KĠġĠLERARASI ĠLĠġKĠLERĠ ETKĠLEYEN KAVRAMLAR …...Lazarus stresi, insan ile içinde yaadığı ortam arasındaki karılıklı ilikinin organizmada yarattığı tepki olarak

HAFTA

13

KĠġĠLERARASI ĠLĠġKĠLERĠ ETKĠLEYEN

KAVRAMLAR

STRES

HEDEFLER

Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

Stres kavramını tanımlayabilme ve

açıklayabilme

Strese yanıtı tanımlayabilme

Strese yanıt da GAS’ın aşamalarını bilme

Stresin çeşitlerini öğrenebilme

Stres çeşitlerini kavrayabilme

Stres kaynaklarını tanımlayabilme

Stres belirtilerini bilme

Stresle başa çıkma yollarını açıklayabilme

ĠÇĠNDEKĠLER

Giriş

Stres İle İlgili Tanımlar

Strese Yanıt

Stres Çeşitleri

Stres Kaynakları

Stres Belirtileri

Stresle Başa Çıkma Yolları

Özet

Değerlendirme

Kaynaklar

Yaralanılabilecek diğer kaynaklar

KĠġĠLER

ARASI

ĠLĠġKĠLER

VE ĠLETĠġĠM

STRES

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

STRES

Stres evrensel bir insan deneyimidir ve yaşayan herhangi bir organizmanın biyolojik

yapısının ayrılmaz bir parçasıdır. Yüzyılımızda çok sık kullanılan stres terimi sıklıkla

olumsuz anlam ifade eden bir kavramdır Ancak yaşam için kaçınılmazdır ve sağlığın

korunması, ilerleme yapılması için belirli düzeyi aşmayan stres gereklidir (1).

Stres insan organizmasının iç yada dış etkenlere karşı homeostatik dengeyi korumak

için verdiği bir seri reaksiyonları içerir. Organizmanın iç yada dışından gelen,

organizmayı tehdit eden ve organizmada uyum reaksiyonlarını başlatan uyaranlara stresör

adı verilir. Organizmanın homeostatik dengesini tehdit eden her stresöre karşı oluşturulan

yanıt, organizma için yaşamsal önem ifade eder (17).

http://www.canradyo.com.tr/v1/haber/haberresim/stres.jpg

Stres Ġle Ġlgili Tanımlar

Hans Selye 1935 yılında stresi, iç yada dış çevreden kaynaklanan homeostazisi

bozan yada bozmak için tehdit eden ve organizmada gözlenebilir ve kimyasal

değişikliklere neden olan olaylar olarak tanımlamaktadır(1).

Lazarus stresi, insan ile içinde yaşadığı ortam arasındaki karşılıklı ilişkinin

organizmada yarattığı tepki olarak tanımlamıştır(20).

STRES


Walter Cannon 1920 yılında, stres ile savaş ya da kaç yaklaşımını gündeme

getirmiştir(17).

Claude Bernard stresi, organizmanın dengesini bozan uyaranlar olarak

tanımlamıştır (19).

Alman fizyoloğu Pfluger’e göre stresin tanımı; hayatın ihtiyaçlarını doyurmak

ve karşılamak için organizmanın zararlı etkenlerden kaçıp korunması olarak

yorumlamıştır (20).

Roy strese tepkilerin; bireyin psikolojik, fizyolojik gereksinimlerine ve

toplumdaki rolüne göre farklılık gösterdiğini ifade etmiştir(17).

BaĢka bir tanıma göre; stres kişinin kendisinden veya çevresinden kaynaklanan

fziksel veya psikolojik etkilerden dolayı, davranışsal ve fiziksel değişime uğraması,

organizmanın etkilenmesine neden olan psikolojik ve fiziksel etkisi görülen güç olarak

tanımlanabilir (18).

STRESE YANIT

Selye, strese yanıtı LAS ve GAS ile ifade etmiştir.

LAS: Lokal Adaptasyon Sendromu

GAS: Genel Adaptasyon Sendromudur.

Organizmanın strese verdiği her iki yanıtın temel nedeni, organizmayı korumaya,

dengede tutmaya yöneliktir.

GAS üç aĢamada oluĢur:

Alarm reaksiyonu

Direnç evresi

Tükenme evresi

Alarm reaksiyonu

Organizmanın dış uyaranı stres olarak algıladığı durumdur.

Direnç evresi

Stres verici koşullara karşın uyuma elverişli bir durumdur.

Vücudun direnci normalin üstündedir.

Direnç devam ettikçe bedenin savunması zayıflar.

STRES


Tükenme evresi

Stres kaynağı halen vardır.

Stres yoğunluğu bireyin uyum yapma yeteneğini kısıtlar.

Halüsinasyonlar, depresyon ve ölüm oluşabilir (5,15,16,17).

STRES ÇEġĠTLERĠ

Stres; yapıcı stres “eustress” ve yıkıcı stres “distress” olarak ikiye ayrılmaktadır.Yapıcı

stres, hoşa giden aktivitelerin getirdiği yaşamsal zorluklardan kaynaklanabilir. Buna

üniversiteyi kazanmak, duygusal bir ilişkiye başlamak, yaşanılan çevreyi değiştirmek

örnek verilebilir. Bu olumlu durumların yarattığı stresle başa çıkıldığı zaman kişi

olgunlaşır, kendine güveni artar.

Olumsuz stres ise uyum sağlanması gereken hoş olmayan durumlar olduğunda

yaşanılan strestir. Buna örnek olarak hastalık, ölüm ve çok fazla iş yükü

verilebilir(2,3,21).

STRES KAYNAKLARI

Stres etkenleri kişinin kendisinden ya da dış çevresinden kaynaklanmaktadır.

http://www.mailce.com/wp-content/uploads/stress2.jpg

STRES


1. Bireysel Stres Kaynakları

Bireysel stres kaynaklarını, bireysel ihtiyaçlar, kapasite ve karakter gibi unsurlar

oluşturur. Algılama farklılıkları, deneyimler, aile sorunları,aile üyeleri arasındaki

ilişkiler, çocukların yetiştirilmesi, eğitimi,eşlerin iş sorunlarını eve taşımaları, boşanma,

ölüm gibi nedenler bireysel stres yaratan unsurlardır.

2. Çevresel Stres Kaynakları

Bireyin yaşadığı genel çevre ile ilgili stres kaynakları, iş hayatı dışındaki stres

kaynaklarıdır.Aile sorunları,ülke ve dünyada yaşanan ekonomik güçlükler, monoton bir

yaşam tarzı, sosyo-kültürel değişmeler,ulaşım sorunları gibi faktörler,genel çevreyle ilgili

önemli stres faktörleridir.

3. ĠĢ Ġle Ġlgili Stres Kaynakları

Bu stres kaynakları ya da gerilimli iş ortamına, vardiya usulu çalışmaya, işin çok fazla

yada çok az olmasına, fiziksel tehlikeye, kişinin çevresine uyumuna ve iş/ aile ilişkilerine

bağlı olmaktadır (18).

STRES BELĠRTĠLERĠ

Çok büyük problemlerden, günlük yaşamın karmaşası içinde karşılaşılan ufak tefek

sorunlara kadar günlük yaşantıda problem olarak görülen herhangi bir şey stres

belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Stres belirtilerin 3 ana başlık altında toplanabilir:

Fiziksel Belirtiler: Kalp çarpıntısı, baş ağrısı, soğuk yada sıcak basması, mide, bağırsak

bozukluğu, sindirim zorluğu, nefes darlığı, ellerde titreme, gürültüye, sese karşı

duyarlılık, uykusuzluk, aşırı ya da düzensiz uyku, bitkinlik, mide krampları, boyunda,

ensede, belde, sırtta ağrı, gerginlik, kasılma ve eklem ağrıları.

Duygusal Belirtiler: Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik, kaygılı olmak, durgunlaşma,

çökkünlük hali, sinirlilik, saldırganlık veya kayıtsızlık, duygusal olma, depresyon, karar

vermede güçlük.

STRES


http://www.psikohaber.org/upload/stres.jpg

Zihinsel Belirtiler: Unutkanlık, konsantrasyonda azalma, kararsızlık, zihin karışıklığı,

organize olamamak, ilgi azalması, hesap hatalarının artması, zihinsel durgunluk, sosyal

hayatın azalması, karamsar olma (2,4,6,16,23).

STRESLE BAġA ÇIKMA YOLLARI

Stresli bir durumla karşılaşıldığı zaman o durumla başa çıkmak için bazı yöntemler

kullanılır.

itusozluk.com/gorseller/stres/138409

STRES


1- Problem çözme: Problem çözme sorunu çözmek, kişide gerginlik yaratan durumu

ortadan kaldırmak için kullanılan bir yöntemdir. Problem çözme işi yapmanın daha kolay

ve daha iyi yollarını bulmak üzere aklın organize kullanımıdır.

Problemlere sistematik

yaklaşılırsa çözülebileceğinin bilinmesi önemlidir.

Problem çözme programının amacı, bireylerin problemlerinin çözmek için harekete

(eyleme) geçmelerine yardımcı olmaktır. Temel olarak problem çözme becerileri olarak

adlandırılan bu yöntem 5 basamaktan oluşmaktadır(6,7,8,22).

* Problemi tanımlamak,

* Seçenekleri gözden geçirme,

* Bir çözümü seçme,

* Eyleme geçme,

* Sonuçları değerlendirme,

a - Problemi Tanımlamak :

Problem çözme sürecindeki bu basamak genellikle en zorudur. Çünkü bazı

problemler kolayca isimlendirilebilirken, çoğu zaman yaşanılan sorunu tanımlamakta,

ifade etmekte güçlük çekilir. Karşılaşılan durum ne kadar belirsizse stres yaratma

olasılığı o kadar çoktur. Yardım isteyen bireylere yardım edebilmek için öncelikli olarak

sorunlarının doğru bir biçimde saptanması yani sorunların neler olduğunun açıklığa

kavuşturulması gerekir. Problemin ne olduğunun iyice açıklanması stresin çoğunu

hafifletir(6,8,9).

Aşağıdaki sorular yaşanılan problemi belirginleştirmede yardımcı olur.

- Bu durum neden problem oldu ?

- Bu yalnızca benim açımdan mı problem, yoksa başkaları da mı olayı böyle görüyor?

- Bu durumun olmasında benim bir katkım var mı?

- Katkısı olabilecek başka şeyler ya da kişiler var mı ?

- Nasıl bir sonuç elde etmek istiyorum ?

- Problem çözülünce neler olmasını istiyorum ?

b - Seçenekleri gözden geçirme:

Problemi saptayıp amaç iyice belirlendikten sonraki basamak, olabildiğince çok

seçenek üretmektir.

Bu basamakta liste yapmak yararlı olabilir. Seçeneklerin

STRES


oluşturulması hedef yönelimli bir süreç olduğundan doğal olarak seçimi gerektirir.

Seçeneklerin sayısını artırmak için şunlar yapılmalı:

1- Seçenekler oluşturulurken değerlendirme yapmaktan kaçınmalı

2- Kısıtlamaksızın, özgür zihinsel aktiviteye önem verilmeli

3- Oluşturulan düşüncelerin sayısı fazla olmalı

4- Önerilen seçeneklerden birleşimler oluşturulmalı ya da bunlar geliştirilmeye

çalışılmalıdır(6,9,10).

c - Bir çözüm yolu seçme:

Bu süreç eyleme yönelik bir dizi seçenek arasından belirli bir tanesini seçmek olarak

tanımlanabilir. Bu aşamada olası her çözümün, güçlü ve zayıf yanlarının dikkatli bir

biçimde değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme sonunda en uygun çözüme karar

verilir(6,9).

d - Eyleme geçme:

Plan uygulanmadan önce bunun nasıl yapılacağı çok önemlidir. İstenilene ulaşmak

için ne yapılması gerektiği, ne tür kaynaklara gereksinim olabileceği, zaman sınırının ne

olduğu ve sorunla ilgili olarak ne yapmaya karar verildiği, bunları gerçekten yapabilmek

için başka hangi bilgilerin istenildiğinin belirlenmesi bu aşamada gerçekleştirilir. Yapılan

plan uygulamaya geçirilir(6,9).

e -Sonuçları değerlendirme: Bazı durumlarda eyleme geçer geçmez başarılı olup

olunmadığı kolaylıkla anlaşılabilir. Bazı durumlarda ise, problemin çözümü daha uzun

zaman alabilir yada sonuçların olumlu ve olumsuz yanlarını birbirinden ayırt etmek ve

değerlendirmek oldukça güç olabilir. Eylem planında, sonuçların değerlendirileceği

zaman çok önemlidir. Uygulamaya çalışılan çözüm yollarının iyi işleyip işlemediğini

kontrol etmek gerekir. O tarihe kadar sorun ortadan kalkmamış olabilir. Ancak, sorun

üzerinde çalışmaya başlanılan tarihten bu yana, yaşanılan sıkıntıda bir değişme olup

olmadığına bakılabilir. Aşağıdaki sorulara cevap aranarak, gelinen nokta

değerlendirilebilir:

- Eskiye göre kıyaslandığında, bu sorun şu sıralarda kişinin zamanının, enerjisinin ve

dikkatinin ne kadarını alıyor ?

- Son zamanlarda durumundan ne kadar hoşnut ?

- Gerginliği biraz olsun azaldı mı ?(6,8,9)

STRES


2- Sosyal destek arama : Sosyal destek kavramı genelde stres altındaki yada güç

durumdaki bireye çevresindeki insanlar tarafından sağlanan maddi-manevi yardım olarak

tanımlanır. Sosyal destek, katlanması zor durumlarda bireyi cesaretlendirerek direnme

gücü sağlar ve aynı zamanda başa çıkma sürecinde yalnız olmadığı duygusunu verir.

Sosyal destek arama karşılaşılan sorunu ortadan kaldırmak yada bireyi rahatlatmak

için arkadaş, akraba ve eş gibi bireye duygusal destek verecek kişilerle konuşmak, benzer

sorunları yaşamış kişilere danışmak yada profesyonel kişilerden yardım istemek gibi

davranışlardır.

Ayrıca sosyal desteğin önemli bir işlevi de stres verici yaşam olaylarının ve

süregiden yaşam güçlüklerinin yarattığı psikolojik zararları azaltarak yada dengeleyerek

tampon görevi görmektir(11,12,13).

Yapılan çalışmalarda stres ile hastalık arasında bir ilişki olmasına rağmen, bazı

insanların yaşam sorunları ile daha kolay başa çıkabildikleri, güç şartlar altında bile

sağlıklı kalabildikleri görülmüştür. Bunun yanı sıra stres verici bir yaşam olayı ile

karşılaşan kişiler profesyonel yardımdan önce eş, arkadaş yada akrabalarına başka bir

deyişle doğal sosyal kaynaklarına başvurmaktadırlar(13).

Bu nedenle kişinin kendini gergin, kaygılı yada stresli hissettiğinde “aman

kimseyi sorunlarımla sıkmayayım”, “kimse bana yardımcı olamaz” diye düşünmek yerine

olumlu düşünüp ihtiyaç duyulan yardımı alması gerginliği azaltmada oldukça yardımcı

olur.

3- GevĢeme yöntemleri:

a) Temel solunum egzersizleri: Stres altındaki bireyler genellikle hızlı ve derin nefes

alırlar. Göğüs solunumu olarak bilinen solunumun bu şekli kısa nefes alıp vermeye, kas

gerginliğinin artmasına ve kanın yetersiz oksijenlenmesine neden olabilir. Solunum

egzersizleri hem solunum fonksiyonlarının geliştirilmesini hem de stres ve anksiyeteyi

azaltmayı sağlamaktadır. Doğru ve derin nefes almayı öğrenmek, gevşemeyi öğrenmek

yolunda atılan en önemli adımdır. Nefes almanın kendisi bir gevşeme yolu olduğu gibi,

bütün gevşeme egzersizleri içinde, egzersizin bir parçası olarak kullanılmaktadır. Ayrıca

solunum egzersizleri günlük hayatın akışı içinde uygulanması en kolay egzersizdir(5).

STRES


http://www.yogaevim.com/nefes_alma.jpg

Ġyi nefes;

Ağır

Derin

Sessiz olmalıdır.

Bunun içinde denge, ölçü ve uyum gerekir. İyi bir nefes yavaş olarak burundan alınır,

sessiz olur ve akciğerlerin bütününü doldurarak diyaframı aşağı iter. Nefes

egzersizlerinin amacı akciğerlerin bütününü kullanmaktır(5,6).

b) Progressif gevĢeme egzersizleri: Progressif gevşeme tekniği gerçekten stresi

azaltmak ve stresle başa çıkmak için mükemmel adımdır. Bu teknik aracılığı ile kişi

kendi bedeni ile tanışır ve kaslarında gerilimin, gerginliğin nerelerde yerleştiğini görür ve

kaslardaki gerginlik - gevşeme arasındaki farkı anlar(5,6).

STRES


http://www.turanuslu.net/icerikresimleri/228egzersiz/resim1.JPG

Progressif gevĢeme egzersizleri;

- Kas gerginliğini azaltır,

- Stresin etkilerini ve kaygıyı azaltır,

- Kan basıncını azaltır,

- Bağışıklığı arttırır,

- Laktik asit yapımını azaltır,

- Ağrıya duyarlılığı azaltır,

-Yorgunluğu azaltır,

-Fiziksel ve mental durumu iyileştirir,

- Uykuyu kolaylaştırır(5,6).

STRES


Bir progressif gevşeme egzersizin başarılı olabilmesi için en önemli şart, dış

çevreden gelecek uyaranların mümkün olan en alt düzeye indirilmesidir.

Bu sebeple egzersizin uygulanması için elverişli ortam olarak loş ışıklı, sakin bir oda

düşünülebilir.Egzersiz böyle bir odada rahat bir koltuğa oturarak veya sırtüstü yatarak

yapılabilir(5,6).

Temel progressif gevĢeme basamakları:

Gerin, 5’e kadar sayın ve gevşetin.Bunu başınızdan ayağınıza kadar her kas grubu

ile yapın.Eğer gerek varsa, germe ve serbest bırakma fazını çoğunlukla gergin

olan kas gruplarında yoğunlaştırarak tekrarlayın.

Her kas grubunu gevşettikten sonra, derin bir nefes alın ve bu nefesi yavaş yavaş

bırakın. Kaslarınızı kendinizi rahatsız edecek veya bir krampa sebep olacak kadar

aşırı germeyin

Ġpuçları:

1. Gevşeme eğitiminde başarının anahtarı uygulamadır. Tercihen iki, ancak

mümkün olmazsa, günde en az bir kere uygulama yapmaya gayret edin.

2. Çevrenize, bedeninizdeki ve kaslarınızdaki gerginliği kontrol etmenizi

sağlayacak “hatırlatıcılar” yerleştirin.

a) Saatinize gergin olup olmadığınızı kontrol etmenizi hatırlatacak renkli

bir bant yapıştırın.

b) Banyo ve gardrop aynanıza “Gevşek miyim” sorusunu yazın.

c) Çalışma masanızın çekmecesine de hatırlatıcılar koyun.

d) Sıkıntılı olabilecek veya hesapta olmayan durumları “gevşemek” için

özel imkanlara çevirin. Örneğin asansör beklerken bile küçük

teknikleri uygulayabilirsiniz.

Her gün düzenli uygulama:

1. Progresif gevşeme tekniğini her gün sezsiz, rahat bir yerde uygulayın.

Mümkünse bu uygulama günde iki defa olsun.

2. Uygulamayı yatarak veya rahat bir koltukta oturarak yapabilirsiniz. Ancak bir

süre sonra oturarak gevşeme becerisini kazanmanız hem yararlıdır, hemde

tercih sebebidir.

STRES


3. Uygulama sırasında uykuya dalıyorsanız, dirseklerinizi dayayarak oturun ve

uygulamayı bu durumda sürdürün.

4. Uygulama sırasında üzerinizde bulunan her türlü sıkı giyeceği, kravat ve

ayakkabınızı çıkartın, kemerinizi açın.

5. Uygulama sırasında ayak ayak üstüne atmayın; ellerinizi veya parmaklarınızı

kavuşturmayın, birleştirmeyin, üst üste koymayın. Çünkü bu pozisyonlar

başlangıçta rahatlık verseler bile, bir süre sonra kan dolaşımının doğal akışını

engellerler (5).

6. ÖZET

Stres insan organizmasının iç yada dış etkenlere karşı homeostatik dengeyi korumak

için verdiği bir seri reaksiyonları içerir. Organizmanın iç yada dışından gelen,

organizmayı tehdit eden ve organizmada uyum reaksiyonlarını başlatan uyaranlara

stresör adı verilir.

Selye, strese yanıtı LAS ve GAS ile ifade etmiştir. GAS üç aşamada oluşur. Stres

etkenleri kişinin kendisinden ya da dış çevresinden kaynaklanmaktadır. Stres belirtilerini

fiziksel, duygusal ve zihinsel belirtiler olmak üzere üç başlık altında toplamak

mümkündür.

Stres yaşamın kaçınılmaz bir parçası, stressiz yaşam olmayacağına göre, stresle baş

edebilmeyi öğrenmek gerekmektedir.

STRES


DEĞERLENDĠRME SORULARI

1) AĢağıdakilerden hangisi stresi tanımlar?

a) Stres, insan ile içinde yaşadığı ortam arasındaki karşılıklı ilişkinin organizmada

yarattığı tepkidir.

b) Stres, organizmanın dengesini bozan uyaranlar olarak tanımlanır.

c) Stres, hayatın ihtiyaçlarını doyurmak ve karşılamak için organizmanın zararlı

etkenlerden kaçıp korunması olarak yorumlanır.

d) Stres, iç yada dış çevreden kaynaklanan homeostazisi bozan yada bozmak için tehdit

eden ve organizmada gözlenebilir ve kimyasal değişikliklere neden olan olaylar olarak

tanımlanır.

e) Hepsi

2) AĢağıdakilerden hangisi stresin fiziksel belirtilerindendir?

a) Duygusal olma

b) Baş ağrısı

c) Unutkanlık

d) Karamsar olma

e) Depresyon

3) AĢağıdakilerden hangisi stresle baĢa çıkma yollarından progresif gevĢeme

egzersizlerinin yararlarındandır.

a) Yorgunluğu artırır

b) Kaygıyı artırır

c) Uykuyu kolaylaştırır

d) Fiziksel ve mental durumu iyileştirmez

e) Kan basıncını artırır

4) AĢağıdakilerden hangisi stresin zihinsel belirtilerindendir?

a) Kalp çarpıntısı

STRES


b) Sindirim zorluğu

c) Konsantrasyonda azalma

d) Mide krampları

e) Çökkünlük hali

5) AĢağıdakilerden hangisi stresle baĢa çıkma yollarında kullanılan yöntemlerden

biridir?

a) Problem çözme

b) Sosyal destek arama

c) Gevşeme yöntemleri

d) Temel solunum egzersizleri

e) Hepsi

CEVAP ANAHTARI

1. E

2. B

3. C

4. C

5. E

STRES


YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. Birol L, Akdemir N, Bedük T. İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. İstanbul, I.

Baskı.Vehbi Koç Yayınları. 1998:472

2. Stres ve Stresle başa çıkabilme, http://www.mc.metu.edu.tr/pdrm, 8 Eylül 2005

3. Pehlivan İ. İş yaşamında stres. Ankara, Erek Ofset, 2000

4. Rowshan A. Çeviren. Cüceloğlu Ş. Stres yönetimi. İstanbul, Sistem Yayıncılık ve

Mat. San. Tic. Aş. 1. Baskı, 1998

5. Baltaş A, Baltaş Z. Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul, Remzi Kitabevi. 21.

Baskı, 2002

6. Şahin H N. Stresle başa çıkma. Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 3.

Baskı 1998

7. Kaya B. Problem çözme. Çınar Dergisi, 1996;2(3):91-94

8. Güner P. Sorunlarla etkili baş etme yolu: Problem çözme. Atatürk Üniversitesi

Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2000;3(1):62-67

9. Stresle baş etme ve problem çözmede güçlenelim,

http://www.geocities.com/Athens 16 Haziran 2004

10. Problem çözme becerisi, http://www.sanalpsikolog.com/ProblemCozmeBecerisi,

15 Haziran 2005

11. Özgür G. Sosyal destek ve sağlık. Türk Hemşireler Dergisi, 1993;43(2):25-26

12. Şahin D. Sosyal destek ve sağlık. Okyayuz Ü. Ed. Sağlık Psikolojisi Giriş.

Ankara. 1. Baskı. Türk Psikologlar Derneği Yayınları, No:19, 1999:80-106

13. Sorias O. Sosyal destekler ve ruh sağlığı. Ege Ünv. Tıp Fak. Dergisi.1988;27(1)

14. Kum N.(1996)Psikiyatri Hemşireliği El Kitabı, Vehbi Koç Vakfı Yayınları No:13,

I. Bs. İstanbul

15. Cüceloğlu D.( 2005),İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, 14. Basım, İstanbul

16. Selçuk T.R, Sonmaz S.(2009),Sağlık Hizmetlerinde İletişim,Songür

Yayıncılık,Ankara

17. Birol L, Akdemir N.(2005),İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı,Genişletilmiş

2.Baskı, Ankara

18. Tengilimoğlu D,Işık O,Akbolat M.(2009), Sağlık Hizmetleri Yönetimi, Nobel

Yayın, Ankara

STRES


19. Akça A.F(2007), Temel Hemşirelik Kavramlar, İlkeler, Uygulamalar,İstanbul

Medikal Yayıncılık

20. Balcıoğlu İ.(2005), Stres Kavramı ve Tarihsel Gelişimi, Medikal Açıdan Stres ve

Çareleri, Sempozyum Dizisi, No:47

21. Uğur M.(2005),Stres Kavramı ve Psikiyatrik Hastalıklar, Medikal Açıdan Stres ve


22. Özmen M.Önen B.( 2005), Stresle Başa Çıkma Yolları, Medikal Açıdan Stres ve


23. Güçlü N.(2001),Stres Yönetimi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:21,

Sayı;1

YARARLANILABĠLECEK DĠĞER KAYNAKLAR

1. Baltaş A, Baltaş Z. Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul, Remzi Kitabevi. 21.

Baskı, 2002

2. Birol L, Akdemir N.(2005),İç Hastalıkları Ve Hemşirelik Bakımı,Genişletilmiş

2.Baskı, Ankara

3. Tengilimoğlu D,Işık O,Akbolat M.(2009), Sağlık Hizmetleri Yönetimi, Nobel

Yayın, Ankara

4. Güçlü N.(2001),Stres Yönetimi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:21,

Sayı;1

5. Cüceloğlu D.( 2005),İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, 14. Basım, İstanbul

Documents

KĠġĠLERARASI ĠLĠġKĠLERĠ ETKĠLEYEN KAVRAMLAR …...Lazarus stresi, insan ile içinde yaadığı ortam arasındaki karılıklı ilikinin organizmada yarattığı tepki olarak