Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

Nr.59 • November 1995

Geenhoudenaan

Geenhoudenaan

(advertentie)

KLASSE NR.59 3

Beroepsonderwijs positiefbekeken. p.28-29

Aan hetzelfde zeel.VIZIER p.4-11

Voor altijd tot 18 jaar naarschool? p.37

IN DIT NUMMER

4 -11Geen houden aan

In sommige scholen spreken de leerlingen een mondje mee, ookin het basisonderwijs. Maar op veel plaatsen worden ze op geenenkele manier bij het beleid van de school betrokken en staatleerlingenparticipatie op een laag pitje. De Koning Boudewijn-stichting geeft nieuwe impulsen.

15-17Ontwikkeling met KLASSE

Ontwikkelingshulp draait niet alleen rond hongerende kindjes.Zes grote organisaties slaan de handen in elkaar om te werken aan

een positieve beeldvorming rond Afrika. Hoe kunnen leerkrach-ten daar een rol in spelen?

28-29Weer graag naar school

Het beroepsonderwijs is het beu dat er altijd vanuit probleemsitua-ties over hen wordt gesproken. Er zijn zoveel positieve voorbeeldendie stimulerend kunnen werken. Daarom komen directies enleerkrachten uit heel Vlaanderen samen om van elkaar te leren.

30-31Van gotiek naar nintendo

In films en feuilletons worden internaten steevast voorgesteld als traditionele kostscholen metgotische allure. Wij gingen op zoek naar de nintendo’s op de moderne slaapzalen. Het leven vanopvoeders, leerlingen en leerkrachten in internaten van nu.

32-33Hoger lager

Lage slaagpercentages zijn een kenmerk van kwaliteit. Hogeslaagpercentages zijn een kenmerk van kwaliteit. Het is maar hoeu het bekijkt. Op zoek naar kwaliteitsonderwijs botst u vroeg oflaat op integrale kwaliteitszorg. Een stappenplan.

37De leerplicht roept

De leerplicht is nu tien jaar verlengd. Welke effecten heeft dieverlenging op onderwijs en opleiding, op de jongeren en desamenleving? Een maatschappelijke discussie.

En ook…

• Journaal. Vaste instapmomenten voor kleu-ters. Enz. p.12-13

• Met meer dan een miljoen. De leerlingenzijn geteld. En u? p.14

• Idee. Zes bladzijden ideeën om je tegen tezeggen. p.18-23

• Zeker Lezen. Zeker Zien. Zeker Doen.Zeker is Zeker. p.24-26

• Signaal. 16 % van de Vlamingen zijn func-tioneel analfabeet. Kan een telraam hulp bie-den? p.34-35

• Infolijn. Hoeveel vrije dagen mag een schoolprecies geven? Enz. p.38

DOODLOPENDESTEGEN

In één exemplaar van KLASSE staansoms meer dan honderd adressen,ideeën en tips om zelf mee aan de slagte gaan. Daar maken telkens duizen-den lezers actief gebruik van. Dat blijkto.a. uit de stroom brieven en telefoonsvan organisatoren en deelnemers. Opdeze manier vindt er via dit blad hope-lijk een gezonde kruisbestuiving plaatsdie het onderwijs alleen maar ten goe-de kan komen. Daarom zijn wij elkedag onderweg om begane paden teverkennen, nieuwe wegen te ontdek-ken en u te behoeden voor doodlopen-de stegen. We stellen het dan ook opprijs als u ons kritisch blijft informerenover uw ervaringen en ideeën. Mis-schien herkent u zich (net als wij) wel inde definitie die G.B. Shaw aan een leraargeeft: een medereiziger die vooruit kijkten aan wie iemand de weg vraagt. MagKLASSE uw landkaart zijn om vooralveel zelf te ontdekken.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het Ministerievan de Vlaamse GemeenschapDepartement Onderwijs

Nr.59 • November 1995

HoofdredacteurLeo BormansProduktcoördinatorDiana De CaluwéRedactiePatrick De BusscherGaby De MoorJan T’SasSecretariaatAnny Lecocq

KLASSE wordt gemaakt door eenautonome redactie.Foto’s: Luc DaelemansCartoons: CampPrepress: Artefact

Verantwoordelijke uitgeverGeorges Monard

Abonnement (10x per jaar): 600 fr.Gunsttarief (studenten, enz.): 300 fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net en vanelk niveau) krijgen KLASSE gratis.Adreswijzigingen uitsluitend regelen viade eigen schooladministratie.

KLASSE, Koningsstraat 138, 1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. coördinatie 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Telefax 02-211 46 61

V I Z I E R

4 KLASSE NR.59

Leerlingen hebben soms weinig te zeggen op school.Toch willen ze ernstig genomen worden. Ze willenmeespelen. Maar in de meeste scholen wordt parti-ciperen in democratische besluitvorming niet aan-geleerd. Er bestaan geen structuren voor. Sommigeleerkrachten en directies hebben schrik van eenleerlingenvakbond. Die zou wel eens het gezag en dediscipline kunnen aantasten.

Geen vrijblijvend adviesNochtans heerst op school een grote behoefte aan

vrijblijvend advies vraagt. Echte leerlingenparticipa-tie is de gestructureerde deelname van leerlingen aande besluitvorming op school over allerlei aspecten vanhet schoolgebeuren. Dat kan informeel via vanzelf-sprekende contact- en gespreksmogelijkheden metleerkrachten en directie. Maar het kan ook formeel viainformatie-, advies- of beslissingskanalen, project-werking, de schoolkrant, een ombudsleerkracht eneen leerlingenraad of -parlement (niet te verwarrenmet het Europese scholierenparlement).

Experimenteren met democratieWaar wil je dat jongeren hun rol leren spelen in desamenleving? Op school, zegt o.a. de Koning Boude-wijnstichting. De verantwoordelijke burgers van mor-gen zitten vandaag op de schoolbanken. Jongerenkunnen op school vaardigheden en houdingen inoe-

Als de leerlingen

meer communicatie en discussie tussenleerlingen, leerkrachten en directie. Daarin liggen devoorwaarden tot meer democratie. Steeds meer scholenwerken aan een schoolcultuur waarin plaats is voorparticipatie van de leerlingen. Die komt echter nietvan de grond als de school aan de leerlingen alleen

KLASSE NR.59 5

fenen waarmee ze zich voorbereiden op een demo-cratisch functionerende samenleving. Er zijn weinigandere plaatsen waar jongeren tijdig de mogelijk-heden en grenzen van samenspraak, op één lijnzitten, inspraak en participatie kunnen verkennen.De school is bij uitstek zo’n plaats. Er mogen foutengemaakt worden want bijsturing is altijd mogelijk.In zo’n mini-samenleving krijgen ze kansen om on-gestraft, maar toch functioneel te experimenterenmet democratische spelregels. Dat is een belangrijkmotief om te werken aan een leerlingbetrokkenschoolcultuur: de school als oefenplaats voor bur-gerzin. Maar ook de school zelf kan er wel bij varen.

OnderhandelenVoorlopig staat de leerlingeninspraak in veel scho-len op een tamelijk laag pitje. In een aantal secun-

daire scholen peilde de Koning Boudewijnstichtingnaar de betrokkenheid van de leerlingen. Bijna tweescholen op de drie leven in een directieve cultuur.Daar zwaait de directie dus de plak. Geen echteinspraak van leerkrachten, laat staan van leerlin-gen. In een derde van de scholen bestaat zoiets alseen participatieve cultuur, wat o.a. wil zeggen dat deleerlingenparticipatie er vrij behoorlijk werkt.Leerlingenparticipatie is alvast niet vanzelfsprekend.Daaraan werken vereist aan de ene kant een vrijwil-lig engagement van leerkrachten en directie. Zijmoeten daar iets voor over hebben, anders gaat deware spirit verloren. Aan de andere kant zal leerlin-genparticipatie altijd het resultaat van onderhan-delingen moeten zijn. Leerlingen moeten leren hundossier goed voor te bereiden en zullen ook moetenleren aanvaarden dat ook binnen een democrati-

sche structuur op een vraag een nega-tief antwoord kan komen. Als op school

partijen met tegengestelde belangen ontstaan, isdat meteen het einde van de leerlingenparticipatie.Maar als leerlingen, leerkrachten en directie erinslagen aan hetzelfde zeel te trekken, ontstaat er eenschoolcultuur waarin iedereen zich goed kan voe-len. En dat is, zo stellen wij vast, geen utopie. ■

meetrekken

6 KLASSE NR.59

Jos Lievens is begeleidend leerkracht van het leer-lingenparlement in het Sint-Pauluscollege in Hout-halen. Waardeer elkaar, is bij hem op school defilosofie achter het leerlingenparlement. Daarbij hoopthij dat de leerlingen met geduld en met diplomatieleren onderhandelen en vooral geen tegenstellingenverscherpen.

Het college opteerde voor een parlement omwillevan de getrapte vertegenwoordiging. De hele schoolverkiest uit de zesdejaars de eerste-minister en deministers van milieu, pers, cultuur, ethisch-socialeen religieuze animatie, sport en studiezaken. Eigen-lijk is de functie van eerste-minister een trio-baan,opdat zowel ASO, TSO als BSO vertegenwoordigdzouden zijn. Dat parlement heeft in elke klas anten-nes via de plaatselijke burgemeester en zijn schepe-nen.

Op het lijstje van de leer-lingenraad: opbergkast-jes voor boeken en schrif-

De leerlingen van de laatste twee jaren van hetsecundair onderwijs kunnen trouwens voor bepaal-de aangelegenheden betrokken worden bij de wer-king van de LORGO.

In de participatieraden van het gesubsidieerdonderwijs is niet voorzien in een vertegenwoordi-ging van de leerlingen. Nochtans wensen participa-tieraden de oudste leerlingen vrijwillig uit te nodi-gen als ze belangen van hen bespreekt. Dat gebeurtechter relatief weinig.

In de ARGO is een lokale schoolraad verplichtadvies te vragen aan de cel derde graad over eenwijziging van het schoolreglement, het vastleggenvan regels voor bijschoolse activiteiten en hoe mende inspraak organiseert. De cel kan ook op eigeninitiatief voorstellen of adviezen formuleren. Zostaat het alvast in de statuten van de leerlingenraad.

Spontaan sociaalKan zo’n leerlingenparlement wel aan de touwtjestrekken?JOS LIEVENS: «Het leerlingenparlement is in de loopder jaren daadwerkelijk gaan meespelen in de be-sluitvorming. De ministerraad komt elke week sa-men met de directeur. Hij is een gesprekspartnervoor alle mogelijke voorstellen. Op vraag van hetparlement heeft de school de activiteiten rond Euro-palia bijvoorbeeld veranderd. In plaats van naarBrussel te trekken voor de klassieke tentoonstel-lingsroute, mogen de leerlingen nu op school zelfeen aantal aspecten van een bepaald land opzoeken,uitbeelden en spelen. De leerkrachten werken hardmee, anders zou het niet lukken. Elke ministervormt trouwens een duo met een leerkracht.»Toch wel een ingewikkeld kluwen van communi-catie tussen al die instanties, niet?JOS LIEVENS: «De doorstroming van de communica-tie blijft een zwak punt, ondanks de twee groteprikborden. De toevloed van klachten en kleinepuntjes is een inhoudelijke zwakte. Eigenlijk zou-den we de leerlingen ervoor moeten winnen ommeer in de diepte en op lange termijn te werken. Wehebben bijvoorbeeld behoefte aan een visie overgezondheid op school. Of we kunnen ons buigenover de vraag hoe sociaal onze school wel is. Wehebben nu wel een leerlingenparlement, maar verlo-pen de relaties tussen leerlingen en leerkrachten welspontaan? Je kunt wel allerlei zaken organiseren,maar dat maakt een school op zich nog niet sociaal.»Vindt u dat zo belangrijk?JOS LIEVENS: «Ik kan me goed voorstellen dat weover enkele generaties geen democratie meer heb-ben in België. Daarom moeten scholen de democra-tische leefregels actief in de praktijk brengen en hunleerlingen ermee ervaring laten opdoen. Zoniet zouhet kunnen dat we een generatie afleveren die nietmeer gelooft in de democratie, ze opblaast en detouwtjes in handen geeft van een sterke man.»

CondoomautomaatIn het gemeenschapsonderwijs (ARGO) is de

leerlingenparticipatie in 1989 bij decreet geregeld.Inspraak hebben, meebeslissen en mee verantwoor-delijk zijn, staan als belangrijke regels in het school-reglement van de lokale schoolraden (LORGO’s).

ten, in de tech-nische afdelingmeer bruikbare

zaken voor de school mo-gen maken (basketrin-gen lassen bijvoorbeeld),een condoomautomaat,grote prikborden en eenvraag aan leraars om ookniet te roken op school.De leerlingen besprekenhun voorstellen met leer-krachten en directie. Hoedat in zijn werk gaat?Soms met heuse minis-terraden, soms met veelpapier zonder resultaat.

Touwtjes in hanJan Scheltiens is al tien jaar coördinator van de

leerlingenraad van het Koninklijk Technisch Athe-neum Zavelenberg (TSO, BSO) in Sint-Agatha-Ber-chem.Leerlingen betrekken bij de werking van de LOR-GO vereist kennis van zaken van de vertegenwoor-digers. Is dat haalbaar?JAN SCHELTIENS: «Het heeft natuurlijk geen zinwillekeurig een aantal leerlingen uit te nodigen opeen bijeenkomst van de LORGO. De inspraak moethet liefst een zinnige discussie worden. Daaromspreekt de lokale schoolraad in de praktijk de voor-zitter van de leerlingenraad hiervoor aan. Die is op dehoogte van het schoolgebeuren.»Zijn leerlingen van de derde graad wel voorbereidop een confrontatie met volwassenen?JAN SCHELTIENS: «Zonder begeleiding gaat het moeilijk.Dat is een taak voor de leerkracht-coördinatoren vande leerlingenraad. Zij staan de leerlingen daadwer-kelijk bij in hun taak als adviesorgaan. Dat adviesor-gaan komt vooral in contact met de directie. Vorigschooljaar bijvoorbeeld stelde men op een vergade-ring met de klasvertegenwoordigers voor een con-doomautomaat te plaatsen op school. De directiewees het voorstel af omdat de automaat tot misbrui-ken zou leiden en de ouders zou afschrikken. Hetkan zijn dat de nieuwe leerlingenraad het voorstelweer op tafel legt. Een coördinator kan dan deleerlingen helpen hun argumenten kracht bij tezetten. Je kan ze in dit geval stimuleren om destandpunten van allerlei jongerenbewegingen overaidspreventie na te lezen en die te verwerken in hunargumentatie. Toch blijft een coördinator terughou-dend. Ik dring zeker mijn persoonlijke mening nietop. De leerlingenraad mag geen confrontatie wor-den tussen jongeren en coördinator. Leerlingen moetenvanuit hun eigen ik problemen onder elkaar lerenbespreken en hun gezamenlijke besluiten vastleg-gen.»

Da’s niet goedEr zullen ook wel papieren leerlingenraden be-staan...JAN SCHELTIENS: «Als de directie niet openstaatvoor leerlingenparticipatie, functioneert de leerlin-genraad inderdaad enkel op papier. Een slechtbegeleide raad geraakt niet verder dan een klach-

KLASSE NR.59 7

tenbank. Alleen de klassieke probleempjes komendan naar boven: we mogen dit niet en dat is nietgoed, we mogen niet roken, geen alcohol drinken,niet voetballen op de speelplaats, waarom komt ergeen drankautomaat...»En klapt u dan meteen de klachtenbank toe?JAN SCHELTIENS: «Ik trek veeleer de problematiekopen en laat ze dieper discussiëren over hun voor-stellen. Ik aanvaard hun kritiek, maar vraag wat zeer tegenover stellen. Hebben ze stilgestaan bij degevolgen van het roken? Waar zouden ze dat willendoen? In welk lokaal? Buiten? Wie zal dan instaanvoor de bewaking? Welke leerlingen zullen mogenroken? Ik neem als coördinator de rol van devoorzitter van de leerlingenraad niet over, maar ikprobeer de leerlingen verder te doen denken danwaar ze gewoonlijk stoppen met da’s niet goed.»

Nooit...Sommigen overschatten zich. Weten ze dan nietwat precies van hen wordt verwacht?JAN SCHELTIENS: «Leerlingen stellen zich niet altijd

den gevenIn uw lerarenopleiding hebt u geen vorming ge-kregen om een groep leerlingen op die manier tebegeleiden.JAN SCHELTIENS: «Er groeit inderdaad steeds meerbehoefte aan specifieke nascholing. Het is inder-daad niet evident om in een school tien kandidaat-coördinatoren bij elkaar te krijgen. Voor sommigeleerkrachten hoeft de leerlingenraad helemaal niet.Ze hebben schrik dat ze met de vragen en voorstel-len van de leerlingen last krijgen. In onze schoolvragen de leerlingen bijvoorbeeld om op het gras-plein te mogen voetballen. Dit impliceert dat leer-krachten zullen moeten instaan voor extra-bewa-king. Je moet leraars vinden die afstand kunnennemen van eventuele bijkomende taken en deconsequenties van de inspraak. Ik vind dat eenschool leeft van leerlingen. Die zijn belangrijk.»

VetoSpreekt de directie, ondanks alle intenties overinspraak, soms haar veto uit over een voorstel?JAN SCHELTIENS: «Als dat te vaak gebeurt, dooft deleerlingenraad tegen het eind van het schooljaarhelemaal uit. Onze leerlingenraad nodigt de direc-tie altijd uit op zijn zitting. Bij afwezigheid gaan devoorzitter en/of de ondervoorzitter en de secretarisvan de raad nadien overleggen met de directie. Ikervaar dat bij ons de directie genoeg uitleg geeftover een weigering. Voor zo’n overleg heb je echtermondige leerlingen nodig.»Wie wordt nu verkozen voor de leerlingenraad,de meest mondigen of degenen met de grootstemond?JAN SCHELTIENS: «Natuurlijk speelt de populari-teit van de kandidaten een rol, net als in de politiek.Maar populariteit is geen garantie voor de geschikt-heid van de verkozen leerlingen. Wij weten ookniet vooraf of ze hun functie goed zullen uitoefe-nen. Vorig schooljaar werd bij ons een zeer popu-laire gast als voorzitter verkozen. Toen de leerlin-gen merkten dat hij niets deed, afwezig bleef enzogezegd alles vergat, ontstond een malaise. Danbeginnen ze te beseffen dat ze de verkeerde verko-zen hebben. Leraars moeten in dit democratischproces van verkiezingen echter niet tussenkomen.Ze mogen zeker niet zelf de kandidaten aanwij-zen.»

Medeleerlingen vertegenwoordigen krijg je niet bijje geboorte mee.JAN SCHELTIENS: «Nee, maar we leggen eerst dui-delijk uit wat de mogelijkheden en de grenzen zijnvan een leerlingenraad. De jongsten van de eerstegraad durven hun mond niet altijd open te doen.De coördinator zorgt evenwel dat iedereen aan bodkomt. De oudsten bezinnen zich over de vraag overwie ze nu eigenlijk vertegenwoordigen. Zichzelf?Enkele sympathisanten? Of de hele groep? Ze lerenbeseffen dat de leerlingenraad een officieel orgaanis dat gedragen wordt door een groep jongeren, vande eerste tot en met de derde graad. Van elkevergadering maakt de secretaris een verslag. Verte-genwoordigers leren discussiëren en argumente-ren. Het gaat hem niet uitsluitend over zwart of wit,ja of neen. Ze zien na een tijd in dat er ook zoietsbestaat als ja, maar... Ze leren hoe je een probleemkan inschatten en welke oplossingen haalbaar zijn.Dat is verruimend voor die jongeren. En ten slotte:leerkrachten komen geregeld samen, er zijn perso-neelsvergaderingen en klasseraden, maar de stemvan de leerling hoorden we nooit, tenzij sporadischen individueel.» ■

Soms gaat het alleen maar ompapieren zaken. Zoethouder-tjes.

«De ministerraad

komt elke week

samen met de

directie.»

uit eigen beweging kandidaat. Soms duwtde groep een bepaalde scholier in destoel van de voorzitter. We proberen ditfenomeen toch bij te sturen. Bij de eer-ste vergadering met de pas verkozenklasvertegenwoordigers van alle klas-sen en afdelingen geven we eerst eentaakomschrijving van de voorzitter, on-dervoorzitter en secretaris. Pas nadienvragen we kandidaturen voor die func-ties. Over het algemeen ervaren de ledende leerlingenraad als een extra-belasting. We houdende vergaderingen immers buiten de lesuren.»

8 KLASSE NR.59

De fietsenrekken zijn niet overdekt, een brom-mer is verboden, de muziek in de eetzaal staat niethard genoeg, er zijn te weinig toiletten in gebruik,er is te weinig bewegingsvrijheid, het is verboden‘s middags buiten de school te eten, de klaslokalenzijn ouderwets, er zijn geen wafels te koop opschool, men is overdreven streng op futiliteitenzoals kleding, haar, schoenen en oorbellen... Eengreep uit wat de leerlingen van het Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdescollege (ASO) in Mortsel alsnegatief ervaren op school. Toch zijn er ook posi-tieve dingen zoals de kleinere school die voor eenbetere sfeer en meer persoonlijk contact zorgt, demiddagsport, het leerlingvriendelijk secretariaaten de oprichting van de leerlingenraad.

Leerlingenpartici-patie komt soms ergmoeilijk van deKink

in de kabel

PATRIK SOMERS, begeleider: «Vorig jaar was er eengrote malaise op school. Vandalisme was daar hetgevolg van. Nu proberen we het ongenoegen en denegatieve gevoelens van de leerlingen op te vangenvia een positieve uitlaatklep. In de leerlingenraadkunnen ze voorstellen inbrengen om bepaalde toe-standen te verbeteren.»Hoe ging de leerlingenraad van start?PATRIK SOMERS: «De verkiezing van de klasverte-genwoordigers verliep vrij vlot. Nu moeten ze dekans krijgen om tot een hechte groep uit te groeien.Daarom organiseren we deze maand met hen eendaguitstap met op het programma een touwenpar-cours, een soort outward bound, om ze als groepsterk te maken en om een onderlinge verbonden-heid te creëren.»

LevensschoolVan troep naar groep?PATRIK SOMERS: «Precies, want je hebt een groteverscheidenheid in de leerlingenraad, van de stilleintellectueel tot de rumoerige voorvechter. Zij moetennu samen leren werken en weerbaar worden. Hunmedeleerlingen komen namelijk vaak aandragenmet eisen. We dragen in onze school geen uniform,maar er zijn beperkingen. Leerlingen moeten vol-gens het schoolreglement netjes gekleed zijn. Som-mige leerlingen vinden echter dat ze daarmee zich-zelf niet kunnen zijn en ze willen de beperkingenafschaffen. Of ze blijven kankeren omdat ze opschool niet mogen roken. De leerlingenraad moetzich tegen dergelijke eisen weerbaar opstellen. Erzijn belangrijker opdrachten voor de raad, zoalssamen met de leerkrachten aan een positief school-klimaat werken.»Dat vereist ook de volle medewerking van alleleerkrachten. Lukt dat?PATRIK SOMERS: «Niet iedereen staat er voor 100procent achter. Ook al werken sommigen niet mee,

dan verwacht ik dat ze tenminste de positieve sfeerniet aantasten. Hun mentaliteit kan natuurlijk ooknog evolueren. De leerlingen kunnen trouwensheel goed de positieve of negatieve instelling van deleerkrachten tegenover participatie aanvoelen.»Wat hoopt u te bereiken met leerlingenpartici-patie?PATRIK SOMERS: «We willen de leerlingen eenervaringsveld meegeven waarin ze hun verant-woordelijkheid kunnen en durven nemen. Wehopen dat ze vooral de schoolwerking beter lerenkennen, niet vanuit een egocentrisch oogpunt,maar vanuit een bredere verbondenheid met desamenleving op school. Als we er eens samen eenlevensschool van maken, waarin we niet alleenleren leren maar ook leren leven?»

LuiheidIn het touw van Anne Schelfaut, begeleider van

de leerlingenraad van het OLVO-instituut, eenBSO-school in Lochristi, liggen heel wat knopen.Ze is ontgoocheld.ANNE SCHELFAUT: «Onze leerlingen kunnen wei-nig zelfstandig werken. Ze hebben altijd begelei-ding nodig. Vorig schooljaar namen we deel aanhet Impulsweekend voor leerlingenparticipatie vande Koning Boudewijnstichting. Onze klasvertegen-woordigers waren er zeer enthousiast over. Maardit schooljaar is de leerlingenraad voor drie vierdeanders samengesteld. Deelnemers aan het impuls-weekend werden niet meer verkozen of staptengewoon op. Ze zien het nut van leerlingenpartici-patie amper in. Ik denk dat er een vorm van luiheidmeespeelt. Nochtans spelen ze praktische voorstel-len door aan de directie, zoals het aanbrengen vanbepaalde verbeteringen in de eetzaal. Maar zelf ietsdoen... Nee.

Ze wilden per se een eigen ruimte. We steldendaarvoor de schoolzolder ter beschikking, maar wekwamen eerst overeen dat ze zelfstandig die zoldermoesten opknappen en een reglement voor detoegang ervan moesten opstellen. Dat is nu na eenjaar nog altijd niet in orde.

Eind vorig schooljaar volgden we ook een sessieover leren vergaderen in de leerlingenraad. Dat hadweinig invloed. Het zit er gewoon niet in. Ze komenwel naar de vergadering. Als ik zorg voor broodjesen een drankje... Ook de inspanning om een ver-slag van de vergadering te maken is te veel ge-vraagd. Ik legde de procedure al ontelbare kerenuit, maar ze brengen gewoon geen notitiepapiermee. Ze vinden het best dat de begeleider voor hetverslag zorgt. Daar vertrouwen ze op.

We leerden hen hoe ze een onderwerp naarvoren kunnen brengen. Enkelen zeggen me dat zedaarvoor te beschaamd zijn. Ze durven of kunnenhun mening niet uiten in de groep. Ik denk dat zegewoon niet weten welke mening ze hebben. Bijge-volg kunnen ze er ook geen uitleg bij geven. Zegaan zelf weinig bewust in op de dingen. Toch blijfik voort werken, want soms slagen we er samentoch wel in iets bespreekbaar te maken.»

BadgeLeerlingenparticipatie in de lagere school? Dat

kan niet. Het proces is al zo moeilijk op gang tebrengen in het secundair onderwijs. Toch experi-menteren tal van lagere scholen al langer metinspraak. We gingen op bezoek in het Sint-Jozefs-college in Aalst. Directeur Arnold Van de Perre had

grond. Suc-ces vereisteen positie-ve mentaliteit en inzetvan zowel leerlingen alsleerkrachten. Participa-tie moet deel uitmakenvan de schoolcultuur.Zoniet krijg je ontgoo-chelingen. Leerlingen wor-den verdacht van luiheiden leerkrachten van ob-structie. Bij het opstar-ten van een leerlingen-raad kunnen dus behoor-lijk wat knopen in de lijnzitten. Als het organise-ren van participatie al zomoeilijk is in het secun-dair onderwijs, is zo’n stapnaar leren omgaan metdemocratische leefregelsbeslist niet haalbaar inhet lager onderwijs, denktu misschien. Niets is min-der waar. Democratie vanin de zandbak tot op deeigen zolder.

KLASSE NR.59 9

net de 12-jarige voorzitter van het parlement ont-vangen. Dat gebeurt dagelijks. Een vorm van leer-lingenraad in de vijfde en zesde klas bestaat er altien jaar.Sommige leerkrachten zouden kunnen vrezendat u hen bespioneert.ARNOLD VAN DE PERRE: «Hoe komt u erbij? Vroe-ger kwamen leerkrachten de zitting wel bijwonenom te horen wat de leerlingen eventueel over dekleine kantjes van het klasleven aan mij vertelden.Dat wantrouwen is nu weg.»Wat wilt u bereiken?ARNOLD VAN DE PERRE: «We willen onder meerleerlingen leren hoe ze hun medeleerlingen kun-nen vertegenwoordigen. Ze leren mee verantwoor-delijk zijn, is een andere belangrijke doelstelling.Maar ze moeten ook de gevolgen leren dragen vanzelf genomen beslissingen. Via het leerlingenparle-ment kan de directie bovendien de algemene school-werking evalueren door de ogen van de leerlin-gen.»Hoe gaat dat in de praktijk?ARNOLD VAN DE PERRE: «In het vijfde en zesdeleerjaar kiezen de leerlingen drie vertegenwoordi-

school. Alle leden van het leerlingenparlementdragen een badge.»

ChocoZo’n leerlingenparlement is wel een mooie affichevoor de buitenwereld.ARNOLD VAN DE PERRE: «Dat is niet de bedoeling.Ik krijg de kans om met de kinderen afspraken temaken, hun ideeën aan te horen en hun informatie

gers voor hun klas. Soms wijst de leerkracht ze aanom iedereen een kans te geven, ook de stille maarbekwame leerlingen. Het parlement wordt elk tri-mester vernieuwd. Onder elkaar kiezen de verte-genwoordigers zes hoofdverantwoordelijken of deministerraad: een voorzitter, een minister van sport,cultuur, sociale zaken, onderwijs en een secretaris.Het leerkrachtenteam is verdeeld in dezelfde ani-matiegroepen om de kinderen te kunnen coachen.Elke morgen komt de voorzitter naar mijn kantoor.Hij coördineert de initiatieven. De ministerraadvergadert elke maandagmorgen. Vandaar gaan deministers soms in alle klassen een actiepunt voor-stellen, bijvoorbeeld een actie tegen pesten op

De voorzitter is

twaalf jaar.

Geen probleem.

door te geven. Als ze me echter voor-stellen om twee keer per week te gaanzwemmen, moet ik hen uitleggen waaromdat dat volgens bepaalde reglementenniet kan. Zo leren ze omgaan met wet-ten en reglementen. Dat is een stap opweg naar de integratie van het kind inde ruimere samenleving. We hebbende neiging om regels als bedreigend ennegatief te ervaren. Het zouden alle-maal verbodstekens zijn! Toch kun-nen ze leiden tot goede afspraken als we het waar-om van de regel verklaren.

Als ze eenmaal vertrouwd zijn met de gang vanzaken, komen ze veelal zelf aankloppen met voor-stellen. Ze vonden dat er te veel vuilnis op despeelplaats lag. Zelf stelden ze dan voor om alleeten en drinken voortaan onder de luifel te latenplaatsvinden. Op hun voorstel staan er nu ook tweevuilnismanden in elke klas. Eén voor het afvalpa-pier en een voor het andere afval, zoals de legechocopotjes.»

KritiekboekjesIn het minder klassieke circuit zochten we de

Wase Freinetschool in Tielrode op. Daar hebben dekinderen, van kleuters tot de 12-jarigen, voor een

deel hun klas zelf in de hand. In een groepsdy-namisch proces krijgen ze heel wat ver-

antwoordelijkheden.CARINE BERX, leerkracht: «Elke week

is er een klasraad. Die is een be-langrijk element van de institu-tionele pedagogiek. Doorgaans leidttelkens een andere leerling de klas-

raad. In dit kringgesprek kunnenkinderen kritiek geven op elkaar en

op de school... Ze werken met kritiekboek-jes. Ze stellen ook positieve dingen voor.

Daarover overleggen ze in groep. Hoe zebijvoorbeeld de ouders kunnen aansporen om

meer autobanden voor de speelplaats te zoeken.»Spelen ze niet vooral gendarm en dief in deklasraad?CARINE BERX: «Niet als je dat bijstuurt. Ze kunnenheel ernstig naar elkaar luisteren. In de maandelijk-se schoolraad is dat soms wat moeilijker, vooralmet de kleinste kinderen. Die willen ook hunagendapuntjes gezegd krijgen. De meeste klachtengaan bij hen over gepest worden en de aanwezig-heid van grote kinderen in hun zandbak. Maar hunklachten worden ernstig genomen. Het verslag vande vergadering gaat nadien naar alle leerlingen ennaar de ouders. Op het prikbord kan iedereen degemaakte afspraken lezen.

Ik vind deze vorm van inspraak, dit open kun-nen bespreken van problemen, een goede praktijk-ervaring voor leerlingenparticipatie. Jammer ge-noeg komen onze oud-leerlingen meestal terechtin autoritaire secundaire scholen waar ze vooralhun mond moeten houden.» ■

Het klinkt mooi: deleerlingen een stemgeven. Maar dat isniet gemakkelijk.

10 KLASSE NR.59

kent samen (leerlingen, leerkrachten en directie)aan hetzelfde zeel trekken. Leerlingenparticipatieis niet «iets» dat er als extra last bij komt, maar datintegraal deel uitmaakt van het pedagogisch pro-ject van de school.

ReflectieplatformIn zo’n schoolcultuur kan de leerlingenpartici-

patie uitgroeien tot een partnerschap. Zo krijgt zeeen structurele plaats in het schoolgebeuren enmeer algemeen in het onderwijslandschap. Daar-mee wordt de leerlingenraad meer dan de klach-tenbank van een leerlingenvakbond.

De volgende meer inhoudelijke thema’s kun-nen een agendapunt worden op de leerlingenraad:• relaties tussen leerlingen (kliekjesvorming, uit-sluiting, pesten, migranten, ASO-TSO-BSO...);• relaties tussen leerlingen-leerkrachten-directie(dialoog, klachten, wederzijdse evaluatie...);• les-, vak- en projectinhouden («Wat willen we opschool leren?», het rooster van de proefwerken...);• schoolbeleid (schoolreglement, plaats van deleerlingenraad in het schoolbeleid...);• zwaardere problematieken (drugpreventie, van-dalisme, spijbelen...);• de leerlingenraad als gespreksforum, reflectie-platform, adviesorgaan, coördinatieteam.

Naast schoolgebonden aangelegenheden kanleerlingenparticipatie zich ook uiten via school-overschrijdende thema’s. In het maatschappelijkedebat over het onderwijs (eindtermen, schaalver-groting, non-discriminatieverklaring...) wordt destem van de leerling te weinig gehoord.

Dit zijn alvast een rist opmerkingen van deKoning Boudewijnstichting, die in samenwerking

«Leerlingenparticipatiebereik je niet als de over-heid daarvoor regels op-

met het Departement Onderwijs, leerlingen, leer-krachten en directies ertoe aanzet werk te makenvan een leerlingbetrokken schoolcultuur.

BijscholingDe campagne «Jouw school is onze school» van

de Koning Boudewijnstichting is aan haar tweedejaar toe. Heel wat scholen tekenden vorig school-jaar in op het aanbod. Spraakwater is een aanbodvan één dag waarop een grote groep leerlingen enbetrokken leerkrachten werken rond leerlingbe-trokkenheid op school, de onderliggende kansenen problemen en de concrete mogelijkheden om deinformele en formele leerlingenparticipatie te ver-beteren. Hierop tekenden 39 scholen in. Opvallen-de gespreksthema’s waren o.a. relaties onderling enmet de leerkrachten en/of directie.

Voor gespreksvaardigheden schreven 27 scholenin. In deze sessies kregen de leden van de leerlin-genraad én de begeleidende leerkrachten geduren-

stelt. Dan krijgje papieren in-spraakorganen.We kunnen beter de scho-len helpen en overtuigenvan het belang ervan.»Dat zegt Georges Monard,secretaris-generaal van hetDepartement Onderwijs.«Participatie is belang-rijk omdat de school meeris dan een leerinstituut.Ze bereidt niet alleen voorop het leven, ze is hetleven zelf. We voeden nogte veel op tot democra-tie door er les over tegeven. De democratieinoefenen door de leer-lingen te laten en te le-ren deelnemen aan hetbeleid van een school iswellicht een betere weg.»Over enkele dagen ko-men leerlingen, leerkrach-ten en directies weer sa-men om elkaar nieuweimpulsen te geven. Deminister zal er ook zijn.

de drie halve dagen een intens vormingsprogram-ma dat hen basisvaardigheden voor degelijk verga-deren bijbracht.

Over het algemeen is er behoefte aan een sylla-bus met theorie en praktijk van participatie, ge-spreks- en vergadertechnieken. Die is op langeretermijn in de maak.

De vraag naar ondersteuning en vorming van deleerkracht-begeleider van de leerlingenraad is welzeer uitdrukkelijk. De ARGO werkt, in samenwer-king met de Stichting, alvast aan een bijscholings-project. Hierin zouden leerkrachten-coördinato-ren leren omgaan met leerlingenvertegenwoordi-gers en vaardigheden meekrijgen om leerlingenra-den efficiënt te begeleiden. Voorts wordt hun coör-dinerende rol in het schoolteam belicht. Coördina-toren staan immers in voor de doorstroming vaninformatie, zonder dat die bedreigend overkomt bijleerlingen, leerkrachten en klasseraden.

Ten slotte vonden 22 scholen een leerkracht enenkele leerlingen bereid om deel te nemen aan hetImpulsweekend in Malle. Dat is intussen aan eentweede uitgave toe: van 17 tot 19 november in DeBrink in Herentals. De onderwijsminister neemtdeel aan het slotdebat. In samenspraak met deaanwezige leerlingen en leerkrachten wil hij enkelethema’s voor een verder diepgaander debat afbake-nen. KLASSE brengt hierover later verslag uit.

Veertien knooppuntenElke doorsneeschool kan, dankzij de onver-

woestbare inzet van enkele leerkrachten, de leer-

Nogal wat scholen richten vrij vlug een leerlin-genraad op. Maar de achterliggende participatie-cultuur en de visie hierop komen slechts in demarge aan bod. Te vaak ligt het accent enkel op hethoe en het waarom van de leerlingenparticipatie.Hierbij komen vooral de vergader- en gespreks-technieken aan bod. Maar inhoudelijk gerakennogal wat leerlingenraden niet verder dan het orga-niseren van allerhande parascolaire activiteiten,zoals uitstappen en feestjes en het leerlingvriende-lijker maken van de schoolinfrastructuur. Zeldenraken ze inhoudelijk meer essentiële problematie-ken aan. Nochtans is het de bedoeling dat leerlin-genparticipatie verder reikt dan het installeren vaneen drankautomaat. Leerlingenparticipatie bete-

Uit de

knoop

KLASSE NR.59 11

lingenparticipatie stimuleren en institutionaliseren.Participatie is echter erg kwetsbaar en vraagt veelenergie. Een paar handige kunstgrepen volstaanniet. Integendeel, er vallen soms heel wat knopen teontwarren. We selecteren een reeks vragen die udoen nadenken. Misschien stellen ze u in staat omlater problemen uit de knoop te halen.1. Knooppunt leerlingen.• Luistert u echt naar wat uw leerlingen te zeggenhebben en neemt u ze ernstig?• Mogen of kunnen leerlingen wel eens zelfstandiginitiatief nemen?• Hoe laat u de klasafgevaardigden verkiezen? Kiestu voor een vertegenwoordigingsdemocratie waarinalle leerlingen enkele vertegenwoordigers of afge-vaardigden kiezen? Of verkiest u een open formule

AAN DE SLAG• Vorige maand ontvingen alle secundaire scholen een herwerkte versie van debrochure «Jouw school is onze school». Ze bevat onder meer een analyseschemaom een grondig gesprek op gang te brengen over de kwaliteit van de participatieen het schoolklimaat, en de visie daarop van zowel leerlingen als leerkrachten endirectie. De scholen gebruikten dit hulpmiddel tot nu toe niet efficiënt genoeg.Geïnteresseerde leerkrachten krijgen de brochure voor 200 frank op hun thuisadresbezorgd. Gewoon schriftelijk aanvragen bij de Koning Boudewijnstichting.• Als ze snel zijn, kunnen secundaire scholen nog inschrijven voor Spraakwater enhet vormingsaanbod Gespreksvaardigheden. Het inschrijvingsformulier vindt uachteraan in de brochure «Jouw School is onze school».• Op regionale studiedagen leerlingenparticipatie kunnen directies van secun-daire scholen (of hun plaatsvervangers) in een halve dag kennis maken met het wat,hoe en waarom van leerlingenparticipatie. Concrete voorbeelden tonen dehaalbaarheid van leerlingenparticipatie aan. De volgende punten kunnen aan bodkomen: argumenten voor een leerlingbetrokken schoolklimaat; de school alsleefgemeenschap en als oefenplaats voor burgerzin; kansen en moeilijkheden bijhet opstarten en begeleiden van leerlingenparticipatie; concrete modellen enervaringen met bepaalde vormen van leerlingenparticipatie.• Het is voor leerkrachten en directies die geen persoonlijke ervaring hebben metleerlingenparticipatie uitermate moeilijk zich een goed beeld te vormen van wat ditconcreet vereist. Het moet duidelijk worden dat aangepaste werkvormen enstructuren slechts de randvoorwaarden zijn om tot goede leerlingenparticipatie tekomen en dat de eigen inbreng van leerkrachten en directie essentieel is. DeStichting wil een aantal compacte verhalen uit de praktijk inventariseren. Wie indit initiatief wil participeren, schrijft een briefje naar de Koning Boudewijnstichting.Koning Boudewijnstichting - programma Burgerzin - opdrachthouder Jan Blondeel -Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - + 02-511 18 40 - fax 02-511 52 21.

• Voor de basisschool: De andere school, brochure (200 fr.) met o.a. ankerpuntenvoor institutionele pedagogiek en een literatuurlijst over de school en de klas als leef-en werkplaatsen, die democratisch georganiseerd en beheerd worden door degroep. Aanvragen bij AKO/Freinetbeweging - Eddy Macquoy - Weldadigheidsstraat 30- 3000 Leuven - +016- 23 89 22.

• Uitwisseling. Wilt u met andere scholen vragen of ervaringen uitwisselen overleerlingenparticipatie? Schrijf dan een briefje naar KLASSE - Leerlingenparticipatie -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel. Licht uw situatie en concrete vragen concreet toe.In samenwerking met de Koning Boudewijnstichting zorgen we ervoor dat u eenantwoord en een lijstje met contactadressen ontvangt.

of een participatiedemocratie, gebaseerd op de in-breng van iedereen die zich betrokken voelt eninteresse toont?• Denken de coördinatoren er tijdig aan de opge-bouwde ervaring door te geven aan nieuwe leerlin-gen, die de kans moeten krijgen om zich in tewerken in de leerlingenraad?2. Knooppunt leerkrachten.• Wenst u als leerkracht gids of begeleider teworden in plaats van leerlingen te controleren en tebeheersen?• Onthalen de leerkrachten de ambities van deleerlingen positief en als niet-bedreigend voor hetgezag?• Bestaat er een spanning tussen hoe het pedago-gisch team de participatie invult en wat de leerlin-gen er inhoudelijk van verwachten?• Krijgt de groep die wil werken aan een leerlingbe-trokken en participatieve cultuur, de morele steunvan het héle team?3. Knooppunt schoolcultuur en pedagogisch project.• Wenst de school alleen participatie opdat deleerlingen zelf een aantal parascolaire activiteitenzouden coördineren of mogen ze meer doen?• Komt de impuls voor participatie vanuit de leer-lingen zelf en speelt de schoolcultuur daarop in om

het bestaande animo te versterken?• Welke klassen, graden, afdelingen of leerlingenwil de school bij de participatie betrekken?• Maakt het pedagogisch project een onderscheidtussen terreinen waarover leerlingen écht mogenbeslissen en thema’s waarover ze alleen advies

Waar liggen de

grenzen?

mogen uitbrengen?• Waar liggen de grenzen van de leer-lingeninspraak en hoe kunnen ze even-tueel overschreden worden?• Is de school bereid in structurelebegeleiding van de leerlingenpartici-patie te voorzien, zonder ze voor het gemak over telaten aan bevlogen leerkrachten? ■

…/…12 KLASSE NR.59

J O U R N A A L

hebben namelijk behoefte aan pedagogischgeschoolde gidsen om de bezoekers te ont-vangen in hun milieu-educatieve centra.Per provincie zouden 2 à 3 leerkrachten erterecht kunnen.Het gaat hem om structureel boventalli-gen, vastbenoemde personeelsleden die ter

beschikking gesteld zijnwegens ontstentenis vanbetrekking in het onderwijs.Deze situatie doet zich vooralvoor in de praktische vak-ken huishoudkunde, kledingen verpleegkunde. Vaakkunnen deze personeelsle-den niet of onvolledig ge-reaffecteerd of weder tewerk-gesteld worden in een orga-nieke betrekking, omdat debelangstelling voor die vak-ken afneemt. Ook leerkrach-ten die bijvoorbeeld tijde-lijk als administratieve hulpin het basisonderwijs mee-draaien, komen in aanmer-king. De vraag naar out-placement neemt elk jaar

toe. Onder welke voorwaarden leerkrach-ten precies in aanmerking komen, staat inde omzendbrief OND/III/ 3/MDC/5 van 25juli 1995. Men kan ook bellen naar MartineDe Cuyper (secundair onderwijs) + 02-21052 03 en Marleen De Putter (hoger onderwijs)+ 02-211 42 78.

Septemberverklaring. De kennis over deVlaamse overheid is zeer beperkt. Dat blijktuit een onderzoek dat de Vlaamse regeringopstartte. Om dit kennisgat te dichten wilde regering de kennis over de Vlaamse in-stellingen van onderuit en van jongs afopbouwen. Samen met het DepartementOnderwijs zal ze vorm geven aan een pas-sende initiatie waarbij eigentijdse technie-ken kunnen worden gebruikt. Dat staat inde septemberverklaring van minister-presi-dent Luc Van den Brande.Daarin staat nog dat «onderwijs nooit teveel kost, maar dat het niettemin betaal-baar moet blijven». Daarom voert de Vlaamseregering geen besparingen door in 1996.Toch treft ze maatregelen om de uitgavenbeheersbaar te houden. Dat kan door meerautonomie te verlenen via schaalvergro-ting en professionalisering van het school-management. Ongetwijfeld zou dit ook dekwaliteit van het onderwijs kunnen verbe-teren.De Vlaamse regering zal prioriteit gevenaan het afwerken van het decreet over hetbasisonderwijs. Hier zal resoluut de lijnworden doorgetrokken van meer autono-mie voor de scholen. Aan het Vlaams Parle-ment zal worden gevraagd een vorm vanenveloppefinanciering goed te keuren.Er zal verder een ontwerpdecreet wordenvoorgelegd over de lerarenopleiding en denascholing (navorming). In de nascholingzullen vooral de schoolteams vanuit de ei-gen behoeften de programma’s bepalen.

Peuters en kleuters. In ons land mogenpeuters naar de kleuterschool zodra ze 2,5jaar zijn geworden. Zo kunnen ze bijvoor-beeld deze maand officieel op de presentie-lijst van de klas. Maar dat is nu afgelopen.Voor peuters die 2,5 jaar werden, komen ervoortaan slechts drie vaste instapmomen-ten: na de grote zomerva-kantie, na de kerst- en nade lentevakantie. Deze maat-regel gaat in vanaf januari1996. De ouders van de peu-ter die in deze maand 2,5jaar werd, zullen dus tot nade kerstvakantie moetenwachten om hem in te schrij-ven als kleuter. Nu is zowatde helft van de tweeënhalf-jarigen al ingeschreven.Maar velen gaan slechts afen toe en anderen een hal-ve dag naar school.Peuters naar school sturenontlast de ouders van dekosten voor de crèche of eenonthaalmoeder. Door debeperking zouden zo’n 5000kinderen in Vlaanderen gemiddeld tweemaanden later naar de kleuterschool kun-nen dan nu het geval is. Intussen moeten zeveelal terecht bij een onthaalmoeder. Deouderbijdrage voor die opvang wordt bere-kend op basis van het inkomen en schom-melt tussen 64 en 592 frank per dag. Dezeprijzen gelden voor dagverblijven die er-kend en gesubsidieerd worden door Kind enGezin. Particuliere onthaalmoeders en niet-erkende crèches zijn duurder.De Bond van Grote en van Jonge Gezinnenpleit ervoor aan de invoering van vasteinstapmomenten bijkomende maatregelenvoor de opvang van tweeënhalfjarigen tekoppelen. Bij de telling van de leerlingenzouden tweeënhalfjarigen een groter ge-wicht moeten krijgen. De jonge kleuterszouden namelijk in kleinere groepjes te-recht moeten komen. Nu moeten er tenminste 14 kinderen meer ingeschreven wor-den opdat de school een bijkomende half-tijdse kleuterleidster mag inschakelen. Descholen zouden daarentegen veel snellereen beroep moeten kunnen doen op extrahulp, zegt de bond.In Frankrijk en Spanje is er kleuteronderwijs(pre-primary education) van 2 tot 6 jaar; inOostenrijk, Duitsland en Italië van 3 tot 6,in Griekenland van 3,5 tot 5,5 en in Neder-land van 4 tot 5 jaar.

Outplacement. Zowat 150 leerkrachten zijnnu buiten het onderwijs en de PMS-centraopnieuw tewerkgesteld. Een 140-tal perso-neelsleden uit het secundair of het hogeronderwijs werkt in gezondheids- en wel-zijnssector. De overeenkomst met de Vlaam-se Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroeps-opleiding (VDAB) is stopgezet. Nieuw is eenovereenkomst met het Departement Leefmi-lieu en Infrastructuur. De bos- en natuurkun-dige centra van de Vlaamse Gemeenschap

Niets gemist?De Vlaamse inkomsten voor 1996bedragen 506,9 miljard. De uit-gaven worden begroot op 534,7miljard. Het tekort wordt beperkttot 27,8 miljard frank. Van deuitgaven krijgt onderwijs een hapvan 231,3 miljard uit de koek. ■De 34,8 miljard frank voor on-derzoek en ontwikkeling op debegroting 1996 van de VlaamseGemeenschap komt neer op eenextra injectie van 2 miljard. Daar-mee geeft de Vlaamse regering

opnieuw eenv e r n i e u -

wingsimpuls aan wetenschappe-lijk onderzoek en technologie.Deze extra middelen gaan nietalleen naar het basisonderzoekaan de universiteiten maar ooknaar gemengde onderzoeksinstel-lingen en naar het bedrijfsleven.In Vlaanderen volgen steeds meerjongeren hoger onderwijs. Meergeld voor onderzoek betekent vooreen deel van hen nieuwe per-spectieven als onderzoeker. Vooranderen kan het betekenen datzij op basis van hun onderzoekde stap zetten naar het onderne-merschap. ■ Filosoof Jaap Kruit-hof ondertekende samen met eendertigtal Vlaamse en Nederlands-talige leerkrachten een oproepvoor een democratische school.Zij eisen dat de federale staat bijde hoge inkomens de middelenhaalt om democratisch onder-wijs mogelijk te maken. De leer-krachten verzetten zich ook te-gen grote autonome scholen diedoor managers worden beheerden waar als enig criterium heteconomisch rendement zou gel-den. Dit zou naar een duaal enselectief onderwijs leiden. ■ Bijde opening van het academischjaar aan de Universiteit Gent pleit-te de onderwijsminister voor eenheroriëntering van het univer-sitair onderwijs. Dat zou moe-ten zorgen voor een algemenebasisopleiding waarmee jonge-ren in het beroepsleven kunnenstappen om zich daar verder tebekwamen. De universiteitenzouden ook zelf moeten sanerenin het overaanbod van studie-richtingen. ■ Het Nederlandsta-lig kleuter- en lager onderwijs inBrussel blijft groeien, maar bijde overgang naar het secundaironderwijs gaat jaarlijks zowat eenschool verloren. Dit blijvend ver-lies is wellicht te wijten aan deaantrekkingskracht van deVlaamse scholen aan de randvan de agglomeratie. Die zou-den, al of niet terecht, het imago

…/…

KLASSE NR.59 13

Progressief zal voor de nascholing ook inmeer middelen worden voorzien.In het regeerakkoord wordt aandacht be-steed aan de autonomie en de responsabi-lisering van de scholen. Dit impliceert effi-ciënte en effectieve inspraak en betrokken-heid van de sociologische omgeving. Er zaleen inspraakcultuur moeten groeien. Inde loop van 1996 zal een ontwerpdecreetover het ouderverenigingswerk worden voor-gelegd aan het Vlaams Parlement.Het regeerakkoord schetst ook de grote lij-nen van de hervormingen die zich opdrin-gen in het secundair onderwijs. De reductievan de studierichtingen, de zorgvuldige af-weging van het studie-aanbod, de schaal-vergroting en de enveloppefinancieringzijn ingrepen die met grote zorg moetenworden begeleid.

Minder papier. De computermodem doeteen stapel papier van 60 cm verdwijnen.Maar dat is geen ramp. Integendeel. Hetelektronisch verkeer tussen de scholen enhet Departement Onderwijs is nu definitiefvan start gegaan. Vorig schooljaar moch-ten enkele scholen experimenteren met hetnieuwe systeem. Sinds september is de proef-periode afgelopen. Edison (Elektronisch Door-geven van Informatie tussen Scholen en hetONderwijsdepartement) is uitgebreid tot 80scholen in het basisonderwijs en 80 in hetsecundair. Die scholen sturen de personeels-gegevens via modem door. In het basison-derwijs kunnen zo 4 % van het totaal aan-tal dossiers elektronisch doorgestuurd wor-den en in het secundair onderwijs 10 %.Tot begin oktober kreeg de afdeling infor-matica van het departement al 6000 agen-

dapunten via modem te verwerken. Vroe-ger zouden dit allemaal formulieren zijngeweest of een stapel van 60 cm papier.Maar dankzij de modem als postbode enhet aanmaken van elektronische dossierswordt er nu minder papier verbruikt.Vroeger stond een medewerker van de ad-ministratie in voor het berekenen van bare-ma- en anciënniteit, het bepalen van noe-mer en hoofd-/bijambt en het controlerenvan subsidieerbaarheid. Voortaan gebeurtde verwerking van personeelsdossiers vrij-wel volledig elektronisch. Een ambtenaarstaat nog enkel in voor het inbrengen van

betaallijnen en beslissingen. Ook complexeredossiers worden nog manueel behandeld.Voor de scholen zijn correctere weddebere-keningen, minder terugvorderingen, min-der formulieren en snellere foutmeldingenconcrete voordelen van dit elektronisch ver-keer en de geautomatiseerde verwerking.Met Edison krijgt het departement ondermeer correctere dossierinformatie en wor-den toevalsfouten vermeden omdat de com-puter de routinetaken verricht.In de Vlaamse overheidssector is de intro-ductie van het elektronisch dossier een pri-meur. Het Departement Onderwijs rijdt opde informatiesnelweg. Over weinige jarenkunnen alle scholen hun dossiers via dezesnelweg naar het departement sturen.

Voetig met de bal. De Stichting VlaamseSchoolsport bestaat nu net meer dan eenjaar. Ze overkoepelt de oude schoolsportfe-deraties van drie onderwijsnetten. De Stich-ting wil enerzijds de schoolgaande jeugdaanzetten tot een gezonde en permanentesportbeoefening. Anderzijds wil ze hun degelegenheid geven in contact te komen meteen zo ruim mogelijke waaier van sportdis-ciplines op een recreatieve of competitievemanier. In het basisonderwijs ligt het ac-cent op het recreatieve, in het secundair opde competities en op schoolontmoetingen.Met de ontmoetingen wil de Stichting jon-geren bereiken die niet aangesloten zijn bijeen club. Daarnaast komt er een hele ristbijzondere schoolsportactiviteiten. Dezemaand plant de Stichting clinics «voetigmet de bal» rond oog-voetcoördinatie voorde leerkrachten uit het basisonderwijs. «SOSsport op school» is een promotie-actie rondschoolsport in het secundair onderwijs. Zewil directies, leerkrachten en andere onder-wijsbetrokkenen sensibiliseren voor een be-wegingsvriendelijk klimaat op school. Nieuwis dat de leerlingen zelf betrokken wordenbij het management van de sport op school.

Kieskeurige HOBU. Van de 160 hogescho-len blijven er 30 over. Tal van hogescholenzijn gefuseerd in grotere bestuursgehelen.Zo tellen bijvoorbeeld 13 vroegere afzon-derlijke instellingen nu samen 6700 stu-denten. In deze nieuwe groepering zijn deVlaamse hogescholen hun eerste academie-jaar ingegaan. De enveloppefinancieringvoor de gegroepeerde hogescholen begintpas op 1 januari 1996. Dat is dan de startvan de echte autonomie en een zelfstandigpersoneelsbeleid. Georges Monard, secreta-ris-generaal van het Departement Onder-wijs, vroeg de hogescholen om op klaaromlijnde eigen doelstellingen een gezondfinancieel beheer te enten, omdat hun en-veloppe met geld niet overmatig gevuld is.Hij wees er ook dat de hogescholen in deeerste jaren niet zo heel veel personeel zul-len kunnen aanwerven. Daarom hoopt hijdat de hogescholen bij de aanwerving kies-keurig zouden zijn en intussen de al aanwe-zige docenten zouden koesteren en bijvor-men. ■

hebben van groener en veiliger.Het aandeel van het Nederland-stalig onderwijs in de schoolbe-volking van het Brussels Hoofd-stedelijk Gewest bedraagt van-daag 18 % van het kleuteron-derwijs, 13 % van het lager on-derwijs en 15 % van het secun-dair onderwijs. ■ Hoewel in hetonderwijs veel vrouwen werken,blijven het hoger onderwijs en dehogere onderwijsfuncties zoalsdirectieambten nog steeds inhoofdzaak mannelijk terrein. Datstelt de Vlaamse Overlegcommis-sie Vrouwen (VOV) vast. Zij vraagtde onderwijsminister maatrege-len te nemen om de positie vande vrouw in het onderwijs te ver-beteren. ■ André Oosterlinck, denieuwe rector van de KU Leuvenis voorstander van een verplich-te oriënteringsproef voor elkeuniversitaire studierichting. Dezeproef, die niet geldt als een toela-tingsexamen, heeft het voordeeldat de betrokken student weetwaar hij aan toe is. ■

Bij de buren.De kosten van het onderwijs zijnin de Franse Gemeenschap veelzwaarder dan in Vlaanderen,Frankrijk, Duitsland, VerenigdKoninkrijk en Nederland. Tot ditbesluit komt een groep economis-ten van de 6 Franstalige universi-teiten. De kostenstijging in de be-groting van de Franse Gemeen-schap is erg beïnvloed door destijgende salarislast van de leer-krachten. Die groeide met 31 %in vier jaar, terwijl de werkgele-genheid met slechts 1 % toenam.Een tweede oorzaak is het te duresecundair onderwijs. Dat haalt138,5 % bij een burengemiddel-de van 100 %. Daar zou het veelte hoge aantal leerkrachten debrutale stijging van de kosten ver-oorzaken. Globaal gezien, vanlager onderwijs tot universiteit,geeft de Franse Gemeenschap 10 %meer uit voor haar onderwijs dande buren. Een derde oorzaak zouin de bezoldigde afwezigheden lig-gen, in de huidige regeling vanhet ziekteverlof dus. ■ In Neder-land beslaat de begroting vanonderwijs, cultuur en wetenschap-pen (OCenW) 38 miljard guldenof zowat 722 miljard frank. ■Opleidingen in het Nederlandsehoger onderwijs gaan meer ver-schillen. De ene studie zal langerduren dan de andere. Er moetenvolgens de bewindslieden vanOCenW ook minder opleidingenkomen, maar ze moeten brederen beter herkenbaar zijn. ■

14 KLASSE NR.59

S T A T I S T I E K

Begin september telde hetDepartement Onderwijs1.096.742 leerlingen inhet basis- en secundaironderwijs. In vergelijkingmet de vorige telling zijn

In het gewoon lager onderwijs telden we inseptember 269 kinderen meer (+ 0,07 %). Vooralde eerste leerjaren gaan vooruit. Daar kwamensinds vorig jaar 1009 leerlingen bij (+ 1,41 %). De

De toename van het aantal leerlingen in het bui-tengewoon kleuter-, lager en secundair onderwijsblijft een constante bij de telling van de schoolbe-volking. Daarmee rijst opnieuw de vraag naar eenvernieuwde definiëring van de types 1 (licht men-tale handicap) en 8 (spraak-, taal- en leermoeilijk-heden) en het buitengewoon secundair onder-wijs.De toenemende doorverwijzing van leerlingennaar het buitengewoon onderwijs is een belangrij-ke vaststelling in deze beperkte statistische telling.Voor de vijfde keer organiseerde het DepartementOnderwijs in het begin van het schooljaar zo’ntelling. In het secundair onderwijs bezorgden allescholen de gegevens via een diskette. In het ge-woon basisonderwijs deed 84 % van de scholendat.Er zijn in Vlaanderen 2198 scholen voor kleuter-onderwijs, 2418 voor lager onderwijs en 1099voor secundair onderwijs, gewoon of buitenge-woon onderwijs.

In vergelijking met vorig schooljaar groeit hetgewoon kleuteronderwijs aan met 1,34 % (of 2990kleuters meer). In het buitengewoon kleuteron-derwijs zitten 1706 kleuters. Dat is een toenamemet 3,71 %. Ook tussen 1993 en 1994 was hier aleen stijging met 3,92 %.

Klas

se G

rafie

k

91-92 92-93 93-94 94-95 95-96

Lager onderwijs: de instroom in de eerste klas blijft aanhouden.

380000

390000

400000

410000

420000

408.675

401.066

395.786 393.118 393.387

stijging van deinstroom zal nogdrie jaar aanhou-den. Ze weer-spiegelt de evo-

lutie van geboorten tussen 1989 en 1992. Daar-mee zal in de komende jaren het aantal leerlingenin het lager onderwijs toenemen.

Van de totale lagere-schoolbevolking zit 5,2 %(21.654 kinderen) in het buitengewoon lager on-derwijs. Dit aantal is toegenomen met 3,03 % invergelijking met vorig jaar. Tussen 1993 en 1994was er ook al een stijging met 2,95 %.

Na een stijging in de vorige schooljaren wor-den nu 182 leerlingen minder geteld (- 0,04 %).Voor de komende jaren verwacht men een aan-houdende lichte daling van het leerlingenaantal,wegens een verminderde instroom in het eerstejaar secundair onderwijs.

Sinds september zitten in het buitengewoonsecundair onderwijs 15.385 leerlingen. Dat is invergelijking met vorig jaar een stijging met 3,8 %.Daarvoor was er ook al een stijging met 3,66 %.Nu zit 3,4 % van alle leerlingen van dit onder-wijsniveau in het buitengewoon secundair on-derwijs. ■

BST - Beperkte statistische telling van de leerlingen-aantallen in het basis- en secundair onderwijs (4 sep-tember 1995) - Ministerie van de Vlaamse Gemeen-schap - Departement Onderwijs - Afdeling Begroting enGegevensbeheer - RAC-Arcadengebouw - 1010 Brussel

er 4337(+0,40%)

scholieren bijgeko-men. De volgendejaren zal het aantalleerlingen in het la-

Met meer dan

een miljoenger onderwijs toenemen.Dat is het uitgesteldegevolg van een geboor-tegolf tussen 1989 en1992. In het secundaironderwijs verwacht meneen daling van de school-bevolking.

Klas

se G

rafie

k

91-92 92-93 93-94 94-95 95-96

Kleuteronderwijs: steeds meer kinderen.

200000

205000

210000

215000

220000

225000

230000

210.963

214.407

218.905

223.726

226.716

Klas

se G

rafie

k91-92 92-93 93-94 94-95 95-96

Secundair onderwijs: lichte daling.

425000

430000

435000

440000

429.566

432.940

436.518

438.076 437.894

IDEE

ONTWIKKELING MET KLASSEOp deze bladzijde staat meestal eengratis aanbod voor u, beste lezer. Daarreageren soms tienduizenden men-sen op. Voor één keer draaien we derollen om en vragen we samen metde 11.11.11-actie een extra-inspan-ning van u. U kunt op twee manierenmeewerken:1. Door als leerkracht in uw schoolaandacht te besteden aan een posi-tieve beeldvorming rond Afrika enontwikkelingssamenwerking. Daarvoorheeft het NCOS boeiend lesmateri-aal geselecteerd. Wij zorgen ervoordat u de brochure (38p.) gratis krijgt.Wij financieren bovendien een helereeks activiteiten die u gratis naaruw school kunt halen.2. Door 200 fr. te storten op een spe-ciale rekening van 11.11.11 voor KLAS-SE-lezers. Daarmee steunt u een uniekscholingsprogramma in Burkina Faso.Met 200 fr. kopen daar vijf leerlin-gen een woordenlijst, een rekenboek,een schrift, een balpen en een lei. Als5000 lezers meedoen, halen we in éénklap 1 miljoen frank bij elkaar. Goedvoor een nieuwe start van 25.000mensen die het alléén niet rooien.Zoiets heet: ontwikkeling met klasse.Meer informatie op de volgende pagi-na’s.

GRATIS BROCHUREµ JA,stuur mij gratis de brochure Leermiddelen

Afrika.

NAAM: ........................................................

ADRES: ........................................................

...................................................................

NAAM SCHOOL: .........................................

ADRES SCHOOL: .........................................

...................................................................

Terugsturen naar NCOS (KLASSE) - Vlasfabriek-straat 11 - 1060 Brussel

a = algemeen, b = basisonderwijs, s = secundair en hoger onderwijs16 KLASSE NR.59

VIERKANT VOOR AFRIKA aHet valt waarschijnlijk niet mee om met uwleerlingen over Afrika of ontwikkelingshulpte spreken. Ze hebben wel wat anders aanhun hoofd. Misschien bent u zelf de beeldenook al beu: het rampennieuws vol honger,oorlog, vluchtelingenkampen en voedseltrans-porten.Velen kunnen bij het zien van deze dagelijk-se portie ellende alleen nog maar onbegrij-pend toekijken en uiteindelijk het hoofd af-wenden. Begin dan nog maareens over ontwikkelingshulp!Een zestal Derde Wereldorga-nisaties zijn deze toestand beu.Ze hebben de handen in el-kaar geslagen en voeren sa-men campagne om Afrika vandat verdomde imago af te hel-pen. Omdat ze weten dat hetbeeld vertekend is. De beelden

die de media to-nen zijn wel echt,maar over Afrikais beslist veel meer te zeggen. DeAfrikanen overléven ook, vaakin de moeilijkste omstandighe-den. Het geheim daarbij is dat zecreatief omspringen met schaar-se middelen. Ze weten zich tel-kens weer aan te passen en zich(formeel of informeel) te organi-seren.Soms zijn de grote leiders inder-daad corrupt en onbekwaam. Maarwe krijgen zelden te horen hoewesterse regeringen en bedrijvenook stokken steken in de Afrikaansewielen. Veel conflicten hebben die-perliggende economische wortels.Met de actie Vierkant voor Afrika

willen de organisaties duidelijk maken dat zeAfrika voluit steunen en geven waar het rechtop heeft: respect.Daarvoor is meer nodig dan geldinzamelin-gen. Heel belangrijk is de beeldvorming. Hoekan je ondanks alles toch positief aankijken

tegen zo’n continent in ontwik-keling? Leraars en scholen spe-len hierbij een belangrijke rol.KLASSE wil u daarvoor graag denodige steun bieden. Er liggen1000 brochures klaar waarin ueen selectie vindt van de besteleermiddelen.Voor honderd scholen hebben wegratis bijzonder bruikbare boe-ken en tijdschriften om de we-reld op school te halen.Daarnaast krijgen 25 scholen eengratis werkatelier mét begelei-ding voor zo’n 60 à 75 leerlin-gen. Waarop wacht u?

1000 BROCHURESEen overzicht van de meest inte-ressante leermiddelen waarmeeu in de klas aan de slag kunt,voor alle leeftijdscategorieën (vankleuter- tot hoger onderwijs): vi-deo’s, diamontages, tentoonstel-lingen, lesmappen, boeken, strips,animatie, muziek, poppen, uit-leenkoffers, ateliers, gesprekslei-

ders, animatoren, enz. Er staan enkele hon-derden mogelijkheden in beschreven, telkensmet vermelding van doelgroep, inhoud, prijsen contactadres. KLASSE heeft voor de Vlaamseleerkrachten duizend brochures besteld. U kunteen gratis exemplaar krijgen als u de bijge-voegde bon meteen opstuurt.

DE WERELD OP SCHOOLVoor het basisonderwijs liggen 50 gratis abon-nementen klaar op Samsam. Een tof blad datde kinderen meeneemt naar hun leeftijdsge-

nootjes in Azië, Afrika en La-tijns-Amerika. Ze maken ken-nis met andere culturen en le-ren dat anders heel gewoon is.Voor het secundair onderwijsschenken we 50 exemplaren wegvan het boek Werken aan eenwereldvriendelijke school. Dat iseen uitstekende en praktischeleidraad voor lerarenteams diewerk willen maken van een dagvoor mundiale vorming opschool.

GRATIS WERKATELIERSUit het pakket leermiddelen hebben we enkeleinteressante initiatieven gepikt voor elke leef-tijdsgroep. Vijfentwintig scholen krijgen eengratis werkatelier voor maximum drie groe-pen (60 à 75 leerlingen). Naargelang van deleeftijdsgroep bestaat dit uit spelkoffers, ex-pressievormen, dia’s, video’s, discussiema-

teriaal, enz. U kiest zelf het programma.Voorelk onderwijsniveau is er een apart aanbod:kleuter-, lager, lager secundair, hoger secun-dair en hoger onderwijs. Meestal duurt zo’natelier twee lesuren of een halve schooldag. Erkomen voldoende begeleiders mee. De schoolbetaalt enkel hun reiskosten. Vul gewoon bij-gevoegde bon in vóór 20 november. Als u bij degelukkigen bent, nemen wij eind novembercontact op om datum en andere afspraken teregelen.De actie Vierkant voor Afrika loopt het hele jaar enis een gezamenlijke organisatie van 11.11.11/NCOS,Oxfam-Wereldwinkels, Vredeseilanden, Coopi-bo, Broederlijk Delen en Wereldsolidariteit.

GRATIS ABONNEMENT /WERKATELIER

µ JA,ik heb interesse voor:(schrappen wat niet toepasselijk is)

□ Een gratis abonnement op Samsam (basis) /het gratis boek Wereldvriendelijke School (sec.)

□ Een gratis werkatelier: kleuter / basis / lagersec. / hoger sec. / hoger onderwijs

NAAM: ........................................................

ADRES: ........................................................

...................................................................

NAAM SCHOOL: .........................................

ADRES SCHOOL: .........................................

...................................................................

Terugsturen naar KLASSE (Vierkant voor Afrika) -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

KLASSE NR.59 17

ONTWIKKELING MET KLASSE aZoveel is er niet nodig om te leren lezen, schrij-ven en rekenen: een woordenlijst, een reken-boek, een schrift, een balpen en een lei. InBurkina Faso kost dat 640 CFA, zo’n 40 Bel-gische frank. De meeste mensen kunnen datniet betalen. Als u 200 frank stort, kunnen ermeteen vijf leerlingen aan de slag. Mensen diewel willen, maar voorlopig niet kunnen. Steldat wij hen als Vlaamse leerkrachten een steuntjein de rug geven.Uw geld gaat naar het Tin Tua Project, een vande origineelste scholingsprogramma’s in deDerde Wereld. Het bestaat nu tien jaar en isuitgegroeid tot een waar succesverhaal.

De bewoners van het Gulmu-gebied in Burki-na Faso zijn met zo’n 700.000. Ze leven intalloze kleine dorpjes verspreid over een gebiedvan 50.000 km2. Ze spreken een eigen taalmaar slechts 10 % kan lezen of schrijven. Alge-meen wordt aangenomen dat een scholings-graad van 40 % voor een volk een minimumvereiste is voor een stabieleeconomische en sociale ont-wikkeling.Benoit Ouoba komt uit die streeken is ondanks alles professorlinguÏstiek geworden. Toen hijer tien jaar geleden terugkeerde,merkte hij hoe de kinderen erbij het licht van een storm-lamp probeerden te leren le-zen en schrijven. Ze blekensterk gemotiveerd, maar erwaren geen middelen. Op zijninitiatief is er sindsdien eenheuse sneeuwbal aan het rollengegaan. Dankzij geld van ont-wikkelingshulp en eigen in-spanningen van de bevolkingis er een uniek alfabetiserings-project ontstaan dat als mo-del kan dienen voor veel an-dere landen.Iedereen kan er nu deelne-men aan een cursus in zijneigen dorp. Die duurt zes àacht maanden en wordt geor-ganiseerd in het droge seizoen,als het werk op de velden stilligt. Op het einde van de cy-clus leggen de deelnemers eentest af en kunnen ze een di-ploma krijgen. Wie daarnaook slaagt in een vervolma-kingscursus, krijgt een maandintensieve training en kan zelfaan de slag als alphabétiseurin een ander dorp om tegen

een vergoeding (naast kost en inwoonnog 20 frank per maand) op zijnbeurt weer nieuwe groepen op te lei-den.De dorpelingen moeten zich enga-geren een klein centrum op te trek-ken (meestal vier palen en een strooiendak), een kleine raad van beheer tevormen en voor elke deelnemer eenwoordenlijst, een rekenboek, een schrift,een balpen en een lei te kopen. Datkost alles samen zo’n 40 frank perset.Het blijft echter niet bij alfabetiserenalleen. Dit is slechts een eerste stap voor eenontwikkeling van binnen uit. Nadien volgenspontaan andere, economische initiatieven:bijenteelt, zeepproduktie, veevoeders, schapen-mesterij, enz. Wie zoiets uitwerkt, krijgt steunen begeleiding.Alles speelt zich af op lokaal vlak. De deelne-mers moeten geen grote afstanden afleggen enhet leven kan dus zijn gewone gang gaan. Deformule kende onmiddellijk succes. Per cursuszijn er nu een dertigtal deelnemers in enkelehonderden dorpen. Er is géén geldverslinden-de, centrale bureaucratie. Alles wordt toever-trouwd aan de plaatselijke bevolking. Tin Tuabetekent dan ook Laat Ons Onszelf Ontwikkelen.De ervaringen in Burkina Faso zijn inhoude-lijk zo rijk dat de tijd rijp is voor een uitwisse-lingsproject met de alfabetiseringsinstellingenin Vlaanderen. Die samenwerking wordt nogdit jaar op poten gezet.Het project wordt hier en ginder begeleid doorde organisatie Mensenbroeders en past perfect

in de actie Vierkant voor Afrika.Het kan zeker als illustratiedienen voor een positieve beeld-vorming rond Afrika. Daar-om kozen we het uit voor despeciale novemberactie vanKLASSE. Die loopt in samen-werking met het Nationaal Se-cretariaat voor Ontwikkelings-samenwerking en de 11.11.11-actie.Ze bestaat uit twee delen: eeneducatief gedeelte waarmeeleerkrachten aan de slag kun-nen in hun eigen klas en eenoproep tot financiële bijdrageaan het Tin Tua Project in Bur-kina Faso.Doet u mee? Stort dan meteen200 fr. (of meer, vanaf 1000frank krijgt u een fiscaal at-test). Misschien krijgt u uw col-lega’s of leerlingen ook wel warmvoor het initiatief. Doe het met-een. Wij houden u op de hoog-te van het verdere verloop vande actie hier en ginder.Wie meer informatie wil over hetTin Tua Project in Burkina Faso,kan terecht bij de onafhankelijkeorganisatie Mensenbroeders. Ukunt er een diamontage, video’sen een kleine tentoonstelling uit-lenen. Mensenbroeders - Anne-mie Lauryssens - Londenstraat18 - 1050 Brussel - + 02-512 9794- fax 02-511 47 61.

STORT 200 FRANKSteun een uniek scholingspro-gramma in Burkina Faso. Voor200 fr. kunnen daar vijf leer-lingen meteen aan de slag. Umag ook méér storten. Mis-schien krijgt u wel enkele col-lega’s zover om mee te doen.Als 5000 lezers de stap zetten,verzamelen we in één klap 1miljoen frank. Goed voor denieuwe start van 25.000 men-sen in ontwikkeling. Vanaf1000 fr. ontvangt u een fis-caal attest.Het Nationaal Centrum voorOntwikkelingssamenwerkingen 11.11.11 hebben voor dezeactie een speciaal rekening-nummer geopend: 310-0785572-55 van het NCOS/11.11.11. De vermelding KLASSEvolstaat. Stort u het bedragmeteen?Wij houden u ook later op dehoogte van het verloop vande actie hier en het initiatiefter plaatse. Zoiets heet: ont-wikkeling met klasse.Vragen over de actie? Neem con-tact op met het Nationaal Cen-trum voor Ontwikkelingssamen-werking - Marleen Vos - Vlasfa-briekstraat 11 - 1060 Brussel -+ 02-539 26 20

18 KLASSE NR.59

TABAKSPREVENTIE sDe Vlaamse Kankerliga (VKL) heeft een jonge-renproject gelanceerd om het rookgedrag vanleerlingen secundair onderwijs te beïnvloeden.Dit project heet Jongeren tegen roken en omvattwee aspecten. Vooreerst stelt de VKL allerleididactisch materiaal ter beschikking: een hand-leiding voor het opzetten van een beleid rondtabakspreventie in scholen, een brochure metachtergrondinformatie voor jongeren tussen 10en 15 jaar, een inventaris van didactisch mate-riaal, een video, een interactieve diareeks, enz.Anderzijds is er in elke provincie een preventie-werker die graag bereid is om mee te werkenaan een duidelijk schoolreglement m.b.t. ta-baksgebruik.De provinciale preventiewerkers: Antwerpen: VeerleDe Bent - + 03-226 40 00; Limburg: Annelies Aerts- + 011-23 08 63; Oost-Vlaanderen: Els Merlevede -+ 09-223 40 40; Vlaams-Brabant: Gert-Jan Bakx -+ 016-23 00 91; West-Vlaanderen: Tania Devlae-minck - + 050-34 38 12.Vlaamse Kankerliga - Koningsstraat 217 - 1210 Brus-sel - + 02-225 83 02

SPELEN EN LEREN aEr staat een huis in Leuven waar ze niks lieverdoen dan spelletjes spelen. En als ze de bestaandespellen beu zijn, maken ze er gewoon zelf nieuwebij. We hebben het natuurlijk over het CentrumInformatieve Spelen (CIS). Zij ontwerpen, ver-spreiden en begeleiden spellen rond een bredewaaier van maatschappelijke thema’s (relaties,mensenrechten, milieu, integratie, Noord-Zuid,gezin, kind en verkeer, verslaving, democratie,economie, vrijetijdsbesteding en Europa). Spel-ontwikkeling (al dan niet in opdracht) is de eerstestap in de werking. Daarnaast houdt het Cen-

trum zich bezig met de produktie en de versprei-ding van de spellen, met spelbegeleiding, met devorming van o.a. leerkrachten en ten slotte metanimatie (het Centrum beschikt over een pakketalternatieve waardenspelen en New Games). Denieuwe, gratis catalogus is net verschenen.Vooral de spelbegeleiding is natuurlijk interes-sant. De ervaren spelbegeleiders kiezen samenmet u het meest geschikte spel en stemmen hetvervolgens af op de leeftijd en het aantal deelne-mers. Na het spel zorgen zij voor een nabespre-king die de brug legt van het spel naar derealiteit. Voor zo’n begeleider betaalt u 1950 fr.per dagdeel (3 u.) + 8 fr./km reiskosten (vanuitLeuven gerekend).Voor de geïnteresseerden: het CIS is momen-teel op zoek naar mensen uit de regio Groot-Leuven voor de begeleiding van deze spelen inscholen, maar ook ‘s avonds en in het week-end voor andere verenigingen.Centrum Informatieve Spelen - Naamsesteenweg 164- 3001 Leuven - + 016-22 25 17 - fax 016-29 50 99

MEESTERSTUKKEN aMeesterstukken zit nu ook op Internet! De Gent-se onderzoeksgroep (RUG) rond Prof. dr. RonaldSoetaert, Luc Top en Guy c. Jules Van Bellecodeerde de programmabrochure als toemaatjebij hun lezingen met als verzamelnaam “Pala-ces Of Memories (Blend, Clash & Trash)”.Wie het aanbod thematisch, geografisch of viakalender wil bekijken kan dat nu met de URL: http://dewey.rug.ac.be/ms.htmlLater dit jaar zijn nog andere aanbiedingen teverwachten via dezelfde server. De groep richt zichdaarbij hoofdzakelijk op kunst en onderwijs.Meer uitleg electronisch via URL: http://dewey.rug.ac.be/CAMER.html

(advertentie)

WEDSTRIJDEN• UAB NATUUR PRIJS 96 aDe UAB Natuurprijs 96 (in samenwerking metWWF) bestaat uit twee wedstrijden. Op deeerste plaats is er een Projectenwedstrijd. Alleklassen uit lager en secundair onderwijs kun-nen deelnemen, eventueel zelfs met verschil-lende klassen samen. De opdracht is een pro-ject te maken rond de herwaardering van kleinelandschapselementen in de omgeving van de school.Dat moet uit vier stappen bestaan: een inven-taris van hoe het nu is, een project ter herwaar-dering, interne en externe communicatie rondde doelstellingen van het project én een plantot de realisatie ervan. Per taalregio worden 10projecten geselecteerd en beloond (150.000 fr.voor de eerste en dan negen keer 50.000 fr.).De gewonnen bedragen mogen enkel gebruiktworden voor de concrete verwezenlijking vanhet project.De Tekenwedstrijd staat open voor alle leer-lingen van het basisonderwijs (individueel ofper klas). De deelnemers maken twee tekenin-gen rond het thema De natuur in en rond deschool: één tekening zoals het nu is en ééntekening over hun ideale school. Per taalregioworden 6 projecten beloond met een totaalbe-drag van 300.000 fr. (natuurgeschenken, uit-stapjes naar Planckendael, enz.). Deadline voorbeide wedstrijden: 15 mei 1996.UAB - Marcel Thirylaan 208 - 1200 Brussel - + 02-778 53 27- fax 02-778 53 99

• VABA PRIJS 1995 sDe Vereniging voor VoortdurendeVorming en Technische Bijstandvan de Bakkerij-Banketbakkerij,Suikerbakkerij, IJsbereiding en Cho-coladebewerking vzw (Vaba) reikteen tweejaarlijkse prijs uit aaneen eindwerk universitair onder-wijs of HOBU dat een waarde-volle bijdrage levert over eenbedrijfseconomisch, sociaal oftechnisch aspect van de sector.Eindwerken ingediend in 1993,1994 of 1995 kunnen meedin-gen. De bekroonde auteur krijgteen diploma en een geldprijsvan 40.000 fr. Deadline: 30 de-cember.Puratos NV - Vaba Prijs 1995 - M. P.Deriemaeker - Industrialaan 25 - 1702 Groot-Bij-gaarden - + 02-467 12 11

• JONGERENPRIJZEN LEEFMILIEU 1996 sGroepjes leerlingen (of de hele klas!) van 12 tot18 jaar kunnen meedingen naar de Jongeren-prijzen Leefmilieu 1996. De deelnemers makeneen groepswerk (verhandeling van 10 à 25blz.) rond één van volgende thema’s: Energieof Afval inzamelen: een kunst. Aan elk themais een prijs verbonden van 100.000 fr. De juryhoudt bij haar keuze rekening met leeftijd enstudierichting van de deelnemers. Deadline:31 maart 1996.Jongerenprijzen Leefmilieu 1996 - S. De Nollin,coördinator MENS - Te Boelaarlei 23 - 2140 Antwer-pen - + 03-322 74 69 - fax 03-321 02 77

VERBODEN BOVEN DE 18 JAAR aHet Gentse Museum van Hedendaagse Kunstgaat de originele toer op en toont kunst voorjongeren. Letterlijk voor jongeren, want het

project Verboden boven de 18 jaaris inderdaad niet toegankelijk voorpersonen ouder dan 18 jaar. Dereizende Muka Youth Print Show(een idee uit Nieuw-Zeeland) brengtlithografieën van bekende en minderbekende kunstenaars uit Europa,Amerika en natuurlijk Nieuw-Zee-land en Australië. Leuk is ook datde jonge bezoekers de litho’s (10 x20 cm; marktwaarde 3000 à 6000 fr.)kunnen kopen tegen een zachtprijsje (800 fr. per stuk, met eigen-domsbewijs).De Muka Youth Print Show blijft inGent van 25 november tot 9 de-cember. De toegangsprijs bedraagt50 fr. Kinderen tot 12 jaar hebbengratis toegang. Ook klassen kunnen op bezoekkomen (50 fr. per leerling), maar de leerkrachtmoet zich wel beperken tot een koffietje in decafetaria. Enkel de laatste dag, 9 december(géén verkoop meer), mogen ook volwasseneneen kijkje komen nemen.Het Museum van Hedendaagse Kunst organi-seert ook workshops in drie leeftijdsgroepen (6-12 jaar, 13-15 jaar en 16-18 jaar). De work-shops vinden plaats op 25/11 (voor- en namid-dag), 29/11 (namiddag) en 2/12 (namiddag).Individueel deelnemen kost 200 fr. Met de heleklas meedoen kost 1500 fr. + 60 fr. per leerling.De leerkracht mag hierbij wel als begeleideroptreden.Museum van Hedendaagse Kunst - Peter Loockx -

Citadelpark - 9000 Gent - + 09-221 17 03

BRANDWONDEN b«Me verbranden? Nee dank-jewel!» is een preventiepro-ject voor de vijfde klas lageronderwijs, ontworpen én ge-geven door verpleegkundigenvan het brandwondencentrumA.Z. Stuivenberg (Antwerpen).Het project omvat twee les-uren in uw eigen klas. Ver-trekpunt is een video en daar-uit volgt een babbel over oor-zaken en gevolgen van brand-wonden en eerste hulp. Elkeleerling krijgt een werk- eninfoboekje én op het einde vande les een educatieve verras-sing.Alle scholen uit de Antwerpseagglomeratie kunnen dit pro-ject volledig gratis en schrif-telijk aanvragen, mét de da-tum van uw voorkeur (steedseen dinsdag!). Voor scholenbuiten de agglomeratie Ant-werpen is er binnenkort eeninteractieve video beschikbaarmet daarop het hele project.AZ Stuivenberg - Brandwonden-centrum - Brandwondenklasje -Lange Beeldekensstraat 267 - 2008Antwerpen - + 03-217 71 11

KLASSE NR.59 19

20 KLASSE NR.59

SAMENLEVEN aAllerlei initiatieven rond multicultureel sa-menleven zijn verzameld op één beurs. GelijkGeaard brengt kunstwerken en foto’s, infor-matiestands, een materialenbank, video’s, de-batten, muziek, toneel, poëzie, animatiepro-gramma’s, alternatieve stadstoers, lunchde-batten en studiedagen. Het geheel geeft eenbeeld van samen-leven in Vlaanderen en hetbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. O.a. ophet programma: middagdebatten over hetintegratiebeleid van de Vlaamse gemeenschap(23/11 over Islam, 27/11 over vrouwen en30/1 over jongeren); speciale studiedagen overmigranten op de Vlaamse arbeidsmarkt (20/11)en sport en integratie (22/11); toneel mét getui-genissen (24/11) en ten slotte poëzie van, dooren over migrantenkinderen (22/11). Specialevermelding geven we graag aan de Jeugdraadvoor de Vlaamse Gemeenschap (Markiesstraat 1 -7de verdieping - 1000 Brussel - + 02-507 41 57).Op 29/11 vanaf 14 u. tonen zij het project Pasde deux - Multiculturele oefenpasjes: 9 video-programma’s tonen modellen voor multicul-turele samenwerking die met succes in hetjeugdwerk werden gebruikt.Op 28/11 organiseert onderwijs een studie-dag (met rond 16.30 u. een slottoespraakdoor minister Luc Van den Bossche) over denon-discriminatieverklaring en intercultu-reel onderwijs. Wat zegt de theorie? Hoewerkt een en ander in praktijk?De beurs vindt plaats van 20 tot 30 novemberin het administratief centrum van de VlaamseGemeenschap - Boudewijnlaan 30 - 1210 Brusselen richt zich tot ambtenaren, leerkrachten,scholen en het grote publiek. U vindt alleinformatie in een gratis folder.Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Admini-stratie Gezin en Maatschappelijk Welzijn - AfdelingWelzijnsbevordering - Markiesstraat 1 - 1000 Brus-sel - + 02-507 33 74 of 72

LANG LEZE DE BEESTEN aDe 25ste Vlaamse Jeugdboekenweek zet van 6 tot20 maart 1996 jong, lezend Vlaanderen uitge-breid én feestelijk in de bloemen. Meer dan1000 scholen, bibliotheken, cul-turele centra en boekhandelsvormen de draaischijf voor degrootste leesbevorderingscam-pagne in Vlaanderen. De cam-pagne richt zich speciaal totalle jongeren van 5 tot 15 jaar.Om de Jeugdboekenweek te on-dersteunen is er rond het jaar-thema Lang leze de beestenveel leespromotiemateriaal be-schikbaar, ook geschikt voorklassikaal gebruik. Zo is er Lees-project, een reeks kortverhalenmet verwerkingsopdrachten,vooral geschikt voor niet-boekenwurmen. In de Keuze-lijst vindt u een massa boekbe-sprekingen. Er is een Ideeën-brief die u uitgewerkte lesmodellen biedt ommet jeugdboeken in groepsverband aan de slagte gaan. Daarnaast zijn er nog affiches, eenspeciaal actieboek en een reeks leuke gadgets.In de Programmabrochure ten slotte krijgt u eenoverzicht van alles wat in Vlaanderen gebeurttijdens de Jeugdboekenweek. Hierbij ligt het

zwaartepunt vooral op auteurslezingen.Stuur een briefje met uw naam, adres, functieen adres van de school naar onderstaand adresen u ontvangt gratis alle informatie. Uw be-stelling wordt verwacht rond eind november.U ontvangt het bestelde lesmateriaal net vóórof net ná de Kerstvakantie.Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur vzw - Min-derbroedersstraat 22 - 2000 Antwerpen - + 03-23416 67 - fax 03-226 64 55

GEDAAN MET ZAPPEN aPluspunt heet de nieuwe catalogus van deBRTN-Schooluitzendingen. De catalogus is hethele schooljaar lang gratis verkrijgbaar (drieexemplaren liggen trouwens nu al op schoolop u te wachten). Hij biedt een overzicht vanalle beschikbare lespakketten voor kleuter-,lager-, secundair en hoger onderwijs. Het me-rendeel van dit aanbod betreft kant-en-klaremultimedialelespakketten dieu kunt gebrui-ken op het mo-ment dat u zelfkiest. Zo bent uinderdaad nietmeer gebondenaan de specifiekedata van deschooluitzen-dingen.Die schooluit-zendingen vindtu vanaf dit jaarop een grote mediakalender in posterformaat,eveneens in drie exemplaren op uw schoolaanwezig. De eerste kalender geeft een over-zicht van alle programma’s tot en met de-cember (recto: basisonderwijs, verso: secun-dair onderwijs). De kalender voor de periodejanuari-juni 96 wordt in januari naar uw schoolgestuurd. Leuke dingen voor de mensen zijn:• voor het basisonderwijs: de reeks Ik MikLoreland (20 afleveringen rond aanvankelijklees- en taalonderwijs voor de eerste graad);Young Europe Sings (Zweedse muziekprogram-

ma’s voor leerlingen van 8 tot11 jaar) en Le petit monde dePierre (herhaling van een 10-delige reeks Frans voor de der-de graad);• voor het secundair onder-wijs: het vervolg van de talen-series Lernexpress en Jeunes fran-cophones; Trans Canada (5 afle-veringen over 5 Canadese pro-vincies voor leerlingen met eengevorderde kennis Frans enEngels); Japan 2000 (4 program-ma’s over het Japanse ontwik-kelingsmodel) en Autotechniek(6 afleveringen over moderneautotechnologie).U vindt alle uitzenddata (som-mige reeksen lopen al of lopen

na Nieuwjaar nog door) op de mediakalender.Vindt u de kalender of catalogus toch niet in deschool, dan kunt u bij de BRTN een gratisexemplaar aanvragen.BRTN-Schooluitzendingen - Hedwige Daenens - Edu-catieve Uitgaven - 1043 Brussel - + 02-741 53 02 -fax 02-734 72 46

GEDETACHEERDE aGEZOCHTJongerengemeenschappen vzw -Kris Van der Eycken - Kipdorp 30- 2000 Antwerpen - + 03-23190 17 richt zich vooral tot jeugd-huizen. Ze zijn nu reeds opzoek naar een vastbenoemdleerkracht (max. 40 jaar) voorindiensttreding op 1 septem-ber 1996. Kandidaten hebbenbij voorkeur ervaring met jeugd-werk, kunnen zich inleven inde leefwereld van 16-25-jari-gen en zien niet op tegen avond-en weekendwerk (soms op ver-plaatsing). Als educatief me-dewerker op het nationaal se-cretariaat werkt u actief meeaan het vormingsaanbod voorjeugdhuismedewerkers, verte-genwoordigt u de verenigingen liggen er redactionele ta-ken op u te wachten. Daar-naast zijn er een aantal admi-nistratieve taken passende bin-nen de dienstverlenende functievan het nationaal secretariaat.

HU

LTO

N D

EUTS

CH

KLASSE NR.59 21

NU IN UW SCHOOL: UP WITH PEOPLE aUp With People. Voor u een begrip, een herin-nering, voor veel jongeren een droom. Elk jaarimmers worden een 600-tal leerlingen en stu-denten geselecteerd uit meer dan 10.000 aan-vragen over de hele wereld om 12 maandenlang mee te reizen en te leven met Up With

People. Overal brengen de casts van Up WithPeople hun muzikale show: dynamische pro-dukties waarin meer dan 100 jonge mensenvol enthousiasme populaire en originele lied-jes en dansen brengen, met daarachter deboodschap van een geweldloze samenleving.Maar wist u dat Up With People nu ook in descholen komt om er zelf een dag les te geven?School Outreach Program heet dit initiatiefen vanaf januari kan het ook in uw school.Sinds 1993 draagt Up With People zijn steentjebij om jongeren zichzelf en hun klasgenotenbeter te leren kennen en hen de ideeën vanverdraagzaamheid, geweldloosheid, e.d. bij tebrengen. Dat gebeurt via de school, door alsjongeren te werken met jongeren, uiteraard innauwe samenwerking met leerkrachten. Sindsdienwerden heel wat programma’s ontwikkeld enpraatten, discussieerden en werkten al tiendui-zenden leerlingen in de VS en in Europa methun leeftijdgenoten van Up With People. «Hetprogramma betekende iets voor mijn leerlin-gen», aldus een leerkracht uit Oslo, «Achterafdurfden ze me veel meer vertellen over zich-zelf. Ze zullen dit project niet gauw vergeten.»Een leraar uit Estland drukte het zo uit: «Zoietshadden we nog nooit gedaan in de klas. Vooronze leerlingen was het niet alleen een schitte-rende manier om hun Engels te oefenen, hetprogramma heeft ook hun blik sterk verruimd.Ze maakten kennis met andere culturen, zeleerden hoe belangrijk het is te kunnen samen-werken...»Hiermee is de toon gezet. De jongeren van UpWith People stappen goed voorbereid de klas in.Na grondig overleg met directie en leerkrachtenwordt voor elke klas gekozen uit een reeks pro-gramma’s. Zo zijn er om te beginnen de LifeskillsPrograms. Die benadrukken het ontwikkelenvan zelfvertrouwen, probleemoplossend vermogen,communicatieve vaardigheden, dienstverlening,e.d. Dan zijn er ook de Intercultural Understan-ding Programs. Daarin ligt het accent op dekennismaking met andere culturen en op devaardigheden, het bewustzijn en de kennis dienodig zijn om de verschillen tussen mensenjuist in te schatten en om goed te functionerenin een multiculturele samenleving.Enkele voorbeelden: In the news is een LifeskillProgram. De leerlingen krijgen kranteartikelsover conflictsituaties uit de actualiteit. Ze wer-ken samen in groepen en gaan op zoek naareen oplossing. Hiertoe moeten zij hun eigenmening vormen en verwoorden, ze moeten

analytisch denken. Het spoorthen ook aan sociale proble-men uit hun onmiddellijke om-geving vlugger aan te kaartenbij gezagsdragers.In The Gallery Walk schrijvende leerlingen in enkele woor-den hun eerste gedacht neerover een tiental mensen dievan hen verschillen qua natio-naliteit, ras of andere catego-rieën. Nadien wordt gediscus-sieerd over die enkele woor-den, de draagkracht ervan, het waarheidsge-halte. Is het waar dat alle Japanners klein zijn,dat alle Amerikanen hamburgers eten, datalle Finnen een mes op zak hebben, dat alleBelgen bier drinken,...?En er zijn nog meer lessen: Personal Labels,Where do I stand, enz. Elke les wordt besloten meteen groepsgesprek dat de leerlingen meer in-zicht biedt in de ervaringen die ze hebben opge-daan. Ze analyseren elkaars reacties en huneigen attitude. De activiteiten in de school wor-den afgesloten met een optreden van degroep, dat ongeveer een half uur duurt.Later volgt een evaluatiegesprek waarinUp With People en de leerkrachten be-denkingen, suggesties, e.d. uitwisselen.Per school kunnen 10 klassen vanca. 20 leerlingen een programmavolgen onder leiding van medewer-kers van Up With People. De da-tum? Een schooldag in januari 1996of eventueel later. Het programmaduurt een hele lesdag en wordt afge-sloten met een optreden in de school.Aangezien Engels de voertaal is, ko-men vooral de tweede en de derdegraad van het secundair onderwijsin aanmerking, maar een aange-past programma voor jongere leer-lingen, zelfs kleuters, is mogelijk.Als u Up With People in uw school wilt,schrijf ons dan. Vermeld duidelijk welksoort onderwijs u biedt, om hoeveelleerlingen het gaat en welke dag uverkiest. Voeg ook toe over welke faciliteiten ubeschikt voor een optreden (feestzaal, sport-hal,...) en noem eventueel een contactpersoon.Wij spelen uw gegevens door naar de verant-woordelijke van Up With People België, die ucontacteert en met u de praktische organisatieregelt. Uw reactie moet ten laatste op 20 no-vember 95 in onze brievenbus belanden: KLASSE- Up With People - School Outreach Program -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel.Voor meer informatie over Up with People: Up withPeople België - Roodebeeklaan 44 - 1040 Brussel -+ 02-735 01 80 - Fax 02-736 86 97In november treedt Up With People op in deprovincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen. Op 17 novem-ber is er een show in de sport-hal van Buggenhout (Colle-gestraat) en op 18 novemberin de Elisabethzaal in Ant-werpen, telkens om 20.00 uur.Voor beide optredens hebbenwe 2 x 15 gratis toegangs-kaarten klaar liggen. Wie metcollega of partner uit de bolwil gaan, stuurt zo snel mo-gelijk bovenstaande bon in.

UP WITH PEOPLEµ JA,ik zie een avondje met Up With People

best zitten. Mijn voorkeur gaat uit naar:

□ 17 november, Buggenhout

□ 18 november, Antwerpen

NAAM: ................................................

ADRES: ................................................

...........................................................

NAAM SCHOOL: ..................................

ADRES SCHOOL: ..................................

...........................................................

KLASSE - Up With People - Koningsstraat138 - 1000 Brussel

22 KLASSE NR.59

DE REACTIES a• De actie Meesterstukken draait nu opvolle toeren. Nog tot 14 december zijn deVlaamse leerkrachten de eregasten van deculturele centra. De respons was overweldi-gend: meer dan tienduizend leerkrachtenvroegen de (overigens knappe) brochure aanbij de Federatie van Vlaamse Erkende Cultu-

rele Centra (FEVECC). In elke bro-chure zaten minstens drie inschrij-vingskaarten. Op een mum vantijd waren de meeste workshops,voorstellingen en activiteiten danook volgeboekt. Veel centra heb-ben een extra-inspanning gedaanen voor bijkomende plaatsen enactiviteiten gezorgd. Maar alles heeftzijn grenzen. Ondanks het groteaantal inschrijvingen kunt u over-al rekenen op een persoonlijke ont-vangst en begeleiding. Hopelijk hebtu ondertussen dan ook een beves-tiging gekregen om ergens te kun-nen deelnemen. Als u op het laat-ste nippertje niet kunt komen, ver-wittig dan a.u.b. meteen het orga-

niserend cultureel centrum. Er staan immersbijna overal leerkrachten op de wachtlijst.Hopelijk neemt u ook overal actief deel aande discussie. Want daar draait het tenslotteom: een kruisbestuiving tussen cultuur enonderwijs. Stuur uw commentaar dan ookovervloedig naar FEVECC - Meesterstukken -Sainctelettesquare 19 - 1210 Brussel.Uw overrompelend enthousiasme heeft er al-vast voor gezorgd dat er hoogstwaarschijnlijkeen nieuwe uitgave komt van Meesterstuk-ken. Dat zal dan over twee jaar zijn. Volgendjaar herhalen we het initiatief van de Canon-cultuurweek.

REACTIES.BIS• Het Museum voor Schone Kunsten in Brusselwerd overrompeld voor de actie Museum metKLASSE. Er was plaats voor 2000 deelnemers.Maar er kwamen 5.000 aanvragen binnen.Daarom worden alle zeilen bijgezet. Wie heeftingeschreven, krijgt een uitnodiging. Maarmisschien wel voor een andere dag. Veel kunst-genot. Museum voor Schone Kunsten - EducatieveDienst - Museumstraat 9 - 1000 Brussel - + 02-508 34 50• Meer dan honderd leerkrachten stelden zichkandidaat om een Gordon-training Effec-tief Onderwijzen te volgen. Die duurt tienweken lang en is ondertussen reeds van startgegaan in het kasteel Van Ham. Weliswaarslechts met een selectie van tien kandidaten.Wij houden u op de hoogte van hun ervarin-gen. Wie op eigen initiatief (of met de colle-ga’s) zo’n training wil volgen of organiseren,kan terecht bij Jaak Remes - Gestichtstraat 17 -9000 Gent - + 09-222 71 43.• De Vlaamse leerkrachten hebben ondertus-sen ook via KLASSE de weg gevonden naartalrijke nieuwe schoolreisbestemmingen. Neemnu de uitnodiging van Parc Paradisio in hetseptembernummer. Op drie dagen tijd gin-gen meer dan 1000 KLASSE-lezers van ver-schillend pluimage daar zélf een kijkje ne-men. We leggen het oordeel trouwens graagbij de leraar zelf.• Waarom publiceert u geen lezersbrieven,

vragen sommige lezers zich af. Omdat de heleKLASSE dan vol lezersbrieven zou staan. Daarom.Na zo’n dossier als Don Quichot voor de klas(september) komen hier bijvoorbeeld zo’n 150uitvoerige brieven binnen met een persoonlij-ke reactie op dat onderwerp. Bijna allemaalstellen de briefschrijvers dat KLASSE voor heneen riem onder het hart is. Ook na de artikelsover de schoolverzekering en de leraar als slacht-offer is het hier bingo. Wij volgen al die onder-werpen uiteraard wel op en komen er zomogelijk in volgende nummers op terug. Maarhet aantal bladzijden is beperkt en het aantalonderwerpen blijkbaar onuitputtelijk. Een di-lemma. Toch is het belangrijk dat u ons infor-meert over uw mening en ons op de hoogtehoudt van wat u bezielt. Ook al haalt udaarmee niet de voorpagina van dit blad. Alis dat dan weer niet zo moeilijk als u ziet datzelfs een bananeschil daarin slaagt. Alhoe-wel.

EVEN NAAR HET BUITENLAND aHet Vlaams Lingua-agentschap organiseert inapril 1996 vier cursussen voor leraren in hetbuitenland. Om hieraan te kunnen deelne-men moet u minimum drie jaar lesgeven,mag u de voorbije twee jaren geen Lingua-beurs ontvangen hebben, moet u bereid zijnde opgedane ervaring door te geven in uwschool en moet ten slotte uw directie zijntoestemming verlenen en een interne rege-ling uitwerken voor uw eventuele vervan-ging. Het aanbod bestaat uit:• een cursus Frans voor onderwijzers inSèvres van 8 tot 20 april. Bijkomende voor-waarde: Frans geven in de tweede of derdegraad van het lager onderwijs in het BrusselsHoofdstedelijk Gewest;• een cursus Duits in Leipzig van 8 tot 20april. Bijkomende voorwaarde: Duits gevenin de tweede of derde graad SO;• een cursus Engels in Saffron Walden van 8tot 19 april. Bijkomende voorwaarden: geag-gregeerde LSO zijn en ten minste 10 uur/weekEngels geven;• een cursus Spaans in Salamanca van 8 tot20 april. Bijkomende voorwaarde: Spaans ge-ven.Voor elke cursus zijn er twintig plaatsen be-schikbaar. De kosten worden gedragen doorhet Linguacomité, op basis van half pension.Afsluitingsdatum voor de aanvragen is 15december.Aanvraagformulieren en inlichtingen: DepartementOnderwijs - Rudy Schollaert - Koningsstraat 138 -bureau 518 - 1000 Brussel - + 02-211 45 81

COMPUTER EN MULTIMEDIA aDe 10de editie van Computers en multimediaop School en Thuis (CST) vindt plaats op 19oktober 1996. Aan dit multimediaal gebeu-ren is opnieuw een softwarewedstrijd gekop-peld voor leerkrachten en/of leerlingen. Deopgave: ontwikkel een educatief computer-programma of scenario voor een multime-dia-toepassing. Alle deelnemers krijgen gratiseen gesofisticeerd ontwikkelpakket. De wer-ken moeten worden ingeleverd vóór 1 sep-tember. Aan deze jubileumeditie is een prij-zenpot verbonden van meer dan 300.000 fr.Informatie en reglement: CST-secretariaat - + 03-322 74 69 - fax 03-321 02 77

KKKICC aIN VLAANDERENNeen, dit is geen wartaal. Er isnamelijk een nieuwe, dikkeKinder Kunsten Kalender inCulturele Centra verschenen.Meer dan 500 verschillendetitels, samen goed voor 3000activiteiten, zowel theater (hettraditionele leeuweaandeel),maar ook tentoonstellingen,films, muziek- en dansvoor-stellingen, poëzie, enz. voorkinderen en jongeren tot 16jaar. De Federatie van VlaamseErkende Culturele Centra (FE-VECC) geeft hiermee een zovolledig mogelijk beeld vande programmatie voor 1995-1996 van de 85 aangeslotenculturele centra. De catalogusbestaat uit twee delen: eenchronologische inventaris dieu dag aan dag toont wat er inVlaanderen gebeurt en eeninventaris per gezelschap. Hetgeheel wordt afgerond met deadressen van de culturele cen-tra.De catalogus kost 450 fr., ver-zendingskosten inbegrepen.FEVECC vzw - Sainctelettesquare19 - 1210 Brussel - + 02-201 1707 - fax 02-201 07 19

KLASSE NR.59 23(advertentie)

LANGDURIG ZIEKE KINDEREN aSchool na Ziekenhuis geeft gratis bijlessenaan jongeren van 6 tot 18 jaar die wegensziekte, heelkundige ingreep of revalidatielangdurig de school moeten missen. De ver-eniging is opgericht in 1982 en heeft nu

afdelingen in Brussel,Antwerpen, Namen, Nij-vel, Ottignies en Leuven.Ouders, ziekenhuizen énscholen kunnen een be-roep doen op de dien-sten van School na Zie-kenhuis.De vereniging werkt uit-sluitend met onbezoldigdevrijwilligers, meestal leer-krachten, maar ook stu-denten, huismoeders, ge-pensioneerden, enz. Zijverbinden er zich toe omop vaste dagen en urenthuis bij de leerling les tegeven in de bij te scholenvakken en deze lessen

voort te zetten zolang dit nodig is. Alle ziekekinderen kunnen gratis deze begeleiding aan-vragen.De vereniging zoekt ook leerkrachten diedergelijke bijlessen op vrijwillige basis wil-len geven.School na Ziekenhuis - Afdeling Antwerpen - Fran-çoise Roels - Groenenborgerlaan 192 - 2610 Wilrijk- + 03-449 03 69 of Annick Van Coppenolle - J.Moorkensstraat 27 - 2600 Berchem - + 03-218 6509 (beiden liefst op maandag of donderdag tussen10.30 u. en 13 u.)

GRATIS NAAR HET KAAITHEATER aHet Brusselse Kaaitheater stelt zijn nieuwe sei-zoen voor in een dikke én gratis brochure.Aansluitend bij de voorstellingen en concertenis er Entrepot: een reeks gesprekken en lezin-gen (vóór of na de voorstelling) die u gratiskunt meepikken. Hier ontmoet u auteurs, ac-teurs, regisseurs, muzikanten, dansers, cho-reografen, enz. die dit seizoen in het Kaaithea-ter te gast zijn. Daarnaast verzorgt het Kaai-theater gratis inleidingen voor schoolgroe-pen. Die inleiding vindt plaats in hettheater of bij u op school. Tips voorschoolvoorstellingen zijn Macbeth doorde Needcompany (26 tot 30/3); de nieu-we tekst van Geert Van Istendael, spe-ciaal geschreven voor Jos Verbist en GerThijs (17 en 18 en 21 tot 25/5) en enkelemooie dansvoorstellingen (Neuer Tanzin januari, Meg Stuart & Damaged Goodsin februari en Rosas in maart).Om u de kans te geven met de werkingvan het Kaaitheater kennis te maken,bent u bij deze uitgenodigd op de voor-stelling Montagnes Russes van De Tijd(tekst: Filip Vanluchene, regie: Lucas Van-dervorst) op 6 december om 20.30 u. inde Kaaitheater Studio’s - O.L.V. van Vaak-straat 81 - 1000 Brussel. Elke leerkrachtkrijgt twee gratis kaarten zolang devoorraad strekt. Wie er op 6 decemberniet meer bij kan, wordt schriftelijkuitgenodigd voor dezelfde voorstelling,maar dan op een andere datum. Stuur de bonvóór 15 november naar onderstaand adres.Kaaitheater - Agna Smisdom - Akenkaai 2 - 1000Brussel - + 02-201 58 58

GRATIS NAAR DE TIJDµ JA,ik wil graag twee gratis vrijkaarten voor

een voorstelling op 6 december.

NAAM: ................................................

ADRES: ................................................

...........................................................

TELEFOON: ..........................................

NAAM SCHOOL: ..................................

ADRES SCHOOL: ..................................

...........................................................

Stuur deze bon vóór 15/11 naar Kaaitheater -Agna Smisdom - Akenkaai 2 - 1000 Brussel

KIDS

24 KLASSE NR.59

ZEKERLEZEN

ALGEMEEN a• LEES GAUW 100 BOEKENU hoeft ze niet allemaal zelf te lezen om teweten of uw leerlingen er wat aan hebben.Leesidee Jeugdliteratuur staat bol van recen-sies (volledige korte inhoud + bespreking) vannieuw verschenen boeken voor de jeugd, mooigerubriceerd op basis van leeftijdgroepen van3 jaar tot +14. Ook strips, auteurs, actuelethema’s en oudere werken komen aan bod.Grote broer Leesidee recenseert nieuw Neder-

landstalig proza, vertaald proza, poëzie, toneel, non-fictie enstrips. 10 nummers per jaar van Leesidee Jeugdliteratuurkrijgt u al voor 800 fr.Vlabin vzw - Coebergerstraat 35 - 2018 Antwerpen - + 03-248 74 18 -fax 03-248 74 19

• OVER DE GRENSHet consumentenrecht van de Europese Unie wordt grondig uitde doeken gedaan in de Gids voor de Europese consument:uw rechten en economische mogelijkheden in andere landen,de voordelen van de interne markt, produktveiligheid, verkoopop afstand, reclame, de instellingen van de Europese Unie, deweg doorheen het eurocratenjargon, tips en adviezen over dediverse marktsectoren, enz. De gids is gratis. Welkom in Europa.Europese Commissie - Bestendige Vertegenwoordiging - Archimedes-straat 73 - 1040 Brussel - + 02-295 38 44 -fax 02-295 01 66. Voor de gids en voorinformatie over andere publikaties kunt uook terecht bij het Infopoint - + 02-296 5555 - fax 02-296 54 00

• SCHOOLVENSTERSLessen, toetsen, evaluatie, agenda, plan-ning, puntenbeheer, e.d. op elk onder-wijsniveau... U kunt het allemaal op-maken, afdrukken, bewaren en vooralopnieuw gebruiken met het software-pakket Schoolvensters. Het pakket ver-eist geen specifieke computerkennis engarandeert u heel wat extra tijd voorandere zaken.Het pakket kost 4990 fr. + 2990 fr. voor pun-ten en rapporten, maar kortingen zijn moge-lijk. Voor een gratis demonstratie belt u+ 089-41 75 61. LMS Hard- en software -Riemsterweg 103 - 3740 Bilzen.

• HATSJIE!Allergie kan een kind levenslang hinde-ren. Statistieken tonen aan dat meerderekinderen in uw klas allergisch zijn. Hoegaat u er mee om? De antwoorden op dievraag staan in een beknopte, vlot leesba-re brochure met praktische raadgevin-gen, die speciaal voor de leraar is ontwik-keld. Als u ze aanvraagt op briefpapiervan uw school, krijgt u ze gratis.Omgaan met allergieën - UCB Institute ofAllergy - Chaussée de Waterloo 935-937 -1180 Brussel - + 02-375 75 20

• NATUUR OP BESTELLINGEnkel in Brussel en Gent vindt u al een700-tal plantesoorten of de helft van detotale Vlaamse wilde flora. De gratis (!)WWF-brochure Natuur op bestelling? Naarmeer natuur in stad en dorp vertelt er umeer over en geeft u en uw leerlingen dekans in uw eigen omgeving aan meernatuurontwikkeling te doen. Vooral inte-ressant voor scholen in de stad.WWF - Documentatiecentrum - Waterloo-steenweg 608 - 1060 Brussel - + 02-347 30 30

• VAKTIJDSCHRIFTEN (1)Tijdschrift voor lichamelijke opvoeding / Sportlijn biedtleerkrachten lichamelijke opvoeding algemene informatie, di-dactische en sporttechnische bijdragen en bevat bovendienwetenschappelijk gerichte artikels. In de rubriek Sportlijn wor-den bijscholingscursussen en congressen aangekondigd. Ledenvan de Bond voor Lichamelijke Opvoeding krijgen gratis de 6jaarlijkse nummers en 2 extra edities. Lid worden kost 1050 fr.,maar wie zich via Klasse voor het eerst aansluit, betaalt voor1996 slechts 850 fr. Een brief met aanvraag volstaat.BVLO - Waterkluiskaai 16 - 9040 Sint-Amandsberg/Gent - + 09-21891 20 - fax 09-229 31 20

BASISONDERWIJS b• NATUURSPELENBOEKKinderen tussen 8 en 13 jaar met belangstelling voor wat groeiten bloeit, zweeft en zeilt, fladdert en fluit, exploreren de natuurspelenderwijs, proevenderwijs en knutselenderwijs. Tips en ideeënvoor activiteiten, opdrachten en instructieve tochten. Planalvast uw uitstappen. De hele bundel kost 350 fr., verzendinginbegrepen.vzw J.N.M. / Infocentrum - Kortrijksepoortstraat 140 - 9000 Gent -+ 09-223 47 81 - fax 09-223 28 05

• ‘T SPEELHUISJEVormen, kleuren en geluiden onderscheiden, letters en figurenmet elkaar verbinden, dieren van de boerderij herkennen,

tellen en spellen, figuren in een logischevolgorde zetten,... Achter elk raam van‘t Speelhuisje schuilt een leerrijk spel.Kleur-, muziek-, taal- en geluidrijke edu-catieve software voor kleuters en de eer-ste drie jaren van het lager onderwijs. Erzijn nu al drie pakketten met elk vijfspellen beschikbaar voor verschillendeniveaus. Ideaal voor individuele begelei-ding en goed bevonden door kinderen.‘t Speelhuisje, 795 fr. per pakket - Triangelvzw - Klokkeputstraat 117 - 8800 Roeselare -+ 051-20 22 31

SECUNDAIR EN sHOGER ONDERWIJS

• COMME CHEZ MOIVoor leerlingen van hotelscholen, keu-kenchefs en amateur-gastronomen is ernu het complete handboek Basisbegrip-pen van de keuken. Het boek beschrijften illustreert alle gangbare klassieke enmoderne bereidingswijzen en -technie-ken: fonds, sausen, deegwaren, groen-ten, fruit, vis, gevogelte, al wat eetbaar is.De hele keukenterminologie wordt breeduit de doeken gedaan en er wordt ookstilgestaan bij keukenindeling, materi-aal, veiligheid, enz. 500 blz. vakkennisvoor 795 fr.Uitgeverij Pelckmans - Kapelsestraat 222 -2950 Kapellen - + 03-664 53 20 - fax 03-665 02 63

• VAKTIJDSCHRIFTEN (2)KLEIO, tijdschrift voor oude talen en an-tieke cultuur is specifiek bestemd voorclassici en historici. 4 keer per jaar brengtKLEIO historische, literaire, archeologi-sche en kunsthistorische onderwerpen.Ook belangrijke initiatieven, recente werkenen actuele maatschappelijke discussiesi.v.m. de oudheid krijgen hun deel. Eenabonnement hebt u al voor 400 fr.KLEIO - Blijde Inkomststraat 21 - 3000 Leu-ven - + 016-32 49 19 - rek. nr. 431-0020091-79

• OMTRENT CLAUS sGesneden didactische koek over het werkvan Hugo Claus. Dat is de door het Ne-derlands Toneel Gent uitgewerkte educa-tieve map Hoor de wind in de zeilen vankarton: een variatie van teksten, opdrachtenen beschouwingen, speciaal voor de laat-stejaars van het secundair onderwijs. Erzijn er nog 20 over en die geven wij graagweg.

• VOOR PROFESSIONALS aAls opvolger van Beknopte Didaxolo-gie biedt Onderwijskunde in 350 blz.een beeld van al wat de onderwijsweten-schappen momenteel aan inzichten tebieden hebben. Deze inzichten zijn zowelgericht op het onderwijzen als op hetleren. De auteurs behandelen o.a. deveranderende opvattingen over het le-raarsberoep, de beïnvloeding van leer-processen, ikz, didactische werkvormenen media, enz. Het boek bevat heel watverhelderende voorbeelden, excursies,overzichtsschema’s en samenvattingen.Aanbevolen voor al wie zich professio-neel bezighoudt met onderwijs en de ver-betering ervan.J.Lowyck en N.Verloop - Onderwijskunde, eenkennisbasis voor professionals, 1395 fr. - WoltersLeuven - Blijde Inkomststraat 50 - 3000 Leu-ven - + 016-20 81 91 - fax 016-22 66 90

GRATIS BOEKENKLASSE geeft van Onderwijskunde envan Basisbegrippen van de keuken 5exemplaren weg. Van de educatieve mapover Hugo Claus zijn de laatste 20 exem-plaren voor u. Bovendien zijn er 5 gratisabonnementen op KLEIO te winnen. Stuurons een kaartje waarop u uw voorkeurvermeldt.KLASSE - Zeker Lezen + voorkeurtitel - Ko-ningsstraat 138 - 1000 Brussel

KLASSE NR.59 25

ZEKERZ I E N

KLASSE NR.59 25

ZEKERZ I E N

ling begint ook daar, bij de Romeinse resten op het Domplein envoert ons dan langs meer dan duizend jaar oude voorwerpen dieeen idee geven van de vroegste culturele, religieuze, sociale enpolitieke ontwikkelingen in Nederland. U ziet er vroegmiddel-eeuwse kunstvoorwerpen (goudschatten, grafgiften, reliekschrijnen,handschriften, enz.) die anders nooit samen te zien zijn.De toegangsprijs bedraagt ± 150 fr. per persoon. Groepen en school-groepen vanaf 20 deelnemers betalen ± 125 fr. per persoon. Rondlei-dingen op aanvraag.Museum Catharijne Convent - Nieuwegracht 63 - 3512 LG Utrecht -Nederland - + 00-31-30-2-31 38 35 (voormiddag)

PLANEET AARDE: 15/11 TOT 3/3/1996 aOp een oppervlakte van meer dan 450 m2 geeft deze tentoon-stelling een beeld van de grote én voor het leven onmisbaremechanismen die onze planeet sturen. De plaats van deaarde in het heelal vormt een eerste luik; water, lucht, aarde,

planten, dieren en mensen zitten in eentweede luik, dat eindigt met de uitdagin-gen om de aarde en haar bewoners tebeschermen. Een walkman geeft extrainformatie en op het einde van het par-cours kunt u uw kennis testen bij eenaantal computers.U kunt ook andere museumzalen bezoe-ken, die trouwens prima bij het themavan deze tentoonstelling aansluiten: deinsectenzaal, schelpenzaal, walvissenzaal,mineralenzaal, enz. Nieuw is bovendieneen rondleiding in de permanente zalenover bedreigde diersoorten als inleidingop de tentoonstellling.Voor leerkrachten is er een speciale avant-première tot de tentoonstelling op 11(9.30 u. tot 16.45 u.) en 12 november(9.30 u. tot 18.00 u.). Die dagen kunt ugratis kennis maken met de nieuwe ten-toonstelling en met de andere zalen vanhet museum. U moet hiervoor wél voor-af reserveren op fax 02-646 44 66 metvermelding van naam, adres, telefoon-nummer, adres en telefoonnummer vande school en de datum van uw keuze.De toegangsprijs tot museum én tijdelijketentoonstelling bedraagt 120 fr. Reductiehoudersbetalen 90 fr. en scholen 50 fr. per leerling.Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwe-tenschappen - Educatieve Dienst - Vautier-straat 29 - 1040 Brussel - + 02-627 42 52 -fax 02-646 44 66 - speciaal infonummer(24/24 u.): + 02-627 42 38

GRATIS NAAR EGYPTE a (IN ANTWERPEN)In 1879 kocht de stad Antwerpen eenverzameling Egyptische oudheden. Dehuidige verzameling in het Museum Vlees-huis omvat meer dan 700 stukken. Eentiental specialisten hebben nu een nieu-we catalogus klaar (980 fr.) en ter gele-genheid hiervan wordt een hele reeksactiviteiten georganiseerd. Egypte onom-wonden doet de eigen collectie uit dedoeken, Egypte thuis toont nooitgezienetopstukken uit Antwerpse privé-verzame-lingen (met geïllustreerd vouwblad, 200 fr.),Egypte hertekend is een tentoonstellingvoor jong en oud over Egypte in hetstripverhaal en In de schaduw van depiramiden toont Egypte op foto (nog tot19 november in het Provinciaal Museumvoor Fotografie - Waalse Kaai 46). Daar-naast op het programma: een reeks gra-tis voordrachten (in het Kolveniershof -Kolveniersstraat 20), rondleidingen, les-brieven voor lager en secundair onder-wijs (één gratis kopieerbaar exemplaarper aanvrager), kinderanimatie, exclu-sieve begeleide rondritten langs bekendeen onbekende Egyptiserende monumen-ten in het Antwerpse (26/11, 3, 10 en 17/12 van 9.30 u. tot 13 u.; 600 fr.) en film-voorstellingen.Egypte onomwonden (en alle bijhorendeactiviteiten) loopt nog in het Museum Vleeshuistot 14 januari 1996. De toegangsprijs voorhet Museum Vleeshuis bedraagt 150 fr. Ant-werpenaars, schoolgroepen, groepen, enz.betalen 100 fr. per persoon. Een geleid be-zoek kost 1200 fr. (Gidsenbeurs - + 03-23201 03, max. 20 deelnemers) of 2300 fr.(vzw Acanthus - + 03-239 06 38; kunsthis-torische rondleiding, max. 20 deelnemers).Het Provinciaal Museum voor Fotografie (Inde schaduw van de piramiden) is gratistoegankelijk.Museum Vleeshuis - Vleeshouwersstraat 38 -2000 Antwerpen - + 03-233 64 04 - fax 03-231 47 05

Speciaal voor leerkrachten doet hetMuseum Vleeshuis een extra aanbod:als u zich aan de kassa meldt met uwexemplaar van KLASSE krijgt u gratistoegang tot alle tentoonstellingen énnatuurlijk ook een exemplaar van delesbrief lager of secundair onderwijs.

FLUWEEL VAN DE RENAISSANCE aTOT HEDEN: TOT 9/6/96Meer dan 50 Italiaanse Renaissance fluwelenuit de 15de en 16de eeuw uit de Errera-collectievormen de kern van deze tentoonstelling. Debezoeker krijgt hier een idee van de verschil-lende technieken en de evolutie van fluweeldoor de eeuwen heen. U ziet ook stoelen metfluweelbekleding, Engels gedrukt katoenflu-weel van het einde van de 19de eeuw, Fransfluweel van het begin van deze eeuw, enz.

Sluitstuk zijn zes werken op fluweel uitgevoerd naar ontwerpenvan hedendaagse textieldesigners.De toegang is gratis. Een rondleiding duurt een uur en kost 1200 fr.(max. 15 leerlingen).Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis - Jubelparkmuseum -Errerazaal - Jubelpark 10 - 1040 Brussel - + 02-741 73 08 of 02-741 72 14 (educatieve dienst)

EDGARD TYTGAT - JULES DE aBRUYCKER: TOT 28/1/96Een dubbeltentoonstelling rond grafischekunst met voorbereidende studies, geïl-lustreerde boeken, grafische werken enafzonderlijke prenten. Beide kunstenaarsbevonden zich in de marge van het Vlaamsexpressionisme. Tytgat herinnert aan devolksprenten en tovert aloude onderwer-pen om tot aantrekkelijke beeldverhalen(Chaperon Rouge). de Bruycker gebruikt schil-derachtige hoekjes en pleintjes uit de oudeGentse binnenstad als achtergrond vooreen satirische uitbeelding van de mens.Tijdens de Eerste Wereldoorlog zit hij inLonden en drukt hij in zijn prenten zijnafschuw en weerzin voor de oorlog uit.De toegangsprijs bedraagt 100 fr. Groepen(vanaf 15 personen), studenten (vanaf 18jaar) en andere reductiehouders betalen 80 fr.per persoon. Schoolgroepen (vanaf 13 jaar)betalen 40 fr. per leerling. Leerlingen tot 12jaar hebben gratis toegang. Een geleid bezoekkost 1500 fr. (max. 25 leerlingen).Museum voor Schone Kunsten - Citadelpark -9000 Gent - + 09-222 17 03

LICHAAM EN HYGIËNE: aTOT 1/6/96Deze tentoonstelling werpt een licht openkele facetten van de groei naar delichaamscultuur zoals wij die vandaagkennen. Foto’s, voorwerpen, documen-ten en kleine evocaties gaan over indus-trialisatie en vervuiling, de rol van deoverheid, schaamte en taboe, onderhoudvan de woning, bewustmaking van debevolking, allerlei geneesmiddelen, debadkamer en haar accessoires, zeep, dewasserij, het groeiend belang van gym-nastiek en lichaamsbeweging.De toegang is gratis. Rondleidingen kosten100 fr. per persoon. Een rondleiding voor school-groepen kost 1500 fr.Museum voor Industriële Archeologie en Textiel- Minnemeers 9 - 9000 Gent - + 09-223 59 69

WILLIBRORD EN HET aBEGIN VAN NEDERLAND: 18/11TOT 28/1/961300 jaar geleden werd Willibrord doorpaus Sergius tot aartsbisschop van de Frie-zen gewijd. Traiectum (het latere Utrecht)werd zijn missiebasis. Deze tentoonstel-

ZEKERDOEN

26 KLASSE NR.59

CURSUSSEN EN STUDIEDAGENALGEMEEN a• Probleemgedrag op school: 25/11.Voorstelling nieuwe handleiding Probleemgedragop school met 22 verschillende thema’s.Comité voor Bijzondere Jeugdzorg - Zandstraat 255 -8200 Brugge - + 050-45 41 05• Uitdagingen voor het komend onderwijsbe-leid, gastspreker Georges Monard, secretaris-ge-neraal Departement Onderwijs: 18/11 in Gent.Diploma Hoger Opvoedkundige Studies - Verbond

Oost-Vlaanderen - Rita Vermeulen - Oude Gentweg 27 - 9840 De Pinte -+ en fax 09-282 76 17• Ritme, percussie (24-26/11 in Lokeren); Elektronica en muziek(8-10/12 in Dworp).Mooss vzw - Diestsesteenweg 104 - 3010 Kessel-Lo - + 016-25 60 22• Studiedag Homo’s en aids: 1/12 in Antwerpen.Aidsteam/De Witte Raven/The Foundation - inlichtingen: + 03-828 69 00• Een bank vooruit: twee jaar projectwerking met kinderenvan woonwagenbewoners en zigeuners op school: 18/11 inHengelhoef.Vlaams Overleg Woonwagenwerk - Ravenstraat 112 - 3000 Leuven -+ 016-23 23 63• Seksuele opvoeding: Weerbaarheid bij kinderen: Module 1 (20/11 en 4/12) - Module 2 - vervolmaking (15en 29/1/96); Eén op drie - preventie vanseksueel geweld (24/11); Risicospel - eenspel voor deeltijds leren (13/12).Vormingscentrum Jos van Ussel vzw - Meers-straat 138B - 9000 Gent - + 09-220 65 22• Theater in de ochtend (21 en 28/11, 5, 12en 19/12); Beweging en houding (22 en29/11, 6, 13 en 20/12); Inzicht in menselij-ke communicatie (29/11, 6, 13 en 20/12).Wisper vzw - Diestsesteenweg 104 - 3010 Kes-sel-Lo - + 016-25 16 21

BASISONDERWIJS b• Preventie van seksueel misbruik bijkinderen (29/11); Nieuwe communica-tietechnieken (6/12); Pesten en geweldop school (13/12).Centrum voor Didactische Vernieuwing - VIIde-Olympiadelaan 25 - 2020 Antwerpen - + 03-827 78 90

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Geschiedenis: Leerdoelgericht en onder-zoekend geschiedenis leren in de tweedegraad (18/11); Nederlands: Europese lette-ren in de les Nederlands? (29/11).Centrum voor Didactiek vzw - Prinsstraat 8 -2000 Antwerpen - + 03-220 46 80• Natuurwetenschappen en wiskunde:De kracht van het voorbeeld in de wiskun-de (15/11); Talen: Irish Literature (22/11);Vakoverschrijdend: Organisatie van re-mediale hulp (11/1/96).Centrum voor Beroepsvervolmaking Leerkrach-ten - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk - + 03-820 29 61• Nieuwe communicatietechnieken (6/12); Pesten en geweld op school - eerstegraad (13/12).Centrum voor Didactische Vernieuwing - VIIdeOlympiadelaan 25 - 2020 Antwerpen - + 03-827 78 90

CONGRESSEN EN SYMPOSIAALGEMEEN a• Wetenschapsinformatie in Vlaande-ren: 1 en 2/12 in Leuven.Thema’s: wetenschapsinformatie in Vlaan-deren en buitenland; stimuleren van inte-resse voor wetenschap en technologie bij

FESTAVAL sJongeren van 12 tot 30 jaar maken ingroepjes van 5 tot 15 deelnemers eendriedimensioneel, eigenzinnig kunstwerkuit afval (geen geurhinder, a.u.b.!). Hier-mee komt u naar de Feesthallen KleinBoom in Putte (bij Mechelen) op 25 no-vember. Daar worden de werken samen-gebracht in één grote tentoonstelling. Ver-der nog op het programma: een work-shop (niet-klassieke manieren van schil-deren); een lezing (Andy Warhol en PopArt); tentoonstellingen van jonge, heden-daagse kunstenaars; exotische muziek,enz. Een cocktail van kunst, muziek, afvalen exotiek.De deelnemers betalen 300 fr. inschrij-vingsgeld en hebben daarmee recht opdeelname aan alle activiteiten (de slotfuifinbegrepen). De beste drie groepen wor-den beloond met een culturele dagtrip. Umoet wel inschrijven vóór 15 november.

Speciaal voor KLASSE-lezers hebben wetwee extraatjes bekomen:• schrijf in vóór 15/11 en meldt dat uvia KLASSE op de hoogte bent: u be-taalt slechts 250 fr. inschrijvingsgeld• toon deze tekst aan de kassa op 25november: u krijgt dan 50 % kortingen betaalt slechts 100 fr. in plaats van200 fr. voor uw toegangsticket.

Artforum vzw - Mark Vertommen - Diestse-vest 19 - 3000 Leuven - + 016-23 17 59 - fax016-22 27 85

jongeren en kinderen.Stichting Flanders Technology International - Jozef II-straat 30 - 1040Brussel - + 02-219 79 00• Zinnig innig - over (on)gewenste intimiteit: 24/11 in Brussel.Vlaamse Vereniging van Orthopedagogen - Chris Verstraete - Ruilare 110- 9080 Zeveneken - + 09-355 61 81

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• 9de Conferentie Het Schoolvak Nederlands: 17 en 18/11 inDiemen-Amsterdam (Nederland).Workshops en lezingen rond alle aspecten van het schoolvakNederlands.Voor Vlaanderen: M. van Bavel - Scherpenberg 26 - 2390 Westmalle -+ 03-312 16 40 of H. de Jonghe - Ten Doorn 6 - 1852 Beigem - + 02-26938 67• 1ste Vlaams Congres van Leraars Wetenschappen: 18/11 inLeuven. Lezingen en werkgroepen rond thema’s uit de natuurwe-tenschappen.VeLeWe/VOB - J. Hellemans - Banhagestraat 107 - 3052 Blanden - fax016-32 42 54• Leerproblemen in het secundair onderwijs: 2/12.Stichting Leerproblemen vzw - Dr. P. Ghesquière - KULeuven - FaculteitPsychologie en Pedagogische Wetenschappen - Afdeling Orthopedago-giek - Vesaliusstraat 2 - 3000 Leuven - + 016-32 62 34• De plaats van de verpleegkundige HBO: 5/12.

Hogere Beroepsopleiding voor VerpleegkundeSt. Jan-St. Jozef - K. Albert I laan 6 - 8200 St.Michiels - Brugge - + 050-39 06 07

KLASSE-MENT aOnder het motto «Sinterklaas komtelk jaar een beetje vroeger», gooien weook deze maand weer vijf boekenbonsvan 2000 fr. van de Standaard Boek-handel te grabbel. Wij verwachten uwverlanglijstje vóór 28 november.Winnaars opgave 21: Ingrid Huygens(Bekkerzeel), R. Snauwaert (Zedelgem), Fran-çoise Van Olmen (Gent), Jan Baeyens (Wel-le) en Rita Dierckx (Lommel).Oplossing opgave 22: Carpe diem quamminimum credula postero ofte Pluk dedag, zo min mogelijk rekening houden-de met de volgende (de rol van Mork vanOrk, collega van onze baron Frimout,werd vertolkt door Robin Williams. Narollen in Popeye en Good Morning, Viet-nam kwam hij te-recht in de filmDead Poets Socie-ty, waarin hij voort-durend Horatiusliep te citeren).Opgave 23: Eton verwelkomde op 1 sep-tember 95 een nieuwe leerling: Enge-lands meest begeerde vrijgezel-in-spe wan-delde voor het eerst door de beroemdeschoolpoort. Zijn grootmoeder draagt eenberuchte naam: haar voormoeder, deeerste van die naam, was hoofd van deAnglicaanse kerk en onthoofdde daar-om haar katholieke en Schotse nicht. DeSchotse was enkele jaren getrouwd meteen Frans koning met een toepasselijkenaam. Zijn grootvader-met-dezelfde-naambracht humanisme en renaissance inFrankrijk tot grote bloei, o.a. omdat hijeen getalenteerd Italiaans schilder tothofschilder benoemde. Vandaag leentdeze schilder zijn voornaam aan eenEuropees beroepsopleidingsprogrammadat leerkrachten en studenten Europarond stuurt. Kent u ook zijn familienaam?KLASSE-MENT - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

(advertentie)

28 KLASSE NR.59

De ouders van David hebben hun deftige klerenaangetrokken en voelen zich onwennig. Ze missenhun favoriete TV-programma en zitten nu in eenkille schoolgang te wachten tot het hun beurt is omtien minuutjes te mogen praten met een leerkrachtvan hun zoon. Ze weten al wat hij gaat zeggen:«David veegt er zijn voeten aan. Het rapport laat hetergste vermoeden. Zijn houding is allesbehalve.»Voor wat ze zelf te zeggen hebben, is er te weinig tijden bovendien vinden ze er toch nooit de juistewoorden voor. Het zal ook allemaal wel voor eengroot stuk aan hen liggen, dat hebben ze wel begre-pen uit de lichtjes verwijtende toon van de leraar. Die

B E R O E P S O N D E R W I J S

Weergraag

naarschool

«Ouders? Die komen nietnaar het oudercontact,mijnheer. Zeker niet inhet beroepsonderwijs.»«Een praktijkvak, dat ziensommige leerlingen nogzitten. Maar wie een al-gemeen vak moet geven,

is de sigaar.» En toch zijner beroepsscholen waarbijna alle ouders naar het

was verrassend. Heel veel scholen zijn niet bij depakken blijven zitten. Er zijn inderdaad veel pro-blemen, maar die kunnen soms op een creatievemanier worden opgelost. Het voorbeeld van hetoudercontact in de school van Patty is er daar éénvan. Zo werden honderden kleine en grote ingre-pen zorgvuldig geïnventariseerd. De volgende stapis nu de scholen met elkaar in contact te brengen enhen van elkaar te laten leren. Er komen dus driegrote regionale ontmoetingsdagen voor het deel-tijds en voltijds beroepsonderwijs. Daarop komengéén geleerde deskundigen spreken. Hier komende échte deskundigen aan het woord: directies enleerkrachten van de scholen die een positief verhaalte vertellen hebben. Liever dan uitsluitend de fou-ten te beklemtonen, krijgt iedereen hier de kans hetpositieve te ontdekken. Niet in de theorie maar in

de praktijk. De belangstellingis groot. Er zijn alvast vijftigscholen geselecteerd om hunverhaal te doen: over begelei-ding van leerlingen, ondersteu-

ning van leerkrachten, de rol van de directie, eenleerlinggerichte aanpak, samenwerking met exter-ne diensten, sport en natuur als uitdaging, enz.Telkens wordt nagegaan waar de knelpunten za-ten, hoe de scholen een oplossing hebben gezocht,waar ze op weerstanden botsten en hoe ze eruiteindelijk (soms nog maar gedeeltelijk) zijn uit-geraakt.

Zwaar geschondenNICOLE VETTENBURG, onderzoeker: «De scholenzijn zeer enthousiast om mee te werken. Ze zijn hetbeu dat er altijd vanuit probleemsituaties over hetberoepsonderwijs wordt gesproken. Ze willen zichniet neerleggen bij vage vaststellingen dat het nietgoed gaat. Daarom zijn ze zo blij ervaringen tekunnen uitwisselen en van elkaar te kunnen leren.Het verschil zit soms in kleine dingen. In hetberoepsonderwijs zitten inderdaad vaak andereleerlingen, die een andere aanpak vragen. Dikwijls

zal het allemaal wel goed bedoelen. Maar volgendekeer komen ze toch niet meer naar het oudercontact.Zoveel is zeker.

Kopje koffieDat het ook anders kan, zien we in de klas van

Patty. Zij zit in het derde jaar beroeps en op één nazijn alle ouders aanwezig op het oudercontact. Het iseen gezellige boel en het zaakje heet ook niet ouder-contact. De leerlingen stellen hun project voor. Daarhebben ze de voorbije weken in verschillende vak-ken aan gewerkt. Hun ouders volgen de presentatiesamen met de leerkrachten. Ze zitten in kleinegroepjes aan tafel en drinken een kopje koffie. Dekoekjes hebben de leerlingen zelf gebakken. Zehebben ook zelf voor de uitnodigingen, de ontvangsten een kleine rondleiding gezorgd. De sfeer is posi-tief. De leerlingen krijgen de kans te tonen wat ze wélkunnen. Ouders en leerkrachten hebben nu de kansom vanuit deze positieve startpositie een en ander tebespreken: goede en slechte kanten, problemen enoplossingen. Veel ouders blijven langer hangen danverwacht. En ze zullen er de volgende keer opnieuwbij zijn. Bovendien stimuleren hun kinderen hennog eens extra om naar deze vorm van oudercontactte komen. Dat zal David met zijn ouders nooit doen.

Positief verhaalDit is maar één van de vele voorbeelden die

aantonen dat wat er fout loopt op school («Deouders komen niet naar het oudercontact!»), somsmet een eenvoudige ingreep kan worden verbeterd.

De Koning Boudewijnstichting vroeg aan de on-derzoekers van VZW Majong op zoek te gaan naarzulke positieve modellen in het beroepsonderwijs.Daarvoor trokken ze naar een groot aantal van de520 Vlaamse beroepsscholen. En wat ze ontdekten

oudercontactkomen. En an-dere scholenwaar de kloof tussen theo-rie en praktijk tot eenminimum is beperkt. Hoespelen die scholen datklaar?

KLASSE NR.59 29

is hun zelfbeeld al zwaar geschonden. En ook deleerkrachten kampen met vooroordelen tegenoverde leerlingen. Maar in scholen waar ze zich daarniet bij neerleggen, zien we ook een positieveschoolcultuur groeien. Daarin is een positief con-tact mogelijk tussen leerlingen, leerkrachten, di-rectie en ouders. Het grote punt zit hem hierin:dergelijke scholen hebben bewust en echt gekozenom met zwakke leerlingen te werken. Zij stellen deberoepsleerling centraal, niet als het laatste sta-dium in een vastgelopen waterval, maar als eenvolwaardige jongere die een perspectief heeft en diesociaal weerbaar kan worden gemaakt. En daar gaathet tenslotte om: dergelijke jongeren zijn zo maat-schappelijk gekwetst of kwetsbaar dat ze dreigen afte haken. De school moet er in de eerste plaats aanwerken dat die jongeren zich weer goed in hun velvoelen. En dat kan alleen als ze zich ook goed opschool voelen. De impact van de school en deleerkracht blijkt zelfs groter dan die van het gezin.Dat is wetenschappelijk bewezen. Maar het is somsgemakkelijker om dat te ontkennen.»

rol. Zij moet waardering tonen voor het werk van deleerkrachten en hen stimuleren in plaats van henalleen maar te achtervolgen en te controleren. Zobetrekken sommige directies de vakgroepen ook bijhet opmaken van de begroting. Zo kunnen ze zelfprioriteiten formuleren voor materialen en lokalen.

POSITIEVEMODELLEN INHET BEROEPS-ONDERWIJS

Veel directies en leerkrach-ten zijn al ingeschreven voorde drie regionale ontmoe-tingsdagen van de KoningBoudewijnstichting op 8november in Malle, 22 no-vember in Gent en 29 no-vember in Hasselt. Alle scho-len die beroepsonderwijs or-ganiseren hebben een uit-nodiging ontvangen. Inschrij-ven voor Gent en Hasselt kannog altijd. In zes workshopsen op een materialenbeursstaat telkens de ervaringsuit-wisseling centraal tussen scho-len die werken aan de socialeweerbaarheid van hun leer-lingen: zelfredzaamheid, zelf-respect, zelfvertrouwen, ver-antwoordelijkheidszin en so-lidariteit.Scholen kunnen hierin eenbelangrijke rol spelen. Van-uit een positieve benaderingkunnen ze op de ontmoe-tingsdagen vooral veel lerenvan elkaar. Ook KLASSE zaler zijn.Meer informatie krijgt u bij deKoning Boudewijnstichting -Programma Solidariteit - Bre-derodestraat 21 - 1000 Brus-sel - +02-549 02 59 - fax 02-511 52 21.

Win-winEén van de interessante vaststellingen is dat de

beste resultaten worden gehaald in scholen die steu-nen op een win-win-operatie. Als scholen veel inves-teren in hun leerkrachten, komt dat ook ten goedevan de leerlingen. Dan winnen beide groepen daar-bij. Als leerkrachten sociaal vaardiger zijn, zullenook de leerlingen dat worden.NADIA BIERMANS, onderzoeker: «Leerkrachten on-dersteunen is van het grootste belang. Dat kan doorhen te sensibiliseren om samen aan een gemeen-schappelijke visie te werken, aan werkgroepen deelte nemen of aangepaste nascholing te volgen. Eenzij-dig iets uitdenken en opleggen heeft geen zin. Eenteam moet vernieuwingen samen ontwikkelen endragen. Scholen hebben de beste resultaten als erenige vorm van solidariteit heerst onder de leer-krachten, als ze als mens voor de klas durven staanen erin slagen een goede relatie uit te bouwen methun leerlingen. De directie speelt hierbij een sleutel-

«Als leerlingen de kans krijgente tonen wat ze wél kunnen»

Scholen waar het

wél lukt, hebben

bewust gekozen

om met zwakke

leerlingen te wer-

ken

De directeur heeft op zijn beurt natuur-lijk ook steun nodig. We hebben vastge-steld dat hij die vooral haalt uit contactmet andere directies. Soms zijn dat oudevrienden, soms komen die uit dezelfderegio, soms hebben ze elkaar gevondenbij een nascholing. De beste directieswéten wat ze willen en hebben eenduidelijk zicht gekregen op hun groepleerlingen én op hun groep leerkrach-ten.»

Twee leraarsHoe los je bijvoorbeeld het conflict

op tussen theorie- en praktijkvakken(of tussen de leerkrachten die die vak-ken geven)? Sommige scholen halen zeer gunstigeresultaten met zogeheten werkplaatsklassen. Eenleerkracht algemene vakken geeft daarin samen lesmet een praktijkleerkracht in hetzelfde lokaal. Dat iszowel voorzien van materiaal voor de praktijklessenals van schoolbanken voor de theorie. Op die maniervoelt elke leerkracht zich gesteund door de aanwe-zigheid van een collega. Ze houden voeling met water in elkaars vak gebeurt en ontdekken op die manierzelfs mogelijkheden om geïntegreerd te werken.Ook de leerlingen ervaren deze werkwijze als posi-tief. De leerkrachten zien hen op verschillende do-meinen bezig en kunnen meer individuele aandachtaan hen besteden. Het is maar één van de velepositieve modellen die best haalbaar zijn, als zegedragen worden door een gemeenschappelijke vi-sie op het onderwijs dat de school wil geven.

In de nek gekekenDiscriminatie blijkt een sleutelwoord te zijn voor

veel probleemgevallen in het beroepsonderwijs: BSO-leerlingen voelen zich gediscrimineerd t.o.v. ASO-leerlingen, sommige afdelingen voelen zich bena-deeld tegenover andere, BSO-leerkrachten voelenzich in de nek gekeken door andere leerkrachten,leraars algemene vakken voelen zich in de kou gezetdoor de praktijkleraars, enz. Hoe hebben de meersuccesrijke scholen dat probleem opgelost?NICOLE VETTENBURG: «Door resoluut te kiezenvoor een absolute gelijkwaardigheid op elk vlak.Dat uit zich soms in kleine ingrepen, maar die zijnniet minder belangrijk. Zo geven in sommige grotescholen alle leerkrachten zoveel mogelijk les in dedrie afdelingen: ASO, TSO én BSO. Zo hebben deleerlingen van BSO misschien niet altijd dezelfdebuitenschoolse activiteiten als die van ASO, maartoch minstens gelijkwaardige. Zo eindigt de lesdagvoor iedereen zo mogelijk op hetzelfde uur. Het gaaterom dat een school bij alle structurele maatregelenresoluut kiest voor de zwaksten. Dat moet een sys-teem zijn, daar moet je bewust mee rekening hou-den. Dat kan door te differentiëren in de les, doormeteen een spaarsysteempje te bedenken als er geldbij te pas komt, enz. Die aandacht is ook nooit in hetnadeel van de sterksten. Het gaat er eigenlijk om datélke leerling de persoonlijke aandacht krijgt die hijverdient. Als je dat eenmaal als principe aanvaardt, iser veel mogelijk op school.» ■

30 KLASSE NR.59

Een internaat is geen school. Noem het eenverlengstuk van thuis of een bufferzone tussen schoolen leerling, maar noem het geen school. Sommigeinternaten zijn wel nauw aan een school verbonden,maar even goed verblijven jongeren van verschillen-de scholen in de omgeving in een en hetzelfdeinternaat. Dat maakt dat in het internaat geen leer-krachten maar wel opvoeders werken, al zullen zijzichzelf liever begeleiders horen noemen.

I N T E R N A T E N

Van gotieknaar Nintendo

In films en feuilletonsworden internaten voor-gesteld als traditionelekostscholen met gotische

heel wat leerkrachten nogvoort. Of er ontstaan an-dere misverstanden diede samenwerking tussenleerkrachten en opvoedersvertroebelen. «Gebrek aaninformatie» zegt ons eendirecteur. Daarom stap-

ten wij zelf enkele inter-naten binnen. We ont-dekten dat het gotischestof al lang is weggevaagden dat men bij het woordNintendo niet denkt aaneen Italiaans schilder uitde 17de eeuw. Een be-zoek anno 1995.

om hun kinderen naar het internaat te sturen? Degrootste rol spelen nog altijd afstand en transport(39 %) en de studie- en opvangmogelijkheden(38 %). Beroepsredenen, b.v. onregelmatige werkuren,spelen voor 21 % van de gevallen mee. 19 % vande motieven berust op de gezinssituatie: medi-sche redenen, echtscheiding, conflicten, maar ookfamilietraditie of isolement: sommige kinderenhebben te jonge of te oude broers en zussen,waardoor ze een gesprek missen op het niveauvan hun leeftijd, zeker als hun ouders ook nogeens een druk beroepsleven hebben. Het internaatis voor hen een heel goede oplossing. Het aandeelvan de gezinssituatie als motief om naar het inter-naat te komen neemt de laatste tijd toe. Een kwart

In 1973 zaten meer dan 40.000 Vlaamse jonge-ren, van kleuter- tot secundair onderwijs, in meerdan 400 internaten. De laatste jaren schommelt hetcijfer rond de 16.000 in ruim 170 internaten. Vol-gens pessimisten een zwanezang, volgens andereneen tijdelijke terugval, die verklaard kan wordendoor een mentaliteitswijziging inzake school en op-voeding, door een verhoogde mobiliteit en door deruime geografische spreiding van ons onderwijs. Erzijn ook structurele ingrepen geweest, waardoorinternaten met te weinig inschrijvingen moestenverdwijnen of fusioneren.

Internen krijgen kost-en-inwoon en heel watstudie- en opvoedingsbegeleiding. Afhankelijk vanhet net, het onderwijsniveau en de provincie betalenouders jaarlijks 50 à 80.000 fr. per leerling, al danniet in maandelijkse schijven. Met dit bedrag isechter niet eens de helft van de werkingskostengedekt, zeker niet als er bijvoorbeeld infrastructuur-werken nodig zijn. De overheid keert een vastesubsidie uit per leerling en per internaat. De subsi-diëringsmodaliteiten verschillen ook weer per net.

Een internaatsleerling kost de Vlaamse overheidwel meer dan een gewone leerling. Sommigen spre-ken zelfs van een averechtse herverdeling, want erzitten zeker heel wat kinderen uit hogere inkomens-categorieën op internaat. Daarom lezen we in hetnieuwe regeerakkoord dat «de overheidstussenkomstvoor de interne leerlingen zal worden herdacht reke-ning houdend met de draagkracht van de ouders.»

Op eigen verzoekWelke redenen hebben ouders van vandaag

allure: strenge op-voedingsinstellingenmet zeer strakke regle-menten en dito gedrags-code. Eigenaardig genoegleeft die voorstelling bij

Een kwart van de leerlingendie op internaat gaan, kiestdaar zelf bewust voor.

van de leerlingen die op internaat gaan, kiest daarzelf bewust voor.

HuisvaderKenmerkend in veel internaten is de zogenaam-

de compartimentering: de grote, kale refters en demega-slaapzalen van weleer zijn vervangen doorruime, gezellige leefruimtes voor groepen van ge-middeld 20 kinderen of adolescenten van ongeveerdezelfde leeftijd. Elke groep wordt begeleid dooreen opvoeder. Die volgt de kinderen in alles op:studie, ontspanning, eten, slapen, wel en wee. Af-hankelijk van de organisatie overnachten heel watopvoeders in het internaat. Sommigen heel deweek, anderen dankzij een beurtsysteem slechtsenkele nachten, nog anderen helemaal niet.HENDRIK BOEY, opvoeder: Als opvoeder ben je met dekinderen bezig van ‘s morgens als ze opstaan tot‘s avonds als ze gaan slapen. Zelf heb ik de leefgroep8- tot 10-jarigen onder mijn hoede. Veel van mijntaken zijn die van een huisvader: zorgen dat iedereenontbeten heeft, gewassen is, tanden gepoetst, boeken-tas klaar, noem maar op. Tijdens de studieuurtjes benik begeleider en studiemeester en tussendoor ben ikook nog eens opvoeder. Overnachten doe ik hier niet.De nachtdienst wordt waargenomen door de zusters.Dat is een voordeel, want ik heb zelf een gezin enkinderen, maar ik moet wel vroeg uit de veren.MARIANNE MAES-DUPONT, opvoedster: Wij lerende leerlingen leven in een micro-maatschappij. Weleren hen normen als verdraagzaamheid, fair-play,eerlijkheid, beleefdheid, kameraadschap, enz. Datmaakt onze taak belangrijk en veeleisend.HEDWIG VERCAMMEN, opvoedster: Mijn werkdagbegint om vier uur in de namiddag. Ik vang dekinderen van de eerste graad secundair op, die vanschool komen, en geef hen een vieruurtje. Rondhalfvijf verzorg ik de bijwerkstudie voor leerlingendie moeilijkheden hebben met bepaalde vakken.Om kwart voor zes is het etenstijd en tussen 18.30en 19.00 uur is er een halfuurtje ontspanning. Tothalfnegen is er avondstudie. Dan volgt een ont-spannende activiteit en tegen halftien ligt iedereenin bed. ‘s Morgens om zeven uur staan we op:wassen, ontbijt, vrije studie, klaarmaken voor schoolen als iedereen de deur uit is, ga ik naar huis. Ditbetekent voor mij dus vier overnachtingen perweek in het internaat. We krijgen er een extravergoeding voor naar rato van drie uur per nacht.Het nadeel is dat je al je avonden in de week kwijtbent, maar het is een heel toffe job.

KLASSE NR.59 31

Dichter bij de leerlingVoor heel wat kleuters en lagere schoolkinderen

is de opvoeder een tweede vader of moeder. Derelatie met de opvoeder is dus erg belangrijk. Maarook voor oudere kinderen is de opvoeder vaak eenvertrouwensfiguur.HEDWIG VERCAMMEN: Je staat dichter bij de leer-lingen, je kunt hen ook beter begeleiden. De kinde-ren zijn opener en willen meer voor je doen. On-langs kwam zelfs een meisje langs dat al een tijdjevan het internaat weg was. Ze had iemand nodigom mee te praten.ROBERT VERFAILLIE, internaatbeheerder: Studie-begeleiding, sociaal-emotionele begeleiding, pro-blemen helpen oplossen, we doen het allemaal. Deleerlingen voelen dat ze iets aan ons kwijt kunnen,dat er naar hen geluisterd wordt, ook en vooral alser serieuze problemen zijn. Er is een klimaat vanvertrouwen. Moeilijke leerlingen op school zijnzelden probleemkinderen bij ons.

NintendoOp school is er het schoolreglement. Internaten

kennen leefregels. Dit verschil impliceert al eenzekere tolerantie, een zekere vrijheid, maar ooksoepelheid: het internaat houdt voeling met wat inde maatschappij leeft, of het nu om sociale bewo-genheid gaat of om videospelletjes. Maar toch zul-len niet alle leerlingen er aarden.ROBERT VERFAILLIE: Onze leefregels ogen wel strengop papier, maar in de praktijk praten we heel veeldingen uit. Enkel als het niet anders kan, ontzeggenwe een echt weerspannige interne bijvoorbeeld eenontspanningsactiviteit. In feite draait heel de disci-plinekwestie rond respect. Als dat er niet is, moetenwe ingrijpen.MARIJKE, laatstejaars: Als er een ding is dat je in hetinternaat leert, dan is het wel sociaal zijn en reke-ning houden met anderen. Te streng vind ik hetinternaat niet, tenzij misschien in de lagere jaren.In de hogere jaren mag je wat meer. Er zijn er welelk jaar die het internaat verlaten omdat ze het testreng vinden, maar de meesten gaan weg omwillevan een veranderde thuissituatie of omdat ze eenandere studierichting kiezen.ZR. VAN DE WIELE, internaatbeheerder: Sinds 1september mogen onze laatstejaars vrij het inter-naat in en uit lopen. Het is een uniek experimentwaarmee we leerlingen een eerste stap naar vrijheidwillen geven, hen voorbereiden op het kotleven alsze verder studeren. Het is nog te vroeg om het teevalueren, maar de ouders staan er in elk gevalachter.ROBERT VERFAILLIE: Videogames, Nintendo, wehebben het uiteindelijk in huis gehaald om bij teblijven. Belangrijk is wel dat het aantal spelletjesbeperkt is. Geen enkele leerling kan er dus langmee bezig zijn zonder dat een ander zijn beurtopeist.

Betere slaagkansenIn het internaat hebben de leerlingen de tijd en

de middelen om dagelijks bezig te zijn met hunstudie. Hun dagindeling ligt grotendeels vast. Heeftdit invloed op hun studieresultaten?ROBERT VERFAILLIE: Vorig jaar hadden wij 60leerlingen secundair onderwijs in ons internaat.Daarvan behaalden er slechts vier een C-attest. Datis een heel positieve score. Trouwens, als leerlingenhun huiswerk niet hebben gemaakt of hun les niet

hebben geleerd, dan komt dat vooralvoor op maandag. Dat zegt toch ge-noeg!MYRIAM MEERSMAN, onderwijzeres: Ikzou niet direct durven zeggen of inter-ne leerlingen het beter doen dan exter-ne. Sommige lagere schoolkinderen ko-men zelfs met een zekere achterstandbinnen. Ik denk hier aan schipperskin-deren die geen kleuterklas hebben ge-lopen.ZR. VAN DE WIELE: Kinderen hebbenheel veel behoefte aan structuur, aanplanning. Leerlingen hebben me zelf algezegd dat ze nooit hun diploma zou-den hebben behaald als zij niet opinternaat hadden gezeten.

InitiatiefSommige scholen en internaten zijn in elkaar

verweven, andere internaten staan volledig los vande school. Hoe goed is de verhouding tussen beide?ROBERT VERFAILLIE: Ons internaat staat los van deschool. Wij zien hier dan ook bijna nooit leerkrach-ten. Dat is jammer, want het is een beetje zoals opelke technische of beroepsschool: als de leerkrachtalgemene vakken zich eens laat zien in de praktijk-les, wint hij veel respect en sympathie. Het inter-naat binnenlopen, dat zouden de leerkrachten eensmoeten doen! Nu blijft dit voor hen een gesloten endus onbekende wereld. Met de schooldirecteurshebben wij wel goede contacten. Er wordt veelinformatie uitgewisseld.ZR. VAN DE WIELE: Wij volgen de studieresultatenvan de leerlingen nauwlettend op. Het contact met

Het internaat bin-

nenlopen, dàt

moet een leer-

kracht eens doen.

de scholen gebeurt via graadcoördina-toren, maar wel altijd op ons verzoek.De scholen zullen zelden of nooit zelfhet initiatief nemen.ZR. MONDELAERS, internaatbeheerder:Bij ons komen de leerkrachten zelf deleerlingen oppikken om naar de klas tegaan. Er is dan ook veel spontaan con-tact met de opvoeders. We vergaderenook geregeld met het PMS, zeker als erprobleemgevallen zijn.

TelevisieLesgeven aan internen schijnt niet anders te zijn

dan aan externe leerlingen. Of toch?ROGER LOMBAERTS, schooldirecteur: Interne leer-lingen pakken er niet mee uit dat ze op internaatzitten, niet in de klas en ook niet op de speelplaats.Ze gedragen zich ook niet anders. Sommige leer-krachten maken het onderscheid echter wel. «Jouwschrift moet in orde zijn», zeggen ze tegen deinterne leerling, «want jij zit op internaat!» Datwijst op een verkeerde voorstelling van zaken, opgebrek aan informatie. Dat merken we zeker als ereen film over een traditionele kostschool op TV isgeweest. Wat je dan allemaal hoort...MARLEEN GEUDENS, onderwijzeres: Er zijn tochzaken waar je als onderwijzer rekening mee moethouden. Zo moet je altijd minimum een weekvooruit plannen. Je kunt niet zeggen: «Breng over-morgen allemaal documentatie mee over fruit... ofgeld voor een uitstap.» Waar zouden interne leer-lingen het allemaal halen als ze er niet ten minstehet weekend voor hadden? Goed plannen, dat is deboodschap. ■

32 KLASSE NR.59

H O G E R O N D E R W I J S

Hogerlager

Lage slaagpercentageszijn een kenmerk vankwaliteit. Hoge slaagper-centages zijn een ken-merk van kwaliteit.Schoolkwaliteit uit zichin de kwalificaties van

IKZ of Integrale Kwaliteitszorg is een manage-mentfilosofie. IKZ staat voor een georganiseerdemanier van werken. Die komt er op neer dat allemedewerkers van een organisatie ernaar streven deoptimale kwaliteit van hun werk te realiseren. Hetdoel van IKZ is de kwaliteit voortdurend te verbete-ren (door klantgericht te werken), de kosten tereduceren (door preventief en remediërend te wer-ken) en de motivatie te verhogen (door alle mede-werkers te betrekken bij het totale ondernemings-

gebeuren). Bij een optimale doorvoeringvan IKZ zal een organisatie efficiënt eneffectief functioneren: zij zal de dingenjuist doen en de juiste dingen doen. Kwa-

liteitsdenken over onderwijs kan niet voorbij IKZ.In heel wat hogescholen, hoe ze nu ook mogenheten, werkt interne kwaliteitszorg trouwens aljaren in de praktijk.

StuurgroepKwaliteit is ook in het onderwijs een relatief

begrip geworden. Niet langer domineert één ken-merk, bijvoorbeeld de inhoud van een vak, veleaspecten spelen mee: vakinhoud, didactiek, leer-middelen, evaluatiemethode,... Ook de kwaliteits-eisen nemen toe. Zo volstaat het niet meer eendiploma af te leveren. Het bedrijfsleven in hetbijzonder en onze maatschappij in het algemeenverwachten voortdurende nascholing. Door de groeien-de complexiteit van de samenleving komt het ervoor het onderwijs niet enkel op aan kwaliteit tecreëren, te controleren en te consolideren. Ookvoortdurende verbetering en vernieuwing zijn aande orde. Kwaliteitsbewaking is eveneens nodig uitfinanciële overwegingen: de stijgende onderwijs-kosten maken dat de budgetten zo rendabel moge-

de docenten. Schoolkwa-liteit uit zich in de kwali-teit van de studenten.De hoge kostprijs van hetonderwijs staat borg voorhoge kwaliteit. De lagekostprijs van het onder-wijs staat borg voor kwa-liteit. Het is onmogelijkde kwaliteit in het on-derwijs te meten. Hoehoger de kwaliteit, hoe

meer ze kanworden ge-meten, geëva-lueerd en ver-beterd. Onderwijskwali-teit heeft niets te makenmet kwaliteitszorg. Er iseen kwaliteitssysteemnodig voor kwaliteitson-derwijs... Vijf paradoxenover onderwijskwaliteit.In vier stappen naar IKZ.

KLASSE NR.59 33

lijk moeten worden besteed.Om kwaliteit te garanderen gaat het niet op

eventjes aan de didactiek te sleutelen of enkele extravergaderingen te beleggen als er een probleem is.IKZ staat immers voor structuur en organisatie.Om dit in de school in te voeren is er allereerst eenreferentiekader nodig, een model. Aangezien er inVlaanderen weinig modellen beschikbaar zijn, komthet erop aan hier zelf zo ernstig mogelijk aan tewerken. Zo zijn er hogescholen waar een stuur-groep IKZ actief is met vertegenwoordigers uit deadministratie, docenten en directie. Vanuit zo’nIKZ-groep kan een opdrachtverklaring vertrekkenwaarin duidelijke en meetbare doelstellingen wor-den geformuleerd, kunnen nieuwe studieprogram-ma’s worden uitgewerkt, kunnen modellen voorstagebegeleiding worden opgesteld. Of er wordenstudiedagen georganiseerd waarop een aantal zorg-gebieden aan bod komen: onderwijs, personeel,organisatie en infrastructuur, materiële voorzie-ningen. Dit impliceert natuurlijk dat de directiemotiverend werkt, zelf actief meewerkt en dat ereen overlegcultuur bestaat in de school. Ook deaanwezigheid van een kwaliteitsverantwoordelijkewordt een must. Nu de schaalvergroting een feit is,zien we trouwens hoe in vele hogescholen eenverantwoordelijke wordt geïnstalleerd.

In Informatie Vernieuwing Onderwijs pleit DirkCoenjaerts, directeur kwaliteitszorg van de Karel deGrote Hogeschool in Antwerpen, voor professioneeloverleg dat gericht is op het collectief oplossen vanproblemen. Goed overleg is effectief en duurzaam,maar daarvoor moet aan enkele voorwaarden wor-den voldaan. Zo moet er feedback zijn, de leer-krachten moeten er zelf iets aan hebben. Verderheeft overleg structuur nodig: een aparte ruimte,een vast tijdstip. Het doel van overleg moet duide-lijk zijn en de school moet probleemoplossendwillen werken: geen ‘dat is een domme vraag’-mentaliteit. En ten slotte vereist goed overleg me-dezeggenschap op alle niveaus. Enkel dan is over-leg effectief en kunnen alle partijen er iets uit leren.

PiramideOm de kwaliteit te verbeteren moeten alle ni-

veaus van het onderwijssysteem in het kwaliteits-denken aan bod komen: beleid, administratie, school,programma, leerkracht, les, student. Het is nietmeer dan een piramidestructuur met bovenaan hetonderwijsbeleid en onderaan de student, leerling,cursist, stagiair,... om wie het tenslotte allemaal tedoen is. Het systeem is maar zo goed als z’n zwaksteschakel: wordt een goede docent niet gesteunddoor zijn directie, stapt een leerkracht slecht opge-leid de klas binnen, is het onderwijsprogrammaonvoldoende aangepast aan de behoeften van eenopleiding, enz. dan zal de kwaliteit onvermijdelijkdalen. Kwaliteit is dus de verantwoordelijkheidvan iedereen, niet van een interne of externe con-trole. Kwaliteitsverbetering is een continu proces,waarop alles in de organisatie moet gericht zijn.

Een van de schakels in de kwaliteitszorg betreftde leerkracht, de docent. Om die bij te staan, is hetbijvoorbeeld nuttig een programma op te zettenvoor beginnende docenten. Er zijn al hogescholendie zo’n programma hebben uitgewerkt. Ook overeen evaluatie-instrument voor docenten is al ge-sproken. Het Vlaams Verbond van het KatholiekHoger Onderwijs ontwikkelde zelf een feed-back-instrument waarmee studenten bevraagd worden

EEN STAPPENPLAN VOORIKZ IN HET ONDERWIJS

1. Opstarten van de IKZ-actie• een stuurgroep oprichten• een kwaliteitsverantwoordelijke aanstellen• de directie bijscholen en personeelsledensleutelposten toewijzen• het personeel sensibiliseren voor het belangvan IKZ

2. Analyse en planning van actiesom de kwaliteit te verbeteren• sterke en zwakke punten van de instellinganalyseren• een opdrachtverklaring en termijnvisie vast-leggen• de prioritaire aandachtspunten bepalen• de betrokken medewerkers specifiek trainen

3. Uitvoering van de eerste reekskwaliteitsactiviteiten

4. Consolidatie tot een systeem ennieuwe kwaliteitsacties

VERSLAGBOEKNaar aanleiding van Bou-wen aan totale kwaliteits-zorg, een IKZ-studiedag voorhoger onderwijs, dit jaar ge-organiseerd door het VlaamsVerbond Katholiek HogerOnderwijs, werd een lijvigverslagboek opgemaakt waarindeelnemers uit heel wat ho-gescholen hun concrete bij-drage tot kwaliteitszorg uit-eenzetten en illustreren. Vandit boek zijn nog een be-perkt aantal exemplaren invoorraad. U krijgt het in uwbrievenbus als u 400 fr. over-schrijft op rekeningnummer435-0304931-43 van VSKOmet de vermelding 7051000/14330000.

naar de diverse componenten van het doceerge-drag van docenten. Met de gegevens kan de docentzelf zijn onderwijsopdracht bijsturen.

Of men gaat nog een stap verder. Een meeruitgebreide bevraging van de oud-studenten, naarb.v. de opleiding in het algemeen, de nascholings-behoeften, de loopbaanontwikkeling en de ver-wachte relatie met de school kan het beroepsprofielverduidelijken. Een duidelijker beroepsprofiel be-tekent ook een beter aansluitend opleidingsprofielen dat heeft dan weer een positieve invloed op deonderwijsopdracht, stages, leermiddelen, enz.

CoachIn ons aprilnummer hadden we het al over de

monitoraten, een systeem van georganiseerde stu-dentencoaching die het aantal mislukkingen in heteerste jaar moet terugdringen. Het was trouwensLuc Van den Bossche, Vlaams minister van Onder-wijs, die zelf de hogescholen de aanmaak van eenbegeleidingsplan voor studenten oplegde, plan datjaarlijks wordt geëvalueerd door al de betrokkenenen voorgelegd aan de Vlaamse Regering. Heel wathogescholen werken rond studie- en studentenbe-geleiding. Persoongerichte stagebegeleiding is eenvoorbeeld, vakoverschrijdende oefening voor stu-

IKZ staat voor

structuur en orga-

nisatie

denten een ander. In O.L.V.-Waver isvorig jaar zelfs geëxperimenteerd metprobleemgestuurd, zelfontdekkend le-ren en met modulaire werking ter aan-vulling van het klassieke onderwijs.Meer en meer pedagogische hogescho-len zoeken in de lerarenopleiding danweer aanknopingspunten in het bui-tenland: studenten krijgen de gelegenheid om - naeen taalbad - stage te lopen in Engeland, Frankrijk,Portugal, enz. Het contact met buitenlandse onder-wijssystemen kan ons eigen onderwijs enkel verrij-ken. Het heeft weinig zin onderwijskwaliteit te van-gen in paradoxen. IKZ betekent dat het onderwijsondubbelzinnig kiest voor de kwaliteitszorg van alhaar componenten. ■

S I G N A A L

34 KLASSE NR.59

Als u ooit gaat winkelen in de Antwerpse Sun Wah super-markt zonder de oosterse schrifttekens te kunnen lezendie er alle produkten benoemen, dan zult u zich waar-schijnlijk wel even analfabeet voelen. Maar dat gevoelbent u snel kwijt zodra u met uw - hopelijk juiste - bood-schappen het gebouw verlaat en uweer omringd ziet door het vertrouwdeNederlands. Want natuurlijk kunt uuw eigen taal lezen en schrijven. In1910 was een kwart van onze bevol-king volledig analfabeet, in 1995 isdat minder dan een procent. Is anal-fabetisme dan nog wel van onze tijd?Onderzoekers zeggen niet zomaar nee,want hoewel we bijna allemaal kun-nen lezen en schrijven, zijn 16 op 100Vlamingen beperkt tot ernstig func-tioneel analfabeet.Meer dan 99 % van de Vlamingen kanlosse woorden en getallen lezen en schrij-ven: een naam, een adres, een bankre-keningnummer. Als het er op aan komt wat moeilijkers telezen (eenvoudige dingen als ondertitels bij een film, eenkranteartikel, een interview, of complexe teksten als een

handleiding of een literaire roman), scoort nog ongeveer97 % van onze bevolking goed tot heel goed. Als men 100Vlamingen echter vraagt iets moeilijkers te schrijven, danpresteert al 14 % matig tot slecht bij eenvoudige pennevruch-ten (een kort artikeltje in een verenigingsblad, een uitnodi-ging of een klacht) en niet minder dan 35 % struikelt overcomplexe ondernemingen als een aanvraag bij een officiëleinstantie of het verslag van een vergadering. Als het er op aankomt formulieren en tabellen te hanteren, wordt het nogerger. Een programma opzoeken in de TV-gids is voor 95 %van de bevolking best te doen, maar voor ruim een derde vande Vlamingen zijn tabellen met hypotheekleningen en -

aflossingen, maar even goed de belas-tingaangifte of het kinderbijslagformu-lier bijna onoverkomelijke hindernis-sen.Uit de opsomming van al deze taaltakenblijkt dat functioneel analfabetisme nietzomaar een kwestie is van kunnen le-zen en schrijven. Nee, het gaat om eenbrede waaier van communicatieve vaar-digheden, die zich over heel verschil-lende taaltaken uitstrekken. Men is goedin de ene taaltaak en minder goed in deandere. Dat is zo logisch dat u zichabsoluut geen zorgen hoeft te makenals het formulier voor kinderbijslag ofde handleiding van uw videorecorder u

parten spelen. 5,2 % van de Vlamingen scoort echter matigtot slecht voor meerdere taken, waaronder ook eenvoudige.Zij vormen de groep matig tot sterk functionele analfabeten.

ONDERZOEK

Hatsjie! Een kind op vijf op de lagere school heeft last vaneen of andere allergie. Bij een op de vier van die allergischekinderen is dat zo’n probleem dat het kind zelfs niet kandeelnemen aan de normale spelletjes. Hierdoor raakt hetkind sociaal geïsoleerd. Een allergisch kind op de drie blijfttrouwens geregeld afwezig. Kleuterleiders en onderwijzerszijn lang niet altijd op de hoogte van de allergie. Slechts60 % onder hen weet dat hun leerlingen geneesmiddeleninnemen tegen allergie. Hiervan weet slechts de helft watde werking van die medicijnen is of hoe ze precies moetenworden toegediend. Wel nemen leerkrachten preventievemaatregelen door met stofvrij krijt te schrijven en allergi-

sche kinderen uit de buurt te houdenvan wat de allergie kan veroorzaken.

Een en ander blijkt uit een onderzoek van prof. Van Cau-wenberghe van het Universitair Ziekenhuis in Gent.

Kleine geste. Een schooldirecteur in Bournemouth (Groot-Brittannië) gaf zijn job op om te verhinderen dat drie vanzijn halftijdse leerkrachten en een voltijds medewerkerwerkloos zouden worden. De 50-jarige directeur, die zo’n33.000 £ per jaar verdiende (meer dan anderhalf miljoen fr.),koos voor vroegtijdig pensioen. Het initiatief lokte de nodi-ge commentaar uit. Een education officer vreesde zelfs datde mensen het als het begin van een trend zouden aanzien.

Schooltaal thuistaal? 13 % van de Vlaamse kinderen be-grijpt de schooltaal niet helemaal. Dat bewijst onderzoekin het eerste leerjaar. Vreemd is wel dat het percentageniet-begrijpen toeneemt met de leeftijd, tot ruim 60 % inhet zesde leerjaar. Een en ander zou volgens onderzoekerste maken hebben met het feit dat al in het tweede leerjaarop taalbeschouwing wordt ingegaan, wat kinderen op dieleeftijd nog niet kunnen vatten. In de eindtermen Neder-lands manifesteert zich nu trouwens ook de tendens detaalbeschouwing meer door te schuiven naar hogere jaren.

Split. In Groot-Brittannië raden onderzoekers aan jongensen meisjes te scheiden tijdens de lessen seksuele opvoeding.Dat heeft niets te maken met preutsheid of met de aard vanhet onderwerp. Een enquête bij 737 12- tot 16-jarigen heeftnamelijk uitgewezen dat meisjes heel wat meer weten overpuberteit, contraceptie, vruchtbaarheid en geslachtsziek-ten dan jongens van dezelfde leeftijd. Op 12-jarige leeftijdis het verschil tussen beide nog miniem, maar de kloofgroeit met de leeftijd. Zo scoorden 16-jarige meisjes op devragenlijst ruim 77 % en jongens 73 % juiste antwoorden.Opvallend is dat jongens bij één vraag op de vier overcontraceptie de bal mis sloegen. Volgens de onderzoekers ishet belangrijk dat jongens voldoende geïnformeerd zijn,vooral om zichzelf te kunnen beschermen tegen b.v. aidsen zodat ze ook met voldoende kennis van zaken kunnenbeslissen over contraceptie, e.d. Aparte seksuele opvoedingmoet hen in staat stellen hun kennisachterstand op tehalen.

Het telraam is terug. Uitgerekend in een tijd dat er al meercomputers zijn dan televisietoestellen maakt in Azië demeer dan 3000 jaar oude abacus ofte het telraam furore. InHong Kong, Taiwan, Singapore en Zuid-Korea gebruikenleraars het telraam om les te geven. Het telraam blijkt nietenkel bijzonder nuttig als rekeninstrument, het scherpt degeest, is goed voor de concentratie en stimuleert het leer-vermogen in het algemeen. Bovendien werkt het gebruikervan kalmerend. In Maleisië wordt het toestel met degekleurde bolletjes weer in de klas ingevoerd nadat menerachter kwam dat Chinese kinderen die ermee werkten,beter scoorden voor wiskunde dan Maleisische. Een Japan-se jongen bewees sneller te kunnen rekenen met zijn tel-raam dan met een rekenmachine. Nog in Japan organi-seert men zelfs abacustornooien. Wetenschappers merkenop dat geoefende telraamgebruikers niet de linker, maar derechter hersenhelft benutten tijdens rekenopdrachten. Nor-

KLASSE NR.59 35

Tot die conclusie komen prof. Dirk Van Damme en Ingrid Jacobsvan de Universiteit Gent. Zij onderzochten het probleem vanhet functioneel analfabetisme bij 385 Belgen in de stad (Gent)en op het platteland (Kaprijke). Dat is wat weinig om eenuitspraak te doen voor heel Vlaanderen, maar de resultatenblijven richtinggevend.Om te beginnen blijken vele mensen niet vertrouwd te zijnmet een aantal taaltaken: 62 % leest zelden of nooit fictie,37 % leest zelden reclamefolders, 67 % schrijft nooit of slechtssporadisch een kort verslagje en 61 % vult nooit een ingewik-keld formulier in. Bij hoger geschoolden zijn de cijfers ietsgunstiger, bij laag geschoolden (enkel een diploma basison-derwijs) minder gunstig. Verder is de modale Vlaming mindervertrouwd met schrijftaken dan met leest-aken. Wel blijkt dat hij een hoog per-soonlijk belang hecht aan de beheer-sing van deze taken.Mannen hebben meer moeite met een-voudige schrijftaken dan vrouwen, maarvrouwen ondervinden meer problemenmet complexe schrijftaken en ingewik-kelde tabellen en formulieren. Inzakeleeftijd scoren de jongeren (18-29 jaar) en de ouderen (60-80jaar) vooral voor de complexe taken minder goed dan demiddelste leeftijdscategorieën. De 30- à 39-jarigen komen erhet beste uit. Laaggeschoolden missen meer vaardighedendan hoger geschoolden, maar in beide gevallen scoren zitten-blijvers merkelijk slechter dan niet-zittenblijvers, vooral als de taak wat moeilijker wordt. Dia-lectsprekers zijn oververtegenwoordigd in de laagste scoreca-tegorieën, terwijl de Algemeen Nederlandssprekenden gro-

tendeels in de hoogste regionen zitten. In tegenstelling tot watmen denkt, is functioneel analfabetisme geen plattelandsfe-nomeen (meer), integendeel zelfs, want tussen de laag sco-rende Vlamingen zitten heel wat mensen die in de kansarmewijken van de binnenstad wonen.Belangrijk is dat al de negatieve criteria cumulatief zijn: eenwerkloze dialectspreker zal dus minder taaltaken aankunnendan een tewerkgestelde A.N.-spreker.Functionele analfabeten zijn dus zwak in essentiële commu-nicatieve vaardigheden.Net als analfabeten tout court heb-ben zij echter inventieve strategieën ontwikkeld om hunprobleem te omzeilen. Ook kunnen zij het gebrek aan bepaal-de vaardigheden compenseren door andere vaardigheden

adequaat in te schakelen.Functioneel analfabetisme is, zo beslui-ten de onderzoekers, een complex enmultidimensioneel gegeven. Er bestaatook geen abstracte norm waaraan je hetkunt meten, enkel een reeks criteria ineen bepaalde maatschappijvorm. Welis functioneel analfabetisme voor heelwat mensen in onze steeds veeleisender

samenleving een niet te onderschatten probleem. Vandaar hetnut van educatieve voorzieningen als de centra voor basisedu-catie, waar mensen met zelf ervaren tekorten inzake lezen enschrijven kunnen worden geholpen. ■

Prof. Dirk Van Damme & Ingrid Jacobs, Functioneel analfabe-tisme bij volwassenen, 250 fr. Verkrijgbaar bij Ingrid Jacobs -Vakgroep Sociale, Culturele en Vrijetijdsagogiek - H. Dunantlaan2 - 9000 Gent - + 09- 264 62 84

maal gezien gebeuren logische en wiskundige bewerkin-gen in de linker hersenhelft, terwijl het intuïtieve en crea-tieve werk in de rechter thuishoort. Deze switch zorgt vooreen zeker evenwicht tussen beide hersenhelften, evenwichtdat voordelig zou zijn voorlezen, luisteren en anderevormen van leren. Ameri-kaans onderzoek bevestigtdit: evenwicht tussen beidehersenhelften versnelt hetleerproces.

Ex-Sovjetunie. In Ruslandhebben kleuterleiders hunhanden vol om hun scholenen dus ook hun eigen baante redden. Een en ander heeftte maken met een scherpeterugval van het aantal kleu-ters, wat het gevolg is van een daling van het geboortecij-fer. Die daling is al aan de gang sinds 1991, toen de USSRuit elkaar viel. Volgens het Russisch Ministerie van Onder-wijs zal deze evolutie nog aanhouden. Vergeleken met1991 zal het aantal baby’s en peuters in 1997 met ruim eenkwart gedaald zijn. Er is weinig reden tot optimisme, wantin Rusland is ook de balans van jaarlijkse kindersterftecij-fer met bijna 19 op 1000 vrij negatief. Ter vergelijking: hetkindersterftecijfer in de Europese Gemeenschap schommeltrond de 6 op 1000 per jaar.

Ring ring. Vindt u het ook zo vervelend als leerlingenenkele minuten na halfnegen nog de klas binnenkomen?In Newcastle zat men er in een school zodanig mee ver-veeld, dat de directeur er 230 wekkers liet uitdelen «in dehoop dat de leerlingen op tijd wakker zouden wordenzonder hiervoor op hun ouders te moeten rekenen.» De

Wie meer informatie of adressen vancentra voor basiseducatie wil, kan te-recht bij Tine Van Tendeloo - VOCB(Vlaams Ondersteuningscentrum voorBasiseducatie) - Frankrijklei 64 - 2000Antwerpen - + 03-226 84 83

wekkers waren een cadeau van een plaatselijke onderne-ming die 5 % laatkomers op 1600 leerlingen ook wel watveel vond.

Schoolfobie. «De meeste van onze jonge-ren zijn zo vervreemd van de school, dathet voor hen een hele opgave is zelfsmaar het gebouw te betreden. Een van deleerlingen werd er zelfs misselijk van.»Aan het woord is Lynda Smith van hetSchoolhouse Education Project in Lon-den. Zij vangt nu 24 leerlingen op, dieomwille van een soort schoolfobie eenzwaar spijbelverleden achter de rug heb-ben. De jongeren komen naar een oudeherenwoning, die qua uitzicht en inrich-ting weinig of niets met een schoolge-bouw te maken heeft. De leerlingen door-lopen er het gewone schoolprogramma,

doen werkervaring op en blijven via projecten in contact methet klassieke schoolleven. Wie op termijn wil terugkeren naarhet gewone onderwijs moet hierdoor geen al te hoge drempelover. De jongeren zijn enthousiast en blijven van de straatweg. Of het project echter kan blijven of worden uitgebreid, isde (financiële) vraag. Nochtans is de vraag al vele malengroter dan het aanbod.

Het groot lot. Een blindenschool in East Grinstead, Engeland,waar 16 kinderen tussen drie en tien jaar oud een 24-uursbegeleiding krijgen, moet waarschijnlijk haar deuren sluiten.De oorzaak ligt volgens de betrokkenen bij de NationaleLoterij. De school heeft een jaarlijks budget van bijna 31miljoen frank. Tot voor kort recupereerde zij daarvan gemid-deld 23 miljoen via schenkingen, maar sinds de Loterij werdopgestart, is dit bedrag fel gedaald. De ouders zijn alvastbegonnen met een reddingscampagne. ■

(advertentie)

(advertentie)

KLASSE NR.59 37

De leerplicht werd in België ingevoerd in1914. Toen bedroeg de leerplichtperiode achtjaar, van de leeftijd van zes tot veertien jaar.Tussen 1918 en 1983 zat de verlengingskwestiepermanent tussen tegengestelde maatschappe-lijke krachten. De wettelijke verwezenlijking vande leerplichtverlenging tot 18 jaar is het eind-punt van een politieke en een maatschappelijkediscussie, die tientallen jaren aansleepte. Tot1983 overheersten de remmende factoren destuwende. Toen kwam de doorbraak. Coens le-gitimeerde de verlengingsoptie vooral op socialegronden die voor een breed publiek aanvaard-baar waren. Hij speelde in op de jeugdwerkloos-heid en het fenomeen van de kinderarbeid op 14jaar.

SpijbelprobleemNiet alleen de lange aanloop tot de stemming

van de wet op de verlenging van de leerplicht istekenend voor de politieke en maatschappelijkegevoeligheid van dit thema. Ook het feit dat onge-veer tien jaar na de invoering de zinvolheid van ditproject politiek opnieuw ter discussie werd ge-steld, toont aan dat de leerplichtverlenging tot 18jaar nog steeds niet kan worden beschouwd alsdefinitief verworven.

In het voorjaar 1992 suggereerde Vlaams mi-nister van Onderwijs Luc Van den Bossche deinvoering van de leerplichtverlenging ongedaante maken. Hij verwees daarbij naar het enormespijbelprobleem in het beroepssecundair onder-wijs. Maar er is toen geen politieke discussiegevolgd. Ook de toenmalige Franstalige onder-wijsminister Elio di Rupo lanceerde begin 1993,wegens de ordeproblemen met schoolmoeë leer-lingen, het voorstel om de leerplicht te verkortentot 16 jaar. En opeens stond de leerplicht opnieuwop de politieke agenda.

Het verzet tegen de suggesties en plannen vanbeide ministers klonk het hardst in kringen vanhet Vlaams Deeltijds Beroepssecundair Onder-

wijs. Merkwaardig hierbij is dat net deze onder-wijsinstellingen met de grootste disciplineproble-men geconfronteerd worden.

In kaart brengenWat is de invloed van de leerplichtverlenging

op de onderwijsparticipatie, op de arbeidsmarkt-participatie, op de sociale integratie en het pro-bleemgedrag bij jongeren? De antwoorden opdeze vragen kunnen helpen om een precieze enobjectieve kijk te krijgen op de leerplichtverlen-ging als beleidsgegeven.

Het analyseren van de invloed van de wet op deleerplichtverlenging op de onderwijsparticipatieis van fundamenteel belang. Zo kan men immersmeten welke groep jongeren via de leerplichtver-lenging werd bereikt en of er verschuivingen zijnin hun schoolloopbaan als gevolg van de leer-plichtverlenging.

Naast de onderwijsparticipatie is ook de ar-beidsmarktparticipatie van belang. Een evaluatievereist dan ook dat de tewerkstellingseffectengeanalyseerd en in kaart worden gebracht.

S T U D I E D A G

OnruststokersTen slotte is er nog de sociale integratie en het

probleemgedrag bij jongeren. Bij een eventueleinkorting van de leerplicht zou een potentieelomvangrijke groep (16- en) 17-jarigen het onder-wijs kunnen verlaten. De vraag rijst of de popula-tie die zichzelf zou uitselecteren, samenvalt metde schoolmoeë groep belhamels, vandalen en on-ruststokers in het secundair onderwijs.

De Stichting Daniël Coens organiseert twee stu-diedagen (Leuven en Brugge) waarop men aan dehand van wetenschappelijk materiaal een ant-woord probeert te vinden op de gerezen vragen.Het voormiddagprogramma omvat de volgendevoordrachten: een historische schets van de leer-plichtverlenging (Georges Monard), leerplicht vanuitde sociale dimensie (Jacques Perquy), invloed vande leerplichtverlenging op de jongeren (Mia Dou-terlungne), effecten van de leerplichtverlengingop onderwijs en opleiding (Nicole Vancoillie). ‘sNamiddags worden themawerkgroepen gevormdrond het voltijds en het deeltijds onderwijs. Jour-nalist Guy Tegenbos (De Standaard) is moderatorin het plenair panel. In Leuven wordt een slottoe-spraak verwacht van Luc Martens, Vlaams minis-ter van Cultuur, Gezin en Welzijn. In Brugge isLuc Van den Bossche, minister vice-president enVlaams minister van Onderwijs en Ambtenaren-zaken, aan de beurt. ■

Praktisch: - Leuven, woensdag, 22 november van 9 tot 17 u.,Universiteitshal - Naamsestraat 22 - 3000 Leuven - Brugge,zaterdag, 25 november (zelfde tijd), Katholieke HogeschoolBrugge-Oostende - Campus Hoger Technisch Instituut -Spoorwegstraat 12 - 8200 Brugge Sint-Michiels - U schrijftzich in bij secretaris-penningmeester Armand Van Malderen- Weurfstraat 14a - 1741 Ternat-Wambeek - + (kantoor) 02-221 05 60. Het inschrijvingsgeld bedraagt 850 frank (inclusiefcongresmap, lunch en het nadien opgestuurde congresboek),over te schrijven op rek. nr. 001-2583635-19 met vermelding«studiedag 10 jaar leerplichtverlenging Brugge of Leuven».Na de inschrijving ontvangen de deelnemers meer praktischeinformatie.

De wet van 29 juli 1983,gestemd door wijlen Mi-nister van Onderwijs Da-

niël Coens, verlengde deleerplicht van 14 tot 18jaar. Leerlingen werdendaarmee voltijds leerplich-tig tot 16 jaar en deel-tijds tot 18 jaar. Over heteffect van de leerplicht-verlenging organiseert deStichting Daniël Coens tweestudiedagen.

Deleerplicht

roept

++INFOLIJN

Voor al uw vragenover onderwijs:

Koningsstraat 711000 Brussel

+ 02-219 18 00

38 KLASSE NR.59

EXAMENREGELINGIs er een reglementering voorde examenperiodes op eensecundaire school? Moetener bijvoorbeeld elke dag exa-mens zijn? Mogen de leer-lingen wel echt naar huisna een proefwerk?De overheid kan voor exa-menregelingen enkel aanbe-velingen geven en niet regel-gevend optreden. Ze beveelteen redelijke verhouding aantussen evaluatietijd en lestijd,maar kan niet bepalen hoe-veel dagen per schooljaar wor-den besteed aan examens oftoetsen. Wel bepaalde de over-heid dat een examenperiodein het secundair onderwijsbestaat uit een «aaneenslui-tende periode van lesdagenwaarop alle leerlingen van eenbepaalde leerlingengroep da-gelijks op school aanwezig zijnvoor het afleggen van exa-mens of toetsen over grotereleerstofgehelen» (Ministeriëleomzendbrief SO 39 van 13/1/1995). Enkel in het tweede enderde jaar van de derde graadkan uitzonderlijk (als het leer-lingenaantal het noodzakelijkmaakt) een mondelinge proefof een geïntegreerde proef overtwee dagen worden gespreid,zodat elke leerling één dagniet op school hoeft te zijn.Tijdens de periode van toet-sen of proefwerken over grote-re leerstofgehelen mag een

secundaire school het zoge-naamde halve-dag-systeemhanteren (Besluit van de VlaamseRegering van 17/4/1991 en Mi-nisteriële Omzendbrief SO 39 van13/1/1995). De school mag haarleerlingen toestemming gevende tijd buiten de examens tegebruiken om zich thuis voorte bereiden op het examenvan de volgende dag. Dit hal-ve-dag-systeem mag beginnenmet de namiddag van de laatstelesdag vóór het eerste examen.Om het halve-dag-systeem tekunnen hanteren moet deschool de toestemming heb-ben van de ouders van haarminderjarige leerlingen én moetze die ouders die dit verkiezende gelegenheid bieden om hunkinderen de proefwerken te latenvoorbereiden op de school zelf.

SCHOOLTIJDHoeveel vrije dagen mag eenschool nu precies geven? Sindser vorig jaar enkele scholenbestraft werden, wordt daarbij ons erg druk over gedaan.Hoe zit de vork precies in desteel? En klopt het dat wijonwettelijk bezig zijn als demiddagpauze maar 50 mi-nuten duurt?Alle begin is gemakkelijk: eenschooljaar loopt van 1 sep-tember tot 31 augustus. Devakantieperioden en -dagenzijn door de Vlaamse Rege-ring vastgelegd (Besluit van17/4/1991). Secundaire scho-len beschikken bijkomend overéén facultatieve vakantiedag,die eventueel in twee halvedagen kan worden opge-splitst. Daarnaast kunnenalle scholen één dag perschooljaar voorbehoudenvoor een pedagogischestudiedag voor de leraars.Deze dag mag niet wor-den gesplitst in twee hal-ve dagen. De lessen dieplaatsvinden in klasloka-len die als telbureau (nietals kiesbureau!) hebbengediend, mogen daags na ver-kiezingen geschorst worden.Het is niet toegelaten die dagde school gewoon te sluitenals slechts enkele klassen wer-den gebruikt.Begin en einde van het school-jaar zijn apart geregeld. Eensecundaire school mag de les-sen maximum zes dagen schor-sen voor de voorbereiding vande ontvangst (begin school-jaar) of de evaluatie (in deloop van of op het einde vanhet schooljaar) van de leerlin-gen. Ten hoogste één volledi-ge dag mag worden opgedeeld

in twee halve dagen. Eén uit-zondering: de woensdag, inregel slechts een halve lesdag(zie verder), blijft een halvelesdag en heeft zo geen in-vloed op de beperking van deopsplitsing in halve dagen. Inhet basisonderwijs kan de schoolde lessen één halve dag schor-sen (en dit enkel op de laatsteschooldag!) om het schooljaaraf te ronden. Afwijkingen opde regels kunnen enkel doorde Vlaamse minister van On-derwijs of zijn gemachtigdeworden toegestaan.Ook de schooldag zelf is gere-glementeerd. De lessen begin-nen ten vroegste om 8 u. eneindigen ten vroegste om 15u. en ten laatste om 17 u. Inhet basisonderwijs is de woens-dagnamiddag automatisch vrij.In het secundair onderwijs ook,tenzij de school om organisa-torische redenen deze vrije halvedag op een andere dag plaatstof anders beslist (= geen vrijhalve dag). De middagpauzeduurt minstens 50 minuten (=één lesuur, minder mag niet.De onderwijsinspectie houdttoezicht op de naleving vandeze reglementen.

VACATURES IN HETBUITENLANDDe Vlaamse Vereniging voorOntwikkelingssamenwerking enTechnische Bijstand (VVOB)maakt een lijst van vacatu-res bekend in China, Thai-land, Kenia, Zambia, Botswa-na, Zimbabwe, Suriname en

Nicaragua. Voor een projectrond de bananenteelt in Hon-duras, Kameroen, Nigeria enUganda zoekt de VVOB 4 bio-ingenieurs of licentiaten bio-logie.De afsluitingsdatum voor deinschrijvingen is 10 novem-ber. Op 20 november is er eeninformatiedag en de selectiesvolgen op 22, 23 en 24 no-vember. Meer informatie krijgtu op onderstaand adres ofvindt u op BRTN-Teletekstp. 736.VVOB - Programmatiedienst - MariaTheresiastraat 21 - 1040 Brussel

- + 02-217 76 15 - fax 02-21757 73

GEVALLEN OVER DEVERZEKERINGIn ons artikel over verzekerin-gen (KLASSE 58) sloop eenadresfout. Als u een ongevaloverkomt, moet u dit niet aan-geven bij de Juridische Dienstvan het Departement Onder-wijs. De correcte regeling isde volgende:• voor leerkrachten basis- ensecundair onderwijs: de aan-giften worden opgestuurd naarhet werkstation dat de perso-neelsdossiers van de schoolbeheert waar het ongeval zichheeft voorgedaan.• voor docenten HOBU: deaangiften worden opgestuurdnaar het sociaal secretariaat.• voor personeelsleden vancentra voor deeltijds kunst-onderwijs, volwassenenonder-wijs, PMS-centra, pedagogi-sche begeleidingsdiensten eninspectie: de aangiften wordenopgestuurd naar Ministerie vande Vlaamse Gemeenschap - De-partement Onderwijs - Afde-ling Coördinatie Beleidsuitvoe-ring Onderwijsniveaus - Arbeid-songevallen - RAC Arcadenge-bouw - 1010 Brussel.

ONDERWIJS VOORVOLWASSENENIk ben op zoek naar de ver-schillende mogelijkhedenvoor volwassenen om ver-der te studeren. Waar kan ik

daarover meer informa-tie vinden?Het Departement Onder-wijs heeft net een brochureuitgegeven waarin al diemogelijkheden staan op-gesomd. Deze publikatie ka-dert in de grote mediacam-pagne die het onderwijs voorvolwassenen wil promoten.In de brochure krijgt u meerinformatie over onderwijsvoor sociale promotie, af-

standsonderwijs, basiseduca-tie, tweedekansonderwijs ende examencommissie van deVlaamse Gemeenschap. Doel,aanbod, organisatie, inschrij-vingsgeld,... u vindt het alle-maal terug. Daarenboven be-vat de brochure een lijst metalle nuttige adressen. U kunteen gratis exemplaar van dezebrochure aanvragen bij Depar-tement Onderwijs - Administra-tie Permanente Vorming - Afde-ling Volwassenenonderwijs - Ko-ningsstraat 67 - 1000 Brussel - +02-211 44 29 - fax 02-211 43 81of 02-211 44 79

(advertentie)(advertentie)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281

ONTWIKKE-LING MET KLASSE

Misschien bent u de beeldenuit hongerend Afrika al beu. En mis-

schien moet u in de klas al helemaalniet meer beginnen over ontwikkelings-hulp. Zes grote organisaties die actiefzijn in de Derde Wereld slaan nu dehanden in elkaar om ook de anderekant van de medaille te laten zien. Zekiezen vierkant voor Afrika. De 11.11.11.-actie bijt de spits af.KLASSE biedt u materiaal aan om daarsamen met de leerlingen rond te wer-ken (zie p. 15-16). En misschienkunt u ook een steentje bij-dragen voor een uniek scho-lingsprogramma in Bur-kina Faso (p.17). Dat heetontwikkeling met klasse.