាមសលឿង) លពះបសចចកពទនឯសទៀតលតាចបេឝងរកទកឃយ ា សៅដល លកង រាណេ កបានជបនងកមមទវេមាប កសែើយេរថាៈ ‹‹បន ង, លេកសនះោបកណដមានទកឃយ ា›› ងកមមទវេបានសលើកថដ ចងអលបងាា ញផធះ ណជស ះ សែើយោងាយគតថាៈ ‹‹សបើលពះ បសចចកពទនោងានះ បានទកឃយ ាោាពេាណដកម ណជសែើយ អាតាយ ោញសនះកជយ សលតកោរនងកេលរបេសគស ះណដេ បត

សបើសោកមនបានសទ អាតាយ ោញនងយកលកមាបងកមយសនះ សៅ

ចាណដយយកលបាក មកទញទកឃយ ាថាឝ យលពះបសចចកពទនោងាស ះ ទវលបតបាន›› ។ ឯលពះបសចចកពទនសៅរកទមឃយ ា ណជ ទទល

សពលស ះ ណជជាបអនសៅផធះបតមាប កឯង លះសឃើញដសចាប ះ

23

កមានសេចកឋលជះថាវ េធះសៅយកទកឃយ ាមកលបសគនលពះបសចចកពទន សពញែរសែៀរែេកណដឋ បមាតបាលត សែើយតាាងសេចកឋលបាថាប ថាៈ ‹‹សោយោាណដចកេល ថនបពឝមញជ នបរាបរសចត របេ ញ ា ដបរេទនោអ តកបងវតទទវនសនះ េមឱរ ញ ាបានជាសេឋចឯករាជរ ជា

ាសលើេកលជមភទឝប េមឱររាជអាណដចលករបេ ញ ាផាយសៅសលើ បផនដមយសយាជន សៅសលកាមបផនដ ១ សយាជន កាឱរោបកណដ

មយ មានេមផតឋេមផណ សេយើនងេមផតឋរបេ ញ ាលពះោងា សៃើយ›› ។ លពះបសចចកពទនបានស ឝើោនមាទ សែើយ នមនឋលតៃប

មកជបនង ងកមមទវេវញ ងេរថាៈ ‹‹បពលតលពះោងាដចាសរ ើន លពះករណដបានទកឃយ ា េសលមចដចសេចកឋលបាថាប សែើយឬ?›› ។ លពះបសចចកពទនលតាេតបថាៈ ‹‹មាប ល ង ទកឃយ ាស ះអាតាយ បាន

សែើយ››, ងកមមទវេទលេរសទៀតថាៈ ‹‹កាល យ ណជ

ថាឝ យទកឃយ ាស ះ សគលបាថាប សៅោ គតដចសមឋច វះលពះោងា?›› លពះបសចចកពទនសរៀបរាបលបាបសេចកឋលបាថាប េពឝលគប ងបានដង

ដសចាប ះ សទើបនមនឋឱរលពះបសចចកពទនរងចាាេន ឯ វន ងលតៃប

24

មបមាប សៅផធះយកលកមាចាេមកផទវ េ យកលកមាងយោាព វនសៅោង

ទកឱរោអ តលអសែើយ យកមកថាឝ យដលលពះបសចចកពទនោងាស ះ សទើបតាាងលបណធលនថាៈ ‹‹សោយោាណដចកេល បដល ញ ាមាច េ

បានថាឝ យេាពតោដកសនះ ោាសណើ ះសៅោ គត កាលសបើ យ ណជទកឃយ ាបានជាសេឋចចលវចលកពលតារាជជាា កបង

េកលជមភទឝបសពលណដ េមឱរ ញ ាមាច េបានជាោគាមសែេថន

សេឋចោងាស ះកបងសពលស ះ, េមឱរ ញ ាមាច េមានរបសឆមដលអ គរសគពតពតរមលសមើល សែើយមានយេេកឋនងេមផតឋជា

េរេេឋ ជាទសពញចតឋថនជនទវាងពងកបងសោក›› ។ លពះ បសចចកពទនបានស ឝើោនទ រចសែើយ សោកសហាះសៅកានអាកាេ រែតដលភបាគននមាទនស ះ ។ ចាបណកខងបងទវាងពរ ករបេ

ណជលតៃបមកផធះវញ កបានសលតកោរនងកេល បដលបអន

បានស ឝើសែើយស ះឯង ។

លះ ណជទវាង ៣ ក ស ឝើកាលករយាសៅ បានសោយ

េមផតឋមនេសនងេមផតឋេគជាសលចើនជាត ដលមកកបងោេ

25

ថនលពះពទនជាមាច េថនសយើងសនះ ខងសលកាយបរន ឝ នលបមាណ ២០០ ឆប ាសេេ ក ណជបអនបដលបានថាឝ យទកឃយ ាផទធ លនង

ថដ វន បានជាសេឋចោសោក ងកមមទវេបដលចងអលផវវបងាា ញ

រានលកទកឃយ ានងបានថាឝ យេាពតោដកស ះ បានជាោគា-មសែេ លពះ ម ងោេននមតាឋ ណជជាបងចផងបានជា

នសលគាោមសណរ ណជជាកណដឋ លបានជាលពះបាទ

សទវានមផយតេស ។

កាលលពះបាទោសោក បានទេស ការសឃើញនសលគា-

ោមសណរកាពងនមនឋបណឍ បាតដសចាប ះ សទើបចាតរាជអាមាតរឱរ សៅនមនឋោមសណរស ះមក សេឋចយាងចលជតោមសណរ បដលមានឥសរនធយនងឥរយាបងដេៃបសេៃៀមដសចាប ះ កមានលពះ រាជឱងាក រលតាេថាៈ ‹‹សោកមាច េចរគងសលើអាេនៈដេមគរ ចះ›› ។ សពលស ះ នសលគាោមសណរងាកសមើលកបងទេសផសងៗ មនសឃើញមានភកាដថទសៅកបងទស ះ សោកកចលសៅជត

បលវងករាជរ លពះបាទោសោកលជាបដសចាប ះ សទើបលទងលពះតលមះថាៈ

26

‹‹ោមសណរសនះ នងជាមាច េថនលពះរាជដាណដករបេអាតាយ កបងថងៃសនះ›› ។ ោមសណរបានែចបាលតដលលពះែេឋលពះបាទ

ោសោកសែើយ សទើបសៃើងគងសលើបលវងករាជរសៅសលកាមសេឝតចឆលត លពះរាជាលទងទតសឃើញងដសចាប ះ កមានលពះរាជែឫទយលជះថាវ លទងេរសេើរនវការេលងមឥសរនធយជាសដើម សែើយសទើបលពះរាជទវន

សភាជ ហារដលតកាល បដលសគតាកបតងសដើមផលពះោងា លបសគន

ដលនសលគាោមសណរ នមនឋឱរស ឝើភតឋកចចរចសលេចសែើយ សទើប

លតាេេរនវពទនវចនៈនងនសលគាោមសណរៗ បានេាបដង

មសទេ កបងមយបទោបផមាទវគាថាឝ យលពះរាជា ថាៈ ោបផមាសទវ ោមតា បទា បមាសទវ មចចស បទា ោបផមតាឋ ន មយរនឋ សយ បមតាឋ យថា មតាត ។

សេចកឋមនលបបែេជាផវវមនោវ ប សេចកឋលបបែេជាផវវ ោវ ប ពកោបកមនលបបែេស យ ះថាមនោវ ប ពកោបកលបបែេ

ទកដចជាោវ ប ។

27

លពះបាទោសោក បានលទងលពះេណដឋ បនវគាថាមយលបកប

សោយបាទ ៤ សនះ លពះោងាកសកើតសេចកឋលជះថាវ កបងលពះពទន-ោេ សទើបបរចាច គនចចភតឋដលនសលគាោមសណរ៨េារាប ។

ោមសណរថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹អាតាយ ភាពបានទទលលពះរាជទវន សោយលតវមសែើយ អាតាយ ភាពនងបជាវតទសនះដលលពះឧបជាយ បដលសោកលបសៅអាតាយ ភាពឱរដងគណសទវេ េលតវ›› ។ លពះ បាទោសោកបានលបសគន ៨ េលមាបសទៀត នសលគាោមសណរ ថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹អាតាយ ភាពនងបជាដល អាចាររបដលសោក សលើកយកនវម ជាលបសយាជនមកលបសៅអាតាយ ភាព›› ។ លពះរាជា លបសគន ៨ េលមាបសទៀត ោមសណរកយកសៅបជាដលលពះ េងឃោេសៅ លពះមហាកសលតយលបសគន ៨ េលមាបសទៀត កបងលគា ជាគលមប ៤ សនះ ោមសណរជាបណឍ តមានលបាជាញ មនបានស ឝើ េទវន ទវយកឱរធលវ កចះ សទើបសោកទទលយកសោយ វនឯង ។ ដលថងៃទ ២ លពកសៃើងនសលគាោមសណរបាន ាភកាេងឃ ៣២ រប ចលសៅកានរាជោទ ន លពះបាទោសោកបានលបសគនចងាា ន

28

ផទធ លសោយលពះែេឋលពះោងា សែើយនមនឋលពះេងឃឱរស ឝើភតឋកចច កបងរាជដាណដកស ះ ដលសពលខងសលកាយភតឋកចច នសលគា-ោមសណរបានេបមឋងមសទេ ញាាងមហាកសតយលពមទវាង សេ បត នង រាជបរេទរទវាងពង ឱរតាាងសៅកបងលពះថលត េរណគមននងេល ៥ េល ៨ កបងលពះពទនោេ ចាបសដើម តាាងបតោាពថងៃស ះមក ។

លាោបតពស ះមក លពះបាទោសោកបានលតាេេរលពះ េងឃថាៈ ‹‹លពះបរយតឋ ម បដលលពះបរមលគលទងលតាេសទេ ស ះមានប យ ន?›› លពះសមាគាលបតឋតេសសតទរថាឝ យលពះពរថាៈ‹‹សបើ រាបសោយោងាមាន ៩ សបើរាបសោយមយកាននមាន ៨៤.០០០›› ។ លះលពះរាជាលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះោងាកណត ថា នងបជាលពះមយកាននសោយវហារឱរលគប ៨៤.០០០ លទង លតាេបងាា បឱរបរចាច គលពះរាជលទពរ ៩៦ សកាដ លតាេបញដតឋសៅ សលើកសលតយទវាង ៨៤.០០០, ឯលពះោងា កលទងលបារពនោង ោសោការាមសៃើងកបងសពលស ះ រែតដល ៣ ឆប ា សទើបេសលមច

29

នវនវកមយស ះ សែើយលពះោសងាចញលពះរាជលបកាេលបាបដល សេឋចលគបលបសទេឱរឆវងវហារទវាង ៨៤.០០០ ស ះ កបងថងៃបត មយលពមគាប លបកាេឱរោបកនគរទវាងោេេមាទវននវោដឌងា-ឧសបាេងេលកបងសពលស ះលគបៗ គាប ។

លពះបាទោសោកមានវតទ ២ លបការ បដលមានឫទវន នភាព យាងវសេេ គលពះខនបកវ ១ ស យ ះបរនឋបៈ អាចសៅកាត កាលេលតវបានចមាៃ យមយរយសយាជន មកថាឝ យលពះោងាដច លពះបាណង មានលចវាកមាេមយប សអាចសៅចាបចងសលកៀក មនេស ឬវតទទវាងឡាយ ាយកមកបានដចលពះរាជលបាថាប ។

ថងៃមយ លពះបាទោសោកលទងលពះេណដឋ បថាៈ កាៃ គ-រាជមានអាយមយកលផ ជាោបកបានទវនសឃើញលពះពទនទវាង ៤ លពះោងា បដលលទងចលកានលពះន ឝ នសៅសែើយ សទើបសេឋចសលបើ លចវាកមាេឱរសៅ ាយកកាៃ គរាជស ះមក លពះោងាបាន ោសញជ ើញកាៃ គរាជឱរសៃើងសលើរតនបលវងក បជាសោយសលគឿង េគននជាតនងផទក សែើយសេឋច លតាេបងាា បឱរកាៃ គរាជ

30

នមយត វនស ឝើជារបលពះពទនមាច េ សេឋច គកបានស ឝើតាមលពះរាជ បាណង បាននមយត វនស ឝើជាលពះពទនសៃើង មានរបភាពដចជាលពះ ពទនេទនោ ជាទ ាមកនវសេចកឋលជះថាវ ពនសពក លពះបាទ

ោសោកបានទតសមើលលពះពទននមយតស ះ សោយបតរករាយ ផសពឝផាយេពឝេ ងាកាយ ឱរសកើតមានសេចកឋលជះថាវ រងរតបត ចសលមើនខវ ាងសៃើង លពះោងាទតេាៃងសឆា ះសៅលពះពទនស ះ មន បលបចសនលតា ហាកដចជានងរដកលពះសនលតាពលពះោងាសៅជាប នងលពះពទននមយតស ះ សោយលទងោតលពះលកយាសោៃ យរែតដល ៧ ថងៃ កចចស ះស យ ះថា ោកាបជា (បជាបភបក) ។

លពះបាទោសោកបានបាបេលពះមែនធរាជឱរេជាភកា នង ងេងឃមតាឋ រាជតា ជាភកាន កបងលពះពទនោេ ។

លបវតឋោសរេឋោកលរបេែវងវចលតវាទកាថាៈ បដនមគៈ ស ះជាទបដលលពះពទនោេ បានលបតោឌ នជាដាបង សែើយ ាគាប កានកាបតៗ សរៀងមក បតកាលចសរនធគបឋចលមកលគបលគង បផនដស ះសែើយ ោេ ល ែយណកមានោាណដច រងសរឿង

31

សៃើងកបងអាណដចលកមគៈ សល ះសែតបតមយយាង គចសរនធគបឋ មានអាចាររជាល ែយណ សែើយការបដលចសរនធគបឋអាចតាាង វន ជាសេឋចបផនដបាន កសោយវ សលបៀនលបសៅរបេល ែយណជា អាចាររទវាងស ះ ។

មយយាងសទៀត កបងពទនកាលកឋ ខងសលកាយពទនកាលយរ មកកឋ កពកល ែយណបតងមាន ទជាបសរាែត (ជាទលបកា រាជការបផនដ) សែើយសគបតងលបកានថា ល ែយណជាបគាល ចាពកមយ បដលជាោបកសចះដងកបងរដឌោសរេឋ (រដឌលបោេន ឬនងសៅឱរងាយៗ ថាវជាជ លគបលគង ឬវជាជ ការ រនគរ) ។ លពះ បាទវនធោរៈជាលពះបតារបេលពះបាទោសោក កគងលជះថាវ កបង ោេ ល ែយណបដរ សោយការធលវ បបានោសញជ ើញពកល ែយណ មកសលៀងអាហារកយងមយសលើកៗ មយមនលបាាមយ ន ក ។ ឯលពះបាទោសោក កាលលពះោងាជាកមារសៅសៃើយ កលទងបាន ទទលការេកាកបងោប ថដរបេពកល ែយណបដរ បតដលពទន-េករាជ ២៧៩ សទើបបានលទងលបកាេលពះោងាថាជាពទនមាមកៈ

32

សោយសេចកឋបណ ាថនមសរនថរបេលពះោងាមាប ក ស យ ះឧបគបឋៈ ។ លពះមហាកសលតយលទងកានលពះពទនោេ ស ះ សល ះលទងលជាប ថា លពះោងាបានស ឝើេសរងាា មជាកមយដអាលកក សលចើនសលើេលបសពក នងលទងលជាបចាេថា លគាកាលបដលលពះោងាវាយដសណឋើ មយក បានបដនកលងាៈ លទងបានស ឝើសោយោាណដចបាផទវ ញជវតមនេស សលចើនជាោសនក ។

កាលពទនេករាជ ២៩៤ សេឋចបានសៅនមេសការនវ ទលបេតរបេលពះពទនជាមាច េ លះដលពទនេករាជ ៣០៣ បាន លទងឧបេមផទវជាភកា កបងលពះពទនោេ ។

ការេសរងាា ម បដលលពះបាទោសោកស ឝើកបងស តឋកលងាៈស ះ ជាេសរងាា មាបាផត បដលជាសែត ាឱរផទវ េលពះរាជែឫទយ របេលពះោងា ចាកភាពជាោបកស ឝើចមាាង មកជាោបកលបពតឋមវញ េោចារក បដលបញច ះ ករលបកាេរបេលពះបាទោសោកស ះ ឯង េាបដងឱរសឃើញថា លពះោងាលទងេវតលពះរាជែឫទយយាង ណដៗ មានសេចកឋបលបដចតសៅសនះ ៖

33

‹‹លពះករណដជាមាច េជវតជាោបកេកឋេទន បានជយជានះ ដលស តឋកលងាៈ កាលលទងបានរាជេមផតឋសែើយ ៨ ឆប ា ។ លទង បានមនេសមកជាសឈវើយមយបេនលបាាមន នងបានេមាវ បោេ មយបេន›› ។

‹‹កាលបដលបានរមស តឋកលងាៈចលមកសែើយ សទើបលពះ ករណដជាមាច េជវត ជាោបកេកឋេទន បានតាាង វនជាោបកលគប លគងរកាលពះម លទងលេឡាញកបងលពះម នងលទងលេឡាញ ការសលបៀនលបសៅលពះម សែើយសរឿងសនះឯងបដលស ឝើឱរលពះ ករណដជាមាច េជវត ជាោបកេកឋេទន លទងតចលពះទយកបងការ បដលនងសៅវាយដសណឋើ មយកលកងកលងាៈ សល ះការវាយលកង ស ះ លតវបតលបទេឋរាយពឃលតមនេស ឬចាបយកជាសឈវើយ ជាសរឿងបដលលពះករណដជាមាច េជវត លទងមានលពះទយ សទវមនេសជាយាងថលកបលង›› ។

តាាងោាពបានលទងលបកាេលពះោងាជាពទនមាមកៈសែើយ ក សោកទវាងមលបានដងចាេថាៈលពះោងាជាពទនោេនបតទមមកៈ

34

ពតលបាកដ លទងបានោងលពះេឋបលបាាបមនបន ន(2) សៃើង កបងលកងរាជលគះ សែើយតាាងោាពស ះមកលកងរាជលគះ កផទវ េ ម ថាៈ ‹‹វហារ›› សោយទស ះជាទតាាងសៅថនលពះេឋប ដលមក េមយសនះ សៅថាៈ ‹‹បហារ›› ។ កបងរជជេមយរបេលពះបាទោសោកសនះ ពកល ែយណអាប រេយចះសៅ ពកល ែយណបដលធលវ បបានទទលលបាកទានងបារង របេរដឌបាលពមនមកស ះ កលតវកាតសចញោេ ផទវ េយកលបាក ស ះសៅទានងបលមងលពះេងឃវញ ។

បតទកជាលពះបាទោសោក យកលពះរាជែឫទយទកោកកបង ការលបកាេ ពទនោេ ដសចបះសែើយកសោយ កបងលពះរាជ អាណដចលករបេលពះោងាកគងសៅមានោេ ដថទៗ សទៀត ជា សលចើន ។ លពះបាទោសោកលទងទានកបារងលពះពទនោេ បតលទងមនលបទេឋរាយោេ ដថទសទ េមផលទងដកោេ

ល ែយណ បដលធលវ បជាោេ េលមាបអាណដចលកសចញសែើយ 2 ោនលែៀវលៅបារាងរបាបេាននមែៗគនន លរេើន មលោះថារបាាបមន មលោះថារបាាមយមនបនពាន មលោះរបាាបពានបនរយ ការបដលពតល ោះ លបើនកដល អាណាេរកនងលែេកដររោះថាល ចាែកាល ករកបលងរបែបាទអលសាកល ើយ ការកសាងរពោះែដបរបាាបមនបនពានអងគល ោះ ជារបែបដលគរលរឿ មនជាការលលើែវែយបដលរទងកសាងបាន ។

35

កគងសៅសលបើល ែយណស ឝើព សផសងៗសៅសៃើយ សរឿងទវាងសនះ កសល ះថាជាកចចខនសោះមនបាន សោយពកបដលសជឿោេ ល ែយណកបងសវោស ះ មនបមនតចជាងពកពទនោេនកជនសទ មាងសទៀត តាាងពបរាណកាលយរមកសែើយកឋ កបងេមយសនះកឋ ចតឋរបេជនជាតឥណដឍ សៅជាបបតនងោេ សបើលពះបាទ ោសោកបដសេសចាលោេ ល ែយណសចញសែើយ កលបាកដ ជានងសកើតការកផតកាបេមាវ បគាប វកវរយាងា សបើទកជាលទងលះ បងសចាលសោះមនបានដសចបះ កគងលទងមនទានងបលមង ល ែយណជាការាដាប យ នសៃើយ ។

មនបមនបតោេ ល ែយណបសណដត ះសទ េមផោេ ដថទៗ បដលមានគណដចាររតាាងការសលបៀនលបសៅសៅសៃើយ លពះ បាទោសោកកមនបានលបោងសចាលបដរ លគានបតលទងេាបដង លពះរាជលបាថាប ឱរមាច េថនោេ នះៗ ជយ ទានកបារងេលម របេលបជាជនបសណដត ះ សេចកឋលបាថាប លទងបានចារកសៅសលើបផន

េោ សែើយ ាសៅលបតោទ នទកកបងទសផសងៗ េោចារកស ះ

36

តាាងសៅរែតដលេមយសនះ មានបផនងយមយផទធ ាង បដលេាបដង ឱរសឃើញចរយាវតឋដលអរបេលពះបាទោសោក ដចសេចកឋបលបត សៅ សនះ ៖

‹‹លបជារាសរេឋលគបគាប េទនបតជាបលតរបេ ញ ា ញ ាលតវការឱរបលត កបងលទងរបេ ញ ា មានសេចកឋេ េេឋកបងសោកសនះយាងណដ ញ ាកមានលបាថាប ឱរពកលបជាជន មានសេចកឋេ េេឋយាង ស ះ ។ ញ ាឱរោាសដើមថលជសៅលបបខងផវវសដើរ សដើមផឱរជាមវបដល មនេសនងេតឝ ។ ញ ាបានឱរោាេនោឝ យ ជកលេះ នងោង ោោ ឱរជាទេាណដកអាលេយថនមនេសនងេតឝ ។ ញ ាបាន តាាងោបកសមើលការខងផវវ ោេ េលមាបស ឝើការកេលលគប លបសភទ នងលបតបតឋ ទរបេោេ លគបនកាយ ។ ញ ាយកចតឋ ទកចាស ះលពះេងឃរបេលពះពទនោេ េមផពកល ែយណ បដលជាោេ របេពកេមទវន សែើយនងមាច េលទនដថទៗ ញ ាកយកចតឋទកោកផង›› ។

37

កាលកបងពទនេករាជ ៣០១ លពះបាទោសោកបានចាតឱរ មានេងាា យ (3) ជាលគាទ ៣ កបងលកងបាតលបលតបដលជាលកង របេលពះោងាគងសៅ ។ កបងកាលេងាា យ ជានស ះ មានភកា មកលបជាមយ នោងា សែើយកបងលគាសនះឯងបដលបានបញជ នពក លពះសងរៈ ជាោបកោងអាចសៅលបកាេលពះពទនោេ កបងមយ ទេមយរបលគបផវវ គលពះមហារកាតសតទរ សៅលបកាេដលពក លកកខងប លតបាកលទយាន (Bactriane) លពះមទនយនឋកៈ (មរនឋក?) សៅលបកាេខងកេយរៈ នងបដនគ ន រៈ, លពះមហាជមយៈ(?) នង េែសទវៈ សៅលបកាេកបងអាណដចលកតចៗ សផសងៗ ខងភបា ែមាលយ, លពះមហាមយៈ សៅលបកាេខងប លតមហារាសរេឋ, លពះមហាសទវៈ សៅលបកាេខងថមេរ, លពះសោណៈនងឧតឋរៈ សៅលបកាេខងលបសទេភមា-មន; លពះឱរេនងលពះតារបេ លពះបាទោសោក បានទទល ទសៅលបកាេខងសកាះលងាក ។

3 លមើលែេកដែលងេប បតងាយយលកនងលែៀវលៅ Les Religions “du monde” par G. Clement

38

កបងប លតបដលបាទោសោកបញជ នលពះសងរ សៅលបកាេលពះ ពទនោេ សនះ មានទ វះជាបដនបដលមនបានសៅកបងោាណដច របេលពះោងា បតអាលេយសែតបដលលពះោងាមានោាណដចជាា ថលកបលងសៅកបងឥណដឍ សទើបមនមានោបកណដហានឃលតខាង សៃើយ សែើយកាលស ះ លពះពទនោេ ជាោេ បដល សោះទការបេមនេសបានពតៗ ដសចបះ ោបកលបសទេទវាងឡាយក លជះថាវ ជាសលចើន មាងសទៀត បណដឋ សោកោបកបដលលបកាេពទន-ោេ សនះ, កបានស ឝើលបសយាជនដេាខនឱរដលលបសទេ ទសៅ ដចកបងបដនដកាក ន (Dek-Kan) បដលសវោស ះសៅជា មនេសថលពសៅសៃើយ កបានទទលសេចកឋចាសរ ើនរងសរឿង សោយ ពទវន នភាព បតបដលេាខនបាផត កគសកាះលងាក នងខងកេយរៈ ។ លពះមែនធសតទរ នងលពះ ងេងឃមតាឋ សងរ ជាឱរេនងតា របេលពះបាទោសោក បានមកដលសកាះលងាក សែើយស ឝើឱរសេឋច កបងលងាក ទឝប បដលលទងលពះ មថាៈ លពះបាទសទវានមផយតេស លជះថាវ កបងលពះពសទវន វាទ សែើយោេ របេលពះេមាយ េមភទនជា

39

មាច េ កបានលបតោឌ នកបងលងាក ទឝប កបងពទនេករាជ ៣១៣ កាលបដលលពះមែនធសតទរ នងលពះ ងេងឃមតាឋ សងរសេឋចសៅ លងាក ទឝបស ះ លទងបាន ាយកបមកស ោាពស លពកសបដល លពះេមាយ េមភទនលតាេស ះ សៅោាកបងលងាក សែើយសដើមស ស ះចាសរ ើនាសៃើងសៅដលេពឝថងៃសនះ ជាសឈើបដលរេសៅបាន យរបាផតកបងសោក មានអាយជាង ២៥.០០០ ឆប ា មកសែើយ ។ កាលលពះពទនោេ លបតោឌ នមាាកបងសកាះលងាក ពកជនោបក លងាក ក ឝលខឝ យលបងបលបងកបងការបតងគមភរ នងលបកាេលពះពទន-ោេ សៅកានលបសទេភមា-ជាឝ នងឥណឍ េនទវាងោេទសៅ សែើតមកកបងេមយកណដឋ ល កាលលពះពទនោេ បានខច ត ធលវ កសចញចាកឥណដឍ សោយការសបៀតសបៀនរបេោេ ែណឍ នងមហាមាត (ោោវ ម) សែើយសកាះលងាក កលតៃបបលបជាលបធលន របេលពះពទនោេ ។ ចាបណកបបកខងសជើង គខងកេយរៈ នងគ ន រៈស ះ លពះ ោវកជាោបកលបកាេលពះោេ បានស ឝើលបសយាជនជាសលចើន

40

ជាងបបកខងឯសទៀត សល ះថាលពះមទនយនឋកៈ ោបក ាលពះពទន-ោេ សៅលបកាេកបងបដនស ះ បាន ាភកាលបាារយរបសៅជា មយផង សែើយពកសោកទវាងោេស ះ បានស ឝើសេចកឋចសលមើន មនបតផវវចរយានងេលមរបេលបជាជនបសណដត ះសទ សោកក បានទវាងបណ ាជយ កបងការោងទលកង, ស ឝើផវវទក, ទានងបារង កបងការោាដាណដា, ឱរបានសេចកឋចាសរ ើនកបងផវវរកចញច មជវតរបេ មនេសសទៀតផង កបងបទបដលស លតសៅនងសឃើញបានថា ខង កេយរៈនងគ ន រៈសនះឯង បដលជាោបកលបកាេោេ សចញសៅ កានលបសទេចន បដលបសងកើតជានកាយមហាយានសៃើង ។ េមផលពះបាទោសោក បានទានងបារងលពះពទនោេ ឱរ រងសរឿងសពញបនធកយាងសនះសែើយ កគងមនទវនសពញលពះរាជ-ែឫទយលពះោងាសៅសៃើយ បានជាលពះោងាពាយាម ស ឝើឱរលពះ ពទនោេ ផាយសចញសៅដលលបសទេលកក តាាងោាពរជជេមយ លពះបាទអាសៃកសសរនធមហារាជ នងផាយសៅដលោរ បនងោសរែឝក បងមសទៀត ។ មានេោចារកចះលពះ មសេឋចកបងលបសទេ

41

សផសងៗ បដលជាោបកជយ កបងការលបកាេោេ បតលពះ ម របេសេឋចទវាងោេស ះ លពះបាទោសោកយកមកេរសេរជា

ភាោបាលទវាងោេដចោនឋយកៈ (លពះបាទបោនឋឱសគាលទ២ ជា

សេឋចលកងេរ (Syrie) តរមាយៈ (លពះបាទបសតាសលសម ជាសេឋច

បដនដសោែសបឋ (Egypte) ោនឋសកនៈ (លពះបាទោនឋសកាន ជាសេឋច

បដនដមាសេោឝ ន (Macedoine) ោេកេននសរា (លពះបាទ

អាសៃកសសរនធ ជាសេឋចលកងសោបរ (Epire) មកៈ (លពះបាទមាគេ សេឋចលគងនគរតចៗ មយកបនវងជាខងសកើតលបសទេសោែសបឋ) សោយសែតសនះ សទើបលតវរាបថា លពះបាទោសោកបានលបកាេ

លពះពទនោេ មនមានពទនោេនកជនឯណដ ឱរបានលតម

សេយើនងលពះោងាស ះសៃើយ សែើយកបងលគាសនះ សយើងកចលចតឋ បានថា សែតោឝសគាលេាខនកបងលគេឋោេ សទើបលបបែល

គាប នងលពះពទនោេ ដសលចើនសមវះ លបេនសបើលពះបាទោសោក

មនោេលពះជនយសោយរែេ ឬថាកាលោេលពះជនយសែើយ មាន

ោបកលបលពតឋតាមលពះរាជលាអានតមក សោយសេចកឋលជះថាវ ដ

42

ែយតចត មានោាណដចរាជេកឋយាងលពះបាទោសោកផង សែើយក

មនបាចេងសយសៃើយ ោរ បទវាងទឝបកនងកានលពះពទនោេ

មនខន កាលសបើោរ បទវាងទឝបកានលពះពទនោេ សែើយ លពះ ពទនោេ កនងលតៃបជាទ រាបអានរបេសោកទវាងោេ

ទសៅ លទងលទវយរបេសោកសែើយនងបបបបផនការងារលបលពតឋ សៅថនប លតបដនកនង េបបវក ចាកសែតសភទកបងសវោសនះជា

សលចើន ។

េោចារករបេលពះបាទោសោក បដលលបតោឌ នសៅ

ទលបេតរបេលពះពទនជាមាច េ ដចបានបលបមកជាោកសរប យរ នង

ភាោប យរដចតសៅសនះ ៖

១-សទវាន បសយន បយទេន ោជន វេតវោភេសតន

២-ោតន អាគាច មែយសត ែទ ពស ជាសត េករមនត ៣-េោវគឌភចា កាោបត លោងាសភច ឧេបាបសត

៤-ែទ ភគវ ា ជាសតត លាមនគាសម ឧពលសត កសដ

៥-ោងភាគទយច

43

១-លពះរាជាបយទេជាទលេឡាញរបេសទវតា រាជាភសេក

សែើយបាន ២០ ឆប ា (4) ។

២-សេឋចមកបជាសោយលពះោងាឯង លទងលជាបចាេថា លពះ េករមនពទនលទងលបេតសែើយកបងទសនះ ។

៣-សទើបសលបាេឱរចារកេោទក? (5) នងសលបាេឱរតាាង

េេរងយ ។

៤-េាបដងលបាបថា លពះដមានលពះភាគលទងលបេតសែើយ

កបងទសនះ នងសលបាេឱរបនទយេយែវង កបងតាបនលេកលមយន ។

៥-ចះលបាាបភាគ (?) ។

4 រពោះ មលពញរបែរពោះបាទអលសាកថាាៈ ‹‹អលសាកបយទែ›› ។ 5 បដលោនលរគឿងែោគ លដលេនោះឱយដងថាាៈ អនកបរបមនែវេាែ ។

44

អសនធមតដា អគគមរេស គមភរមហាវងស

លពះបាទោសោកមហារាជរ លទងមានោគាមសែេមយោងា លពះ ម ង ោេននមតាឋ (6) (មានោវយវៈឥតមានដាណ) លពះ ង

មានរបសឆមដលអជាសឆបើមកបងសោក គរោបកផងលកសៃកសមើល

សោយសេចកឋសពញចតឋ លពះ ងមានបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះ ពទនោេ បតងនមនឋលពះភកាេងឃទវាងលបាាមយមនោងា មក

លបសគនចងាា នជាមយនងលពះបាទោសោកជាលពះរាជោឝ ម ។

ថងៃមយ លពះ ងលបថាបសៅសលើ (សដោមាេោាតផង) កាពង

សោយោាសៅ បដលពកសទ ឋ ាយកពែមវនឋលបសទេមកថាឝ យ សពលស ះ លពះបាទោសោកសេឋចយាងចលសៅកបងទស ះ លទង

ទតសឃើញលពះ ងោេននមតាឋ កាពងសោយោាសៅ សទើបចាោនលពះ ងលកោលលពះរាជែឫទយថាៈ ‹‹ថែ ងមានរបសឆមនង

6 តាមលែៀវលៅពទធសាែ របែលោកលវ- វណត បដលលោករា-ល ៅបរបជាបមែរថា រពោះ ងអែនធមតាដ ោនបរតមយរពោះអងគរពោះ ម ក ែ បតកនងគមពរមហាវងសមនល ើញោននយាយ ។

45

ភសរកឋដលអលេេលបមលបយ ងបរសភាគនវទកោាសៅដបផអមលតជាក ដចជារេថនទកឃយ ាសនះ េបាយរករាយចតឋណដេសៅឬ?›› ។

លពះរាជសទវ បានោឋ បលពះឱងាក រលតាេេេរសេើរចាោក

ដសចាប ះ កតចលពះែឫទយ លកាបទលថាៈ ‹‹បពលតលពះេមយតសទព

ដលបសេើរ ោាសៅសនះសកើតកបងែមវនឋលបសទេ សទ ឋ ាយកមក

ថាឝ យសនះ សល ះបតបញញដ នភាពថន ញ ាមាច េ មនបមនសល ះបណរ េមាម រថនលពះោងាសទ›› ។

លពះមហាកសលតយលតាេតបថាៈ ‹‹បន ងមានភសរកឋដចាសរ ើន ឥេសរយេមផតឋ កបងេកលជមភទឝបសនះជារបេសយើង ងថា

េមផតឋទវាងពងសកើតសល ះបណររបេ ងសៅវញ ងឯងវាយ

ឫកសេយើ សលើកដាសកើង វនឱរ ភេដលភពមហាលពែយ បស ទ កបណរ របេសយើងទាោកឱរទវបដលោវចមហានរកសៅឬ? ងឯងថា

េមផតឋសកើតសល ះបណរ វន ងឯងៗ មានបណរពតណដេ

សែើយ សបើដសចាប ះ លពកសនះសយើងនងសលៀងលពះេងឃលបាាមយមន

ោងា ចរ ងឯងរកេាពតឱរបានលបាាមយមនផទប នងលបសគន

46

ដលលពះភកាេងឃកបងថងៃលពកសនះ សបើ ងឯងរកបានទវនកបង

សពលស ឝើទវនសនះ សទើបសឃើញជាកចាេថា ងមានបណរ លបាកដបមន បតសបើរកមនបានសទ សយើងនងលតវស ឝើតាមរាជអាជាញ ដល ងឯង កបងថងៃលពកសនះ›› ។

កាលលពះ ងសទវ បានោឋ បលពះរាជឱងាក រោករាជអាជាញ ដល ងកភតភយ មានលពះភសរកឋេវតោវ ាងសោយរ ាពងថាៈ ‹‹លពះ មហាកសលតយ លទងលពះសលកាដលអាតាយ ›› សែើយលពះ ងសោយ

សោកហាកដចជាលតវថាប ាពេពលសដឋ កឋល ជាបសៅនងដង

ែឫទយ ភយជានចចលគបដសងាើមសចញចល លពះ ងរ ាពងថាៈ ‹‹អាតាយ ោញសនះនងសៅរកេាពតកបងទឯណដ ឱរបានដលសៅលបាា មយមនផទបដសចបះែប!›› លពះ ងចលសៅកបងលកឡាលពះបនធា យា ទញបលមះនសនៀលសៅមកៗ សលើេរសេយាមនបាននលទវលក

ោេមយរាលត សោយងបបរមមថា ម ជានងលតវោវ បលពកសនះ សែតបតសតជះកេលបដល ងបានោងមកោាពោតតជាត កសដឋ

47

ដលចតសោកបាលទវាង ៤ (7) លគាស ះសេឋចសវេសវណ-

មហារាជបានលជាបថា លពះ ងោេននមតាឋ ោគាមសែេមានទកា លពយដសចាប ះ កសេឋចចលសៅកានេាណដកលពះ ងសែើយលតាេ

ថាៈ (បពលតលពះរាជសទវ លពះ ងកាសោយសោកងបបារមមសៃើយ េាពតោដករបេលពះ ង កាលថាឝ យដលលពះបសចចកពទន ោាព ជាតមនស ះ ចរលពះ ងពចារណដរ ាពង ដលផលេាពតោដក

របេលពះ ងស ះចះ នងឱរផលលបាកដដលលពះ ង លគាសនះ›› លះលទងោេសតឿនលពះោយ រត លពះោគាមសែេដសចបះសែើយ ក

នមយតសោយឫទន ាយកលបោបមយមានជាយេាពតោដកសចញ

មកលបាដកខងសលដ លបគលឱរលពះោេននមតាឋ រាជសទវ សែើយ

លតាេបងាា បថាៈ ‹‹បពលតលពះរាជសទវ សបើលពះ ងលបាថាប នងចង

យកេាពតោដកប យ នៗកឋ ចរចាបទវញជាយេាពតបដលសចញ

មកលបាដកខងសលដសនះចះ នងសកើតេាពតោដកយាងលអ វសេេដចចតឋ មានតថមវនងកាតថងវមនបានលបមាណមនសកើត››។ 7 -េតលោកបាល លទវតារកាលោកោន ៤ អងគគាៈ កលវរាៈ (ឬលវែសវណកលៅ) ធតរដឋ វរបកេ នងវរឡហក ។ លទវតាទាង ៤ អងគលនោះជាអនកដងថាាៈ ែតវលធវើលអលធវើអារកករគបយាៅង ។

48

លះលពះបាទសវេសវណមហារាជលតាេបងាា ប លពះ ងេពឝលគប

សែើយ កសេឋចសចញចាកទស ះសៅ លះដលលពកលពលមលោង

សៃើង លពះបាទោសោក សេឋចោងាា េលពះភកាេងឃសោយ

សភាជ ហារដឧតឋម បជាសោយេគននបបាព សលេចសែើយ កសឆយៀង

លពះសនលតាទតសមើលលពះោគាមសែេលតាេថាៈ ‹‹ចរ ងយក

េាពតលបាាមយមនផទប តាមសោយកមាវ ាងបណររបេ វនមក នង

លបសគនដលលពះេងឃលបាាមយមនរបសនះ›› ។ លពះរាជសទវក ា យកលបោបទពឝមក ទវញែតយកេាពតមឋងមយគៗ ជាេាពត

កាតថងវមនបាន ហាកដចជាេាពតទពឝ បដលសកើតកបងសដើម

កលផលពកស ថាឝ យដលលពះមហាកសលតយ សែើយកបងេាពតមយ

ផទបៗ ស ះ លយបានចវរមយថលតៗ លពះមហាកសលតយ លទងលបទវន

ដលលពះេងឃសងរ សែើយសទើបថាឝ យទសៅលគបលពះេងឃទវាង

លបាាមយមនរប បដលគងសៅកបងទស ះ លពះេងឃទវាងោេ

ោនសមាទ សែើយ ថាឝ យលពះពរោលពះមហាកសលតយសចញសៅ

កានអាវាេ ។

49

ឯលពះបាទោសោក លទងេពឝលពះរាជែឫទយេបាយ

រករាយសេៃើចនងបណរកលេថនលពះ ងសទវ លតាេលេេ

លោយសោយសេចកឋសោមនេស សទើបសេឋចលទងឈរកបងក

ណដឋ លលបជាពកលេេបាដរងសរឿង ដចជាលពះឥសរនធសៅកបងកណដឋ ល

ពកលេសទពោបសរកបងោទ នេគ សែើយលតាេថាៈ ‹‹បន ង! វន

បងសនះ មានសេចកឋលជះថាវ កបងកលេរបេ ងពនសពក សយើង

ដងចាេសែើយថា កេល ងបានស ឝើទកមកោាពជាតមនពត សទើបបានមកជបលបេពឝនងសយើងៗ ស ឝើអាការករយាដល ង

ទវាងសនះ សដើមផនងលផងកេលរបេ ងសមើល ងកាតចចតឋ សៃើយ ចរោតសទវេចះ ឥេសរយេមផតឋទវាងពងសនះ សយើង

លបគលឱរដល ងសែើយ ចរ ងជាាចមផងជាងពងលេេបាទវាង

មយមនលបាាមយ នសនះ ចាបសដើមតាាងបតពថងៃសនះសៅ›› ។

កាលលពះបាទោសោក សលបាេលបទវនឥេសរយយេដល

លពះ ងោេននមតាឋ ោគាមសែេដសចបះ កលេេបាទវាងឡាយ បដល

គាលបាសរ ើេបទនសេបហានងលពះបាទោសោក មានសេចកឋឫេា

50

ស ល ករន ធ ដលសេឋច លពះមហាកសលតយ លទងលជាបសែត

ស ះ សទើបលតាេបងាា បឱរពកោបកពសេេ ស ឝើនាឱរបានមយមន

លបាាមយ ន សែើយកបងនាមយស ះ លទងបងកបលពះទលមងដមាន

តថមវកាតថងវមនបានមយវង សទើបលតាេឱរសៅពកលេទវាងស ះ ឱរចលមកគាលលពមគាប លពះោងាលតាេឱរលេេបាទវាងឡាយកាន

យកនាមយមាប កៗ សដើមផនងផសងសមើលបណរពកលេេបាទវាងស ះ បតឱរ ងោេននមតាឋ យកសលកាយសគបាផត សែតបតបណរ ង កបានលតវជបសៅសលើនបដលមានលពះទលមងស ះ សទើបលពះមហា-

កសលតយ លតាេឱរលេទវាងស ះមកយកនាឱរលពមគាប កបងទចាស ះ លពះភសរកឋលពះោងា កពកលេឯសទៀតបកសមើលនារបេ វនៗ សៅ មន

សឃើញមានវតទោឝកបងនាស ះ ឯ ងោេននមតាឋ បកនាសៅ សឃើញលពះ ទលមងមយវងកាតថងវមនបាន លបាកដចាេដលពក ងេបាទវាង ១ មនលបាាមយ នស ះ ។ សទើបលពះបរមកសលតយមានលពះរាជ-

ឱងាក រលតាេថាៈ ‹‹មាប ល ងទវាងឡាយ ងរាលគាប បានសរ ើេ

យកនាមន ងោេននមតាឋ ៗ យកសលកាយ សែតដចសមឋច កបាន

51

លពះទលមងសៅ ងោេននមតាឋ ? សល ះដសចាប ះ ពក ងមនគរនង

ន ធ ដល ងោេននមតាឋ ជាោបកមានបញដនស ឝើទកមកសែើយកបង

កាលមនស ះសទ បដលជាលេអាចនងទទលលគបលគងឥេសរយ-

េមផតឋបាន›› ។ ចាបសដើមតាាងបតពលតមស ះមក លេេបា ទវាងឡាយក ាគាប សេៃៀមោៃ តវាចា មនហានឫេាលពះ ង

ោេននមតាឋ សទៀតសៃើយ កាលលពះ ងោេននមតាឋ នងេាបដង

កេលោាពមនឱរលបាដកស ះ លពះ ងកានលបោបទពឝសោយលពះ ែេឋខងសឆឝង ចាបយកេាពតទពឝ សោយលពះែេឋខងោឋ ា ែត

យកបានចាននមយ នផទប ថាឝ យដលលពះមហាកសលតយ សែើយ

លពះ ងបរចាច គេាពតលបាារយៗ ដលលពះរាជវងានវងស ដល

ពកលេេបា ដលពកសេវកាមាតរ លពមទវាងចតរងាសេ ទសៅទវាង

នគរ លពះបាទោសោករាជបពលត បានលជាបសែតោោច ររចបមវក

ដសចាប ះ សទើបលពះោងាលតាេេរលពះ ងថាៈ ‹‹ឱ! ោេននមតាឋ ង

បានលបោបទពឝសនះមកោាពទឯណដ កោោច ររចបមវកសមវះ ទវញ

យកេាពតទវាងបេនកមនសចះោេសោះ? ›› ។

52

លពះ ងោេននមតាឋ លកាបបងាាទលតបថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ កេលបដល ញ ាមាច េ បានេនសាទកសែើយោាពោតតជាត សទើបដល

មកជាតជាបចចបផនបសនះបានជាកសវរមហារាជ បដលជាោបករកា

សោកលទងលជាបថា ញ ាមាច េកាពងមានទកាលពយ លគាកាលលពះ មហាបពលត ោកលពះរាជអាជាញ ឱររកេាពតលបាាមយមនមកលបសគន

ដលលពះេងឃស ះ កកសវរមហារាជ បានលបាប ញ ាមាច េឱររលក

ដលកេលបដលបាន ថាឝ យេាពតោដកដលលពះបសចចកពទនោាព បពឝជាតស ះ សែើយលបទវនលបោបទពឝសនះដល ញ ាមាច េ បដល

ជាលបោបឱរនវសេចកឋលបាថាប ដល ញ ាមាច េបានលគបយាង ការឱរ ទវនេាពតោដកមយដលលពះបសចចកពទនស ះ បានផលមកវញ

យាងសនះឯង›› ។

53

ររឿងឱយទានដ ញ ាេមទពងនងលពះភគវត លពះោងាជាោសេកាបគាលលទងគង

លបថាបសៅថនថលពឫេសកលនធកៈ សទៀបលកងរាជលគះ ។

េមយមយ ជាសពលគរលពះភគវតលទងឃវ ាចវរ សែើយកាន

បាលតមានពកភកាខងម ខងសលកាយ សចាមសរាមជាវញ សេឋច

យាងចលេាសៅសៅលកងរាជលគះ លតាចបណឍ បាតតាមលចកលាក

កបងលកងស ះ ។

មានសេចកឋដាណដលថាៈ ‹‹លពះោងាជាបគាលមនកាសរ ើកញាប

ញរ ហាកដចជាភបាមាេមយ ការយាងយាេរបេលពះោងាគរ ឱរលជះថាវ ហាកដចជាការយាងយាេថនរាជកញជ រ លទងមានលពះ ភសរកឋមលលកៃង ហាកដចដងលពះចសសរនធដសពញវង(8) លទងមាន

ភកាសចាមសរាមជាពកៗ លទងយាងចលសៅកបងលពះមហានគរ រាជលគះ ឥរយាបងលពះោងាកេមរមរជាទបាផត›› ។

8 តាមអដឋកថាបបៅកខាងបាល បដលអធបាយពមហាបរែលកេណាៈថា រពោះពទធោនរពោះភករកតដេវងរពោះេករនទកនងកងង ១២ លកើត (គមនលពញជាមលែទធល ោះលទ) ។

54

សល ះដសចាប ះ លពះោងាលទងពទនដាសណើ រសៅដលទលកងស ះ សែើយ លគានបតជានលពះបាទសៅលតងមាតទវឝ រនគរ កកសលកើក

លបងព ៦ ដង កបងសពលស ះ ។

មានសេចកឋដាណដលថាៈ កាលលពះមហាមនជានលពះបាទ

សៅលតងមាតទវឝ រ កលបងពបដលលបោបសៅសោយមហាេមលទ លពមទវាងភបានងទលកងេពឝោសនវើទវាងោេ កសបាង ភេសៃើង សែើយ

សលទវមចះសៅវញ វនឯង ។ កាលបដលលពះោងាយាងចល សៅកបង

លកងសោយទានងយាងស ះ ពកជនលបេលេសទើបសកើតមានសេចកឋ លជះថាវ ដបរេទនរាលៗ គាប កបងលកងទវាងមល កសផអើលលជលេរគក

កងរ ាពងលទែងោងអាប ហាកដចជារលកថនមហាេមលទ

លគាកាលបដល រលបកផធបមក ជនទវាងស ះ ាគាប បនវេាសៃង

ដពសរាះរងាម គរឱរលេសណដះ ហាកដចជាមនមានោឝកបងសោក

ឱរសលើេលបជាងសៅសទៀតសៃើយ ។ សពលបដលលពះពទនជាមាច េ

កាពងយាងចលសៅកបងលកងស ះ ទទលនងទភបាតចៗ ទវាងឡាយ ករាបសេយើសៅឯង មនឱរមាន ាច នង ដាលគេដរដបរដបសោះ

55

សៃើយ ប វ នងគានរេលមាមទវាងឡាយ កបាតបង ោេរលង

សងពសលើថផធថនលបងព ពកមនេសខឝ កកបានសមើលសឃើញសៃើង ពកងវង កបានោឋ បឮសៃើង ពកគកបាននយាយសកើតសៃើង ពក

ចកគមកបានសដើរលតង វនសៃើង ពកឆកតកលតៃបបានោយ រតសៃើង ពកោបក សតទគតកមានេមផតឋលទពរបរបណសៃើង ពកោបកឈក

ជាេះសេផើយបាតសរាគសៅ សភវងតររតសរនឋទវាងោេកសរាទឮេរ េពធោនលទែងោងកង សោយឥតសគវាយសលគឿងលបោបដមាន

តថមវ ករណឋា គាប ឮេរេពធោនលគបបបបយាង លពះរេយបដលសចញ

ពលពះេមាយ េមភទន ភវផាយសៅលគបសលើសោកេនបវាេទវាងមល ដលបសេើរសលើេថលកបលងជាងលពះអាទតរទវាងមយបេន រេយស ះ បាភវលគបវតទទវាងខងកបងទវាងខងសលដ ឱរមានពនវហាកដចជា

ពណថនមាេវេយ លពះរេយបដលផាយសចញពលពះេមាយ េមភទន លគបសៅសលើពនវលពះអាទតរនងលពះចសរនធ សែើយបាភវចាាងបាណ-

េតឝទវាងឡាយឱរមានេមពេសដលតជាក ស ឝើឱរបាណេតឝទវាង-

ឡាយស ះ មានបតសោមនេសេបាយរករាយ ជាទបាផត

56

លគបៗ គាប ហាកដចសគោបលេឡាបសោយលាោតចងចនធនលកោប ដលោបកមានជមៃលគនឱរបាតសដឋ លកែលលកហាយសៅបាន ។ លគាស ះឯង លពះភគវតមានលពះអាននធជាបចាច េមណៈ លពះ ោងាយាងតាមផវវ បានជបនងកមារ ២ ក មាប កស យ ះជយ (9) ជាកនថនមហាលតកល មាប កសទៀតស យ ះវជយ (10) ជាកនថន

លតកលេភាពរាបោ ។ កមារទវាងពរ កស ះ កាពងបត

លចបាចដសលងជាមយគាប វាេនរដស ឝើជាទលកងមយ កបងលកងស ះ ស ឝើឱរមានសដរោេសៅសោយទសគែោទ ន នងសកាោឌ គារទវាង-

ឡាយ វាេនរដស ះស ឝើជាលគាបលេវោកសពញៗ សកាោឌ គារ ទវាងស ះ។ លះកមារទវាងពរ កស ះ បានសឃើញលពះេមាយ -េមភទនលបោបសោយទឝតឋេមហាបរេលកាណៈ មានរេយពណ

មាេផាយសចញសល ងល យ ភវពណត រាយសឆឝៀលឆឝ តសៅទវាង

កបងលកងទវាងសលដលកង ចាាងមកលតវវតទទវាងឡាយ កកាវ យសៅជា

ពណសលឿងដចជាមាេទវាងោេ មនមានពណោឝឱរភវលបោង

9 -រយកោរ បដលបានមកជាលែដេអលសាកេរកពតដ ។ 10 -វរយកោរបដលបានមកជាលែ បតឯកល ែ ោះ ររគបដាៈ ។

57

បាន លះសឃើញដសចាប ះសែើយ សទើបមានចតឋលជះថាវ កជយកមារ ចាបយកដបដល វនេនយតថា លគាបលេវសៅកបងសកាោឌ គារស ះ មយកាឋ ប ថាឝ យសៅលពះភគវតសោយសេចកឋសគារព ។ វជយកមារ ជាេាឡាញបានសលើកថដសៃើងលបណមរ ជយ ោនសមាទ សោយ

សេចកឋសពញចតឋ ។ កបងលាោបស ះ ជយកមារបានេលតគាថា

េរសេើរលពះោងាថាៈ ‹‹សោក-ោបក បដលសពញសៅសោយសមតាឋ ចតឋលតាេដង វន

ឯង សោយឥតោោឋណដលបសៅ មានលពះរេយមលភវចបញច ងជា

ពណមាេសឆឝៀលឆឝ តផសពឝផាយ លពះេររៈលពះោងាមានទកលពះ ភសរកឋដលបកបសោយ នឋនងសោរចច គរដលសេចកឋសគារពនង

សេចកឋលជះថាវ ញ ាេមថាឝ យដដលលពះតថាគត ញ ាេមឱនេរោ

សគារពចាស ះលពះភសរកឋថនលពះភគវត ចាស ះលពះភសរកឋសោកោបក

បដលមានវដឋេងារកាចាតបងសែើយ›› ។

លគាជយកមារថាឝ យលពះទវនដស ះ បានតាាងសេចកឋលបាថាប ថាៈ ‹‹ោាសណើ ះតសៅោ គត ញ ាេមឱរសោកេនបវាេទវាងមល

58

តាាងសៅសលកាមសេឝតឋចឆលតរាជររបេ ញ ា(11) លះេលតនវគាថាសនះ សែើយ សទើបថាឝ យនវសលគឿងបជាស ះសៅ មានសេចកឋដាណដលថាៈ លពះេមាយ េមភទនលទងលជាបថាៈ កមារស ះបានតាាងតមកល

សេចកឋលបាថាប លតមលតវកបងចតឋលអសែើយ ពសល ះបានស ឝើទវនមក

សលើបញដ សកាតឋដឧតឋម នងមនខន បានទទលផលដលបសេើរស ះ សទ ។

លពះភគវត លពះោងាសពញសៅសោយសមតាឋ ចតឋ លះលទងបាន

ទទលដមយកាឋ បស ះសែើយ មនសពលបដលនងលតៃបមកវញ លទងបានស ឝើោនសមាទ ដលកមារសនះឯង ជាសដើមសែត បដល

បណដឋ លឱរកមារស ះបានជាសេឋច ។

សពលស ះ លពះភគវតលពះោងាលទងញញម ។ លពះអាននធលត

ជងាងសលើកកាបងោញជ លលបណមរលកាបទលថាេរថាៈ ‹‹បពលត

លពះភគវត មនបមនជាឥតសែតឥតផលសទ បដលលពះេមាយ េមភទន

11 -ឯកេឆរតា បឬងវ ដាកបផនដលៅលរកាមលែវតដេឆរតររយបត១ ។

59

ទវាងឡាយលទងញញម មានសែតការោឝបានជាលពះោងាេាបដង

សេចកឋញញមឱរលបាកដសៃើង?›› ។

លគាស ះ លពះអាននធេលតនវគាថាសនះថាៈ ‹‹សោក-ោបក បដលលះផតលេៃះចាកសេចកឋសោកោឋ យ នងសេចកឋរននតសោយសោកម សែើយជាឯកោគាបគាលកបង

សោក មនបមនឥតសែតសទ បដលលទងនងបសញចញលពះទនឋ មាន

ពណដដចជាេងានងដចជាលកអាវឈក ។ បពលតលពះោងា! លទង

មានលពះេរសេៀងហាកដចជាផារកាពងោនឮសចញមកចាកពោែក លពះោងាមានលពះសនលតហាកដចជាបភបកសគាឧេភរាជ ញ ាលពះ ោងាេមបងាាទលេរផលបណរថនទវនដមយកាឋ បសនះ សែើយនង

ការបដលលទងស ឝើសេចកឋញញមឱរលបាដសនះ›› ។

លពះេមាយ េមភទន លទងមានលពះបនធលនងលពះអាននធថាៈ ‹‹ឱ

អាននធយាងែបងសែើយ! យាងែបងសែើយ! មនបមនឥតសែតឥត

ផលសទ ការបដលលពះពទនទវាងឡាយលទងញញមសនះ ោបកបាន

សឃើញកមារពរ កោមាញមញសនះឬសទ?›› ។

60

លពះអាននធទលតបថាៈ បពលតលពះភគវត! ញ ាលពះោងាសឃើញ។ លពះេមាយ េមភទនលទងលតាេថាៈ មយរយ(12) ឆប ា ោាពតថាគត

បរន ឝ នសៅ កមារនងបានជាសេឋច មានបញញដ នភាពអាចញាាង

ចលកឱរលបលពតឋសៅ (សេឋចចលកពតឋ) ជាមាច េសលើទឝបមយ កបងទឝប

ទវាង ៤ (13) ជាសេឋចលទងេចចម លពះ មលពះោងាថា ោសោក កបងលកងកេមបរៈ (បាតលបលត) សេឋចោងាស ះ នងបានបបង

បចកលពះោររកធលត បានោងលពះេឋប ៨៤.០០០ េទននងបត

វតទមានតថមវ សដើមផជាលបសយាជននងសេចកឋ ចសលមើនដលេតឝ សោក›› ។

សពលស ះ លពះភគវតលទងលតាេគាថាសនះថាៈ ‹‹កបងកាលជាខងសលកាយថនន ឝ នតថាគតសៅ នងសកើត

សេឋចោសោកសៃើង សករ ឋស យ ះសេឋចស ះនងលផឮទទរសៅកបង

ទឆៃ យ សេឋចស ះនងបានសរៀបតាកបតងោដឌធលតរបេតថាគត សែើយបានបចកចាយសពញទសៅទវាងជមភទឝប មានពកមនេស 12 -លែៀវលៅពទធសាែ របែលោក លវ- វណតថា លែដេអលសាកបានលសាយររយខាងលរកាយរពោះពទធបរនពាវ ន ២៦៦ ឆន ា ។ 13 -ទវាវទន, េតកាតេរកវរ ដន ។

61

លពមទវាងសទពតាកានយញសលគឿងេកាក រៈមកបជាោររកធលតស ះ ។ ការឱរដបនឋច សនះ នងបានផលមកវញដឧតឋមយាងសនះ›› ។

លពះេមាយ េមភទនលទងលតាេគាថាសនះសែើយ លពះោងាលបទវន

ដមយកាឋ បស ះសៅលពះអាននធ សដើមផនងបានបាចល ចសៅលតង

ទបដលលពះតថាគតសេឋចយាងសៅ (14) លគាស ះ លពះោងាលទង

លតាេលពះពទនដកាសនះថាៈ ‹‹ឱ អាននធ (15) ... ។ កបងោតតកាល លពះបាទពមភោរបានសោយរាជេមផតឋកបង

លកងរាជលគះ លពះោងាមានលពះរាជឱរេបដលជាបជាដាណលពះវងស មកលទងលពះ មោជាតេលតវ ។

លពះបាទោជាតេលតវ មានរាជឱរេលទងលពះ មឧទវនភលក ។

លពះបាទឧទវនភលក // // មណឍ ។

លពះបាទមណឍ // // កាកករ ណ ។

លពះបាទកាកករ ណ // // េផល ។

14 -កបងអាយ-វង-កង អាននធោយអាចមសគានងដ ាចមយកាឋ បបដលជយកមារឱរស ះ សែើយសបាះសៅលតងផវវឆវងថនលពះេមាយ េមភទន ។ 15 -មានសេចកឋពោឋ រសៅសទៀត បតសេៀវសៅចាបសដើមមនបាននយាយ លគានបតចចសលចើនជាសលគឿងេាគាលថាសៅមានតសៅសទៀត ។

62

លពះបាទេផល // // តលកច ។

លពះបាទតលកច // // េែមណឍ ល។

លពះបាទេែមណឍ ល // // លបសេនជត។

លពះបាទលបសេនជត // // ននធ (16) ។

លពះបាទននធ // // វនធោរៈ ។

លពះបាទវនធោរៈលគងលកងបាតលបលត លពះោងាមានលពះ រាជឱរេលពះ ម េេមៈ(17) លតវជា ១២ ដាណ ។

លគាស ះ កបងលកងចមាល មានល ែយណមាប កមានកនលេ ១ បដលបរបណសោយរបេមផតឋដលអេម ងជាលេបកវ សហារាចាររបានទវយដងជតារបេ ង កាលពថងៃបដល ង

សកើតមកថាៈ ‹‹ ងកមារកាសនះ នងបានជាោគាមសែេថនសេឋច

ោងាមយជាលបាកដ នងបានជាទេពឝលពះរាជែឫទយថនលពះរាជា

ោងាស ះសែើយ នងមានឱរេបដលលផសករ ឋស យ ះពរលពះោងាមយ

16 -អាយ វង.កង សេឋចបដលតាាងលកងបាតលបលតជាដាបងលទងលពះ មលពះបាទចសរនធគបឋៈ លពះោងាមានឱរេលពះ មវនធោរៈ លពះ មថា ចសរនធគបឋៈសនះ មនមានកបងកបងទវាវទវននងអាយវង.ចនសទ បបនឋពកោបកលបាជញកបងទឝបោរ បសលចើនដងថា ចសរនធគបឋៈតាមអាយ.វង.កង ។ 17 -រាជេមផតឋមនបានេេមៈសនះសទ គបានសៅោសោកជារាជឱរេបដរ បតមហាវងសសៅថា េមនរាជកមារ ។

63

លពះោងានងបានជាសេឋចចលកពតឋ លគបលគងលបងពមណឍ លជា មាច េសលើទឝបមយកបងទឝបទវាង ៤, មយលពះោងាសទៀត កាលសបើ សចញបេកបងលពះពទនោេ សែើយ នងបានេសលមចលពះ ោរែតឋផល›› ។

ចាបណកល ែយណ កាលសបើបានោឋ ប ករទា យដសចាប ះ កមានចតឋសពញសៅសោយសេចកឋសលតកោរថលកសពក សទើប ា តា

សចញពសគែោទ នសៅកានលកងបាតលបលត លះដលលពះនគរ ស ះសែើយ សទើបគាតបតងេអតោអ ងតាស ះ សោយសលគឿង

លបោបដលអបបវកៗ សែើយ ាសៅថាឝ យដលលពះបាទវនធោរៈ សដើមផជាបាទបរចារកាលកាបទលថាៈ ‹‹េមលពះរាជសតជៈ េម

លពះោងាលទងទតលពះសនលតចាស ះ ងដលអលពម›› ។ លពះបាទ

វនធោរៈ កលទងទទល ងទកជារាជបរ រខងកបង បតពក ង

េបាគា លកបងលពះបរមរាជវាាង ជាលេលបកបសោយសេចកឋឫេា វា ាគាប លតះរះថាៈ ‹‹ ងសនះមានរបលអចាណដប កាលបលកសៃក

សមើលសៅម គរជាទសេបហាលគបៗ គាប ងជាមហាេររបេនគរ

64

សបើលពះមហាកសលតយលទងទទលទកជាលពះេបាសែើយ េមលពះោងា នងេពឝលពះរាជែឫទយចាស ះបត ងជាលបាកដ នងមនលទង

សលបាេលបាណដលពកសយើងសៃើយជាោចខត សបើដសចបះ សយើង

លតវបសលងៀនវជាជ ដសថាកទវបដល ង សដើមផកាឱរសេឋចេពឝលពះ រាជែឫទយ›› សទើបសគបសលងៀនវជាជ ខយ នលពះសកេដល ង ង

សទើបមាន ទជាោបកបតងលពះសកោនងលពះមេសថនលពះរាជា តាាង

ោាពសដើមមក រែតដលមានសេចកឋោធ តជា ញកបងេលផៈ ស ះ ។ ថងៃមយ សពលបដលលពះរាជាកាពងផធា សគសលបើ ងឱរចល

សៅសការលពះមេសថាឝ យលពះោងា លះសេឋចសតើនសៃើងចាកលពះបនធា លទងមានលពះបនធលថាៈ ‹‹ចរ ងសការលពះមេសឱរោញ›› ង

លកាបបងាាថាៈ ‹‹ពរមាច េ ញ ាមាច េសការរចសលេចសែើយ›› ។ សពល

ស ះ លពះរាជលទងទតសៅឯកញចកសឃើញបមនដសចាប ះ សទើបលទងលពះ លបណ ង បានលតាេេរថាៈ ‹‹ ងលតវការចងបានោឝ វះ?›› ។

65

ងទលេបងវញថាៈ ‹‹េមសតជៈ! លពះករណដជាមាច េជវត

សលើតផង េមលទងសលបាេសមតាឋ តាាង ញ ាមាច េកបងទជាមសែេ ថន

លពះោងា›› ។

លពះបាទវនធោរៈលទងលបបកកថាៈ ‹‹សយើងជាកសលតយបាន

មទវន ភសេកសែើយ ងឯងជាលេជាតសថាកទវប នងឱរសយើង

តាាង ងជាមសែេដចសមឋចបាន?›› ។

ងកមារកាទលេបងថាៈ ‹‹ពរមាច េ ញ ាមាច េមនបមនជា

តាមានជាតដសថាកទវបស ះសទ ញ ាមាច េជាតាថនល ែយណៗ ស ះបាន ា ញ ាមាច េមកថាឝ យលពះោងា សដើមផជាលពះមសែេ ។ បត

ពកលេជាគា លមានសេចកឋលបចណឍ ឫេា បានបងាា តវជាជ ដ

សថាកទវបសនះដល ញ ាមាច េ បានជា ញ ាមាច េតាាងសៅកបងដាបណង

សនះរបេលពះោងា›› ។

លពះរាជាលទងមានលពះបនធលថាៈ ‹‹ចាបសដើមតាាងបតពលតម

ថងៃសនះសៅ ងកាស ឝើកចចសនះសទៀតសៃើយ›› ។

66

កាលលគាស ះ លពះមហាកសលតយលទងដាកល ងទកជា

មសែេឯក លទងមានលពះរាជែឫទយសេបហាសលបាេលបាណ

ចាស ះ ង តមកលពះ ងកលទងគភ កាលលគបកាណតសែើយ

កលបេតលពះឱរេមយោងា លពះរាជាបានស ឝើព េសមាម ទរនង

ថាឝ យលពះ មលពះរាជឱរេសោយមែកមយដ ា សពលស ះ លទង

លតាេេរលពះ ងថាៈ ‹‹ ងថាឝ យលពះ ម លពះរាជឱរេដច

សមឋច?›› លពះ ងលកាបទលថាៈ ‹‹កាលបដលលបេតស ះ ញ ាមាច េ

មនបានឈចាបសោះ សល ះសែតសនះ េមថាឝ យលពះ ម លពះ ឱរេថា ោសោក (ឥតសោក)›› ។ លគាខងសលកាយតពស ះមក លពះ ងបានលបេតលពះឱរេទ ២ សទៀត សល ះលពះ ងមនបាន

លាបាកោឝកបងការលបេតសោះ សទើបថាឝ យលពះ មថាៈ ‹‹វតសោក (លបាេចាកសេចកឋសោក(18))›› ។ លពះេររាវយវៈរបេោសោករាជកមារ មានេមពេសរង

សលគាតលគាត សល ះដសចាប ះ សទើបមនបានជាទសលបាេលបាណរបេ

18 -មហាវងសថាាៈ រពោះោតាអលសាកររឱរែរពោះ ម ង ែរធោែ ៗ ោនររបរតពររពោះអងគគាៈ អលសាក១ តែស ១ ។

67

លពះបតាសៃើយ ។ លពះបាទវនធោរៈ មានលពះោគាមសែេ នងលពះ ឱរេឯសទៀតជាសលចើនោងា ថងៃមយលទងមានលពះរាជែឫទយនក

ភបកចងលជាបទា យដងជាតាលពះរាជកមារទវាងោេោងា សទើប

លតាេឱរសៅរាជបសរាែតស យ ះបលងាវតសមក សែើយលតាេថាៈ ‹‹ចរោបកពចារណដសមើលដងជាតាកាសណើ តរាជឱរេរបេ ញ ា ទវាង

ោេសនះ សតើឱរេណដនងបានជាសេឋច?›› ។ រាជបសរាែតលកាប

បងាាទលថាៈ ‹‹បពលតលពះេមយតសទព! េមលពះោងា ាលពះរាជ-

កមារទវាងោេសៅកានរាជេវណត ឧទានឯសណដះ ញ ាលពះោងានង

ពចារណដសមើលនវលពះរាជកមារទវាងោេស ះ កបងទស ះ›› ។ លពះមហាកសលតយលទងលពះ រាជានញញដ តឱរ ាលពះរាជកមារសៅ

កានេនស ះសែើយ ណៈស ះ លពះរាជជននបានលតាេនង

ោសោកកមារថាៈ ‹‹មាប លកន លពះរាជាកាពងលទងពនតរសមើល

ទា យ លពះរាជឱរេទវាងឡាយរបេលពះោងាសៅកបងេវណត -ឧទាន លពះោងាសេឋចយាងសៅមនសែើយ ចរបាឯងសៅនងសគ

សៅកន›› ។ ោសោករាជកមារតបថាៈ ‹‹សេឋចមនលទងសលបាេ

68

លបាណ ញ ាសទ លពះោងានងមនទតមកលតង ញ ាសៃើយ នងសៅកបងទ ស ះ សតើមានលបសយាជនោឝ? ›› ។ ោសោករាជកមារទលថាៈ ‹‹សបើ ដសចាប ះ ញ ាសៅសែើយ លពះមាតាឱរសគយកអាហារសៅឱរ ញ ាផង›› ។

លគាស ះ ោសោករាជកមារបានោលពះមាតាសែើយ សេឋច

សចញចាកលពះនគរបាតលបលត ទតសឃើញរាជគបឋកមារ ជាបលតថន

សេ បតទ១ សៅកណដឋ លផវវ រាជគបឋកមារទលេរថាៈ ‹‹លពះ ោងាមាច េសេឋចយាងសៅណដែបង?›› ោសោករាជកមារតបថាៈ ‹‹លពះរាជបតាលទងលបជាលពះឱរេទវាងឡាយ សៅទេវណត ឧទាន ឥៃវសនះ ញ ាកសៅកបងទស ះបដរ›› ។ កាលស ះរាជគបឋកមារជះ សលើកញជ រចាេជរាមយ កលកាបទលោសោករាជកមារថាៈ ‹‹សពល

សនះ ញ ាលពះោងាកសៅកបងទស ះបដរ េមលពះោងាមាច េលទងគងសលើ កញជ រសនះជាមយនង ញ ាសៅ›› សល ះដសចាប ះ ោសោករាជកមារ លទង

សៃើងគងសលើដារជាមយនងរាជគបឋកមារ សេឋចយាងសៅកានលពះ រាជឧទានស ះ លះដលសែើយកចះចាកកញជ រ យាលតាសៅសោយ

លពះបាទវ ចលសៅលបថាបសលើបផនពេធល ទជតរាជកមារ

69

ទវាងឡាយ ។ កពករាជកមារទវាងស ះ ាគាប សោយអាហារ ដឧតឋមលបសេើរបបវកៗ លគបយាង ឯោសោកកមារស ះ សោយ

បាយបាយាេោយសោយទកសោះសគាោកកបងភាជនៈដ សែើយ

នងទកេទនជាមយតា ។

លគាស ះ លពះរាជាមានលពះបនធលនងបសរាែតថាៈ ‹‹សោក

អាចាររ ញ ាេមឱរសោកពចារណដសមើលពនតរពចយលពះរាជកមារ ឱរជាកចាេថា ោបកណដអាចនងបានជាសេឋច លគបលគងរាជា

អាណដចលក កបងកាលជាោាសណើ ះឥតោាព ញ ាសៅ? ›› ។

រាជបសរាែត សទើបពចារណដសមើលលកាណៈលពះរាជកមារ ទវាងឡាយ រ ាពងបតកបងចតឋថាៈ ‹‹លបាកដជាោសោកកមារសនះឯង នងបានជាលពះរាជា លបេនសបើោញលកាបទលថាៈ ោសោកកមារ នងបានសេឋច លពះោងាមនេពឝលពះរាជែឫទយ ចាស ះកមារស ះ សោះសៃើយ កនងោនឋរាយដលជវតរបេអាតាយ ោញមនខន›› លះរះគតដសចាប ះសែើយ បសរាែតសទើបលកាបទលលពះរាជាថាៈ ‹‹េមសតជៈ ញ ាលពះោងានងទវយសោយមនចាស ះលពះ ម

70

លពះកមារោងាណដមយសៃើយ›› ញ ាទវយសៅតាមឫក ថាៈ ‹‹សជាគ

ដងជាតាកមារឯណដ បដលសលបើលបាេវតទដឧតឋមលបសេើរជាង

សគបាផត រាជកមារស ះនងបានជាសេឋច›› ។ លពះរាជកមារលគបលពះោងា គតោយ នបតកបងចតឋរបេ វនៗ មយោងាគតថាៈ ោញមាន ែនៈលបសេើរ ោញនងបានជាសេឋច, មយោងាគតថាៈ ោញោងាយសលើអាេនៈដលបសេើរ ោញនងបានជា

សេឋច, មយោងាគតថាៈ ោញបរសភាគអាហារលបសេើរ ោញនងបាន

ជាសេឋច, មយោងាគថាៈ ោញសលបើលបាេភាជនៈដលបសេើរ ោញ

នងបានសេឋច, មយោងាសទៀតគតថាៈ ោញផកទកដលបសេើរ ោញ

នងបានជាសេឋច ។ ឯោសោកកមារលតះរះកបងចតឋថាៈ ‹‹ោញនង

លតវបានជាសេឋច សល ះកញជ រជា ែនៈដលបសេើរបាផត ពេធល

ជាអាេនៈដលបសេើរបាផត បាយាេជាអាហារដលបសេើរបាផត ភាជនៈដជាវតទដលបសេើរបាផត ទកសោះសគាជាលពះសោៃ យដ

លបសេើរបាផត ទកេទនជាបានៈដលបសេើរបាផត វនោញែបងឯង

នងបានជាសេឋច សល ះលតវេមលគបវតទទវាងោេសនះ›› ។

71

រាជបសរាែតលកាបបងាាទលទា យសនះសលេចសែើយ លពះរា

ជាកបញជ ន លពះរាជកមារទវាងោេោងាឱរសេឋចលតៃបមកលពះ នគរវញ ។

រាជបសរាែត បានចលសៅគាលលពះមាតារបេោសោក-

រាជកមារ សែើយទលលពះ ងថាៈ ‹‹លបាកដជាោសោកកមារ នងបានជាសេឋច›› ។ លពះមាតា ោសោករាជកមារលតាេថាៈ ‹‹ចរោបកបទសរឿងឱរជត កានយាយលបាបោបកណដមយសោះ សៃើយ សបើមនថងៃណដ គងថងៃណដមយ លពះករណដជាមាច េជវត នង

លតាេសៅោបកសៅេរដាណងសនះសទៀតមនខន សែើយោបកនងលតវ ោនឋរធលនដលជវត សល ះដសចាប ះ លតវោបកសចញចាករដឌេមា

មណឍ លសនះ សៅោក វនពនអាតាយ សៅឱរឆៃ យផតអាណដស តឋ របេលពះោងា សដើមផនងរកាជវតរបេោបក សបើបានឮដាណងថា ោសោករាជកមារបានរាជេមផតឋសែើយ េមោបកលតៃបមកវញ កបងសពលស ះចះ ។

72

លគាខងសលកាយមក នគរតកកេោ សកើតបះសបារកផតកាប

េមាវ បគាប ជាចោចលវកវរ លពះបាទវនធោរៈសទើបលទងចាតឱរ ោសោករាជកមារសៅបសរងាក បសរៀបចាទស ះ លទងលតាេថាៈ ‹‹មាប ល

កន ឯងចរសៅសរៀបចានគរតកកេោ›› បតលពះរាជា លទងលពះ រាជទវនចាស ះបតកងទពលពមសោយចតរងានសេ មនបានលពះ រាជទវន សលគឿងេសរោឋ វ នងរងេសរងាា មសៃើយ ។

ណៈបដលោសោករាជកមារ បានទទលលពះរាជឱងាក រ សែើយ សលើកសរែពលសចញចាកនគរបាតលបលត លគាស ះ ពកពលបដលជាបតាមលពះោងាសៅ បានទលោងឝរឃលតថាៈ ‹‹ពក

សយើងមនមានេសរោថ វ សទ សយើងនងស ឝើចមាាងតយទននងពក

ខយ ាងដចសមឋចបាន?›› ។

ោសោករាជឱរេមានលពះបនធលថាៈ ‹‹លបេនសបើបញញដ -នភាពបដលបណដឋ លឱរសយើង ញ ាបានរាជេមផតឋបមន ញ ាេមឱរ សលគឿងេសរោឋ វ បដលសយើងលតវការស ះ សកើតមានសៃើងឯងៗ កបងកាលឥៃវសនះ›› ។ លតាេមនទវនផតពលពះឱេឌ កពក

73

ភមសទវតាបលជក មហាលបងពេធះោធ សចញមក ាយកសលគឿង

េសរោឋ វ រាលថដមកថាឝ យ ។

លគាស ះ លពះរាជឱរេលពះសោយចតរងានសេ សេឋច

យាលតាចលកាន លកងតកកេោជាឧឡារកគរបេៃង ពកោបកនគរ ស ះ កាលបានឮដាណងថា ោសោករាជកមារយាងមកដល ក ាគាប រមាៃ បោករណស ះសៅឯង លតៃបជា ា គាប សរៀបចាតាក

បតងកាបពងបរេអតោអ ងងបល លបោបសៅសោយគនងោប មសភាវ ះ ដោអ តលអ សែើយ ាគាប យកភាជនៈ ដសពញសៅសោយសលគឿង

បណដត ការនងភងផទក សចញមកទទលលពះរាជកមារ សដើមផេាបដង

សេចកឋចះចលនងលពះោងា កាលសៅដលកបងទចាស ះលពះភសរកឋ ចាននចមាៃ យកនវះសយាជន ក ាគាប បលេកបនវេាសៃងដលេទន

ពសរាះលកាបទលថាៈ ‹‹ពក ញ ាលពះោងានងបានគតជាេលតវខយ ាង

តតាាងនងសេឋចកសទ ពក ញ ាលពះោងានងគតតតាាងជាខយ ាងនងលពះ រាជឱរេកសទបដរ បតពក ញ ាលពះោងាបះសបារតទលនងោមាតរ កាណដចឯសណដះ›› ថាសែើយក ាគាប បែែមសចាមសរាមោសោក-

74

រាជកមារ ថាឝ យសលគឿងបណដត ការសោយសេចកឋសគារព សែើយសេឋច

យាងចលសៅកានលកងតកកេោជាេ េេឋ សោយលពះកតឋ-យេដ ាោោច ររ ។ ោបកនគរទវាងស ះ លះចះចលជារសបៀបសរៀប

រយោនឋលតាណលេលបលសែើយ លទងកលតៃបសៅកបងនគរ លពះោងាវញ ។

លពះបាទវនធោរៈ បានបញជ នោសោករាជកមារឱរសៅបសរងាក ប

នគរ េៈមឋងសទៀត ពកោបកនគរស ះ កបាកបប វបខវ ចលពះ សចោឋ ចះចលសោយអាការៈដចគាប នងសរឿងមន សែើយលទង

លតៃបសៅកបងនគរលពះោងាវញ ។ មានោបកចាបាបខវ ាងពបកពរ ក

ចលមក េមសៅអាលេយបាសរ ើោសោករាជកមារ លទងលបទវនម

ការឱរលតតលតារកាោណដចស តឋរបេលពះោងាោចសោយបៃក ។

សពលស ះឯង សទវតានងភមសទវតាទវាងឡាយ បដលជាោបក

លគបលគងលពះរាជធលនស ះ បានលបកាេសេចកឋឱរឮលបាកេ

ដសចបះថាៈ ‹‹ចរោបករាលគាប កាបះសបារសៃើយ សល ះោសោករាជ-

កមារនងបានជាសេឋចចលកពតឋ ជាមាច េថនទឝបមយ កបងទឝបទវាង4

75

មនមានមនេសណដអាចហានតតាាងនងលពះសចោឋ បាន លពះោងា នងពលងកអាណដស តឋឱរដលទបាផតថនថផធលបងព សៅទលនង

លចាាងមហាេមលទទវាងបន ឱរតាាងសៅសលកាមោាណដចលពះោងា›› ។

ថងៃមយ លពះសរៀមថនោសោករាជកមារ លពះ មេេមៈ សេឋចលតៃបមក (ោាពការលប តឧទាន) ចលសៅកានលកង

បាតលបលត ។ មានោគាមហាសេ បតមាប កស យ ះ ោវ តកៈ(19) កាពងសដើរសចញសៅោាពលកង សៅជបនងេេមរាជកមារ សៅ

កណដឋ កផវវ េេមរាជកមារសឃើញកាលទាបពករលងយាងដសចាប ះ លទងតាាងលពះរាជែឫទយនងសេើចកាោនឋសលងេបាយ កទះ កាលោគាមហាសេនបតស ះនងលពះែេឋ សេ បតស ះ សឃើញដសចាប ះសែើយគតថាៈ ‹‹ថងៃសនះ លពះោងាមាច េមនទវនបានរាជាភសេកសៅសៃើយ ហានទះកាលសយើងសៅសែើយ កកាលសបើបានរាជាភសេកសែើយ េមជាសេឋចនងកាតកាលសយើងសោយលពះ នមនខន›› ។ ចាប

19 -មោល តកាៈ ោនកាលទាបពករលង ។

76

សដើមតាាងបតពលតមស ះមក កោគាមហាសេ បតស ះ ាសរឿង

កាែេអាលកករបេេេមរាជកមារ មកនយាយបរហារលបាប

ពកសេ បតទវាង ៥០០ កថាៈ ‹‹េេមរាជកមារមនេមគរ ជាសេឋចសោយរាជរសទ សហារាចាររបានទវយថា ោសោករាជ-

កមារនងបានជាសេឋចចលកពតឋ ជាមយករាជ លពះោងាលគបលគង

សលើទឝបមយ កបងទឝបទវាងបន ពកសយើងទវាងោេគាប លតវសលើកលពះ ោងាស ះ ឱរបានរាជបលវងក›› ។

ណៈស ះ ពកោបកលេកកបងនគរតកកេោ សកើតកផត

បះសបារសៃើងសទៀត សោយតាាងសៅសលកាមបងាា បសេ បតកាច

អាលកក កលពះរាជាចាតបញជ នេេមរាជកមារ ឱរសៅបសរងាក ប

េលតវសទៀតកបងនគរស ះ បតមនអាចនងរមាៃ បឱរសរៀបរយបាន ។ លពះបាទវនធោរៈលទងលជាបដសចាប ះ កលពយលពះរាជែឫទយខវ ាង

សៅជាលបឈន លទងលតាេបងាា បដលពកសេ បត ឱរលបគល

រាជេមផតឋរបេលពះោងា សៅេេមរាជឱរេ សែើយឱរោសោក-

រាជកមារសៅរមាៃ បពកខយ ាងសៅនគរតកកេោស ះសទៀត បតពក

77

សេ បតទវាងស ះ មានសេចកឋសពញចតឋនងោសោករាជកមារ កសលបើកលឧបាយ យកល សលឿងមកោបលេឡាបដង វន ោសោករាជកមារ សែើយោយល សលឿងទាោកកបងភាជនៈ សដើមផេាបដងឱរសឃើញលបាកដលគបគាប សទើបសៅលកាបទលបាភាន

លពះរាជាថាៈ ‹‹ោសោករាជឱរេលបឈនជាទមៃនណដេ កអត

មសចញមកពលពះឱេឌលេេៗ មនេមនងលទងចាតឱរសៅ

ទទលការស ះសទ›› ។

សពលស ះ លពះបាទវនធោរៈលបឈនរងរតបតចាសរ ើនខវ ាង

សៃើង មានលពះកាយពលងយណដេសែើយ លពះោងាយលចាេ

ថា មនលទងគងលពះជនយសៅបានតសៅសទៀតសទ កពកសេ បត សឃើញដសចាប ះ ាគាប តាកបតងោសោករាជកមារ សោយសលគឿង

រាជឥេសរយយេលគបលបការ សែើយ ាសេឋចសៅគាលលពះរាជា លកាបទលថាៈ ‹‹សយើង ញ ាេមឱរលពះោងាតាាងោសោករាជកមារ ឱរលទងលគង

រាជបលវងកបសណដឋ ះអាេនបមនេន កាលបេេមរាជកមារនង

78

លតៃបមកោាពលកងតកកេោសែើយ សយើង ញ ានងលបគលរាជ-

េមផតឋថាឝ យជាសលកាយ›› ។

ោសោករាជឱរេសទើបផសងថាៈ ‹‹សបើរាជបលវងកនងបានជា

របេ ញ ាសោយពតបមនសែើយ េមឱរសទវតាបា កមកដរាជរ សលើកាល ញ ាចះ›› ។ ពកសទពតាបានឮ ករស ះ កសឆវើយតបមក

លពះោងាវញ សែើយសទើបយកមកដរាជរបា កលពះេរថាឝ យកបង

ណៈស ះ។ កាលសឃើញសេចកឋោោច រររបេោសោករាជកមារ ដសចាប ះ លពះរាជាកលទងលពះសលកាពសរាខវ ាង បណដឋ លឱរលពះ សោែតលេេៗ ពះស រែរសចញមកចាកលពះឱេឌលពះោងា សែើយសេឋចលទងសោយទវងាតកបងសពលស ះសៅ (20) ។

លះលពះបាទោសោកបានរាជេមផតឋសែើយ បានតាាង

រាគបឋៈ ឱរស ឝើជាោគាមហាសេ បតទ ១ របេលពះោងា (21) ។

20 -សេៀវសៅពទនោេ របេសោក លឝ-ែឝណត បដលសោកស បលបជាប យរថាៈ កាលកបងរាជរលពះបាទវនធោរៈជាបតាស ះ ោសោកសៅជា ឧបរាជ សៅលេកោវនឋ តាាងលពះរាជដាណដកសៅឧជជយន ោសោកបានយកតាសេដឌ១ សៅលេកវទោ, េពឝថងៃសនះសៅភេស ម ជាលពះជាយា សែើយបានលពះរាជបលត១ស យ ះមសែសរនធនងលពះតា១ស យ ះេងឃមលតាបដលសៅម សៅនងបានជាោោឋ ចាររសៅកបងលេកេៃង(សកាះលងាក ) ។ 21 -មហាវងសបានតាាងលពះតេសរាជកមារ បដលរមឧទរជាមយនងលពះោងាឱរជាឧបរាជ ។

79

ពកយកស បាន ាសលគឿងពលការរាជាភសេកលបកាេសៃើង

សៅសលើលបងពបានមយសយាជន ចាបណក គដលបកាេចះសៅ

ខងសលកាមលបងពបានមយសយាជនដចគាប សែតការណទវាងសនះ បណដឋ លឱរឮលគបតាបនថាៈ‹‹ថងៃសនះរាជរថនលពះបាទវនធោរៈោេ

សែើយ លពះបាទោសោកសៃើងលបថាបសលើបលវងករាជរសែើយ›› ។

លពះេេមរាជឱរេកាលលទងេណដឋ បថាៈ លពះបតាទវងាត

សែើយោសោករាជកមារបានមទវន ភសេកសែើយដសចាប ះ កពសរា

ខវ ាង សេឋចលតៃបចលសៅកាននគរបាតលបលតសោយលបញាប

លបញាល ។ លពះបាទោសោកលជាបថាេេមៈលតៃបមក កចាត

ឱរោបករកាលពះោងាោកោបកចាបាបមាប កឱរឈរចាាសៅទវឝ រទ ១ មាប ក សទៀតឱរឈរចាាសៅទវឝ រទ ២ មាប កសទៀតឱរឈរចាាសៅទវឝ រទ ៣ ជាមយនងរាគបឋៈសេ បត, ចាបណកទវឝ រខងសកើត លពះោងាឯង

សេឋចគងចាាសៅទស ះ សៅលតងទម ទវឝ រទេខងសកើតស ះ សេឋចបានឱរស ឝើរបដារេោាពយនឋមយ ឱរស ឝើរបចមាវ កសេឋច ោសោកជះសលើ បងស ះ ទជាវញដារស ះបានឱរជកគាៗ កបងទេ

80

ទវាងបន ខងកបងោកសពញសៅសោយរសងើកសភវើង សែើយពខង

សលដលគបបទបាាងសោយសមយ នងេលមាមជតដតលអ រែតទវល

បតបភបកមនេសមយតាសមើលមនយល ។ េេមរាជឱរេយាងេាសៅសៅទវឝ រទ ៣ ករាគបឋៈ សេ បតលកាបទលថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ លពះបាទោសោកកាពងលទង

គងសៅទេខងសកើត េមលពះោងាយាងសៅតាមទវឝ រទេស ះចះ លបេនសបើលពះោងាយាងសៅបានដចសេចកឋលបាថាប ញ ាលពះោងាេម

លជកសលកាមមវបលពះបារមផង លបេនសបើលពះោងាមនអាចនង

បសរងាក បលពះបាទោសោកបានសទ លពះោងានងមនអាចយាងចល

តាមទវឝ រសនះបានសទ? ។

លះលពះេេមរាជកមារលទងលជាបដសចាប ះ កសេឋចយាងសៅ

កានទវឝ រទេខងសកើត ទតសឃើញដរនងរបចមាវ កស ះសែើយ ក ា លបងរករានទសរ ធ នចលសៅ សដើមផនងសៃើងសលើដារ សែើយចាប

របចមាវ កលពះបាទោសោកស ះ កធលវ កចះកបងរសៅឋ គបដលសពញ

សៅសោយរសងើកសភវើង លទងកោេលពះជនយកបងទស ះសៅ ។

81

កាលសបើេេមកមារោេលពះជនយសែើយ យកសជាបរវារ របេលពះោងាស យ ះភលទវយ លពមសោយពកពលជាសលចើន ន បានចលបេកបងលពះពទនោេ សែើយ បានេសលមចមគាផល

លពះោរែតឋលគបៗ លពះោងាសៅ ។ ខងសលកាយោាពលពះបាទោសោកសេឋចលទងរាជរ ពកសេ -

បតកសកើតសេចកឋសមើលងាយដលលពះោងា សទើបលទងរះរកសែត

ឧបាយកលសោយការោៃ ត សដើមផនងផទច ញផទច លោេពកោបក

ទវាងស ះ ។ សពលស ះ លទងលតាេបងាា បឱរពកសេ បត កាប

សដើមផសឈើមានបផវនងសឈើមានផទក ទវាងឡាយ យកមកលោេពទន ស ឝើជារបងថនសឈើមានប វ ជាការផធយគាប យាងសនះ ។ ពកសេ បត ទលទងទវេលពះឱងាក រថាៈ ‹‹តាាងបតពសដើម

រែតមកដលសពលសនះសែើយ សយើងបដលឮបតសគថាលោេពទន េនសឈើមានបផវផទក សោយសឈើមានប វ មនបដលឮថា ោបកណដ

លោេពទនសឈើមានប វ សោយសឈើមានបផវផទក ស ះសោះ›› ។

82

ពកសេ បត ទទងទវេមនសគារពតាមលពះរាជឱងាក រ រែត

ដល ៣ សលើក ។

លគាស ះឯង លពះបាទោសោក លទងលពះពសរាដសលើេលប កចាបលពះ នសៃើង លបហារជវតពកសេ បតទវាងលបាារយ ក

ស ះសៅ ។

លាោបតមក កបងរដវផទក សឈើ ដលសវោលពកាជាតបសញចញ

ផទក រកេាះោា យលគបសដើម កលពះបាទោសោកមាន ងលពះេបា សចាមសរាមជាបរវារ សេឋចយាងយាលតាសៅលកោលកបងរាជ-

ឧទាន សៅកបងឧទានស ះ មានសដើមសឈើមយសដើមស យ ះ ោសោក កាពងបតផទក មានកវនសកេរលកោបឈៃយឈៃប សទើបលពះ បាទោសោកលទងេពឝលពះរាជែឫទយនងសដើមសឈើស ះ សល ះ សឈើស ះមានស យ ះលតវនង មលពះោងា ។ បានស លមក

សែើយថា លពះេររាវយវៈរបេលពះបាទោសោក មានេមពេសរង

សលគាតលគាត សែតស ះបានជា មនសពញចតឋថនពកលេលពះេបា បដលជាោបកលតវការសោយេមពេស លះលពះរាជាកាពងផធាលក សៅ

83

ទលពះព វ កបងឧទានស ះ កពកលេលពះេបាបដលគាលសៅខង

កបង ាគាប លតាចសដើសលងេបាយតាមោាសពើចតឋ សៅកបងឧទាន បានសឃើញសដើមោសោកស ះកសបះសបាចផទក កាបទវាងបមកសឈើ ស ះផង កាលលពះរាជាលទងសតើនសៃើងចាកលពះបនធា ទតសឃើញ

ដសចាប ះ សទើបលទងលតាេេរថាៈ ‹‹ោបកណដស ឝើបាផទវ ញសដើមសឈើនះ ោេ?›› រាជបរ រលកាបទលថាៈ ‹‹េមលទងលពះសមតាឋ សលបាេ ពកលេលពះេបា›› ។ កាលលពះរាជាលទងលពះេណដឋ បដសចបះ សែើយ សទើបលទងលពះពសរាខវ ាង លតាេឱរចាបពកលេលពះេបារបេលពះ ោងាទវាងលបាារយ យកសៅដសលមៀបជាវញសដើមសឈើស ះ សែើយដត

សភវើងទវាងរេោវ បទវាងោេគាប សៅ ។ ពកោបកនគរទវាងោេ បាន

សឃើញលពះោងាមានលពះែឫទយខវ ាង ដសចាប ះសទើប ាគាប សៅលពះ ោងាថាៈ ‹‹ចណដឍ សោក (ោសោកកាច)›› ។

ណៈស ះ រាគបឋៈជាសេ បតទ១ សទើបទលសតឿនលពះ រាជាថាៈ ‹‹េមលពះរាជសតជៈ មនជាការេមគរដលលពះោងា ជា

សេឋចបដលស ឝើកមយដសចាប ះ សោយផទធ លនងលពះែេឋលពះោងាសទ

84

លពះោងាគរតាាងបរេឱរមាន ទជាោបកពឃលតមនេស បដលលពះ ោងាបានោកលពះរាជអាជាញ សែើយលតវសពជាតស ះស ឝើតាមការ ពភាការបេលពះោងា›› ។

លពះបាទោសោកកយលលពមតាម ករេមស ះ សទើបមាន

លពះឱងាក រចាតឱរបរេមាប កមានចតឋកាវ ហាន បដលលយមតាាងឱរ ស ឝើជាសពជឈឃលតបាន ។

លគាស ះ មានជាងដមាញមាប ក តាាងផធះសៅកបងបចចនឋលគាម ជតសជើងភបា ជាងដមាញស ះ មានកនលបេមយស យ ះគរកៈ(22) មនេសសនះកាចជាទបាផត វាបតងស ឝើទកាបកសមបញសជរ លមាឋ យ

ឳពកវាជានចច វាកានលបសៅថដ វាសោតជង វាោបថាប ាពលសៅ

សលើសមយ នងេវកសឈើទវាងឡាយ ពកេតឝសដើរសៅបះ លថាប ាស ះ ពលោវ បវ េជាមសនក ។ ពកោបកលេងទវាងោេសគលបកាេ

លបាបគាប ថា បរេស ះកាចណដេ សែើយកបងលេកទវាងមលសគ

បតងសៅគរកៈស ះថា ‹‹ចណដឍ លគរកៈ (គរកកាច (23)) ›› ។ 22 -គរកាៈ ជាល ែ ោះរបែមនែសអនកលៅភនា ។ 23 -មហាវងសាៈ មនោននយាយដលលរឿងរៅ វ គរកាៈ លនោះលទ ។

85

រាជបរេបានសៅជបនងគរកៈ សែើយនយាយថា ‹‹ោបកឯង

ហានស ឝើជាសពជឈឃលតរបេសេឋចោសោកឬសទ?›› គរកៈសឆវើយតប

ថាៈ ‹‹លបេនសបើឱរ ញ ាស ឝើសទវេផទច ញផទច ល មនេស ចកាចកបងទឝប

មយទវាងមលក ញ ាស ឝើបានបដរ មនជាការេាខនោឝនងស ឝើជា

សពជឈឃលត ទទលការេលមាបសេឋចោសោកមយបសណដត ះ›› ។ រាជបរេបានោឋ ប ករស ះសែើយ សទើបលតៃបសៅលកាបទល

លពះមហាកសលតយ លពះោងាលទងឱរសៅ ាគរកៈស ះមក ។ រាជ-

បរេលតៃបសៅដលគរកៈវញ នយាយលបាបថាៈ ‹‹មកគរកៈ លពះ រាជាលតាេឱរសៅោបកសៅ›› ។

ចណឍ គរកៈដងដសចាប ះសែើយ កមបមាប សៅេមោនញញដ តោាព មាតាបតា បតមាតាបតាមនលពមសបើកឱរ បានពាយានហាម

លបាមឃលតមនឱរស ឝើកបងដាបណងសនះ កចណឍ គរកៈ េមាវ ប

មាតាបតាទវាងពរស ះសៅ សទើបេធះចះពសលើផធះមក ណៈស ះ រាជបរេេរថាៈ ‹‹សែតដចសមឋច បានជាយតយរសមវះ?›› ចណឍ គរកៈតបថាៈ ‹‹បមឳ ញ ាគាតមនលពះោនញញដ តឱរ ញ ាមកសោះ

86

បត ញ ាេមាវ បគាតទវាងពរ កស ះសៅសែើយ សែតសនះបានជា ញ ា យតយរបនឋច›› ។

ចណឍ គរកៈ នយាយសរឿងរាវលគបលបការឱរោឋ បសែើយ សទើប

ចលសៅគាលសេឋច លះដលសែើយលកាបបងាាទលថាៈ ‹‹េមលពះ ោងាោងគកមយទកជាមនធរយតឋ ម ចាតជារសបៀបលអយាង

េាខន ឱរមានរបរាងខងសលដគរជាទេបាយ រករាយថនចតឋ ោបកផងទវាងពង កាលសបើោងមនធរស ះរចសែើយ េមឱរស យ ះ ថាៈ ‹‹គកជាទេ េលមានឋ(24)›› ។

លគាស ះ ចណឍ គរកៈទលេមពរលពះរាជាថាៈ ‹‹េមសតជៈ លពះោងា ចរលពះរាជទវនពរមយដល ញ ាលពះោងា គសបើោបកណដមយក

សោយ បតចលមកកបងមនធរសនះ េមលទងោនញញដ តឱរ ញ ាលពះោងាថា មនលតវឱរោបកស ះសចញសៅវញជាោចខត›› ។ លពះោសោក

កលទងសលបាេលបទវនពរឱរតាមសេចកឋេមដសចាប ះ ។

24 -Prison-Agreable

87

ខងសលកាយពស ះមក ចណឍ គរកៈ បានចលសៅកបង

វតឋកកកោរាម កបងវតឋស ះ មានភកាមយរបកាពងោឝ ាយ

លបណឍ តេលតថាៈ ‹‹ពកេតឝបដលចលចតឋនងទកពះសៅកបង ធះ លតវសគបកវា

ស ះកាសទចសោយោបលង ។ ពកេតឝបដលចលចតឋសគបកកបង

តាល លតវសគចាោនវាកបង ធះ ។ ពកេតឝបដលសៅកបងនរក សលបដា បដកាមល សែើយ យនរយបាលបងអកទកទងបដងសដឋ សៅកបង

មាត(25) ។ កាលសបើបានឮសេចកឋ ថនលពះេលតស ះសែើយ ចណឍ គរកៈសទើបលតះរះថាៈ‹‹គកោញលតវឱរមានវ បបបសនះចះ›› ។

លគាស ះ មានគបតមាប កលពមទវាងភរយា សៅបេឝងរកវតទដ

មានតថមវ សដើមផចញច មជវតសៅទេមលទ ណៈកាពងលតាចសៅ កភរយាមានគភ សែើយបានលបេតកនលបេមយសៅទេមលទ

ស ះ សទើបឱរស យ ះបលតស ះថាៈ ‹‹េមលទកមារ›› ។ លគាកាល

25 - លបណឍ តេលតេាសរេកត សេចកឋលបបែលគាប នងសទវទតេលតបាល កបងគមភរមជឈមនកាយ ។ សទវទតេលតបាលថា... ពកនរយបាលេរ ថាៈ ‹‹ឯងលបាថាប ោឝ›› េតឝនរកតបថាៈ ‹‹លពះគណសោើយ ញ ាឃលវ នណដេ›› ។ ពកនរយបាលយកបដកលេចដសដឋ កាពងសឆះលចាលសអអ ភវរ ធ លមកទល មាតេតឝនរកស ះ សែើយញាតដាទងបដងបដលសភវើងកាពងសឆះេស ន េសៅន សៅកបងមាត... ។ ពកនរយបាលេសរៀត េតឝនរកតបថាៈ ‹‹លពះគណ សោើយ សលេកណដេ›› ។ ពកនរយបាលបដកលេចដសដឋ កាពងសឆះលចាលសអអ ភវរ ធ លមកទលមាតេតឝនរកស ះ សែើយបងអកទកទងបដង បដលសភវើង កាពងសឆះេស ន េសៅន សៅកបងមាត ។

88

កនវងមក ១២ ឆប ា គែបតស ះ ក ាភរយាសចញពេមលទ លតៃបមកលេកកាសណើ តវញ បតលតវពកសចារេមលទទវាង ៥០០ បវនដសណឋើ មយកលទពរេមផតឋ សែើយវាេមាវ បគែបតស ះសៅ ។ លគាស ះ េមលទកមារសៅកាល បតមាប កឯងោ ថា សទើបចល

សៅបេកបងលពះពទនោេ ។ សោកលតាចបេឝងរកអាហារ បណឍ បាត លគបលេកតចលេកានគមនជនបទសរៀងៗសៅ រែត

ដលមកលកងបាតលបលត លះឃវ ាចាវរជាបរមណឍ លតាមេមណ-

សភទសែើយ កចលសៅកបងលកងសដើមផបណឍ បាត សោកនមនឋសរៀងៗ

សៅ លោបបតចលសៅកបងគកជាទេ េលមានឋស ះ សោយមន

ដង វនថាជាមនធរោឝ លះសឃើញដសចាប ះសែើយ សទើបស ល ករ សនះថាៈ ‹‹ឱែប! មនធរសនះ ពខងសលដម គរជាទសពញចតឋសពក បតខងកបងហាកដច ជាោទ ននរកេទនោសោះ›› ។ លះភកា នងលតៃបមកវញ យចណឍ គរកៈឃលតមនឱរសចញ សែើយ

លបាបភកាស ះថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ សោកលតវសៅកបងទសនះ គលតវ ពឃលតជវតបង សោកមនលតវសគចសចញសៅណដសទ›› ករ

89

ស លបតបសណត ះ កភកាស ះបលេកលទសហាយា សោយសោក

បរសវទ ការឥតលោក ចណឍ គរកៈសឃើញដសចាប ះ សទើបេរថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝបានជាសោកបលេកយាបបបដចជាទវរកដសចបះ›› ។

ភកាស ះតបថាៈ ‹‹អាតាយ មនបមនយាសោកសល ះខវ ចសេចកឋ ោវ បដសចបះសទ គយាសោយោឋ យសោយការវ េបងនវ េមណមបដលអាតាយ លតវបាន សល ះថាអាតាយ សទើបនងបេ

សែើយងយៗ មនទវនបានេសលមចមគាផលោឝស ះសៃើយសោះ ។ ការបានោតឋភាពមកជាមនេស ជាការបានសោយកលម មរបេ

លពះពទនជាេភាពលកបានជបលបេពឝ សល ះអាតាយ នកដលសរឿង

ស ះសែើយ បានជាអាតាយ យាោឋ យ›› ។ ចណឍ គរកៈលបាបថាៈ ‹‹តាាងពយរមកសែើយ លពះរាជាជាមាច េជវតបានលពះរាជទវនពរ ឱរ ញ ាថា សបើមានមនេសចលមក មនលតវឱរសចញទវញសទ លតវឱរ លបហារជវតកបងកាបពងសនះឯង›› ។

ភកាស ះនយាយោងឝរថាៈ ‹‹អាតាយ ភាពេមឱរោបកអាណត

ទកជវតអាតាយ បាន ៧ ថងៃេន ខងសលកាយព ៧ ថងៃស ះសៅ សបើ

90

ោបកចងេមាវ បអាតាយ ភាពកេមាវ បចះ›› ។ ចណឍ គរកៈ កលពម

ោនញញដ តឱរតាមសេចកឋោងឝរ ។ លគាស ះ លពះបាទោសោកបានទតសឃើញ ងេបាកាពងចរចា

សោយកាមរាគ ជាមយនងលពះោងាមាច េកាសឡាះមយលពះោងា បដលជាោហាយ លះលទងទេស ការដសចាប ះសែើយ កលទងលពះ ពសរា សទើបលតាេបងាា បឱរ ាទវាងពរ កស ះ ចលសៅកបងគក

ជាទេ េលមានឋ បតមយរ ាសពចស ះ កចណឍ គរកៈបកលចាកាសទច គ នវាាងទវាង ២ កស ះ េាពងកាលនងោបលងបដក សលៀន

បភបកលកសឡាតលកលងសចញមកខងសលដ ។ សោយការសឃើញ

កមយគរបេៃងយាងសនះ ភកាស ះសទើបបងវងឧទវនថាៈ ‹‹អា! លពះវាចា

របេលពះបរមលគជាមាច េ លពះោងាសពញសៅសោយសេចកឋករណដ លទងលតាេសោយបញញដ ពចារណដសឃើញពតថាៈ របរាងមនបមន

ជារបេរងបងមាាមនសទ មានេភាពដចជាពពះទក›› ។ របរាង

សនះបបកធលវ យសៅសោយឆបរែេ ឥតមានបននរបនទយសោះ សៃើយ ឥៃវសនះរបសឆមដលអស ះសៅណដសៅសែើយ? ទកម

91

លេេលបមលបយនងឆវវណត ទវាងោេស ះកវ េ េនរសៅោេ សែើយ ។ ‹‹ឱោនចាច ! កបងរបនមតឋសនះឯងសែើយ បដលជាទ សពញចតឋថនពកជនលៃងោបផឥតលបាជាញ បដលមានគានតយល

ឃលឝ ង េគាប នងមបរេលពះេមាយ េមភទន អាតាយ ោញបានសឃើញ

ចាេបមន ពតតាមមរបេលពះោងាស ះសែើយ សៅកបងផធះ ថន យសពជឈឃលតសនះ អាតាយ ោញនងមនលចលងចះសៅកបង

ឱឃៈ គកាមគណសទៀតសៃើយ›› ។

កបងមយរាលតទវាងមលស ះ ភកាស ះពចារណដសឃើញលតង

តាមបរមពសទវន វាទដចខងសលើសនះ សោកបានទាោយបងនវ ចាណង (េាសយាជនៈ) ទវាងោេសែើយ បានេសលមចសោតា-

បតឋផល សែតដសចាប ះ សោក ាពាយាមជាលាោបថនមគាតសៅ សទើបបានេសលមចោរែតឋផល ។

លះោរណរះសៃើង ដលសពលលគប ៧ ថងៃកនវងសៅសែើយ ចណឍ គរកៈសទើបនយាយលបាបភកាស ះថាៈ ‹‹កនវង ៧ រាលតសៅ

92

សែើយ ថងៃសនះជាថងៃទ ៨ សោកនងលតវទទលកមយសវរាស ះ សែើយ›› ។

ភកាស ះតបថាៈ ‹‹រាលតរបេអាតាយ កនវងផតសៅសែើយ ដង

លពះអាទតររបេអាតាយ រះសៃើងសែើយ សពលជាមងាលមកដល

សែើយ ោបកនងេមាវ បអាតាយ កស ឝើតាមលបាថាប ចះ›› ។

ចណឍ គរកៈ សឃើញសែតបបវកោាពថងៃមនដសចាប ះ សទើបេរថាៈ ‹‹េាដសោកនយាយថា រាលតរបេអាតាយ កនវងផតសៅសែើយ ដង

លពះអាទតររបេអាតាយ រះសៃើងសែើយ សពលជាមងាលមកដល

សែើយ ចរសោកោបាយ ករទវាងោេសនះ ឱរេពឝលគបមក

សមើល›› ។

ភកាស ះតបថាៈ ‹‹អាតាយ ភាពេទតសៅកបងរាលត គវជាជ បដល

រ ាបទជតមនឱរសមើលពនវោឝសឃើញសោះ ោកេលទវាងឡាយ ាចតឋ ឱរលកាញរញរា បដលជាចាណងដមាា គេាសយាជនកសលេសនះ កអាតាយ ភាពបានទាោយបងលជះលេៃះសែើយ មនបានលតៃប

មករកអាតាយ វញសទ ទវាងោេនះ បានសេចកឋថាៈ រាលតរបេអាតាយ

93

កនវងផតសៅសែើយ ចតឋរបេអាតាយ ផរផងសែើយសោយលបាជាញ បានសមើលសឃើញចាេនវសោកទវាងប ទវាងោេនះ បានសេចកឋ ថាៈ ដងលពះអាទតររបេអាតាយ រះសៃើងសែើយ ។ កចចបដលលពះ េមាយ េមភទនស ឝើសែើយ ជាកចចបដលអាតាយ បានបាសពញេពឝលគប

សែើយបដរ ទវាងោេនះ បានសេចកឋថាៈ សពលជាមងាលមកដល

សែើយ រាងកាយសនះករេសៅមកយរោបងឝងណដេបដរសែើយ សបើោបកចងេមាវ បអាតាយ កតាមបតចតឋោបកចះ›› ។

ចណឍ គរកៈ ជាោបកលបាេចាកសេចកឋករណដ មានចតឋរងរេ

ដចងយេោ បណដឋ លសទវេៈកបងអាតាយ រងរតបតខវ ាងសៃើង ឥត

មានសកាតបលកងផលកមយសៅោ គត កសលើក ធះាោកសលើ សជើងលកានសភវើង កបង ធះាស ះមានទកដសពញោយ សៅសោយ

ខវ ញសោែត, រកបងឆអង ោមក (អាចម) ទកមលត នងកាសទច

កាញមទវាងឡាយ កចាបភកាស ះឥតមានសមតាឋ សបាះសៅកបង ធះា ស ះ បលេកលបាបមនេសោបកដតសភវើងឱរលបង យឃលយ តយាងេសមផើម ពខងសលកាមស ឝើយាងស ះសែើយ ឧេនងេលមាមកសឆះេស ន -

94

េសៅន សៃើង បតមនមានចាហាយសដឋ ដលភកាស ះសោះ េមផ បតបនឋចបនឋចកគាយ នផង យសពជឈឃលតសឃើញដសចាប ះក ង

សឃលរសៅនងោបកដតសភវើង េធះសៅវាយមយដាបង សែើយដតសភវើង

សោយថដ វនឯង សភវើងកសឆះេស ន សៃើងថលកបលងជាងមន បតមន

មានកាសៅសោះ យសពជឈឃលតរតបត ងខវ ាងកសបាចសរាចសលគឿង

ទពឝេមាម រមនធរស ះ យកមកដតោយនងេាពតជាសលចើនផបត សភវើងកសឆះសលើេលប ធះាស ះ បបនឋទកសៅបតលតជាកដបដល

ដចមន ក យសពជឈឃលតនក សេៃើចនងសែតោោច ររចាបៃកស ះ លកសៃកសមើលសៅកបង ធះសឃើញភកាស ះ ោងាយេមាសលើផទក ឈកា មានលតបកមយ នលេទវប ណៈស ះ យ

ចណឍ គរកៈ មានសេចកឋេៃបបេៃញចតឋពនសពក ករតសៅលកាប

ទលដលលពះរាជាឱរលទងយាងមកទតសែតោោច ចាររស ះផង ។

លពះរាជា សេឋចយាងមកសោយបរ រជាសលចើន ន លទង

ទាោយកាបពងគកជាទេ េលមានឋស ះ សដើមផពកោបកនគរ ទវាងោេរាបសោយសកាដ ាគាប ចលសៅសមើលភកាស ះបានសោយ

95

ងាយ ។ សពលស ះ ភកាស ះបានលជាបថាៈ ឥៃវសនះ ដលសពល

បដលសោកគរនងទ យ នលពះមហាកសលតយ ឱរលទងលជះថាវ កបង

លពះពទនោេ សែើយ សទើបសោកេាបដងឥទនបាដហាររសផសងៗ សលចើនបបបយាង មានចវរដបរេទនោអ ត សចញចាក ធះបដលសពញ

សៅសោយអាសបាធលត កណដឋ លលបជាជនដសលចើន ឱរបានសឃើញ

លគបៗ គាប សោកសហាះសៅកានអាកាេសវហាេ សែើយេាបដង បាដហាររលគបយាង ស ឝើឱរមានចាបណក កកណដឋ លដង វន

របេសោកខងសលើ បសងកើតសៃើងជាទកែរសចញមកឥតលោក ចាបណក កកណដឋ លដង វនរបេសោកខងសលកាម បសងកើតសៃើង

ជាសភវើងសឆះភវលចាលរ ធ លពណត រាយ ហាកដចជាភបាមយដ ា មាន

រេយភវសឆឝៀលឆឝ តរងសរឿងសៅ កណដឋ លអាកាេស ះ ។

កាលលទងទតសឃើញភកាស ះ សហាះសៅកបងសវហាេលបសទេ ជាសែតចាបៃកោោច ររគរេៃបបេៃងដសចាប ះ លពះរាជាកលទងទត

សឆភ ះសៅខងសលើ សលើកលពះែេឋសៃើងលបណមរសោយលកពាថន

ោញជ លជាទសគារព សែើយលទងមានលពះបនធលថាៈ

96

‹‹ភកាសនះ ដចគាប នងសយើងេពឝលគបោសនវើ មានរបរាងកាយជា

មនេសោមញដ បតឫទវន នភាពនងសេចកឋបរេទនរបេសោក ចាបៃកោោច ររសលើេលបជាងមនេសមយតា សោកសហាះសៃើង

សលើអាកាេសវហាេ សែើយេាបដងឱរសឃើញឫទនេដេសមផើម

ោោច ររ ែេវេយថនេតឝសោក ។ ឥៃវសនះ ញ ាមនទវនោា ល

សោកមាច េសទ បបនឋ ញ ាេមលជកសកានសៅកបងឱវាទដវសេេរបេ

សោក ស ឝើដចសមឋចែប? នងបានដងមបដលសោកមាច េេាបដង

ដល ញ ាស ះ សបើបានដងសែើយ ញ ានងបានលបលពតឋតាមសោយ

កមាវ ាងនងលបាជាញ របេ ញ ា (26) ›› ។

ណៈស ះ ភកាបានដងចាេថាៈ លពះបាទោសោកជា

មហាទវនបត១ បដលនងអាចបានបចកចាយលពះោររកធលត

របេលពះេមាយ េមភទន ជាសដើមផជាលបសយាជនដលសទពតានង

មនេសទវាងឡាយ សល ះដសចាប ះ ភកាស ះសទើបថាឝ យវេជជ

ដលលពះបាទោសោកថាៈ ‹‹លពះេមាយ េមភទនលពះោងាបានលតាេ

26 -មហាវងសាៈ រពោះបាទអលសាក រទងររោះថាល ជាដាបង នងនលរគនធសាមលណរ ។

97

ថាៈ តថាគតមានករណដដ ា ជាោបកកាតបងនវចាណង

គេាសយាជនៈបាន ។ ោបកបដលលបលពតឋតាមមដេមគរ ដលម ស យ ះថា ជាឱរេថនលពះពទនថលតភព ោបកស ះនងបានេសលមចនវ ោមតមហាន ឝ ន ។ លពះេមាយ េមភទនស ះ លពះោងាឈបះ សោយ វនឯង សែើយញាាងោបកដថទឱរឈបះផង លពះោងាបានដល

ទសកសមសែើយញាាងោបកដថទឱរដលទសកសមផង លពះបានដលនវទ រ ាលតទកាសែើយ ញាាងោបកដថទឱរបានដលទរ ាលតទកាផង ។ បពលតមហារាជ េមលទងលជាបថាៈ លពះេមាយ េមភទនបានពាករ ទកសែើយ សោយចាេោេសៅកបងោ គតថា ខងសលកាយោាព បរន ឝ នរបេតថាគតសៅមយរយឆប ា លទងនងបានសោយរាជរ កបងលកងបាតលបលត មានលពះ មថា ោសោក លទងនងជាសេឋច

ចលកពតឋ ជាមយករាជ លគបលគងទឝបមយ កបងទឝបទវាង ៤ នងជា

សេឋចលបកបសោយេចចម បានបចកចាយលពះោររកធលត លពម

ទវាងបានោងលពះេឋប ៨៤.០០០ េទនេងដមានតថមវ ឱមហា

បពលត ឥៃវសនះ លតៃបជាមានផលផធយគាប សៅវញ លពះោងាបាន

98

ោងគកាសនះ បដលដចជាោទ ននរកេទនោ លទងបាន

បាផទវ ញជវតរាបចាននសោយ នមនេស ។ បពលតមហារាជ ឥៃវ សនះ េមលទងលពះរាជទវនោភយឱរដលសោកទវាងោេ េម

លទងលបលពតឋបាសពញសេចកឋលបាថាប របេលពះេមាយ េមភទន េមលទង

លពះរាជទវនោភយដលមនេសនងសទពតាទវាងឡាយ េមលពះ ោងាស ឝើសមតាឋ ករណដចតឋឱរសកើតសៃើង សែើយេមបចកចាយលពះ ោររកធលត នងជយ ផាយមពតមបមន ឱរចាសរ ើនរងសរឿងា ទោយសៃើង›› ។

លពះរាជាលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ មានលពះរាជ-

ែឫទយយាងចះ កាន មរបេលពះេមាយ េមភទន លពះោងាលបកប

សោយលបោទេទវន លជះថាវ លទងលបណមរោញជ លសៃើងសគារព ចាស ះលពះឱរេរបេលពះទេពល សទើបលទងមានលពះបនធលថាៈ ‹‹ោាសពើរបេ ញ ាពមនមក ជាកមយដអាលកកបាផត េមសោកមាច េ

ទទលោតសទវេថនបាបកមយរបេ ញ ាស ះសពលសនះ ញ ាេមដលនវ លពះពទនជាទពងទរលក ញ ាដលនវលពះមជាជយមងាល បដលលពះ

99

តថាគតលតាេេាបដងសែើយ ជាទពងទរលកសែើយ (27) ចាប

សដើមតាាងបតពលតមថងៃសនះសៅ ញ ានងសផឋើមបាសពញបតការកេល ញ ា នងោងលពះេឋបឱរបានសដរោេសៅសលើថផធថនលបងពសនះ សដើមផ ជាបជនយោឌ ន ជាទរលកដលលពះោងា›› ។ លគាស ះ ភកាស ះបានសឃើញលពះរាជាសេឋចមានេទវន បរបណសែើយ កសចញចាកមនធរថន យសពជឈឃលតសៅតាមផវវ អាកាេ លពះមហាកសលតយកសេឋចសចញមកលពមផង បតចណឍ -គរកៈ ទលឃលតលពះោងាថាៈ ‹‹កាលពមន លពះោងាបានលពះ រាជទវនពរដល ញ ាលពះោងាថា សបើោបកណដមយចលមកកបងគកជាទ េ េលមានឋសនះសែើយ នងសចញសៅវញពាបានជាោចខត›› ។

លពះរាជាលតាេតបថាៈ ‹‹ឯងលបាថាប នងេមាវ បសយើង

ផងឬ?››។

យសពជឈឃលតទលតបថាៈ ‹‹លពះករណដវសេេ ទលលពះ បងាាជា ញ ាលបាថាប នងេមាវ បលពះោងាផង›› ។

27 -បាតែងឃែណរមយ មនល ើញកនងេាបលដើម ។

100

លពះមហាកសលតយលតាេេរថាៈ ‹‹សយើងទវាងពរ កសនះ ោបក

ណដចលមកកបងទសនះមនសគ›› ។

យសពជឈឃលតលកាបទលថាៈ ‹‹គ ញ ាលពះោងាែបងឯងបដល

ជាោបកចលមកមនសគ››។

លពះរាជាលតាេថាៈ ‹‹សោើសបើឯងចលមកមន លតវបតោញ

េមាវ បឯងមន›› ។

ណៈស ះ លពះមហាកសលតយសទើបលតាេឱរសៅរាជបរ រ មក ឱរចាបចណឍ គរកៈ ាយកទកានទពឃលត ចណឍ គរកៈ លតវ យសពជឈឃលតឯសទៀត វាយផទច ញផទច លជាដាណា សែើយសទើប

គរឧេបងាក តសភវើងដតចណឍ គរកៈទវាងរេ ឱរសឆះជាលកបង

ទស ះសៅ ។ លពះរាជាលទងលតាេឱរទាោយគកជាទេ

េលមានឋស ះ សែើយចាបសដើមតាាងបតពលតមស ះមក លទងលបទវន

ោភយដលេតឝសោកទវាងោេ ។

លគាស ះ លពះបាទោសោក លពមសោយចតរងានសេ សេឋច

យាងចលសៅកបងលកងរាជលគះ លពះោងាចាតឱរសបើកលពះេឋបបដល

101

លពះបាទោជាតេតឋរាជបានោងទកស ះ លទងឱរគាេកកាយ

យកលពះោររកធលតទវាងោេស ះ សែើយលពះោងាឱរបចកចាយ

ផាយសៅសផសងៗ តពស ះមកលទងឱរោងលពះេឋបមយា សៅ

លតងកបនវងដបដលស ះ ។ ចាបណកទឯសទៀត បដលមានបញច ះ លពះោររកធលត លទងកឱរគាេកកាយជាលាោបមក សៅកបនវង ទ ២ ទ ៣ ។ល។ ទ ៧ លពះោងាយកលពះោររកធលតពទស ះៗ ទវាងោេដចគាប តមក សេឋចយាងចលសៅកបងលេករាមលគាម បដលជាទេាណដកអាលេយថនសេឋច គស យ ះោគរៈ សោយ

មានលពះបាណងនងយកលពះោររកធលតកបងទស ះសទៀត ។

លគាស ះ សេឋច គបានេាបដងកាយឱរសឃើញលបាកដសៃើង សែើយទលោសញជ ើញលពះមហាកសលតារាជ ឱរសេឋចយាងចលសៅ

កបងពភព គ សែតដសចាប ះ លពះរាជាសេឋចយាងចះកានលពះទ ាង

វា សែើយចលសៅកបងបរថនសេឋច គ ។

សេឋច គបានលកាបទលលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹េមលពះ រាជសតជៈ ញ ាលពះោងាមានលបាថាប នងរកាទកនវលពះោររកធលតសនះ

102

េមលទងលពះសមតាឋ សលបាេលពះរាជទវនទកឱរ ញ ាលពះោងា នងបាន

ស ឝើេកាក របជាលពះោររកធលតសនះផង េមលពះោងាសេឋចោនសលគាះ កាបយករបេ ញ ាលពះោងាសៅ›› ។

លពះរាជា លទងទតសឃើញសេឋច គស ឝើេកាក រៈសគារពរាបអាន

បជាសោយសលគឿងបជា ចាស ះលពះោររកធលតពរដងមយថងៃ សឃើញថាជាការវសេេថងវថាវ ជាងពកមនេសសៅសទៀត សទើបលទង

ឱរទកលពះោររកធលតកបងលពះេឋបស ះមនបានយក សែើយសេឋច

យាងលតៃបមកលពះនគរលពះោងាវញ ។

លះដលមកលពះបរមរាជវាាងសែើយ លទងបានឱរជាងោង

លបោបដលបសេើរ ៨៤.០០០ លបោបសោយមាេលបាក នង

បកវពទររកបងលបោបមយៗស ះ លទងឱរបញច ះលពះបរមោររកធលត

មយលគាបៗ មនបតបសណដត ះសោត លទងឱរោងកអម ៨៤.០០០ នងលគប ៨៤.០០០ បដលជារបេមានតថមវ សែើយនងេាពត

កមភល ៨៤.០០០ េងដមានពណបបវកសផសងៗ ពគាប សដើមផនង

រ ាវតទដមានតថមវទវាងស ះ ។

103

លពះោងាលទងលពះរាជទវនលពះោររកធលត ឱរដលពកយកស កបងមាប កៗ មយលគាប លទងលតាេបងាា បឱរសដើរសៅេពឝមណឍ ល

ថនជមភទឝប ឱរយកសៅោងលពះេឋបសៅកបនវងលគបៗ លបសទេ បដលមានមនេសចាននមយសកាដ កាលចាតបចងដចេាបដងមក

សនះ យកសនងសទពតាទវាងឡាយ កបាន ាយកលពះបរម-

ោររកធលតទវាងោេស ះ ដបងាសៅកបងទេទវាង ៤ សដើមផនង

ោងលពះេឋបទវាងស ះ ។

លគាស ះ មានយកសមាប ក បានទទលលពះោររកធលតមយ

លគាប សែើយ ាសៅកាននគរតកកេោ បាណងនងោងលពះេឋប

មយសៅទលកងស ះ បតពកោបកលបសទេស ះបាននយាយថាៈ ‹‹មនេសសៅកបងលបសទេសយើងមានចានន ៣៦ សកាដ សបើដសចាប ះ លតវោបកឱរលបោប ៣៦ មកសយើង›› ។

លគាស ះ យកសនងសទពតា កលតៃបមកលកាបទលសេចកឋ ស ះ ដលលពះមហាកសលតយវញ លពះោងាមានលពះតលមះថាៈ ‹‹មនេសទវាងឡាយមានចាននសលចើនណដេ លបេនសបើស ឝើបតយាង

104

សនះ លពះបរមោររកធលតនងមនបានផាយទសៅេពឝជមភទឝប

ទវាងមលសទ សបើដសចបះ លតវរកឧបាយនងបញឈបការបចកចាយលតម

សនះ›› ។ ណៈស ះ លពះរាជាលទងលតាេឱរយកសលតៃបសៅ

លបាបដលមនេសទវាងស ះថាៈ ‹‹កបងលបសទេសនះ លតវបនទយ

មនេស ៣៥ សកាដសចញ ឱរសៅលតមមយសកាដ បដលនងលតវបាន

លពះបរមោររកធលតមយលគាបបសណដត ះ›› ។

ពកោបកលេកសៅកបងលបសទេស ះ ភតភយតកកមា ានយាយ

ោងឝរថាៈ ‹‹ពកសយើងចងបានលបោប ៣៦ ស ះណដេសៅសែើយ បតសបើដសចាប ះនងឱរលបោបបតមយមកសយើងកបាន េមកាឱរបត

េមាវ បពកសយើង›› ។ លគាស ះ ពកយកសកលពមតាមសេចកឋោងឝរ សែើយលបគលលបោបបដលោកលពះោររកធលតស ះឱរមយសៅ ។

មានសែតដចខងសលើសនះ លពះរាជាសទើបលទងលតាេថាៈ ‹‹កបងលបសទេបដលមាន មនេសសលចើនជាងពរមយសកាដសៅ ោបក

ចរកាឱរលពះបរមោររកធលត ឱរសលើេសៅតាមចាននពកមនេស ស ះ កបងលបសទេបដលមានមនេសតចជាងពមយសកាដសៅ ោបក

105

ចរកាឱរលពះបរមោររកធលតសៅលបសទេស ះសៃើយ›› ។ លទងមាន

លពះបនធលដសចបះសែើយ សទើបសេឋចយាងចលសៅវតឋកកកោរាម លះ ដលសែើយ លទងយាងសៅជបនងលពះសងរៈលពះ ម យេ (28) លទងលបណមរោញជ លនមេសការសែើយលតាេថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ញ ា មានលបាថាប នងោងលពះេឋប ៨៤.០០០ សោយវតទដមានតថមវ តមកលទកកបងជមភទឝប›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹លបថពសែើយ! លបថពសែើយ! មហារាជ សបើលទងលបាថាប នងោងលពះេឋបទវាងោេស ះ ឱរ េសលមចបតមឋងកបងសពលមយជាមយគាប លះដលសពលបដល

មហាបពលតកាពងកោងលពះេឋបស ះ អាតាយ ភាពនង ាដងលពះ អាទតរថាឝ យសោយបាតថដ េមសចញលពះរាជានញញដ តសៅកបង

លបសទេទវាងោេឱរបានដងថា កបងសពលបដលអាតាយ ភាពបាាង

ដងលពះអាទតរសោយបាតថដ លតវោបកទវាងោេគាប ោងលពះេឋប

ឱរសែើយសលេចសេយើគាប ›› ។ 28 -មហាវងស លពះយេសតទរសនះ សោកជាោបតកបងកាលស ឝើទតយេងាា យ ឯកបងលគាលពះបាទោសោកសនះ គលពះសមាគាលវបតឋតេសសតទរ ជាោបតវញ ។

106

លាោបតពស ះមក លពះសងរៈបានបាាងដងលពះអាទតរសោយ

បាតថដ កនោបកនគរទវាងឡាយបានោងលពះេឋបទវាងោេស ះ កបងសពលមយជាមយគាប លគបលបសទេកបងជមភទឝប កាលោងរច

សលេចោេសែើយ ពកោបកនគរទវាងោេបានថាឝ យលពះ មដល សេឋចថាៈ ‹‹ោសោកមយករាជ›› លទងបានពាយាមផាយសេចកឋ សកសមកានឋជាេ េេឋ ទសៅេពឝេតឝទវាងោេសៅសលើថផធថន

ភមលបសទេ លទងចារកលពះេឋបនងលពះវហារទវាងឡាយ ក

សេចកឋលអរបេលពះោងារងរតបតចាសរ ើនាទោយសៃើង លពះ ម

លពះោងាថាៈ ‹‹ចណដឍ សោក›› កវ េបាតសៅ សែើយកបងសោក

ទវាងមលសគ ាគាប សៅលពះោងាថាៈ ‹‹មាយ សោក›› សៅវញ ។

កាលសបើលពះបាទោសោក ោងលពះេឋបរចសលេចសែើយ

លទងមានលពះរាជែឫទយ សោយបតេបាយរករាយពនសពក

លពះោងាមានពកសេវកាមាតរជាសលចើន នសចាមសរាម ជាបរ រ សេឋចយាលតាសៅកានវតឋកកកោរាម លទងសៅថាឝ យបងាាលពះមហាសងរ

107

សែើយលតាេេរថាៈ ‹‹កបងជមភទឝបសនះ មានមាហាជនជាសលចើន បលកងមានោបកណដមយបានពទនទា យជាមយនង ញ ាបដរឬសទ?››។

លគាស ះ លពះយេសតទរថាឝ យលពះពរលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹មនេសឯសទៀតកបាន ពទនពាករជាមយនងមហាបពលតបដរ›› ។ កបងោតតកាល សពលបដលលពះេមាយ េមភទនលទងលបថាបសៅកបង

រាជធលនឧទធយានស ះ លពះោងាបានផទច ញនវសេឋច គឱរចះចាញ

លពះោងា ។ លគាកាលបដលលទងលបថាបសៅកបងរាជធលនកេយរៈស ះ លពះោងាបានញាាងល ែយណមហាោលឱរចះចលលពះោងា ។ លគា

កាលបដលលទងលបថាបសៅកបងរាជធលនគ ន រៈស ះ លពះោងាបាន

ញាាងមនេសចណដឍ លឱរចះចលលពះោងា ។ លគាកាលបដលលទង

លបថាបសៅកបងរាជធលនគ ន រៈដបដលស ះ លពះោងាបានផទច ញ

សគាឧេភរាជ នង គរាជឱរចះចាញលពះោងា លះលពះបានស ឝើ េសលមចកចចដចេាបដងមកសែើយស ះ សទើបលទងយាងសៅកាន រាជធលនមងរាសទៀត លទងមានលពះពទនដកានងលពះអាននធថាៈ ‹‹កបងមយរយឆប ាសទៀត រាជធលនមងរានងមានគែបតមាប កស យ ះ

108

គបឋៈ មានកនលបេមយស យ ះឧបគបឋៈៗ សនះ សបើទកជាមនមាន

ទឝតឋេមហាបរេលកាណៈសទ កគងអាចស ឝើឱរមនេសទវាងឡាយ

លជះថាវ ចះចលដចជាលពះពទនមយលពះោងាបដរ ។ ឧបគបឋៈស ះ មនបាចចលនេមាបតឋ កគងអាចកាណតដងចតឋគានតថន

េតឝសោកបានចាននមយសយាជន សោកស ះនងបានជាលបធលន

ថនោបកលទលទង មយវនយទវាងោេ សោយការសរៀបចាឱរបានលតម

លតវចាសរ ើនៈលអសៃើងលគបយាង វនសោកស ះ នងលតវទទលកចច បដលជា ទថនលពះពទនជាមាច េបាន›› ។

លពះេមាយ េមភទនលតាេនងលពះអាននធបងមសទៀតថាៈ ‹‹ឥៃវ សនះ ោបកសឃើញថលពសនះ កាពងបតមានពណស ៀវលេេ ចឬសទ? ›› លពះអាននធលកាបទលតបថាៈ ‹‹ ញ ាលពះោងាសឃើញសែើយ›› ។

លពះពទនភគវនឋលទងមានលពះបនធលផធនសទៀតថាៈ ‹‹មានភបាមយ

ស យ ះឧរមណឍ ន iងមានទអាលេមជាោទ នតាាងសៅកបងអារណរ លបសទេស យ ះ នដភដកា បរបណសោយផធះនងមនធរាៗ បដល

ជាលបធលនថនទកបនវងឯសទៀទទវាងោេ ជាលេកបដលសគអាចស ឝើ

109

នេមាបតឋឱរសកើតបាន›› ។ ទា យស ះ នងទា យ

មហារាជទវាងពរសនះសែើយ បដលលពះពទនលទងបានទវយមក ។

លពះរាជាលទងលពះេណដឋ បសងរវាចាសនះសែើយ សទើបលតាេ

នងលពះសងរៈថាៈ លពះមហាសងរដបរេទនោងាស ះ បានឧបផតឋសៃើង

កបងសោកសែើយឬ?

លពះយេសតទរ ថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹សោកឧបផតឋសែើយ សោកបានទវាងបាបាតបងនវកងតណដា ជាសលគឿងចងកបងភព

ទវាងឡាយសែើយ បានេសលមចលពះោរែតឋ សែើយមានពកលពះ ោរែនឋ ១៨.០០០ សចាមសរាមជាបរវារ សៅសលើភបាឧរមណឍ កបង

អារណរលបសទេស យ ះ នដភដកា (ស ះ) ។ លពះសងរៈោងាស ះ បានេសលមចលពះោរែតឋផល លពមទវាងបដេមមទវញាណដ

បរេទនផតសលគឿងសមែយង សោកជាទសពញចតឋថនពកបណឍ ត, ពកោរែនឋនងេតឝសោកទវាងោេ សោកបានសបើកទវឝ រថនលពះម សោយការសទេ រេបសោក ។ ពកសទពតា, ( គ), យកស, មនេស (នងពកេតឝតរចាឆ ន) ទវាងោេ េងបតបានចលសៅកបង

110

បរបកវ គោមតមហាន ឝ នសោយោរបតគណ គឱវាទរបេ

សោក›› ។

លពះរាជាលទងលតាេសៅនងពកសេ បតថាៈ ‹‹ចរោបកទវាង-

ឡាយលបងសលបៀបឱរលបញាបសលតៀមទកនវពលរង លពមសោយ

ពលសងយើរសជើង នងពលសេះ ពលដារផង សយើងមានលបាថាប នង

សៃើងសៅសលើភបាឧរមណឍ ឥៃវសនះ សដើមផនងបានសឃើញលពះសងរៈ ទវាងឡាយជាសលចើន ន បដលសោកបានេសលមចលពះោមត-

មហាន ឝ នសែើយ លពមទវាងបានសឃើញលពះសងរៈឧបគបឋៈ បដល

សោកបានផទឋ ចបងនវកសលេវដឋោេសែើយស ះផង›› ។

ពកសេ បតលកាបទលតបលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹បពលត

មហារាជ នគរស ះចសងអៀតសពក ចាបណកពកពលសយើងសលចើន

ណដេណដនតានតាប គរបតលពះោងាបញជ នរាជទតមាប ក ឱរសៅ

នមនឋលពះឧបគបឋៈស ះមក សោកកគងបតនងនមនឋមកមន ខន›› ។

111

លពះរាជាលតាេថាៈ ‹‹លតវសយើងសៅជបនងសោក សល ះសែត ោឝ? សល ះថា សយើងមនទវនបានញាណបដលដចជាសពលជ (29) (វជរៈ) សៅសៃើយ សយើងមនគរបស ទ កមនេសបដលមានភាពដច ជាលពះពទនស ះសទ›› ។ លគាស ះ លពះោងាលទងបញជ នរាជទតសៅ ទលលពះសងរៈឧបគបឋៈថាៈ ‹‹បពលតលពះសងរៈ សពលសនះ ញ ាមាន លបាថាប ចងសៅជបនងសោកមាច េ ចងោកេរលបោប នងសោក មាច េផង›› ។ លះរាជទតលកាបទលលពះសងរៈដសចាប ះសែើយ កលពះសងរៈ លតះរះថាៈ ‹‹សបើលបេនជាអាតាយ ោញបសណដឋ យឱរសេឋចយាងមក កបងនគរសនះ ទដកចសងអៀតសពក សែើយពកមហាជនកលកលក លាបាកណដេផង គរបតអាតាយ ោញចលសៅឯលពះរាជដាណដកវញ សទើបលេល›› ។ លពះសងរៈចាតការលបមលទកចងគាបជាកផនដ ា ទោយចានន ១២ សយាជន សោកសៃើងជះសលើទកឃលប បស ះ លពមទវាងលពះោរែនឋ ១៨.០០០ កនមនឋចលសៅកានលកង

29 -កនងអាយ-វង-កងាៈ របាជាា រពោះឧបគបដាៈមតដេជាលពររ ។ កនងទវាវទនាៈ មលនរពោះឧបគបដាៈជាវការាៈកនលពររ ។

112

បាតលបលត សោយលពះកតឋយេដរងសរឿង លគាស ះ មានរាជ-បរេមាប កចលសៅលកាបទលលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹លពះសងរៈឧបគបឋៈនមនឋមកដលសែើយ សដើមផសេចកឋចសលមើន នងជាលបសយាជនដលលពះរាជា សោកមាច េោងាស ះមានបរ រ ជាសលចើន វនសោកជាចងកតថន វាដ ារបេសោនស ះ (30) ›› ។ កាលលទងលពះេណដឋ បដាណងស ះសែើយ លពះបាទោសោក មានលពះរាជែឫទយសោមនេសរករាយ លទងសោះលពះេងាឝ រោាព លពះេរង បដលជារបេមានតថមវមយបេនដាៃងមាេ លពះរាជ-ទវនជាថងវរងាឝ នដលោបកថាឝ យដាណងស ះ ។ សេឋចលទងលតាេបងាា ប ឱររាជបរេទងសភរលបកាេដាណង ថាៈ ‹‹ោបកណដបដលមានលបាថាប ចងបានេមផតឋដ ាកបងសោកសនះ បដលបានសៅសកើតជាសទវតា នង ោបកបដលលបាថាប នវោមតមហា-ន ឝ ន លពមោបកចងសឃើញលពះតថាគត ោបកទវាងឡាយស ះចល

30 -កនងទវាវទនាៈ រពោះលងរាៈល ោះលោកជាេងកតកនសាែ ។ កនងអាយ-វង-កងាៈ ‹‹ធមរបែពទធដេជា វា ។ ឱរពោះរជា! លដាយធមជាកែល នងល ើយបដលលគអាេឆលងបាននវឱ ាៈ គភពទាងបល ើយដលនវលរតើយ គរពោះនពាវ ន›› ។

113

មកជាមយគាប សដើមផនងសៅស ឝើេកាក របជាដលលពះឧបគបឋៈ›› សែើយលទងេលតនវគាថាតសៅសនះថាៈ ‹‹ពកេតឝសោកបដលលបាថាប ចងសឃើញលពះសងរៈ សោកជា កាពលថនេតឝសទឝបាទ សោកលបកបសោយសេចកឋករណដដ ា ទោយ សោកជាោបកោងអាច សោកជាោបកលតាេដង វនឯង សោយឥតលគ ឱវាទរបេសោកកជាលបទបពនវកបងថលតភព ដចជា លពះេមាយ េមភទនបដរ កពកេតឝទវាងស ះ ចរមកជបជារបរមគាប ទវាងោេកបងទសនះ សែើយសយើងសៅជបនងលពះសងរៈោងាស ះ ទវាងោេគាប ›› ។ កាលលពះបាទោសោក បានេលតគាថាលបកាេដសចបះសែើយ លទងចាតការឱរសរៀបចាតាកបតងទលកង នងឱរោងេាអាតលគបផវវ ទវាងោេសែើយ លពះោងាមានពកសេវកាមាតរ នងពកោបកនគរ តាមបែែមសចាមសរាមសេឋចសៅ លពមសោយសភវងតររតសរនឋ នង

សលគឿងលកោប មានគននពសោរឈៃយឈៃបលគបយាង សេឋចយាង

សចញចាកលកងបាតលបលត សៅតាមលាោបមាគា សៅដលទ

114

ចាននកនវះសយាជន ។ លពះោងាទតសឃើញលពះសងរៈមានលពះោរែនឋ ១៨.០០០ ោងាសចាមសរាមបែែមជាជរទវាងខងោឋ ាទវាងខង

សឆឝង ហាកដចជាដងោឌណចសរនធ (លពះចសរនធមយចាសែៀង) ។ សពល

ស ះ លពះរាជាចះចាកលពះទ ាងដរ សេឋចយាងសោយលពះបាទ

សៅកានលចាាងទសនវ លពះោងាលទង នលពះបាទមាា ងសៅសលើ វា លពះបាទមាា ងេទតសៅសលើបផនដ លទងទទលលពះមហាសងរថាប កងបម

សោយលពះែេឋ ាសៃើងមកសលើសគាក សែើយលកាបថាឝ យបងាា សោយសគារព លបកបសោយោងា ៥ មានលពះកាយផទធ លនងបផនដ លពះោងាជបលពះបាទលពះសងរៈ(31) សែើយទតេាៃងសមើលសោយ

សគារព ចាស ះលពះភសរកថថនលពះមហាសងរ សលើកលពះែេឋសៃើង

លបណមរលតាេថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ញ ាបានបសរងាក បេកេលតវោេសែើយ ញ ាបានស ឝើ ជមភទឝប បដលលបោបសោយទលកង ភបា, មហាេមលទ សភាគេមផទ នងមនេសទសៅកបងសោកទវាងមល ឱរសៅសលកាមោាណដច ញ ា

31 -កនងទវាវទន នងអាយ វង កងាៈ លទធនវរពោះបាទទាងគលដាយរពោះរវាហ ។

115

សែើយ ។ ឱមហាសងរ! មនមានសពលឯណដបដលេបាយ

រករាយកនវងែេសៅសែើយទវាងប យ ន ឱរមានេទវន កាវ ហាន

រករាយចតឋ ដចជាសឃើញសោកមាច េចាេនងចកា កបងកាល

ឥៃវសនះសៃើយ សល ះសែតោឝ! បពលតមហាសងរ សល ះថាសឃើញ សោកមាច េកបងសពលសនះ ដចសឃើញលពះេមាយ េមភទនបដរ›› ។

សោយលពះេទវន រងរតបតចាេកាវ សៃើង សែើយសេចកឋសគារព

ចាស ះលពះរតនលតយកកានបតចសលមើនសៃើង លពះោងាសទើបលទងបនវ នវគាថាតសៅសនះថាៈ ‹‹ឱលពះសងរៈ! ទកជាលពះពទនលពះោងាស ះចលបរន ឝ នែេ

សៅសែើយ គងបានសោកមាច េបដលមានលពះជនយសៅជាជានេ

េបងលពះោងា ។ ឱលពះសងរៈ! លពះពទនជាអាទតរវងសលទងោេឋងាត

សៅ សោកមាច េបានទទលរេយស ះ ស ឝើឱរភវពណត រាយរងសរឿង

សៃើង ឥៃវសនះ ញ ាេមឱរសោកមាច េឱរទវនឱវាទដល ញ ាៗ នង

លបលពតឋតាមឱវាទស ះ›› ។

116

លគាស ះ លពះសងរៈោធ បោបងអលលពះេរលពះមហាកសលតារាជ

សោយលពះែេឋខងោឋ ា សែើយថាឝ យលពះពរតបសោយគាថាសនះ ថាៈ េមលពះោងាកាលបមាទ េមលទងតាាងលពះរាជែឫទយភយ

ខវ ច (សេចកឋទកាកបងវដឋេងារ) េមលទងលបយតបកាបននរបនទយ! ភាពជាសេឋចលពមទវាងលពះរាជលទពរ ជារបេមនងាយនងលគប

លគងសទ លគបៗ គាប លតវបតទពងលពះន ឝ ន ។ សោកសនះ មនបមន

តាាងសៅសទៀងទវតសទ លពះរតនលតយកជាវតទមនងាយនងបានជប

លបេពឝសទ សបើបានជបលបេពឝសែើយ េមលទងសគារពលបតបតឋ ជានចចកាខន ។

‹‹បពលតមហារាជ េសមឋចលពះេមាយ េមភទនលទងលបទវន ទ ឱរលពះោងារកាលពះមយវនយជាមយនងអាតាយ ភាព សយើងគរស ឝើ សេចកឋពាយាមជាមយគាប សដើមផបងរកាលគបលគងទកឱរែយតចត នវលទពរជាមតកបដលលពះោងាលបទវនឱរ›› ។

លពះរាជាបានលតាេនវគាថាសនះសទៀទថាៈ

117

‹‹ការបដលលពះពទនោកភារៈឱរ ញ ាស ះ ញ ាបានលបតបតឋតាម

សលេចសែើយ ញ ាបានលបោបតាកបតងលបងពមណឍ លសោយលពះ េឋបនងលពះវហារដវចលត ដចជាអារណរលបសទេដសដរោេសៅ

សោយភបាទវាងឡាយ ញ ាលបកបសោយេទវន ចតឋ បានតាកបតងលពះ េឋបទវាងស ះសោយទងជាយ, ទងលជងនងសេឝតចឆលតដមានតថមវ សែើយ ញ ាបានរ ាសលចកាច វចលតសោយរតនវតទដសលចើនលបការ ។ សដើមផនងស ឝើលបោបឱរបរេទនលអរងសរឿងថងវថាវ បាផត រែតសពញ

ទវាងបផនលបងព ញ ាបានបញច ះលពះោររកធលតកបងជមភទឝបជាចានន

សលចើន ។ វន ញ ា, ភរយា, បលតនងតា សកាោឌ ការ (ឃលវ ាង) លពះ រាជវាាងនងលពះរាជដាណដក, លបជាជនជាចាណះ ញ ា លពមទវាងថផធថន

បផនដទវាងមល ញ ាេមសវរលបសគននវវតទទវាងោេស ះសោយសគារព ចាស ះសៅលពះពទនលពះមនងភកាេងឃ›› ។ លពះសងរៈថាឝ យលពះពរ េរសេើរថាៈ លបថពសែើយ! លបថពសែើយ! មហារាជ! លទងស ឝើដសចាប ះ គរសែើយ ។ សបើនងសលបៀបផធមគាប សោយរាងកាយ សោយជវត

118

ឬសោយលទពរេមផតឋស ះ(32) លពះមថងវជាេភាពរងបងមាាមន

បាផត សែតសនះបានជាសគលះបងឥតោឋ យ (របេទវាងស ះ) សែើយសគបានសៅសកើតកបងសទវសោក ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរយាងសនះសែើយ កលពះរាជាលទងនមនឋ លពះសងរៈឱរចលសៅកបងលពះបរមរាជវាាង លទងចាតឱរសរៀបចាវ (បលគ

បេបង) សែើយសលើកលពះសងរៈសោយកមាវ ាងលពះ ហារបេលពះោងា ឱរគងសលើវស ះ កាយលពះសងរៈមានេមពេសដទនលតជាកដចជា

េាៃ លពះរាជាលបណមរោញជ ល សែើយលតាេនងលពះសងរៈថា ‹‹កាយរបេលពះសងរៈទនដចជាេាៃ ឯ ញ ាបដលមានកេលតច

តចេឋចសេឋើង កាយរបេ ញ ាគលគាតគសលគើមមានេមពេសរង›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹កាលពោតត អាតាយ ភាពបានស ឝើ សលគឿងេកាក របជាបតវតទ បដលបរេទនោអ តរកោឝសលបៀបមនបាន

32 -តាមលែៀវលៅលោក បកន វ បដលបរបមកព អាយ-វង-កង បគគលបដលទ ែ នរងកាយរបែមលនកនងលែេកដេលរមើនដលអ នងលរបើវតថជា លរគឿងទានកបារងដលការេញច មរវតដែមគរ បគគលល ោះនងមនលសាយលសាកកនងលពលជាទសាល បលដាយគតដអារកក ល ើយនងលៅកាន លទវលោកបដលជាទរបាថាន (របែមលន) ។

119

ជានចច អាតាយ ភាពមនបានចាតបចងដាដ សដើមផស ឝើសលគឿងេកាក រ-បជាសៃើយ›› ។

លពះមហាកសលតយលតាេតបថាៈ ‹‹កាលពោតត វន ញ ាជា

ទវរក ជាមនេសេវតលតងបតលៃងសលវ ញ ាបានជបនងលពះពទនភគវត បដលជាបញដ សកាតឋឥតស តឋដថទឱរលតមសេយើ សែើយ ញ ាបានថាឝ យដាដ

ដលលពះោងា សល ះវបាកថនកមយរបេ ញ ាស ះ សទើបបានមកជាយាង

សនះឯង›› ។

លពះសងរៈ លបាថាប នងបាបាតវបផដោររបេលពះរាជា សទើប

េាបដងទកលពះភសរកឋរាកទវកលេេលោយ សែើយថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹សោកបដលជាបញដ សកាតឋឥតស តឋដថទឱរលតមសេយើ េមផថាឝ យបត

ដាដ កអាចស ឝើផលឱរេសលមចបានសងកើងរងសរឿងថងវថាវ យាងសនះ›› ។

លពះរាជា កាលបានលទងលពះេណដឋ បនវសងរវាចាស ះសែើយ លពះោងាមានលពះរាជែឫទយេបាយរករាយ សោយមនធលវ ប

បានជបលបទះ ករសនះសៃើយ សទើបលទងោនញញដ តឱរដលពក

សេ បតថាៈ

120

‹‹សល ះបត វន ញ ាបានស ឝើទវនសោយដាដ សទើប ញ ាបានជាសេឋច

ចលកពតឋ សបើដសចាប ះ លតវបតសយើង ាគាប មានចតឋពាយាម ស ឝើ េកាក របជាដលលពះរតនលតយ›› ។

លពះមហាកសលតយ លតាេនងលពះសងរៈថាៈ ‹‹កបងកបនវងបដល

ជាទសគាចរថនលពះពទន ទោទ នបដលលពះោងាបានយាងសៅ សែើយ

នងលទងអាលេយសៅទវាងប យ ន ញ ាលបាថាប ចងោងលពះេឋបបជា

លតងទោទ នស ះៗ ឱរបានេពឝោសនវើ សល ះសែតោឝ? សល ះថា េលមាបពកេតឝោបកមានេទវន លជះថាវ សគារពនមេសការតសៅ កបង

ោ គត›› ។

លពះសងរៈ ថាឝ យលពះពរេរសេើរកេលស ះថាៈ ‹‹លបថព

សែើយ! លបថពសែើយ! មហារាជ! លតវអាតាយ ភាពសៅបងាា ញទោទ ន

ទវាងស ះថាឝ យលពះោងា›› ។

លពះបាទោសោកបានលទង ាសលគឿងេកាក របជាគេគននបបាព , ភងមាោ សលគឿងលកោប នងសលគឿងោបជាសលចើនយាង លបសគន

ដលលពះឧបគបឋសងរ លទងលបជាចតរងានសេ េពឝលគបសែើយ

121

សេឋចយាងបែែមលពះឧបគបឋសងរ ចលកានេនលមភន លពះសងរៈ បានសលើកលពះែេឋចងអលបងាា ញលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹លតងទសនះសែើយលពះោងា ជាោទ នបដលលពះពទនលបេត

ចាកលពះឧទរលពះមាតា›› ។ លពះេឋបសនះ សគបានោងមនដាបង

បាផត គលតងទសនះសែើយ បដលលពះពទនជាឯកោគាបគាលបានលទង

លពះដាសណើ រ ៧ ជាហាន កបងថងៃបដលលបេតស ះ លពះោងាលទង

ទេស ការលគបចាបណកថនទេទវាង ៤ សែើយលពះែេឋសៃើងបនវ ឧទវនវាចាថាៈ ‹‹សនះភពខងសលកាយបាផតរបេសយើងសែើយ›› ។

លះលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះមហាកសលតា-

រាជ សេឋចស ឝើលកពាថនោញជ លលបណមរសៃើង លបកបសោយបញចងា-លបតោឌ លកាបផទធ លចះសលើបផនដសោយសេចកឋសគារព សលើកលពះ ែេឋសៃើងលបណមរ សេឋចលទងលពះពោបសែើយលតាេលពះគាថា

សនះ ថាៈ ‹‹បគាលឯណដោបកបានសឃើញលពះេករមនភគវត ឬពាស ះ សោត ោបកបានសឃើញលពះពទន កាលបដលលពះោងាសេឋចមកកាន

122

សោកសនះ នងោបកបដលបានោឋ បលពះេរសេៀង ដពសរាះរបេ

លពះោងា ពកបគាលស ះ របមងបានបណរដឧតឋម សែើយបានផល

លបសយាជន ជាទសកសមកានឋចតឋ ។ វន ញ ាជាមនេសឥតវាេ

ដ ភង ភេ ញ ាមនបានសឃើញលពះភគវត ញ ាមនបានសឃើញលគាកាល

លពះោងាលបេត ទវាងមនបានោឋ បលពះេរសេៀងដពសរាះរបេ លពះោងា›› ។

‹‹លគាស ះ លពះឧបគបឋសងរ ចងអលបងាា ញលពះបរមកសលតយ

លតងោទ នទ បដលលពះ ងមាយាសទវសងចាមបមកសឈើ សែើយ

លបេតលពះស េតឝ លពះសងរៈសលើកលពះែេឋសៃើង លបកាេ

បងេងរកសសទ ឋ សោកោបកបដលបានសឃើញលពះពទន ឥៃវសនះ លតវោបកេាបដងកាយរបេោបក ឱរលបាកដសៃើងបងាា ញលពះមហា-

កសលតយ សដើមផឱរសេឋចបានសឃើញ វនោបក ឱរលពះោងាលទងមាន

លពះរាជេទវន ចាេកាវ ថលកបលងសៃើង›› ។

123

លគាស ះ រកសសទ ឋ េាបដងកាយសចញមក លពះសងរៈឧបគបឋៈ ថាឝ យលពះពរសេឋចថាៈ ‹‹រកសសទ ឋ សនះ បានសឃើញលពះពទន លគាកាលលពះោងាលបេតចាកលពះឧទរលពះមាតា›› ។

លគាស ះ លពះរាជាលទងលបណមរលពះែេឋ យាងលបទកសណ

រកសសទ ឋ សែើយលតាេគាថាសនះថាៈ ‹‹ោបកបានសឃឿញលពះោគាបរេ លបកបសោយេភលកាណដ

លេេបញចង កបងសពលបដលលទងលបេតចាកលពះឧទរ លពះោងា មានលពះកាយលបកបសោយមាការៈ នងោនពរញជនៈ ោបកបាន

សឃើញលពះសនលតដបវងទោយ ដចជាលតបកថនផទក ឧតផលបដរឬ? ោបកបានឮលពះវាចាដទនពសរាះរបេវរបរេ ដចជាេាសៃងថន

សគាឧេភរាជស ះបដរឬ›› ។

លគាស ះ រកសសទ ឋ កាលបដលនងទលតបមកវញ បាន

ស លនវគាថាសនះថាៈ ‹‹ ញ ាបានសឃើញលពះោគាបរេ លពះោងាមានេមផរភវលេេដច

ជាពណថនមាេឆអន លពះោងាលបសេើរបាផតជាងេតឝសទឝបាទទវាង-

124

ឡាយ លទងបានសលើកលពះបាទនសៅ ៧ ជាហាន ញ ាបានទវាង

ោឋ បលពះេរសេៀងរបេលពះភគវត (ស ះផង) ›› ។

លពះមហាកសលតយ លតាេេរតសៅសទៀតថាៈ ‹‹កាលបដល

លពះោគាបរេលទងលបេត លពះោងាលបកបសោយេភលកាណដច

សមឋច វះ?›› ។

រកសសទ ឋ តបថាៈ ‹‹លពះោងាមានលពះេរសេៀងមនអាចនង

ោបាយលបាបឱរចាេោេសកើតសៃើយ ករសពចនទវាងស ះ មនអាចនងេាបដងពនរលគាប បានសទ បតឥៃវសនះ ញ ាលពះោងានង

ទលសោយសេចកឋបាលពញ›› ។ លគាស ះ រកសសទ ឋ ស លគាថា

សនះថាៈ ‹‹លពះកាយរបេលពះោងា ភវលេេបញចងរងសរឿងពណត រាយ សោយរេយថនពណមាេ ម គរោោច ររ ពកមនេសនងសទវតាបាន

សោយបតេបាយរករាយ សោយបានសឃើញចាេនងបភបក ឯ

ថផធថនលបងព លពមទវាងបពតទវាងឡាយ កកសលកើករ ាសភើបញាបញរ

125

‹‹រែតចះមកដលសឆបរថនមហាេមលទ ហាកដចជា វា លតវរលក

សបាកមកលគាាសលគងសៅកណដឋ លេមលទ›› ។

លពះរាជា បានបជាលទពរមយបេនដាៃងមាេ លទងចាតឱរ ោងលពះេឋបមយសៅលតងកបនវងស ះ សែើយសទើបសេឋចយាង

សចញសៅសទៀត ។ លពះសងរៈបាន ាសេឋចតោាពទស ះ សៅកានលកងកបលពេឋ កបងទសនះ សោកបានសលើកលពះែេឋខងោឋ ាសៃើងថាឝ យលពះពរ ថាៈ ‹‹លតងោទ នទសនះសែើយលពះោងា បដលសគថាឝ យលពះបរម-

ស េតឝដលលពះបាទេសទវន ទនៈ›› សែើយ ាសៅបងាា ញមនធរ បដលសគេលមាបស ឝើេកាក របជាដលសទវតាជារបេថនោករ លតង

លគាសគ ាលពះបរមស េតឝចលសៅ សដើមផដលសទវរបទវាងស ះ បតសទវរបទវាងស ះ បដលសគស ឝើោាពសឈើនងដឥដឌ កលតៃបជា

ការលចះមក ស ឝើសគារពនមេសកាលតជងាងលបណមរចះ កបងទ ចាស ះលពះភសរកថលពះស េតឝវញ ។ លពះបាទេសទវន ទនៈ លជាប

126

សែតដសចាប ះ សទើបថាឝ យលពះ មថាៈ ‹‹សទវតាកបងពកថន

សទវតា(33)››។

តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទ បដលសគបានលបជា ពកល ែយណមហាោល សដើមផនងទវយលកាណៈលពះស េតឝ សែើយបានបងាា ញោទ នទបដលោភេតតាបេ (34) ពចារណដ

សមើលលកាណៈលពះស េតឝ សែើយសឃើញថានងបានលតាេជា លពះពទនមយលពះោងាជាលបាកដ ។ លាោបពស ះមក លពះសងរៈ បានបងាា ញលពះរាជា លតងោទ នទបដលលពះ ងបជាបតចញច ម

រកាលពះស េតឝ សែើយបងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝបាន

េរសេរោកសរ; កបងទបដលលពះស េតឝហាតសៃើងគងយានដារ; ោទ នទបដលលពះស េតឝហាតសៃើងគងយានសេះ; ោទ នទ បដលលពះស េតឝហាតសៃើងគងលពះរាជរង; ោទ នទបដលលពះ ស េតឝហាតបាញ ប; ោទ នទបដលលពះស េតឝេាណដក អាលេយ; ោទ នទបដលលពះស េតឝលទងលបថាប ជាទលេេ

33 -ទវាវទនាៈ លទវាទលទវាៈ អាយ-វង-កងាៈ លទវតាករកបលងជាងលទវតាទាងឡាយ ។ 34 -បឋមែលោព ធ, កាលលទវលតាបែ ។ អែតាៈ បរបថាមនែ; កាឡាៈ បរបថាលមែ ជាល ែ ោះលែមរានែគនន បាន ។

127

លោយជាមយនងពកលេទវាង៦មន, ោទ នទបដលលពះស េតឝ លទងរ ាពង (ដលសោក) សោយលទងបានសឃើញមនេសចាេ, មនេសឈ, មនេសោវ ប នងជាតកាសណើ តសែើយលទងយាង (ជា

មយនងលពះបតា) សៅកានអារណរលបសទេ ។

តពស ះមក លពះសងរៈបាន ាសេឋចសៅកានសដើមជមភលពកស សែើយសលើកលពះែេឋសៃើងចងអលបងាា ញថាៈ គលតងោទ នទសនះ សែើយមហារាជ បដលលពះស េតឝលទងលបថាបសៅសលកាមមវប

សឈើ, សោយវ រ ាពងគតពចារណដលពះោងា សដើមផរ ាសលៀក វនសចញ

ចាកកាមតណដា , ចាកពតកាណដច នងោាសពើដោមក លពះោងាបាន

យលជាកបេឋង (ថាជាសទវេ) សទើបលទងតាាងសៅកបងេមា (អា បាណេសតកមយោឌ ន) ហាកដចជាមនបមនកមារតច សេឋច

ចលកានបឋមជាន លទងសោយនវវមតឋេ ជាទេបាយកបង

នស ះ ។ ណៈស ះ មវបថនសឈើឯសទៀត កវលសៅតាម

មណឍ លលពះអាទតរ បតមវបជមភលពកសស ះ មនបានលះបងសចាល

លពះស េតឝសៅសៃើយ ។ លគាស ះ លពះបាទេសទវន ទនៈបាន

128

ទតសឃើញដសចាប ះសែើយ សទើបលកាបថាឝ យបងាាផទធ លនងបផនដ

សោយបញចងាលបតោឌ នចាស ះលពះស េតឝ ។

លាោបពស ះសៅ លពះសងរៈបានបងាា ញទវឝ រលកង សែើយ

ថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹គតាមោទ នទសនះសែើយលពះោងា បដលលពះស េតឝមាន

សទវតាទវាងមយបេនជាបរវារ សេឋចយាលតាសចញលកងកបល-

ពេឋ›› លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝលបទវន

សេះកណឌ កៈនងសលគឿងរាជាភរណដល យឆនបកៈ (ឆនបោមាតរ) សែើយលទងលតាេឱរវលកានបរវញ ។ តពស ះមក លពះសងរៈបាន

បងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝ សេឋចយាងចលសៅកបងថលពបត

មយលពះោងា ។ តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដល

លពះស េតឝលទងកាតលពះសកោលពះោងាសោយកាាបត បដលធលវ ក

មកោាពអាកាេ សែើយនងកបនវងបដលេលកសទសវសរនធ (35) បាន

ទទលលពះសកោសោយសេចកឋសគារព ។ តពស ះមក លពះសងរៈ

35 -ែរកលទលវករនទ ជាល ែ ោះរបែរពោះឥករនទ ។

129

បានបងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝ លទងបឋរលពះភោដមាន

តថមវ នងេាពតកាោយៈោាពល នមាប ក (36) ។ តពស ះមក លពះ សងរៈបានបងាា ញោទ នទ បដលលពះបាទពមភោរៈបានទល

ោសញជ ើញស េតឝ សោយលទងថាឝ យនគរ កកណដឋ ល ។ តព ស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝ សេឋច

យាងសៅជបនងអារាឌកាោម (អាឡារតាបេកាោមសគាលត) នងឧលទករាម (ឧទកតាបេរាមបលត) តពស ះមក លពះសងរៈបាន

បងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝ លទងបាសពញទកករករយាយាង តងថលកបលងោេកាល ៦ ឆប ា សែើយសទើបលពះសងរៈស លលពះ គាថា សនះថាៈ ‹‹កបងសវោ ៦ ឆប ា លពះស េតឝលទងបាសពញទកករករយា

យាងតងថលកបលង សេឋចផធាបតសលើសផះនងសលើប វ សទើបលទងលជាប

ចាេកបងលពះច ឋ ថាៈ សេចកឋលបលពតឋដតងសនះមនេមគរ មន

បមនជាផវវដលតវពតសទ សែើយលទងលះបងសចាលោាសពើស ះសៅ 36 -សេៀវសៅលពះពទនោេ របេសោកលឝ-ែឝណត បដលសោកជា-ស បលបជាប យរ ឃដការមហាលពែយបានយកចវរនងសលគឿងបរកាា រេលមាប េមណមកថាឝ យ ។

130

សទើបលបលពតឋនវមដពតសៃើង›› ។ លពះសងរៈបានបងាា ញតសៅ

សទៀតថាៈ ‹‹ោទ នទសនះសែើយមហារាជ បដលលពះស េតឝលទង

ទទលបាយាេោយសោយទកសោះសគា (37) មានឱជារេមយ រយយាង ោាព ងននធពណនង ងន ធ (38) ›› ។ តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដលលពះស េតឝ សេឋចយាងសឆភ ះ សៅកានស លពកស ។

លពះរាជា លទងសលបាេឱរោងលពះេឋបមយៗ កបងោទ នទ បដលលពះសងរៈបងាា ញ សែើយទវាងោេស ះ ។

មាងសទៀត លពះសងរៈ បានបងាា ញោទ នទ បដលកាល គ-

រាជ(39) បានស ល ករេរសេើរលពះស េតឝ លះលទងលពះ េណដឋ បដសចាប ះ សទើបលពះបរមកសលតារាជថាឝ យបងាា លពះបាទលពះ សងរៈ សែើយសលើកលពះែេឋលបណមរសៃើងលតាេថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ញ ាមានលបាថាប ចងេរកាល គរាជស ះ បដលជាោបកបានលពះ 37 -ទវាវទវនៈ ថាឝ យទកឃយ ានងទកសោះសគា បដលបានចាសរ ើនសកើនសៃើងឯងជាដងាឝ យ ១០ ភាគ ។ អាយ-វង-កងៈ បានទទលបាយាេោយ សោយទកសោះសគាបដលចលមាញ ១៦ ដង ។ 38 -បឋមេសមាភ ៈ ងេជាតា នង ងបណដត ។ 39 -ទវាវទវនៈ កាលកា គរាជ ។

131

េមាយ េមភទន សតើសឃើញលពះោងាសេឋច លទងពទនដាសណើ រសៅកបងមាគា

ណដ វះ?›› ។

លគាស ះ លពះសងរៈសៅកាល គរាជថាៈ ‹‹ចរោបកមកឱរ ឆប! ចរោបកមកឱរឆប! លពះរាជាចងេរោបកោាពកាលបដលោបក

បានសឃើញលពះេមាយ េមភទន សតើសឃើញលពះសេឋចលទងពទនដាសណើ រ កបងមាគាណដ វះ (40) ›› ។

កបង ណៈស ះ កាល គរាជ កលបាកដសៃើងចលមកជត

លពះសងរៈសលើកថដលបណមរទលថាៈ ‹‹ឱលពះសងរៈមាច េ! លពះ ករណដមានលតវការោឝ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹ោបកសនះឯង

សែើយជាកាល គរាជ បដលបានេលតគាថាេរសេើរលពះ េមាយ េមភទនស ះ›› ។

លគាស ះ លពះរាជាលបណមរលពះែេឋសៃើង លតាេនវគាថា

សនះ ថាៈ

40 -មហាវងសាៈ លែដេលរបើរេវាកោែលដាយឫទធ ឱយលៅេង ាកាល គររមកថាវ យរពោះអងគ ។

132

‹‹ោបកបានសឃើញលពះភគវត លពះោងាឥតបគាលសលបៀបសេយើ លពះ ោងាមានឆវវណត ភវសផវកលតចះ ហាកដចជាពណថនមាេឆអន លពះ មានវងឝងលពះភសរកឋដចជាដងលពះចសរនធដសពញវង ចរោបកេាបដង

លបាប ញ ាោាពគណេមផតឋរបេលពះោងា លគាកាលបដលលទងយាង

សឆភ ះសៅកានស មណឍ លស ះ›› ។

គរាជទលតបថាៈ សដើមផនងនយាយាេរសេើរសេចកឋ រងសរឿងរបេលពះមហាមនស ះ មនមាន ករបដលនងស ល

េរសេើរឱរលតមសេយើបានសទ ឥៃវសនះ ញ ានងបងវងសោយេសងាប សែើយ គរាជស នវគាថាសនះថាៈ ‹‹កាលបដលលពះពទនោកលពះបាទផធបនងបផនលបងព កភបានង

ទសនវទវាងឡាយ បដលតាាងសៅសលើបផនដទវាងមលសបាង ភេសៃើង សែើយមហាលបងពកញាបញរ ៦ ដង លពះរេយផាយោាពលពះកាយ

លពះតថាគត លគបសៅសលើពនវលពះចសរនធនងលពះអាទតរ សែើយភវ រងសរឿងសឆឝៀលឆឝ តចាាងសៅកបងទេទវាង ១០ សដើមផជាលបសយាជន

ដលេតឝសោកទវាងមល›› ។

133

ខងសលកាយការេនធ ស ះ លពះមហាកសលតារាជ បាន

សលបាេឱរោងលពះេឋបមយសៃើងកបងោទ នទស ះ សែើយសេឋច

យាងែេសៅសទៀត ។

កបងលាោបស ះ លពះសងរៈនមនឋសឆភ ះសៅកានស លពកស លះ ដលសែើយ សលើកលពះែេឋចងអលបងាា ញលពះរាជាថាៈ ‹‹គលតង

ោទ នទសនះឯងសែើយ បដលលពះស េតឝលទងមានលពះមហា-

ករណដដ ាដលសោក លទងបានឈបះនវមារនងពលថនមារ សែើយ

បានោនតឋរេសមាភ ញញដ ណ លពះរាជាលទងសលបាេឱរោងលពះេឋប

មយសៅលតងោទ នទស ះ សែើយលទងលពះរាជទវនលទពរមយបេន

ដាៃងមាេ ។ លពះសងរៈបានបងាា ញថាៈ ‹‹គលតងោទ នទសនះ សែើយ បដលចាតមយហារាជបានថាឝ យបាលត ៤ ដលលពះពទន លពះ តថាគតទទលបាលតស ះសែើយ លទងទះរបបាលតទវាងស ះសោយ

លពះែេឋ (41) សែើយោោឌ នស ឝើជាបាលតមយ›› ។

41

-លែៀវលៅរពោះពទធសាែ របែលោក លវ- វណត បដលលោករា-ល ៅ បរបជាបមែរថា រពោះែោែ ែមពទធតរមតបារតទាង ៤ លធវើជាបរត១ លដាយឫទធ នភាពរបែរពោះអងគ ។

134

តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដ ណជទវាង

លបាារយ (42) បានថាឝ យសភាជ ហារ (ដលលពះពទន) សែើយបងាា ញ

ោទ នទបដលលពះស េតឝ (43) សេឋចចលសៅកានេាណដក

សរេឋសៅសបណដបរេ ( រាណេ) ។

តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញោទ នទបដលល ែយណ

មាប កស លេរសេើរលពះពទន ។ លពះរាជាបានសលបាេឱរោងលពះ េឋប សៅលគបកបនវងបដលលពះសងរៈបាន ាលពះរាជាសៅកបងថលព

ឫេបតនៈ សែើយសលើកលពះែេឋខងោឋ ាសៃើង ចងអលបងាា ញ

លពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹លតងសនះសែើយមហារាជ បដលលពះ តថាគត លពះោងាបានញាាងមយចលកដបវរឱរលបលពតឋសៅ›› ។

លពះរាជា បានសលបាេឱរោងលពះេឋបមយ សែើយលពះ រាជទវនលទពរមយបេនដាៃងមាេ ។ លពះសងរៈបានបងាា ញ

តសៅសទៀត នវោទ នទបដលលពះតថាគត លពះោងាញាាងជដលទវាង

មយ នឱរកានយកសភទជាភកា សែើយបានបងាា ញោទ នទបដល

42 -លែៀវលៅរពោះពទធសាែ របែលោក លវ- វណតថា ពាណរពរ កបានយកនាលធវើពអងករ១ពទក ែា១ លៅថាវ យរពោះអងគ ។ 43 -គរថារពោះពទធ បតេាបលដើមជារពោះលពាធែតវដលេនោះ ។

135

លពះបាទពមភោរៈលទងលពះេណដឋ បនវលពះមសទេ សែើយ

លទងបានសឃើញចាេនវេចចម ោទ នទបដលសេឋចថនសទ ឋ ទវាង ៤៨.០០០ បានញាាងកសលេ គសេចកឋសមែយងឱរឃលវ ត សចញ

ព ននេ ឋ នបានបរេទនលអ លពមទវាងបានមយចកាលគបៗ គាប ោទ នទបដលពកល ែយណនងពកគែបតជាសលចើន ន បាន

េសលមចនវសលោតាបតឋផល ។

លពះសងរៈ បានបងាា ញតមកសទៀត នវោទ នទបដល

េលកសទសវសរនធ (លពះឥសរនធ) មានសេចកឋលជះថាវ ោទ នទបដលលពះ តថាគតលទងេាបដងយមកបាដហាររជាោោច ររ សែើយនងោទ ន

ទបដលលពះតថាគត សេឋចយាងចះមកោាពខងសលកាយបដលសេឋច

សៅចាាវេាសៅកបងោទ នតាវតឋងស សដើមផនងេាបដងមសលបាេលពះ ពទនមាតា ។

លពះរាជា បានលទងសលបាេឱរោងលពះេឋបដមានតថមវ កបង

ោទ នទបដលលពះសងរៈ បានបងាា ញសែើយស ះៗ ។

136

តពស ះមក លពះសងរៈបាន ាលពះបរមកសលតយ សៅលកង

កេនគរ (កេ រា) សែើយ សលើកលពះែេឋសៃើងចងអលបងាា ញ

ថាៈ ‹‹គលតងោទ នទសនះសែើយ បដលលពះតថាគតសេឋចចលកាន

ន ឝ នកបងកាលជាខងសលកាយ បដលលទងបាសពញពទនកចចបរបណ

សែើយ›› ។

លពះរាជា លទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះោងាសលទវប

ចះសៅសលើបផនដ សេឋចលទងលពះពោប រែតដលបាតោយ រត េនរេញដ ភាព ពកបរ របានយកទកមកសលបាះលពាលេបលពះ ភសរកឋសែើយ សទើបសេឋចលតៃបបានលពះោយ រតសតើនសៃើង បានលទង

លពះរាជទវនលទពរមយបេនដាៃងមាេ នងលបាកឱរោងលពះ េឋបមយសៅលតងោទ នទស ះ ។

លាោបស ះ លពះរាជាលបណមរលពះែេឋថាឝ យបងាាសោយ

សគារពចាស ះលពះបាទសងរៈ សែើយលតាេសទៀតថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ញ ា មានលបាថាប នងមនេសការលពះេឋប ថនពកមហាោវករបេលពះ ពទនជាមាច េ (សទៀត) ›› ។

137

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរេរសេើរថាៈ ‹‹ោ! ោ! ឱលពះ រាជា! លពះោងាមានលពះរាជែឫទយលបកបសោយលបោទេទវន ដកាវ នងសេចកឋសគារពដវសេេ›› ។

ណៈស ះ លពះសងរៈបាន ាលពះមហាកសលតយសៅកបងេន

សជតវន សែើយសលើកលពះែេឋសៃើងថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹បពលត

មហារាជ សនះសែើយលពះេឋបរបេលពះោរបលត េមលពះោងា លទងលពះរាជទវនសលគឿងេកាក របជា›› ។

លពះរាជា លតាេេរថាៈ ‹‹គណវសេេរបេសោកមាច េោងា ស ះ ដចសមឋចសៅ?›› លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹សោកជាោវកទ ១ ជាមយ-សេ បតរបេលពះភគវត សោកជាោបកោធ តជា ញកបងការញាាង

មយចលកដបវរឱរលបលពតឋសៅ›› ។

‹‹លពះតថាគត លទងសលើកដសមកើងសោកជាចាបង សលើេជាង

ពកោវកោបកមានលបាជាញ ។ លបាជាញ ថនេតឝទវាងោេ សវៀរបលងបត

លបាជាញ លពះតថាគតមយសចញ កមនមានលបាជាញ ោបកណដមយ

138

សេយើនងលបាជាញ របេលពះោរបលតលតមបតមយចាណត បដលបបងជា ១៦ ដងសែើយ ។ សគអាចនយាយបានបតសោយេសងាបយាងសនះ ោបកណដសៃើយ នងអាចេាបដងោាពឃលវ ាងលបាជាញ របេសោកឱរ េពឝលគបបាន›› ។

កាលបដលលពះសងរៈថាឝ យលពះពរដសចាប ះសែើយ លពះរាជាមាន

សេចកឋលជះថាវ ពនសពក លទងលពះរាជទវនលទពរមយបេនដាៃង

មាេ ដលលពះេឋបស ះ ។ កាលលពះោងាថាឝ យបងាាលពះោរបតឋ លទងលតាេនវគាថាសនះថាៈ ‹‹សោកជាោបកបានកាចាតបងនវចាណងថនភព លផលាញ

សករ ឋស យ ះរបេសោក ោយេពឝទសៅទវាងសោក បណដឋ ោបក

បដលមានលបាជាញ ទវាងឡាយ មានបតសោកជាចមផងសលើេជាសគ

ទវាងោេ›› ។

តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញលពះេឋប ថនលពះ ស ទាលាយនៈ (សមាគាោវ ន) ដលលពះមហាកសលតយ ថាឝ យ

លពះពរឱរសេឋចលពះរាជទវនសលគឿងេកាក របជា ។

139

លពះរាជា លតាេេរសទៀតថាៈ ‹‹គណវសេេរបេសោកោងា ស ះដចសមឋចសៅ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹សោកជាចមផងសលើេពកោបក

បដលមានឫទនបាទ (ឥទនបាទ) សោកអាចនបតសជើងខងោឋ ា របេសោកសៅដលបរ ថនេលកសទសវសរនធ (លពះឥសរនធ) បាន›› ។ មាងសទៀត សោកអាចផទច ញ គរាជស យ ះននធនងឧបននធឱរ ចះចាញបាន ។ អាតាយ ភាពេាបដងគណវសេេរបេសោក បាន

បតសោយេសងាបថា សគឆវងដលសលតើយខង យថនមហាេមលទ

េងារោគរបាន សោយោរវាចាជាគណមរបេសោកោងា ស ះ›› ។

លពះរាជា បានលពះរាជទវនលទពរមយបេនដាៃងមាេ ដល

លពះេឋបស ះ លពះរាជទវនសែើយ សទើបលបណមរលពះែេឋសៃើង

លតាេគាថាសនះលគាស ះថាៈ ‹‹ ញ ាេមនមេសការលពះស ទាលាយនៈ បដលមានសករ ឋស យ ះ លផលាញ សោកជាចមផង សលើេជាពកោបកបដលបានឫទនបាទ

140

ទវាងឡាយ សោកបានកាចាតបងនវជាត, ជរា, សេចកឋសោក

នងសេចកឋទកាលពយ›› ។

លាោបស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញលពះេឋបលពះកេសប ដលលពះមហាកសលតយ សលើកលពះែេឋសៃើងថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹ោទ នទសនះសែើយជាលពះេឋបថនលពះមហាកេសប េមលទងលពះ រាជទវនសលគឿងេកាក របជេលតងោទ នទសនះផង›› ។

លពះរាជា លតាេេរថាៈ ‹‹គណវសេេរបេសោកោងាស ះ ដចសមឋចសៅ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹សោកជាោបកលបាថាប តច ចលចតឋ បតរបេតច សោកជាចមផង សលើេជាពកោបកបដលលបលពតឋ តងាវតឋ ។ លពះតថាគតបានលបទវនទសេ េនៈេលមាបលពះ ោងាឱរសោកគង ។ លពះពទនជាមាច េ លទងសោះចវររបេលពះោងា លបទវនដលលពះមហាកេសប ។ លពះសងរៈោងាស ះ បតងមានលពះ ែឫទយសមតាឋ ដលោបក សតទគតនងោបកមានទកាលពយ សោកជា

ោបកលគបលគងរកានវមវនយ របេលពះពទនជាមាច េ បដល

141

អាតាយ ភាពេាបដងឥៃវសនះ គនយាយសោយេសងាប ោបកណដ

សៃើយនងអាចេាបដងោាពគណវសេេ ថនការលបលពតឋរបេសោក ឱរេពឝលគបបាន?›› ។

លពះរាជា លទងសលបាេលពះរាជទវនលទពរមយបេនដាៃង

មាេ ដលលពះេឋបថនលពះមហាកេសបស ះ លកាបបជាសែើយ កលបណមរលពះែេឋសៃើងលតាេគាថាសនះថាៈ ‹‹សោកជាោបកគង

សៅកបងគហាថនភបា ជាោបកបានបនាតបងនវការវវាទ មនបាន

លបលពតឋសៅតាមោាណដចថនសទវេៈទវាងពង សោកបានចសលមើន

ាន (ន) នងេមាបតឋជាលបលកត សោកជាោបកលបាថាប តច ចលចតឋបតរបេតច គណវសេេរបេសោកមានឥតគនង

សលបៀបផធម ឥៃវសនះ ញ ាេមនមេសការចាស ះសោកមាច េោងា ស ះ សោយការបនធនលពះេរ ញ ាេមថាឝ យបងាាចាស ះសោកមាច េ

ោងាស ះ សោយោេោាពចតឋ›› ។

142

តពស ះមក លពះសងរៈបានបងាា ញលពះេឋប លពះវកកលសតទរ- កល ដលលពះមហាកសលតយ ថាឝ យលពះពរឱរសេឋចលពះរាជទវន

សលគឿងេកាក របជា ។ លពះរាជាលតាេេរថាៈ ‹‹គណវសេេរបេសោកមាច េោងា ស ះដចសមឋចសៅ ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹លពះតថាគត បានសលើកសោកជា

ចមផងសលើេជាពកោបក បដលមានសេចកឋោតលទវានងសរាគ សែើយ

នងពកោបកបដលលបាថាប តច សោកមនបដលេាបដងគាថា ១ លបកបសោយបាទ ៤ ដលមនេសណដមយសោះសៃើយ›› ។

លគាស ះ លពះរាជាលទងសលបាេលពះរាជទវនមាេមយថពោក

សៅសលើលពះេឋបថនលពះសងរៈោងាស ះ ពកោមាតរលកាបទលេរ ថាៈ ‹‹លពះេឋបលពះោរែតឋជាទសគារពសេយើៗគាប សល ះសែតោឝបាន

ជាលទងលពះរាជទវនសលគឿងបជាបតលតមមាេមយថពបសណដត ះ?›› ។

លពះរាជា លតាេថាៈ ‹‹សល ះសោករច (ចាកទកា) បានបត វន

សោកមាប កឯង មនបានស ឝើមនេសឯសទៀតឱររចចាកទកាផង

143

សល ះសែតស ះ បានជាសយើងបជា បតលតមមាេមយថព

បសណដត ះ›› ។

រកាសទវតាបដលរកាលពះេឋប បានបបងឝរមាេមយថពស ះ ថាឝ យមកលពះរាជាវញ សទើបពកោមាតរលកាបទលសទៀតថាៈ ‹‹សោកជាោបកមានសេចកឋលបាថាប តចសោយពត បានជាសោកមន

ទទលយកមាេមយថពស ះសៃើយ?›› លគាស ះ លពះសងរៈបានបងាា ញលពះេឋបលពះអាននធសតទរ ដល

លពះមហាកសលតយ ថាឝ យលពះពរឱរសេឋចលពះរាជទវនសលគឿង

េកាក របជា ។ លពះរាជាលតាេេរថាៈ ‹‹គណវសេេរបេសោក

មាច េោងាស ះ ដចសមឋចសៅ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹លពះតថាគត បានសលើកលពះ អាននធស ះជាចមផង សលើេជាងពកោបកបដលជាពែេសត សោក

បានចាាជាកចាេនវមរបេលពះពទនជាមាច េ ។ កមាវ ាងគានត

លបាជាញ នងការ វ េវាងថវរបេសោកដ ាទោយ សលបៀបដចជា

មហាេមលទ វាចារបេសោកបផអមបលអមពសរាះសកាះកាយ

144

មនេសនងសទវតាទវាងឡាយបតងស ឝើសេចកឋ សគារពចាស ះសោក

ោងាស ះ សោកអាចកាណតដងនវពទនោាលេយបាន សោក

បរបណសោយសេចកឋលអ នងសពញសៅសោយគណេមផតឋលគប

យាង សោកជាឃលវ ាងមយបដលសពញបណនចសងអៀតសៅសោយ

លពះម›› ។

លពះរាជា កាលលទងលពះេណដឋ ប ករសនះសែើយ មានលពះ រាជែឫទយសពញសៅសោយបតនងលបាសមាទរ លទងលពះរាជទវន

លទពរមយសកាដដាៃងមាេដលលពះេឋបស ះ។

ពកោមាតរលកាបទលេរថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝ បានជាលទង

លពះរាជទវនសលគឿងបជា លតងោទ នទសនះសលចើនសលើេជាោទ នទ ទវាងពង?›› ។

លពះរាជាលតាេតបថាៈ ‹‹សល ះលពះសងរៈោងាសនះ សោកជា

ពែេលតកបងមវនយ សោកបានផាយលពះមឱរជាលបទបដភវ រងសរឿងរែតដលមកថងៃសនះ ឥតមានបាតបងយាងសនះឯង ោប ម

សជើងសគាមនអាចនងទទលយកទកមហាេមលទបានសទ ស ះក

145

ពតបមនសែើយ បតេមលទ គលបាជាញ របេលពះពទនជាមាច េលពះ អាននធអាចទទលបាន សល ះដសចាប ះ សទើបសយើងបជាោទ នទសនះ សលចើនសេើលជាោទ នទទវាងពង›› ។

កាលបដលលពះរាជា បានបជាលពះេឋបថនពកមហាោវក

រចសែើយ លទងេបាយរករាយកបងលពះរាជែឫទយពនសពក សេឋចលកាបថាឝ យបងាាសទៀបលពះបាទលពះសងរៈ សែើយសលើកលពះែេឋ លបណមរសៃើងសោយសគារពលតាេគាថាសនះថាៈ ‹‹ ញ ាបានេសលមចោតឋភាពជាមនេស បានបរចាច គនវទវនទវាង

បេនៗ ឥៃវសនះ ញ ាបានស ឝើកចចរបេ ញ ាស ះរចសលេចសែើយ មន

បមនជាការឥតោាសពើសទ បដល ញ ាបានទទលោតឋភាពសនះ ។ ញ ាបាន

ជបនងបញដ សកាតឋដលបសេើរ ញ ាបានស ឝើឱរជាកចាេដលផលេារាប

ោតឋភាពជាមនេស ។ សោយោរលទពរេមផតឋ បដលជារបេ លបកបសោយសទវេ សែើយពករលយសៅៗ ងាយៗ ញ ាបានបាសពញ កេលឱរបានេសលមចផលដមាាមនដលលពះមជាមាច េ ។ លពះ េឋបទវាងឡាយ បដល ញ ាបានកោងទកជាសលគឿងលាោថនជមភទឝប

146

ដសដរោេដចជាពពកមាេពណេ បដលជាសលគឿងលាោថន

អាកាេសវហាេ ។ ញ ាបានជបលបេពឝនងលពះមរបេលពះពទន បដលជាេភាវៈដបរេទនផតសលគឿងសមែយង›› ។

កាលលទងលតាេនវគាថាសនះចបសែើយ លពះរាជាលទងថាឝ យ

បងាាោងយសចញចាកទស ះសៅ ។ ទកជាលពះបាទោសោក បាន

លពះរាជទវនលទពរ ១ បេនដាៃងមាេដលលពះេឋនមយៗ លគប

កបនវង (កបងលពះេឋបទវាង ៤) គលពះេឋបសៅទលបេតលពះពទនជា

មាច េ លពះេឋបសៅទសដើមស លពកស លពះេឋបសៅទញាាងមយចលក

ដបវរឱរលបលពតឋសៅ នងលពះេឋបសៅទន ឝ ន កលពះោងាគងមាន

លពះរាជេទវន ដវសេេបាផត ចាស ះបតលតងលពះេឋបសៅស -លពកសស ះ សល ះសែតោឝ? សល ះថា ទស ះលពះេមាយ េមភទន បាន

លទងលតាេេមាយ េសមាភ ញញដ ណ បានជាលពះរាជាលទងលពះរាជ

ទវនសលគឿងលបោបរតនវតទដមានតថមវជាសលចើនលបការ ដលលពះេឋប

សៅស លពកសស ះ ។

147

លពះោគាមសែេទ ១ របេលពះមហាកសលតយ លទងលពះមាន

លពះ ងតេសរកសតា(44) កាលសឃើញលពះរាជេទវន របេលពះបាទ

ោសោកដសចាប ះ សទើបលពះ ងលតះរះដសចបះថាៈ ‹‹រតនវតទដមាន

តថមវ បដលលពះោងាមានទវាងប យ ន លទងលពះរាជទវនដល

ស លពកសទវាងោេសែើយ›› ណៈស ះ លពះ ងមានលពះ េវនយសៅមនេសចណដឍ លស យ ះមាតងាៈ មកគាលសែើយ

លតាេថាៈ ‹‹ោបកអាចនងទាោយសដើមស លពកស សោយសវទមនឋ បានឬសទ? ។

មាតងាបរេតបថាៈ លបេនសបើលពះ ងលបទវនរងាឝ នជាមាេ

ដល ញ ា វន ញ ាស ះនងអាចបាផទវ ញបាន ។

លគាស ះ លពះ ងេនយតថា នងលបទវនរងាឝ នជាមាេដល

មនេសចណដឍ លស ះ កមាតងាបរេោកអាងកាបាាងស ះ ទក

សោយសោភចតឋថន វន វាបានសដើរេាសៅសៅសដើមស លពកស សែើយវាយកប សចងពទនេមាជាវញសដើមស លពកសស ះ វាបាណង

44

-មហាវងសាៈ ងអែនធមតាដ ររមល ែទវងគតលៅបាន ៤ ឆន ា លទើបរពោះបាទអលសាកតាាង ងតែសររលទវជាអគគមល ែឯកលឡើង បត ង លនោះមនោនែទធ ររោះថាល កនងរពោះពទធសាែ ។

148

នងេមាវ បសោយសវទមនឋរបេវា កបងមយរ ាសពចស ះសដើមសឈើ កេឝតលេស នរញមចះេនសមៗ សៅ ។

ពករាជបរេោបករកានវសដើមសឈើស ះ សឃើញដសចាប ះ កមក

លកាបទលដលលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ សដើមស លពកស កាពងបតេឝតលេស នសៅឯងៗ›› ។ ណៈស ះ ពករាជបរេ

ស លនវគាថាសនះថាៈ ‹‹សៅលតងោទ នទ បដលលពះតថាគតបានលតាេដងនវវជាជ កបងសោក លទងលបលពតឋសៅតាមផវវថនស ញញដ ណ ឥៃវសនះ សដើម

ឈស ះឯងកានបតងយកមាវ ាងណដេសៅសែើយ កានបតេឝត

លេស នចះេនសមៗ សៅសែើយ ។

លពះរាជា កាលលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លទងក

ោេលពះោយ រត ដលចះសៅសលើថផធថនលបងព លះលទងបានទទល

ទកលបេលពាលេបលពះភសរកថយរបនឋចមក សទើបលតៃបបានលពះ ោយ រតសៃើង សែើយលទងពោបសរៀបរាបថាៈ ‹‹កាល ញ ាសឃើញ

ស លពកស កហាកដចជាបានសឃើញលពះេមាយ េមភទនជាមាច េបដរ

149

លបេនសបើសដើមស លពកសស ះ េឝតលេស នសៅសែើយ វន ញ ានង

ោវ បសៅជាមយផងជាលបាកដ›› ។

លពះ ងតេសរកសតា លកាបទលលងសោមលពះរាជាថាៈ ‹‹សបើ ទកជាសដើមស លពកសកសយជវតសៅ ញ ាមាច េឯងនងអាចបសលមើ មហារាជ ឱរលពះោងាលទងលពះេលមានឋលពះរាជែឫទយតសរៀង

សៅ›› ។

លពះរាជា លតាេថាៈ ‹‹មានបតសដើមស លពកសស ះ អាចស ឝើ សេចកឋេ ដល វនោញ ឯជាតសរេឋភាពណដនងស ឝើបាន! គលតង

ទស ះឯងសែើយបដលលពះេមភទនជាមាច េ លពះោងាបានលតាេដង

នវេមាយ េសមាភ ញញដ ណ›› ។

លពះរាជា លគានបតមានលពះឱងាក របតបសណដត ះ កលពះ ង

តេសរកសតារ ាជលកឋលសដឋ កបងចតឋ សកើតវបផដោរសៃើង សទើប

នយាយនងបរេស យ ះមាតងាៈថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ោបកអាចស ឝើសដើម

ស លពកសឱររេសៃើងវញបានឬសទ?›› ។

150

មាតងាបរេ លកាបទលតបលពះ ងថាៈ ‹‹លបេនសបើសឈើ ស ះមនទវនេៃតសលកៀមសៅសៃើយ សែើយសៅមានជវតេមផបត

បនឋចបនឋច ក ញ ានងអាចស ឝើឱរបានដចសដើមសៃើងវញ›› ។

ណៈស ះ មាតងាបរេលោយប សោសមាះបដលចងពទន េមាបសណឋើ រ េលតរាយមនឋសោះបសណឋើ រ សោយសេចកឋពាយាម

សពញបនធក ាសលោចស លពកសស ះ សោយទកសោះសគាមយ

នកអម តពស ះមកមយលេបក សដើមសឈើស ះករេសៃើងវញ

ជាលបលកតដចសដើម ។

ពករាជបរេោបករកា បានសឃើញសឈើស ះលតោេលេេ

េនវកសៃើងវញ កមកលកាបទលដលលពះរាជាថាៈ ‹‹បពលត

មហារាជ ស លពកសរេសៃើងវញសែើយ មនបានបបវកោាពកាល

មនស ះសទ›› ។

លះលពះរាជា លទងលពះេណដឋ បនវ ករបតបសណដត ះ កមាន

លពះបតសោមនេស សេឋចយាងសៅសដើមស លពកស លពះោងាទត

លតងសៅសដើមសឈើស ះ លទងលតាេថាៈ ‹‹រាជកចចឯណដ បដល

151

សេឋចពមភោរ នងពកសេឋចឯសទៀតមនទវនបានស ឝើឱរេសលមចសៅ

សៃើយ រាជកចចសនះ ញ ានងស ឝើឥៃវសនះ ឱរបានចាបណកពរយាង ។ ចាបណក២ យាងគោឝ វះ? គចាបណក១ ញ ានងស ឝើឱរមានមែកមយ េសមាម ទរឆវង លពមទវាងឱរស ឝើកអមយ ន សោយវតទដមានតថមវ ោកសពញសៅសោយេគននជាត េលមាបសលោចសដើមស លពកស ចាបណក ១ សទៀត ញ ានងសលៀងលពះោរយេងឃជាសលចើន ឱរោេ

កាលថនរដវសភវៀង (45) ៥ ប ។

លគាស ះ លពះរាជាលតាេឱរស ឝើកអមកដលបសេើរចាននមយ ន ជាវការវានមាេ, លបាក នងបកវថពទររ លទងឱរបាពញសោយ

េគននវារ សែើយឱរសលោចសដើស លពកសស ះ លពះោងាឱរស ឝើ លបោបេអតោអ ងសដើមសឈើស ះសោយកលមងផទក សោយលាោត

េគននជាត នងសលគឿងោបលនទវាងឡាយដសលចើន ។ លពះរាជា

លេងលពះវារសែើយ លទងលពះភសរេឋងយដបរេទនោអ តលអ លពះោងា េមាទវននវោដឌងាឧសបាេង សេឋចសៃើងសៅសលើស ឿនស លពកស 45 -កនងអាយ-វង-កង បញច វែ បរបថាាៈ ‹‹របរាែងឃជាលរេើនមកលធវើកែលអែ ៥ ឆន ា›› បតលបើពនតយលមើលតាមកាលណើ តលដើមរបែពាកយ បញច វែ គរនងបរបថាាៈ ‹‹អែកាលកនរដវលភលៀង ៥ បម›› លៅថា លធវើបញច វែ ។

152

ស ះ ពចារណដសមើលលគបទេទវាង ៤ សែើយលតាេបងេងថាៈ ‹‹ឱលពះោរយេងឃទវាងឡាយដសលចើន សោកជាោវកថនលពះ េមាយ េមភទនមាច េ សោកលបតបតឋសដើមផចាសរ ើននវការ យលលតវ សោកជាោបកផទឋ ចបងនវចាណងថនតណដា បានសោយឫេថន

កេលរបេសោក បដលសកើតលពមសោយេមា សោកជាោបក

មានគណម គរពកមនេស ពកសទវតា នងពកោេរសគារព ញ ា េមឱរពកសោកទវាងោេស ះ នមនឋមកជបនង ញ ា សោយសមតាឋ ចតឋរបេដល ញ ា េមឱរលពះករណដទវាងោេស ះ លពមទទលនវ នមនឋរបេ ញ ា›› ពកសោកទវាងោេ បដលជាោបកសោយនវបតកបងាន (ន) នងេមាបតឋ មានលបាជាញ ចកាសកើតសៃើងលពមសែើយ ជា

ោងាថនលពះោរយេងឃ បដលបានេសលមចនវលពះោមតមហាន ឝ ន សោកជាកលបលតដពតឥតបគាលណដសលបៀបផធម ជាោបកបាន

ទទលរកាទកនវលពះម ជាមតករបេលពះេគត េមឱរលពះ

153

ករណដទវាងោេោងាស ះ លពមទទលនវការនមនឋរបេ ញ ា សោយ

សមតាឋ ចតឋ›› ។

‹‹ពកសោកបដលគងកបងបដនកេយរៈ ជាោបករចផតចាកភយ

ោនឋរាយទវាងយបទវាងថងៃ លពមទវាងសោកជាោបកលបលពតឋសៅកបង

ថលពមហាវននងថលពសរវតៈ េមនមនឋមកផង សោយសមតាឋ ចតឋរបេ

សោក េមឱរលពះករណដទវាងោេស ះ លពមទទលនវការនមនឋ របេ ញ ា›› ‹‹ពកសោកបដលគងសៅោទ នទមនរាបសេយើ សទៀបមាតលេះ ដ ាស យ ះោនវតបឋ នងពកសោកបដលគងសៅ មាតទសនវ

សលជាះលជលងភបា នង គហាស យ ះសេរេកៈ លពមទវាងពកសោក

បដលគងសៅ ភបាគននមាទនៈ េមនមនឋមកសោយសមតាឋ ចតឋរបេ

សោក េមឱរលពះករណដទវាងោេស ះ លពមទទលនវការនមនឋ របេ ញ ា›› ។

កាលលពះរាជាបានោោឌ នយាងសនះសែើយ ពកលពះសងរៈ ទវាងសនះ កនមនឋមកោាពទេទវាង ៤ ចាននបបេនោងា ។ មយ

154

បេនោងាជាលពះោរែនឋ ពរបេនោងាជាលពះសលោតាបនប លពះ េកឫទវគាមន (េកទវគាម) នងលពះោ គាមន (ោ គាម) មាន

ទវាងពកមនេសជាោមញដបងជជន នងពកជនោបកមានចតឋដ

បរេទន កមកោងាយលបជាគាប សៅេលបតកបនវងមយេលមាបលពះ មហាសងរ ជាកបនវងទាសនរ មនមានោបកណដមយហានចលសៅ

ោងាយសៃើយ ។

លពះរាជា លតាេេរលពះយេសតទរថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝបានជា

ទកទសេ េនៈសនះឱរសៅទាសនរ? ›› លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹នងមានលពះមហាសងរមយ

ោងាសទៀត លតវសោកោងាស ះគងសៅលតងទសេ េនៈសនះ›› ។

លពះរាជាលតាេេរសទៀតថាៈ ‹‹លពះមហាសងរមយោងាស ះ ា ជាងសោកមាច េឬ?›› លពះរាជាថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹កបងកាលមន

លពះពទនជាមាច េលទងលបកាេថាៈ ‹‹ភកាបដលចមផងសលើេជាង

ពយកោបកបដលបនវេែ ទ (ស ះ) ស យ ះបសណដឍ លភារទវឝ ជៈ លពះសងរោងាស ះ សោកចាេជាងអាតាយ ភាព›› ។

155

កាលលពះរាជា លទងលពះេណដឋ ប ករសនះសែើយ កលពសរាម

លពបេផកខញ កសៃើង ដចជាសឈើកទមភៈ (កធមភ) បដលកាពងមាន

ផទក រកេាះោា យ លទងលពះបនធលសទៀតថាៈ ‹‹សោកបដលបានទវន បានសឃើញលពះតថាគតមានសលចើនោងាឬ?›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹មានបតលពះោរែនឋលពះ ម

បសណដឍ លភារទវឝ ជៈមយលពះោងាស ះ បដលបានទវន បានសឃើញ

លពះពទនកាលលពះោងាបដលលទងលពះជនយសៅ កបងសោកសនះ›› ។

លពះរាជា លតាេេរថាៈ ‹‹ ញ ានងសឃើញលពះោរែនឋស ះ ផងបានឬសទ?›› លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹លពះោងាគងនងបានសឃើញ

សោកោងាស ះ នងនមនឋមកជបនងមហារាជ កបងកាលឥៃវ សនះ›› ។

លពះរាជាលតាេសោយលពះរាជែឫទយថាៈ ‹‹ វន ញ ានងបាន

េសលមចលបសយាជនដ ាទោសែើយ លបេនសបើ ញ ាបានសឃើញលពះ សងរៈបសណដឍ លជាបឋមកបងកាលឥៃវសនះ សល ះសែតបតសមតាឋ

156

ចតឋរបេសោកដល ញ ាផង›› ។ ណៈស ះ លពះរាជាលបណមរលពះ ែេឋរងចាា លបងទតេមវងសឆភ ះសៅឯអាកាេសវហាេ លះលពះ ទេស ការលពះសងរៈបសណដឍ ល បដលគរ ដចជាោងាថនោឌណចសរនធ សែើយលបបែលគាប នងរាជែងស មានលពះោរែនឋជាសលចើន នោងា សចាមសរាមជាបរវារ សោកនមនឋចះមកកបងទស ះ ចលសៅគងសលើ សេ េនៈជាខងម លពះយេសតទរ កពកលពះសងរៈទវាងបបេន បដលគងសៅសលតៀបលតា សលកាកសៃើងលពមគាប ទវាងោេ ស ឝើសេចកឋ សគារពចាស ះលពះមហាសងរោងាស ះ ។ លពះមហាកសលតយបានលទង ទេស ការលពះបសណដឍ លសតទរោងាស ះ សោកលពះសកេដ

េសល ង មានចសញច ើមដលកាេ មានលពះកាយដលបោបសោយ

េភលកាណៈ នងោនពរញជនៈទវាងឡាយ ជារបេថនលពះ លបសតរពទន (បសចចកពទន) កលពះរាជាលតលពះជានចះផទធ លនងបផន

ដ សលើកកាបងោញជ លថាឝ យបងាាលបកបសោយោងាលបាា លទងឱនជប

លពះបាទលពះសងរសែើយសងើបសៃើង លពះោងាបញឈរលពះជាន សែើយ

លតាេនវគាថាសនះថាៈ

157

‹‹ឱលពះសងរៈ! ទកជាលពះតថាគតលពះោងាស ះចលលពះន ឝ ន

ែេសៅសែើយ គងបានេសោកមាច េបដលមានលពះជនយសៅជា

ជានេេបងលពះោងា ។ សោយសេចកឋសមតាឋ របេសោកមាច េដល

ញ ា េមសោកមាច េឱរទវននវឱវាទ សដើមផ ញ ានងបានោេសតឿន

គានតមារយាទ ញ ាសៅតាមឱវាទស ះ(46) ›› ។

កាលលទងេលតគាថាសនះចបសែើយ លពះរាជាសេឋចេរលពះ សងរៈថាៈ‹‹សោកមាច េបានទវនបានសឃើញលពះតថាគតបមនឬ?›។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ អាតាយ ភាព

បានសឃើញលពះតថាគតលពះោងាស ះ មានលពះឆវវណត ដពណត រាយ

ដចជាដាថនមាេឆអន លពះភសរកឋលពះោងាដជាលពះចសរនធដសពញវង លពះកាយលពះោងាលបោបសោយលកាណៈទវាង ៣២ លពះេរសេៀង

លពះោងា ៃនសលៅមតសែើយពសរាះោោច ររ (ហាកដចជាេាសៃង) ថនលពែយ លពះមហាករណដលពះោងាមានគហាជាទសេ េនៈ›› ។

46 -កាលរពោះបាទអលសាករបនងរពោះលងរាៈឧបគបដល ោះ កែរតគនថាលនោះបដរ ។

158

លពះរាជា លតាេេរសទៀតថាៈ ‹‹សោកមាច េបានសឃើញលពះ មហាមន សៅលតងណដ វះ? ›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹កាលបដលលពះេមភទនជា

មាច េ លពះោងាអាលេយសៅជាមយនងពកោរែនឋទវាងលបាារយោងា កបងទេលមាបសៅេាចតកបងគមារដវ ជតលកងរាជលគះស ះ អាតាយ ភាពកសៅទស ះបដរ អាតាយ ភាពបានទវាងចញច មជវតសោយ

ោភៈ នងេកាក រៈថនបញដ សកាតឋស ះផង›› ។

‹‹កាលលពះោងាគងសៅកបងនគរោវតទ លពះោងាបានេាបដង

យមកបាដហាររដ ាេសមផើមោោច ររ សដើមផផទច ញផទច លពកតរ ទយ លទងនមយតជាលពះពទនទវាងឡាយ ដសងកើងរងសរឿង ម គរោោច ររសពក សែើយលពះោងាបបវងសោយឫទន ឱរបានសឃើញជាកចាេនងបភបក

លគបៗ គាប លពះរេយភវសផវកសឆឝៀលឆឝ តសៃើងសៅអាកាេ ចាាងរែត

ដលសៅោទ នលពែយស យ ះោកនដឌ សពលសនះ អាតាយ ភាពកសៅកបង

ទស ះបដរ›› ។

159

‹‹កបងកាខងសលកាយ ថនកាេបមឋងមសលបាេលពះពទនមាតា

សៅោទ នតាវតឋងស លពះពទនសេឋចយាងចះមក មានពកសទវតា

បែែមោមលពះោងា អាតាយ ភាពកសៅកបងទស ះបដរ›› ។

‹‹កាលលពះោងា សេឋចយាងដលមាតទវឝ រនគរេងកេស អាតាយ ភាពកសៅកបងទស ះបដរ›› ។

‹‹កាល ងភកានស យ ះឧបផលវណដត េាបដងបាដហាររ នមយតស ឝើជាសេឋចចលកពតឋ មានលពះរាជបលតាមយ នគត មក

ថាឝ យបងាាសទៀបលពះពទនស ះ អាតាយ ភាពកសៅកបងទស ះបដរ›› ។

‹‹កាលបដល ងេមាគធលកបងលកងបណវចនៈ បាននមនឋ លពះេមាយ េមភទនសៅ កពកលពះោរែនឋទវាងលបាារយោងា បាន

េាបដងឫទនបាដហាររលគបៗ ោងា រែតសៅដលលកងបណចវនៈ សពលស ះ វនអាតាយ ភាពឯង បានទវាងេាបដងឫទនបាដហាររ ោងាយសៅកបងរតនគហា ភបារតនបពត សែើយអាតាយ ភាពកបាន

ចលសៅកបងលកងបណវចនៈស ះ (47) បដរ›› ។

47 -ធមែបទអដឋកថាាៈ ‹‹ ងេឡែភទទ ជាធតាកនអ ងបណឌ កលែដឋ បដលបានសាវ មលៅលៅឧគគនគរ បានរ ាលកពទធគណ ល ើយចាបផកក មលោះ ៨ កាដ ប អធដាឋ នឱយលៅនមនដរពោះែោែ ែមពទធមកទទលភតដ រពោះអងគបានរជាប

160

កាលបដលលពះពទនចលសៅកបងលកងរាជលគះ លពះោងាកាពង

សេឋចយាងសៅបណឍ បាត លគាស ះ មហារាជបានថាឝ យដាដ

ដលលពះោងាស ះ រាគបឋៈបានលបណមរថដមយ ោនសមាទ ផង សពលស ះ លពះពទនបានពាករឱរមហារាជ អាតាយ ភាពកបាន

សឃើញបដរ››។

លពះមហាកសលតារាជ លតាេេរមឋងសទៀតថាៈ ‹‹ឱលពះសងរៈ! សោកមាច េគងសៅឯណដ ោមាញមញសនះ? ›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹ថាឝ យលពះពរមហារាជ! អាតាយ ភាពសៅសលើភបាគននមាទនបពត›› ។

លពះរាជាលតាេេរថាៈ ‹‹មានភកាជាបរវារសោកមាច េប យ ន

ោងា? ›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹ភកាទវាងោេ៦មន មហារាជ! សពលលយសែើយ! សល ះសែតោឝ បានជាលទងេរអាតាយ ភាពសលចើន

សមវះ? លយមសពលបដលនងលពះរាជទវនភតឋ ដលលពះភកាេងឃ កនមនដមកជាមយនងរពោះអរ នដទាងរបាារយ លដាយឥទធបាដហារយ ជាែរដរបលែើរអសាច រយ ពកអនកនគរល ោះោនលែេកដររោះថាល បានចាតបេងលធវើទនរ តអែ ៧ កងង ។

161

សែើយ លះកាលជាខងសលកាយថនភតឋ អាតាយ ភាពនងដាណដល

សរឿងរាវ អាតាយ ភាពថាឝ យលពះោងាសទៀត›› ។

លពះរាជាលតាេថាៈ ‹‹ឱលពះសងរៈ! ញ ាលបាថាប នងលបលពតឋតាម

ដាប យ នសោកមាច េសែើយ បបនឋគានតរបេ ញ ា បដលបានផឋចសផឋើម

សៃើងកាលជានដាបង ចាស ះលតងសៅលពះពទនជាមាច េ ញ ាេម

សលោចស លពកសេន សែើយតសៅ ញ ានងលបសគនភតឋដលលពះ ភកាេងឃ ។ លពះបរមកសលតយលទងលតាេសៅេវមលត ជាោបកចាត

បចងកបងការបរចាច គទវន សែើយមានលពះរាជឱងាក រថាៈ ញ ាបជាលទពរ មយបេនដាៃងមាេដលលពះេងឃ ញ ានងសលោចសដើមស លពកស សោយទកេគននជាត នងកអមដមានតថមវទវាងមយ ន ។ ោបក

ទវាងឡាយចរវាយរគាាងលបកាេលបាបស យ ះ ញ ាថា ជាទវនបត បដលជាោបកស ឝើទវនដលលបជាេងឃដសលចើន ោេកាលថនរដវសភវៀង ៥ ប (48) ។

48 -លមើលទាពរ៧១ លលមលយាង៤៥ ។

162

លគាស ះ លពះក លរាជឱរេ សលកាកឈរសៃើងសៅទខង

ោឋ ា លពះមហាកសលតយសៅសេៃៀមពាលេដ លគានបតសលើកលមាម

លពះែេឋពរសៃើងបដលេាគាលថាៈ ‹‹ ញ ានងបជាសទឝគណ›› សែត

ស ះ ពកជនទវាងោេ ាគាប សេើចគកកងសៃើង ទវាងលពះរាជាក

លទងលពះេលមលបដរ សែើយលពះោងាលតាេេររាគបឋសេ បត ថា ‹‹ោបកណដហានស ឝើោឝដសចាប ះ?››។

រាគបឋសេ បត លកាបទលថាៈ ‹‹េមលទងលពះសមតាឋ សលបាេ កបងពកមនេសជាសលចើន នសនះ មានមនេសជាចានន

សលចើន បដលជាោបកចងបានស ឝើបណរកលេសោយថលកបលង›› ។

លពះរាជា លតាេបបនទមសទៀតថាៈ ‹‹ោញនងបជាលទពរបបេន

ដាៃងមាេដលលពះេងឃ ោញនងសលោចសដើមស លពកស សោយ

ទកេគននជាត នងកអមទវាងប នេទនេងមានតថមវ›› ។

ណៈស ះ លពះក លរាជឱរេ សលើកលមាមលពះែេឋ ៤ សៃើងមឋងសទៀត ។

163

លពះរាជាលតាេេររាគបឋសេ បតថាៈ ‹‹ោបកណដែបងែប! វាចងតតាាងនងោញ?›› ។

រាគបឋសេ បតលតជងាងចះ សែើយលកាបបងាាទលថាៈ ‹‹េមសតជៈ! នរណដសៃើយ ហានតតាាងនងលពះនរសរនធសនះ! មាន

លពះក លៈជារាជឱរេ សែើយជាកមារតច បដលបតងលកោល

សលងជាមយនងលពះរាជបតា›› ។

លពះមហាកសលតយ ទតេមវងសឆភ ះសៅខងោឋ ា លពះោងាបាន

ទេស លពះក លរាជឱរេ សែើយសទើបលតាេនងលពះមហាសងរ ថាៈ ‹‹ ញ ាេមឧទធេឃលវ ាងរតនវតទ (49) របេ ញ ា, បាទបរចារកាទវាង

ោេរបេ ញ ា, ពកម មសរនឋរបេ ញ ា លពមទវាង វន ញ ា កន ញ ាស យ ះ ក លៈ នងមនេសដថទសទៀត បជាវតទទវាងោេសនះសៅលពះភកា េងឃ ។ ញ ាលបាថាប ចងឱរសគលបកាេ មរបេ ញ ា ឱរបានជាក

ចាេថាជាោបកបរចាច គទវនដលលបជាេងឃដសលចើន ោេកាលថន រដវសភវៀង ៥ ប ›› ។

49 -កនងទវាវទននងអាយ-វង-កង លែដេរកាឃល ាងរនតវតថទក ។

164

កាលលទងបរចាច គទវនរចសលេចសែើយ កពកភកាេងឃ ោនសមាទ ថាឝ យលពះពរ លះលពះោងាទទលសលតកោរនង

ោនសមាទ ពរសនះ សេឋចសលបាេឱរកោងកាបពងកបងទេទវាង៤ ថនស លពកស សែើយសេឋចយាងសៅសលើស ឿនស លពកសស ះ លទងយកកអមទវាង ៤ នដមានតថមវ សពញសោយេគននវារ លពះ ោងាសលោចសដើមស លពកសស ះ លះលទងសលោចរចសែើយ សទើប

លបសគនភតឋដលភកាេងឃ ។

លពះយេសតទរថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹ឱលពះរាជា! លពះោងាបានជប

នងបញដ សកាតឋមយដឧតឋមបាផត េមលទងកាលពយលពះរាជែឫទយ

ថានងបានទទលលពះកតឋយេដថទសផសងសៅសទៀតសៃើយ›› ។

លពះរាជា សេឋចោងាា េសភាជ ហារសោយផទធ ល វនលពះោងា រែតដលពកោមសណរតចៗ ។

លគាមយ មានោមសណរពររប ជាមលតេាឡាញធលវ បសគារព

ដលគាប នងគាប ោមសណរមយរបចាបលទវបលបសគនសៅោមសណរ មយ សែើយោមសណរស ះ លបសគនលទវបលតៃបមកវញ

165

ដបដល ។ ោមសណរមយរប លបសគននាភងសៅោមសណរមយ សែើយោមសណរមយស ះ លបសគននាភងមកវញដបដល ។ ោមសណរមយរប លបសគនដាណដបសៅោមសណរមយ សែើយ

ោមសណរស ះ កលបសគនដាណដបមកឱរវញដបដល ឱរគាប សៅ វញសៅមកយាងសនះ លពះមហាកសលតារាជទតសឃើញ សទើបសេឋច

លទងលពះេលមលសោយលពះតលមះថាៈ ‹‹ោមសណរទវាងនះ សលង

សៅវញសៅមកដចជាទវរក›› ។ លះលទងោងាា េសភាជ ហារ រែតសៅដលម លពះសងរៈៗ កបានថាឝ យលពះពរេរថាៈ ‹‹ឱលពះ រាជា! កាលសបើលពះោងាទតសឃើញវតទណដមយផតចកាវេយ លទង

នងមនបាននកន ធ កបងលពះរាជែឫទយសទឬ?›› ។

លពះរាជាលតាេតបថាៈ ‹‹សទ សោកមាច េ បតសពលសនះ ញ ាសឃើញចាេនងបភបកជា ោមសណរពររបនះ កាពងសលងដចជា

ទវរកតចៗ›› ។

166

លពះសងរៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ! កាសេឋចន ធ សៃើយ ោមសណរទវាងពររបនះ ជាលពះោរែនឋបានសលកបផក

នវទកោលមតមហាន ឝ នសែើយ›› ។

លពះមហាកសលតយ លទងលពះេណដឋ បសងរវាចាស ះសែើយ លពះរាជែឫទយសពញសៅ សោយសេចកឋរករាយ សទើបលទងលពះ ដលមះថាៈ ‹‹អាតាយ ោញនងលបសគនេាពតមានោចមដឌដលលពះ េងឃឱរបានលគបរបទវាងោេ›› ។

ណៈស ះ ោមសណរទវាងពររបដងលពះរាជតលមះដសចាប ះ សទើបលបកាគាប ថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ សយើងគរនងស ឝើឱរលពះរាជាលទងមាន

លពះរាជេទវន លពមទវាងសេចកឋសគារពសទឝគណសៃើងសទៀត›› ។

លគាស ះ ោមសណរទវាងពររបស ះ ោមសណរមយរប លបង

សលបៀបេបកេលមាបលជលក មយរបសទៀត ាយកនវសលគឿងលជលក

មកកបងទស ះ ។

167

លពះរាជាលទងទតសឃើញដសចាប ះ សទើបមានលពះបនធលនង

ោមសណរទវាងពររបថាៈ ‹‹សោកមាច េ ាគាប ស ឝើោឝែបង ញាបថដ

សមវះ? ›› ។

ោមសណរថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹សល ះបតអាតាយ ភាពទវាងពររប

សនះ សទើបលពះោងាមានលពះរាជបាណងនងលពះរាជទវនេាពតមាន

ោចមដឌ ដលលពះភកាេងឃទសៅ លគាស ះ អាតាយ ភាពទវាងពររប លបងសលបៀបសលគឿងលជលកសលតៀមទកឱរសែើយ សដើមផនងលជលក

េាពតទវាងស ះ›› ។

លគាលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះរាជាសេឋចលទង

លពះច ឋ ថាៈ ‹‹ោមសណរទវាងពររបសនះ ដងនវគានតរបេោញ›› សែើយសេឋចលទងសោមនេសរងរតបតខវ ាងសៃើងសទៀត សទើបលពះោងា ថាឝ យបងាាផទធ លនងបផនដ សោយបញចងាលបតោឌ ន សគារពចាស ះ លពះបាទោមសណរទវាងពររបស ះ សេឋចសងើបសៃើងលបណមរលពះ ែេឋលតាេថាៈ ‹‹ពកញាតមលតនងពកពលជាបរវាររបេ ញ ា បាន

សេចកឋចាសរ ើនផលដ ាទោយ សោយបានជបនងបញដ សកាតឋយាង

168

លបសេើរបាផតសនះ, ឥៃវសនះ ញ ានងបរចាច គវតទបដល ញ ាអាចនងបជា

បានទវាងោេស ះ›› ។ លពះមហាកសលតយ លតាេនងោមសណរ ទវាងពររបស ះថាៈ ‹‹សល ះសោយោរគណដនភាពសោកមាច េ សទើប ញ ាបានបជាថលតចវរ ដលភកាលពះេងឃលគបរបទសៅ›› ។

តពស ះមក លពះបាទោសោក បានស ឝើនវបញច វេបសងាើយ លពះោងាបានលពះរាជទវនលទពរមយបេនដាៃងមាេ, លពះរាជ-

ធលនរបេលពះោងា, ពកបាទបរចារកា, ពកសេ បត វនរបេ

លពះោងា លពះរាជឱរេលពះ មក លៈ នងវតទឯសទៀតជាសលចើន

ដលលពះេងឃ សែើយសេឋចយាងលតៃបសៅរាជនសវេនលពះោងា វញ ។

ខងសលកាយមក បដលលពះបាទោសោកទលទងមានលពះរាជា

េទវន លជះថាវ នងស ឝើសេចកឋសគារព (ចាស ះលពះមរបេលពះពទន ស ះមក) លទងបានោងលពះេឋប ៨៤.០០០ នងស ឝើកចចបញច វេ

ស ះ កពកោបកលេកនងោបកនគរសពញទវាងេលកជមភទឝប ាគាប មានលបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះពទនលពះមសៃើង ។

169

អវទានននពពះអនជរបសពពះបាទអរោក

លពះោនជរបេលពះបាទោសោក លពះ មវតសោក(50) ជា

ោបកមានេទវន សជឿកបងមវនយរបេពកតរ ទយ សគារពរាបអានបត

ពកតរ ទយស ះ បតងបតតយះតះសដៀលលពះម ជា ករសលបៀនលបសៅ

របេលពះពទន លពះោនជចលចតឋសជឿថាៈ ‹‹ពកេមណៈជា

ោករបតឋយ បដលសចញបេសែើយបានោមតមហាន ឝ នស ះ េមផបតមាប កកគាយ នផង›› ។

លគាស ះ លពះបាទោសោក លតាេនងវតសោកថាៈ ‹‹ដចសមឋចបានជាោបកដងបាន យាងស ះ?›› ។

លពះោនជលកាបទលថាៈ ‹‹សល ះពកេមណៈជាោករបលត

ទវាងស ះ សោកសវៀរចាកសេចកឋលបតបតឋដលាបាក សែើយបេឝងរក

បតសេចកឋេ េលមានឋ›› ។

50 -េាបលដើមដាកតាមពាកយេនថាាៈ ែគលតា អនកបរបថា ែមទគគ? លបើតាមបបបលនោះរករបាកដមនបាន បតបដលមាាដាកថា លែេកដវតលសាកល ោះ លដាយអាងខាងលដើមថាាៈ រពោះោតារបែលោក ោនរពោះររបរតមយលទៀតល ែ ោះវតលសាក ។ កនងេាបអាយ-វង-កង នងទវាវទនកថា វតលោកបដរ ល តល ោះ វតលោកលទើបរតវជាង, លបើែាឡងយកលែេកដជារបោណ ល ើញជាមនបបលកគនន លទ លរពាោះែមទគគ បរបថាឱយែម ឯ វតលសាល (គថាបានែមដេគនន ) ។

170

លពះមហាកសលតយ លតាេនងវតសោកជាលពះោនជថាៈ ‹‹ចរ ោបកបទទកឱរជត កាសជឿវតទបដលសគមនគរសជឿដសចាប ះសៃើយ សែើយ

កាតយះតះសដៀលដលោបកមានេទវន លអឱរសោះ លតវបតោបកមានេទវន ដសលៅទោយ សជឿកបងលពះពទនកបងលពះមនងលពះេងឃសៃើង›› ។ កបង ណៈដថទសទៀត លពះបាទោសោក សេឋចកាពងយាងលប ត (បរបាញ) ជាមយនងលពះវតសោកជាលពះោនជ លទងទេស ការ ល ែយណមាប ក កាពងបតកាសៅ វនសោយគានរសភវើងទវាងលបាាភបក វតសោកជាលពះោនជ មានចតឋសពញសៅសោយេទវន នងសេចកឋ សគារព សទើបចលសៅជតលទងថាឝ យលពះបងាាសជើងល ែយណ សែើយ

លតាេេរថាៈ ‹‹សោកលបលពតឋទកករករយាដលាបាកសនះ ប យ ន

ឆប ាមកសែើយ›› ។

ល ែយណតបថាៈ ‹‹ដបពរឆប ាសែើយ›› ។

‹‹សោកទមាវ បបរសភាគោឝជាោហារ?›› ល ែយណតបថាៈ ‹‹បរសភាគបតបផវសឈើនងសមើមសឈើ សោកបទរាងកាយសោយ

171

េាសលៀកបា កោឝ អាតាយ បទបាាងកាយ បតសោយេាសលៀក

បា កសមយ ›› ។

‹‹សោកយកោឝស ឝើជាទសដក?›› ។

ល ែយណតបថាៈ ‹‹កលមាលសមយ ជាបលគសដករបេអាតាយ ›› ។

(វតសោក) េរថាៈ ‹‹កចចបដលសោកស ឝើទវាងស ះ មានវតទោឝ បដលលាបាកថលកបលងជាងសៅសទៀត?›› ។

ល ែយណថាៈ ‹‹កាលសបើអាតាយ សឃើញេតឝលមគកបងរដវ បដល

វាកាវ ញស យ លវា កសភវើងរាគរតរត វនអាតាយ ស ឝើឱររោបរេល

េពឝេ ងា នះឯងជាកចចបដលលាបាកបាផតរបេអាតាយ ›› ។

វតសោក សទើបលតាេថាៈ ‹‹ឱែប! សោកោបកបទបាាងកាយបត

សោយេសមវៀកបា កដសមែយង បរសភាគបតអាហារដសមែយង សែើយសោកសៅបតមានរាគតណដា សៅសៃើយសទៀត ចាណងសបើពក

េមណៈជាោករបលត បដលបទបាាងកាយបតសោយេាសលៀក

បា កដលបសេើរ បរសភាគបតអាហារមានរេឆៃ ញ ដចសមឋចសៃើយ

នងរមាៃ បរាគតណដា បាន កសេឋចោសោកជាលពះសជោឌ ោញ មន

172

បដលដងសរឿងលបលពតឋតបមសនះសោះសៃើយ បានជាសេឋចចាញ

សបាកពកេមណៈជាេករបលតយដលសមាវ ះ›› ។

លពះបាទោសោក លទងលពះេណដឋ ប ករលពះោនជសែើយ សទើបលទងលតាេនងពក សេ បតលពះោងាថាៈ ‹‹សយើងលតវសលបើ ឧបាយកលយាងវសេេមយ សដើមផនងឱរវតសោក មាន

លបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះមរបេលពះេករមន សែើយនង

លពះោមតមហាន ឝ ន››។

ពកសេ បត លកាបទលថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ សយើងនងតាមលពះរាជឱងាក រលពះោងា›› ។

លពះមហាកសលតយ លទងសោះសលគឿងលបោបលពះេរនងមក

ដបដលជាសលគឿងេមាា លថនលពះរាជា សែើយសទើបលទងលពះពសរេថ េលមាបលេង សេឋចយាងចលសៅលេងទកកបងបនធប សវោស ះ ពកសេ បតលកាបទលលពះោងាមាច េវតសោកថាៈ ‹‹កាលសបើលពះ បាទោសោកទវងាតសៅ លពះោងានងជាកសលតយតាណដងសៃើង សពលសនះ េមលពះលទងសលគឿងលបោបលពះេរនងមកដសនះ

173

លសមើលនងបានសឃើញថាៈ ‹‹លពះោងាលអេមរមរជាកសលតយយាង

ណដ បដរឬសទ?›› ។

លពះវតសោក កសជឿតាម ញរពកសេ បត បានលបោប

លពះកាយសោយ តឋយាភរណៈដសចាប ះសែើយ សេឋចសៃើងលបោប

សលើបលវងករាជរ លោបបតលពះរាជាសេឋចសចញចាកបនធបទក លទង

ទតសឃើញវតសោកជាលពះោនជ លបថាបសលើបលវងករាជរ កលពះោងា លតាេគលមាមថាៈ ‹‹ោញមនទវនោវ បសៅសៃើយ ឯងហាន

សោយរាជសៅសែើយ?›› ណៈស ះ លពះរាជាលទងលតាេលពះ េរសេៀងដខវ ាងៗថាៈ ‹‹យោបកណដែបងវយ!›› លគាស ះ ពក ចណដឍ ល (សពជឈឃលត) ថដមាា ងកានោវ ថដមាា ងកានរគាាង សលច

សៃើងលេមក ាគាប ចលសៅលកាបទលលពះរាជាថាៈ ‹‹េមលទងលពះ សមតាឋ សលបាេ លពះោងាមានលពះរាជលបាថាប ឱរចាតការយាងណដ? ។

លពះបរមកសលតយ លតាេតបថាៈ ‹‹លគាសនះ លតវសយើងលះបង

សៅវតសោកសចាល សយើងោនញញដ តឱរោបករាលគាប វាយលបសៅ

ផទច ញផទច លវាឱរសយើង›› ។

174

ពកសេ បត លកាបទលេមសទវេថាៈ ‹‹លពះវតសោក ជា

លពះោនជលពះោងាដពតលបាកដណដេ េមលទងលពះសមតាឋ សលបាេ លទងលពះរាជទវនសទវេ កាផឋ ធ កាផទច ញផទច លសៃើយ›› ។

លពះរាជា លតាេថាៈ ‹‹សយើងោនកលតាម ករោបក

ទវាងឡាយ សយើងលពមឱរវាសោយរាជរបានលតម ៧ ថងៃេនចះ បត

តសៅនងលតវពឃលតជវតបង›› ។

កបងសពល ៧ ថងៃស ះ សគសលងតររតសរនឋរាបសោយបេនសភវង ពកល ែយណទវាងមយបេន កមកលបជាគាប ចាស ះលពះភសរកឋ លបណមរថដស លេរសេើរគណលពះសៅវតសោក ពកលេគា ល

ទវាងមយបេនសចាមសរាមគាលបាសរ ើសលតៀបលតា ឯពកចណដឍ ល (សពជឈឃលត) ទវាងបន មានថដលបឡាកសោយមសៅលេេៗ ស ឝើអាការហាកដចជាចងពឃលតោបកណដមយ បលេកេរេពធ លទែងោងកងសៅមាតទវឝ រទវាង ៤ ថាៈ ‹‹រាលតមយបានកនវងផត សៅសែើយ សៅបត ៦ រាលតសទៀតសទ សយើងនងទាោយកាយោបកឯង សយើងនងផទឋ ចបងោវយវៈោបកឯង សយើងនងពឃលតជវតោបកឯង

175

សេចកឋោវ បរបេោបកឯសងជតសែើយ›› ពកវាស ឝើអាការកបងថងៃទ១ ដសចាប ះសែើយ វាស ឝើសរៀងៗមក រែតមកដលថងៃទ ៧ វាបលេកបត

េរេាសៃងបបប ១ ។

លះថងៃទ ៧ កនវងផតសៅ សគ ាលពះសៅវតសោកសៅគាល

លពះរាជា សេឋចលទងលតាេេរលពះោនជថាៈ ‹‹កបងសពល ៧ ថងៃសនះ ឯងេបាយចតឋណដេសៅឬ? ›› ។

លពះវតសោកតបថាៈ កបងសពល ៧ ថងៃសនះ ចកា ញ ាមនបាន

សឃើញរបារមយណោឝសទ, ោណដឋ ត ញ ាមនបានលទនភវករោរមយណោឝសទ សល ះោឝ? សល ះថា ញ ាបានសឃើញពកចណដឍ ល (សពជឈឃលត) វាបលេសកាង សលើកោវងាសៃើងផង តាាងបតពថងៃទ ១ កនវងសែើយ វាថាៈ ‹‹ឯងសោយរាជរបាន ១ ថងៃសែើយ ឯងសៅបតលតម ៦ ថងៃ សទៀតសទ›› បតបបបសនះរាលថងៃ រែតមកដលថងៃទ៧ ញ ាលពះោងាជា

ទកាលពយ សលេៀវោចនងមរណភយមកយាយ ញ ាលពះោងារ ាពង

គតងបបារមមបេញងខវ ច កបងសពលរាលតទវាងោេស ះ ញ ាលពះោងា

176

មនអាចនងផធាបានសទ សបើដសចបះ សតើសេចកឋេ េលមានឋនងមាន

ដល វន ញ ាលពះោងាដចសមឋច? ›› ។

លពះមហាកសលតយ លតាេតបថាៈ ‹‹លគានបតជាទកានង

មរណភយ បដលនងបាផទវ ញជវតមយបសណដត ះ ឯងថាមនដង

រេថនសេចកឋេ កបងភាពជារាជាបតសៅសែើយ ចាណងសបើពក

េមណៈជាេករេបលត សោកបតងនកេញជ ងជាទកាលពយ ដល

សេចកឋលាបាក បដលស ឝើឱរសកើតទកា គៈ ជាត, ជរា, ពា នងមរណៈ សេចកឋលាបាកថនពកោបកបដលធលវ កសៅសោយទកាកបង

នរក មានសភវើងសឆះផាសខវ ចសផសងៗលគបយាង សេចកឋលាបាកថន

ពកេតឝតរចាឆ ន បដលមានសេចកឋតកេវតជាទមៃន នងការលតវ ពកេតឝឯសទៀត េជាអាហារ សេចកឋលាបាកថនពកសលបត បដល

លកែលលកហាយសោយសេចកឋសលេកឃលវ ន ។ កបងពកមនេសសនះ ោបកណដបដលជាោបកមានសេចកឋេ គងបតមានសេចកឋទកា លាបាកជាបតាមមក ចាាបាចនយាយសៅងឝ ដលពកេតឝបដល

មនមានសេចកឋេ ផងកសោយ កគងបតមានទកាលពយនងការ

177

ចរតសៅកបងោ គតបដរ ។ កបងករយាបករមថនភពទវាង ៣ េតឝ បដលមានជវតទវាងឡាយលគបចាពក របមងឈកាយឈចតឋ សែើយសេចកឋលាបាកទវាងោេស ះ បងាាជលមញសៅរកសេចកឋ ោវ ប នងស ឝើទកាបកសមបញពកេតឝ ឱរបានសេចកឋលកែល

លកហាយ ។ ននទវាងឡាយ ៥ ដចជាពកចណដឍ ល (សពជឈឃលត) បដលកានោវងាសៃើងនងលបហារជវត ។ អាយតនៈទវាងឡាយ ៦ ដចជាភមបដលសគបាផទវ ញសែើយ ។ អារមយណទវាងឡាយ (51) ៥ ដចជាសចារបវនបដលជាខយ ាងេលតវ ។ ពកេតឝទវាងោេកបងភព

ទវាង ៣ េទនបតលតវសភវើង គោនចចតាម សឆះបាផទវ ញសៅជានចច ។ វតទទវាងោេមនសទៀងា, ជាទកា, េនរសៅទសទ, មនមានជារបេ

វន សល ះសែតដសចាប ះ បានជាសគថាៈ ពកេមណៈជាេករបលត មនបាចលបលពតឋស ឝើករយាដលាបាក សែើយសោកបានដលនវ ោមតមហាន ឝ ន មនបមនឬសទ? ចតឋរបេពកេមណៈ មនបមន

សមែយងសោយកាមរាគសទ កាមរាគស ះ ដចជាទកបដលមនេទត

51 -រប, ែាលឡង, កលន, រែ នង ែមផែស ។

178

ជាបសៅសលើលតបកថនផទក ឈកសៃើយ ពកេមណៈទវាងស ះ មាន

ចតឋសនឿយណដយនងវដឋេងារ សែើយសទើបសោកសភវច វនសចញ ចាកភពសៅបាន ចះសបើសោកលបលពតឋស ឝើយាងដសចាប ះសែើយ ដច

សមឋចបានជាមនបានេសលមចផល គោមតមហាន ឝ នសៅ

សៃើយ?›› ។

លពះបាទោសោក លទងទ យ នលពះវតសោក ជាលពោនជលគប

បបបយាងដសចបះសែើយ ណៈស ះ វតសោកលបណមរលពះែេឋ សែើយទលលពះសរៀមថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ! សពលសនះ ញ ាេមដល

នវលពះរតនលតយជាទពកទរលក›› ។

លគាស ះ លពះបាទោសោកសកៀកលពះេរងលពះោនជ សែើយ

លតាេថាៈ ‹‹សយើងមានលបាថាប ចងស ឝើឯង ឱរមានលបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះមរបេលពះពទន សែើយឱរឯងគត នករលកលពះ មស ះសៃើង សល ះដសចាប ះ បានជាសយើងស ឝើឧបាយកលសនះ សោយពតស ះ សយើងមនេមាវ បឯងសទ›› ។

179

លគាស ះ លពះវតសោកបានថាឝ យសលគឿងេគននជាត នងផទក កលមងដលលពះេឋបទវាងឡាយរបេលពះពទនសែើយ បានសៅ

ោឋ ប មសទេ លទងបានស ឝើេកាក របជាដលពកភកាេងឃ សែើយសេឋចយាងតលមងចលសៅកានវតឋកកកោរាម លះសេឋចយាង

សៅដលថាឝ យបងាាលពះយេសតទរសែើយ សទើបលបថាបសៅកបង

ទចាស ះលពះភសរកថលពះសងរៈ ោឋ ប មសទេ ។ លាោបស ះ លពះ សងរៈពចារណដសមើលឧបនេសយ កបងភពមនរបេលពះវតសោក កលជាបភាវ ម រែតដលកេលមលជាបារមរបេលពះោងា បដល

បានោងមកទាសែើយ ជាតសនះបចឆមជាត លតវលពះោងាសេឋចចល

កានលពះន ឝ ន កបងោតឋភាពជាបចចបផនបសនះឯង សល ះសែតស ះ លពះសងរៈសទើបេាបដងេរសេើរការបាសពញលពែយចាររ សដើមផដក ា ឱរសេឋចលទងបពឝជាជ ។

លពះវតសោក លះបានោឋ បលពះសងរៈស ះសែើយ កសកើតបត ផសពឝផាយសៃើង លពះោងាមានសេចកឋចាណងនងេមផបេកបង

មវនយរបេលពះពទន សទើបសេឋចសងើបសៃើងលបណមរោញជ ល

180

សែើយលតាេនងលពះសងរៈថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ញ ាលបាថាប ចងេមបពឝជាជ កបងមវនយរបេលពះពទន នងបានេកាកបងផវវដលបសេើរសនះ›› ។

លពះសងរៈតបថាៈ ‹‹កនសោើយ លពះោងាចរទលសេចកឋលបាថាប ឱរលពះរាជាលទងលជាបជាមនេន›› ។

លគាស ះ លពះវតសោក កសេឋចសៅទលលពះសរៀមថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ! េមលពះោងាលពះរាជទវនលពះរាជានញញដ ត

បពឝជាជ ដល ញ ាលពះោងា កាលពមនសនះ ញ ាលពះោងាជាមនេស ល

សឃលរសៅ ដចជាកញជ រចះសលបងសែើយឥតកសងឝរ (នងលបសៅ); ឱលពះរាជា! លពះោងាបានតលមង ញ ាសោយកសងឝរ លពះោងាបាន

ែឝកែឝន ញ ាឱរបានេភាពរាបោសៃើង េមលពះមហាករណដ-

ទគណ លទងលពះរាជទវនលពះរាជានញញដ តបពឝជាជ កបងលពះពទន-ោេ កបងទបដលជាលបទបពនវភវសល ងល យឱរដល ញ ាលពះ ោងា›› ។

លពះបរមកសលត លះលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ សេឋច

សកៀកលពះេរងលពះោនជ មានោេសជលដសពញសនលតា សេឋចលទង

181

លពះកបនសង សក សលសរៀបរាបថាៈ ‹‹ឱោនជសោើយ! ចរឯងលះ សចាលសេចកឋលបាថាប សនះសចញ! សល ះសែតោឝ? សល ះថា បពឝជត

បតងលបលពតឋចញច មជវត ជាមយនងនរជាតដសថាកទវបេកឋ បតង

សលបើលបាេេាពតបងសកល បដលសរ ើេមកចាកគានរេលមាម ជា

របេបដលទវេៈសគសបាះបងសចាល ចាបណកអាហារសោត កេម

បានបតេាណលអាហារោាពសគមកបរសភាគ សពលយបសៅបត

សលកាមលពកា មានសមយ នងេវកសឈើជាកលមាល កបងសពលអា

ពាបាលជមៃបតសោយឱេងោេជសលមើេពសគ ។ តាាងបតពកមារ មក ឯងជាេ មាលជាត គរជាទពតពលរមលសមើល ឯងនងមន

អាចោត នសេចកឋសលេកឃលវ ន, កាសៅថងៃនង រលដលតជាករងា

បានសៃើយ ចរទបចតឋកបងសេចកឋលបាថាប សនះសចញហាប ោនជ! ›› ។

លពះវតសោក លកាបទលេបងថាៈ ‹‹ ញ ាលបាថាប ចងបេឥៃវ សនះ មនបមនសល ះ ញ ាសនឿយណដយនងរាជេមផតឋសទ មនបមន

សល ះ ញ ាសមើលងាយសេចកឋេ បដលសគសោយកបងោទ នសទវតា

សទ មនបមនសល ះសគស ឝើទកាបកសមបញឱរលាបាកចតឋ រែតដល

182

ញលទវននងលពះរាជលទពរ សែើយនងលពះឃលវ ាងសទ មនបមនសល ះ ញ ាខវ ចរ ាជលចតឋសងវើម ោបកបដលជាបចាច មលតលតវបាផទវ ញសយើងស ះ សទ គ ញ ាលពះោងាភយខវ ចសេចកឋលាបាកកបងជាត, ជរា, ពា នងមរណៈ បានជា ញ ាលពះោងាលបាថាប ចងបេ សដើមផនងបាន

េសលមចនវលពះន ឝ ន ជាោទ នទរ ាលតទកាទវាងស ះ›› ។

លពះរាជា កាលលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ សេឋច

លទងលពះពោប បលេកលទសហាយារងរតបតខវ ាងសៃើង បតលពះ វតសោកមានលបាជាញ នងលមសោមលពះរាជែឫទយ សទើបលតាេ

ថាៈ ‹‹ឱលពះរាជា! លពះោងាមនគរនងសោយសោកសទ េងារចលក

វលសៅឥតលោកសទ ោបកបដលសៅរមជាមយគាប លតវបតល ត

លបាេនរាេចាកគាប សៅជាមយតា លពះោងាសោយសោក សល ះ សែតសនះ សតើមានលបសយាជនោឝ? ›› ។

លពះរាជា លតាេតបថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ លតវបតឯងលបលពតឋ បណឍ បាតចារកវតឋ ចរឯងោងាយបតសលកាមលពកាទវាងឡាយ សែើយកបងរាលត ចរឯងលបលពតឋសៅបតសលើកលមាលសមយ លសមើល

183

េន›› ។ សរឿងរាវដចេាបដងមកសែើយសនះ សទើបលពះរាជា

លពះរាជទវនបាលតនងលចតេលមាបបពឝជត សែើយលតាេបងាា ប

ឱរលតាចបណឍ បាតលគបលេកបងវាាងជាសវនតៗគាប កពកលេកបងវាាង

បានោកបាលតសោយអាហារយាងឧតឋម លពះរាជាលទងលជាប

ដសចាប ះ សទើបលតាេបស ធ េពកលេទវាងស ះថាៈ ‹‹សែតោឝបានជា

ងឱរអាហារដឧតឋមស ះសៅវតសោក? សដើមផឱរវតសោក

ទមាវ ប វននងអាហារស ះ ពកបាទបរចារកាទវាងស ះ លបតបតឋ តាមលពះរាជឱងាក រ បានថាឝ យអាហារសលគាតលគាតនងសមែយង

ដលលពះវតសោក លទងបានទទលបណឍ បាតស ះសែើយ សោយ

ឥតមានផទវ េបឋរសៃើយ លពះបាទោសោកបានទត សឃើញលពះ ោនជដសចាប ះសែើយ សទើបលទងលតាេថាៈ ‹‹សយើងោនញញដ តឱរឯង

បេសែើយ កាលសបើឯងបេរចសែើយ លតវបតមកេរសយើងផង

កាខន›› ។

លពះវតសោក កាលបានលពះរាជានញញដ តសែើយ សេឋចយាង

សៅកកកោរាម សែើយលទងលពះតលមះយាងសនះថាៈ ‹‹លបេនសបើ

184

ោញបេសៅទសនះ កមនផតោាពការទវកទវមសោយសេចកឋ កងឝលនងេរេពធដសលចើន›› ។ ណៈស ះ សេឋចយាងចលសៅ

កបងទឯសទៀត សៅសៅកបងនគរដឆៃ យ សែើយសទើបបេជាភកា េកាផវវលបតបតឋតាមមវនយ សោកបានលបលពតឋស ឝើសេចកឋ ពាយាមដែយតចត រែតដលបានេសលមចលពះោរែតឋផល សែើយលទងរ ាពងដសចបះថាៈ ‹‹កាលពមន សេឋចោសោកបានស ឝើ ករសបឋជាញ សនះនងអាតាយ កាលសបើឯងបេរចសែើយ លតវបតមក

េរសយើងផង ឥៃវសនះ អាតាយ ោញសៅេរសេឋចកបងសពលមន

បចចេេមយ›› ។ លពះសងរៈសតើនសៃើងពលពលមកានយកបាលត សែើយយាងចាស ះសៅលកងបាតលបលត សោកនមនឋឈប

បណឍ បាតជាលាោបមក រែតដលទវឝ រលពះរាជវាាង សទើបលទងមាន

លពះបនធលនង យទវឝ របាលថាៈ ‹‹ភកាវតសោកមានលបាថាប ចង

ជបនងសេឋច›› ។

185

លគាស ះ យទវឝ របាល កមបមាប សៅទលលពះរាជាថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ លពះសងរវតសោក មានលបាថាប ចងចលមកគាលលពះ រាជា›› ។

លពះរាជាលតាេតបថាៈ ‹‹ចរឯងសៅនមនឋសោកឱរចលមក

ឆបៗ ›› ។

លពះសងរវតសោក សេឋចយាងមកដលមាតទវឝ រលពះរាជ

ដាណដកលពះបាទោសោក លទងទេស ការលពះោនជសែើយ សេឋច

យាងចះចាករាជបលវងក លកាបថាឝ យបងាាលបកបសោយោងា ៥ ផទធ ល

ចះសលើបផនដ កបងទចាស ះលពះភសរកឋលពះសងរៈ សែើយលពះោងា លបណមរោញជ ល ទតេមវងសមើលលពះសងរវតសោក លពះលទងលពះ កបនសងលតាេនវគាថាសនះថាៈ ‹‹បាណៈលគបចាពក បតងបានសៅ

របរមគាប បតងបតេបាយរករាយ ឥៃវសនះ ញ ាស ៃ កេាៃង

សមើលលពះសនលតសោក មនសឃើញមានេាបដងអាការវបោវ េ

សោយការសពញចតឋនងមលលតកលសនះសោះ ញ ាោយ នសោយឥត

186

េងសយថាៈ ‹‹សោកមាច េចាេជាបានេសលមចមគាផលសែើយ! ទកោលមតបឆអតសពញកបងែឫទយសោកមាច េសែើយ! ›› ។

រាគបឋៈជាសេ បតទ១ របេលពះបាទោសោក បានសឃើញ

លពះសងរវតសោកឃវ ា សោយចវរបងសកលកានបាលតដ កាលកាពង

លតាចសដើរបណឍ បាត សោកបានទទលអាហារលគបយាង គអាហារ ដឧតឋម វះ សលគាតលគាត វះ ករាគបឋសេ បតស ះ រតសៅទល

លពះរាជា សែើយបងវងនវគាថាសនះថាៈ ‹‹េមលពះោងាទតសមើលភកាវតសោកចះ ជនលគបៗ គាប សគ

បតងសលតកលតអាលកបងការបាសពញទវននងសោក បត វនសោក

ជាោបកមានលបាថាប តច សែើយសចះសពញចតឋនងរបេតច សោក

បានេសលមចកចចបដលសោកលតវស ឝើស ះសែើយ សល ះដសចាប ះ បាន

ជាសោកមានចតឋសកសមកានឋ ។ សោកបានកាតចតឋសចាល

រាជេមផតឋ បដលមរតកលតវបានទលកងបាតលបលត លពះរាជលទពរ នងលពះឃលវ ាងទវាងឡាយ លពមទវាងេកឋយេនងសេចកឋេ ក

សោកកាតសចាលោេឥតោឋ យ ។ សោកបានញកញជាតដ

187

ឧតឋមរបេសោកសោយលពះបាទ ដចជាសគបងារទកបភបកឬខក

កាហាកសចាល ។ សោកលះវតទទវាងោេស ះសរៀងសៅ រែតដល

សោកលះលពះរាជវងស បដលស ឝើឱរសោកបានចសលមើនេកឋយេ

ដ ភង ភេស ះផង›› ។

កាលពលទងលពះេណដឋ បវាចាសនះសែើយ លពះោសោក បាន

នមនឋឱរលពះសងរវតសោកគងលបថាបសលើរាជបលវងក សែើយសេឋច

លទងចាតបចងសភាជ ហារដសថាយ ងវសេេវោលបាផត លបសគន

សោយលពះោងា ។ លះលគាខងសលកាយភតឋកចច លទងបានលបសគន

ទកដបរេទនសលេចសែើយ សទើបលទងកានយកនវទសេ េនៈ ដតច លទងលបថាបសៅកបងទចាស ះលពះភសរកថសងរៈ សទើបនមនឋឱរលពះ សងរៈេាបដងលពះមសទេ ។

លគាស ះ លពះសងរវតសោក លតាេេាបដងលពះគាថាថាឝ យ

លពះរាជាតសៅសនះថាៈ ‹‹រាជេមផតឋ ជាមយជាតគរសគសគារព សែើយថងៃថាវ សងកើងថាក ន

ណដេ ចរលទងកាលបមាទ (កបងរាជកចចរបេលពះោងា) លពះ

188

រតនលតយ ជាមយជាតលកនងបានជបសពក េមលពះោងាចរ ទានកបារងសលគឿងេកាក របជាដលបកវទវាង ៣ លបការស ះ›› ។

កាលលពះសងរៈេាបដងនវគាថាសនះចបសែើយ សទើបសេឋច

សលកាកចាករាជបលវងក, លពះរាជាលពមទវាងសេវកាមាតរទវាងលបាារយ នងពកមហាជនដសលចើន បានតាមជនលពះសងរៈ សោយសេចកឋ សគារព រែតដលសៅទវឝ រខងសលដ សនះជាអានេងសដរងសរឿង

របេេមណៈ បដលឱរសឃើញជាកចាេ បានជាលពះសងរ វតសោកលតះរះថាៈ ‹‹កបងកាលមនលពះសជោឌ អាតាយ ោញបានស ឝើ ឧបាយកលជាសលចើនយាងដលអាតាយ ោញ លទងស ឝើឱរអាតាយ ោញ

បានបេកបងមវនយរបេេមភទន ។ ឥៃវសនះ គរអាតាយ ោញ

ស ឝើសេឋចឱរមានសេចកឋសគារព នងមានលបោទេទវន លជះថាវ រងរតបតខវ ាងសៃើងសៅសទៀត›› ។ ណៈស ះ លពះសងរៈមាច េ សេឋចសហាះសៃើងសៅកបងអាកាេសវហាេ សែើយេាបដងបាដហាររ ឱរលបាកដសៃើង កបងកណដឋ លលបជាជន សទើបលពះបាទោសោក

189

មានពកសេវកាមាតរសចាមសរាមលពះោងាជាវញ សេឋចលទងសលើក

លពះែេឋសៃើងលបណមរ សែើយលតាេនវគាថាសនះថាៈ ‹‹ឃលវ តផតចាកោចោសោែត បដលថាប កងបមជាទ

លេឡាញសពញចតឋ សទើបសោកសហាះោបណឋ តលតបេតសៅកបង

អាកាេសវហាេ ដចជាេកណជាតបាន ។ ឯ វន ញ ាជាបសៅ

កបងចាណងរតរតសោយរាជេមផតឋ ញ ាលតោង វនសៅកបងសោកសនះ សោយការទានកបលមង នងជាបសោយការមលលតកលរបេ ញ ា ។ កាលមនមានកចចកងឝលសោយ វនរបេសោក កាល ាលបង

ពាយាមសោយកមាវ ាងរបេសោក សែើយសោកអាចសលកបផកនវ រេដលបសេើរសនះ សល ះបតសោកែឝកែឝនចតឋសោកបាន ។ ផល

ថនននងេមាបតឋ ពកមនេសោបផឥតលបាជាញ កាបាាងគានត

ងងតបភបកសមើលមនយលសទ ។ បាដហារររបេសោក បដល

ោបណឋ តសៃើងសៅសនះ ស យ ះថាសោកបានបាបាតបងនវមានៈ របេ ញ ា ទកជាកមាវ ាងលបាជាញ របេ ញ ាសៅ សតស ាយ សោកកបាន

ស ឝើ ញ ាមានចតឋេភាពសរៀបរយសៅបាន››។

190

លះសេឋចលតាេគាថាសនះចបសែើយ លពះសងរវតសោក ក

សហាះរែតដលសៅទបាផតថនបដន សោកសចញសៅសៅខងសលដ

រាជអាណដចលក តមកខងសលកាយ សោកលទងលបឈនជាទមៃន

ណដេ រែតដលលជះលពះសកោសចញោេរលង ។ លពះរាជាលទង

លជាបថា លពះសងរៈលបឈន សេឋចបានបញជ នសពទរយកឱេងសៅ

ពាបាលលពះសងរៈសៅទស ះ កាលសបើបានជាសែើយ លពះសកោ

កលតៃបដះដចសដើមវញ សោកកបញជ នសពទរឱរលតៃបសៅលេក

វញ ។ លពះសងរៈវតសោក បានសោយលពះលកយាសោៃ យ បដលសគ

ផសាសោយទកសោះសគា សោកកមានកមាវ ាងកាបែងរងបងមាាមន

សៃើងដចសដើម សោកនមនឋសៅមកបានសោយលេល សែើយសទើប

នមនឋសៅកបងថលពញាតេាត សៅលបថាបបកផរទេាណដកអាលេយ ថនពកគងាឝ លពបព ។

េមយមយ កបងលបសទេបណឍ វនៈ មានពកេេសគណ

នលគនទបានសឃើញលពះពទនរប សែើយបកវងគរគេរ ាលបស ឝើជារបភាព

191

ថននលគនទ បដលជាទសគារពរបេ វន (52) ។ លគាស ះ ពក

ឧបាេកបដលជាពទនោេនកជន សទើបលកាបទលសរឿងស ះ ដលលពះបាទោសោកថាៈ ពកេេសគណនលគនទ បានសឃើញលពះ ពទនរប សែើយបកវងគេគររ ាលបរ ាោងស ឝើជារបភាព ថននលគនទ បដលជាទសគារពរបេ វនវញ›› ។

លពះរាជា លទងលពះេណដឋ បដាណងស ះសែើយ សេឋចលទង

លពះពសរាខវ ាង លតាេសោយរេរានចាតឱរពកយកា (សទវតា) ចាា ោក តលគបលចកកមភេចានន ៤០ ល (មយសយាជន) សៅកបង

អាកាេ សែើយពក គលបងលបយតបចះសៅចាននជសល ៤០ ល សៅកបងបផនដ ចាបេមាវ បបតកបងមយថងៃស ះ ោេពកនលគនទបលត

ចានន ១៨.០០០ ក សៅកបងលកងបាតលបលត (53) ។ កបងលកងបាតលបលតកមានពកនលគនទដថទសទៀត បានសឃើញ

លពះពទនរប សែើយបកវងគររ ាលបរ ាោងស ឝើជារបភាពថននលគនទ បដល

52 -ទវាវទន នងអាយ-វង-កង បដលលោកបន វបានបរបថាាៈ ‹‹មនែសោន កបដលររោះថាល កនងលទធរពា ែណ បានរ ាលលើងរពោះពទធរបឱយរលាលៅ លទៀបនងលរើងកនរពា ែណោន ក ល ើយទាោយលចាលរពោះពទធរបល ោះលៅ›› ។ 53 -តាមេាបលនោះមែលទ បដលរតវល ោះគ រតងពាកយថាាៈ ‹‹កនងរកងបាតលបរត›› ឱយថាាៈ ‹‹នគរបណឌ វធនាៈ›› វញ ។ តាមេាបទវាវទន នង អាយ-វង-កងថាាៈ ‹‹លគែោល បពកនរគនថបរត ១៨.០០០ កនងនគរបណឌ វធនាៈ ។

192

ជាទសគារពរបេពក វនដចគាប បដរ ។ ណៈស ះ ពកឧបាេក

បដលជាពទនោេនកជន សៅលកាបបងាាទលដាសណើ រសរឿងស ះ ដលលពះរាជា សេឋចលទងលជាបសេចកឋស ះសែើយ លពះោងាលទងលពះ ពសរាសលកវសលកាខវ ាង លទងឱរចាបពកនលគនទបលត លពមទវាង

ពជពងសវងសលតកលផង យកមកគរដតទវាងោេកបងគានរសភវើង ោវ បវ េោេ សែើយលទងឱរទងសភរលបកាេលពះរាជានញញដ ត

ថាៈ ‹‹ោបកណដមយនងអាចកាតយកកាលនលគនទបលតបានមយ

ឱរសយើង ោបកស ះនងលតវបានដាមាេសឆឋ រជារងាឝ ន›› ។

កបងសវោស ះ លពះសងរៈវតសោក បានសៅេមេាណដក

អាលេយកបងផធះនលគនទបលតមាប ក លពះោងាបានលបឈនសៃើងសទៀត

កបងទស ះ ថលតចវរកោចោចរយករយាក លពះសកោកបវងែេ

ោមញដជន មានឫក សមើលសៅលបបែលនងនលគនទបលត (ថងៃ ១) មានោបកសលងមាប ក កានោវងាសដើរមកឈរចាស ះលពះភសរកឋលពះ សងរៈ សទើបលពះសងរៈវតសោកលទងនករ ាពងថាៈ ‹‹សល ះអាលេយ

ោាសពើទចចរត កបងកាលពជាតមនរបេអាតាយ ោញជាបដតតាមមក

193

បានជាអាតាយ ោញលតវទទលកមយចាេរបេ វន›› ។ ណៈស ះ ោបកសលងនងោយ នថាជានលគនទបលត កកាតលពះេរលពះលពះោងាកបង

មយរ ាសពចស ះសៅ (54) លះកាតបានសែើយ ាយកលពះេរស ះ មកថាឝ យដលលពះរាជា េមឱរសេឋចលទងលពះរាជទវនដាមាេសឆឋ រ លពះរាជាលទងទេស ការលពះេរស ះ ោា លជាកជាលពះេរ លពះោនជវតសោក សែើយលទងលជាបតសៅសទៀត ោាពសេ បត មាប ក កបងពកសេ បតរបេលពះោងាលកាបទលថាៈ ‹‹ពកេមណៈ ជាេករបលត សគោយ នថាជាពកនលគនទបលត សគេមាវ បសោយ

ភានលចៃាជាសលចើនរបណដេ សល ះសពលសនះ ពកនលគនទមាន

ចាននតចណដេសែើយ›› ។

កាលបានលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះរាជារាជ សេឋចលទងលពយលពះរាជាែឫទយពនសពកណដេ លទងមាន

សេចកឋសោកោឋ យ សទើបដលចះសៅសលើបផនដ រាជបរ រ ទវាងឡាយ បានយកទកមកលបេលពាលេបលពះភសរកាឋ យរបនឋចសៅ 54 -កនងទវាវទន នងអយ-វង-កង រពោះអនររបែរពោះបាទអលសាកមនបមនទវងគតលដាយអនកលលងែោល បលទ បតរទងទវងគតលដាយអនកគងាវ ល ពបពោន ក បដលបានថាវ យទែាណាកអាសែយដលរពោះអងគជាអនកែោល ប ។

194

សទើបលពះោងាបានលពះោយ រតសៃើងវញ ។ ពកសេ បត បានលកាប

បងាាទលលពះរាជាថាៈ ‹‹សពលសនះសគេមាវ បពកេមណៈជា

េករបតឋយ សោយភានលចៃាជាសលចើនណដេ ។ ឱលពះរាជា! េម លពះោងាលទងលពះសមតាឋ សលបាេ ោនញញដ តឱរពកេមណៈ ជា

េករបលតបានសកសមកានឋផតរចចាកទកាភយ›› ។ ណៈស ះ លពះរាជាបានបតងលពះរាជឱងាក រហាមលបាមថាៈ ‹‹ចាបសដើមតាាងបត

ពលតមថងៃសនះសៅ មនលតវោបកណដមយេមាវ បេមណៈសទ(55)››។

លគាស ះ ភកាទវាងឡាយមានសេចកឋេងសយ សទើបចលសៅ

លកាបទលលពះមហាសងរឧបគបឋៈថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝ បានជាលពះ សងរវតសោកោងាស ះ លតវោបកសលងពឃលតជវតបងដសចាប ះ›› ។

លពះសងរៈតបថាៈ ‹‹លបេនសបើោបកទវាងឡាយចងដងសរឿង

សោកកបងជាតមន ចរលបងោឋ បចះ! កបងកាលដកនវងសៅសែើយ លគាមយ មានល នលមគមាប ក បានសៅរាយបនឋងសៅបកផរមាតទក មានលពះបសចចកពទនមយលពះោងា បានសេឋចបេឝងរកអាហារ 55 -ពទធលឃែាៈែាបដងដាណាលលរឿងរៅវរបប លគនន អាពការបដលឱយរបរានងលធវើែងាគ យ បដលលៅលរកាមការបងាគ បកនរពោះលងរាៈលោគគលលបតត-តែស ។ កនងលែេកដលនោះថា រពោះអនររបែរពោះបាទអលសាកបដលលគែោល បលដាយភានរេឡាល ោះ រពោះ មតែស ។

195

បណឍ បាត សែើយសៅគងសៅសលកាមសដើមសឈើមយសដើម ជតបនឋង

ទវាងស ះ កាលល នមកដលមនសឃើញ មានលមគជាបកបងបនឋង

ស ះសោះ សទើបរ ាពងគតថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝ ឥៃវសនះ លមគមាន សលចើនណដេ ដចសមឋចបានជាវាមនមកជតបនឋងោញសោះ›› ។ លគាស ះ ល ន ាេសងកតសមើលទជតខងជាវញេពឝោសនវើសៅ បាន

សឃើញលពះបសចចកពទន គងសៅសលកាមសដើមសឈើជតបនឋងទវាងស ះ សទើបគតថា សល ះបតគាតសនះឯងបានជាសផអើលលមគោញរតបាត

ោេគាយ នេល›› សែើយែតោវពឃលតផឋលផទឋ ចលពះេរលពះ បសចចកពទនោងាស ះសៅ ។

‹‹ល នលមគកបងកាលស ះ គលពះសងរលពះ មវតសោក កបង

កាលឥៃវសនះ សល ះបតពជាតមនបានពឃលតលពះបសចចកពទន បានធលវ កសៅទទលសោកទកាកបងនរក ជាសវោសលចើនសកាដថន

កលផ បានោស ធ លជាតោវ បសកើតៗ សោយទកាសវទ ជា

មហាវបាក នងសគេមាវ បសោយោវលគបៗ ជាត កបងទបាផតសនះ

196

ទកជាបានលះលពះោរែតឋផលសែើយ កគងលតវោបកសលងពឃលត

ជវតសោយោវសទៀត›› ។

ភកាទវាងឡាយទលថាៈ ‹‹សល ះលពះោងាបានកោងោឝ សទើប

សោកសកើតកបងលតកល ភេ សែើយបានលះលពះោរែតឋផល?›› ។

លពះមហាសងរតបថាៈ ‹‹កបងកាលដកនវងសៅយរោបងឝង

ណដេសែើយ កបងោេនកាលថនលពះពទនលទងលពះ មកេសប សោកជាទវយកមានចតឋលជះថាវ បរចាច គបណឍ បាតទវនដលលពះ ភកាេងឃ ចាតបចងស ឝើទកបានៈសោយបផវសឈើសផសងៗ សល ះវបាក

ថនបញដកមយសនះ សោកសទើបបានសកើតកបងលតកល ភេ មាងសទៀត កបងលគាពទនកាលលទងលពះ មកេសបស ះ សោកមានេទវន លជះថាវ ណដេ រែតដលបានបេជាភកា ោេសវោមយបេនឆប ា បានតាាងលបណធលនលបលពតឋលពែយចរយមដែយតចត សល ះោាណដ

ចផលថនបញដ កមយស ះ សោកសទើបបានេសលមចលពះោរែតឋផល

កបងជាតសនះ›› ។

197

លពះ ងបទវយ វត(56) ជាោគាមសែេថនលពះបាទោសោក លពះ ងសនះ មានលពះរាជបលតមយលពះោងា លទងលពះ មមវវនៈ (ចាសរ ើនសៃើងដវសេេសោយម) ។ មានសេ បតមាប ក ចលសៅ

លកាបបងាាទលលពះរាជាថាៈ ‹‹ឱលពះរាជា! េមលពះោងាលទងលពះ កានឋកបងលពះរាជែឫទយ សល ះសែតោឝ? សល ះថា លពះរាជបលត

លពះោងាលបេតសែើយ លពះរាជកមារស ះ មានលកាណៈលពះភសរកឋ ដេមរមរលអវសេេោោច ររ មានលពះសនលតាដលអឥតគរនង

សលបៀបឱរសេយើបាន›› ។

លពះរាជា លទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ មានលពះរាជ-

ែឫទយសលតកោរោទរណដេ សេឋចលតាេថាៈ ‹‹រាជលតកល

របេសយើងបានសងកើងរងសរឿងដលជាន ភេបាផត សល ះបតសយើង

លគបលគងរាជេមផតឋសោយមដលបសេើរ សទើបបានឱរេ េមឱរវា

ស ះបានទានងបារងលពះមឱរចសលមើនថលកបលងតសៅសទៀត សល ះ សែតស ះ សទើបសគសៅលពះរាជកមារស ះថា មវវនៈ បដល

56 -លែៀវលៅពទធសាែ របែលោកលវ- វណត បដលលោករា-ល ៅ បរបជាបមែរ នងគមពរមហាវងសាៈ អែនធមរតាជាអគគមល ែ បានឱរែមយ អងគរពោះ ម ក លាៈ ។

198

បលបថាៈ ‹‹ចសលមើនសៃើងដវសេេសោយម›› ។ ពសលៀងបាន ា លពះរាជឱរេមកគាលលពះរាជា លះលទងទេស ការសែើយ លពះ រាជាសេឋចសពញសៅសោយសេចកឋសេបហា លទងបនវនវឧទវនគាថា

សនះថាៈ ‹‹ចការបេទវរកសនះ លអសលើេលបឥតោឝសលបៀប កនសនះ

សពញជាមហាកេលដ ា វាហាកដចជាផទក ឧតផល បដលសទើបនង រលលេេងយៗ ម វាមលលេេលអលបមលបយ លបបែលនងដងលពះ ចសរនធដសពញវង ោបកណដបានសឃើញនវលពះឱរេសនះ ោបកស ះនង បានសេចកឋេបាយរករាយលេលចតឋលគបគាប ›› ។

លះលទងលតាេលពះគាថាសនះចបសែើយ លពះបរមកសលតយ មានលពះរាជឱងាក រនងសេ បតថាៈ ‹‹មានសគធលវ បបានសឃើញ បភបកមនេស បបបដចជាចការបេទវរកសនះបដរឬ?›› ។

សេ បតលកាបទលថាៈ ‹‹បណដឋ មនេសទវាងោេ ញ ាមន បដលសឃើញមានមាប កសោះ ទវាងមនបដលឮសគនយាសយាងផងថា ោបកណដមយមានចកាយាងសនះសទ បត ញ ាលពះោងាបានឮដាណងថា

199

កបងែមវនឋបពត បដលជាកាពលថនភបាទវាងឡាយ មាេតឝបកា១ ស យ ះ លៈ បដលមានបភបកលអជាបាផត វាបតងសៅអាលេយសលើ ភបាស ះ›› ។

លគាស ះ លពះរាជា លទងលបទវនលពះអាជាញ ឱរដលពក យកសថាៈ ‹‹ចរោបកទវាងឡាយសៅឱរឆប ចាបយកេតឝក លៈ១ ោាពែមវនឋបពតមក សយើងលបាថាប ចងសមើលេតឝស ះ កបងកាល ឥៃវសនះ សពលស ះ មានយកសមាប ក បានស ឝើតាមលពះរាជអាជាញ េធះសៅបតមយរ ាសពចស ះ កចាបបានេតឝស ះមយមក សែើត ា មកថាឝ យដលលពះរាជា កាលលទងលពះពចារណដសមើលបភបករបេ េតឝស ះ សែើយលតាេថាៈ ‹‹បភបករបេេតឝសនះលអពនសពក មន បបវកគាប ោាពសនលតាថនកមារតចសនះសោះ សល ះដសចាប ះ សទើបលទង លបទវនលពះ មកមារស ះថាៈ ‹‹ក លៈ›› ។ លពះ មស ះ ក ផាយសៅដងោយេពឝលគបមនេសទវាងោេ លះលពះរាជកមារ លពះ មក លៈ មានវយវឌណ ការចសលមើនសែើយ សគបានថាឝ យ

200

ងតរណមាប ក ស យ ះកាញចនមាោ (ភងផទក មាេ) សដើមផឱរជា លពះជាយា ។

ថងៃមយ លពះរាជានងលពះរាជឱរេ សេឋចយាងសចញសៅកាន វតឋកកកោរាម ។ ណៈស ះ លពះយេសតទរជាលបម ថនេងឃ បាន ពចារណដសមើលរបលពះក លរាជឱរេ បានលជាបថាៈ កបងសពល បនឋចសៅខងម លពះោងា ចលពះសនលតជាលបាកដ សទើបថាឝ យលពះ ពរលពះរាជាថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ សល ះសែតោឝ បានជាលទងមន ោនញញដ តឱរលពះោងាមាច េក លៈ ជារាជឱរេោឋ បលពះមឱរ មានបបបបទសៃើង?›› ។

លគាស ះ លពះក លរាជឱរេលបណមរោញជ ល សដើយលកពា ថនលមាមទវាង ១០ សែើយចលសៅទលេរដតលពះសងរៈថាៈ ‹‹សោកមាច េោនញញដ តឱរ ញ ាស ឝើដចសមឋចៗ ក ញ ាទទលរាបរងតាម ឱវាទស ះទវាងោេ›› ។

លពះសងរៈថាឝ យលពះឱវាទសនះ ដលលពះរាជឱរេថាៈ ‹‹ចកា ស ះៗ មនបមនជារបេ វនសៃើយ េមលទងតាាងលបណធលន

201

ពាយាមចាសរ ើននវេមងនងវបេស កមយោឌ ន ឱរសកើតសៃើងកបង លពះោងាជាដរាបសៅ›› ។

លះលទងបានោឋ បឱវាទសនះសែើយ លពះក លរាជឱរេក ទទលេកាតាម សែើយយាងចលសៅកបងទោៃ តមយ សៅកបង លពះបរមរាជវាាង តាាងសផឋើមស ឝើេមាស ះសៃើង សេឋចនករ ាពង ពចារណដថាៈ ‹‹ចកាជាសែតថនសេចកឋទកា, ជារបេទសទ, ជា របេមនសទៀង នងមនលបាកដថាជារបេ វនសៃើយ›› ។

ថងៃមយ លពះ ងតេសរកសតា ជាោគាមសែេឯករបេលពះ បាទោសោក លពះ ងចលសៅកានេាណដកថនលពះក លរាជ-ឱរេ សឃើញសេឋចគងសៅបតមយលពះោងា សល ះបតលពះ ងជាប សោយសេចកឋលេឡាញលពះសនលតសពក ោតលទវាមនបាន កចាបឱប រតលពះក លរាជឱរេសោយថដទវាងពរ សែើយនយាយលបសោម ថាៈ ‹‹សភវើងបដលកាពងសឆះឆលឆបថលពេាតថនភបា មានោណដឋ ត សលទវលសៃើងេស ន េសៅន លចាលសអអ ភវសល ងល ត ជាមយជាតសដឋ សរាលរាលយាងមញ ករាគតណដា បដលកាពងសឆះពះកបង វន ញ ា ក

202

មានឧបសមយរដសចាប ះបដរ សល ះដសចបះ សពលសនះ សយើងលតវរម េងាឝ េជាមយគាប សោយកាមរាគកបងទសនះ›› ។

លពះក លរាជឱរេ កាលលទងលពះេណដឋ ប ករសនះ សែើយ សេឋចយកលពះែេឋបទលពះកាណទវាងេងរបេលពះោងា សែើយលតាេគាថាសនះថាៈ

‹‹ ញ ាចកលតសចៀក ញ ា សល ះមនចងឱរឮវាចា ជាេាដ ាសលើេ ែេវេយ សែើយោពមងាលសនះ លពះោងាគរជាមាតាមយរបេ ញ ា ដចសមឋចបានជាលកសៃកសមើលមកឱរេរបេលពះោងា សោយចតឋ លបកបសោយរាគតណដា សៅវញ? តណដា ជាឧលកដឌសទវេ បដលមន លតវតាមគនវងមដសចបះ នង ាលពះោងាសៅកានទគាតនរក›› ។

លពះ ងតេសរកសតា សឃើញមនេមតាមលបាថាប សែើយ លតាេទវាងខញ លថាៈ ‹‹សបើឯងមនទទលភារៈសនះសទ ឱរចាាទកចះ មនយរប យ នលបាកដជាោញនងបាផទវ ញជវតឯងឱរបាន›› ។

លពះក លរាជបលតតបសោយេលតគាថាសនះថាៈ

203

‹‹ ញ ាសពញចតឋលះបងជវត សដើមផេចរតមជាជាងការរេ សៅ បដលសពើបពះសៅសលើសេចកឋអាបយេ សោយតសលមកកបង កាមតណដា , ោបកបដលាផទវ ញគតមនេស នងសទវតា បតងបតបាន ទទល ករតះសដៀលោាពោបកលបាជញទវាងឡាយ›› ។

ចាបសដើមោាពស ះមក លពះ ងតេសរកសតា ាបេឝងរកសែត ដថទ សដើមផនងចាបសទវេលពះក លរាជបលត ។

ជនជាសពលមយ មានបដនមយស យ ះគ ន រៈ តាាងសៅកបង ភមភាគខងសជើង កបងបដនស ះ មានលកងមយស យ ះតកសេោ ពកោបកនគរកបងលកងស ះ សកើតបះសបារជាចោចល កាលលពះ រាជាលទងលជាបដាណងស ះសែើយ សទើបតាាងលពះរាជែឫទយថា សេឋចនងយាងសៅបសរងាក បលកងស ះសោយលពះោងាឯង បតពក សេ បតទលទវេដសចបះថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ! លពះោងាមនេម គរនងយាងសៅកបងកចចស ះសទ លគានបតបញជ នលពះរាជឱរេមយ ោងា កបងពកលពះរាជបលតរបេលពះករណដ ឱរសេឋចយាងសៅ បសរងាក បលកងស ះ ឱរសៅសលកាមលពះបារមកបានសែើយ›› ។

204

ណៈស ះ សេឋចលតាេេរសៅលពះក លៈជាលពះរាជបលត ថាៈ ‹‹កនឯងអាចសៅបសរងាក បលកងតកសេោស ះបានឬសទ?›› ។

លពះក លរាជឱរេទលតបថាៈ ‹‹េមលទងលពះសមតាឋ សលបាេ ញ ាលពះោងានងសៅបសរងាក បថាឝ យបាន›› ។

កាលលពះមហាកសលត លជាបសេចកឋលបាថាប ថនលពះរាជឱរេ សែើយ លពះោងាមានលពះែឫទយសលតកោរោទរ សែើយលទង សលបាេឱរចាតបចងលបងសលបៀបមាគាកបងរាជធលន ឱរបានេសលមច ឱរឆប សេឋចចាតលពះរាជអាជាញ បងាា បឱរពកមនេសចាេជរា, មនេសឈ, ោកេព, មនេសទពឝលភាព នងពកេយមទវាងោេ បដលសៅកបងទស ះៗ ឱរសចញសៅឆៃ យផតោាពមាតមាគាថនលពះ រាជដាសណើ រ សទើបលពះបាទោសោក លពមទវាងលពះរាជបលតសេឋច សៃើងគងសលើលពះរាជរងមយ មានវជនោវ បេតឝ បែែមោមលពះ ោងា សេឋចសចញចាកលកងបាតលបលត សៅសោយេេឋ កាលមន សេឋចនងឃលវ តចាកលពះឱរេ លតៃបចលកានលពះនគរវញ លពះ រាជា លទងសកៀកលពះេរងលពះរាជបលត សែើយលទងពចារណដថាៈ

205

‹‹ោបកណដេាៃងសមើលលពះសនលតាកនឯងសនះ ោបកស ះរបមងបាន េ ណដេែប!›› ។

បតសពលសនះ មានល ែយណមាប កជាសហារាចាររ បានពតរ សមើលសហារាោសរេឋសែើយទវយថាៈ ‹‹លពះមហាកសលត សពញលពះ រាជែឫទយនងលពះសនលតលពះរាជបលតលពះោងាសនះណដេ បតលពះ សនលតលពះរាជបលតស ះ មនយរប យ នសទ នងោនឋរធលនសៅជា លបាកដ កបងបចចបផនបសនះ, មនមានោបកណដមយ មនចងសឃើញលពះ សនលតថនលពះកមារស ះសៃើយ បបនឋ តសៅោ គតកាល បដលលពះ សនលតស ះោនឋរធលនសៅសែើយ នងបានទទលសេចកឋទកាទសៅ លគបមនេសទវាងោេ›› ។

លពះក លរាជឱរេ សេឋចយាងជាលាោបៗ សៅតាមលពះ ព វ រែតដលទលកងតកសេោ កោបកនគរទវាងឡាយកបងទលកង ស ះ បានដងថា លពះរាជឱរេសេឋចមកសែើយ សទើប ាគាប តាក បតងេអតោអ ងផវវឱរមានរសបៀបសរៀបចាលអ សែើយកានកអមសពញសៅ សោយេគននវារ ជាសលគឿងេមាា លថនការចះចលលបមលគាប សៅរង

206

ចាាថាឝ យសលគឿងេកាក របជាកបងទកនវះសយាជន កាលបានសឃើញ លពះក លៈសេឋចយាងមកសែើយ កលបណមរោញជ លសៃើង សែើយ នយាយថាៈ ‹‹ពកសយើង ញ ាេទនបតជាោបកនគរ មនបមនជាោបកកផត នងសេឋចសទ ពកសយើងមនបមនជាោបកកផតនងលពះឱរេថនសេឋច សទ, ពកសយើងបះសបារកផតចាស ះបតសេ បតទចចរត បដលជាោបក តាាងសៅជតផទធ លនងសេឋច›› លះលកាបទលនវ ករសនះសែើយ ក ាគាប ថាឝ យសលគឿងេកាក រៈ គេយោរអាករ សទើប ាគាប បែែម លពះក លៈសោយសេចកឋសគារពយាង ភេ ាចលសឆភ ះសៅកបង លពះនរគរ ។

សវោស ះ លពះបាទោសោក លទងលបឈនខវ ាងណដេ ោនធះ ោបនធងធលវ កឧចាច រៈមកតាមលពះឱេឌ សែើយសចញមេអយសឆអះ ឆអ បលគបរននលពះសោម លពះោងាសេឋចលទងលជាបថាៈ មនអាចនង បានជាសៃើងវញ សទើបលទងមានលពះឱងាក រសៅនងពកសេ បតថា ‹‹ចរសៅោសញជ ើញលពះក លៈមកោភសេកឱរសោយរាជរសៅ មន

207

យរប យ ន ញ ានងទវងាតសែើយ មានលបសយាជនោឝនងជវតអាលកក ោមកសនះ›› ។

លពះោគាមសែេឯងរបេលពះរាជា លពះ មតេសរកសតា លះ លពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះ ងនងជញជ ងថាៈ ‹‹សបើលពះ ក លរាជឱរេបានជាសេឋចសៃើង េមជវតរបេោញនងមន មានសៃើយ›› សល ះដសចាប ះ សទើបលពះ ងសលបើឧបាយកេលកាប ទលលពះរាជាថាៈ ‹‹ឱលពះរាជា! េមលទងហាមពកសពទរ កាឱរចល មកកបងលពះរាជដាណដក ញ ាមាច េនងទទលការរកាលពះោងា ឱរ បានកានឋលពះែឫទយសៃើងវញ›› ។

ណៈស ះ លពះបាទោសោក លទងបញជ នពកសពទរឱរសចញ សៅសលដ សែើយបញដតឋហាមផទឋ ចមនឱរចលមកកបងលពះបរមរាជ-វាាង ។

លពះ ងតេសរកសតា បានសចញលបកាេលបាបោបកនគរលគបទ តាបនថាៈ ‹‹សបើោបកណដមយ សទវះលបេកឋ លេកឋ ចាបឈដចយាង អា លពះរាជា ចររកាទកកាពាបាលជមៃស ះ ញ ាោនញញដ តឱរ ា

208

ោបកជមៃស ះមកឱរ ញ ាបានលគបសពល›› ។ ណៈស ះ មានមនេស មាប កចាបឈបបបយាងស ះ ភរយាកភយតកេវតណដេ រតសៅ ជារាបលគសពទរមាប កថាៈ ‹‹ោឝ ម ញ ាមានជមៃបបបយាងស ះ›› ។

លគសពទរបងាា បថាៈ ‹‹ចរ ាយកជមៃស ះ ឱរលបញាបមក ញ ា នងពាបាល›› ។

ងកមបមាប សៅ ាយកោឝ ម បដលមានជមៃស ះមកផធះលគ សពទរ ឯលគសពទរក ាយកជមៃស ះ សៅថាឝ យដលលពះ ងតេស-រកសតាៗ េមាវ បសែើយវះស ះពនតរសមើល សឃើញមានដងកវមយា សៅកបងស ះស ះ កាលដងកវេធះសៃើងសៅខងសលើ ឧចាច រៈកលចាល សៃើងតាម វនវាស ះសៅ កាលេធះសៅចះសៅសលកាម ឧចាច រៈក លេតចះសៅខងសលកាម(57) សពលស ះ លពះ ងសរាយកាសទចសលមច ពសលើដងកវ បតដងកវស ះមនោវ ប លពះ ងស ឝើវ េមាវ បដងកវលគប បបបយាង លផងសមើលរេលឝងចតខរ កដងកវស ះសៅបតមនោវ ប រែតដលលពះ ងោក ធមសៅ ដងកវកោវ ប សែើយធលវ កសចញសៅ

57 -អាយ-វង-កង បបនថមថាាៈ ‹‹កាលដងកវែទោះលៅខាងសាដ ាឬខាងលឆវងកទកែាអយលេញតាមរគបរនធលរមកនបែបក ។

209

តាមទវឝ រខងសលកាមមយរ ាសពចស ះ សល ះដសចាប ះ លពះោគាមសែេ សៅលកាបបងាាទលលពះរាជាឱរលទងសោយ ធម ។

លពះបរមកសលតយ លតាេថាៈ ‹‹សយើងជាកសលតយ សយើងនង សោយ ធមដចសមឋចបាន!›› ។

លពះ ងតេសរកសតា លកាបទលលពះបរមកសលតជាគលមបពរ ដងថាៈ ‹‹លតវបតលទងសោយ ធមស ះសៅ សដើមផឱរជាលពះសរាគ របេលពះោងា›› ។

លះលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ សេឋចលទងសោយ ធមស ះសៅ ដងកវស ះកោវ បកបងលគាស ះសៅ សែើយធលវ កសចញ សៅតាមទវឝ រខងសលកាម កបងមយរ ាសពចស ះ មនយរប យ ន លពះ រាជាកជាចាកសរាគា ស ះ លពះោងាលទងមានលពះែឫទយសលតក ោរលេេលោយ សែើយលតាេេរលពះ ងតេសរកសតាថាៈ ‹‹ ង លបាថាប ចងបានោឝ សយើងនងលបទវនពរដលលពះ ង?›› ។

លពះ ងទលតបថាៈ‹‹ ញ ាមាច េលបាថាប ចងសោយរាជេមផតឋ បាន ៧ ថងៃ›› ។

210

លគាស ះ លពះបាទោសោក លទងសលបាេលបទវនរាជេមផតឋ ឱរលពះ ងោេសវោ៧ថងៃ លពះ ងតេសរកសតា លះបានទទល ពរ គរាជេមផតឋស ះសែើយ សទើបលទងលពះច ឋ ថាៈ ‹‹សវោសនះ ជាសពលគរស ឝើកចចេងេកនងក លរាជឱរេសែើយ›› ។

ណៈស ះ លពះ ងសទើបបកវងេរសេរលពះរាជឱងាក រសោយ វនឯង បងាា បសៅោបកនគរតកសេោថាៈ ‹‹ចរោបកទវាងឡាយ សឆកៀលបភបកសៅក លៈទវាងពរសចញ សល ះសែតោឝ? សល ះវាមាន សទវេ េជាទមៃន ចរោបកទវាងឡាយសឆកៀលបភបកទវាងពរសចញឱរ ឆប លពះបាទោសោកលទងមានលពះែឫទយសទៀងទវតណដេ ចរោបករាលគាប កាបងអងទក វាស ះជាមនេសទទងទវេនងអាជាញ សេឋច›› ។

កបងកាលឯណដៗកឋ កាលលពះបាទោសោក មានលពះរាជ-ឱងាក រលតាេបងាា បសៅសលើោឝមយ បតងបតលបថាបលពះរាជោរ(58) នងលពះរាជវរលញឆករសោយផឋតលពះទនឋរបេលពះោងា សទើបយកជា

58 -រពោះររសារ ែាបរតលែដេ ។

211

ការបាន សល ះដសចាប ះ លពះ ងតេសរកសតា សទើបរងចាាលពះរាជា លទងលពះបនធាលកេប នងបានផឋតលពះរាជឱងាក រស ះ លោបបត លពះរាជាសេឋចេធះសតើនដចជាសគកសរ ឋ កសៃើងភាវ ម ភយញរចាលបប េពឝេ ឝ ងា ។

លពះ ងតេសរកសតា លកាបបងាាទលេរលពះរាជាថាៈ ‹‹ោឝស ឝើ ឱរលទងរ ាខនលពះរាជែឫទយ េធះសតើនសៃើងលកញាងចាកលពះបនធា កបងសពលសនះលពះោងា?›› ។

លពះមហាកសលត លតាេតបថាៈ ‹‹សយើងមានេបនអាលកក ណដេ សឃើញថាមានតាយ តពរ វាចងចកបកវបភបកក លៈកន សយើង›› ។

លះលទងលតាេលពះរាជឱងាក រស ះសែើយ សេឋចលទងផធាតសៅ សទៀត កបងលគាទ ២ លពះរាជា សេឋចេធះសតើនសៃើងដចជាសគកសរ ថ ក សទៀត សែើយលតាេនងលពះោគាមសែេថាៈ ‹‹សយើងយលេបន អាលកកសទៀតសែើយ›› ។

212

លពះរាជន (59) លកាបទលេរថាៈ ‹‹លពះោងាលទងយលលពះ េបនដចសមឋច?›› ។

លពះមហាកសលតយ តបថាៈ ‹‹សយើងសឃើញថា ក លៈមាន េកបវងណដេ សែើយោងាយផទធ លសលើបផនដ›› ។

លពះរាជន លកាបទលថាៈ ‹‹េមលទងលពះបនធាឱរេបលេល លពះោងាសៅ ោបកណដសៃើយ នងហានលបលពតឋទចចរតនងលពះោងា មាច េស ះបានែប›› ។

លពះរាជា សេឋចលទងផធាលកេកបេកលតសៅសទៀត លពះរាជន សទើបលបលបថាបលពះរាជោរ នងលពះរាជវរលញជករសោយលពះទនឋ លពះរាជា បានសលេចសែើយ លពះ ងបញជ នលពះរាជបសលមើមាប កឱរ ាយកលពះរាជឱងាក រស ះ សៅឱរមនេសសៅកបងលកងតកសេោ ឱរសឆកៀលលពះសនលតាលពះក លរាជឱរេ ។

កបង ណៈស ះ លពះមហាកសលត លទងេបនសទៀតថាៈ ‹‹សឃើញលពះទនឋរបេលពះោងាបាកធលវ កលជះចាកលពះឱេឌ លទងសតើន

59 -រពោះររន លែដេសែ ។

213

សៃើងពលពលម សែើយលតាេសៅសហារាចាររមក សដើមផនង ពចារណដកាតេបនស ះ›› ។

សហារាពចារណដនវទា យស ះសែើយទវយថាៈ ‹‹េបន បបបសនះ លបាកដជាលពះរាជបលតនងវ េចកា›› ។

លះលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ សេឋចលបណមរ ោញជ លសោយលកពាថនលពះោងាលទវាង ១០ លកាបនមេសការលគប ទេទវាង៤ សោយលពះវាចាជាេចចកថាសនះថាៈ ‹‹ឱោេសទ រកស ទវាងឡាយ សោកោបកបដលមានបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះម នងលពះេងឃ ញ ាេមោងឝរឱរសោកលគបលគងរកាបលតពនវក ញ ា ផង(60)›› ។ លះលពះរាជោរសៅដលលកងតកសេោសែើយ ពក ោបកនគរកបងលកងស ះ េទនបតជាោបកលេឡាញសគារពរាបអានលពះ មនងលពះេងឃ កមនេសទវាងស ះ ជាោបកមានចតឋអាណត អាេរ នងមានេទវន ដមាាយាងស ះ បានជាគាយ នោបកណដមយ នង ាលពះរាជោរស ះ សៅថាឝ យលពះក លៈសៃើយ ។ ពកោបក

60 -កនងទវាវទននងអាយ-វង-កង លែេកដបងែងរបែរពោះរជាលនោះរលកដលឫែលទៀតថាាៈ ‹‹ែមឫែបដលជារបធានកនងលោក››។

214

នគរស ះ ពសលគាះគាប កបងសរឿងស ះថាៈ ‹‹សបើលពះរាជាមនលទងទត សមើលលពះរាជបលតរបេលពះោងាសោយសលបាេលបណសែើយ ដច សមឋច លទងនងេពឝលពះរាជែឫទយសលបាេលបាណដលពកសយើង បដលជាបាបទបាបាាលពះរាជអាជាញ លពះោងាស ះ? លពះក លរាជ-ឱរេ លពះោងាមាននេសយលបកបសោយសមតាឋ ឥតលោក ចាស ះ ពកេតឝលគបជាពក លទងមានលបាថាប នងជយ ការ រ ឱរេតឝទវាង ោេស ះបានទទលសេចកឋេ លទងៈមានលពះទយេស ឋ េនង ៃន ៃរ លទងមនមានលពះែឫទយមានះលបកានឫក នងសលកវ សលកាឥតបទសៃើយ សបើមានបលតបបបសនះសែើយ គងលពះរាជា លបាថាប នងស ឝើសេចកឋវ េដលបលតស ះសៅសែើយ ោមាលសបើ ពកសយើង មនដងជាលពះោងានងស ឝើដចសមឋចសៅសទៀទ››

លះោកលពះរាជោរស ះោៃ តសេៃៀមយរបនឋចសៅ មន េ មនោប ក ាគាប យកសៅថាឝ យលពះក លរាជឱរេ លពះោងា បានទទលលពះរាជោរស ះសែើយ លទងបបនទមេទវន បដលលទង មានសែើយ ឱររងរតបតចាសរ ើនសៃើង សទើបលតាេថាៈ ‹‹ចរស ឝើតាម

215

លបាថាប របេោបកទវាងឡាយចះ ចរោបកទវាងឡាយសឆកៀលបភបកទវាង ពររបេ ញ ាចះ›› ។ បបនឋ សពលស ះ មនមានោបកណដមយហាន សឆកៀលលពះសនលតលពះោងា សែើយលទងលតាេសៅពកមនេស ចណដឍ លមកបងាា ប ឱរសឆកៀលលពះសនលតលពះោងា ពកមនេស ចណដឍ លស ះទលលបបកកថាៈ ‹‹ពកសយើង ញ ា បាផទវ ញបភបករបេ សយើង ញ ាលបសេើរជាង ដចសមឋចកសៅបាផទវ ញបភបកមនេសបបបសនះ វញ?›› ។

កាលលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លពះោងាទវញ លបោប (61) ដមានតថមវមាេមយបេនដាៃង លបទវនសៅពល មនេសចណដឍ ល ជារងាឝ នបដលសឆកៀលលពះសនលតលពះោងា បតពក ចណដឍ លលបបកកសទៀតដចមន ។

លគាស ះ កមយពមតតជាត កជនជាលតវឱរផលេសលមចមយ រ ាសពចស ះ កលោបបតមានមនេសមាប ក មានេណដឌ នម លបកប សោយវកលវការ ១៨ ោសនវើ ចលមកេមសឆកៀលលពះសនលតលពះសៅ

61 -ទវាវទន នងអាយ-វង-កង រពោះលៅក លាៈ បានរបទនលរគឿងរបដាបរពោះែររបែរពោះអងគដលមនែសេណាឌ ល ។

216

ក លៈ លះលពះក លរាជឱរេបានទេស ការសែើយ កបង ណៈស ះ សេឋចលទងរ ាលកដល ករលពះយេសតទរ បដលថាបភបក ជាមយជាតមនសទៀង សែើយលពះតលមះសនះថាៈ ‹‹សោកបានសឃើញ ចាេថា ោញនងលតវោនឋរាយបភបក បដលជារងាឝ នថនផលកមយ របេោញ សល ះដសចាប ះ សោកសទើបបានេាបដង ករស ះ សោក ជាកលាណមលតនងោញពតលបាកដ ។ សល ះគណគសេចកឋ សមតាឋ ចាស ះមក វនោញ សទើបសោកបានសលបាេលបទវនឱវាទ របេសោកដលោញ សោកលបាថាប នងឱរោញដង វន កបងសពល បដលោញបានទទលរងាឝ នថនផលកមយរបេោញសនះ ចតឋោញមន បានរ ាសភើបញាបញរសទ ។ មាងសទៀត កបងកាលមនស ះ លពះសងរៈ បានបសលងៀនវជាជ សនះដលោញថា ពកេតឝទវាង ៣ ពក (62) កមន សទៀងទវតសទ មនបមនជារបេរងបងសទ បតងបតបលបលបលសៅជា មយតា លគានបតលេសមើលេថមបសញញឆ តចតឋឥតោាសពើ តាាងបតពយរ យារណដេមកសែើយ ោញបានសឃើញ វនឯងជាកចាេសែើយ

62 -ពកែតវទាង ៣ ពកាៈ កាមភព, របភព, អរបភព ។

217

ថាៈ ‹‹នងលតវ ចខតចកាលបោទជាលកាណៈ ចរ វនឯង ាលបង េលមង វនសៅកបងលពះមថងវ›› ។

លគាស ះ លពះក លរាជឱរេ លតាេនងមនេសចណដឍ ល ស ះថាៈ ‹‹ចរឯងសឆកៀលបភបកោញមាា ង ោកមកកបងបាតថដោញ េន›› ។

ណៈស ះ មនេសរបវកលស ះ េធះោធ ចលសៅជតលពះ ក លរាជឱរេ សោយសេចកឋបនបងនងសឆកៀលលពះសនលតលពះ ោងា សែើយសឆកៀលលពះសនលតមាា ង ោកមកកបងលពះែេឋលពះោងា ក ពកោបកឈរសមើលទវាងោេបលេកគកកងលទែងោងអាប សោយ េញបបេញងលគបញង វនថាៈ ‹‹ឱចាបៃកោោច ររណដេៈែប!›› ។

‹‹ឱកមយោកេល! សោបតលពះចនធដបរេទនមានរេយភវលតចះ ធលវ កលេេចះមក សែើយផទក ឈកដរកលេេលអលតកាលសរាយរះ សៅសែើយ កពកមនេសទវាងបេនសកាដ មនអាចនងទបទល សេចកឋសោកោឋ យបាន បលេកយាោងកងលគបៗ គាប ›› ។

218

លពះក លរាជឱរេ បានពចារណដសមើលវងចកាបដលសៅ កបងលពះែេឋ សោយលពះតលមះសនះថាៈ ‹‹ឈះ! បភបកសនះបន! សែត ោឝបានជាឥៃវសនះ ឯងសមើលរបភាពមនសឃើញសោះ ពសដើមសគថា ឯងសនះលអណដេ ឥៃវសនះឯងលគានបតជាដាោចសថាកទវប ឥត សគរាបសោះសទសតើ ឯងែបងសែើយស ឝើឱរវរវកចតឋ ពកមនេសលៃង សលវ សគថាសល ះបតឯងែបង សទើបបណដឋ លចតឋោញឱរមានសេចកឋ សេបហាឈវកសៅ េបបបបទ ឯ វនឯងៗ លគានបតស ឝើបញជ រឱរ េវងចតឋ សោយសែតទវាង នទវាងមន នយាយសោយពតសៅថា មនមានបភបកកមនជាោឝបដរ បភបកឯងដចពពះបដលោបណឋ តសៅសលើ បងទក ោបកបដលពចារណដសឃើញថា ឯងែបងជារបេរងបងពត លបាកដឥតបននរបនទយ ោបកស ះស យ ះថាជាទវេថនជវត សែើយ នងសេចកឋោវ ប›› ។

សពលបដលលពះោងាពចារណដដសចាប ះ លទងកបានេសលមច សលោតាបតឋផល សែើយលទងបានសឃើញនវោរយេចច សោយជាក ចាេកបងសពលស ះ ។

219

លគាលពះោងាបានសឃើញោរយេចចសែើយ សទើបលតាេនង មនេសរបវកលវការស ះថាៈ ‹‹ចរឯងសឆកៀលបភបកមាងសទៀត›› ។

មនេសស ះសគារពតាម ករបងាា ប បានសឆកៀលលពះសនលត ស ះ សែើយោកសៅកបងលពះែេឋ ។

លពះក លៈបានពចារណដសមើលបភបកស ះសែើយ លទងបាន េសលមចេកទវគាម សល ះបតលពះោងាវ េេមចកាសែើយ លទង លតៃបបានបញញដ ចកាដបរេទនសៃើងវញ សទើបលទងលតាេលពះវាចា សនះថាៈ ‹‹មាេចកាទវាងឡាយរបេោញ សគសឆកៀលសចញោេ សែើយ បតោញបានសែើយនវចកាគលបាជាញ សបើលពះបតាោញ សបាះ បងសចាលបលតកបងេងារវដឋសែើយ ោញគបផជាឱរេរបេលពះ ពទនជាលពះមយរាជាវញ សបើទកជាោញវ េសែើយចាករាជេមផតឋ ោញកបានមយេមផតឋកបងលគាសនះបដរ ោញបានរចផតសចញ លេៃះសែើយចាកសេចកឋសទវមនេស នងសេចកឋទកាលពយ›› ។

លាោបតមក លពះក លរាជឱរេលទងលជាបថាៈ លពះរាជ-ោរចតហាយ យបកវងមកោាពលពះ ងតេសរកសតា មនបមនជាការ

220

េសលមចមកោាពរាជបផញដតឋសទ ។ ណៈស ះ លពះោងាតាាងសេចកឋ លបាថាប ថាៈ ‹‹េមឱរលពះរាជនតេសរកសតា លទងេលមានឋលពះជនយ សៅជាេ ឱរបានយរលងសៅ សែើយកះវតកកោផសកកបងលពះោងា សៃើយ ។ សល ះសែតោឝ? សល ះថា លពះ ងជាសលគឿងលបោប ជាសែតស ឝើឱរវ េដល ញ ា សែើយស ឝើឱរ ញ ាបានេសលមចគណម ជាផល›› ។

លគាស ះ ងកាញចនមាោ ជាលពះជាយាលពះក លៈបាន លជាបដាណងថាៈ លពះោឝ មលតវសគសឆកៀលលពះសនលតទវាងពរសែើយ ងកេធះមបមាប សៅជតលពះោឝ ម លះបានសឃើញលពះោឝ មមាន លពះកាយលបឡាកសោយលពះសោែត បដលែរសលោចោាពលពះ សនលតមក ងបលេកយាភយរននតតកកមាសពញសោយសេចកឋ េសងឝគតកេវតចតឋ សែើយដលសដកេនវបបានោយ រតសៅសលើបផន ដ ោបកសៅជតខងបានយកទកលបេលពាលេបលពះភសរកាឋ ងបាន ដងអាតាយ សងើបសៃើងទវាងទកា សក សលទញថាៈ ‹‹ឱ! លពះសនលតាដ

221

បរេទន សែើយដលអបាផតកបងថលតភពស ះ ជារបេវ េសៅ ជា របេផតវេយនងបកសៃើងវញបានសែើយ›› ។

លពះក លរាជឱរេ មានលបាថាប នងលងសោម ង សទើប លតាេនវគាថាសនះថាៈ ‹‹

ោាសពើទចចរតបដលបងស ឝើសែើយ ឥៃវសនះបងលតវទទលផឋ ធ ោាពោាសពើទចចរតស ះវញ សេចកឋទកាដ ាបាផត របេេពឝេតឝទវាង-ឡាយកបងសោក គការល តលបាេមលតេបទនសេបហាជាមយតា ចរ បអនឯងបស ធ បងសេចកឋទកាសោក ឱរផតឆៃ យព វនសៅណដ ង លបសយាជនោឝនងការយាសោកសនះ›› ។

ពកោបកនគរបានសឃើញដសចាប ះសែើយ សទើប ាគាប បាបរបងលពះ ក លៈលពមទវាងលពះជាយា បងាាឱរសេឋចសចញចាកបដនសៅ ។

ចាបសដើមតាាងោាពកាសណើ តមក កោបកទវាងពរ លពះោឝ មនង លពះជាយា ធលវ បបានលទងលពះជនយសៅ សោយការសោយេ េលមានឋជាេ មាលជាត សេឋចមនបដលលបកបការងារឱរសនឿយ ែតដលលពះកាយពលសទ មនបដលបេងលភារៈដ ៃនសទ េមផ

222

ការងារោឝតចតចកមនបដលស ឝើផង លទងកលតៃបសៅជាសថាកទវប សេឋចយាងេមទវនសគសោយលពះបាទ ។ លទងសដញពណសែើយ បលេកសលចៀងបកឋងៗតាមតាបនសផសងៗ េមទវនអាហារសដើមផ ចញច មជវតលពះោងា លពមទវាងលពះជាយាផង ។ ងកាញចនមាោ ដកលពះែេឋលពះោឝ ម សេឋចលទងលពះដាសណើ រលតៃបមក តាម មាគាបដលចលសៅកានលកងបាតលបលត កាលដលទវឝ រលពះបរម-រាជវាាងសែើយ លទងលបាថាប ចងចលសៅខងកបងលពះរាជដាណដក លពះបតា បត យទវឝ របាលឃលតមនឱរសេឋចចលសៅ ។ សវោ ស ះ លពះក លរាជឱរេលទងផធាសៅកបងសរាងដារ សទៀបទវឝ រលពះ រាជវាាងស ះ ោេមយរាលត លះលពលមលោងសៃើង លទងសដញ ពណ សែើយសលចៀងសរៀបរាបសៅតាមេាសៃងពណោាពលគាជាា សែើយនងលគាោភពឝរបេលពះោងា លពមទវាងបរយាយោាពសែត បដលបានេសលមចមគាផល សល ះសគសឆកៀលលពះសនលតារបេលពះ ោងា ។ ពកោបកបដលេទតសៅជតទវឝ រ បានោឋ បទានងសលចៀងស ះ សែើយ កបានពចារណដសោយ វនឯង ោាពរបភាពបដលលបមល

223

រមចលសៅកបង ននទវាងឡាយ ោបកទវាងោេស ះ កបានរចចាក ជាតទកា បដលលបលពតឋសៅកបងវដឋេងារបានលគបគាប ។

លពះបាទោសោក កាលលទងលពះេណដឋ បេាសៃងសលចៀងនង េាសៃងពណស ះ លពះោងានកភបកដលលពះក លរាជឱរេ សែើយលទងលតាេថាៈ េរេាសៃងពណស ះ ដចជាេរេាសៃង របេក លៈកនោញ ទានងសលចៀងសរៀបរាបោាពេាណដងវាេ អាលកកនងលអស ះ ជាទានកសលចៀងោបកណដមយ កបងលគាបដលវា បានស ឝើជាា ។ លពះោងាសទើបចាតរាជបាសរ ើឱរសៅពនតរសមើល លះ រាជបសលមើ បានសៅសឃើញលពះក លរាជឱរេលបាេចាកលពះ សនលតទវាងេងខង មានលពះកាយេាមកាលពង សែើយសកើតបចងថងៃ រទះ សល ះសែតស ះ សទើបចាណដាលពះោងាមនបាន កលតៃបសៅ លកាបទលលពះរាជាថាៈ ‹‹គោបកេយមមាប ក ខឝ កបភបកពសពើម មាន បន េាមកាលពង សែើយសកើតបចងថងៃរទះ លបពននវាឋតសៅផទធ បខង វនវា ស ះ›› ។

224

លពះរាជា កាលលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ លទងមាន លពះតលមះថាៈ ‹‹កាលពមន ោញយលេបនសឃើញថា ក លៈ កនោញបានោនឋរធលនបភបកទវាងពរ សៅបលកងវាែបងសែើយដង? ោញរលកដលកនោញគាយ នលោកចតឋមយលេបកសោះ បន ោមាតរឆបសៃើង! ឱរសគសៅសៅវាមក ។ ណៈស ះ សេឋច លតាេសលបើឱររាជបសលមើសៅសៅមនេសខឝ កស ះពសរាងដារ លះ ដលសែើយសគេរមនេសខឝ កស ះថាៈ ‹‹ោបកជាោឝ? ោបកជាកនសៅ នរណដ?›› ។

មនេសខឝ កតបថាៈ ‹‹បតា ញ ាជាសេឋចស យ ះោសោក លពះោងា ជាមាច េថនជមភទឝប លទងជាឥេសរសលើមនេសទវាងោេ ញ ាជាឱរេ របេលពះោងាស ះ ញ ាស យ ះក លៈ បត ញ ាមានបតាមយសផសង សទៀត លពះោងាជាមយកមហារាជ បដលសគធលវ បសៅថា លពះពទន ស ះ›› ។

ណៈស ះ ពករាជបាសរ ើបាន ាមនេសខឝ ក លពមទវាងភរយា សៅគាលលពះមហាកសលតយ ។

225

កាលលពះមហាកសលត ទតសឃើញលពះក លរាជឱរេ លបាេ ចាកលពះសនលត មានលពះកាយេាមកាលពង សលចបចងថងៃរទះ មាន េាសលៀកបា កដលគាាលគាចាេរយករយាក វះរែយ សល ះសែត ស ះ សទើបលទងចាណដាលពះឱរេពាបាន លះលទងបានសឃើញមនេស កាេតទគត មានទានងអាការរេសៅសោយលាបាកដសចាប ះ សទើប លតាេេរថាៈ ‹‹ឯងជាសៅក លៈបមនឬសទ?›› ។

លពះឱរេ ទលតបថាៈ ‹‹ទលលពះបងាាែបងសែើយលពះោងា›› ។ លពះរាជា កាលលទងលពះេណដឋ ប ករស ះ លពះវាសយាក

កាសរ ើកខវ ាង េសលងងេថលងលេយតលពះែឫទយ សោយសេចកឋទកា លពយ សេឋចដលសៅសលើបផនដ ពករាជបរ របានយកទកលបេ លពាលេបលពះភសរកាឋ លពះោងាបានដងលពះោយ រតសតើនសៃើង លទង សលើកលតកងបលពះក លៈោកសលើលពះឱរ លទងសកផតលពះសនលតា នងលពះែេឋ សែើយលទងលពះកបនសងថាៈ ‹‹លគាពមន សនលតាឯង ដចជាបភបកបកសក លៈ សល ះដសចាប ះ បានជាសគសៅកនឯង សោយ មសនះ ឥៃវសនះ កនឯងវ េោបេនរចាកសនលតា

226

ស ះសៅសែើយ សតើនងសៅកនឯងដចសមឋចសៅវញ? ឱមាេ ឳពក, លបាបែវងចវចះ ោបកណដបានសឆកៀលបភបកកនឯង ស ឝើឱរដច ជាថផធសមឃលបាេចាកដងលពះចសរនធនងតារាដសចាប ះ? មនេសមាន ចតឋឥតសមតាឋ លតាលបណ វាបានស ឝើឱរោបេនរបភបកកនឯងស ះ សតើមនេសដចសមឋច? ោបកណដបានស ឝើបភបកកនឯង ឱរជាលបធលនថន ការឈចាប សៅជាបរែតមកដលថងៃសនះ? ក លៈកនឳពក សោើយ! ោបកណដលបាថាប ស ឝើបភបកកនឯងឱរវកលវការបបបសនះ?›› ។

ចរលបាបឳពកឱរឆបមកចះ? ឳពកសឃើញកនឯងសពលសនះ ឳពកទនោេទវាងកាយ ឈចាបជាពនវក សភវើងគសេចកឋសោក ោឋ យសឆះោយេពឝ វន រែតដលដងែឫទយបតាសែើយ ស ឝើ ឱរឳពកបានសេចកឋវ េោបេនរ ដចជាសគលតវកាាោេន ។

លពះក លរាជឱរេ ឱនចះសទៀបលពះបាទលពះរាជបតា សែើយលកាបទលថាៈ ‹‹លពះកាសោយសោកជាទកាជាោកោឝ កាសលកវ សលកាដលសែតការណបដលលបលពតឋែេសៅសែើយ ។ ឱលពះវរ-បតា លពះោងាមនលទងលជាបសទឬ? េមផលពះពទនទវាងឡាយ កគង

227

លពះោងាលតវទទលរងាឝ នជាមតកថនផលកមយរបេលពះោងាបដរ ។ (លពះបសចចកពទន) លពះោវកពទន លពមទវាងោមញដជនទវាងោេ កលតវទទលរងាឝ ន ជាមតកថនផលកមយរបេ វនៗ មនមានោបក ឯណដមយ សគចឱរផតោាពវបាកកមយរបេ វនស ះសៃើយ ។ កមយ ទវាងឡាយ ជាកេលឬោកេល មនបដលបាតសៅសទ សល ះ ដសចាប ះ មនគរនងផទច ញផទច លដលោបកដថទ សល ះបតោាសពើកមយបដល េលមាបកាបចាក មនបមនរនធះ មនបមនជាថាប ាពល មនបមន ោេរពេសទ សេចកឋទកាលាបាក សកើតមកោាពសែតទវាងោេស ះ មកយាយ វន ញ ាលពះោងាកសទ គជាវបាកថនកមយរបេ ញ ាពមនមក បដល ញ ាលពះោងាបានទទលផលកបងលគាសនះ ការស ឝើសទវេោបកដថទ កបងសែតសនះ នងមនមានយតឋ មសមសៃើយ, េពឝេតឝទវាងោេ បដលមានោតឋភាពរេសៅ ដចជាវងមលមយ បដលសគបាញលតវ ជាបលពញទវាង ន លចងលចាងយាងណដមញ ក វន ញ ាលពះោងាសនះ លតវទទលវបាកថនកមយដអាលកកទវាង ន បដលលតវជបលបទះកបង សពលសនះ ដសចាប ះបដរ ។

228

លពះបាទោសោក សបើទកជាបានលទងលពះេណដឋ ប ករ ឱរេស ះ កលពះោងាសៅបតមានលពះែឫទយសដឋ សឆះឆលរងា សោយសភវើង គសេចកឋសោកោឋ យ លទងលតាេនងលពះរាជឱរេ សទៀតថាៈ ‹‹ចះោបកណដវាឥតសមលតោឝសមវះ បានបាផទវ ញបភបកកន លបេោញទវាងសនះសោះ?›› ។

លពះក លរាជឱរេតបថាៈ ‹‹បពលតលពះវរបតា គលពះោងា ឯងបានបតងលពះរាជឱងាក រសៅឱរសគសឆកៀលបភបកទលលពះបងាាជា ញ ា បានជាសគហានសឆកៀលបបបសនះលពះោងា›› ។

លពះមហាកសលតលតាេថាៈ ‹‹សបើជាោញបានបងាា បឱរោបកណដ មយសៅសឆកៀលបភបកកនឯងបមន ោញនងកាតោណដឋ តោញសចញ សោយ វនឯង›› ។

លពះក លរាជឱរេ ទលតបថាៈ ‹‹បពលតលពះវរបតា លពះ រាជោរមានទវាងលបថាបលពះវរលញឆករ សោយលពះទនឋលពះោងាផង សែតដចសមឋចបានជាលទងមនលជាប?›› ។

229

លពះរាជា លតាេថាៈ ‹‹សបើោញបានលបថាបលតា លពះរាជោរ សោយស យញោញបមន ោញនងគាេរ ាសលើងស យញោញសោយ វន ឯង›› ។

លគាស ះ លពះរាជន តេសរកសតា បានលតាេសៅលពះ ង បទវយ វត មកនយាយថាៈ (63) ‹‹ចរ ងឯងសឆកៀលបភបក ញ ាឥៃវសនះ ចះ ញ ាលពមទវាងកនលបេនងសដើរសៅេមទវនសគមកចញច មជវត››។

ដាណងស ះ ជាសែតបណដឋ លសៅឱរលជាបដលលពះសលោត សេឋច សទើបលទងលពះតលមះថាៈ ‹‹លបាកដជាតេសរកសតាសែើយ សឆកៀលបភបកកនលបេេាឡាញរបេោញ›› កបងមយរ ាសពចស ះ លពះ ោងាមានលពះឱងាក រឱរសៅលពះរាជនតេសរកសតាមក សែើយលតាេ លចះសឆអះថាៈ ‹‹សមលេកាចចថលង សល ះសែតោឝ បានជាលពះរណ លទលទងែងឯងទក មនលេប វនែងឯងពនវចឱរសែើយបតមឋង សៅ? ែងឯង ជាសរេឋបាផទវ ញអាររម សពលសនះ ពតជាោញេអប ស ភើមែងឯងណដេ ែងឯង េាបដង វនសោយកលមាយា ស ឝើជា 63 -លែៀវលៅពទធសាែ របែលោកលវ- វណត បដលលោកល ៅបរបជាបមែរ រពោះោតាកនក លឱរែអែរពោះរនែលៅ លទើបលរពោះរជា រទងតាាងរពោះ ងតែសរកសតាលឡើងជាអគគមល ែ ។

230

ញាតោសោែត បដលលេឡាញោញេបទន បតគានតែងឯង ោមកបាផត!›› ។

លពះមហាកសលត លទងសលកវសលកាសឆះសរាលរាលសោយសៅវ ង គ សទវេៈនងពាបាទដខវ ាងកាវ លទងេាៃងសឆភ ះលពះ ងតេស-រកសតា មនោកលពះសនលតា សែើយលតាេថាៈ

‹‹ែងឯងទមាវ យបភបកកនោញ, ោញនងបែកែរ វនែង ឯងសោយលកចកឥៃវសនះ, ោញនងចាកែងឯងទវាងរេ សោយ សឈើោសណដឋ ត សែើយសលើកេធយសៃើងោកសៅសលើចងសឈើដ ភេ, ោញនងសលចៀក វនែងឯង ជាចសលមៀកៗសោយរណដរ, ោញនង កាតោណដឋ តែង សោយកាាបត, ោញនងលកបបលឆអងែង សោយ ពសៅា មានម ទវគលមល, ោញនងសបាះសចាល វនែងសៅកបង គកសភវើង; ោញនងបងអកមាតែង សោយថាប ាពេពលដកាវ សលចើន ម ›› លពះោងាបនបងនងស ឝើអាឃលតពាបាទសលចើនបបបដសចបះ ។

លពះក កឱរេ លជាបសែតស ះសែើយ លទងមានលពះ ែឫទយសពញសៅសោយសមតាឋ ករណដ លពះោងាលកាបទលលពះវរ-

231

បតាថាៈ ‹‹លពះ ងតេសរកសតា បានលបលពតឋទចចរតមសែើយ សល ះសែតស ះ បានជា ងស ឝើឫក ដសចបះ, ឱលពះរាជា! សពល សនះ េមលពះោងាលទងោនញញដ តលពះរាជអាជាញ សោយម លពះោងា មនេមគរនងពឃលតលពះ ងសនះសទ េមលទងកាមានលពះ ែឫទយសលកា នងការេាៃងសឆភ ះមកពកកននងពកេតឝបដល សថាកទវបោបផឥតលបាជាញ (64) ›› ។

បតសេឋចមនលទងោឋ ប ករលពះរាជបលត លទងឱរចាតបចង កបនវងេលមាបពឃលត សែើយឱរ ាលពះរាជនសៅដតសភវើងទវាងរេ លពមទវាងោបកនគរតកសេោ បដលជាោបកចលថដកបងការលបលពតឋ បទសលយើេដឧលកដឌស ះ កោវ បវ េជាមយគាប កបងលគាស ះ សៅ ។

លគាស ះ ភកាទវាងឡាយ បានសឃើញសែតោោច ររចបមវក ដសចាប ះកសកើតសេចកឋេងសយសៃើង សទើប ាគាប េរសែតសនះ 64

-ទវាវទនាៈ រពោះក លររឱរែបានរកាបទលពាកយែតយលនោះដលរពោះរជាថាាៈ ‹‹ែមលតរោះ មាារពោះអងគមនបានដងថាោនលែេកដ ឈចាបលទ ែមបការទទលទកេលាបាកអតធនលដាយលភលើង គលទែាៈ កមនោនកនងមលនមាារពោះអងគបដរ, កនងេតដរបែមាារពោះអងគមនោនអវ លរៅអាពកតញញេាលពាោះរពោះោតា បដលលោកបានជាលធវើឱយខាវ កបភនករបែមាារពោះអងគ លដើមបជាប ទ លសាកសឱយល ើញជាកេាែនវពាកយ ែតយលនោះ ែមឱយបភនករបែមាារពោះអងគ េររតឡបបានជាែមែបាយដេលដើមវញ ។ រគននបតរតាែមនទនផតពរពោះឱែឋ រពោះលនរតា កលកើតរបាកដលឡើងវញ រពមលដាយលាអទាងអែដេពមម ។

232

ចាស ះនងលពះសងរៈឧបគបឋៈថាៈ ‹‹សល ះសែតោឝ កសឆកៀលលពះ សនលតលពះក លរាជឱរេ កបងបចចបផនបសនះ? ›› ។

លពះសងរៈ តបថាៈ ‹‹ោបកទវាងឡាយ ចរតាាងសោតលបោទ លបងោឋ ប ញ ាៗ នងេបមឋងលបាបដលពកោបក កបងោតតកាល មាន ល នថលពមាប ក សៅកបងលកង រាណេ ល នស ះ សៅជាមយនង ពកមនេសកបងគមារដវ លះដលសែមនឋរដវ បតងបតសៅបរបាញ េតឝកបងថលពភបា សដើររករានទសរ ធ នេពឝលចកលាកដងថលព រែតដល ែមវនឋបពត ។ សពលស ះ ជនជាមានសភវៀងរ ាោាោោច ររ ធលវ ក លពលេោៃ ច សដរោេ េសពញបផនដ កពកេតឝលមគទវាង ៥០០ រតចលតាមគាប លតេកសៅកបងរអាងងយាមយ ល នថលព សឃើញដសចាប ះសែើយ កគតថាៈ ‹‹សបើោញេមាវ បលមគទវាងោេបត មឋងសៅ ោចវានងេអយ ច សបើដសចបះ ោញនងសឆកៀលបភបកវាសចញ សែើយោញនងេលមគទវាងស ះមឋងមយៗ រាលថងៃសៅ›› ។

លះគតដសចាប ះ កចាបសឆកៀលបភបកលមគទវាង ៥០០ ឱរខឝ ក ទវាងោេគាយ នេល ។ ដលមកឥៃវសនះ សល ះបតោាសពើស ះឯង

233

បានជាលតវសគសឆកៀលបភបក ។ ល នថលពកបងកាលស ះ គលពះ ក លរាជឱរេសនះ តាាងបតពកាលស ះមក រែតដលថងៃសនះ លពះក លៈែបងឯង មានសទវលតវសគសឆកៀលបភបកោេ ៥០០ ជាត មកសែើយ ។

ភកាទវាងឡាយ ទលេរសទៀតថាៈ ‹‹សល ះសែតដចសមឋច ក លពះក លរាជឱរេ បានសកើតកបង តឋយលតកល មានរបសឆមដ លអ សែើយបានលតាេដងនវោរយេចចនងមគាផល ?›› ។

លពះសងរឧបគបឋៈ តបថាៈ ‹‹កបងោតតកាល លគាស ះ ពក មនេសមានអាយបវងដលមយមនឆប ា មានលពះពទនមយលពះោងា ឧបផតឋសៃើង លពះ មលពះកកកេនន កាលលពះោងាលទងបាសពញពទន-កចចសលេចសែើយ សេឋចចលកានបរន ឝ នជាោនបាទសេេន ឝ ន កបងលគាស ះឯង មានលពះរាជាមយលពះោងា លទងលពះ ម សោកៈ(65) លទងសគារពចាស ះលពះពទនោងាស ះ បានសលបាេឱរ ោងេឋបមយ លបោបសៅសោយបកវដលបសេើរទវាង ៧ លបការ 65 -កនងទវាវទន រទងរពោះ មអលសាក បតមនបមនរពោះបាទអលសាកជារពោះបតារបែរពោះក លររឱរែលទ គលែដេអលសាក កាលព លរពង យលៅលទៀត ។

234

េទនេងសតមានតថមវ មានោទ នថផធសលកាមបនលជង កបងមយលជង ទាែា ៤០ ល (មយសយាជន) ។ បតកាលជាខងសលកាយ ោាពលពះ បាទសោកៈស ះទវងាតសៅ មានសេឋចមយលពះោងាសទៀត លទងលពះ មោេនន ោបកមនសជឿោេ សេឋចោងាស ះ បានគាេកកាយ យកបកវដលបសេើរ េទនេងបតមានដាថៃ ោាពលពះេឋបស ះោេ រលងសង ទកឱរសៅបតដនងសឈើបសណដត ះ ។ ោបកនគរទវាងឡាយ បានសឃើញដសចាប ះ លកជាគាប ជាពកជាកងសៅទជតលពះេឋប ាគាប យាសោកោឋ យបឆអតចតឋ នក ងបតេពឝ វន កាលស ះ មាន កលបលតមាប ក សឃើញសែតដសចាប ះ សទើបេរថាៈ ‹‹ដចសមឋចបានជា ោបករាលគាប យា?›› ោបកនគរទវាងឡាយ តបថាៈ

‹‹លពះេឋបថនលពះពទនជាមាច េ បដលសគោងសោយបកវដ លបសេើរទវាង ៧ លបការ េទនេងបតមានតថមវដរងសរឿង, សនះបនោបក សមើលចះ លតវសគទាោយបង គាេកកាយយកបកវដលបសេើរទវាង ៧ លបការ េទនេងបតមានតថមវោេរលងសង ទកឱរសៅបតដនង សឈើបសណដត ះ; សល ះដសចាប ះ បានជាសយើងយា›› ។ សវោស ះ

235

កលបលតស ះ កបានកោងជេជលលពះេឋបស ះ សោយបកវដ លបសេើរទវាង ៧ លបការ េទនេងបតមានតថមវ សែើយេអតោអ ងដច សដើមសៃើងវញ លពមទវាងបានោងលពះពទនបដមា មានលពះរបភាព ដចេទនោសៅនងលពះេមាយ េមភទនជាមាច េ លពះ មកកកេនន ោងាស ះ សែើយបានតាាងសេចកឋលបាថាប កបងសពលស ះដសចបះថាៈ ‹‹េមោាណដចកេលសនះ តសៅោ គត ចរបណដឋ លឱរ ញ ាបាន ដចជាលពះពទនជាមាច េោងាសនះ ញមេមឱរបានលតាេដងនវមដ បរេទនវសេេ គោមតមហាន ឝ ន›› ។ កកលេបដលលពះ ក លរាជឱរេ បានកោងលពះេឋបសោយបកវដលបសេើរកបង កាលសណដះ សទើប ាឱរបានសកើតកបងលតកលដ ភង ភេ សែើយមាន ឫទនោាណដចកបងកាលបចចបផនបសនះ សល ះកាលពោតតបានកោង លពះពទនបដមា សទើបមានលពះរបសឆមលអកបងបចចបផនបសនះ សេចកឋ លបាថាប បដលលពះក លរាជឱរេបានតមកលទកសែើយ កាលព ោតត សទើបបណដឋ លឱរបានលតាេដងនវផវវោរយេចចកបងកាល ឥៃវសនះ ។

236

អវទានននផផែកនដតនពពមយចរ ៀង

កាលលពះបាទោសោក មានលបោទេទវន លជះថាវ កបងលពះ ពទនោេ សែើយ សេឋចលទងលតាេេរលពះសងរឧបគបឋៈ កបង សែតស ះថាៈ ‹‹កបងជានពទនកាល មានោបកណដជាពទនមាមកៈ បានបរចាច គទវនសលចើនជាងសគបាផត?›› ។

លពះសងរឧបគបឋៈថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ មាន គែបតមាប ក ស យ ះេទតឋ (66) បានបរចាច គទវនសលចើនជាងសគ បាផត›› ។

លពះបាទោសោក លតាេេរថាៈ ‹‹ទវនបដលសគបរចាច គស ះ ជាចាននប យ ន?›› ។

66 -កនងអាយ-វង-កងាៈ គ បតល ែ ោះអ ងបណឌ ក ។ លគដងថាែទតដកដ អ ងបណឌ កកដ ទាងពរលនោះល ែ ោះលនោះជា មមនែសោន ក ។ កនងភាសាបាលករបាបថា ‹‹ែទតដ›› ជាល ែ ោះលដើម បតតាាងពដេររោះថាល កនងរពោះពទធសាែ ល ើយ បានបរចាច គទនលលើែលប ណាែ លទើបបានគណលនមតដក មជាងែថាាៈ ‹‹អ ងបណឌ ក›› បរបថាជាអនកឱយដាបាយដលមនែសអ ថា ឯពាកយថាាៈ ‹‹ែទតដាៈ›› បរប ថា ‹‹ជាអនកឱយលអ ឬឱយលដាយងាយ›› ល ើញបានលែេកដថា េតដទោយដេគនន បដរ លែមជាល ែ ោះលៅរានែគនន បាន ។

237

លពះសងរឧបគបឋៈ ថាឝ យលពះពរថាៈ ‹‹ចាននមាេមយរយ សកាដ›› ។

លពះបាទោសោក លទងលពះតលមះថាៈ ‹‹លគានបតគែបត សគ អាចស ឝើទវនោេលទពរសលចើនសមាវ ះសៅសែើយ ចាណងសបើ វនោញ ឥៃវបានសោយរាជរជាឥេសរសលើជមភទឝបទវាងមល, សមឋចក បរចាច គទវនមនបានដលនងសគ›› ។

លទងលពះរ ាពងដសចបះសែើយ លពះោងាបានបរចាច គទវន វនលពះ ោងា ចលលពមទវាងលពះក លរាជឱរេ ពកសេ បតរបេលពះ ោងា នងលពះរាជធលនផង ដលលពះោរយេងឃ លទងបានឱរោង លពះេឋប ៨៤.០០០ េទនេងបតវតទដមានតថមវ លពមទវាងលពះេឋប ទវាងឡាយ េលមាបពកលពះោរែនឋជាោវក លទងបានឱរសលោច សដើមស លពកស បករមចាននលពះរាជលទពរ បដលលពះោងាបានលពះ រាជទវនទវាងោេ លតវជាមាេ ៩៦ សកាដដាៃង លគាស ះ លពះ បាទោសោកលទងលបឈនជាទមៃន លពះោងាបានលជាបថាៈ នងលទង ទវងាតសោយលពះសរាគស ះ សេឋចជាទកាលពយលពះរាជែឫទយជា

238

ខវ ាង សទើបលទងលពះកបនសងសោយសោក បលកងមនបានេសលមច ដចលពះច ឋ ។

ោាពោតតកាល លគាបដលលពះបាទោសោក បានស ឝើទវន សោយដមយកាឋ បស ះ រាគបឋៈបដលជាេាឡាញឋតសៅជតខង បានជយ ោនសមាទ ផង លះដលមកជាតបចចបផនបសនះ បានមក ជាសេ បតទមយរបេលពះបាទោសោកវញ ករាគបឋៈឯកោគា-មហាសេ បានសឃើញលពះរាជា លទងជាទកាលពយលពះរាជ-ែឫទយដសចាប ះ សទើបលបណមរលកពាោញជ ល សែើយទលថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ ឫទវន នភាពនងោាណដចរបេលពះោងា លគបសៅ សលើបផនដ សលបៀបដចជារេយថនលពះអាទតរ ពកមនេសទវាងោេ ឥតមានោបកណដមយ ហានលកសៃកសមើលចាលពះភសរកឋលពះោងា សៃើយ›› ។

ឱលពះរាជា! មានបតពកសរេឋទវាង ៨៤.០០០ បសណដត ះ សទើប ហានសមើលចាលពះភសរកឋលពះោងា ការបដលលទងលបឈនសនះ កហាក ដចជាលពះអាទតរសទៀបនងោេឋងាតសៅដសចាប ះ សោកទវាង ៣

239

បតងបតលបលពតឋបលបលបលសៅជានចច ពកេតឝសោកលតវបតឈចាប នងោវ បជាមយតា េមលទងពចារណដនវោនចចតាម លបសយាជន ោឝនងលទងជាទកាលពយលពះរាជែឫទយស ះ! ។

លពះមហាកសលត លតាេថាៈ ‹‹ ញ ាយាសោកសពលសនះ មនបមន សល ះខវ ចវបតឋថនឥេសរយយេសទ, ញ ាជាោបកមានទកាលពយស ះ មនបមនសល ះបតលតវលះបងជវតស ះសទ ញ ា សក សលរ ាជលចតឋ ស ះ មនបមនសល ះខវ ចឃលវ តចាកាមាតលគាម នងឃលវ ាងលពះរាជ-លទពររបេ ញ ាសទ សោយសេចកឋពតស ះ ញ ាមានសេចកឋទកាលពយ សនះ សល ះនងលតវឃលវ តចាកលពះោរយេងឃទវាងឡាយ បដល ញ ា លបាថាប នងបរចាច គទវនឱរលគបចាននមាេមយរយសកាដ ញ ាបានឱរ ទវនសៅសែើយបតលតម ៩៦ សកាដ សៅ ឝះ ៤ សកាដសទៀត សល ះ ដសចាប ះ បានជា ញ ាសកើតទកាតានតងកបងចតឋ›› ។

រាគបឋៈឯកោគាមហាសេ បត លកាបទកថាៈ ‹‹ឃលវ ាងលពះ រាជលទពរទវាងឡាយរបេលពះោងាសៅមានសលចើន គរបតលពះោងា

240

បាសពញទវនស ះ ឱរលគបចាននសៅ តាមសេចកឋលបាថាប របេលពះ ោងា›› ។

លគាស ះ សេឋចលទងលពះរាជទវនមាេ, លបាក នងរបេមាន តថមវឯសទៀត ជាសលចើន បញជ នសៅដលវតឋកកកោរាម ។

កាលស ះ លពះេមផទ ជាឱរេថនលពះក លរាជបលត បាន ជារជជទវយាទ (ោបកទទលលគងមតកបងរាជេមផតឋ) មានពក សេ បតចតឋអាលកក ជាមចាឆ ទដឌ បានចលសៅលកាបទលលពះោងា មាច េេមផទថាៈ ‹‹លពះបាទោសោក ជតោេលពះជនយសែើយ េម លទងទតសមើកចះ នះែប! លពះរាជាលទងបងានលពះឃលវ ាង កាពងបតឱរ សគសកើប ជះខជ យ វ េនលពះរាជលទពរោេសែើយ កាលសបើលពះ ោងានងបានជាសេឋច សកាោឌ គារទវាងឡាយ លពមទវាងលពះរាជលទពរ ដមានតថមវស ះឯង នងបានសលើកតមកលតសមកើងលពះោងាឱរជា សេឋចសងកើងរងសរឿង លពះដសចាប ះ គរបតលទងបញដតឋកាឱរសគបងានលពះ រាជលទពរស ះទវាងោេ›› ។

241

លពះោងាមាច េេមផទ លះលទងលពះេណដឋ បដសចាប ះសែើយ ក លទងយលលពមតាមសេចកឋពនរលរបេពកោមាតរ កលទងដក ែតយកលពះរាជលទពរទវាងោេរបេលពះរាជា បដលសេឋចកាពង បតលបឈន សែើយមានលពះរាជែឫទយកាពងលជះថាវ យាងស ះ ទកឱរសៅេលបតភាជនមាេមយ នងភាជនលបាកមយបសណដត ះ បដលវតទេលមាបោកលពះលកយាោៃ យ លពះរាជា កាលលទងទទល ភាជនសោយសលេចសែើយ កលទងបញជ នភាជនទវាងស ះ លពះ រាជទវនសៅវតឋកកកោរាមសទៀត ណៈស ះ សគោកលពះលកយា ោៃ យកបងភាជនដថាឝ យឱរលទងសោយ ។ កបងមចឆមវារៈ សគបាន ថាឝ យបផវកនធតថលពមយចាសែៀងដលលពះរាជា លពះោងាកាលបាន ទទលបផវសឈើស ះសែើយ សេឋចឱរលបជាពកោមាតរ សែើយលតាេ នវលពះវាចាម គរឱរេវតចតឋថាៈ ោបកណដជាមាច េថនជមភទឝប សនះ? ។

ពកោមាតរ ទលថាៈ ‹‹ឱលពះរាជា! លពះោងាបតមយ លទងជា មាច េថនជមភទឝបសនះ›› ។

242

លពះរាជា លជាបដសចាប ះសែើយ លទងលតាេនងពកោមាតរ សោយលពះសនលតសពញសៅសោយោេសជលថាៈ ‹‹ោបកទវាងឡាយ ភានលចៃាសទ បដលថា ញ ាជាមាច េស ះ វន ញ ាមនបមនជាមាច េសទ សល ះសែតោឝ? សល ះថា ញ ាជារាជាបត បានបតលតមសលើបផវកនធត ថលពមយចាសែៀងស ះឯង (67) ។ ឱោនចាច សោើយ! លទពរេមផតឋ ទវាងឡាយ ជារបេសថាកទវប ឥតលបសយាជនគាយ នសគរាប េមផ បត វនឯងជាឥេសរៈសលើមនេសទវាងឡាយ សពលសនះ ញ ាសៅមាន លតមបតបផវកនធតថលពមយចាសែៀងសនះ សលបៀបដចជាទសនវបដលមាន ប សទកដខវ ាងកាវ កាពងបតែរធលវ កលជលចះមកគគកគគាក សែើយ លតៃបសៅជាឈបសៅនងងកល កបងកាលបដលផធបេធះនងភបាណដ មយដសចាប ះ›› ។ ណៈស ះ លទងលតាេនវលពះគាថាទវាងឡាយ តសៅសនះថាៈ

‹‹លពះវាចាទវាងឡាយ របេលពះេមាយ េមភទនជាមាច េ ជា ករលតវពតលបាកដណដេ កបងលពះវាចាទវាងឡាយរបេលពះោងា 67 -វែទធមគគាៈ រពោះបាទអលសាកល ោះ រទងលសាយឥែសរភាពលលើបផនដទាងមល បានបរចាច គទនទាងរយលកាដ រពោះអងគធាល បបាន ទទលលែេកដែម លោះដលរតទវងគតរទងជាធាបានបតរតមផកល ាកនទតករពមយេាល ៀងបៅលណាណ ោះ កាលលបើរពោះអងគអែបណយល ើយ ក រតឡបជាលៅជាលសាយលសាក លរពាោះបតេាណងរតរតរងកាយ គររែមបតដល ោះឯង ។

243

ស ះ មនមាន ករលតងណដមយមនពតសទ›› លពះោងាបានលតាេ លពះពទនដកាសែើយថាៈ ‹‹ពកោបកបដលលេឡាញទកចតឋគាប ជា សែត ាមកនវសេចកឋទកាកបងលគាបបកគាប ជាទបាផត›› ។

កាលពសដើម បតកាលណដ ញ ាសចញលបកាេបញដតឋសៅសលើកចច ោឝនមយសែើយ ឥតមានោបកណដមយទទងទវេអាជាញ សទ ឥៃវ សនះ វន ញ ាដចជាប សទកដខវ ាកាវ កាពងបតែរធលវ កលជលចះមក គគកគគាក លោបបតសៅផធបេធះនងភបាណដមយ សែើយតាាងសៅ នងកលយាងណដ ក ករេាដរបេ ញ ាទវាងប យ ន ឥៃវសនះ តាាង សៅនងងកល មនេសលមចលបសយាជនោឝដសចាប ះបដរ ។ កាលពមន សៅសលើលបងពមណឍ លសនះ វន ញ ាជាទពងនងជាមាច េរបេមនេស ទវាងោេ ពកសេឋចណដជាេលតវ មានចតឋលពសែើនសកាងកាចរបង រងរេ ញ ាអាចបសរងាក បពកសេឋចទវាងោេស ះ ឱរសៅសលកាម ោាណដចបាន ពកមនេសណដជាោបក សតទគត នងជាោបកទពឝល-ភាព ញ ាអាចជយ ទានកបលមងពកមនេសទវាងោេស ះបាន ។ កបង កាលមន វន ញ ាជាទពងថនពកមនេសឯសទៀតជាសលចើន ឥៃវសនះ

244

ោាណដចរបេ ញ ា សគផទតទវតសចាលោេសែើយ វន ញ ាសលបៀបដចជា រសទះមយ បដលសគរះសរ ើសចញោេ ទកឱរសៅេលបតលទពង ពាស ះសោត ដចជាោសោកលពកា កាលសបើឫេទវាងឡាយរបេ វាតេៃតសែើយ បមកទវាងឡាយកកាបោេសចញសែើយ ឯផទក , បផវ, បមក នងេវកទវាងោេស ះ សគចសៅណដរច ម ជានងេឝត លេស នែតបែងសៅមនខន ។ វន ញ ាខតចាកបសងាា ល បដល ជាបបងអកេលមាបពងបផអកោេសែើយ លពះរាជោររបេ ញ ាទវាង ប យ ន កេទនបតជាេាបលតោវ បឥតលបសយាជនទវាងោេ›› ។

លះលទងលតាេគាថាសនះចបសែើយ លពះោងាលតាេសៅរាជ-បរេោបកគាលកបងទជតលពះោងាមក លទងលបទវនកនធតថលពមយ ចាសែៀង សែើយបងវងលពះឱងាក រថាៈ ‹‹ចរឯងយកបផវសឈើសនះសៅ កានវតឋកកកោរាម ឯងលបសគនដលលពះេងឃកបងវតឋស ះ សែើយ ឯងទលលពះសងរៈថាៈ សទយរវតទសនះ ជាទវនខងសលកាយបាផត របេសេឋចោសោក សពលសនះ លពះោងាសៅមានបតបផវកនធតថលព មយចាសែៀងបសណដត ះ លទងវ េចាកលពះរាជលទពរ បដលមាន

245

ទវាងប យ នស ះោេសែើយ េមលពះេងឃទទលយកសោយសមតាឋ ចតឋ ចាស ះបចឆមទវនរបេសេឋចកាេតទគតសនះ បដលជាោបក ា សឆវៀតកោងកេលយកផលោាពទវនសនះបតបសណដត ះ›› ។

លះរាជបរេយកសៅលបសគនដលលពះេងឃ លពមទវាងបងវង លពះឱងាក រសោយេពឝលគប កលពះយេសតទរបានលបកាេលបាបដល ជានាេងឃថាៈ ‹‹ោបកទវាងឡាយ បានសឃើញ បានោា ល លពះបាទ ោសោកចាេោេសែើយ លទងជបលបេពឝបតសេចកឋេ នង សេចកឋសោមនេសបតមាង លទងផាយឥេសរភាពរបេលពះោងា សៅសលើលបងពមណឍ ល មានេមលទជាលពាលបទល ឥៃវសនះ លតវ រាជបរ ររបេលពះោងា របជានយកឫទនោាណដច ស ឝើឱរោបេនរ ពលពះោងាោេសៅ ដកែតយកលពះរាជលទពររបេលពះោងាោេ គាយ នេល ស ឝើឱរលពះោងាមានបត វនទសទ សៅមានលតមបតបផវកនធត ថលពមយចាសែៀងសនះ បដលលទងបានលពះរាជទវនមកសោយេយលគ លពះរាជែឫទយចាស ះដលេងឃ លពះរាជទវនដលភកាេងឃកបង សពលសនះ សោយលទងមានលពះរាជែឫទយ ៃនសលៅ សដើមផនង

246

បញឈចតឋដលពករាជបរ ររបេលពះោងា ។ សទើបលពះសងរៈចាតឱរ ទវយកមាប ក បកកាសទចបផវសឈើស ះឱរលអតជាងផង ោកោយ សៅកបងបបរ សដើមផឱរភកាទវាងោេបានចាបណកទវនស ះលគបគាប សែើយលពះសងរៈបានលបាបភកាទវាងឡាយថាៈ ‹‹ោបកទវាងឡាយគរ ដង វនថាៈ សែតសនះជាកចចរបេវដឋេងារ បដលជាមយជាតគរ សនឿយណដយ ស ភើមរសោើមឱរណដេ លទពរេមផតឋនងកាមគណ ទវាងឡាយ របមងោនឋរធលនបាតសៅភាវ មៗ ឈះ! េងារវដឋសពញ ជាគរឱរសនឿយណដយចតឋសពកណដេ សែើយជាមយជាត ាមកនវ សេចកឋទកាលពយជាទបាផត›› ។

លបថពណសនះ ស ឝើសយើងដងបានថាៈ ‹‹បណដឋ សេឋចទវាងឡាយ បដលជាតាណតលពះវងសនក ពកសេឋចបដលមានឫទវន នភាព បរបណសោយរាជេមផតឋទវាងោេស ះ កមនសេយើនងលពះបាទ ោសោកសនះសៃើយ លាកណដ ពករាជោមាតររបេលពះោងាជយ ការ រយាងណដ កគងបតវ េសៅឯង កាលសបើសយើងសៅមាន កមាវ ាងកាបែង មនទវនធលវ កសៅកបងសេចកឋទកាសៅសៃើយសទ សយើង

247

គរបត ាលបងពាយាមឱរសពញបនធក សដើមផឱរបានេសលមចកេល ជាេ តសៅ›› ។

កាលបដលលទងស ាយងយលពះកាយពល សទៀបរលត នន សែើយ លពះបាទោសោក បានលតាេនងរាគបឋសេ បតថាៈ ‹‹ឥៃវសនះ ោបកណដជាមាច េាជាងសគបណដឋ ច កបងជមភទឝបសនះ››។

រាគបឋសេ បត លកាបចះសទៀបលពះបាទវ សែើយសទើបទល តបលពះមហាកសលតយថាៈ ‹‹បពលតលពះមហាករណដជាមាច េជវត សលើតផង លពះោងាលទងជាមាច េាជាងសគបណដឋ ច›› ។

លះលទងលពះេណដឋ ប ករស ះសែើយ សេឋចសតើនសៃើងចាក លកឡាលពះបនធា លបណមរោញជ ល លទងទតសមើលលគបទេទវាង ៤ សែើយបងវងលពះឱងាក រសនះថាៈ ‹‹សវៀរបលងបតឃលវ ាង ញ ាសចញ ញ ាេម ថាឝ យលបងពមណឍ លទវាងមល បដលមានមហាេមលទទវាង ៤ ជា លពាលបទល ដលលពះពទនជាមាច េ នងលពះោរយេងឃ ។ សោយ ោាណដចបញដរាេ ជារងាឝ នបដល ញ ាបានបាសពញសែើយសនះ តសៅ ោ គត ញ ាមនលបាថាប ចងបានជាសេឋចចលកពតឋសទ ញ ាមនលបាថាប ជា

248

លពះឥនធ ជាលពះលពែយ ជាសោកាបត ឬជាសទ ឋ សទ បត ញ ាេមតាាង ដាកលសេចកឋលបាថាប ថា តសៅោ គត កបងសពលបដល ញ ានងបាន សៅសកើតកបងជាតណដៗ ញ ាេមឱរបានលគបលគង វន សោយ ោាណដច វនឯង សែើយ ញ ាេមឱរបានេសលមចលពះោរែតឋផល ឱរ បានឆបរែេ›› ។ ណៈបដលលទងសលបាេលពះទវនបណដឋ ាសនះ លពះោងាឱរលបថាបលពះរាជឱងាក រស ះ សោយលពះវរលញឆករនងលពះ ទនឋរបេលពះោងា លទងលបគលឱរសៅរាគបឋសេ បត កាលលពះ ោងាបរចាច គទវសនះដលលពះេងឃរចសែើយ កលពះវាសយារបេលពះ ោងា លេតងយចះសៅជាដរាប សែើយលទងសោយលពះទវងាត កបង សពលស ះសៅ ។

ពកសេ បត ាគាប សរៀបចាលពះបរមេព សៅតាមរសបៀប សេឋចចលកពលតារាជ បានចាតឱរតាកបតងសលគឿងេាអាងលគប លបោបសៅតាមលកេង សដើមផជាទសគារពដលលពះបរមេព សែើយ រ ាេាពតេបប ោកដាកលកបលពះមឈេ បជាលពះបរមេពតាម ទាសនៀម ។

249

លគាស ះ ពកសេ បត បានោភសេកលពះោងាមាច េេមផទ ឱរសៃើងលគងសោយរាជរ ជាតាណដងលពះោងាមក ។

រាគបឋសេ បត បានលបាបដាណងស ះដលពកោមាតរថាៈ ‹‹លពះបាទោសោក បានលពះរាជទវនលបងពមណឍ លទវាងមល ដល លពះេងឃសែើយ សល ះោឝ? សល ះថា លពះោងាលបាថាប នងបាសពញការ បរចាច គទវនឱរលគបចាននមយរយសកាដ ឱរបានដចជាគែបត ស យ ះេទតឋ បតលពះោងាបានបរចាច គសែើយ កាលបដលលទងលពះ ជនយសៅសៃើយ បានលតមបត ៩៦ សកាដ សយើងលតវសោះជមភទឝបសនះ មកវញ សោយតថមវបនសកាដ សដើមផនងស ឝើឱរេសលមចសេចកឋ លបាថាប របេលពះបរមេពស ះ›› ។

ពកោមាតរទវាងោេ ជានាលពមសលពៀងគាប សែើយ សទើបបាន សោះជមភទឝប សោយតថមវមាេ ៤ សកាដ សែើយថាឝ យសៅលពះបាទ េមផទ ជារជជទវយាទ ។ លពះរាជឱរេរបេលពះបាទេមផទ បដលបានសោយរាជរជាតាណលពះវងសតមក លទងលពះ ម គឫែបត (គែបត) លពះរាជឱរេរបេលពះបាទគឫែបត ។ល។

250

លទងលពះ មបេរវរ យន ។ លពះរាជឱរេរបេលពះបាទបេរវរ យន ។ល។ លទងលពះបេសមលត(68) ។ លពះបាទបេសមលត បានលបកាជា មយនងពកសេ បតថាៈ ‹‹សយើងលតវស ឝើដចសមឋច បដលអាចលផ សករ ឋស យ ះរបេសយើង ឱរបានទទរសៅកបងសោកសនះបាន? ។

លគាស ះមានសេ បតមាប ក លកាបទលថាៈ ‹‹កបងកាលមន មានសេឋចសោយរាជរ បដលជាលពះវងសរបេលពះោងាបដរ លទង ោងលពះេឋប ៨៤.០០០ សែើយបានបរចាច គទវនជាមាេមយ រយសកាដ លពះោងាបានលបលពតឋតាមលពះមរបេលពះពទន បដល មានសៅកបងសោកសនះជាយរោបងឝងឆប ា លពះ មរបេលពះោងាស ះ តាាងសៅឋតសងររែតមកដលេពឝថងៃសនះ›› ។

68 -អាយ-វង-កងាៈ ររឱរែរបែរពោះបាទែមបទ រទងរពោះ ម វ ឫ ែបត រពោះររឱរែរបែរពោះបាទវ ឫ ែបតដ រទងរពោះ ម វ ឫែលែន ។ រពោះររឱរែរបែរពោះបាទវ ឫ ែលែន រទងរពោះ ម បែសវរ ែន ។ រពោះររឱរែរបែរពោះបាទបែសវរ ែន រទងរពោះ ម រពោះ មបែសមរត ។ កនងទវាវទនាៈ លែដេបដលលសាយររយជាដាណពរពោះបាទអលសាកមកដេគនន នងអាយ-វង-កង បបលកបតរតងថា រពោះបាទបែយវរ ែន លៅជារពោះបាទបែសវរ ែនលៅវញ ។ ឯរពោះ មរពោះបាទវ ឫែលែន មនោនកនងអាយ-វង-េនលទ ។

251

សបើលពោងាបានកោងលពះេឋបចានន ៨៤.០០០ ដចយាង លពះបាទោសោកោងាស ះ លពះ មរបេលពះោងា កគងនងតាាង សៅកបងសោកសនះ ោេកាលយរោបងឝងដសចាប ះបដរ ។

លពះបាទបេសមលត លតាេតបថាៈ ‹‹កបងកាលមន សេឋច សោយរាជរ បដលជាលពះរបេ ញ ាស ះ លពះោងាមានឫទវន នភាព គរនងស ឝើវតទទវាងស ះឱរេសលមចបាន; ឯ វន ញ ាដចសមឋចនងស ឝើ ការងារាដលសមាវ ះឱរេសលមចបាន បលកងោបកមានឧបាយកល ណដមយដថទសទៀត បដលសេយើគាប នងលពះបាទោសោក មាន បដរឬ?›› ។

សពលស ះ មានសេ បត មានសេចកឋយលឃលឝ ងផធយគាប នងសេចកឋចសលមើន លកាបទលថាៈ ‹‹ការបដលស ឝើលអឬអាលកក កបង ោាសពើទវាងពរសនះ កបានលផទទរសករ ឋស យ ះសេយើភាគគាប សល ះលពះ រាជាជានមន លទងបានោងលពះេឋប ៨៤.០០០ សែើយកតឋយេ របេសេឋច ឋតសៅោេកាលយរោបងឝង លបេនសបើលពះោងាទមាវ យ បងលពះេឋបទវាងោេស ះវញ កគងលពះ មរបេមហាបពលត

252

នងតាាងសៅជាបជាដាណលបថពណសៅកបងោ គតជាយរោបងឝង ដចគាប បដរ›› ។

លពះបាទបេសមលត លទងយលលពមតាមគានតស ះ សទើប លតាេឱរលបជាពលចតរងាសេ សែើយសេឋចយាងសៅកានវតឋ កកកោរាម សោយលពះបាណងនងបកទាោយបាបបកទវឝ រវតឋស ះ បតសពលស ះ លោបបតឮេរេែ ទ (េបលមកេងា) េ ន ប ធរ សៅលតងទវឝ រស ះ លពះរាជា លទងរននតេញបបេញងលពះរាជែឫទយ មនអាចហានយាងចលសៅកបងវតឋស ះ លទងសលើកសរែពល លតៃបមកវញ ។ លពះោងាទទចយាងសៅដលបសលើក បតមនអាច នងចលសៅបានដសចាប ះ ដលលគាសលកាយបាផត លពះោងាបានចាត ឱរនមនឋភកាទវាងឡាយមក សែើយលតាេថាៈ ‹‹ ញ ាបាណងនង ទមាវ យបាបាតលពះពទនោេ សចញ, ឱភកាទវាងឡាយ ពកសោក គាបចតឋឱរទកលពះេឋបឬឱរទកោេនរបេេងឃ?›› ។

ភកាទវាងឡាយ ថាឝ យលពះពរតបថាៈ ‹‹បពលតមហារាជ អាតាយ ភាពទវាងោេគាប គាបចតឋរកាទកលពះេឋប›› ។

253

លះលទងលពះេណដឋ បដសចាប ះ លពះបាទបេសមលត កពឃលត ពកភកាទវាងោេស ះសៅ លទងឱរទាោយបងនវទសេ េនៈ របេេងឃទវាងស ះ សែើយលពះោងាពាយាមកបងកចចបាផទវ ញស ះ កានបតចសលមើនាសៃើង រែតដលសៅបដនោគលៈ លទងបានបងវង លពះឱងាក រជាលពះរាជោរសៅថាៈ ‹‹សបើោបកណដមយ យកកាល េមណៈបានមយមកឱរសយើង ោបកស ះ នងលតវបានរងាឝ នជា មាេមយដា›› ។

េមយស ះ កបងលបសទេស ះ មានលពះេឋបមយា ជាទសៅ អាលេយថនលពះោរែនឋមយោងា () លពះសងរៈោងាស ះ នមយតស ឝើជា កាលេមណៈជាសលចើន ន សែើយលបាបឱរោបកលេក ាយកសៅ ថាឝ យលពះរាជា កាលសេឋចលទងលជាបសែតស ះសែើយ លពះរាជា លទងលបាថាប ចងេមាវ បលពះោរែនឋស ះសទៀត បតលពះសងរៈ សោក ចលកានអាកាេកេណនមនឋែេបាតសៅ លពះរាជាមនអាច ពឃលតសោកបាន ។

254

លគាស ះ លពះមហាកសលតយ សេឋចយាងសៅកានរាជធលន ឯសទៀត សោយសេចកឋបាណងនងស ឝើលពះពទនោេ ឱរវ េ សៅកបងរាជធលនស ះ មានយកសមាប ក ជាោបកលគបលគងរកាលពះ ពទនោេ យកសស ះគតថាៈ ‹‹ោញទទលេលលពះេមាយ -េមភទនជាមាច េ មនគរនងស ឝើបាបដលោបកណដសៃើយ បបនឋោញស ឝើ ដចសមឋច នងលគបលគងលពះពទនោេ បានែប? កបងកាលមន មានយកសស យ ះកឫមេៈ បានមកេមតាោញ បតោញមនលពម ឱរ សល ះវាលបលពតឋទចចរត បតឥៃវសនះ គរោញឱរតាោញសៅវា ស ះចះ សដើមផបានជយ រកាលពះពទនោេ ផង›› សល ះឧបាយ សនះកបងលបសទេស ះ សទើបពកយកសសៅមានោាណដចលគបលគង រកាលពះពទនោេ សោយលពះបាទបេសមលតមនហានទមាវ យ បង ។ ណៈស ះ ពកយកសនងសទ ឋ បដលរកាសដើមស លពកស ាគាប លផងលងសោមពករាជបរេ ាបសណឋើ រលពមទវាងលពះរាជា ផង យកសៅរែតដលមហាេមលទខងតផង លះដលទស ះ សែើយ កយកសស យ ះកឫមេៈ សលើកដាងយោមយដា ា ម គរសេផើម

255

ោោច ររ គបបាបបកលពះេរលពះរាជាោងាស ះ ោវ បលពមជាមយគាប នងពកពលទវាងោេ កបងទស ះ ។

លពះរាជវងសរបាកសលតយកបងបដនមគៈ កផតោេលតម សណដះសៅ(69) ។

ចបសរឿងលពះបាទោសោកមហារាជសតបសណត ះ ។

វតឋរតនរងស រសវៀរ 75 Thornton Street

Revere, MA 02151

Tel: (781) 286-1942

វាយជាោកសរកាពរទរោជាងយសោយភកាបញញដ បទសបា បាត េផល

ថងៃចនធ ៦ សរាច ប ពោ ឆប ាសថាះ លតេក ព.េ.២៥៥៥

លតវនងថងៃទ ២៣ ប ឧេភា គ.េ.២០១១

May 23, 2011

69 -កនងអាយ-វង-កងាៈ តពល ោះមក (រពោះរជា) លែដេយាងេលលៅទឯលទៀត ដលមកលកាដាឋ គនរនគរល ោះ ោនយកសោន ក ជាអនករគប រគងរការពោះេងកមបកវកនរពោះពទធ យកសល ោះគតថាាៈ ‹‹រពោះពទធសាែ នងអនដរធានលៅ លរពាោះអញជាអនកទទលភារាៈខាងការពារ មន ហាា នែោល បែតវោនរវត បតអញោនធតាបដលយកសគលែបានែមដណដ ងមដងពកាលមន អញមនរពមឱយ លរពាោះវាមនឈប របរពតដអាលពើទេចរត បតឥឡវលនោះ គរអញឱយធតាអញលៅវាល ោះេោះ លដើមបឱយវារយរការពោះពទធសាែ ផង ។ ោនយកសោន កលទៀត េតដកាេរទនង ជាអនករកានវរពោះបាទែសមរតជានេច លរពាោះបតលដាយកោល ាងឫទធ នភាពរបែយកសល ោះ លទើបមនោនអនកណាមយ ហាា នរបទែដនងលែដេល ោះលសាោះ ។ លទពាដ ជាអនករការពោះេងកមបកវរបែរពោះពទធ លទើបលបង ាយកសបដលជាអនករគបរគងរកាលែដេលៅ រ តដលមហាែមរទខាងតបង កនងលវោល ោះ យកសល ែ ោះគលែបានលលើកភនាមយយាៅងធា គបបាបបករពោះបាទបែសមរត កាលទេរពម ទាងេតរងគលែ សាល បលៅជាមយគនន កនងទល ោះ ។ រពោះបាទបែសមរតបានបាផកល ញបងនវរររតកលបដលជាល ៅរយវងសអែពរតម ល ោះមក ។