KKTC

YAKIN DOGU ONiVERSiTESi

EGiTiM BiLiMLERi ENSTiT0S0

CEVRE EGiTiMi VE YONETiMi ANABiLiM DALI

KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN CEVRE

EGiTiMi VE SU TASARRUFU KONUSUNDAKi TUTUM VE

DAVRANI~ DUZEYLERiNiN ARA~TIRILMASI

YUKSEK LiSANS TEZi

Ahmet BiLiR

Darusman: Yrd. Doc, Dr. ~erife Gi.indi.iz

Lefkosa

~ubat, 2011

Egitim Bilimleri Enstitilsil Mildilrlilgil'ne,

Bu calisma jilrimiz tarafmdan <;evre Egitimi ve Yonetlml Anabilim Dalmda

Y0KSEK LiSANS TEZi olarak kabul edllmlstlr.

Ba~~: ... ~·=···~- Yrd. Do~

Oye: .

Dr. Mustafa Gilr

Onay

Yukandaki imzalarm, adt ge~en ogretim uyelerine ait oldugunu onaylanm.

Z:+:. I .Q.J I 2011

OZET

KIBRIS'IN KUZEYiNDEKi LiSE OGRENCiLERiNiN CEVRE EGiTiMi VE SU

TASARRUFU KONUSUNDAKi TUTUM VE DAVRANI$ DUZEYLERiNiN

ARA$TIRILMAS1

Ahmet Bilir

Yuksek Lisans, Cevre Egitimi ve Yonetirni ABO

Tez Darusmaru: Yrd. D0<;. Dr. $erife GOndOz

Haziran 2011, 69 sayfa

Bu arastrrrnada Kibns'm kuzeyindeki lise ogrencilerinin cevre egitimi ve

su tasarrufu konusundaki tutum ve davrarus dOzeylerini belirlemek arnact ile

anket qerceklestlrtlmis ve cevre bilincinin olusrnasmda egitimin onemi

vurqulanrrustrr.

Arastrrmarun evrenini KKTC'de ogrenim qoren 470 lise ogrencisi

olusturrnaktadrr. Arastrrrnaya katilan ogrencilerden 295'i ktz ve 175'i erkektir.

Nicel arastrrrna yonternl ile iliskisel tarama modelinin uyguland191 bu

cahsrna, bilgi toplama araci olarak kullarulan anketlerin yeterli zaman verilerek

ogrencilerin cevaplarnasi ile qerceklestirilmistlr.

Verilerin toplanmasmda arastrrrnacrlar tarafrndan literatur bilgileri

doqrultusunda hazirlanrrus cevre anket formu kullarulrrustrr.Anket

sonuclanndan elde edilen veriler SPSS proqrarrunda cozumlenrnlstlr.

Kibns'm kuzeyinde cevre sorunlan son ylrrni yrlda gOncel yasarna girmi§

konumdadrr. Cevre sorunlanrun billnc ve farkmdahk durumunun katihmcrlann

ii

cinsiyetlerine gore farklrhk gosterip qostermed'qlnir: tespitinde illskisiz t - testi,

egitim, anne-babanm egitim durumu, uyruk ve bolqeye gore farklihk qosterip

qostermedlqinln belirlenmesinde ise Anova, Scheffe testi ve Post Hoc testi

uyqulanrrustrr. Ogrencilerin cevre egitiminin yeterliliqine lllskln davraruslanrun

incelemek uzere frekans ve yuzdelerden yararlarulrmstrr. Cevre tutum ol9eginin

guvenirligi ile ilgili Cronbach Alfa Guvenirlik Katsayrsi 0.87 olarak bulunrnustur.

Bu arastirmada elde edilen bulgular, ogrencilerin cevre egitimi ve su

tasarrufu konusunda genel olarak bilgi duzeyertnln yuksek olmasma ragmen

bunlann davrarussal boyutunun yeterli duzeyde olrnadrqm: belirtrnistir.

Anahtar Kelimeler: <;evre Egitimi, <;evresel Bilinc, <;evresel Farkmdallk,

Su Tasarrufu, Cevre Bilgisi, Lise, <;evre Tutum Ol9egi

iii

ABSTRACT

THE STUDY OF ATTITUDE OF HIGH SCHOOL STUDENTS IN NORTHERN

CYPRUS FOR ENVIROMENTAL EDUCATION AND WATER

CONSERVATION

Ahmet BiLiR

Post Graduate, Major Fields of Environmental Studies and

Managment

Thesis Advisor: Assist. Prof. Dr. $erife Gunduz

June 2011, 69 pages

The purpose of this research is to determine the level of awareness for water conservation and environmental education of high school students in Northern Cyprus by means of a questionnaire and to emphasise the importance

of education in order to develop enviromental awareness. The population of this reseasrch involves 470 highschool students

studying in Northern Cyprus. 295 female and 175 male students have

participated in this questionnaire. The quantitaive research method used in this study allows the students

enough time to answer the questionnaire. The data is collected by a questionnaire prepared in accordance to the

literature information. The results have been analyzed by SPSS software.

iv

Environmental issues have become an important issue within the past 20

years. In order to determine the gender variance of this consciousceness and awareness, the unrelated t-test was used. The variance according to the education level of parents, nationality and region is detected by Anova, Scheffe and Post Hoc tests. Moreover, in order to analyze the attitudes of the students regarding the enviromental education adequecy, frequencies and percentages

were used. The trustworthiness of the environmental behavior scale is found to be at

a rate of 0.87 with respect to Cronbach Alfa. The findings obtained from this study show that the students generally

have a high level of awareness for enviromentral education and water conservation; however this awaraness is not reflected at a behavioral level.

Key words: Enviromental Education, Enviromental Conciousness, Enviromental Awareness, Water Conservation, High School (Lycee),

Environmental Behavior Scale

V

TE~EKKUR

Yapilan bu arastrrrna onerislnde yardrmlanyla beni yonlendlren ve destekleyen, cahsrnam suresince anlayis ve yardirnlanru esirgemeyen ve her zaman desteqlni hissettiqlrn Yrd. D09. Dr. $erife Gunduz'e ve SPSS

9all§malar1nda bana yardrrn eden ogrencim Kryrnet Senbayrak'a sonsuz

tesekkurleriml sunanrn,

Ahmet Bilir

Lefko~a, ~ubat 2011

vi

i<;iNDEKiLER

SAYFA

Ozet, i Abstract. iii

Tesekkur v

lcindekiler vi

Krsaltmalar Cetveli viii

Terimler sozlUgU ix

Tablolar Listesi xi

1.GiRi~ 1 1.2. Problem 4

1.2.1.Alt Problemler 4

1.3. Arnao 4

1.4. Onem 5

1.5. Varsayrrnlar 5

1.6. Smrrtrlrklar 5 1.7. Tarurnlar 6

2. ONCEDEN YAPILAN <;ALl~MALAR 8

3. YONTEM 15

3.1. Arastrrma Modeli 15

3.2. Evren ve Orneklem 15

3:3.Verilerin Toplanma Araci ve Oelistirilrneei 16

3.4.0lc;:ek Maddelerinin Puanlarnasi ve S1nifland1r1lmas1 16

3.5.Gec;:erlilik ve GUvenirlik Calrsrnalart 16

3.6.Verilerin Analizi 17

3.6.1.Anket Forumu 17

vii

4. BULGULAR VE YORUMLAR. 18

4.1. Frekans Tablolan 18

4.2. Cinsiyete Gore T - Test. 36

4.3. Tek Yonlu ANOVA (Varyans) Analizi. .40

5. SON UC VE ONERiLER ·········· ················ 50

s.t.sonuc 50

5.2. bneriler 52

KA YNAKLAR 56

Ozgegmi:;, 61

Ek Qizelgeler 62

Anket Cahsmast 62

KISAL TMALAR CETVELi

x: Aritmetik Ortalama

N: Ki~i sayrsi

Percent(%): YOzdelik

P: Anlarnlrhk

L TL: t.ekosa Turk Lisesi

TMK: Turk Maarif Koleji

GTMK: Guzelyurt Turk Maarif Koleji

NKL: Narruk Kemal Lisesi

GMTMK: Gazirnaqusa Turk Maarif Koleji

viii

ix

TERiMLER SOZL0G0

Atik: Ekonomik olarak omrunu tarnarnlarrus, lse yaramayan maddeler.

Atrk Su: Konutlar, sanayi kuruluslan, enerji santralleri, tanrn ve hayvancihk

uygulamalan sonucu a91ga crkan ve icinde sagllga zararh biyolojik ve kimyasal

maddeler banndrran sular.

Biyom: Yeryuzunde genel klimatik kosullar ve arazi yaprsi bakirrundan belirli

ozellikler gosteren, buyilk capta birbirine benzeyen hayvan ve bitki

topluluklanna ve bunlann yasadiklan alanlara verilen isim.

Biyosfer: Atmosfer, hidrosfer ve yer kurenin yasarna uygun krsrrnlartm lceren

bolurnlerinin tarnarru, coqraf yeryuzu,

Cevre: Canh varlrklann etkilendikleri ve cesitli yollardan etkiledikleri mekanlar.

Cevre Kirliligi: insanlann her turlu faaliyetleri sonucu, havada, suda ve toprakta

meydana gelen, olumsuz qelismelerle ekolojik dengenin bozulmasi sonucu

ortaya crkan, gurultu ve atiklann cevrede olusturduqu arzu edilmeyen sonuclar.

Geri DonO~Om: Yeniden degerlendirilme imkaru olan atrklann, cesitli fiziksel

ve/veya kimyasal islernlerden qecirilerek ikincil hammaddeye dorulsturulerek

tekrar uretirn surecine dahil edilmesi.

Dogal Cevre: Dogal cevrenin bir diger adrda "Ekosistem" dir. Ekosistem, bir

alandaki canh organizmalar ve cansiz varhklann hepsinin birden olusturduqu

sistemdir.

Dogal Kaynak: Dogada bulunan ve dogal yollarla olusan butun canh ve cansiz

varhklar.

Krthk: Kit alma durumu, ihtiyaca yetmeyecek kadar az ve zor bulunma.

Su Rezervi: Saklanm1§,, biriktirilmis, mevcut su.

X

SilrdilrOlebilir Dogal Kaynak Kullarurm: Doqal kaynaklardan faydalanmada

onlann ozelliklerini koruyarak en uzun sure ve en iyi sonuclann ahnmasiru

saqlayan uygulamalan kapsayan kullarum turu,

Silrdilrillebilir Kalkmma: Olkelerin doqa ve insana ait kapasiteleri ile ekonomik

ve sosyal lhtiyaclanru dengeleyecek sekilde yurtitulen kalkmma sekli,

SilrdilrOlebilir Su Ydnetlml: Giinurnuzde ve gelecekte ekolojik, cevresel ve

hidrolojik butunlugu koruyarak su sistemlerinin toplumsal arnaclara butunuyle

katki saqlayacak sekilde yonetilrnesidir.

/" 1. .. J

xi

TABLOLAR LiSTESi

SAYFA

Table 1. 6rneklemin Yasa Gore Daqrlrrru. 18

Table 2. Orneklernin Cinsiyete Gore Daqrlrrru. 18

Table 3. 6rneklemin Okullara Gore Daqrhrru. 19

Table 4 .. 6rneklemin Smiflara Gore Dag1l1m1 20

Table 5. 6rneklemin Uyruklara Gore Dag11lm1. 20

Table 6. 6rneklemin Annelerin Egitim Durumuna Gore Daqiltrru. 21

Table 7. 6rneklemin Babalarm Egitim Durumuna Gore Daqrlmu. 22

Table 8. 6rneklemin Yasadrklan Bolgeye Gore Dag11lm1. 23

Table 9. 6rneklemin Gelir Durumuna Gore Dag1l1m1 24

Table 10. 6rneklemin Tv Ve Radyoda Cikan Cevre ile

ilgili Programlan lzlernesine Gore Dag11lm1. 25

Table 11. 6rneklemin Ders Kitaplan Drsinda Cevre lle ilgili

Kitaplar Okumasma Gore Daqihrru. 26 '

Table 12. 6rneklemin Cevre ile ilgili Populer Dergileri

Takip Etmesine Gore Daqihmt. 27

Table 13. 6rneklemin Cevre ile ilgili Bilimsel Makaleleri

Takip Etmesine Gore Dag1l1m1. 28

xii

Tabla 14. Katmrncrlarm "Cevreye Zarar Veren Birini

c;ekinmeden Uyarmrn." Soylernine Gore Daqihrru 29

Tabla 15. Katrhrncrlann "Yasanabilir Bir Cevre lcln Gerekirse

Uzun Sure Ocretsiz Cahsabiiirim." Soylemine Gore Dag1l1m1 30

Tabla 16. Katrhrncrlann "Bir Orun Allrken At1g1nin Geri Donu§umlu

Olrnasma Dikkat Ederim." Soylernine Gore Dag1l1m1 31

Tabla 17. Katrhrncrlann "Nesli Tukenrnekte Olan Canhlar Cok Abartrhyor,

Zaten Doqada Cok Sayida Tur Var, Blrkac: Tukense Onemli

Degildir." Soylernine Gore Dag1l1m1 32

Tabla 18. Katrlrrncnann "Orman Vasfrru Kaybetrnis Arazilerin,

Olkeye Gelir Getirmesi Arnaciyla Satrlrnasmda Bir Sakmca Yoktur"

Soylernine Gore Dag1l1m1 33

Tabla 19 Orneklemin "Cevremde Godugum Su Kacaklanm

Yetkili Klsilere Bildiririm." Soylemlne Gore Oag1l1m1.............................. .34

Tabla 20 Orneklemin "Evsel Su Tasarrufu lcln Yeni Crkan Tasarruflu . Su Araclarindan Satin Ahnmasrru Aileme Onerirlm"

Soylemlne Gore Daqihrru. 35

Tabla. 21. Cinsiyete Gore T-Testler 36

Tabla. 22. Cinsiyete gore T-Testler 38

Tabla. 23. Okullara Gore Tek Yonlu Varyans Analizi .40

xiii

Tabla. 24. Annenin Egitim Durumuna Gore Tek Yonlu

Varyans Analizi 42

Tabla. 25. Babarnn Egitim Durumuna Gore Tek Yonlu

Varyans Analizi 44

Tabla. 26. Uyruga Gore Tek Yonlu Varyans Analizi. 46

Tabla. 27. Bolgelere Gore Tek Yonlil Varyans Analizi .48

Tabla 28. Gelir Durumuna Gore Tek Yonlil Varyans Analizi. .49

1

1. GiRi~

Cevre, insan acrsindan ele ahndrqtnda; insanlann ihtiyaclanru

karsrlarnak, neslini devam ettirebilmek lcln surekll Oretim ve tuketim

faaliyetlerinde bulunduqu bir ortamdrr, insanlar yasarnlanru surdurebilmek ve

yasarn kalitelerini artrrabilrnek arnacryla, suursiz sandiklan doqal kaynaklan

savurgan bir sekilde kullanrruslardrr (Unlu, 1995). Cevre kavrarru, ilk bakista acik ve yalrn qorunse de lncelendiplnde

aslmda karmasik bir yapida olduqu ortaya crkrnaktadrr. Genel bir tarurnla

cevre, insan faaliyetleri ve canh varhklar Ozerinde, hemen ya da sure lcinde

dolayll ya da dolaysiz bir etkide bulunabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve

toplumsal etkenlerin belirli bir zamandaki toplarrudir (Hamamc, ve Kele~.

1998). Cevre, canh ve cansiz varhklann kar~1hkl1 etklleslmlerlnln butunudur,

D0nya da cevre kirliliginin artrnasr, ozellikle anaokulundan baslayarak lise ve

Oniversitede ki cevre egitiminin qerekllllqini zorunlu krlrrusnr. Cevresine

buyuk olcude sahip cikan, cevre sorunlanna yonellk arayislar icinde olan

yeni nesiller yetlsrnesi bakrrrundan cevre egitiminin yeri ve onerni buyuktur

(Sungurtekin, 2001 ).

Cevre egitiminde hedef kitle tum insanlardrr ve arnac da cevreye duyarh,

cevre koruma konusunda olumlu tutum ve davraruslarrn qelistlrilrnesidir.

Cevre egitiminin arnacma ulastlmasmda okullara buyuk qorev dusmektedlr.

Okullann ders proqrarrunda .cevre egitimine yer verilirse cevre egitiminin

arnacma ulasmasi saqtanabltlr (Simsekll, 2001 ).

Cevre egitiminin temeli dogay1 ve doqal kaynaklan korumaya yoneliktir.

Fakat hava, su, toprak, bitki ve. hayvan varhklanmn nas.l korunacaqmm

anlastlabilrnesi icln de biosfer ve biyomlar ve ekosistemleri lcine alabilecek

sekilde tum cevrenin iyi bilinmesi gerekir. Bunun lcln de okul oncesi egitimde

cocuklann duyulanru kullanabilecekleri materyal ve ortamlar saqlayarak

cesitli etkinlikler yaptirmak ve geri bildirimleri qostermek gerekmektedir.

Cocuklara teorik bilgi yuklernek yerine cevre ve cevre sorunlanrun farkrna

varmalan saqlanmalrdrr. Hayat boyu edlndiqimiz alrskanhklar ve deqerler

2 ...

hayatrrnrzm ilk yrllannda geli§tiginden cevre egitimi ilk cocukluk yrllanndan

baslarnahdir (Ayvaz, 1998). Cevre egitiminin saglanabilecegi u9 temel alan ev, yerel toplum ve

okuldur. Cevre egitimi, cocuqun evinde ve yakm 9evresinde baslarnah ve

orgun egitim kurumlannda verilen egitimle geli§tirilmelidir (Tozlu, 1997).

<;evre duyarltllgt, cevre sorunlarma karsi olumlu qlrlslrnlerde bulunmaya

istekli alma blctmlnde tarurnlanabilir (<;alt§kan, 1999). Bu durumda bireylerde

cevre duyarhhquun geli§tirilmesi, billnc duzeyinin artmlmasryla mumkun

olabilir. Bilin9 duzeyinin artmlmasi da her duzeye uygun olarak verilecek

cevre egitimi ile soz konusu olabilir (Turksoy, 1991 ).

Bulundugu Ortadoqu coqrafyasi itibanyla Olkemizde su kaynaklanntn da

sirurh oldugu bilinmektedir. Krbns coqraf konumundan oturu yan kurak iklim

sartlanna sahiptir. Uzun steak ve kuru yaz aylarma karsihk, rlrrnan kisa kt§

aylan hukum surmektedir. Ulkemizde, tarihin her doneminde var olan su

sorunu, son yrllarda yasanan kurakhk ve degi§en yasarn sartlanyla yeni

boyutlar kazanrrustrr. Gunumuzde yasanan kuresel ismrna, modern 9agtn

pek 90k olanaqrndan yararlanma sansma sahip toplumumuzun artan su

kullarurru, sanayi ve turizm alanlannda qerceklesen buyuk yatmrnlar sonrasi

ulkernizin lcme ve kullanma suyu ihtiyactnt buyuk olcude arnrrmsnr. 1970'1i

ytllardan beri adarruza dusen yagt§ miktarlanndaki azalmalar neticesinde

yeralti kaynaklanmtz yeterince beslenememekte ve buqun itibanyla bu

kaynaklanmtz ciddi sorunlar yasarnaktadrr. Bu da su kaynaklanrruzm daha

etkili ve surdurulebiltr bir zeminde geli§tirilmesini ve yonetilrnesini, su

tasarrufu konusunda toplumsal bilincin olusturulrnasuu zorunlu hale

qetirmistir. Su, hayatm temel kaynag1, canh yasarrurun vazqecilmez lhtlyacrdir, ilk

bakrsta yer kurenln ucte ikisi su olduqu dusunulerek uzerindekl tum canhlara

yetecek miktar suya sahip oldugu kaanati olusabilir, Diinyadakl toplam su

miktan 1,4 milyar km3 olmakla beraber, bu sulann % 97,5'i okyanuslarda ve

denizlerde tuzlu su olarak, % 2,5'i ise nehir ve gollerde tatlt su olarak

bulunmaktadtr. Bu kadar az olan tatlt su kaynaklanntn da % 90'1ntn

kutuplarda ve yeraltmda napsedilmls olarak bulunrnast sebebiyle

lnsanoqlunun kolaylrkla yararlanabileceqi elverisll tath su miktanrun oldukca

srrurh olduqu anlasilmaktadtr.

3

Diger taraftan, dunya nufusunun ruzh artrst ve sanayllesrne neticesinde

dUnyadaki su kaynaklan asm tUketilmenin yarunda ayru zamanda

kirletilmekte, bu kaynaklar Uzerindeki baski her qecen gUn daha da

artrnaktadrr. Ozelllkle son yillarda kendini daha 90k hissettirmeye baslayan yag1~

azl1g1, dUnyadaki su kaynaklanrun daha etkin ve daha verimli kultamlrnast

qereqini ortaya koymustur, BugUn dunyarun blrcok bolqeslnde su k1tl1g1 bu

yuzyrlm en onernli meselelerinden birisi haline qelmis, kUresel su krizi

telaffuz edilmeye baslanrrustrr. 2000 y1l1 Stokholm Su Sempozyumu'nda 26

Ulkede yaklasik 350 milyon insarun susuzluk 9ektigi, yeterli su kaynaqma

sahip olmayan insan sayrsmm ise 1,2 milyar klsl olduqu bellrtilmistir. Bu

rakamlar dikkate almdiqrnda dunya nUfusunun 1/3 kadan su sorunu ile karsi

karsiya demektir (Atabey, 2005). GUnUmUzde su sadece mUhendislik 9all~malannin oznesl olmaktan

91km1~; ekonomi, cevreblllrn ve toplum bilimlerinin de konusu haline gelmi~tir.

"Surdurulebllir su yonetimi", "butilncu' su kaynaklan yonetimi", "su yonetlrnt"

gibi 90k sayida yeni kavram ortaya atrlrrus ve bu kavramlann nasil hayata

ge9irilecegi tartrstlmaya baslanrmstrr. Bu tartrsmalar devam ederken ozelllkle

qellsrnernls ve qsllsrnekte olan Ulkeler, sulann kirlenmesi, su arzmdaki

yetersizlikler, kurakllk ve taskm gibi dogal afetler ile karsi karsrya bulunmaktadtr. Bu sorunlar karsismda 1990'11 yrllardan itibaren, kUresel

i~birligi ve dayarusma saqlanmas: lddiasiyla Dunya Su Konseyi ve KUresel

Su Ortakl1g1 gibi yeni uluslararasi kurumlar ortaya crkrrustrr (Bilen, 2008). Bu sartlar altmda su kaynaklannm etkin yonetirnl Ulkelerin oncellkll

konulan arasmda yer tutmaya baslarrustrr. Ayru zamanda srrurh tath su

kaynaklarmrn surdurulebilir kutlarurru, su tasarrufunun gerekliligi Ulkeler icln

olduqu kadar, dunya duzeni ve refahi icln de hayati onern tasimaktadir.

4

1.2. Problem

Krbns'm kuzeyindeki liselerde cevre egitiminin yetersiz olmasi

ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki duyarsrzhq: bu

arastrrmanm problemini olusturmaktadir.

1.2.1. Alt Problemler

• KKTC'deki lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu

konusundaki yeterli bilince sahip midirler?

• Lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki

tutum ve davrarus duzeylerl ile ailelerin sosyo-ekonomik

yapilan arasmda bir ili~ki var rrudir ? • Lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki

tutum ve davrarus duzeylerlnde krz ve erkek ogrenciler

arasmda farklihk var rrudrr?

• Lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki

tutum ve davrarus duzeyleri ile okullar arasmda bir ili~ki var

rrudrr?

• Lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki

tutum ve davrarus duzeyleri ile yasadiklan bolqeler arasmda

farkhhk var rrudrr?

1.3. Amac;

Kibns'm kuzeyindeki lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu

konusundaki tutum ve davrarus duzeylerinin anket yardrrru ile belirlenmesi

ve ogrencilerin konu hakkmdakl bilgilerinin arastmlrnasi arnaclanrrustrr.

5

1.4. Onem

Bu cahsmada, lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu

konusundaki tutum ve davrarus duzeyleri belirlenerek, cevre egitiminin

cevresel sorunlar hakkmda blllnc kazanma ve farkmdalik yaratmadaki onernli

rolu ortaya konarak, diger calrsrnalara katkt saqlayacaq: du~unulmu~tur.

Cevre duyarhhqrnm qelistlrilmesl, billnc duzeyinin artmlrnasryla

rnurnkun olabilir. Bilinc duzeyinin artmlrnasi da her duzeye uygun olarak

verilecek olan cevre egitimi ile soz konusu olabilir (Turksoy, 1991 ).

Gelecek nesillerin daha saqhkh ve quvenlllr bir ortamda yasarnalanru

saqlarnak icln cevreye duyarll bireyler yetistirmek, zorunlu hale qelmlstir.

Cevre sorunlanrun ortaya cikrnasmda etkili olan bireylerin, bu sorunlann

giderilmesinde de uzerlne dusen sorumluluklann neler olduklan bilincine

ulastmlrnalan gerekmektedir. Bunun saqlanabllrnesl, ancak etkin bir cevre

egitimi ile rnurnkun olacakttr (Altrn, Bacanh ve Yrldiz, 2002).

1.5. Varsay1mlar

1. Bu arastrrmaya katrlan KKTC'deki lise ogrencilerinin cevre egitimi

ve su tasarrufu konusundaki verdikleri bilgilerin dogru olduqu

varsayrlrrustrr,

2. Gelistlrilen anket sorulanrun bu arastrrrna icin gerekli verileri

saglayacag1 varsaytlrrustrr.

3. Arastrrrnarun orneklerninln, evreni temsil ettigi varsayrlrrustrr.

1.6. S1mrhhklar

Bu arastirma, 2010-2011 ogretim yilmda KKTC'deki liselerde ogrenim

qoren ogrencilerle strurhdrr. Arastirma, l.efkosa'da; Turk Maarif Koleji,

Lefkosa Turk Lisesi, Girne'de; 19 Mayrs Turk Maarif Koleji, Anafartalar

Lisesi, Guzelyurt'ta: Guzelyurt Turk Maarif Koleji, Kurtulus Lisesi,

Gazirnaqusa'da da Oazimaqusa Turk Maarif koleji ve Narruk Kemal Lisesi,

9., 10., 11. ve 12. struf ogrencileri ile strurlandmlrrusttr. Orneklem okullar

arasinda esit dag1t1lm1~ ve toplam 470 ki~i ile srrurlanrnrstrr.

6

1.7. Tammlar

Cevre, bireysel anlamda insarun, 9ogulcul anlamda toplumun, global

anlamda ise dunyadaki tum insanlarm diger canh varllklar ile yasarnlanru

surdurdukleri biyolojik, fiziksel, sosyo-kulturel ve hukuksal bir ortarndir

(Gokcekus, 2009).

Cevre sorunlan, canlrlann (insanlann) davrarus ve yasarn seklllerinde

olumsuzluklar meydana getiren faktorlerln turnudur (Erten, 2004 ).

Cevre sorunlan, yasarnla ilgili gereksinmelerin karsrlanmasmt

quclestiren veya olanaksizlastrran engellere illskin sorunlardrr. Bu

engellemelere cevre kirliligi denilmektedir (Cevre Bakanhjn, 1991 ).

Cevre egitimi, insanlan cevre konusunda bilgilendirmek,

bllinclendirmek ve kalrci davrarus degil?ikligi kazandrrrnak icln toplumun tum

kesimlerini kapsarnahdtr. Cevre egitiminin temel amaci egitim ve ogretim

surecinden qecen kisilerin cevre konusunda sorumlu davrarus

sergileyebilmelerine olanak saqlayrc: ve tesvik edici bilgi, beceri ve deqer

yarqilan ile donanrrus vatandaslar olarak yetlsrnelerlne yardrmci olrnaktrr.

(Devlet Planlama Tel?kilat1, 1994).

Su kaynaklan yonetirni, nufus artist, iklim, sosyo-ekonomik ve

cevresel kosullardaki degil?imler nedeniyle gelecekte daha karmasik hale

geleceginden hareketle surdurulebilirligin tarurmru, "gunumuzde ve gelecekte

ekolojik, cevresel ve hidrolojik butunlugu koruyarak su sistemlerinin

toplumsal amaclara butunuyle katki saqlayacak sekilde qerceklestirilmesldir"

(Bilen, 2009). Hava kirliligi, havarun, doqal yollarla ya da insanlann cesltli etkinlikleri

sonucu atmosfere kansan kati, sivt ve gaz halindeki kirleticilerin etkisiyle

fiziksel, kimyasal ve biyolojik ozelliklerinin degil?erek, insan ve diger canlilar

ile cansrz varlrklan olumsuz yonde etkileyebilecek duruma gelmesidir ($ahin

ve Slpahioqlu, 2003).

Atrk en basit tarurm ile, "lhtlyaclanrruzi karsrlarnak uzere kullandrqrrmz

maddelerin, o an lctn kullarnlmayan veya kullaruldrktan sonra atilan kisrrudrr".

Sanayide, ulasimda, tanmda, turizmde, lnsaat sektorunde, uretirn yaparken,

hizmet verirken, 90k sayrda madde ve malzeme bicirn deqistlrir. Bu faaliyetler

icin enerji saqlarken ve enerji kullarnrken, gaz, sivt ve kati halde atrklar

7

ortaya crkar, Bu atrklann bir bolurnil nihai olarak bertaraf edilirken, bir bolumu

geri kazarularak, yeniden kullarulabilir (Ankara Ticaret Odasi).

Cevre bilinci, kavrarrurun 90k cesitll kullamm alanlan olmakla birlikte

qunurnuzde kendini en yogun olarak qosterdiqi alan politikadrr, Cevre

bilincinden arnaclanan, bircok bilim adarrunrn da vurgulad1g1 gibi cevre bilgisi,

cevreye olan tutum ve cevreye yararh davraruslardrr. <;evre bilincine ait kisl,

cevre dostu davraruslann yarn sira cevrenln bozulrnasma tarafsiz, duyarsiz

kalmayan, egoist davranmayan ve sadece kisisel kazarumlanru hrrsa

dondurmeyen ki~idir (Ersen, 2004).

Dogal cevre, lcinde doga etkinliklerinin ve doga gu9lerinin olustuqu,

insana etkisinin gorulmedigi veya onernf olcude deqistirilmeyen cevredir,

insanlar toplumsal yasarnlannda doqal cevredeki kaynaklan kullanarak,

teknolojiyi qelistirerek, ekonomik etkinliklerde bulunarak dogal cevreden farkh

olan yapay cevreyi olustururlar ve yapay cevre icindeki yasarn kosullanru

qellstirmeye calisirken doga ile surekf bir etkilesirn halindedirler

(Ertan, 1991 ).

8

2. ONCEDEN YAPILAN CALl~MALAR

2.1. Cevre Egitimi lle ilgili Yaprlrms Olan Cah~malar

Ayhan (1999), Ankara'da qerceklestirdlql bu cahsrna ile ilkogretim

okullannm ilk 09 srruf dOzeylerindeki derslerde cevre korunmasi ve

qellstlrilrnesi ile ilgili hedef ve davraruslann kazandmlrnasmda aile, ogretmen

ve okul yonetiminin etkilerini belirlemeyi arnaclarrustrr, Sonucta ise Milli

Egitim Bakanliqr, ilkogretim Proqrarrurun arnac, ilke, hedef ve onerdiql

ogrenme etkinlikleri bakrrrundan cevre egitimini destekleyen niteliklere sahip

olduqunu, ogrencilerin cevre sorunlanna duyarll olduqunu fakat

ogrendiklerini her durumda uyqulayarnadiklanru saptarrustrr,

Aki~ (2000), "Kuzey Krbns'ta <;evre Bilinci" konulu calisma ile Kuzey

Krbns Turk Cumhuriyeti'nde cevre bilincinin dOzeyi arastmlrrustrr, Bu arnacla

1994 yrhrun Nisan ve Mayrs aylannda 409 klslyl kapsayan bir saha

arastrrmasi yaprlrmstrr, Gazirnaqusa, Girne ve Lefkosa olmak Ozere 09 ayn bolqede kentsel ve krrsal dengede gozetilerek 409 kisl Ozerinde cevreye

karsi tutum anketi uyqulanrmstir. Arastrrmaya katilanlar kendilerini cevreye

duyarh olarak tamrnlarnakta, fakat gOndelik hayatta cevreyi korumak tcin

hemen hemen hie caba qostermemektedirler. Cahsrnanm sonucuna gore, Kuzey Krbns Turk Cumhuriyeti'nde geli§mi§ bir cevre bilincinden soz

edilemez. Doqarun geli§mekte olan pek 90k Olkeye oranla daha el deqmemis

olusu, Olkenin coqraf ve politik olarak tecrit edilmis olmasmdan

kaynaklanrnaktadrr. Giderek bozulan cevrenin korunabilmesi, devlete bu

yonde bask: yapabilecek dOzeyde bir kamu bilincinin ve 90910 bir talebin

yaratilmasma baqhdrr, Bu sonuc, cevrecl gorO§e sahip olanlann, pratikte I

9ogu kez cevreye duyarli davranrnadiklanru sergileyen pek 90k arastrrmanrn

sonuclanru destekler niteliktedir.

Bahar (2000), " Oniversite ogrencilerinin Cevre Egitimi Konulanndaki

On Bilgi DOzeyi, Kavram Yarulqmlan" adh cahsmasrnda Oniversite ogrencisi

200 kislden olusan bir grupla yapt1g1 cahsrnasmda ogrencilerin ozon tabakasi

ve sera etkisi gibi konulardaki bilgi duzeylerlnl arastrrrrustir. Sonuc olarak da

10

cevre ile ilgili konulara duyarh olduqunu belirtmesine karsm, %84,9'unun

herhangi bir cevre kurulusunun cevre ile ilgili etkinliklerine katrlmadrqrm

bildirrnistir. Ogrencilerin tarutrci ve ailesel ozellikleri ile "<;evresel Tutum

Ol9egi" puan ortalamalan arasrnda yapilan analizlerde; Tip Fakultesi ve

Sagl1k YOksekokulu'nda ogrenim qoren, 20 yas ve Ozeri, krz ogrencilerin ve

yasarnlarmda en uzun ii merkezinde yasarrns ogrencilerin, cevre ile ilgili

konulara duyarll olduqunu belirten ve lisede cevre egitiminin verilmesinin

gerekli olduqu gorO~OnO bildiren ogrencilerin "Cevresel Tutum Ol9egi" puan

ortalamalan daha yuksek bulunrnustur (p<0,05). Aynca ogrencilerden 3'den

daha az kardesl olan ve ebeveyni Oniversite mezunu olanlann "Cevresel

Tutum Ol9egi" puan ortalamalan daha yOksek bulunrnustur (p<0,05). S0nu9

olarak cevre konulanna duyarh olan gruplan eyleme qecirecek egitimler

planlanmaltdrr.

Erten (2002), yapt1g1 calisma ile iki temel problemi cozrneyl

hedeflemlstir. Bunlardan birincisi, dersler aracrlrq: ile ogrencilerin cevreye

yararh davraruslanrun nasrl olusacaqi: ikincisi de Ajzen (1985; 1991 )'in

Planlanrrus Davrarus Teorisinin cevre ve biyoloji egitiminde

uyqulanabllirtiqinln test edilmesidir. Teorinin ongordOgO standart anket 7. ve

8. srruf ile lise 1. srruftan 970 ogrenci Ozerinde uyqulanrrustrr, Arastrrrna

sonucunda; tutumsal lnanclara llisktn olarak, ankette sunulan onermelerin

davrarusa yonelik tutum Ozerinde fazla bir etkisi gorulmemi~tir. Normatif

inanclara iliskln onerrnelere ait bilgilerin okuldan edinildiqi, buna karsihk

bilgilerin davrarusa donusrne ihtimalinin zayif olduqu gorOlmO~tOr.

Yrldrz ve digerleri (2002), sulak alanlar ve onemi ile habitat

kavramlanyla ilgili bir anket hazrrlamrslardrr, Bu anketi Bitki ve Hayvan

Ekolojisi ile Limnoloji derslerini alan 3.smif ogrencileri, Cevre Biyolojisi

dersini de alan 4. srruf ogrencileri ve bu konularda alan bilgisi tam olrnayan 2.

siruf ogrencilerine uyqularruslardrr, 3. ve 4. siruf ogrencileri 9ogunlukla

kendilerinden beklenen cevaplar verirken 2. srruf ogrencilerinin 9ogu, kesinlik

tasimayan cevaplar vermislerdir, 2. srruf ogrencilerine arazi cahsrnasi

yaptmlarak anket yinelendiqinde cevaplar arasrnda farkhlrklar gozlenmi~tir.

S0nu9 olarak arazi calismast yaprlmasi ogrencilerin cevre konulanru daha iyi

alqtlarnalanm saqlarrustrr.

11

Kalibourno ve digerleri (2001 ), "Universlte Ogrencilerinin <;evresel

Tutumlanndaki Baskin Sosyal Paradigmanin Kulturlere Gore incelenmesi"

adh bir calrsrna yapmrstrr. Arastrrma, ABO, ingiltere ve Danimarka

universitelerinden 386 ogrenci uzerlnde ger9ekle§tirilmi§tir. Arastrrma

sonuclan ve ileri surulen qorusler sunlardrr: Baskin sosyal paradlqrnarun

ekonomik, politik, teknoloji boyutu ile ogrencilerin cevresel tutumlan arasinda

anlamll bir ili§ki nulunmaktadrr. Baskin sosyal paradigmaya illskln puanlar

yuksek ise cevre sorunlanna ili§kin alqilarda du§U§ gorulmektedir. Ulkelerin

csvresel tutum puanlan degi§iklik gostermektedir. Bu durum, ulkelerin farkh

sosyo-kulturel yaprlan ile aciklanablllr. Gorilmh1 (2003), yapt1g1 tez cahsrnasi ile lise ogrencilerinin

kendilerine yoneltilen cevre, cevre sorunlan ve cevre ile ilgili kavram

sorulanna yeterli cevaplar veremedikleri, cevre duyarhlrklannm orta seviyede

olduqu ve 9evreye yonelik tuturnlanrun cinsiyete gore farkhlik qostermediq'

snnuclarma varrrustrr.

Oztilrk (2001), 'ilkogretim Okullan i9in Bir Cevre Egitimi Proqrarru'

adh tezinde ilkogretim okullan I. kademedeki hayat bilgisi, fen ve sosyal

bilgiler dersleri i9erisinde yer alan cevre ile ilgili konulan zenqinlestlrrnek,

ogrencilerin cevre bilinci ve sorurnluluqu kazanmalanna yardrmci olmak lcln

paket bir cevre egitimi proqrarru hazutanrrnstrr. Yapilan qorusrne ve- pilot

uygulamalar sonunda ogretmenlerin hazirlanan cevre egitimi proqrarruru

uygulama konusunda egitime lhtiyac cuyduklanru tespit etrnlstlr,

Gezer ve Ark. (2006), yapt1g1 bu calisrna ile 2006-2007 egitim oqretirn

yrlrrun basinda, Buldan llce merkezindeki u9 lisede okuyan birinci srruf

oqrenciterlnln cevreye yonelik tuturnlanrun belirlenmesi ve karsrlastmlrnast

arnaclarrustrr. Cevreye yonelik tutumlar, Ozkan (2001) tarafrndan qellstlrllen

besli Likert tipi bir olcekle betlrlenrnistlr. Kullarulan 6l9egin Cronbach alfa

degeri . 79'dur. Akin Lisesi ogrencilerinin cevreye yonellk tutum puanlanrun

Ali Tunaboylu Anadolu Lisesi ve Ali Tunaboylu Mesleki ve Teknik Egitim

Merkezi (METEM) ogrencilerinden daha yuksek olduqu ve krz oqrencilerin

erkek ogrencilerden daha olumlu cevre tutumuna sahip olduklan

belirlenmistir.

12

Pooley ve O'Connor (2000), "Cevre Egitimi ve Tutumlar" adh

cahsrnalannda qelistlrdikleri cevresel tutum ol9egini onceden ders verdikleri

18-55 yas arasindaki cesitli ogrenim ge9mi~leri olan 92 ki~iye

uyqularruslardrr. Ders programlan ile elde edilen bulgulan

karsilastrrrruslardrr. Ders programlarmda tutum ve davrarus boyutunun ihmal

edildiqinl: agirllkl1 olarak cevresel bilgilere yer verildiqini qorrnuslerdir.

Arastrrrna, hedef gurubun cevreye karst olan inanclan, duygulan ve tutumlan

Qzerine yogunla~m,~tir. Eide edilen program bilgileri ve arastrrma

sonuclanna gore; cevre egitiminde arnac, ag1rl1kll olarak bilgi vermek

olrnarnah, cevreyle dost insanlarm yetistlrllrnesi icin egitim programlannm

tutum ve davrarus boyutuna oncelik verilmelidir.

Asian ve ark. (2008), yaptiklan arastirma ile daha once Leeming ve

dig. (1995), tarafmdan qelistirilen "Cevreye Yonelik Tutum ve Bilgi Ol9egi"nin

Turkceye uyarlanmasiru arnaclarruslardrr. Gecerlllik ve quvenirllk cahsrnalan

yapilarak, olcek yeniden duzenlenmls, ilkogretim ogrencilerinin cevreye

yonelik tuturnlan degerlendirilmi~tir. 2006-2007 egitim-ogretim yrhrun birinci

donerninde, Amasya ili'ndeki farkh sosyo-ekonomik duzeydeki bolqelerden

10 merkez ilkogretim okulunda qerceklestlrilrnistir. Yansrz atama yoluyla

belirlenen okullarda 7. ve 8. srruflarda ogrenim qoren 525 ogrenci

arastrrmarun orneklernlni olusturmaktadir. Ol9egin quvenirlik katsayrsi

a=0,860 olarak bulunmustur, Arastrrmadan elde edilen verilerin

degerlendirilmesinde betimsel ve yordamsal istatistik teknikleri kullarulrrustrr,

Analizler sonucunda 7. ve 8. simflann toplam cevre tutumlan arasmda

istatistiksel acidan anlarnh bir fark bulunmazken, bazi alt boyutlarda anlamll

farkhliklar gozlenmi~tir.

Cabuk ve Karacaoqlu (2003), "Unlversite ogrencilerinin cevre

duyarlrhklanrun incelenmesi" arastrrmasmda Ankara Oniversitesi Egitim

Bilimleri Fakultesi ogrencilerinin cevre duyarlihqma iliskln qoruslerlnln

belirlenmesi arnaciyla 429 ogrenci ile yurutulmu~tur. Yapilan bu arastrrrnada

ogrencilerin bazi kisisel ozetliklerlnln (cinsiyet, yas, devam ettikleri program

ve srruf ) cevre duyarlrlrklanna ili~kin qoruslerinde fark yaratrp yaratmadrqrru

lncelenmlstlr. Arastrrrnada literatur taramasi yoluyla qelistirllen 24 soruluk

anket kullarulrrustrr. Bu anket aracrhqiyla ogrencilerin, cevre duyarl1l1g1,

13

davrarn§lanna ve 6rgun egitim kurumlannda aldiklan cevre egitiminin

yeterliligine ili§kin goru§leri belirlenmeye 9all§1lm1§t1r.

Gezrnls ve Cak1rc1oglu (2000), "Qevre sorunlanyla rnucadelede

cocuklann bilin9lendirilmesi" arastirmasmda cevre, cevre sorunlan, cevre

kirlenmesi, yeryuzundeki, cevre dengesine kisa donemli ya da uzun donernli

zarar veren maddelerin suya, topraqa, havaya vb. konularda cocuklarin

bilin9lendirilmesi amaclanrmstir. Bu cevre sorunlan ve bunlarla mucadelede

ise en etkili ve kahci cozurn blllncli bir toplumu olU§turmaktad1r. Bilin91i bir

toplumun yetismesl de toplumun sosyo- ekonomik yaprsma ve egitim

sistemine baqhdrr. 6zellikle okul oncesi ve ilkogretimde bireylere saqlrkh bir

cevrenin olusmasi lcln yapnmasi gerekenlerin benimsetilerek 6gretilmesi

gelecek nesiller icln sorunsuz, temiz ve daha iyi bir cevre brrakmarruz:

saqlayacakn r.

Ergin (2008), "Su Farkmdahqi" konusunda yaprms olduqu

arastrrmasmda, nufus artrs: ve kirlenme nedeniyle ortaya crkan su k1tl1gma

cozum 6nerilerinin en 6nemlisi ve kahci olarunm insanlarm egitilmesi olduqu

vurqulanrrusttr. Bu arnacla ilkogretim 6grencilerine, su fark1ndal1g1 ba§l1g1

altmda suyu tarurna, su kirlenmesi ve su tasrrufu konulannda su bilinci

kazanoumek i9in 6gretim materyali qelistirrne projesi nazirlanrmstrr. Eide

edilecek veriler 1§1gmda, 6gretim materiyelleri duzeltilerek okullar, yerel

yonetimler ve sivil orgutler tarafindan yapilabilecek su farkmdal1g1

6gretimlerinde kullarnlabilecektir.

Uzun (2007), Ortaoqretim ogrencilerinin cevreye yonelik bilgi ve

tutumlanna "Cevre ve insan" dersi ile gonullu cevre kuruluslanna etkisi adh

9all§mada ortaoqretlrn programmda secmell olarak '"Qecre ve insan" dersi

ile gonullu cevre kuruiuslannm 6grencilerin cevreye yonelik bilgi ve

tutumlanna etkisi ara§tinlm1§t1r. Geli§tirilen Qevresel Tutum Ol9egi ve Cevre

Bilgi testi 2004..,2005 egitim-ogretim yilmda, Ankara iii Qankaya [lcesi'ndeki

cesitli ortaoqretim kurumlarmda ogrenim qoren 1013 ogrenciye uygulanm1§

ve elde edilen veriler 90k degi§kenli varyans analizi (ANOVA) ile

degerlendirilmi§tir. sonuclara gore gonullu cevre kuruluslarinda aktif olarak

14

calrsrna durumlarina gore yapilan deqerlendlrmede, ogrencilerin cevresel

tutum ve cevre bilgisi ortalamalan arasinda anlamll bir fark bulunmustur,

Semerjian ve ark. (2004), yaptiklan cahsrnalar ile cevre muhendisligi

ve cevre biliminde disiplinler arasi yaklasrmm qerekllliqini ve yararlanrn

vurqularruslardrr, Beyrut Amerikan Oniversitesi'nde yapilan calrsrnada

fakulteler arasi cevre bilimleri program, duzenlenrnis, yapilan yeni mufredat

proqrarrunda ogrenci tutumlan incelenrnistir. Sonuc olarak cevre

rnuhendisleri ve bilim adarnlanrun sosyal ve politik konularda kendi

alanlanyla ilgili cevre politikalanrnn belirlenmesinde yardunci olmalan

gerektigi bellrtilmistlr.

Keleg ve ark. (2010), "lhlara Vadisi (Aksaray) ve cevreslnde doga

egitimi" projesinin cevre bilinci, cevreye yonellk tutum, dusunce ve davrarus

uzerindeki etkilillqinl ve kahcrhqm: belirlemek arnaci ile bir cahsrna

qerceklestlrrnlslerdir. Cahsrna sonucunda, doqa egitimi proqrammm

bireylerin cevre bilincine, tutumlanna ve davraruslanna onernli olcude etki

ettigi ve kallc1l1g1n1 saglad1g1 tespit edilrnistir.

K1lu; (2008), "Kuresei iklim Degi~ikligi Surecinde Su Yonetlmi" konulu

arastrrmasmda, butun canlilar icln vazqecilmez bir unsur olan suyun kuresel

rsrnma ve iklim degi~ikligi surecinde nasil krize donu~tugunu ve bu krizden

cikmak icin ne tur onertlerin sunulduqunu lrdelernistlr, Su, butun canhlan

yasarnlan boyunca hem kendisine baqlayan hem de onlann yasarnlanru

doqrudan etkileyen vazqecllrnez bir kaynaktrr. Su sadece insan lcln biyolojik

bir gereksinim deqil, ayru zamanda ekonomik, toplumsal, kulturel yasarrun da

bizzat kendisidir. Ancak yasarnsal oneme sahip olan bu kaynak, ne yazrk ki

yeryuzunde srrurh miktarda bulunmaktadir. Buna karsm artan dunya nufusu

ve ekonomik geli~meler, bir yandan suya olan talebi artrrrnakta diger yandan

smrr deqerlere yaklasrrus gorunen su rezervlerini tehdit etmektedir. Buqun

mevcut su kaynaklan, artan nufus, kuresel ismma, tartrn, sanayilesrne ve

kentlesrne gibi unsurlann tehdidi altmdadrr, Basta sanayilesrne ve

kentlesrnenin yol a9t1g1 kirlenmeler nedeniyle bircok su kaynag1 kullanrlarnaz

hale qelrnlstir. Bu durum, su hizmetlerinde etkin bir yonetirn sisteminin

olusturulmasi gerektigini gostermi~tir.

15

3. YONTEM

Yapuan arastrrrnarun bu bolurnde "Kibns'm kuzeyindeki lise

ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki tutum ve davrarus

dUzeylerinin arastmlrnas:" konulu arasttrrnarun modeli, evreni ve orneklemi,

veri toplama araci, verilerin toplama aracrrun uyqulanrnast ve verilerin

analizine ili~kin aciklarnalara yer verllrnlstlr.

3.1. Aral}t1rmanm Modeli

Krbns'm kuzeyindeki lise ogrencilerinin cevre egitimi ve su tasarrufu

konusundaki tutum ve davrarus dUzeylerinin arastrnlmasi konusunda

yaprlan bu arastirmada 'ili~kisel tarama modeli' kuuanurmstrr. [llskisel tarama

modelinde iki veya daha 90k sayrdaki degi~ken arasmda birlikte degi~im

varlrquu veya derecesini belirleme amaclarnr (Karasar, 2009). Bu tur

cahsrnalar, bir neden sonuc ili~kisi hakkmda arasttrmactlara gorU~

saqlayabilir: ancak kesinlikle neden sonuc lllskisi olarak yorumlanamaz.

Korelasyon arastrrmalan. degi~kenler arast lllskilerin a91ga crkanlmasmda,

bu ili~kilerin dUzeylerinin belirlenmesinde etkili ve bu ili~kilerle ilgili daha ust

duzey arastrrmalann yaptlmasi lcln gerekli ipu9lanrn saglayan onernll bir

arastrrma turudur (BUyUkoztUrk ve digerleri, 2008).

3.2. Evren ve Orneklem

Bu cahsrnanm evrenini KKTC'deki lise ogrencileri, orneklernini ise,

KKTC'de 2010-2011 yilmda Gene! Orta Ogretim Dairesi'ne baqh okullarda

ogrenim qoren 6401 ogrencinin % 7'si olan 470 lise ogrencisi olusturmaktadtr,

16

3.3. Verilerin Toplanma Aract ve Gellstlrllrnesi

Bu calismada veri toplama aract olarak Ergin (2008) tarafmdan

qellsttrllen Su Kullarurm Davrarus Ol9egi (13 madde, Cronbach Alpha

Guvenirlik Katsayrsi 0,87) ve Su Kullarurm Tutum Ol9egi (12 madde,

Cronbach Alpha Guvenirlik Katsayist 0,83) anket olarak uyqulanrrusttr.

Arasttrmaci tarafmdan qelistirilen veri toplama aracmm qellstirtlmesi

asarnasmda once arastrrmarun temel yaprstrun olusturulmasi ve belirlenen

arastirma arnaclarma ulasrlabilrnesi icln konuyla ilgili literatur (tez, makale,

bildiri, bilimsel arastrrma, vb.) lncelenmis ve veri toplama aracrrun kavramsal

yapist ve ana cercevesl olusturulmustur.

3.4. Ol~ek Maddelerinin Puanlamasi ve Srruflandmlmasr

Ol9egin davrarus ve tutum alt olceklerinde likert tipi besll dereceleme

sistemi kullarulrrustrr. Davrarus ile ilgili alt olcekte her davrarus ifadesi icln

"eek sik" (5 puan), "sikca" (4 puan), "ara sira" (3 puan), "oldukca az" (2

puan), "hlcblr zarnan" (1 puan) duzeyleri kullarulrrustrr. Benzer sekilde, tutum

ile ilgili alt olcekte de her tutum ifadesi lcln "tamamen katrhyorum" (5 puan),

"katrhyorum" (4 puan), "kararstzim" (3 puan), "katrlrruyorum" (2 puan) ve

"kesinlikle katilrruyorurn" (1 puan) duzeyleri kullarulmrstrr. Olumsuz maddeler

puanlarurken "tamamen katrlryorum" (1 puan), "katrhyorurn" (2 puan),

"kararsrzrrn" (3 puan), "katilrruyorum" (4 puan) ve "kesinlikle katrlrruyorum" (5

puan) duzeylerl kullarulrrustrr.

3.5. Ge~erlilik ve Guvenirlik Cah~malan

Davrarus boyutu: 13 maddeden olusan ol9egin tumunun Cronbach Alpha

Guvenlrllk Katsayisi 0,87'dir.

Tutum boyutu: 12 maddeden olusan ol9egin Cronbach Alpha Guvenlrlik

Katsayrsi 0,83 olarak bulunrnustur.

17

3.6. Verilerin Analizi

Veri toplama araci olarak ogrencilerin anketlere verdikleri yarutlar nicel

yonternde analiz edilmlstlr.

Anketlerden elde edilen veriler bilgisayar ortarnmda SPSS 16.0

proqrarru kullarularak cozurnlenrnlstlr. Arastirmaya katrlan KKTC'li lise

ogrencilerinin cevre ve su tasarrufu konusunda cinsiyetlerine gore farkhhk

qosterip gostermediginin tespitinde ili~kisiz t - testi, egitim, anne-babarun

egitim durumu, uyruk ve bolqeye gore farkhlrk gosterip qostermedlqinln

belirlenmesinde ise Anova, Scheffe testi ve Post Hoc testi uyqulanrrustrr.

Ogrencilerin cevre egitiminin yeterliliqine ili~kin davrarnslanrun incelemek

uzere frekans ve yuzdelerden yararlarulrmstrr.

3.6.1. Anket Formu

Anket formunda olan hedefler a~ag1daki gibidir:

KKTC'deki lise ogrencilerinin cevre ve su tasarrufu konusunda

farkmdahk durumunun tespitinin belirlenmesinde yas, cinsiyet, smrt, ya~ad1g1

yer, egitim durumu kaydedilrnistir.

KKTC'deki cevre ve su tasarrufu konusunda olan sorunlann yaratrms

oldugu problemler goz onune almarak ogrencilerin bilinc ve farkmdalik

durumunun saptanmasi arnacryla ogrencilere sorulrnus olan sorular

arastrrmarun anketini olusturmustur.

18

4. BULGULAR VE YORUMLAR

4.1.Frekans Tablolan

Table 1: Orneklemin Yasa Gore Dag1hm1

Kumulatif

Yas Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

14 47 10,0 10,0 10,0

15 99 21,0 21,0 31, 1

16 154 32,8 32,8 63,8

17 122 26,0 26,0 89,8

18 48 10,2 10,2 100,0

Topi am 470 100,0 100,0

Tabla· 1 'de goruldugu gibi, arasturnaya toplam 470 ki§i kaulrrustrr.

Orneklemin yas dag11lm1 14 ile 18 arasmda degi§mektedir. En az dag1l1m1

14 ve 18 yasmda clan ogrenciler olustururken, en fazla daqihrrun 16 yasta

olduqu qorulmektedir,

Table 2: Orneklemin Cinsiyete Gore Dag1hm1

Kumulatlf

Cinsiyet Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

K1z 295 62,8 62,8 62,8

Erkek 175 37,2 37,2 100,0

Toplam 470 100,0 100,0

Orneklemin cinsiyete gore daqrhmma bakt1g1m1zda krzlann erkeklere

oranla daha fazla bir daqihrn gosterdigi gorulmektedir.

19

Tablo 3: Orneklemin Okullara Gore Oag1hm1

KOmulatif

Okullar Frekans Yuzde Gec;erli Yuzde Yuzde

TMK 59 12,6 12,6 12,6

LTL 58 12,3 12,3 24,9

GTMK 59 12,6 12,6 37,4

NKL 58 12,3 12,3 49,8

Kurtulu~ Lisesi 60 12,8 12,8 62,6

19 Mavis TMK 59 12,6 12,6 75,1

Anafartalar 56 11,9 11,9 87,0

Lisesi

GMT MK 61 13,0 13,0 100,0

Top lam 470 100,0 100,0

Yukandaki tabloya bakildrqtnda, ara~tirmantn omekleminl toplam 8

okuldan secilen ogrenciler olu~turmaktad1r. brneklemin esit dag11lm1

ac;1smdan her okuldan 60 ogrencinin arastrrmaya katllmast amaclanrmstrr.

Okullar arasi daqihm oranlanna bak1ld1gmda bu amactn gerc;ekle~tirildigi

qozlernlenebilir.

20

Tablo 4: Orneklemin Sm1flara Gore Dag1hm1

Kurnulatlf

S1n1f Frekans Yuzde Gecerll Yuzde Yuzde

9. srruf 122 26,0 26,0 26,0

10. simf 118 25,1 25,1 51, 1

11. srruf 116 24,7 24,7 75,7

12. simf 114 24,3 24,3 100,0

Toplam 470 100,0 100,0

Arastirmanm 6rneklemi olusturulurken, esit daqihm sadece okullarda

deqil, srruflar arasinda da arnaclanrrustrr. Bu yuzden 9 ile 12. srmflar

arasmda deqisen daqrhrn oranlan sayi ve oran acismdan kar~1la~tmld1gmda

bu arnacm qerceklestirildiqi qorulebilir.

Tablo 5: Orneklemin Uyruklara Gore Dag1hm1

Uyruk Kumulatif

Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

KKTC 326 69,4 69,4 69,4

TC 126 26,8 26,8 96,2

Dig er 18 3,8 3,8 100,0

Top lam 470 100,0 100,0

Table 5'te goruldugu gibi, orneklemln %69,4'unu KKTC uyruklular

olustururken, %26,8'ini TC uyruklular olusturrnaktadrr, iki uyruk drsinda kalan

katrhrncrlann oraru ise %3,8'dir.

21

Tablo 6: Orneklemin Annelerin Egitim Durumuna Gore Dag1hm1

Kumulatlf

Egitim Ourumu Frekans Yuzde Ge9erli Yuzde Yuzde

Okur-yazar 7 1,5 1,5 1,5

deg ii

Okur-yazar 13 2,8 2,8 4,3

ilkolkul 75 16,0 16,0 20,3

Ortaokul 55 11,7 11,8 32,1

Lise 243 51,7 51,9 84,0

Oniversite/ 66 14,0 14, 1 98,1

vuksekokul

usansustu 9 1,9 1,9 100,0

Top lam 468 99,6 100,0

CevapSIZ 2 0,4

Top lam 470 100,0

brneklemin annenin egitim durumuna gore dag11lmma bak1ld1gmda,

lise mezunlannm yandan fazlasmi (%51.7) olu§turdugu gorulmektedir. Lise

mezun'arm: sirasryla ilkokul, universite, ortaokul, okur yazar, lisansustu ve

okur yazar olmayanlar izlemektedir.

~

--· ..• _..,,,,.

Kumulatif

Egitim Durumu Frekans Yuzde Ge9erli Yuzde Yuzde

okur-yazar degil 2 0,4 0,4 0,4

okur-yazar 5 1,1 1,1 1,5

ilkokul 67 14,3 14,3 15,8

Ortaokul 67 14,3 14,3 30,1

Lise 213 45,3 45,5 75,6

Universite/ 99 21,1 21,2 96,8

Yuksekokul

Lisansusti.i 15 3,2 3,2 100,0

Toplam 468 99,6 100,0

Cevapsiz 2 0,4

Toplam 470 100,0

Orneklemin babanm egitim durumuna gore dag11lmma bakildrqmda,

lise mezunlannin %45,3 ile en fazla cram olu§turdugu gorulmektedir. lklnci

en fazla dag1l1m1 ise unlversite mezunlan (% 21.1 ), en az dag1l1m1 ise okur

yazar olmayanlar olu§turmaktad tr.

23

Tablo 8: Orneklemin Yasadrklan Bolgeye Gore Dag1hm1

Kurnulatif

Bolgeler Frekans Yuzde Ge9erli Yuzde Yuzde

Guzelyurt 116 24,7 24,7 24,7

t.etkosa 98 20,9 20,9 45,5

Girne 131 27,9 27,9 73,4

Gazimaqusa 125 26,6 26,6 100,0

Toplam 470 100,0 100,0

Tablo 8'de goruldugu gibi, arastrrrna bolqeieri Guzelyurt, Lsfkosa,

Girne ve Gazimaqusa'dtr. En fazla dag1llm Girne bolqeslnde (%27,6), en az

daqrhrn ise t.efkosa bolqesinde (%20,9)'dir.

24

Tabla 9. 6rneklemin Gelir Durumuna Gore Dag1hm1

Gecerll Kurnutatif

Gelir Durumu Frekans Yuzde Yuzde Yuzde

2000TL'den az 83 17,7 18,7 18,7

2001 TL ve 3000 TL 150 31,9 33,7 52,4

arasmda

3001-4000 TL arasinda 77 16,4 17,3 69,7

4001-5000 TL arasinda 67 14,3 15, 1 84,7

5001 TL ve ustu 68 14,5 15,3 100,0

Toplam 445 94,7 100,0

Cevapsiz 25 5,3

Top lam 470 100,0

Tabla 9'da goruldugu gibi, katrlrrncrlann fazlasi 2001-3000 (%31,9)

arasmda gelire sahipken, 2001TL'den az alanlar %17,7, 3001-4000TL

arasinda alanlar ise %16,4'1uk oraru kapsamaktadrr. En az dag11im1 ise oran

olarak esit olan 4001-5000TL ve 5001TL'den fazla alanlar olusturmaktadir.

25

Tab lo 10. Orneklemin TV ve Radyolarda <;1kan <;evre ile ilgili

Programlari izlemesine Gore Dag1hm1

Kurnulatif

Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

Her zaman 26 5,5 5,5 5,5

<;ogunlukla 49 10,4 10,4 16,0

Arasira 239 50,9 50,9 66,8

Cok az 107 22,8 22,8 89,6

HiQ 49 10,4 10,4 100,0

Toplam 470 100,0 100,0

Tabla 1 O'a bakrldiqmda, arastirmaya katilan ogrencilerin yans:

(%50,9), TV ve radyolarda cikan cevre ile ilgili programlan izlerken, %22,B'i

90k az izlemektedir. TV ve radyolarda cevre ile ilgili programlan her zaman

veya 9ogunlukla izleyenlerin toplam oraru % 16'y1 ge9memektedir. Bu durum

lise duzeylnde olan ogrencilerin cevreyle ilgili TV programlanyla 90k fazla

ilgilenmediklerini qostermektedir.

26

Tablo 11. Orneklemin Ders Kitaplan D1~mda <;evreyle ilgili Kitaplar

Okumasma Gore Dag1hm1

Kumulatif

Frekans Yuzde Ge9erli Yuzde Yuzde

Her zaman 18 3,8 3,8 3,8

<;ogunlukla 33 7,0 7,0 10,9

Arasira 101 21,5 21,5 32,4

Cok az 141 30,0 30,1 62,5

Hi9 176 37,4 37,5 100,0

Total 469 99,8 100,0

CevapSIZ 1 0,2

Toplam 470 100,0

Yukandaki tabloda goruldugu gibi, ders kitaplan drsmda cevre ile ilgili

kitaplan her zaman ve 9ogunlukla okuyanlann toplam sayrst %10,9'u

ge9mezken, hi9 okumayanlar %37,4 ile en fazla dag1l1m1 olusturrnaktadrr.

Cok az okuyanlar %30, arasira okuyanlar ise %21,5'1ik orana sahiptir.

Ogrenciler TV programlan gibi cevre ile ilgili kitaplara da 90k fazla ilgi

gostermemektedir.

27

Tablo 12. 6rneklemin Cevreyle ilgili PopUler Dergileri Takip Etmesine

Gore Dag1hm1

Kumulatif

Frekans Yuzde Gec;erli Yuzde Yuzde

Her zaman 23 4,9 4,9 4,9

<;ogunlukla 42 8,9 9,0 13,9

Arasira 95 20,2 20,3 34,1

Cok az 136 28,9 29,0 63,1

Hie; 173 36,8 36,9 100,0

Total 469 99,8 100,0

Cevaps1z 1 0,2

Toplam 470 100,0

Tabla 11 'in benzeri bir dag11ima sahip olan Tabla 12'de de,

ogrencilerin %36,9'u cevreyle ilgili populer dergileri takip etmemektedir. Cok

az takip edenler %28,9, arasira takip edenler ise %20,2'dir. Her zaman veya

9agunlukla takip edenler orneklernin sadece %13,9'unu olu~turmaktad1r.

Genc;ler arasmda popular dergileri takip etme yayg1n olrnasina karsm, cevre

ile ilgili popular dergiler lise duzeyindeki ogrencilerin ilgisini 9ekmemektedir.

28

Tablo 13. Orneklemin <;evreyle ilgili Bilimsel Makaleleri Takip Etmesine

Gore Dag1hm1

Kumulatif

Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

Her zaman 16 3,4 3,4 3,4

<;ogunlukla 32 6,8 6,8 10,3

Arasira 93 19,8 19,9 30, 1

<;ok az 128 27,2 27,4 57,5

HiQ 199 42,3 42,5 100,0

Total 468 99,6 100,0

Cevaps1z 2 0,4

Toplam 470 100,0

Yukandaki tabloda goruldugu gibi, cevreyle ilgili bilimsel makaleleri

her zaman ve 9ogunlukla takip edenlerin toplam oraru sadece %10,3'tur. HiQ

takip etmeyenlerin ise %42,5 ile en fazla daqrhrru olusturrnaktadrr. Tabla

10, 11, 12'deki gibi bu tabloda da ogrencilerin sadece %1 O'u bilimsel

makaleleri takip etmektedir.

29

Tablo 14. Katihmc1larm "Cevreye Zarar Veren Birini Cekinmeden

Uyarmm" soylernine Gore Dag1hm1

Kumulatif

Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

Her zaman 171 36,4 36,5 36,5

Qogunlukla 131 27,9 27,9 64,4

Arasira 91 19,4 19,4 83,8

Cok az 49 10,4 10,4 94,2

Hi9 27 5,7 5,8 100,0

Topi am 469 99,8 100,0

Cevapstz 1 0,2

Top lam 470 100,0

Table 14'te goruldugu gibi, arasnrmaya katrlan ogrenciler cevreyle

ilgili programlan, dergileri veya bilimsel makaleleri takip etmeseler bile,

%36,4'u cevreye zarar veren birini ceklnmeden uyarrnaktadir. %27,9'u ise

9ogunlukla uyarmaktadrr. Toplam daqihrna baktrqrrntzda csvreye zarar veren

birini csklnmeden uyaranlann toplarru %64,4'0 olusturmaktadrr ki bu oran

orneklernln yansindan tazlasim olusturrnaktadrr.

30

Tablo 15. Katihmc1larm "Ya~anabilir Bir <;evre i9in Gerekirse Uzun SUre

Ocretsiz Cah~abilirim" Soylemine Gore Dag1hm1

Kumulatif

Frekans vuzde Ge9erli Yuzde vuzde

Her zaman 74 15,7 15,8 15,8

<;ogunlukla 92 19,6 19,7 35,5

Arasira 92 19,6 19,7 55,1

Cok az 76 16,2 16,2 71,4

Hi9 134 28,5 28,6 100,0

Toplam 468 99,6 100,0 ,.

Cevaps1z 2 0,4

Toplam 470 100,0

Tabla 15'te goruldugu gibi, ya~anabilir bir cevre i9in gerekirse her

zaman ucretsiz 9alt~abilirim cevabmt verenlerin oraru orneklemin sadece

%15,8'ini olu~turmaktad1r. En yuksek dag1\1m1 %28,6 ile hi<; 9alt~mam

cevab1nt verenler olu~turmaktad1r.

31

Tablo 16. Katlhmc1larm "Bir Ori.in Ahrken Atlgmm Geri Donil!}ilmlil

Olmasma Dikkat Ederim" Soylemine Gore Dag1hm1

Kurnulatif

Frekans Yuzde Ge9erli Yuzde Yuzde

Her zaman 45 9,6 9,6 9,6

c;ogunlukla 74 15,7 15,8 25,4

Arasira 97 20,6 20,7 46,2

c;ok az 84 17,9 17,9 64,1

Hi9 168 35,7 35,9 100,0

Top lam 468 99,6 100,0

Cevaps1z 2 0,4

Top lam 470 100,0

Tabla 16'da goruldugu gibi, katrhrncilann %35,?'si bir urun satin

allrken at1g1nm geri donu~umlu olrnasina hi9 dikkat etmemektedir. %17,9'u

ise 90k az dikkat etmektedir. Toplam dag1l1ma bak1ld1gmda hi9 dikkat

etmeyenlerin ve 90k az dikkat edenlerin toplam oraru orneklernln yansmdan fazlastru olu~turmaktadir. Bu durum ulkemizde geri doni..i~i..imi..in

uygulanmamasmdan kaynaklanan bir sonuc olabilir.

32

Tablo 17. Kat1hmc1larm "Nesli Ti.ikenmekte Olan Canhlar Cok

Abartihyor, Zaten Dogada Cok Sayrda Tur Var, Birkac;1 Ti.ikense Onemli

Degildir" Soylemine Gore Dag1hm1

Gecerli Kumulatif

Frekans Yuzde Yuzde Yuzde

Tamamen 21 4,5 4,5 4,5 katurvorurn

Kat1llyorum 14 3,0 3,0 7,5

K1smen Kanhyorurn 28 6,0 6,0 13,4

Katrlrmyorurn 77 16,4 16,4 29,9

Hi9 Katrlrnryorurn 329 70,0 70,1 100,0

Top lam 469 99,8 100,0

Cevaps1z 1 0,2

Top lam 470 100,0

Tablo 17'ye gore, arastirmaya kanlan ogrencilerin % 70'i nesli

tukenmekte olan 90k sayida turun onernll olduqunu dusunmektedir. 6zellikle

son y1llarda ekosistem unttelerinln lslenmeye baslamasi, doqarun isleylslnde

canlllann ayn ayn qorevleri olduqu bu 9er9evrede anlasilmast, boyle bir

sonucu ortaya cikarrrus olabilir. Tur azalrnasuun ozelllkle besin zincirinde

sikmtrlara yol acmasi gerek coqrafya dersi 9er9evesinde gerekirse de fen

bilimleri derslerinde ogrencilere aktarilrnaktadtr. Kuzey Kibns TURKCELL'in

<;evre Koruma Dairesi i§birliginde bast1rd1g1 deniz kaplumbagalanni tarutan

kitap ve orosurlerin daqrturu ve her y1I Alagadi ve Karpaz sahillerinde temizlik

etkinlinlikleri duzenlemesi bu sonucu etkiledigi du§GnulmG§tur.

33

Tablo 18. Katrhmctlann "Orman Vasftru Kaybetmi~ Arazilerin, Olkeye

Gelir Getirmesi Amaciyla Sat1lmasmda Bir Sakmca Yoktur" Soylemine

Gore Dag1hm1

Gecerll KOmulatif

Frekans Yuzde YOzde Yuzde

Tam amen

katrhyorum 36 7,7 7,8 7,8

Kanhyorurn 52 11, 1 11,3 19,0

Kismen kanhvorurn 90 19, 1 19,5 38,5

Katrlrruyorurn 118 25,1 25,5 64,1

Hi9 katrlmryorurn 166 35,3 35,9 100,0

Top lam 462 98,3 100,0

Cevapsiz 8 1,7

Toplam 470 100,0

Yukandaki tabloda goruldOgO gibi, katmrncuann yansrndan fazlasi

orman vasfrm kaybetmls arazilerin Olkeye gellr getirmesi arnactyla

satilmasmda sakmca qorrnektedir ve bu gorO~e katilamaktadrrlar. %38,5'i ise

bu dusunceye katilmakta ve bu arazilerin gelir getirmesi arnacryla

satrlrnasma daha steak bakmaktadirlar.

35

Tabla 20. Orneklemin "Evsel Su Tasarrufu [cln Yeni cikan Tasarruflu Su Araclarrndan Satm Almmasrru Aileme Oneririm" Soylemine Gore

Dag1llm1

Kumulatif

Frekans Yuzde Gecerli Yuzde Yuzde

<;ok srk 67 14,3 14,4 14,4

S1k9a 86 18,3 18,5 32,8

Ara srra 106 22,6 22,7 55,6

Otdukca az 95 20,2 20,4 76,0

Hicbir zaman 112 23,8 24,0 100,0

Top lam 466 99,1 100,0

Cevapsiz 4 ,9

Toplam 470 100,0

Evsel su tasarrufu lcln yeni crkan su tasarruflu araclardan satin

ahnmasrru ailesine 90k srk oneren ogrencilerin oraru %14,4'tur. En yuksek

daqrhrru ise hicbir zaman ile onermeyenler (%23,8) olusturmaktadir.

36

4.2. Cinsiyete Gore T- Test

Tablo 21. Cinsiyete Gore T- Test

ERKEK KADIN p

N x N X

Cevreyle ilgili konulan

isleyen belgeseller 174 3,00 295 3,31 0,005*

izliyorum.

Cevreye zarar veren birini 174 2,42 295 2,08

cekinrneden uyannm. 0,003*

Ailelerin cocuklanru suyun

tasarruflu kullarulrnast 175 1,76 293 1,50

konusunda 0,005*

bilinc;lendirilmesini isterim.

Suyu tasarruflu kullanrnayi

ogrenme i§inin sadece 174 2,22 293 1,94

resmi kurumlara 0,019*

brrakrlmasma i.izi.ili.iyorum.

insanlar daha az su

kullanarak da bugi.inki.i

hayat kalitesinde 173 2,00 289 1,76 0,025*

yasayabilseler ne gi.izel

olur.

Apartmanlarda

merdivenleri su ile yikarnak 174 2,37 291 1,98

yerine silerek su tararrufu 0,001*

yapilrnasi hosurna gider.

Yukandaki tabloda goruldugu gibi, degi~kenler cinsiyet acrsmdan

karsrlastmldrqrnda istatistiksel olarak anlamh farklihklar bulunrnustur.

37

Verilen rakamlara bakrldrqmda sayisal olarak 90k fark gozukmese de

cevreyle ilgili konulan tsleyen belgeselleri izleme s1kl1gmm, erkeklerin

kadmlardan daha fazla olduqu soylenebilir. Cevreye zarar veren birini

kadmlar 9ogunlukla uyanrken erkekler ara sira uyarmaktadir.

Ailelerin cocuklanru suyun tasarruflu kullamlmast konusunda

blllnclendlrilrnesinl isteme, suyun tasarruflu kullarulmastru ogrenme isinl

sadece resmi kurumlara birakmarna, daha az su kullanarak buqunku hayat

kalitesinde yasayabilme ve apartman merdivenlerini temizlerken su

kullanmak yerine silerek su tasarrufu saqlarna konulan, su kullarurru tutum

ol9egi kapsamma girmektedir. Tabloya bak1ld191nda su kullarurru acismdan

kadmlann erkeklerden daha duyarh olduklan bellrtenrnlstlr. Toplum icerislnde

kadrnlara temizlik rolunun atfedilmesi su konusunda onlann daha duyarh

olmalanna neden olabilir. Ogrencilerin cevreye yonelik tutum puanlanrun cinsiyete gore

degi~imini saptamak amaciyla yapilan analizlerde k1z ogrencilerin erkek

ogrencilere gore daha olumlu cevre tutumuna sahip olduklan bellrlenmlstlr.

Bazi cahsmalarda benzeri sonuclara ulasilrrusttr. Ozrnen ve arkadaslanrun

(2005), universite ogrencilerinin cevre sorunlarma yonelik tuturnlanru

belirleyen cansrnalannda krz ogrencilerin cevresel tutum puaru ortalamalan

erkek ogrencilere gore daha yuksek bulunmustur, $ama (2003), universlte

birinci ve son siruf ogrencilerin cevre sorunlanna yonelik tuturnlanru

bellrlemis ve kiz ogrencilerin cevresel tuturnlarmm erkek ogrencilerden daha

olumlu olduqunu bulrnustur. K1z ogrencilerin erkek ogrencilere gore tutum

puanlanrnn yuksek cikmasmm nedenini eldeki verilerle aciklarnak mumkun

gorulmemektedir. Bununla beraber krz ogrencilerin birer anne adayi olmalan

bakrrnmdan sonuc olumlu bulunrnaktadrr. Gezer ve Arkadaslanrun (2006)

yapt191 cahsrnaya gore de cevreye yonelik tutum ortalarnas: kiz ogrencilerin

lehinedir.

38

Tablo 22. Cinsiyete Gore T-tesler

ERK EK KADIN p

N N

Tanmsal su kullamrrunda

nasil tasarruf yap1lacag1

konusunda kisilere egitim

verilesinin dogru bir yaklasrrn

olduquna lnaruyorum.

173 2,09 288 1,84 0,022*

Su tasarrufu ahskanlrklanrun

her yastan insana ayru

di..izeyde kazandmlabllecegl

dusuncesi beni mutlu eder.

1,94 289 2,20 175 0,017*

$ehirle§menin su

kaynaklanndaki kirlenmeyi

artrrrnast sonucu su k1tl1gina

yol acacaqmdan kayqi

duyuyorum.

172 2,21 290 1,97 0,019*

Tarirnda gi..ibre ve ilac

kullarurnmm su

kaynaklanndakl kirlenmeyi ve

dolayrsiyla su k1tl1g1rn artmyor

olmasi carurru sikryor.

175 2,28 291 1,96 0,004*

Tek basrrna olsam bile

yapacaqirn su tasarrufunun

gelecek nesillerin yasarruna

olumlu katki yapacaqiru

ousunuyorum ..

175 2,53 292 2, 11 0,001 *

Tabla 21'in devarru nitellqinde clan Tabla 22'de de, degi~kenler

cinsiyet acisindan kar~1la~t1r1ld1ginda istatistiksel olarak anlarnh farkhliklar

bulunrnustur.

39

Tabla 22'deki butun maddeler su kullarurn tutum ol9egine dahildir.

Tanrnsal su kuliarurmnda nasil tasarruf yap1lacag1 konusunda klsilere egitim

verilmesinin doqru bir yaklasim olduqu, su tasarrufu auskanlrklanrun her

yastan insana ayru duzeyde kazandmlablleceqi dusuncesl, sshlrlesmenln su

kaynaklanndaki kirlenmeyi artirmast sonucu su k1tl1gma yol acacaqmdan

kayg1 duyulmasr, tanmda gubre ve ilac kunarurnmm su kaynaklanndaki

kirlenmeyi ve dolayrsiyla su k1tl1g1n1 artmyor olmasi, tek basma olsa bile

yapacaqi su tasarrufunun gelecek nesillerin yasarnma olumlu katki yapacaq:

dusuncesl gibi degi~kenlerde bayan ogrenciler erkeklere oranla daha duyarll

bulunrnustur. Cabuk ve Karacaoctu'nun (2003) "Universite ogrencilerinin cevre

duyartrhklanrun incelenmesi" causmasinda da ogrencilerin cinsiyetlere gore

cevre duyarhhklan arasmda bayan ogrencilerin erkek ogrencilere gore

cevreye karst daha duyarll davraruslar gosterdikleri soylenebilir. Yine Atasoy

ve Erturk'e (2008) gore "ilkogretim Ogrencilerinin Cevresel Tutum ve Cevre

Bilgisi" arastrrrnasmda da bayan ogrencilerinin tutum puanlan erkek

ogrencilere gore daha fazla crkrrustir.

.,.... 0 0 C") 0

a. 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0

co s:t 0 0 .,.... i;~ Cl) N r-- co l()_

X: ri .,; .,; N .,....

:i: I- :i: o

u:i .,....

u:i u:i 0

z <O <O

•.. r-- <O N co l()

1;,,• C") s:t <O Cl) co_ Cll .,; ri .,; N "iii 'iii

.,....

1: Cl> J!! rn Cll :J C: <O <O <O l() l()

<C z l() l() l() l() l()

...: <O 0 r-- l() OJ

E 1;~ r-- .,.... <O 0 s:t_

I- ri .,; .,; ri .,....

rn >, Cll :i: Cl) r-- co co co a, z l() l() l() l() l() .•..

'iii co C") l() 0 C")

Cl> IX co co Cl) r-- s:t rn ri ri ri N N :J IJ1' :, :i 1: z 0 Cl) 0 0 co :, (0 l() (0 <O l()

X:

l() N C") N Cl)

\(~ 0 OJ l() .,.... co_ .,; ri .,; ri .,....

...J X: z z co r-- co co co

l() l() l() l() l()

oi l() u:i r-- (0

l~"-t .,.... l() 0

X: ri .,; .,; ri N

:i: I- o

z co co r-- Cl) OJ l() l() l() l() l()

s:t r-- .,.... N C")

1;~ C") <O l() N r-, .,; ri .,; ri .,....

...J I- ...J

z co co co co r-- l() l() l() l() l()

0 Cl) Cl) 0 r-- 1:,.~ <O N l() N co_

ri .,; .,; ri .,....

X: :i: I-

z co co Cl) Cl) co l() l() l() l() l()

a. § C: Q)

:..2 :Q-- >, ti Cll

s c3 'iii E "O

-~ ~ ;5, N Q) "E "" ~ i5 Cll E e Q)

Qi E Cll "O 0

"" Q) ~ >, Cll C:

rn Q) N 0 ;a, C: 'iii Qi

"" o .E Q) Q) ctl ~ N

Cll .o E Cll C: :i ,:,

E ..c 2 Q) ,:, rn Ol "O E "" :0 C: E :, "" Q)

Qi 'e e :, ,:::, ro C: (/) C: (/) N 2 (/)

§ Cll !::: i5 a. :::, 0 N >, ~ i:: "O C: § C: o- .2 ctl Cll Qi

Q) 0 C: 0 ..c: ii ~ rn

"" "" Cll .!!!. 32 § ..c: ,:::,

:i "O :::, ctl "" ii >, i5 -; '6,

"" .l!! (/) c "O C: Cll

·- C: C: :::, ffi ,:::, >,

Q) E C: Q) C: -~ 0 Ol Cll Cll '(3,, "" § c :::, (/) >, :::, "O <J) ..c Cll

~ 0 E ·- ~ c "" Cll >,

E >, := <J) > -~ ·c: > Cll ~ E' C: Q) "O Cll C: Q) <J) - <> Q) I- s C> .S ai ·-

:~ ni C: <( fl) C:

'N ns ·- ~ ns ns C: > <( ::::s - - fl) C: C: :O ns >­ ~ ~ ns Q) 2=.. 1-

. Q) <( •.• > :o 0 (!) z ns <( ; ·:::s - :... ~ C: ~ .o 0 >­ ~ M Q) N I- .2 M J::l . ns ,q" I-

Q) Q) C -~ ro .•... C Cf)', 'c:}. Q) .0 ~

Q) Q) E > Q)

Cf)', "C

E a3 C .0

~ :::l :::l C 0) :::l >, )0) :::l :::l

-0 :.;:::; 0 (/) Q) ro .•... -0

;; C (/)

0 ~ z ro <( I- ro >, "S ro sc ~ 0 Q) C 0) 0 C ro C .c ·o C

i:: ~ ro Q) ~ E Q) 32 "C I-

a3 ro .0 u,

s...: i:: :::l ro .•... 32 Cf)',

:::l

~ E C ,.._ :::l ro "S - :s2 .0 I- ro ro -0 ~ C

(/) 32 ro

I- I- ro ro - I- ro E :::l ro ~ c 0 ro .s ~ .O') ~ ::::, ~ s...: >O) 0 .;:; ::::i a3 (/)', -0 E a (/)

I- ~ C :Q :.;:::; ro 0) (/) "S :.;:::;

ro 0) ro .•... >, -0 -~ :::l 'o Q)

.•... .0

(/) -0 Q) ro C .•...

I- Q) ~ ~

-~ Q) >O) .c Q) (.) -0 U)

41

Scheffe testin sonuclarrna gore, cevreyle ilgili bilimsel makaleleri takip

etme noktasmdaki farklihk TMK ile Anafartalar Lisesi arasmdadir. TMK

6grencileri bilimsel makaleleri 90k az takip ederken Anafartalar Lisesi

6grencileri hie; takip etmemektedir. Tarirnda kunarulan b6cek ila9lannin tanma

faydall oldugu dusuncesi noktasmda ise yine fark TMK ve Anafartalar Lisesi

arasmda crkrrustrr. TMK 6grencileri bu dusunceye katilrnazken, Anafartalar

Lisesi 6grencileri bu dusunceye kisrnen katilmaktadrr.

Cevre kendi kendini temlzledipi icin insanlann atrktanrun problem

olrnadrq: dusuncesinde ise fark Kurtulus Lisesi ile 19 Mayis TMK ve GMTMK

arasinda crkrrustir. Kurtulus Lisesi 6grencileri bu dusunceye katilmazken, 19

Mayrs TMK ve GMTKM 6grencileri hie; katrlrnarnaktadrr.

insanlann daha az su kullanarak bugunku hayat kalitesinde

yasayablleceqi dusuncesine bakt1g1m1zda ise, fark yine Kurtulus Lisesi ile 19

Mayrs TMK ve GMTMK arasmdadir. Kurtulus Lisesi 6grencileri bu

dusunceye krsrnen katrlirken, 19 Mavis TMK ve GMTMK 6grencileri

katrlrnaktadrr.

:g cu C ~ en C cu ~ cu > :::::s C :o >­ ~ Q) I- e :o (!)

cu C ::::s E ::::s •.. ::::s C E E )0, w C - C Q) C -c ori N 0 .c cu I-

N 'St" 0 ll. 0

.•... 0 0

0

r-- (0 (0 U")

:::s I~ (0 U") •.. (0 U") II) N C") :::s II) C: cu II) :J z en en

(0 U") C") .•...

I~ (0 (0 co 0

Qi :i N .,; ~ - 0 'iii ~ •.. Cl) Cl)

> !II z (0 U")

'i: ~ (0 (0 ::i :::> >-

C") U") N (0

I~ co 'St" 0 en

Q) Ci) C")-

II) :J

C") C") z 'St" 'St"

N N

'St" U") (0 U")

IX C") 'St"

::s N .•... ~ Ci) .,; 0 cu t:: 0 z U") U")

U") U")

0 0 0 0

IX (0 (0 U") U")

::s Ci) .,; ~ 0 -~ z U") U")

r-- r--

(0 co •.. 'St" 0

l;l!< co C") cu C") N N Ci) .,; cu >, I ... ::s ~ C") C") 0 z .•... .•...

r-- 'St"

... U") .•... 1;;< co r--

cu N U") N Ci) cu C")

>, 0, t!. Q) ::s "O

~ 0 z r-- r--

C E ~ Cl) ::::, Cl) g> ... ·;:: "O 0 C

... Cl)

... -~ :::::, Cl) Cl) Cl) (/) ..: >, (ij .::: "O .::.:. .::.:. ::::,

E .::.:. Cl) Cl) ... 0 Q.) :::::, Q) .E ro ::::, ... Cir Q. ro cii > c N ~ ·u;.. .::.:. Q.) a5 :::::J ro 2' ::::, ()', o- 0) 0) 0) ~ 0 ..;:::: E ro

Q) co > -0

~ C

E 1/) co C

,._ co co ::J ,._ ~

Q)

>- ::J Q) N

:.:: :::J 1/) -0 Q) - ~

O') C co

0 ..c z C <( ;:: C co :Q- 32

..::c: 32 Q) ,._ E co Q)

u.. ,:: i...: Q) ::J ..0 - 11),, ;:: ::J co E 32 C

~ 32 ::J ,._ ..0

~ ,._ ~

co :Q

..::c: O') 32 co ,._ C ~ ::J E 2 E ::J ~ i...: -0 C

.;:; co ~

E E :E ..::c: C

>O') co ~ ,._

Q) ~ ::J

-~ 0 O') >-

C ::J

Q) Q) - C 1/) 1/)

C ..::c: 2 co :.:: .:a ~ ~ - co Q) - O') .:a ..c o :::J co Cf) >O') :::;J -0 Q)

-0 C .:a :::J 1/) co ,._ ~ >- :Q O')

co u co ·;:: co -0 Q) E 0 >- co :0 Q) ..::c: co N Q) .•... :::J E :.52

-0 - co Q)

-0 E :!:: ;:: E Q..

co >O') 1/)

..::c: Q) Q)

::J - >- -~ :J C

C ::J Q) >O') C ::J C -0 co 0

43

Yapilan testlerin sonuclanna gore cevreyle ilgili geli~meleri takip eden

ogrencilerin annelerinin egitim duzeylerl kar~1la~t1nld1ginda universite

mezunlan ile ilkolkul mezunlan arasmda anlamh farkhhk cikrrusttr. Annesi

Oniversite mezunu olan ogrenciler cevreyle ilgili qelisrnelerl gunluk

gazetelerden ara sira takip ederken, annesi ilkokul mezunu olan ogrenciler

90k az takip etrnlstlr. Bir diger farklihk ise annesi lise mezunu olanlarla ilkolkul mezunu

olanlar arasmda crkmrstir. Annesi lise mezunu olanlar dlslni frrcalarken 90k

az rnusluqu acik brrakirken, annesi ilkokul mezunu olanlar hlcbir zaman

rnusluqu acrk mrakrnamaktadir. Bu durumun gelir seviyesinin du!_?Ok olmasi

ve aile arasrnda bunun surekli olarak vurqulanrnast cocuqun da bu konuda

daha dikkatli ve tasarruflu olrnasrna etki edeblleceqi du!_?Onulmu~tur.

:13 ra C: <( 1/) C: ra ~ ra > ::::s - C: :o >­ ~ Q) I- e :o (!) ra C: :::s E :::s I., :::s 0 E :2 )C) w C: C: ra .c ra en ll) N 0 .c ra I-

0 N

0.. 0 0 o_ o_ 0 0

C') r-- C') c.o

:i IX C') c.o .•.. O') co Ill N N :i Ill C: C1I Ill :J z LO LO .•... .•...

Q) LO cc Ill co 0 .:,: IK ~ C') :i co_ LO

~ :i N C'? Q) .•.. .:,: 'iii 0 ... .:,: Q) > z O') co 'i: O') O')

:::, ~ O')

r-- co l;K: .•... .•... .•... co

Q) C'? C'?

Ill :J

C') C') z .•... .•...

N N

O') ~ C') co

ll'<l N .•... :i N_ r-- .:,: C') C'? 0 ~ 0 r-- r-- z c.o c.o

co r-- .•... O')

I,< ~ LO c.o_ 0

:i C') ~ .:,: 0 .:,:

z r-- r-- co co

0 0 0 0 •.. I;< 0 0

C1I 0 co N ~ C') C1I >, I ... :i .:,: 0 z LO LO

·s, 0 0 Q) IX LO LO

'C C'? ~ ... C1I N C1I >, I ... :i z N N .:,: 0

C E ~ g> Cl) :i Cl) I,,, ·c 'E 0

I,,,

Cl) Cl) >, C :::::, Cl) rn ...: >, cii 'C '6 Cl) .l<: ::::,

E .lo:: 2 Cl) .l<: 0 Cl) :::::, .E I,,, ::::, I,,, rn Cl) a. co cii > c N :52 'iii, ro .l<: Cl) cii ,::::, co ::::, °' <> co 0 I,,, E Cl Cl Cl .•.. .;:: ro

~ C'Cl

"C

~ C

E (/) C'Cl

C I-

~ C'Cl

::::l I-

Ol Q)

>- >, ::::l Q)

:.:; N (/)

:::::i Q)

"C

+-'

:3; Ol C

0 C'Cl

z ..c

<( C

.s i: C'Cl

.2' ..:£.

..:£. ..:£. Q)

E I- C'Cl

Q) LL .!:: Q)

s...: ::::l

.0 +-' a» c ::::l C'Cl E ..:£. C

::::l 32 ::::l I- .0 ~ I-

~ C'Cl

:Q 32

Ol C'Cl

..:£. I-

C ~ ::::l E ::::l E I- ::::l C'Cl s...:

"C c +-'

E C'Cl ~

E :e ..:£. C )0) C'Cl C'Cl Q)

I- C'Cl ::::l

C 0 Ol

c >- Q)

::::l C'Cl +-' .0 (/) (/)

C'Cl ..:£. 2 .0 :.:;

(/) ~ :.:;

:8 C'Cl Q) +-'

Ol .~ ..c (.)

:::::i C'Cl (J)

>Ol :::::i "C Q)

32 C .~

:::J (/) C'Cl I- ~ >, :O Ol

C'Cl u C'Cl ·;:: C'Cl

"C Q) E 0 >, C'Cl

.0 Q) ..:£.

C'Cl N Q)

+-' :::::i E ~

"C +-' Q) C'Cl E :'.::

"C

·;:: E 0.. m >Ol

(/)

~ Q) Q)

::::l +-'

>- C ::::l C

C ::::l m >Ol .0 ::::l m "C

.0 0

45

Cevre ile ilgili qellsmeleri gunluk gazetelerden takip eden ogrencilerin

babalanrnn egitim durumlanna bakrldrqrnda, babasi ilkokul mezunu olanlarla

lise ve Oniversite mezunu olanlar arasmda farklrhklar qozlenrnlstir. Babasi

ilkokul mezunu olanlar, cevreyle ilgili qelismeleri gunluk gazetelerden ara sira

takip ederken, babasi lise ve Oniversite mezunu olanlar 90k az takip

etmektedir. Bu durum babamn eve gunluk gazete alma alrskanhqryla

baqlantih olabilmektedir. Ogrencinin bu yaslarda babayi model alarak bu

al1~kanllg1 doqru orantih olarak surdurdugu dusunulrnektedir.

46

Table 26. Uyruga Gore Tek Yonltl Varyans Analizi

KKTC TC Diger p

N x N x N x

<;evreyle ilgili

geli§meleri gunluk 326 3,02 126 3,41 18 3,66 0,000

gazeterlerden ta kip

ediyorum.

Tarihi yerlere para

harcamak yerine luks 322 3,63 126 3,85 18 2,72

atelier yapihrsa ulkerniz 0,003

icin daha faydahdrr,

Odadan cikarken 1§191

kapatmak fazla bir 324 4, 10 124 4,33 18 3,38 0,001

enerji tasarrufu

saqlamaz.

Tabla 26'da goruldugu gibi uyruklar arasmdaki farkhhklan belirlemek

icin ANOVA testi uyqulanrms ve i..ic; degi§kende istatistiksel olarak anlamh

farklrhklar bulunrnustur, Farklilrklarm hangi uyruklar arasinda olduqunu

belirlemek icln ise Scheffe test uyqulanmrstrr.

<;evreyle ilgili qellsmeleri gunluk gazetelerden takip etme noktasmda

KKTC uyruklular, TC ve diger uyruklulardan farkhhk qostermektedlr. KKTC

uyruklular, cevre ile ilgili qelisrneleri gunli..ik gazetelerden ara sira takip

ederken, TC ve diger uyruklular cok az takip etmektedir.

Tarihi yerlere para harcamak yerine luks oteller yaprlsa ulkerniz icin

daha faydah olur fikrine bakildrqmda diger uyruktan olanlarla, TC ve KKTC

uyruklular arasmda farklihk qozlenmistir. Diger diye adlandrrdrqrrruz grup, bu

fikre kismen katihrken, TC ve KKTC uyruklulular krsrnen katrlrnaktadrr.

47

Odadan cikarken 1~191 kapatmak fazla bir enerji tasarrufu saqlarnaz

du~uncesinde de benzeri bir durum soz konusudur. TC ve KKTC uyruklular

bu goru~e katilrnazken, diger uyruklardan olanlar bu goru~e kisrnen

katrlmaktadir.

48

Tablo 27. Bolgelere Gore Tek Yonlu Varyans Analizi

Guzelyurt Letkosa Girne Gazimagusa p

N x N x N x N x

insanlar daha az su

kullanarak da bugunku

hayat kalitesinde 113 2, 11 97 1,90 128 1,75 124 1,68 0,015

yasayabilseler ne

guzel olur.

Yasarn kalitesindeki

artismn SU k1tl1g1n1 112 2,28 98 1,97 128 1,92 122 1,84 0,021

artrrrnas ma uzulurum.

Tabla 27'de goruldugu gibi bolqeler arasmdaki farkhhklan belirlemek

lcin ANOVA testi uyqulanrrus ve istatistiksel olarak anlarnh farklihklar

bulunrnustur. Farkhhklann hangi bolqeler arasmda olduqunu belirlemek icin

ise Scheffe test uyqutanrrusur. insanlar daha az su kullanarak da bugunku hayat kalitesinde

yasayabllirler dusuncesinde, Guzelyurt ve Magusa arasmda farklihklar

bulunrnustur. Sayisal olarak cok bir farklihk qozlenmese de Magusa'da

yasayan ogrenciler Guzelyurt'a gore bu konuda daha duyarll qozukrnektedir.

Yasarn kalitesindeki artism SU k1tl1gm1 artrrrnasma uzulurum dusuncesinde

ise yine farkllllk Guzelyurt ve Magusa arasmdadrr. Guzelyurt bolqeslnde

yasayanlar Magusa bolqeslne gore bu duruma daha az uzulrnektedir.

Ozellikle Guzelyurt bolqeslnin adarun en sulak bolqesi olrnasi nedeniyle su

konusunda stkmti c;ekilmemesi burada duyarl1llg1 azaltrrustir. Gazlrnaqusa'da

ise hem su kaynaklanrun kit olrnasi hem de belediyenin bu konuda blrtakim

kurallar getirmesi Gazimagusalllar'm daha duyarh olmasma yol ac;t1g1

du~unulmu~tur.

49

Tablo 28. Gelir Durumuna Gore Tek Yonlil Varyans Analizi

2000TL'den 2001TL 3001- 4001- 5001 TL p

az ve 3000 4000 TL 5000 TL ve ustu

TL arasmda arasmda

arasmda

N x N x N x N x N X

<;evreyle ilgili

gelil;,meleri

gunluk 0,000 gazeterlerden 83 3,59 150 3,14 77 3,07 67 2,91 68 2,98

ta kip ediyorum.

Tablo 28'de goruldugu gibi gelir duzeylne gore farkhliklan belirlemek

icln ANOVA testi uyqulanrrus ve istatistiksel olarak anlamll farkhlik

bulunrnustur. Farkllgin hangi gelir duzeyleri arasinda olduqunu belirlemek

lcln ise Scheffe test uyqulanrmstrr. <;evreyle ilgili qellsrneleri qunluk gazeterlerden takip etme noktasmda

ailesi 2000TL'den az a!an ogrenciler diger dart gelir duzeyine sahip

ogrencilere gore farkhhk gostermi~tir. 2000TL'den az alanlar cevre ile ilgili

qellsrnelerl gunluk gazetelerden takip etmezken, diger dart gelir duzeyine

sahip ogrenciler ara sira takip etmektedir.

50

5. SONUC VE ONERiLER

5.1. SONUC

1- Yapilan arastrrmaya gore lise ogrencilerinin cevre ile ilgili TV ve radyo

programlanna, bu konuyu frdeleyen kitap ve dergilere, cevre ile ilgili

sunulrnus beige ve makalelere yeterli ilgiyi gostermedikleri saptanrrustrr.

<;evreyle ilgili bilimsel makaleleri takip etme noktasmdaki farklihk TMK ile

Anafartalar Lisesi arasmdadrr, TMK ogrencileri bilimsel makaleleri 90k az

takip ederken Anafartalar Lisesi ogrencileri hi9 takip etmemektedir. TMK

ogrencilerinin mufredat farkhhqinm ozellikle de IGCSE kitaplarmda quncel

cevre konu ve haberlerinin yer almasmm bu farkl1llga neden olabileceql

du~unulmu~tur.

2- Yapilan anket sonuclanna gore ogrencilerin bir 9ogu cevreye zarar veren

birini cekinrneden uyarmaktadir. Ancak bu ogrencilerin sadece yansi

ya~anabi\ir bir cevre icin ucretsiz ca\1$abi\eceg\n\ so~\enm\$\\r.

3- Yapilan anket sonuclanna gore ogrenciler bir urun ahrken at1gm1n geri

donu~umlu olmasma beklendiql kadar dikkat etmemektedir. Olkemizde geri

donusurn uygulamasmm olrnamast bu konuda ogrencilerin ilgisiz olmalanna

yol acrrus olduqu du~unulmu~tur.

4- Ogrencilerin tarnarnma yakiru nesli tukenmekte olan canhlan

onemsernekte ve tukenmesine kars: olduklanm belirtmektedirler. Bunda;

• Son donernterde ekosistem konusuna ders kitaplannda fazlaca yer

verilmesinin,

• Kuzey Kibns TURKCELL'in, Cevre Koruma Dairesi i~birliginde

bastrrdrqt deniz kaplumbagalann1 tarutan kitap ve brosurlerin

daqrtrrrurun yarunda deniz kaplumbagalannm Akdeniz'de en onernll

yumurtlama bolgesi olan Alagadi ve Karpaz sahillerinde temizlik

etkinlinliklerinin her y1I yaprlrnasrrun,

51

• Tepebasi Kultur Sanat ve D0gay1 Koruma Derneqi (TEPDER)'in

Geleneksel hale getirdigi Tepebasi Lale Festivali'nin de etkisi olduqu

di..i§i..inulmektedir.

5- Yapilan arastrrrnada cinsiyetler karsrlastmldrqmda su tasarrufu konusunda

kadrnlar erkeklerden daha duyarh crkrrustrr. Bunda kadrnlann evde ev

lslerlnde daha aktif olmalan ozellikle su srkmtrsmm ya§and1g1 Krbns'ta

kadmlart daha duyarll hale getirdigi dusunulrnustur.

6- Arastirmada ailenin gelir di..izeyine gore maddeler karsrlastmldrqmda,

sadece bir maddede anlamll farklihk bulunrnustur, Bu maddenin iceriqlne

bakildrqmda ailenin gelir di..izeyi arttrkca cevre ile ilgili qelisrnelerin gi..inli..ik

gazetelerden takip etme oraru artrnaktadrr sonucu crkrnaktadrr. Ancak diger

maddelerde anlamll sonucun crkmarnasr, gelir di..izeyi arttikca cevre egitimi

ve su tasarrufu konusunda tutum ve davrarus di..izeylerinin artt1g1 seklinde bir

sonucun crkmasma olanak vermemektedir.

7- Arastrrrnada su kullarurru acismdan bolqeler arasmda ozelllkle de

Gazimaqusa ve Gi..izelyurt arasinda farklilrklar qozlenrnlstir. Gi..izelyurt bolqesi

yeralti su rezervi acismdan zengin olmasi bu bolqede su tasarrufu

konusunda ogrencileri daha duyarsrz krlrrustrr. Gi..izelyurt drsmdaki diger

bolqelerde su kullarurrn konusunda bir duyarlihk qorulmesine raqrnen en

bi..iyi..ik duyarlihk Gazirnaqusa'da cikrrustrr, Bunda ozelllkle Gazirnaqusa

Belediyesi'nin duyarhlrkla ilgili projelerinin etkisinin daha fazla olduqu

dusunulrnustur,

52

5.2. ONERiLER

1- Yeterli ve kaliteli su, sagl1kl1 insan ve kaliteli uretlm i9in gerekli lhttyaclarm

basrnda gelmektedir. Yeryuzundeki kullanrlabilir su miktannm, cevre kirliligi

ve nufus artrsi nedeniyle gun qectikce azalmasi, su srkmtrsrrun nedeni olarak

gosterilebilir. Diger taraftan varolan su tuketlrn ahskanlrklanrun devarru, hayat

standartrmn yukselmesi, nutus artismm devam etmesi ve modern sanayinin

qelisrnesi ile her gun kisl basma dusen su lhtlyaci biraz daha artmaktadrr.

Buna karsm, mevcut kullanrlabilir su potansiyeli sabittir. Suyun

kullanrmrndaki bu ongoru, bugunku qenc nufusu ve ozelllkle gelecek

kusaklan tehdit etmektedir. Bu noktada su kaynaklannrn etkili kullarurru ve

yonetlmi onern kazanmaktadtr. iklimsel nedenlerden dolayi zaten su k1tltg1

yasadrqtrmz ulkemizde, gelecek kusaklan zor durumda btrakmamak icin,

buqunden kullanrlabilir suyu artrrrnaya, var olan suyu tasarruflu kullanmaya

yonellk cozurnler bulmak zorunlu hale qelmistlr. Bu yuzden oncelikle, suyun

etkin kullarulrnasi ve su bilincinin erken yaslarda baslarnak uzere tum

yurttaslara kazandmlmasi anlayist benimsenmelidir. Bunun icin:

• Su egitiminin ana simflanndan baslayarak her seviyedeki okullarda

verilmesi, medya aracihq: ile su konusunda kamunun eqitilrnesi,

toplumsal su bilincinin olusturulmasi saqfanrnalrdrr. Hatta bu konuda

calisrnalar yapan geli~mi~ ulkelerden egitim modelleri ornek alrnmalt,

gerekirse ortak kurullar kurularak bilgiler paylasrlrnahdrr.

• Okullarda ogrencilerin hazirlayacaqt uygulamalt projelere ag1rl1k

verilmelidir. Orneqin, evlerde 1 gun icinde ne kadar su kullaruldtqrru

arastrrrnak, su tasarrufu konusunda beyin futmasi yaptirarak her

ogrencinin evinde su butcesl olusturmasuu saqlarnak, su kirliligi

sorununu arastirmak, su kaynaklanrun azl1g1 ve suyun ne kadar

onernll olduqunu qostermek icln proje cahsrnalan yaprlablllr,

• Atrk sularm lyilestirilrnesine yonelik su antma tesisleri yaprlmahd tr.

• Sanayi uretlrnlnde ve evlerde daha az su kullantlarak su tasarrufu

yaptlrnahdrr.

53

2- Milli Egitim Bakanllg1'rnn onculugunde cevre bilincinin kazand1nlmas1nda

en buyuk etken olan cevre egitimini toplumun tum kesimlerine ulasacak

sekilde yayqmlastrrrnak icln egitim seferberligi programlan geli§tirilmelidir.

Ozellikle kitle iletislm araclanyla cevre egitiminin yaygmla§ttr1lmas1na onern

verilmelidir. TV, radyo programlan ve yazih basin yoluyla qenls halk

kitlelerine cevre egitimi verilmesi i9in kurumlar arasmda i~birligine

gidilmelidir. Yine bu 9er9evede hem okullarda, hem basmda kullarnlmak

uzere egitsel film, belgesel ve egitim meteryalleri hazirlarnak icin

universitelerle i!;,birligi yapilarak bir merkez olu§turulmalld1r.

3- <;evre, disiplinler arasi bir alan oldugundan farkh derslerde islenrnesi,

egitimin genel arnaclanru ger9ekle~tirmede katalizor rolu oynayabilir. Yani

Cevre egitimi ve su tasarrufu konusundaki bilinc duzeyinln artmlmas:

sadece bir dersin konusu olmarnalrdrr. Orqun egitimdeki ogretim programlan

incelenmeli, hangi seviyedeki okullarda hangi konulann verilecegi tespit

edilmeli ve surekll olarak degerlendirilmelidir. <;evre bilincinin

olu~turulmas1nda ana unsur "cevrenin korunmas1d1r'', ogretimin temeli bu

unsur uzerine olmahdrr. Her dersin konusu i9erisinde cevre ile ilgili bolurnlere

yer verilmelidir. Okul oncesi donemden baslayarak uygulamall cevre

egitimine ag1rl1k verilerek cevrenln bir parcasi olduqurnuz belirtilmelidir. Yine

okullarda her disiplin kendi icinde cocuklara cevreyi tarutrct, doga sevgisini

lcsren uygulamall etkinliklerde bulunurken cevre sorunlanrun yarattrq:

maaliyetleri de anlasihr bicirnde vurqularnahdrr. Bu 9er9evede gelecek

nesillerin yeti!;,tirilmesinde onemli gorevler ustlenen butun ogretmenler cevre

egitimi ve su tasarrufu konusunda hizmet i9i kurslara dahil edilmelidir. <;unku

bu ogretmenlerin egittigi ogrenciler arasmdan cevre bilimci ve cevre

muhendlsi gibi profesyonel 9evreciler de gelecekte toplum icin hizmet

vereceklerdir. Aynca her ders ogretmeninden yrl tclnde ogrencilere

uygulamak uzere bir etkinlik yaprnast zorunlu hale getirilmelidir. Butun ders

ogretmenlerinin daha onceden yazilrms olan cevre ile ilgili kitap ve

meteryalleri kullanmas1 (ogretmenler i9in cevresel el kitabt vb.) tesvik

edilmelidir. Bu konunun sik: takibini Egitim Bakanl1g1 saqlarnahdtr.

54

4- Oniversiteler 9agda~ duzeyde egitim yapan kurumlar olduqundan ve 9agda~ bir egitim ile bireye, dogay1 sevme ve cevreyi koruma bilinci

kazandmtablleceqinden. cevre bilimleri ve cevre rnuhendisliqi egitimi dismda

lisans egitimi gorenleri cevre konulannda bilgilendirmek ve egitmek

arnaciyua secrnell cevre dersleri verilebilir. Orneqin kamu yonetirni egitimi

qoren bir ogrenci kentsel cevre sorunlan, cevre hukuku, cevre politikalan gibi

derslerin yarn sira ekoloji vb. dersler ile gelecekteki mesleqine yeni boyutlar

kazandirablllr. Disiplinler arasi egitim sekllnde ger9ekle~tirilebilen bu tur

egitim aym zamanda bllincli bir toplum yaratmaya da katkida bulunur.

5- Geri donusurn terim olarak, kullarurn d1~1 olan geri donu~turulebilir atik

malzemelerin cesitli geri donusurn yonternleri ile hammadde olarak tekrar

imalat sureclerlne kazandmlmastdir. Tuketilen maddelerin yeniden geri donusurn halkasi lclne kanlabilrnesl ile oncelikle hammadde ihtiyaci azalir.

B6ylece insan nufusunun artrs: ile paralel olarak artan tuketimin dogal

dengeyi bozmasi ve doqaya verilen zarar enqellenmis olur. Atrk

malzemelerin hammadde olarak ku'larulrnas: cevre kirliliginin engellenmesi

acrsindan da onernlidlr. Kuilarulrrus kag1d1n tekrar kag1t lrnalatmda

kullarulmasi hava kirliligini % 74-94, su kirliligini % 35, su kullarurruru % 45

azalttrq: ve 1 ton atrk kaqrdm kag1t hamuruna katrlmasiyla 8 agacm kesilmesi

onlenebilmektedir. lste bu yuzden geri donusurn konusunda ulke kaynaklan dikkate almarak i!;, dunyasr, belediyeler ozendirilmeli hatta

gorevlendirilmelidir. Belediyeler geri donu!;,turulebilen atrk malzemelerin

toplanrnast konusunda Ozerlerine dusun qorevleri yaprna!i, sivil toplum

kuruluslan bu konuda projeler qellstlrerek toplumsal bir bilinc olusturrnahdrr,

6- Ogrencilerin cevre ve su kullarurm konusunda bilgi duzeylerlntn 90k eksik

olrnadiqt tesbit edilmesine raqmen uygulamada gerekli ozenln gosterilmedigi

acrk bir sekllde qorulrnustilr. Bilgi duzeylnln davrarusa donusrnesl icln basta -

Milli Egitim Bakanl1g1 olmak uzere tum kamu kurum ve kuruluslanrun, i~

dunyasirun ve sivil toplum kuruluslannm sosyal sorumluluk projeleri

qellstlrmesl ve bu projelere tum halkm katrhrm saqlanmalrdrr. Orneqin, Cypri

Cola-EVSU tarafmdan hazirlanan ve Milli Egitim Bakanhqt tarafmdan

desteklenen "09 Boyutlu Evsu Sosyal Sorumluluk Projesi"yle KKTC

55

genelindeki 165 okulda plastik kapak ve pet sise toplanacak; okullannda,

evlerinde ve cevrelerlnde plastik kapak ve pet sise toplayacak cocuklara

oduller verilecek; toplananlann geri donusurnunden elde edilecek gelirle

engellilere yardrrn yaprlacaktrr, lste bu tur projelerin toplumun her kesimine

ulasacak bicirnde yayqmlastmlmasmrn cevre bilincinin olusurnunda etkisi

buyuk olacaktir.

56

KAYNAKLAR

AKI$, S. (2000). Kuzey Kibns'ta Cevre Bilinci. Dogu!;, Oniversitesi Dergisi,

Cilt 1. Say1 1 .

AL TIN, M., BACANLI, H., VE YILDIZ, K. (2002, Eylul) Biyoloji Ogretmeni

Adaylannm <;evreye Yonelik Tutumlan.V.Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik

Kongresinde Sunulrnus Bildiri, ODTO, Ankara.

ASLAN, 0, SAGIRI, $. U. ve CANSARAN, A. (2008). Cevre Tutum Olc;egi

Uyarlanrnasi ve ilkogretim Ogrencilerinin Cevre Tutumlarmm Belirlenmesi.

Selcuk Oniversitesi, Ahmet Kelesoqlu Egitim Fakultesi Dergisi, Sayi: 25,

pp.283 -295.

ATABEY, E. (2005). T1bb1 Jeoloji. TMMOB Jeoloji Muhendlslen Odast

Yayrnlan. Ankara, Turkiye.

ATASOY, E. VE ERTURK, H. (2008). Erzincan Egitim Fakultesi Dergisi Cilt­

Sayi: 10-1

ATUK, N. DUMLU, 0. KAYA, A. ONHON, E. (1976). Krbns Guzelyurt Ovasi

Hidrolojik Etut Raporu. Ankara, Turkiye,

AYHAN, F. N. (1999). ilkogretim ilk 09 Strufmdaki Ogrencilerin Yakrn <;evre

Bilincini Etkileyen Etmenler. Ankara: Hacettepe Oniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitusuvayrrnlanmarrus Yuksek Lisans Tezi.

BAHAR, M. (2000). Oniversite Ogrencilerinin Cevre Egitimi Konulanndaki 6n

Bilgi Duzeyi, Kavram Yarulqilan. V. Uluslararasi Ekoloji Ve Cevre Sorunlan

Sempozyumunda Sunulrnus Poster, TUBiTAK, Ankara.

BiLEN 6. (2009) Turklye'nin Su Gundernl, DSi ldari ve Mali Isler Dairesi

B!;,kanl1g1, Ankara.

57

<;ABUK, B. (2001 )."Okuloncesi Donern <;ocuklannin Cevre ile ilgili

Farkmdalik Duzeyleri", Ankara Oniversitesi Fen Bilimleri Enstitusu, Ankara.

<;ABUK, B. VE KARACAOGLU, C. (2003). Oniversite Ogrencilerinin Cevre

Duyarhhklanrun incelenmesi. Ankara Oniversitesi Egitim Bilimleri Fakultesi

Dergisi, 36 (1-2), Ankara ..

<;ALl$KAN, M. (2002). Yetiskinlerde cevre duyarhlrqrm etkileyen etmenler.

Ankara Oniversitesi Egitim Bilimleri Enstitusu Yuksek Lisans Tezi, Ankara.

<;EVRE BAKANLIGI, (1990) "2000'1i Yrllara Dogru Cevre", Ankara: Cevre

Bakanhqi Yaymlan,

<;OLAKOGLU, i. VE GOKMENOGLU, 0. (1998). KKTC Yeralti Su Kaynak­

lanndan Guzelyurt Akiferindeki Kimyasal ve Mikrobiyolojik Kirlenme. Lefkosa,

KKTC.

EKiCi, G. (2005). Lise ogrencilerinin cevre egitimine yonelik tuturnlannm

incelenmesi. Egitim Arastirmalan Dergisi 18, 72.

ERGiN, 0. (2008). "Su Farkmdalrqr" Ozerine Bir Egitim Projesi, TMMOB Su

Politikalan Kongresi, Ankara.

ERTAN , B. (1991 ). Turkiye'de cevre hakkmrn qellsirnl. Ankara Oniversitesi

Sosyal Bilimler Enstltusu yayrnlanrnarrus yuksek lisans tezi, Ankara.

ERTEN, S. (2002). K1z ve Erkek Ogrencilerin Evde Enerji Tasarrufu Yapma

Davrarus Arnaclannm Planlanrrus Davrarus Teorisi Yardrrruyla Arastinlmasi,

Hacettepe Oniversitesi Egitim Fakultesi Dergisi, 22, 67-73.

ERTEN, S. (2004). Cevre Egitimi Ve Cevre Bilinci Nedir, Cevre Egitimi Nasll

Olmalrdrr", Cevre Ve insan Dergisi, Cevre Ve Orman Bakanhq: Yaym

Orqaru, Say1 65, Ankara.

58

ERTEN, S. (2005). "Okul 6ncesi Ogretmen Adaylannda Cevre Dostu

Davraruslann Arastmtrnasr", Hacettepe Oniversitesi Egitim Fakultesi

Dergisi,28, Ankara.

GEZER, K., <;OKADAR, H. KOSE, S. ve BiLEN, K. (2006). Lise

Ogrencilerinin <;evreye Yonelik Tuturntanrun Karsuastmlrnasi: Buldan

6rnegi. Buldan Sempozyumu, 23-24 Kasun 2006.

GORUMLO, T. (2003). Liselerde <;evreye Karst Duyarhliqm Olusturulmasm­ da Cevre Egitiminin 6nemi. Ankara: Gazi Oniversitesi Egitim Bilimleri

Enstitusu Yayrrnlanmarnrs Yuksek Lisans Tezi.

GUNYAKTI A. ERGiL M. (2002). KKTC Yag1~lan ve Yag1~lara Bagi! Su

Sorunlan. <;agda~ Kentler Yerel Yonetlmler Dergisi, (1 ): 32-45.

HAKYEMEZ, H. YAVUZ. SONMEZ, iLHAN. TURHAN, NECATi. (2002).

Kuzey Krbns Turk Cumhuriyeti'nin Jeolojisi. Ankara.

Web: http//www.cevreorman.gov.tr

Web: http//www.rshm.gov.tr

iLERi. R. (1998). " Cevre Egitimi ve Katrhrmn Saglanmas1" Cevre Koruma

Dergisi Gilt 7, Say1 28

JOHN W. ( 2003). Environmental Chemistry, New York.

KELEG, 6., UZUN, N. ve VARNACI UZUN, F. (2010). Ogretmen Adaylanrnn

Cevre Bilinci, Cevresel Tutum, Dusunce ve Davraruslanrun Doga Egitimi

Projesine Bagi! Degi~imi ve Kallc1l1g1rnn Degerlendirilmesi. Elektronik Sosyal

Bilimler Dergisi, Cilt.9 (32), ss. 384-401

KELE~, R., HAMAMCI, C. (1998). Cevrs Bilim 3. Baski.lrnqe Kitabevi,368 sf. Ankara.

59

KILBOURNE, W. E., BECKMAN, S. C, LEWIS, A. and DAM, Y. V. (2001 ). A

Multinational Examination of the Dominant Social Paradigm in Environmental

Attitudes of University Students. Environmental&Behavior, 33, 2, 209-229.

KILi<;, S. (2008). i.O. Siyasal Bilgiler Fakultesi Dergisi No:39

LEGAULT, L. and PELLETIER, L. G. (2002). Impact of an Environmental

Education Program on Students' and Parents' Attitudes, Motivation and

Behaviours. Canadian Journal of Behavioural Science, October 2000,

Volume 32.

MERic;, B. T. (2004) "Su Kaynaklan Yontemi ve Ti..irkiye". Jeoloji

Mi..ihendisligi Dergisi, 28, (1 )27-38.

MIDDLESTADT, S., GRIESER, M., HERNANDEZ, 0., TUBAISHAT, K.,

SANCHACK, J., SOUTHWELL, BAND SCHWARTZ, R. (2001 ). Turing minds

on and faucets off: water conservation education in Jordaian schools. The

Journal of Environmental Education, 32 (2), 37-45.

MORGiL, i., YILMAZ, A., CiNGOR, N. (2002). Fen Egitiminde Cevre ve

Cevre Koruma Projesi Hazirlarnasma Yonelik Cahsrna. Hacettepe

Oniversitesi, Egitim Faki..iltesi, OFMA Bolumu, Kimya Egitimi A.B.D, Ankara.

NECDET, M. BOZER, A. (1998). 4.Be~ Y1ll1k Kalkmrna Plani Su Ozel lhtlsas

Plaru Komisyonu Raporu. Lefkosa, KKTC.

OZMEN, D., <;ETiNKAYA, A.<;. ve NEHiR, S. (2005). Oniversite Ogrencileri­

nin Cevre Sorunlanna Yonellk Tutumlan. TSK Koruyucu Hekimlik Bi..ilteni,

2005: 4 (6): 330-340.

$AHiN, C., SiPAHiOGLU, $: (2003) Doqal Afetler ve Ti..irkiye, Gi..indi..iz Egitim

ve Yaymcihk, Ankara.

TMMOB Jeoloji Gurubu. (2005). bzel Hidrojeolojik Eti..it Yazrrn Klavuzu.

TMMOB Jeoloji Mi..ihendisleri Odasi Yayrnlan. Ankara, Ti..irkiye.

60

YUKSEL, $. Ve TOKAY, S. (2004). Cevre ve insan, Milli Egitim Yayrnlan

istanbul.

TURGUT, G. (1994). Cevre Sorunlan, Bilge Yaymciltk , Ankara.

TURKSOY, 0. (1991). "Cocuk ve cevre duyarl1llg1 egitimi". Yasadikca Egitim

Dergisi. (19); 22-31.

YUCEL, A. S. VE MORGIL, i. (1999). Cevre Egitiminin Gellstlrllrnesi. BAU

Fen Bilimleri Enistitusu Dergisi, 1 (1 ), 76-89.

61

OZGECMI~

1965 yrhnda Erdemli'de doqdu, ilk ve orta egitimini Erdemli Lisesi'nde

tarnamladikdan sonra 1982 yilmda AO DTCF Fiziki Coqrafya ve Jeoloji

Bolurnune girdi. Faki..ilteyi 1986 yrhnda bitirdi. 1989 yilmda KKTC'de egitim

Bakanliqmda Cografya ogretmeni olarak lse basladr, Halen Lefkosa TMK'da

Coqrafya Ogretmeni olarak cahsrnaktadrr,

62

EK CiZELGELER

EK 1. Anket Cah~mas1

KKTC'DEKi LiSE OGRENCiLERiNiN CEVRE EGiTiMi VE SU

TASARRUFU KONUSUNDAKi BiLiNC D0ZEYLERiNiN TESPiT ANKETi

Sevgili Ogrenciler, Anketin arnaci KKTC'deki lise ogrencilerinin cevre bilinci ve su

tasarrufu konusunda bilgi duzeylerlnin tespitine yoneliktlr. Bu arastrrrnarun

yapilmasmda lise ogrencilerinin bana vermis olduqu destek 90k deqerli ve

onemlidir, Bana zamaruruzt ayirdrqrruz ve anketleri tam olarak

cevapland1rd1g1rnz i<tin <tOk te~ekkur ederim.

Sayg1lanmla,

Ahmet BiLiR Yakm Dogu Oniversitesi <;evre Egitimi ABD YOksek Lisans Ogrencisi

Ki~isel Bilgi Formu

Bu uygulama bir cevre arastrrmayla ilgilidir. Bunun sonucunda size

herhangi bir not verilmeyecektir. Dolayisryla lutfen adm1z1 yazmay1n1z.

Sorulan iyice okuyarak lctenlikle cevaplamarnz, cahsmarun daha nitelikli

olmasiru saqlayacaktir. Katkilanruz icln tesekkur ederim.

1. Yastruz?

014

015

016

011

018

2. Cinsiyetiniz?

DK1z

D Erkek

3. Okulunuzun adt nedir?

·························································································

4. Srruftruz?

D9.s1nif

D tu.simf

D11.sm1f

D 12.s1nit

5. Uyruqunuz?

DKKTC

Dre D Diger .

D 6. Annenizin egitim durumu nedir?

D Okur-yazar deqll

D Okur-yazar (mezun degil)

D llkokul Dortaokul

Duse

D Unlverslte/vuksekokul D l.isansustu

63

7. Babaruzm egitim durumu nedir?

D Okur-yazar degil

D Okur-yazar (mezun deg ii)

Oilkokul

Dortaokul

Duse

D Universite/Yuksekokul D l.isansustu

8. Hangi Bolqede Yasryorsunuz?

D Guzelyurt

D Lefkosa D Girne

D Gazirnaqusa

9. Ailenizin ayhk toplam geliri yaklasrk olarak ne kadardrr?

D 2.000 TL'den az D 2.000 TL - 3.000 TL arasmda

D 3.000 TL - 4.000 TL arasinda D 4.000 TL- 5.000 TL arasmda

D 5.000 TL'den faz

64

65

CEVRESEL TUTUM OLCEGi

A;;ag1daki curnlelerde size uygun gelen seceneqi carpt (X) koyarak isaretleyiniz. tutfen

hicbir curnleyi bes brrakrnayrruz.

a- <;evresel Davrarus Alt Olcegi ca

C 32 ca :::::s E C ca N •.. ca :::::s ca I::! ,en II) ~ ca -~ Cl) 0 •.. 0

::i::: 0, <C 0, ::i:::

1- TV ve radyolarda crkan cevre ile ilgili programlan izliyorum. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

2- Cevreyle ilgili geli§meleri gunluk gazetelerdden takip ediyorum.( ) ( ) ( ) ( ) ( )

3- Cevreyle ilgili konulan isleyen belgeseller izliyorum. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

4- Ders kitaplan drsinda cevreyle ilgili kitaplar okuyorum. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

5- Cevreyle ilgili populer dergileri takip ediyorum. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

6- <;evreyle ilgili bilimsel makaleleri takip ediyorum. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

7- <;evreye zarar veren birini ceklnrneden uyannrn. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

8- Okulumuzda cevreyle ilgili bir faaliyet duzenlenirse gonullu katilrnak isterim. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

9- Arkadaslanrn beni cevreye duyarh biri olarak bilir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

10- Yasanabillr bir cevre icln gerekirse uzun sure ucretsiz cahsablllrim. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

11- <;evre konusundaki bilgilerimi arkadaslanrnla paylasryorurn. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

12- Bir urun alirken at1g1nin geri donu;;umlu olrnasma dikkat ederim. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

13- Daha pahah da olsa cevreye zarar vermeyen urunleri tercih ederim. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

b - Cevresel DO~Once Alt Olcegi

1- Nesli tukenmekte olan canhlar 90k abartihyor,

zaten doqada 90k sayida tur var, birkaci

tukense onernli degildir.

2- Tarihi yerlere para harcamak yerine luks

yollar yaprlirsa iilkemiz lcln daha faydahdrr.

3- Erozyon artik ulkemizde gorulmemektedir.

4- Tanmda kullarulan bocek ilaclan cevre igin faydahdrr,

5- Orman vasfrm kaybetrnis arazilerin, ulkeye gelir getirmesi

arnaciyla satilrnasmda bir sakrnca yoktur.

6- Milli parklarda ve ormanlarda turizm arnach binalann

yapimma devlet izin vermelidir.

7- Ev yapmak icin en iyisi sulak alanlar kurutulmali ve

o bolqelerde ev yaprlmahdir.

8- <;;evre kendi kendini temizledigi icin insanlann atrklan

problem olmaz.

9- Ozon tabakasi ozellikle Amerika uzerinde lncelrnls,

Krbns lcln bir tehlike yoktur.

10- Odadan cikarken 19191 kapatmak fazla bir enerji

tasarrufu saqlarnaz.

11- Dunyada, insanlann hlcblrzarnan kirleterneyeceql

kadar 90k su vardrr,

12- Dogal kaynaklarm hrzla tuketilmesi gelecegimiz lcin

onernli bir sorundur.

13- KKTC'nin onernll sorunlanndan biri Dikmen <;;oplugu'dur.

14- Yerkurenin giderek rsmrnasi gelecekte facialara

sebep olabilir.

66

C: f E E

E E :::l :::l •.. •.. :::l :::l 0 0 QI C •.. •.. >, >, 0 C: ~ ~ J >, a., .§ .§ E E ~ ••• VI ••• ••• <,), ••• ns ns ns ·- ns ~ ~ ~ ~ ~ ~ :c ~

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

() () () () ()

67

LANIMI TUTUM OL<;EGi

121 degerlendirme olc;ute kanurn derecenizi belirlemek uzere X

retlemeniz yeterli olacaktir. Tesekkur ederim.

C: N (\:I <( E

(\:I (\:I (\:I ~ •.. (.)o N en (\:I ti) ~ •.. ~ (.)o ~ ..c

~ (\:I "Cl (.)o 0 •.. 0, ti) <( 0 :I:

1. Ailem su ile cahsan ev aletlerini satin ahrken suyu tuketrne

i:izelliklerine dikkat edilmesi konusunda uyanlarda

bulunurum.

2. Bireylerin su konusunda egitilmesiyle ilgili sorunlann

cozurnune yardimci olurum.

3. Ailemdekileri su tasarrufu yapmalan konusunda uyarmrn.

4. Cevrernde gi:irdugum su kacaklanru yetkili kisllere

bildiririm.

5. TV'de su tasarrufu ile ilgili programlan izlerim.

6. Su tasarrufu yi:intemlerini her zaman cevremdeki

insanlarla paylasmrn.

7. Evsel su kullamrrunda su tasarrufu yapmak icin her zaman

bilgi toplanm.

8. Evsel su tasarrufu lcln yeni crkan tasarruflu su

araclanndan satin ahnrnastru aileme i:ineririm.

9. Evsel su kullarurrunda ortaya crkan az kirli (gri) sulan ikinci

defa kullarunrn.

10. Su tasarrufu zorunluluqunu herkesle tartismrn.

11. Kati yada stvi atrklann sulan klrleteceqi icln rastgele

yerlere atmam, i:izel yerlerde depolanrn.

12. Dlsirni frrcalarken musluk surekll acik olur.

13. Su tasarrufu ile ilgili yazih basrru izlerim.

68

SU KULLANIMI TUTUM OLCEGi

E E E E E :::s :::s •.. •..

C: :::s :::s 0 0 C) •.. •.. N ~ >- E 0 0 11? E ra ~ ~ E

E +l ra +l 0, +l +l •.. ra ra ra ra ra ·- ra I- .ll: ::s::: ::s::: ::s::: J: ::s:::

1. Ailelerin cocuklanru suyun tasarruflu kullarulrnasi

konusunda blllnclendlrrnelerinl isterim.

2. Suyu tasarruflu kullanmayi ogrenme isinin sadece

resmi kurumlara brrakrlrnasma uzuluyorum.

3. Sanyo yaparken suda tasarruf yapmak hosuma

gitmez.

4. lnsanlar daha az su kullanarak da bugi.inki.i hayat

kalitesinde yasayabilseler ne gi.izel olur.

5. Apartmanlarda merdivenleri su ile yikamak yerine

silerek su tasarrufu yaprlrnasi hosurna gider.

6. Tanmsal su kullarurrunda nasil tasarruf yaprlacaq:

konusunda kisilere egitim verilmesinin dogru bir

yaklasrrn olduguna inarnyorum.

7. Su tasarrufu ahskanhklannm her yastan insana

ayru di.izeyde kazandmlabileceqi dusuncesl beni

mutlu eder.

8. $ehirle§menin su kaynaklanndaki kirlenmeyi

artrrmast sonucu su k1tlig1na yol acacaqmdan

kayg1 duyuyorum.

9. Yasarn kalitesindeki artrsin su k1tl1g1n1 artrrrnasma

uzulururn.

10. Tanmda gi.ibre ve llac kullarurrurun su

kaynaklanndaki kirlenmeyi ve dolayrsiyla su

k1tl1g1n1 artrnyor olmasi carurm srkar,

69

11. Tek basrrna olsam bile yapacaqirn su tasarrufunun

gelecek nesillerin yasarruna olumlu katki

yapacaqim di.i~i.ini.iyorum.

12. Evlere su tasarruflu araclar, musluklar, makineler

satin almak icin masraf yapmayi gereksiz

buluyorum.