Klasyfikacja wad szczękowo-zgryzowych oparta jest na podziale w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych.

1) W stosunku do płaszczyzny pośrodkowej (strzałkowej)

2) W stosunku do płaszczyzny oczodołowej

3) W stosunku do płaszczyzny poziomej (horyzontalnej)

 

Wady poprzeczne

1.    Zgryz krzyżowy całkowity:•    Zachodzenie połowy łuku zębodołowego dolnego na górny (dopuszczalne jest zmniejszenie lub zwiększenie o jeden ząb sieczny liczby zębów objętych zgryzem krzyżowym)•    Linia symetrii może (ale nie musi) być zachowana•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej)

2.    Zgryz krzyżowy częściowy przedni:•    Zachodzenie części lub całej grupy dolnych zębów przednich na górne•    Przesunięcie linii pośrodkowej•    W rysach twarzy: asymetryczny układ wad (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej po stronie wady)

3.    Zgryz krzyżowy częściowy boczny:

Płaszczyzna strzałkowa 

1. Zgryz krzyżowy ( vestibulocclusio )a) całkowity (prawo lub lewostronny)b) cześciowy- przedni (prawo lub lewostronny)- boczny : jednostronny (prawo lub lewostronny), obustronny2. Boczne przemieszczenie żuchwy ( positio mandibulae lateralis )a) czynnościoweb) morfologiczne – laterogenia3. Zgryz przewieszony ( linguocclusio )a) jednostronny (prawo lub lewostronny)b) obustronny

Płaszczyzna oczodołowa 

1. Tyłozgryz ( distocclusio )a) częściowy b) całkowityc) rzekomy2. Tyłożuchwie ( positio mandibulae posterior )a) czynnościowe b) morfologiczne - retrogenia3. Przodozgryz ( mesiocclusio )a) częściowyb) całkowityc) rzekomy4. Przodożuchwie ( positio mandibulae anterior )a) czynnościoweb) morfologiczne – progenia

Płaszczyzna pozioma 

1. Zgryz otwarty ( occlusio aperta )a) częściowy przednib) częściowy boczny- jednostronny (prawo lub lewostronny)- obustronnyc) całkowity2. Zgryz głęboki ( occlusio profunda )a) częściowyb) całkowityc) rzekomy

•    Odwrotny nagryz  w obrębie zębów bocznych (zęby boczne żuchwy zachodzą na zęby boczne szczęki)•    Linia pośrodkowa nie jest przesunięta•    Rysy twarzy bez zmian

4.    Boczne czynnościowe przemieszczenie żuchwy:•    Po stronie przemieszczenia zgryz krzyżowy częściowy lub całkowity (po stronie przeciwnej może być mniej lub bardziej zaznaczony zgryz przewieszony)•    Przesunięcie linii pośrodkowej•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej), przesunięcie bródki w stronę zgryzu krzyżowego•    Test czynnościowy jest dodatni – asymetria twarzy spowodowana jest nieprawidłowym zwieraniem łuków zębowych

5.    Boczne morfologiczne przemieszczenie żuchwy:•    Po stronie przemieszczenia zgryz krzyżowy częściowy lub całkowity (po stronie przeciwnej może być mniej lub bardziej zaznaczony zgryz przewieszony)•    Przesunięcie linii pośrodkowej•    W rysach twarzy: asymetryczny układ warg po stronie wady (zapadnięcie wargi górnej i uwypuklenie wargi dolnej), przesunięcie bródki w stronę zgryzu krzyżowego•    Test czynnościowy ujemny – asymetria twarzy jest spowodowana niedorozwojem lub przerostem trzonu i gałęzi żuchwy

6.    Zgryz przewieszony•    Zęby boczne górne swoimi powierzchniami podniebiennymi stykają się z powierzchniami policzkowymi zębów dolnych •    W rysach twarzy: dysproporcja szerokości górnej i dolnej twarzy

Wady dotylne

1.    Tyłozgryz częściowy•    I klasa Angle’a•    II klasa kłowa (zahamowanie wzrostu doprzedniego części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej

2.    Tyłozgryz całkowity•    Cofnięcie całego łuku zębodołowego dolnego w stosunku do górnego•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu•    II klasa kłowa•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej

3.    Tyłozgryz rzekomy•    Pozorne cofnięcie dolnego łuku zębowego, spowodowane nadmiernym wzrostem doprzednim wyrostka zębodołowego szczęki w stosunku do mózgowej części czaszki

•    I lub II klasa Angle’a•    II klasa kłowa•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi górnej i okolicy podnoskowej

4.    Tyłożuchwie czynnościowe•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu•    II klasa kłowa•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej, cofnięcie bródki poza pole biometryczne•    Test czynnościowy wysuwania żuchwy dodatni (dotylne ustawienie prawidłowo zbudowanej żuchwy w stosunku do szczęki)

5.    Tyłożuchwie morfologiczne•    II klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do tyłu•    II klasa kłowa•    Szpara przednio-tylna między górnymi i dolnymi siekaczami•    W rysach twarzy: cofnięcie lub wywinięcie wargi dolnej, pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej, cofnięcie bródki poza pole biometryczne•    Test czynnościowy wysuwania żuchwy ujemny (zaburzona budowa żuchwy)

Wady doprzednie

1.    Przodozgryz częściowy•    I klasa Angle’a•    III klasa kłowa (zwiększenie doprzedniego wzrostu części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)•    Odwrotny nagryz zębów przednich•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej

2.   Przodozgryz całkowity•    Wysunięcie całego dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu•    III klasa kłowa•    Odwrotny nagryz zębów przednich•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej

3.    Przodozgryz rzekomy•    Pozorne wysunięcie dolnego łuku zębowego na tle zahamowania doprzedniego wzrostu szczęki w odniesieniu do mózgowej części czaszki•    I lub III klasa Angle’a  •    III klasa kłowa•    Odwrotny nagryz zębów przednich•    W rysach twarzy: zapadnięcie wargi górnej i okolicy wargi górnej

4.    Przodożuchwie czynnościowe•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu

•    III klasa kłowa•    Odwrotny nagryz zębów przednich•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej i bródki, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej•    Test czynnościowy cofania bródki dodatni

5.    Przodożuchwie morfologiczne•    III klasa Angle’a / w uzębieniu mlecznym płaszczyzna końcowa łamana do przodu•    III klasa kłowa•    Odwrotny nagryz zębów przednich•    W rysach twarzy: wysunięcie wargi dolnej i bródki, wygładzenie bruzdy wargowo-bródkowej•    Test czynnościowy cofania bródki ujemny

Zgryzy otwarte

1.    Zgryz otwarty częściowy przedni •    Szpara niedogryzowa między zębami przednimi (skrócenie wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy w odcinku przednim)•    Rysy twarzy bez zmian

2.    Zgryz otwarty częściowy boczny•    Szpara niedogryzowa  po jednej lub po obu stronach łuków zębowych (skrócenie wyrostków zębodołowych w odcinkach bocznych)•    Rysy twarzy bez zmian

3.    Zgryz otwarty całkowity•    Rozległa szpara niedogryzowa, związana ze znacznym rozchyleniem podstaw szczęk•    W rysach twarzy – wydłużenie odcinka szczękowego

Zgryzy głębokie

1.    Zgryz głęboki częściowy•    Zwiekszenie nagryzu pionowego zębów siecznych (spowodowane nadmiernym wzrostem przedniej części wyrostka zębodołowego szczęki)•    Dwupoziomowa płaszczyzna zgryzu•    Rysy twarzy bez zmian (w nadgryzie niepowikłanym)

2.    Zgryz głęboki całkowity•    Głębokiemu nagryzowi pionowemu zębów siecznych towarzyszą niskie wyrostki zębodołowe w odcinkach bocznych•    W rysach twarzy – skrócenie odcinka szczękowego

3.    Zgryz głęboki rzekomy•    Obniżenie zwarcia na skutek utraty uzębienia lub zniszczenia powierzchni żujących zębów bocznych•    W rysach twarzy – skrócenie szczękowego odcinka twarzy

Przodożuchwie morfologiczne – progenia, jest wrodzoną wadą kostną zgryzu. Charakterystyczny dla niej jest doprzedni przerost żuchwy i wydłużenie trzonu, co możemy zaobserwować, jako nadmierne wysunięcie brody do przodu – patrząc na osobę z profilu.Przy dużej progenii pojawia się szpara pomiędzy szczęką górną, a nadmiernie wysuniętą do przodu żuchwą, co z kolei prowadzi do deformacji twarzy, gdyż w takim przypadku jej rysy są zaburzone, trudności z gryzieniem pokarmów, a nawet z wady wymowy.

Progenia jest wadą uwarunkowaną genetycznie, aczkolwiek wcześnie wykryta jest możliwa do wyleczenia tzw. bezinwazyjnego. Niemniej jednak problem ten jest zauważany dopiero wtedy, gdy wada jest już widoczna, a proces rozrostu kości zakończony. Wówczas zachowawcze leczenie ortodontyczne nie jest skuteczne, a osoba borykająca się z progenią kwalifikuje się już tylko do zabiegu operacyjnego.

Leczenie: Operacje progenii poprzedza leczenie ortodontyczne, które maksymalnie może trwać nawet przez okres dwóch lat, w którym lekarz ortodonta ustawia zęby w taki sposób, aby było możliwe prawidłowe złożenie zgryzu podczas wykonywanego zabiegu.

 

Leczenie chirurgiczne jest jedyną i skuteczną metodą uwolnienia pacjenta od progenii, jednak, aby doszło do zabiegu nierzadko potrzeba ustaleń aż trzech specjalistów: ortodonty, chirurga i protetyka, którzy wybierają i decydują o najodpowiedniejszej metodzie leczenia. W zależności od wady operacje wykonuje się nie tylko na kościach żuchwy, ale również na górnej szczęce, która dosyć często nie jest całkowicie rozwinięta. W wielkim skrócie można powiedzieć, że cały zabieg polega na skróceniu trzonu żuchwy i odpowiednim dopasowaniu względem szczęki. 

Wyróżniamy kilka podstawowych typów chirurgicznego leczenia progenii:• metoda Obwegesera-Dal Ponta (obustronne rozszczepienie gałęzi i trzonu żuchwy)• metoda pionowego (wzdłużnego), obustronnego przecięcia gałęzi żuchwy• genioplastyka 

Po wykonanej operacji pacjent pozostaje w szpitalu mniej więcej przez tydzień czasu. Wtenczas podawane są silne środki przeciwbólowe, a opuchlizna sukcesywnie się zmniejsza. Jedynym i poważnym dyskomfortem jest „zadrutowana buzia”, co uniemożliwia żucie tudzież gryzienie stałych pokarmów. Druty ściągane są z reguły po miesiącu czasu, aczkolwiek bywa i tak, że okres ten może przedłużyć się nawet do 60 dni. Efekty widoczne są natychmiast, lecz optymalnym okresem jest rok czasu.

Wady zgryzu

O prawidłowym zgryzie mówimy wtedy, kiedy zęby szczęki i żuchwy stykają się ze sobą, a ściślej, kiedy każdy ząb styka się z dwoma zębami przeciwległej szczęki, a także, kiedy zęby górne nieznacznie wystają poza dolne, znajdujące się w żuchwie (wyjątkiem są górne trzonowe trójki, oraz dolne środkowe siekacze – one stykają się tylko i wyłącznie z jednym zębem).

Z kolei o wadzie zgryzu mówimy wtedy, kiedy ustawienie zębów jest inne od ogólnie przyjętego wzorca.Wszelkie wady tudzież odstępstwa od normy można zauważyć po nierówno ustawionych zębach w łukach. Bardzo często krzywy zgryz mylony jest z

krzywymi zębami – otóż jest to jakże mylna interpretacja, bowiem zęby są proste, aczkolwiek rosnąc krzywo dają złudny efekt.

Wyróżniamy 7 wad zgryzu:

1. Zgryz otwarty – brak kontaktu dolnych zębów z górnymi w płaszczyźnie pionowej2. Zgryz głęboki – zęby górne zakrywają zęby dolne powyżej przyjętej normy3. Tyłozgryz – cofnięcie żuchwy w stosunku do zębów szczęki4. Przodozgryz – nadmiernie wysunięta żuchwa ku przodowi 5. Zgryz krzyżowy – odwrotne zachodzenie zębów6. Stłoczenia – zęby położone na zewnątrz, lub do wewnątrz w stosunku do sąsiadujących z nimi zębów (brak miejsca w łukach)7. Zęby odseparowane – zęby nie kontaktują się ze sobą (charakterystyczne „szpary” między zębami)

Przyczyny powstawania wad zgryzu Wady zgryzu mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty, nie mniej jednak blisko 80% wszystkich wad zgryzu powstaje w przeciągu pierwszych kilku lat życia dziecka – są nabyte. Wyróżniamy wiele przyczyn kształtowania się i tym samym powstawania wad zgryzu, a są nimi m.in.:

• używanie nieprawidłowych smoczków (zbyt długotrwałe ich używanie)• ssanie kciuka• próchnica• oddychanie przez usta• niewłaściwy sposób karmienia dziecka (długotrwałe karmienie butelką)

Ze wszystkich wymienionych przyczyn najczęstszą z nich jest próchnica, która coraz częściej dotyczy nawet 3-letnich dzieci – bardzo często rodzice nie przywiązują zbyt wielkiej uwagi do pielęgnacji zębów swoich pociech. Jest to duży błąd, bowiem zbyt wczesna utrata zębów mlecznych prowadzi do zaburzeń pracy żuchwy i szczęki – ich wzrost ulega zahamowaniu, a wyrzynające się po kilku latach zęby stałe nie mają miejsca na wyrżnięcie i w konsekwencji rosną krzywo.

Zapobieganie wadom zgryzu

• ograniczenie pozostawiania smoczka w buzi dziecka – do pierwszego roku życia zalecane jest całkowite oduczenie dziecka korzystania z niego• wczesne odstawienie butelki – podawajmy pokarmy łyżeczką, zaopatrzmy dziecko we własny mały i kolorowy kubeczek• przed pierwszym rokiem życia włączajmy do diety dziecka produkty wymagające gryzienia• regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym (przegląd, fluoryzacja, lakowanie czy leczenie zębów mlecznych)