36
2 Koliti 1:1 1 2 Koliti 1:6 Koliti Vegenalitini Luhuva Nampa 2 Pauló Gizo Kimimó Koliti vegená nónohá kimike gizo kimi gakó 1 * Neza Ómasímini agepagú gakotó Izesu Kilistoni aposolo loló u ve Paulona itó ve ligiveteho Timotí ezagi makó minusike Koliti numutoka Ómasímini vegenala zuha itó Akaia mikasi lugáaloka monó gele vegená mini- liki viki iki inamó lekeza luhuva netá imane gizo noluku- muke láa loko noluve: 2 Ameteho Ómasi itó Guivahani Izesu Kilistó aitokatí nasahilí itó hulu nene lekelitoka minoloko voko minino. Pauló milumámini amupiló minake Ómasi agepoka limó 3 Guivahanite Izesu Kilistoni amelahini Ómasi agepoka litunize. Eza hulu ameteho itó lelémo geha zeaká ame- teho minokave. 4 Eza milumámini mogonáa haitopaitó utó noigo lelémo guni oaká noive. Lá okago, Ómasímo lelémo hulu oaká noi hulu nenémo leza ámina oko ligive lugáa miluma malumámini amupiló niminikoma kelémo geha zitunimó onoive. 5 Kilistó eza miluma gilimó nenémini nekisáa lelitoka vaí oko miní amekago, ámina oko Kilistoni huluváa genavagi ale utó moloaká nousive. 6 Helegaloka lelitoka miluma maluma utó oaká noimó nene lekelitoka geha utó itive loko itó lekelémo lamaná itive loko utó o lemeaká noive. Itó helegaloka hulu nenémo utó o lemeaká noimó nene lekelikumule loko utó o lemeaká noive. Itó hulu nenémo lekelitoka mino moloko hize lé noleketiko, miluma maluma lelitoka utó oaká noimó ámina oko lekelitoka utó noiko nene siti * 1:1: Apo 18:1

KolitiVegenalitiniLuhuvaNampa2 PaulóGizoKimimó · panalagi utó imole. Itó ámina lo hukoko li gakolímini lapaná nene minoko tolova imóza, Moseni avogisal

Embed Size (px)

Citation preview

2 Koliti 1:1 1 2 Koliti 1:6

Koliti Vegenalitini Luhuva Nampa 2Pauló Gizo Kimimó

Koliti vegená nónohá kimike gizo kimi gakó1 * Neza Ómasímini agepagú gakotó Izesu Kilistoni

aposolo loló u ve Paulona itó ve ligiveteho Timotí ezagimakó minusike Koliti numutoka Ómasímini vegenalazuha itó Akaia mikasi lugáaloka monó gele vegená mini-liki viki iki inamó lekeza luhuva netá imane gizo noluku-muke láa loko noluve: 2 Ameteho Ómasi itó GuivahaniIzesu Kilistó aitokatí nasahilí itó hulu nene lekelitokaminoloko voko minino.

Pauló milumámini amupiló minake Ómasi agepoka limó3 Guivahanite Izesu Kilistoni amelahini Ómasi agepoka

litunize. Eza hulu ameteho itó lelémo geha zeaká ame-teho minokave. 4 Eza milumámini mogonáa haitopaitóutó noigo lelémo guni oaká noive. Lá okago, Ómasímolelémo hulu oaká noi hulu nenémo leza ámina oko ligivelugáa miluma malumámini amupiló niminikoma kelémogeha zitunimó onoive. 5 Kilistó eza miluma gilimónenémini nekisáa lelitoka vaí oko miní amekago, áminaoko Kilistoni huluváa genavagi ale utó moloaká nousive.6 Helegaloka lelitoka miluma maluma utó oaká noimónene lekelitoka geha utó itive loko itó lekelémo lamanáitive loko utó o lemeaká noive. Itó helegaloka hulunenémo utó o lemeaká noimó nene lekelikumule lokoutó o lemeaká noive. Itó hulu nenémo lekelitoka minomoloko hize lé noleketiko, miluma maluma lelitoka utóoaká noimó ámina oko lekelitoka utó noiko nene siti* 1:1: Apo 18:1

2 Koliti 1:7 2 2 Koliti 1:12viziki miniki alitave loko neve. 7 Itó leza lekelikumú la-gata losi gelemoko minoaká nounimó nene alévolé okagoláa loko geleaká noune: Leza miluma geleaká nounimónene lekezagi izá miliki miluma maluma giliki niminikihulúmini gehava monéna alitave.

8 * Nigivénegita, nenémini gakola makó láa loko neve:Asia mikasigú milumámini amupiló minomo itehámaneve. Nenemú lakagatí molokative loko litoze, gililo.Neneloka nene genavagi netá golivagi lamaná lumupilóiteake lelémo akatimó okago, miní ameko logómula giza-tive loko ma gelemuháma neve. 9 Itó imane heleakánetá ale alitokune lokunike ligikate golosasa gimó nenelá imóza, ma utó o lememimóma neve. Leza zámuzatemúgelekuko lemeko ha netá loló okiko, Ómasímoheleakakutílelémo oteaká ve aitokagó leheta itune loko ámina go-livagi netá utó o limimóma neve. 10 Itó áisi nene he-leakakutí alata mololetoko minamó. Itó áisi minoko gohaalata mololetoloko vinogo ive. Nene gakó gele seketigío minoko aitoka leheta okune. 11 Itó lekeza Ómasilokalitatímo lelémovatí iko, Ómasi eza agika lamanaki vémoveloko lokonotó aleko lugutó vizekiko, vegená mukilitekegepagutí kegepagutí lelikumú Ómasi agepoka liki gekélitiki minatave.

Pauló Koliti vegenatoka vinogo noike haitó agata gilimónenémini mogonáa

12 Lezatemú gulusigo lagasó iteaká noimó nene láokomú neve: Ligika lamanatotí itó monokú nene imanemikasiuka nominuko ligikámo netá makokumú lehelúosá amive. Leza monóini nomi vegená keí kovogisalónenémini oko minunike monó gilina vegená lekelí lokov-ogisaló etó oko vevesoko minoaká noune. Itó monóini* 1:8: 1 Koli 15:32

2 Koliti 1:13-14 3 2 Koliti 1:21nomi vegenalite gili hee likakató leheta ominoko nomive.Ómasímini nasahilitó voko leheta oko minoaká noune.13-14 Neza gakó soza sazagi loko nomive. Gakó mogo-natagana ma hitosá amuve. Luhuva gizo lekemekugogatiki gili guni itave lokogó gizoaká nouve loko gelenouve.Itó lekeza není mogona lugáa mota gilinamómáminikilekeza alika gili hee liki gili asú itave loko noguluve. Láikiko, lekelikumú neza gulugo iteaká noimó nenémini okolekeza Guivahani Izesuni gamena napaló nenikumú gilikoititize.

15 Gakó láa loko nolumó nene gele alévolé okuke goíoko gamena lositá lekelitoka vitomó nenémo mulutikúlamaná gilitave loko ale vavá umó. 16 * Itó voko ánigo-likimikinake Masetonia mikasiuka voko minokinake gohanene atiginá oko lekelitoka okugo nilími gapo iki nikoZutaia mikasiuka vitohe loko gulumole. 17 Itó neza láaloko lokugo, vávani oko haitolímini imómave liki nilahe,olile. Itó neza nene monóini nomi vegenakitana okonene negepatunú vitove loko lo muluke ámina gamenalónene nigikatunú óe vamitove loko lumó nene hutuva lolóokahe. 18Ómasi eza lamanalímini amelahináa minoakeveloko gakó lo hukoko lo lekemekugo hutuváa itó gihiláanene gamena hámakó utó onamive. 19 * Ómasímini gipalaIzesu Kilistoni mogonáa nene nezagi itó Sailasí itó Timotíleza lo lukumuhá vemámo gakó lo molokago lugáa nenegihiláa loló oaká noigo lugáa hutuva loló osá amive.Mukí gihiláagó loló oaká noive. 20 Ómasímo lo mololetagakó haitopaitolímini nene aitokagó gihila zeaká noive.Nenemú Ómasímini luhuva gegemá oko minative lokoIzesú lelémo vatí noigo Ómasi agepoka lokusike lamanaleloko loaká nousive. 21 Ómasímo lekezagi Kilistotoka* 1:16: Apo 19:21 * 1:19: Apo 18:5

2 Koliti 1:22 4 2 Koliti 2:4

lelémo molokago alévolé okune. Itó Ómasímo lelémo etóonoimóma neve. 22 Itó áisigó nene ligikagú anosa molo-letamóma neve. Itó netá mukí alika lehizeletatitíminiizaina ike nene Sikalahú mulutegú molokago noimómaneve.

23 Neza numutitoka voko gahá lekemeko lekelémogopa okatove loko gulugo, gena okago, lekelitoka gohavamumóma neve. Gakó nene nigikagú ánigoaká veÓmasímo gelekago lamaná lo nolukumuve. 24 Itó lekezagili alévolé iakatinigú alévolé iki niamónene gelenousimónenazo, leza monokú lugulizaki ve loló itíive loko malamuve. Hanuva lekelitoka mulutikú lamaná gilitave lokolekelémo vatí oko hozaváa aleaká nousive.

21 Miluma gilita netá goha ale utó mololikimikatove

loko gulugo, gena nivisekago, lekelitoka vamitove lokonigikatunú lo hukokuve. 2 Nénisi miluma netá leke-mekugoma, makó éage mulúnegú ali lamaná initatave.Lekelisigó nianazo, mulutikú golesa gilikiko lá amitamóikatave loko nenémini aminogo uve. 3 Itó lekezatininetá matá aliaká amó ali hee litave loko luhuva netámakó gozapá gizo lukumumó nene lekelitoka vokugo,lekeza mulúnegú ali lamaná inimiaká niamómata gohamulúnegú ale golesa gilito netá alinimikatave loko neneámina luhuva gizumóma neve. Lezatemú láa loko nogu-luve: Není mulúnegú lamaná gilitotímo monéna mulu-tikú lamaná geleaká netá ale utó mololeketanogo ive.4 Itó mulúnegú ale golesa gelekugo itó mulúne gitihináokago, lekelikumú ive napa napa uke luhuva netá gizolukumumó nene mulutikú golesa oleketatove loko ne-gopa, nigikáne lekelitoka alévolé oko mulumó nenéminimogonáa lekelepizitove loko ámina luhuva gizumómaneve.

2 Koliti 2:5 5 2 Koliti 2:13Golesa netá ali vémini lihima ahulitata gakó

5Vemakokumú luhuva netá gizumó áisi nenemulutegúgolesa guluni netá alimó nene nenikó ma onetamive.Lekelikutí lugáagi mulutikú golesa gele netá alimómaneve. Ale nupa oko lokugo gena okative lokomukí vegenánenémini oletamóma neve loko lamuve. 6Lekezamukilitaámina ve nene nogosani amiki netá matá ali hee liki lilíitamó nene mota áminaló asú ino. 7 Itína nene mulunagúgolesa gelekoko monéna golesa okative loko lihimavalaahulitiki alími hulu ilo. 8 Nenemú alími vatí iki nasahilíi amiiki likigikámini mogona alapizitave loko lakagataaleko noluve. 9 Neza nenemule loko goí oko luhuva netágizo lekemenoumóma nene gakónéa mukí gili alitaheloko nenémini mogonáa utó itive loko gimilikú molokogizo lekemenoumóma neve. 10 Lekeza ve makolíminilihimala ahulimikago, neza ámina oko ahulomiaká nouve.Áisi lihima ale utó molamó nene nezagi ale utó molone-tamó negoma nene nezagi nahulotuve. Satá nene netágolesa aleletatove loko nogilimoláa mota gelenounimónenazo, nenemú lekelikumú guluke Kilistoni avogisalónene 11 Satá eza logoka vizeko livilegekative loko áminavémini lihima ahulomiaká nouve.

Pauló Toloa apatoka minake agata gululusi gili gakó12 * Neza Kilistoni gakó lamaná litove loko Toloa

numutoka nanitugo, Guivahanímo gapova ale lologamolonimikago, gelekuke, 13 nigivéneho Taetasí eza leke-litokatí litá oko atiginá oko amigove loko vitagá okukenagata gululusi geleuke lekeza mota minalo lokuke Mase-tonia mikasiuka vumóma neve.

Kilistoni anuvaváa noune* 2:12: Apo 20:1

2 Koliti 2:14 6 2 Koliti 3:214 Kee, Ómasi eza Kilistotoka lelémo gímizeakeve loko

aí gala veva gamena gamena kivilegeaká noikumú agolizavizeko ganini hizeaká noive. Lá oake gala vizekago,aí mogonámini anuva lamaná lagámini nene sénavasegekuko hutilí oko numutó namató hutilí oko novimónenemú geké lotinake logoliza vize amitune. 15 LezaKilistoni anuvaváa lamanakitana nouhatita Ómasi gu-guni gizo amekago vegená kugutó vizeakalíminimututoniitó lapuluva oakalímini mututoni nene anuva kepeleakánoive. 16 Lapuluvámini mututoni lilí inamó keza gelelehái ahulikago limiki hiliaká nenémini anuváa kepelekagohiliaká niave. Itó lugutó vizeakalímini vegenala lezagelelehá okuko lemeko alévolé okominoakalímini anuváalepeleake lelémomómoká okago, gosohá lemetameki lolóoko minoaká noune. Lelí hozámini mogonáa lá okonenazo, hoza nenémináa éagema kezáini zámuzáinitunúalikiko hee hee litive. 17 Lelikitana minata vegenalitególá itamó neve. Leza vegená lugáate iki miliki iaká niamónenémini osá amune. Vegená lugáa mukilite Ómasíminigakokumú gelego, moni ale utó oketati netá loló okago,hozaváa aliaká niamóza, leza nene Ómasímo limiselekagoligikagú vové avé lo minago minoko Ómasímini avogisalóvoko Kilistotoka gímizekunike monola loaká noune.

3Gosohá lo múnaheaká gakolímini hozaváa aleaká noune

1 Láa loko nolumó nene lelí lugulizate ale otitíive lokogakó nenémináa goha apí usimó nehe. Itó lekeza lelímogonatemú gilitave loko vegená lugáate luhuva netámakó giziki lelí lugulizá ali otiki lekelepizitahe. Itó lelímogonamú ali otiiki lekeza makó giziiki vegená luhuvanetá makó kelepizitahe. 2 Nenéminoko nomive. Není

2 Koliti 3:3 7 2 Koliti 3:8hozanémini luhuvanene lekelisi niave. Itó luhuva gizoakánetá nene ligikagú luhuva gizokago, vegená mukitokaánigiki gatiki giliakalímini nene neve. 3 * Leza lekelitokahoza alekusigo lekeza Kilistotokatí luhuva netá lilí ikago,nenémini mogonáa utó oko neve. Itó luhuva gizoakánetá nene nagamitunú gizamive. Alévolé oko minoakáÓmasímini Sikalahulímo luhuva gizamó nene Mosé lomola gakó gehaniló luhuva gizamómámini oko negopa,likigikagú luhuva gizokago alévolé oko neve.

4 Lelí mogonatemú gakó némináa nene Kilistokumuleloko Ómasiloka leheta nousike lo lekemeaká nousive.5 Hoza gihiláa makó lezatelokatí utó oaká noive loko itólezate zámuzatelotí neve loko nomive. Netá matá lolóokusigo lamaná oaká noimó nene Ómasilokatikó neneneve. 6 * Ómasi áisi nene lelémo vatí okago gosohálo múnaheaká gakolímini hozaváa aleaká nousive. Lihuka gakó luhuva gizamó nene gele aleakalímini hozaváanegopa, Sikalahú gele ameakalímini hozaváa neve. Lihuka gakó luhuva gizamó nenémo lemeni heleaká netáale utó mololimiaká noive. Itó Sikalahú nenémo alévolélemetameki minoaká netá nene ale utó mololimiakánoive.

7 * Itó Mosé lo hukoko li gakó nene litaha ligikalapuluva oaká ale utó moloko voakalímini nene gat-apa geható luhuva gizamó nenémo gopa Ómasímini la-panalagi utó imole. Itó ámina lo hukoko li gakolíminilapaná nene minoko tolova imóza, Moseni avogisalóámina lapaná nenémo napaló nego, Isilae vegená kezaneneló anitiki agoka agepaló ánigamitamó imóma neve.8 Monó litahámini lapanaláa nenéminoko minamó ne-nazo, Sikalahulímo monó gosohá lehizelimiaká noimó* 3:3: Gá 24:12; Zel 31:33; Izi 36:26 * 3:6: Zel 31:31 * 3:7: Gá 34:29

2 Koliti 3:9 8 2 Koliti 3:18nenémini lapanaláa aleko iteko sipisi minanogo ive.9 Ligika lapuluva oakalímini mututonáa voaká nenéminilo múnaheaká gakolímini lapanaláa nene lemekosí neve.Itó lihimate asú olimikagominoaká nenémini hozaváminilapanaláa nene iteko neve. 10 Itó litaha lo múnaheakágakolímini lapanaláa nene Moseni agoka agepaló utóimóza, gosohá lo múnaheaká gakolímini lapanala napanenémo zemikago lovoza helekave. 11Netá voko haha in-ogo itímini lapanala nene napa otigí utó imó nenazo, netáminoloko voko mino lúaló moloaká nenémini lapanaláanenémo iteko sipisi neve.

12 Lagata losi gelemoko ageva oaká nouni netá nenémi-noko minokanazo, monó gakóma lehelele vizemigo vá-vani oko lo kemeaká noune. 13 * Lá nounike Mosenig-itana minamune. Aí avogisaló Ómasímini lapaná sataominamó nene asú inogo noigo, Isilae vegenalite ikiánigikatave loko agoka agepaló gánoni ge hitoake mi-noaká imóza, gosohá lo múnaheaká gakolímini lapanánene ze hitosá amune. 14 Itó kigikáini hize lí okago,minoloko voko itína lo múnaheaká gakó litaha nenémogoha asapulagi loló okago, keza nagatiki gili hee liki gilisáamave. Itó asapú nene ezáa hanuva ma vínasaminogoive, Kilistó hámakó vínasoko ale vesamá oaká noive.15 Keza itína gamena nene Moseni luhuva gakó gatiakániago kigikagú asapulagi haminoaká noimóza, 16kigikáiniali viligiki Guivahaniloka kovogisa i amitamó nene as-apúma vínasoketanogo ive. 17Guivahanimú nolumó neneSikalahukumú noluve. Itó Guivahanímini Sikalahulámominoaká noitoka netá makolímo nagá oletosá amive.18Leza nene lovogisate aitoka asapuláaminamitimó neve.Nenemú Guivahanímini lapanalámo hize hanatolimikokolelémo viligokago, Ómasímini ametamenigi aleloko novu-* 3:13: Gá 34:33

2 Koliti 4:1 9 2 Koliti 4:8nimó nene Guivahanímini Sikalahulímo lá oaká noive.

4Lugupe nene mikasi somogitana neve

1 Guivahani eza nasahililagímo hoza nenémináa lole-tamó nenazo, nenemú goselekaselé amitunize. 2 Láanounike, avozavagi netá itó asugunatoka aleaká netá nenelemegesa amekunike, makó sozámini amupiló minokoÓmasímini gakó ale gopa oaká nene ma osá amune. LezaÓmasímini avogisaló monó ale akutoko lo utó moloko lonokumuko vegená mukilite lelí mogonate gilikago heelokogó neve. 3 Itó monó gakó lamaná loaká nounimónene asapulagi nolumó geleaká noikoma, lapuluváminimututoni lilí ina vegenatokagó asapulagi nolumó geleakánoive. 4 Monó gili ahuliaká niamó kéisi nene imanemikasigutí agulizaki ve nenémo kigikáini hize lí okago,nana iki gakó lamanalímini lapanalímo kigikagú lemekikoKilistó eza Ómasímini avevezahaló oko nomina véminiluhuváa ánigi hee liki ánigatave. 5 Leza monó nolunikelezatemú lo lekemesá amusive. Izesu Kilistó eza lelíGuivahanive itó Izesukumule loko gelekelé izegipatinimukitoka loló oko minatíive loko lo lekemeaká nousive.6 * Ómasi eza gozapá mogonaloka límugusi zeake negogó lozo loko lokago gó lamó. Itó áisigó nene lokagoligikagú monolímini lapaná utó okago Kilistoni avogisalóÓmasímini lapaná utó o lamaná okago ánigoaká noune.

7 Itó ámina monó meinaváa iteko minamó ale mi-noaká nouni vegená leza nene ámina monó lo nokumukolugupémo nene mikasi somogitana alévolé onamigoámina monolímini zámuza lelitoka negopa, Ómasilokatínoimó nenémini mogonáa utó oaká noive. 8 Milumamalumámini amupiló nominuko nenémo lelémo zeko* 4:6: Apí 1:3

2 Koliti 4:9 10 2 Koliti 4:17lana osá amive. Itó lagata losi gelenounike gopa neneguluko gopa osá amive. 9 Gopoguni netalímini amupilónominuko, gopa nene ameteho taiza oletosá amive.Galaná mililitiki lá niago, gopa ma heleko lapuluva osáamune. 10 Nenéminoko Izesú minoko aleko oakalíminiagikaváa ámina oko lugupeloka utó itive loko lugupelokaIzesuni apili hele ametameni nene aleko mohona oakánoune. 11 Vegená keza Izesukumule liki lelí gamenagohalagú imi aniti aniti iki lilími gopa napa iki heleakakúlilími miliaká niamó nene Izesú minoko aleko oakalíminizámuza nene heleaká lugupeloka utó o lamaná itive lokonenéminoko utó o lemeaká noive. 12 Lá okago, lelitokaheleaká netalímo hozaváa aleaká noive, itó lekelitokaalévolé oko minoaká netalímo hozaváa aleaká noive. 13 *Monó gotolaú luhuva gakó makó nene neza Guivahan-imú gele alévolé oaká nounazo, monó loaká nouve lokogizonoimóma neve. Itó leza ámina lelegitó Sikalahulímolelémo vávani igo Guivahanimú gele alévolé oaká nounikemonoláa loaká noune. 14 Lá unike Guivahani Izesuniheleneikutí alémo oti vémo lezagi ámina oko Izesug-egi helenosakutí lelémo otekoko lekezagi monéna aitokalelémo molanogo ive loko geleaká noune. 15 Áminagenavagi netá nene lekelikumule loko geheaká nounimónene Ómasímini nasahilí ohunavagi nenémo hutilí okonoviko, vegená mukilite giliiki Ómasi agepoka liki nivikikogoliza vizi namiko, Ómasímini lapaná utó oloko vokominative loko neve.

Gutá apató minoko aleko oaká gakó16 Leza nenemú láa loko gelekunike goselé ma osá

amune. Lugupete gisulupa moloaká noimóza, gamenagamena ligika nene ale gosohá oaká noive. 17Mikasiukamilumamaluma koma geleaká nounimó itó alika monéna* 4:13: Age 116:10

2 Koliti 4:18 11 2 Koliti 5:8asú itimó nenémo gonanalisi napa itó genavagi itó alévoléoko minoakalímini nene ale utó mololetanogo ive. 18 Itóánigoaká nouni netá nene asú itimó neve. Ánigamuhánetá nene alévolé oko mino lúaló moloko minatimó ne-nazo, netá genavagi alilimiaká niamó nenémo negopa,asuguná netá utó o limiti netatoka gonú ominoaká noune.

51 Leza láa loko geleaká noune: Mikasi lugupe

sikalahutémini gá numunáa lukokikoma Ómasímookulumakú alévolé numuni makokitana gosohá lugupeale utó mololetonoimó nene kigizanitunú gemamóhanuva alévolé oko minati numuni apá neve. 2 Itó lezanenemú okulumakú numuni hize lelepizitive loko lagaváagelekunike amuza nomulunike hanuva lugupegi minoakánounikeve loko lege zeko minoaká noune. 3 Sikalahutezapakó minokative loko okulumakú lugupe ale luhokukolamaná itive. 4 Imane mikasiuka gó numukú noinakemiluma geleko gena liviseká liviseká noigo, lege zekominoaká noune. Leza luhoaká gote litaha nene monénavizako ahulatune loko gelesá amune. Litaha gó haneiko amupiló gosohá netá ale luhatune lokogó geleakánoune. Lá okunike heleakalímini mututoni loló unimónene alévolé oko minoakalímo mikilí itive loko geleakánoune. 5 Ámina netá lamaná utó o limitive loko ale vaváoletamó nene Ómasi áisi nenegó noive. Ámina netálehizeletatimómámini izaina nene Sikalahú lehizeletamóneve.

6 Leza gosohá lugupe alitunikumú guluko mulutegú alegilitolimikikominatunize. Lá noinake láa lokonene gilitu-nize: Mikasi lugupegi minoaká nouni gamena nene Guiv-ahanimú vitagá unike gutá mikasiloka minoaká noune.7 Itína gamena nene gele alévolé okogóminoko aleko oakánoune. Gihiláa nene velesá ánigonamune. 8 Láa noinake

2 Koliti 5:9-10 12 2 Koliti 5:15gopa mulutegú ale gilitolimikago minoaká nounike lugu-petunú gutá mikasiló minoaká nene ahulokinake gotóapatoka Guivahanigi makó minosakumú lagaváa geleakánoune. 9-10 * Nenemú láa loko gelenoune: Lugupegi mi-noko netámatá okomoloko unimó lamaná nehe itó golesanehe nenémini lelegí oko etó etó oko apasoko limitiveloko lezamukitóminoko Kilistoni lo hukoaká holomaló voanitinogo unimó nenazo, nenemú minoaká nene imanemikasiloka gutá lugupegi minoaká ahe itó mezane gotómikasiloka minatunimó ahe nene Guivahanímo gilikolamaná itive loko legesó oko minoko aleko oaká noune.

Ómasímo ale geha zelimikiko ezagi apizituni gakó11 Guivahanimú lehelele vizigo minoakalímini mogo-

namú gelekunike vegená keza kigika ali viligatave lokokagata aleko lo kemeaká noune. Ómasi eza mogonateánigoaká noive. Itó lekeza áminámini iki mogonate nenelikigikatunú giliaká niave loko noguluve. 12 Leza láaloko lokuko, gilikiko, leza nene miní ameko lugulizá aleotinogo gakó lo nolukumuhá gelemino. Lekeza hanuvalelikumú giliko, itekiko, lekeza vegená lugáa kigikaotopá zemiko miniki kugupémini netakumukó hokolizáiki miniaká niamoláa nene není mogonamú li kimikikogili lamaná itave loko noluve. 13 Lelikumú negi ve likinilamóma nene Ómasímini hozavamule loko loló ino. Itóligikate hee lokogó neve liki nilamó nene lekeza mono-tinigi itave loko loló ino. 14Ve hamó eza vegená mukiku-mule loko helekamó nenazo, leza mukitó monéna ezagihelenouhá geleneive loko gele zagunikeve loko Kilistó ezaagika lemeaká noitímo lelémo gikitokago lezate lugupealeko itesá amune. 15 Itó vegená mukikumule loko hilimónene logómulagi nomininake lezatemukó minoko aleko* 5:9-10: Lom 14:10

2 Koliti 5:16 13 2 Koliti 6:1aminake lelikumú heleake oti vemule loko minoko alekoitunize.

16 Nenemú lá oko logómulagi minatuni gamenaló ve-gená kugupegi kemetamenigigó ánigokinake mogonata-ganáinimú lo hukoketaminogo une. Itó Kilistoni áminaoko gozapá agupegi ametamenigi ánigokunike eza le-likitana ve noive loko gulunimóza, ámina avevezahalóitínasa nene goha ma lá aminogo une. 17Nenemú vegenámakó Kilistotoka gímizinitamó kéisi nene haitolímini lilíiki ninigave. Litaha netáini nene asú okimikago gosohámogonáa utó o kemekave. 18 Ámina netá matá gihiláanene Ómasilokatí neve. Áisi nene Kilistoni zámuzalólelémo apizekago nonagá okunike vegená lugáa neneámina kelémo nonagá iti gakó li kimitave loko lole-tamóma neve. 19 Ámina gakó láa loko neve: Ómasieza Kilistotoka minake mikasiuka vegená lezagi ale gehazeletamó. Lá oake lihimate ahulolimiake goha gatoakánene gatosá amive. Itó ale geha ze limiaká gakó nene ho-lutegú hize oteletamóma neve. 20 Nenemú leza Kilistonigakó lole ale ve minusike Ómasímini gakó lamaná nenemololimikago, lo lekemeaká nousi gakó nene Ómasímolo likimimó gelekago nene, Kilistokumú gelenousike lak-agata aleko láa loko lo lekemeaká nousive: Ómasímo alegeha zelikimikiko ezagi apizilo. 21 Kilistó eza lihima maalemi ve nene Ómasímo lelikumule loko golesa netategiloló otamó nene leza Kilistogegi apizekinake Ómasíminiavogisaló hee loko minatune loko nenémini imó neve.

61 Ómasi alémo vatí vatí ve leza lakagata aseva aleko

láa loko lo lekemeaká nousive: Ómasímini nasahilila

2 Koliti 6:2 14 2 Koliti 6:10lehizeleketamó nene voko haha amino. 2 * Nasahilíoleketakumú Ómasímo li gakó makó láa loko neve:Neza gamena lamanató geí gakó gele minumóma neve.

Itó gugutó vizeaká gamenaló gelémo lamaná umómaneve.

Gilinahe. Gamena lamaná itínasagó neve, itó lugutóvizeaká gamena nene ámina oko itína nene neve. 3 Lezaámina oko vegená keza hoza aleaká nounikumú gose-leka likatave loko monokutí velehé limita netá loló osáamune. 4 Leza mukí netá oko moloko oaká nounikeÓmasímini gelekelé ve nouni mogona ale utó moloakánoune. Milumámini agikagú minunike, itó gasovagi ne-talímini amupilóminunike, itó galana netalímini amupilóminunike, geha zeakalímini agikagú minoaká une. 5 *Segi nogosanitunú zi gilikilí niago, nagá numukúminoakáunike makilisi hiziki lipilinigi akú minoaká unimómaneve. Miluma hoza aleaká unike, lovó akamunike oteminunike nosánetá ma ale ligikagú vizeko namunikeminoaká unimó neve. 6 Ligika gizopa lo minago min-unike, netá mogona geleakalímini minunike, mulutegúgeha zigo minunike, ligive nasahilí okimiaká unike,Sikalahuki minunike ligika lamaná oko kemeaká unimóneve. 7 Gakó lamanakó lokunike Ómasímini zámuza aleminoaká unimó neve. Lihimate asú olimikago minoakánounimó nenémo gimi magete itó lagele loló okago aleminoaká noune. 8 Lugulizá ali otiakakú itó lovozáminiholulagú minoaká noune. Itó legepoka loaká itó aliviletivi ilimiaká nenémini holukú noune. Sozaló veve likinililitago soza lamunimó minoaká noune. 9Mogonatemúvitagá niamóza, Ómasímo mogonate gele asú onoimole.Itó heleakalímini agepaló minunitita gopa logómulagiminoaká noune. Itó lipilikago hele vunimó neneta vokohaha amune. 10 Itó móinata mulutegú lamaná geleko* 6:2: Isa 49:8 * 6:5: Apo 16:23

2 Koliti 6:11 15 2 Koliti 6:17minoaká noune, itó gohogó nouhá nene gopa vegenámukí kelémo monokú henóiki vegená loló oaká noune.Sívosávo ovunitita ligikámini henonite vaí ominamó mi-noaká noune.

11 Kee, Koliti vegenáise, nigika nene lekelitoka napalóneve. Itó negepatunú nene gakó lo koló oko lo noluku-muve. 12 Nénisi nene nigikatunú alévolé oko hize léolikimiaká noumóza, lekelisi nene likigika nimiaká niamónene lagasó neve. 13 Lekelikumú gulugo mohóne gipánelilí ikago, gakó imane lo likimitoze. Nenémini helegaapasiki ámina iki likigikatini ali napa iki nenitokamilikikominative loko noluve.

Ómasímini zavusave noune14 Monó gelema vegená keza apizeko minatune liki

nilikoma, lekeza lelegí oko noune liki kilími vatí ikigehemilo. Gilinahe. Lamanalímini itó golesámini kezanana iki apizitáive. Itó lapanaki itó límugusigi nana ikiapizitáive. Ma apizeminigasive. 15 Itó Kilistó ezagi galaveva Sataki nene nana oko kigika hamó minative. Itómonó gele alévolé uni vegenaki monó gelema vegenakinana oko nonagá oko minatune. 16 * Itó Ómasíminizavusavegi soza ómai netalímini zavusavegi keza nana ikiapizitáive. Gilinahe. Ómasi alévolé oko minoaká véminizavusave nene lélisi nene noune. Nenemú Ómasímo láaloko lonoimóma neve:Neza mulúiku minoko aleko inake

holutikú mohona inogo uve.Ómasinini loló o kemekugo,

keza vegenáne zuha minanigave.17 * Nenemú Guivahanímo láa loko lonoimóma neve:Monó gelemamoláa ámigikimiiki apazá minalo.* 6:16: 1 Koli 3:16, 6:19; Liv 26:12; Izi 37:27 * 6:17: Isa 52:11

2 Koliti 6:18 16 2 Koliti 7:7Itó musi netató nene ali gelemilo.Lá ikiko, nénisi nene gizapa oleketoko lekelémo guni

inogo uve.18 * Lá okinake ametipina nene minatove,

itó lekeza nene mohóne gipáne lilí iki minatave.Guivahani osá amosá ve áisi gakó nene láa loko

lonoimóma neve.7

1Nigika lekemenou nigivese, netá nenémináámini mu-tutoni lelémo molonoimóma neve. Nenemú musi netánenémo ligikate itó lugupete ale golotuva loaká noi ne-takutí nene Ómasimú lehelele viziko ligika nagamí zekoale mokoná lokoko gizopa lo asú iko etó oko minatunize.

Pauló kigika ali viligakumú agoliza vizimó2 Lekezatini likigikatunú gahe sigilitalo. Leza lekelitoka

minusike netá golesa aleleketosá amusive, itó ve makóalémo gopa otonamusive, itó mulutikú hizeko netá mata-tini ma ale gopa amusive. 3 Neza gakó imane mulutikúhizitive loko loleketamuve. Neza itínasa áimane lekezagimakó minoko aleko inakehe itó hilinakehe nigika leke-litoka minamó minanogo ive loko mota lo lekemekuve.4 Nigikatunú lekelitoka voko nogímizigo lekelémo napaoko loaká nouve. Lekeza nigikáne ali geha zi asú ikagomilumámini amupiló nogoliza sipisi novizuve.

5 * Itó Taetasinimú vitagá oko Masetonia mikasigúomo anitekunike ma lavasú vizeko minamune. Nenelokalugupémini lovaváa itó ligikámini lelegesaváa nenémoutó oake lelémo vénehekánehé ligo minonouháma neve.6Megusa siheleni mulúini kelémo kii lokimiaká ve Ómasiáisi nene Taetasini alémo atiginá oake mulute ale gili-toletamó. 7 Lá oake, atiginá imó nenemukopa, lekeza* 6:18: 2 Sam 7:14; Isa 43:6; Zel 31:9 * 7:5: 2 Koli 2:13

2 Koliti 7:8 17 2 Koliti 7:12mulunagú geha ziti gakó li amemó nene aleko okago,gelekusike mulutegú geha zekago nousive. Není áni-ganigi giliki miniaká niamó itó golesa netá utó ikumúmiluma giliki miniaká niamó itó nenikumú hizi lé initikiamuza miliaká nia gakó lo nemekago, itínasa mulúnegúlamaná aleko iteko gelekuke nouve. 8 Neza gozapáluhuva netámakó gizo lukumugomulutikú golesa gelemónenemú gelekuke itínasa mulúnegú golesa gelemuve.Luhuva gizu gamena nene gamena alínipáisí mulutikúgolesa gilikago gelekuke, lamaná mulúnegú golesa gu-lumó neve. 9 Itó itína nene mulúnegú lamaná gelekonoluve. Mulutikú golesa gelemó nenemukopa, mulutikúgolesa geletímo likigika ali viligakumú mulúnegú lamanánoguluve. Lekeza miluma gelemó nene Ómasímo giligolamanalímini loló okago, gilikamole loko gakotémo malekelémo golesa onamive. 10 Nenémini mogonamú láaloko gilitune: Monokú miluma geleaká nenémo ligika aleviligoaká netá ale utó molokiko vegená lugutó vizekikominatune. Nenemú miluma geleaká nenémináa ale utómolatitímo alika nenemú giliko golesa aminogo ive. Itóhanuva miluma geleaká nenémo negi nagi netá ale utómolokago lapuluva iaká niave. 11 Ánigalo. Milumageleaká lapa nomimó nenémo lekelitoka gihiláa lagasóale utó molamive. Monokú lekelémo vávani oaká itómogonatini lamaná ale utó moloaká itó golesa netá ahelúoaká sipisi itó Ómasímini mesahamú lekelegesá legeakáitó nenikumú gili guni iminiki amuza moloaká itó golesanetalímini helegáa kemeaká nene netá nenémináa aleutó molamó nene lekelitoka utó okago, lo lukumu ne-takumú lekelí lihima nomimó nenémini mogonáa utóokave. 12 Gozapá luhuva netá láa loko gizo lukumumónene golesa netá ali vema aikumule loko nomive. Itógolesa netá ale utó molota vema aikumule lokogi nomive.

2 Koliti 7:13 18 2 Koliti 8:3Gakó lo lekemekuko Ómasímini avogisaló lekeza lelitokamulutini milatímini mogonáa utó itive loko nenemú gizolukumumóma neve. 13 Itó lekeza áminámini iake mu-lutegú ali geha zemóma neve.

Itó mulutegú ali gililitamó nenemukó nomive. Taetasínene lekelikumú agata gululusi nogiligo lekeza Taetasinimuluna ali geha zikago, eza mulunagú agila gulumanoigo, ámina gakó nene geleko lagaváa gulunimómaneve. 14Neza gozapá Taetasí nene lekelitoka vinogo noigolekelémo napa oko gakó lo amumó neve. Itó lekelikumúgakó lo amumónenémini gihiláa utó o asú imóneve. NezaTaetasini gakó nene sozagi ma lo lekemesá amuve. Áminaoko lukugulizá ale oteko Taetasini lo amumóma nene magihiláa loló onoimóma neve. 15 Taetasí nene lekelitokavokago, lekehelele viziki ininá ikimulutinimilake nasahilíitamó itó gakoláa gili alemó nenemú geleake agika leke-litoka molamó nene napa neve. 16 Neza lekelikumúgulumó netá matatini hee lokogó nego, mulúnegú golesaamigo vatí okominanogo uve. Nenemúmulúnegú lamanágeleko luhuva imane gizo nolukumuve.

8Monokumule loko moni ali nupa ita gakó

1 * Nigivénegita, Masetonia mikasiuka monó gele ve-genatoka Ómasímini nasahilí nenémo gihila ale utó imónenemú lo likimitoze, gililo. 2 Keza miluma malumanenémini agikagú minake gohogó minamó nenémo hanetá loló okago, gopa nene monolímini kogolizaváa neneitiki alinake mulúikú lamaná geleaká netá nene vegenámakó kimitune liki moni ali nupa amó nene komasínomive. 3 Neza keí mogonatagana gele hee loko gele-nouke nolumó nene lá oko neve: Kezáini kagata giliki* 8:1: Lom 15:26

2 Koliti 8:4 19 2 Koliti 8:11vávani iake moni ali nupa amó nene kezáini moni milamónenémini lelegitó milamake aviligiki milamó. 4 Lá iakeneza kagata aleko lá amugo, kezáini geleke gala vizili-take Zelusale numutoka Ómasímini vegenalatini mulúikúlamaná gilita netá ali utómiliki kilími vatí inigimoni alekovoko kimitane liki negénegeka lamó. 5Lá iake, netá lagasóinigi lahe loko noguluko ganá nene Guivahaniloka kigikamili gilitiake Ómasímo lititoka molatitoka itune liki liakelezalokagi kigika mili gilitiki minamó. 6 Keza nenéminiikago, Taetasí nene ámina hoza apí i ve nene lekelitokavooko lekeza likigika kimita hoza nenémináa ali asú itaveloko gala vizunimó. 7 Itó gele alévolé oakatini itó monóloakatini itó gakó mogonáa gele hee loko geleakatiniitó monolímini hozavamú amuza moloakatini itó likigikalemeaká nene netá nenémináámini gihila mukí ali utómiliakeve loko áminamulutikú lamaná geleaká hoza aliikimoni ali nupa itakumú lekeza ámina iki vávani itave lokonoluve.

8Neza moni ali nupa itakumú gala vizeleketoko loleke-tamuve. Monó geleaká vegená lugáaloka ámina hozamúvávani ikave. Nenemú lo lekemekugo lekelí nasahililíminilelegiláa nana oko neve, nenémini mogona utó itive lokonoluve. 9 Lekeza Guivahanite Izesu Kilistoni nasahililamúmota giliaká niave. Eza minumuni izolaho lekelikumuleloko gohogó ve loló imó nene lekeza áminatunú monokúminumunavagi lilí itave loko nenémini imó nenazo, Ize-suni agizaka hiziki mihina itave loko noluve. 10 Itógakó makó láa loko nogulumó nene lo lekemekugo, gilialikiko, gihila utó itize. Lekeza nene litaha meleketólekezatini litá iki moni ale nupa itune liki liake vávaniiki ámina hoza apí inamóma nene itína ámina lele-gitó ali asú itamó nene lamaná inogo ive. 11 Nenemúvávani iki apí amómáminiki miní amiki aliliki niviki

2 Koliti 8:12 20 2 Koliti 8:19vávani iki ali lutigitamó nenémini gihiláa nene monimilinita lelegitó ali utó milalo. 12Mulutikú lamaná gilikimoni milatamó nene Ómasímo gelekiko lamaná inogoive. Leza molonamuni lelegitó negopa, netá molunounilelegitó molokuko Ómasímo ánigago lamaná oaká noiveloko noluve. 13 Lugáate mulúikú lamaná gilitave lokomoni ale nupa oakakumú nene lekeza mikasi lukugupegiminiki lukugupeló gilitave loko nomive. 14 Lekelí minu-munímo itínasa gamena nene keí gohogó amiselekiko,netámatáini nomi vegenalite netámakokumúvitagá ami-tave. Itó minoko gamena makó zupahé keí minumunímolekelitoka gaúna gamena amisilitive. Lá okiko nene kezagilekezagi hamó lelegitó mini miliki minatave. 15 * Gonamiliki kimimi vakumú nene monó gotolaú gakó lá okonemóma neve:Mukí netá gizaká a vegenalitini minumuníini napa

nomimó neve.Itó lagasó ali nupa amoláate gaúna helemamóma neve.

Taetasige monó moni aliki vita gakó16 Ómasi eza lekelémo vatí itikumú nene Taetasini

alémo zaú okago, lekelikumú nagata geleaká umó áminaavevezahaló aitoka utó okago, Ómasi agepoka loakánouve. 17 Neza lo amekugo geleneive loko nomive. Ezáaagikámo vávani o lamaná okago núane lekelitoka vinogoive. 18 Guivahanímini vegenala zuha mukitoka kezaIzesuni gakó lamanakumule loko hoza aleaká noi vemúgili lamaná iki giliaká nia ve ezagi makó amiselekugonúane nivasive. 19 Itó ámina vémini gakola makó lá okoneve: Guivahanímini vegená keza ámina ve nenemulúikúlamaná gilitave loko ali nupa ina moni aleko novuko,neneló kelémo vatí iko, makó vitave liki alími etó amó.* 8:15: Gá 16:18

2 Koliti 8:20 21 2 Koliti 9:2Ámina hoza nene Guivahanímini agulizá otitive loko, itómulutegú vávani igo hoza nalunimó nenémini mogonautó itive loko alinogo noune. 20Nenemú gopa gakó makóutó okative loko sipisi moni nene legesó iki gizapa itaveloko kimiselekugo nivasive. 21 Lá nounimó nene lezanetá loló okuko Guivahanímo ezagó gelekiko lamaná itiveloko negopa, mukí vegenalite gilikiko lamaná itive lokoginalune.

22 Neza nene ámina ve lositaki itó ligive makoki nenekimiselekugonúanenivaze. Ámina ve eza nenemukí zupagimivagú moloko ánigokuko vegená kelémo vatí itikumúamuza moloakalímini mogonáa utó okave. Áisi nenelekelikumú giligo, alévolé okago, amuza napa nomolave.23 Itó Taetasinimogonamú gilitune liki nilikoma, lekeliku-mule loko ezagi nezagi hoza aleaká ve losi nene nousive.Itó Taetasigegi makó nivasi vetini mogonáinimú gilituneliki nilikoma, keza monó gele vegenáini zuha nenetekimisilikago núane nivasive. Itó keza Kilistoni lapaná aliutó iaká nia ve niasive. 24 Neza lekelémo napa oko lonokumumónenémini gihiláa utó itive liki lekeza ámina venene viki anitikiko nasahilí ikimikiko, monó gilina vegenálugáa numutó numutó keza gili guni itave.

9Zelusalega monó vegenakumule liki moni ali nupa a gakó

1 Zelusalega Ómasímini vegená nasahilí ikitiki monikimita gakó nene mota gilinave. Nenemú nanave lokogoha gizo likimitove. 2 Ámina hozamú mulutini hukiliokago, gelekuke, lekelémo napa oko lekelí mogonamúláa loko lumó: Akaia mikasiuka monó nigele vegenálekeza litaha kilisimasiló litá iki vávani iake moni ali utómoloaká gapo ali utó amó nenémini gakó neneMasetoniavegená lo kemekugo, vegená lugáate keza amuza miliki

2 Koliti 9:3 22 2 Koliti 9:9gakotini giliake, ámina hoza alitune liki mulúikú lamanágelemó. 3Neza ámina hozamú lekelémonapa oko lo kumugakó nene voko hetagá okative loko neza lumómaló neneáminaló miliki vávani iki moni ali nupa itave loko áminave losive makole kimiselekugo nivave. 4 Nezáne alikaMasetonia vegenaki vokuko, lekeza moni moloakakumúligitagani ikikoma lekelémo napa oko lo kumu gakónealemó zekiko, nezagi itó lekezagi lovoza helekative loko5nenemú neza gulumó etokago, nigive nagave imane galavizeko kimiselekugo, goí iki lekelitoka núane nivave. Vianitikiko, lekeza moni ma kimitune liki emane amunalógakó li hukinamóma neve. Nenemú ganatilisi ali nupaikiko minatize. Lá ikiko, neza lekelitoka vo anitekinakegala vizé vizé ugo moni milatamó negopa, mulutikúlamaná gili minake moni milinamó nenémini mogonalamaná utó okiko ánigatove.

6 Itó moni ali nupa itakumú anoza gakó imane láaloko noluze, gili minalo: Leza zuha netá koma zuháitunimó nene minoko komagó alinogo une. Itó zuha netámukí zuhá itunimó nene minoko mukí ale minanogo une.7Nenemú imanémini itaze. Lekeza etó etó iki likigikatunúgiliki gili guni iniki gilita avotigiláminiki nene moniahulataze. Itó kogoliza viziki monó moni ahuliaká niavegenakumú nene Ómasímo ánigo amu heleaká noinazo,gínikahavagi neiko vegenalite gala vizí vizí agogopa, mu-lutikú lamaná giliki ahulataze. 8Ómasi ezaminumunavagive noinazo, vávani oko lusa nene lukumupiló molokikominumuni utó o likimitize. Lá okiko, lekezatini ni laka-gatupa niiki vegená nasahilí ikitata hoza haitopaitolíminialitune likima netá makokumú ma vitagá aminigave. 9 *Monóinigi vegenalite lá itakumú nenemonó gotolaú gakómakó láa loko nemóma neve:* 9:9: Age 112:9

2 Koliti 9:10 23 2 Koliti 9:15Keza gona miliki gohogó vegená nasahilí ikitake kimiaká

niave.Keí nasahilíini huko vamitimó minoloko voko mi-

nanogo ive.10 * Ómasi eza zuha netá ale utó mololimikago zuhainaoaká noune. Itó gihiláa ale utó mololimikago minokoaleko oaká noune. Lá oaká noinazo, eza nene lekezagiminoko zuhaváa ale utó mololikimioko lusa geko alenapa okiko, nasahilitinímini gihiláa mino hutilí oko mi-nanogo ive. 11 Itó haitopaitolímini oko minumunitinigivegená lilí iiki áminatunúvegenámakónasahilí ikimikiko,nasahilitinímini gihiláa utó okiko, keza lelikumú Ómasiagepoka litamómámini mogona lá oko neve: 12 LekezaÓmasímini vegenala zuha mulúikú lamaná gilita netálilí iki moni kimikiko, nenémo gohogóini amisele ahu-loketative lokogó negopa, nenémo Ómasi agepoka lokogeké lomiaká nenémini minumuníagi ale utó molotative.13 Lekeza Kilistoni gakó lamaná giliake ali gikitiki aliminiaká niamó nenémini mogonáa, itó lekeza Zelusalegamonó gele vegená itó likigive lugáamukitoka kezagi nenemulutikú lamaná giliki napa iki nasahilí ikitamónenéminimogonáa utó okiko, Ómasímini lapaná utó o lamaná okominative liki ali otinigave. 14 Lá ikiko, Ómasímo nasahilíhaitolíminoko lekelitoka ale utó imómave liki kigika leke-litoka miliki lekelikumú Ómasiloka linigave. 15 Itó Ómasieza nasahilí oletoko gipala lehizeletamómámini mogonalo asú oko lo utó o asú amoakalímini nenemú hanuvasigaga lotoko agepoka litune.

10Pauló ezáa mogona hize lé imó

* 9:10: Isa 55:10

2 Koliti 10:1 24 2 Koliti 10:81 Neza Paulona imane Kilistoni zou nagamilagi itó

nasahililagi noukeve loko lakagata aleko lo likimitoze,gililo. Lugáate nenikumú láa liki liaká niave: Lelitoka okominake ezáa amuzavagi ve minamike, gakó nagamilagilo lemeaká imó. Lá oake, voko minake agokagutí gakólo lemeaká noive liki liaká niave. 2 Nigive nagavese,lekelitoka voko mininake vegenalite litaha kigikatunúaliaká niamómáminoko hozava aleko minoaká noive likinenikumú liaká nia vegená nene nogokagutí gakó lo kim-itove loko nene vávani oko lo kimitomóza, lekeza lugáaámináminoko nogokagutí lo lekemekatoze, gala vizemilo.3 Lelí mogona lá oko neve: Mikasiuka netá matate aleminunike litaha lugupegi lamanámohona nouhá nemóza,monokumule loko lova hizeaká nouhá nenemonó gelemavegenalite litaha kigikatunú lova hiziaká niamó nenémi-noko nomive. 4 Gimisi magé ale minunike monolíminilovavagú hoza aleaká nounimó nene mikasiukatí monógelema vegenalitini netatunú negopa, Ómasímini zá-muzalagi nounike nenetunú gala veletini ha gakóiníminivegegisa tele vizeaká noune. Itó keí zámuza zeko letokukoniiko, 5 Ómasímini mogonáamú gele guni oaká gapo hizilí inigi govisi aliki letiaká gakóini apelekunike, vasá zeakánetá ali utó iaká niamó nene avilegeaká noune. Itó Kilis-toni gelekeleláagó utó itive loko haitopaitolímini lagatageleaká netá nene nagá ameaká noune. 6 Lekeza nenígakó gili aliakatini vávani i asú ikiko, leza vegená lugáagakó pelesa ziaká niamoláa nene nakahuni kimitune lokogizapa onoune.

7 Není mogona lokovogisaló utó noimó nene ánigalo.Lekelitokatí vemakolímohemakolímohe ezáamúgelekikoKilistoni vegenala zuha loló okamó áisi láa loko gilitize:Ezáagó Kilistoni vegenala ma nomive. Lezagi Kilistonivegenala nene nousive. 8 Guivahanímo hozavamú gilike

2 Koliti 10:9 25 2 Koliti 10:16zámuza nimimó nene lekelémo lapuluva oakakumú ne-gopa, hize lé olikimiakakumú nenazo, neza ámina zá-muzamule loko nugupe aleko iteko lo likimitomó nenenovoza heleminogo ive. 9 Itó luhuva netá imane gizonolukumumó nene, nenemú giliko lekelegesá ligiti gakógizo nolukumumó gelemino. 10 Nenikumú láa liki liakániakumú noluve: Luhuva netakú gakó golivagi itó alév-olekutí gizoaká noimóza, lovogisaló nene amuza ve mi-namive. Itó hutuváa gakó loaká noimó nene nagamilagiloaká noive liki liaká niave. 11Némika liki liaká nia vegenákeza hotó minuke luhuva gakó gizo lekemeaká noumónene áminámini gihiláa hamó lelegitó nene holutikúminoko ale utó molokugo ániganigave liki gilitaze.

12 Neza vegená kugupe aliki iti iti iki miniaká niavegenatoka gímizekinake lelegí noune loko litohe. Íi,keza není lelegitó ma minamave. Vegená nenémináakeza Ómasímo oko moloko oaká nounikumú nanave lokonogilive liki lamake, gakó gona miliki liaká niamó nenekezáini mogonáinimukó gili minake gakó gopa kezáinimogona lotuva ligiaká niave. 13 Neza Ómasímini hozaalitane loko lehizeneta lelegitó nelémo etó imó neneámina oko aluke, lekelitoka anitumó nenemú gelekukealemo ite ite gakó losá amuve. Itó lehizeneta lelegitógopa avilegeko ma losá amuve. 14 Neza hozanegó lelegíoko aleaká nouve. Hoza lakanite nene lamaná leke-litoka neimó nenazo, leza nene lekelitoka anituko lelílegepagutí Kilistoni gakó lamaná ganá apí iki gilinamómaneve. 15 Leza vegená lugáatini hozagú lagakilimó okomoloko leza alunimole loko lugupe aleko iteaká gakóloaká nene ma osá amune. Gele alévolé oakatini neneagizani alekiko leza lekelitoka voko hoza lakanite ale napaitune loko nenemú ligika nego minoaká noune. 16 Láokinake lekegemesaloka mina mikasigú vegenatoka gakó

2 Koliti 10:17 26 2 Koliti 11:5lamaná lo utó oko lo kemekinake, ve makolímini hozalakanivagú ezáa ale utó ikumú lugupe aleko iteaká gakóloaká nene ma amitune. 17 * Lugupe aleko iteakakumúnene monó gotolaú gakó makó lá oko nemó neve: Makóezanetámatakumúaleko ite ite gakó litove lokonookoma,Guivahanímo oko moloko i netakumú gele minoko lino.18Makó ezáa agupe aleko iteko nolikomanene,monóhozalamaná alekave loko lamitune. Guivahanímo alémo napaokago gihiláa loló okave loko litune.

11Paulogegi soza aposolo vegi keí gakó

1 Gakó lagasó makó lo nolukumugoma negi gakólokave liki goselé lekepelemino. Hanuva legesó iki gililo.2 Neza lekelikumule loko Ómasímo lekemekugú noakánoimómáminoko amuza moloaká nouve. Lekeza ve alevesuni ánigonami mohó vové aveláa nenéminiki niko, vehamotokó vitave loko anosa mololeketumó nene Kilistónoive. 3 * Lá onoimóza, gosihalímo logoka vizeakalíminimogonamú gele hee lo minake Evani nene soza gako-tunú agoka vizimó ámina oko lekezaloka ve lugáatelokogoka vizitakumú geleakatini golosasa gekiko, vovéavé liki Kilistonimukó giliaká niamó nene ahulikataveloko gulugo, gena noigo noluve. 4 Nenémini mogonalá oko neve: Lekelitoka vegená makolímo aniteko Ize-suni mogonáa lélisi lo lekemeaká nouhalímini negopa,ametameni haitolímini makó lo lekemekago nene, itógozapá lelitokatí alemó nenegopa, haitolímini gosohágakó lo lekemekago nene, itó Izesuni gakó lamaná leli-tokatí gelemóma nenegopa, monó haitolímini makó lolekemekago nene, géneka li amemiki hanuva gili amiakániamó nene lamaná noihe. 5Nezánemogonamú gelekugo* 10:17: Zel 9:24 * 11:3: Apí 3:1-5,13

2 Koliti 11:6 27 2 Koliti 11:13ve napa noune liki liaká nia aposolotini sepenaukanominumó gelesá amive. 6 Neza negepa gúmusi mulukelo lekemeaká nouhe loko gelenamumóza, monolíminimogonáa geleaká nene gelenouve. Itó nenéminimogonáahaitopaitolímini oko ale vesamá oko lokovogisaloka alemoloko lo lekemeaká nouve.

7 Itó lekelí lekelémo napa itove loko nezáne lemekominuke Ómasímini gakó lamaná lo lukumutó meinaváama alesá amumó nenémo golesa ihe lamaná ive.8 Lekelitoka monó hoza aleko gelekelé noleketukeÓmasímini vegenala zuha lugáate moni henoni nimikagoaleaká umó nene hagitana ipá oaká umó gelekave. 9 *Itó lekelitoka minuke netá makokumú vitagá uke vokámakó loleketamumóma neve. Neza vitagá oko mohonanougo,Masetoniamikasigutí nigivemakolite aniteke netánimiki ali negepa miliaká amó. Lá niago lekelitoka nenehanuva minuke genavagi netá geheleketonamumómaneve. Itó minoloko iteko gohagi geheleketamitoveloko noluve. 10 Kilistoni gakó gihiláa nigikauka negolamaná noluve. Ámina suni aleaká noukumú nugupeale napa otigí oko loaká nou gapo nene Akaia mikasigúlekeza nia mikasiuka hizi lí aminigave. 11 Nene nanamúnoluve. Nigika lekememuke lá oaká nouhe. Nenéminioko nomive. Nigika lekemeaká noumó nene Ómasímogeleneigo noluve.

12 Netá aleaká noumó nene ale-loko voko minanogouve. Itó nene hanuvamukopa, vegená lugáa keza Paulóhoza aleaká noimó nenémini lelegitó oko hoza nalune likikugupenini aliki itikatave loko nene lukesaváini akeleakánouve. 13 Ve nenémináate aposolo sozámini itó monóhoza sozámini aliki minake, Kilistoni aposolo lelí lemeta-* 11:9: Pili 4:15-18

2 Koliti 11:14 28 2 Koliti 11:22menigitana lilí iaká niave. 14 Lá ikago netá haitolíminimakó alikave loko litupe. Lá oko nomive. Satá ezaginene ageló vegená lapanáiki loló itove loko ali tolovaoaká noinazo, 15nenemú Satani hozaváa aliaká nia vegenákeza ámina iki netá lamaná aleakalímini gelekeleláa lolóitune liki kezáini kogoka kegepa vávani iki ale tolova iakániakumú ininá amitune. Keza miniki hoza golesa aliakániamó nenémini helegáa alinigave.

Pauló aposolo hoza alike miluma gili gakó16 Gakó nolumó nene goha litoze. Nenikumú gelego

negi ve liki loló amino. Gopa nenikumú láa liki nigilikimagili nimikiko nugupe lagasó ale napa otigí oko litoze.17 Neza gakó láa loko litomó nene Guivahanímo lone-tamómámini oko litogopa, hanuva nugupe aleko itekogakó apí okumole loko gopa nene negi gakó linogo uve.18Vegenámukilite lugupémini netakumúali napanapa ikigakó liaká nianazo, neza ámina oko litove. 19Agae, lekezanetá mogonáa geleaká nouni vegená noune liki likamónenazo, lugáate negi gakó li likimikago, vávani iki giliakániave. 20 Itó likilími gelekelé izegipatini milanigi niake,itó netá matatini ipá iki nanigi niake, itó gelehusíikúapilitave liki niake, itó kugulizaki ve lilí i likiminigi niake,itó lokogoka lekegepaló zinigi niago, nenemú lekeza gahákememake gili kimiaká niave. 21Neza nene sunimú amuzamolamugo lekeza lovoza heleaká netá nalive liki nilahe.

Makó keza netá nemupe manamupe ahuu ahuu liikinene alune liki ma niko, nezagi nene negi vegitana okonehelele vizemigo nugupe aleko iteko litoze. 22 Áminaaposolo sozámini nene kezáinimú Hipulu ve noune likiliaká niamóza, nezagi ámina oko Zuta ve nouve. Kezáin-imú Isilae vegená noune liki liaká niamóza, neza ámina

2 Koliti 11:23 29 2 Koliti 11:27oko loaká nouve. Keza goha ámina iki kezáinimú Avala-hani agapilamola noune liki liaká niamóza, neza áminalókémegetoko loaká nouve. 23 * Keza Kilistoni gelekelé vevanoune liki liaká niamóza, neza imane gopa negi nagi gakólitoze. Neza kivilegeko Kilistoni gelekelé veva haitolímininouve. Neza hozámini milumaváa geleaká noumó nenehaitolíminoko neve. Itó monokumule loko nagá numukúminoaká umó, itó segi nogosanitunú nipilikago nagavúgeaká imó, itó lapuluva itove loko geleaká umó nene haitóavevezahaló iteko neve. 24 * Zuta ve keza gamena ligizanilugaloka asú igo uheni nakahunitunú nepelemó nene 39igo nepelemó. 25 * Gamena losive makole Loma vetesegi nogosanitunú nepelemóma neve. Itó gamena hamónene gehanitunú nipilikago hilinogo umóma neve. Itógamena losive makole nagamikú lapegú nougo ámina sipizeko ategekego age nagamikú lemesá umóma neve. Itógamena hamó nene sipima golesa okago límugusi zekogó loko imóza, simá namoko hanuva age nagamí amupilóminumóma neve. 26 * Itó gamena mukí nene gapo hánahána vova vova oko mohona oko nominugo, golinímonagamilímo okago lapuluva osá oko minoaká nenéminiamupiló iteko minumóma neve. Itó laskoli vetini holúikúheleakalímini amupiló minumóma neve. Zuta ve ni-givénegini holúikú itó Zuta ve minamamoláatini holúikúheleakalímini amupiló minumóma neve. Taoni napagúitó gihisigú heleakalímini amupiló minumóma neve. Agenagamikú nene sumizá noaká avevezahaló, itó monósozaló ve ligivetegini holúikú heleakalímini amupiló mo-hona oko minumóma neve. 27 Génopa hoza alekukenigizamuha nagavú gigo mohona uke, novoki ako lamaná* 11:23: Apo 16:23 * 11:24: Gapo 25:3 * 11:25: Apo 16:22, 14:19* 11:26: Apo 9:23, 14:5

2 Koliti 11:28 30 2 Koliti 12:3-4amumó mohona uke, gaúna heleko zahí nagamikumúnivisigo, hepé heleko minumóma neve. Gineganemú itóavilisakumú vitagá oko minumóma neve. 28 Itó nenegómanomive. Gamena gamenamulúne gitihiná igo numutónamató Guivahanímini vegenala zuha gizapa okimiakáhozamú gulugo, gena nivisigo minoaká nouve. 29 Makókeza monokú ipú zemagoma, nezagi miluma gelekimi-aká nouve. Itó makó keza monokutí olíi hizikagoma,milumaváini geleaká nouve. 30 Itó neza netá makokumúnugupe ale napa itove loko nookoma, keé lamumó nen-emú ale napa oko nolugo lamaná inogo ive. 31 GuivahaniIzesuni amelaho Ómasía luhuva gegemá oloko voko minolúalómolati ve áisi nene nenikumú lamaná nolive loko ge-leneive. 32* Neza Tamasiko numutoka nougo, agulizaki venapa Aletani kiapelímo nagá numukú nelémo molanogolokago, numuni gatekú gohoni akamó. 33 Lá niago, nigivenagave keza nene gosúvehagú lohusi iake vegegisa kolóo minakú nehelú i ahulikago, olío hetoka lemekuke golisivumó neve.

12Pauló agika ale viligokago ániga gakó

1 Lugupe ale napa ituni gakó losá nene ma lelémovatí amitimóza, gopa nene litoze. Nigika ale viligokagonetá ánigumó itó Guivahanímo lo vesamá oko lo nimimónenemú itínasa avetó oko lo likimitoze, gililo. 2 NezaKilistoni vegenala makó gelenouve. Eza nene netá makóániga gamenalotí kilisimasi 14 oko vokave. Ve eza neneGuivahanímo galinali alémoko okulumakú itekago veléamupiló agika nekú nene itimó. Neza agupegi nehe itóagupe gileleake nehe nene gele hee lamuve. Ómasímogógeleneive. 3-4 Itó Guivahanímo ámina ve galinali alémoko* 11:32: Apo 9:23-25

2 Koliti 12:5 31 2 Koliti 12:10itekago, Palatisi zazuhagú nene iteko gakó legepatunúlamosá itó mikasiuka veta lo utó moloko lamosá nenegilimó. Neza gelenoumóza, agupegi minake itihe itó gile-leake itihe nene nénisi gelemuve. Ómasímogó geleneive.5 Ámina vemule loko nugupe ale napa oko gakó litoveloko nene nezáne mogonamú hize lé oko laminogo uve.Nezánemú litove loko nene keé losá amumó nenemukóale napa oko linogo uve. 6 Nugupe ale napa oko gakólitove loko nelina nene, gakó lamaná lulinamó nenazo,negi nagi ve minamuline. Lá onoimóza, nenikumú gelegoitekative loko nene ma laminogo uve. Netá matá lokugoitó oko moloko nougo, lekezatini ánigiki mota giliakániamó nenémini lelegitó minanogo ive. 7 Okulumakúnetá gosohá ánigoko moloko umó nenemú nugupe alekoitekatove loko nugupéne mémelagú emane uhenagi netámakó hizimó nene, Satani gelekelé izegipala makó ezanigikatunú gulugo itekative loko agizani lapuva nimi-tive loko lonoimóma neve. 8 Lá okago, ámina netalímoahulonetative loko Guivahaniloka gamena losive makolelumó neve. 9 Voká lokugo, láa loko lo nimimó: Neníhelisánémo keé losá amanikú nene napaló hize lé ogimi-aká noinazo, není nasahilínémo geitoka veleko voakánoigo, netá makokumú voká litanimoláa nomive loko lonimimó. Nenemú Kilistoni zámuzalámo nenitoka nelémogilí litive loko keé losá amumó nenemukó ale napa okonoluke nogoliza vizeaká nouve. 10 Lá onoinazo, nezakeé losá amutó nene aitoka leheta nouke amuza moloakánounazo, Kilistokumule loko keé lamugoma, itó alivi letivininitagoma, itó miluma malumámini amupiló nominu-goma, itó gopogunímini itó galáinímini amupiló nomin-ugoma, gopa nenemú mulúnegú golesa gelesá amuve.

Pauló Koliti vegenakumú miluma gilimó

2 Koliti 12:11 32 2 Koliti 12:1811 Imane negi nagi gakó lumó nene lekelisi iki mi-

liki amó nenémo nelémo zaú okago noluve. Lekezatininilími napa ikiko lamaná itinazo. Neza hanuva ánéáminanoumóza, lekelí aposolo iteko noune liki nila vetini ka-makuka lemeko ma minamuve. 12 Neza lekelitoka hozahuluváa alugo, alévolé suni itó gosohá netá zámuzagi aleutó oaká umónenémo aposolomogonáne ale utómoloakáimó. 13 Itó lekeza nanetá vitagá iake Ómasímini vegenalazuha mulusi lugáatini avevezahaló minamave. Lekezanetá hamotunukó lekelémo alínipa okuve. Netá matatinivisele nómonó nene ma oleketamumóma neve. Áminasuni nene lihima napagi nego ahulinitalo loko litohe.

14 Neza lekelitoka gamena lositá vumóma neve. Itóitína nene goha vitove loko ale vatí nouve. Vinakegoí oko vuke nugupémini lukesaváaloka umómáminokomiluma hoza lekememinogo uve. Izegipa koma neneteizóikini améikini hizi lé ikitanigi moni ali nupa isá amave.Kéisi izóike améike hizi kegepa itakumukó giligili mini-aká nianazo, neza lekelí moni henonimú negopa, leke-likumule loko amuza moloaká nouve. 15 Neza nenelekelikumule loko moni henokanóne itó minoko alekooakáne nenegi nuvane ahulatove loko vávani oko nouve.Nenemú nigikatunú lekelikumú geleaká noumó nenémoaleko iteko noiko, lekeza likigikatunú nenikumú giliakániamó nenémo aleko lemeko minatihe. 16Vegená lugáatenenikumú láa liki liaká niave: Ezáa netá utó ezo azogaloko ipá oaká nene ma osá amimóza, asugunatoka vegenákogoka vizeko netá matáini ipá oaká onoitihe liki liakániave. Olile, neza lá umó nehe. 17 Nenemú lekeza lilo.Není gakotó nene vegenáne zuha kimiselekugo, viki netámakó lekelitokatí ipá ikahe. 18 Taetasini nene vitiveloko lotumó, itó monokú ligive makó amiselekugo makóvikasigo nene, Taetasí nene voko lekelitokatí netá matá

2 Koliti 12:19 33 2 Koliti 13:2ma ipá ihe. Leza ligika molo hamó usike gapo hamotólisoko makó vamusihe.

19Gakó akó loaká noumó nene lekeza gelego ezáa mog-ona hize lé oaká nolive liki nilahe. Nenéminoko nomive.NezaKilistoni izegipalaminukeÓmasímini avogisaló gakóloaká nouve. Itó nigive nagavese, gihila nenikumule lokolamuve. Monokú lekelémo kii litove loko loaká nouve.20Neza lekelitoka voko ánigoleketatomó nene lekelikumúgulugo hehe lamitive loko, itó lekeza nenikumú áminaiki giliko hehe lamitive loko gulugo, gena nonivisive.Itó lekelitoka lova leta lava leta itó lekemekugú noaká,mesaha kosaha, itó molo alata alata oaká, itó alevo letovooaká, lotoka lataka hizeaká, vegená kugupe aleko iteaká,ale gopánapa oaká, netá nenémináa neko voko ánigoka-tove loko gulugo, gena nonivisive. 21 Lekelitokatí lugáateemane amunaloka likigika golotuva lamó mokoló netáitó musi netá likigika napaló nego, némini manáminiake likigikatini makó ali viligisá amiki nenéminiki niko,lekelitoka vo anititomó nene lokovogisaló Ómasinémonelémo-loko lemekiko, lekelí lihimamú mulúne gitihináokative loko gulugo gena niviseaká noive.

13Kagata alike geké loketake gizo asú imó

1 * Itína lekelitoka goha vokugo gamena losive makoleinogo ive. Goní oaká gamenaló nene ve lositá ahe itólosive makolehe keza ve makolímini lihimamú likiko utóo lamaná oko vevesanogo ive liki monó gotolaú giz-ina gakó nene, lekelitoka vo anitekinake ámina gakógele mininake gakó linogo uve. 2 Amunaló emane li-himatinigi minamoláa itó vegená lugáa nene lekelitokagamena losi vu zupahé lakagata aleko lu gakó áminama* 13:1: Gapo 17:6, 19:15

2 Koliti 13:3 34 2 Koliti 13:10

nugupe hotó onoigo goha imane noluve. Alika gohanene voko aselini ma zeleketaminogo uve. 3 Kilistónene nelémo vávani igo loaká noutímini mogonamúlekeza vitagá niamó nene ániganigave. Kilistó eza leke-litoka hozaváa nalimó nene nekisáa nomimó neve. Zá-muzalagi aleaká noive. 4 Gozapá nene lamaná migeleléonoigo zohota zaló apelemóma nemóza, itína nene ame-laho Ómasímini zámuzalagi aleake otimó neve. Nezaámina oko eza imómáminoko migelelé ovumóza, aitokagímizekuke Ómasímini zámuzaló voko leheta oko mi-noaká noumó nenémini mogona lekelitoka voko ale utómolanogo uve.

5 Lekelisi nene lamaná monokú niahe niamahe nenelikigikatini loká iki vitagá iiki nenémini mogonáa aliutó milalo. Itó Izesu Kilistoni mulutikú alími milikagonominamó nenémini mogona mota gilinahe, olile. Itólukugupémo monó avevezaha oaká noihe. 6 Nénisi nenehetó nugupetunukó monó ve ma minosá amuve. Lánougo ánigatave loko geleaká nouve. 7 Ómasímo gizapaolikimikiko lihima ali utó milamitave loko Ómasilokaloaká nouve. Lekeza ánigikiko monó ve gihiláa loló okominatove loko nomive. Lekeza monó gakó gili alitamónenémo utó o lamaná itive loko noluve. Itó nenikumúnene agupetunukó monó ve noive liki gilitamó nene hanetá neve. 8 Leza nenémináate nana oko gakó gihilalova ale amitíive. Hanuva hize lé otatíive loko nousive.9 Leza zámuzamú vitagá okoko nousigo, lekelisi zámuza-tiki minatamó nene mulutegú lamaná gilinogo usive.Lá nousike likigika gizopa lative loko Ómasiloka loakánousive. 10Guivahanímo zámuza nimimó nenetunú lekelílekehelú itove loko negopa, lekelí lekelémo alévolé itoveloko nemeneimóma nenazo, neza lekelitoka voko alévolégakokutí lo lekemekatove loko ganatilisi hotó nouke lak-

2 Koliti 13:11 35 2 Koliti 13:14agata aleko luhuva imane gizo nolukumuve.

11 Itó nigivénegita, gakó lo asú oko láa loko litoze:Lekeza mulutikú lamaná giliki minalo. Itó lakagataaleko gakó imane nolumó giliki likigika ali guni iki alímilamanatoka milalo. Lá niiki lekeza likigikatini mili hamóiki hulugú minalo. Lá ikiko, Ómasi eza ligika kemeaká itóhulu amelaho lekelitoka minanogo ive.

12 Lekeza monokú eza aputá viziko eza aputá vizikoiki minalo. 13 Imaneloka monó gilina vegenalite mukitógeketini lilikimiaká niave.

14 Guivahani Izesu Kilistoni nasahilila nenémoitó Ómasímo agika lekemeaká noimó nenémo itóSikalahulímo lekelémo apizeaká noimó nenémolekelitoka minoloko voko minino.

36Monoq Gotola Gosohaq

The New Testament in the Alekano (Gahuku) Language of PapuaNew Guinea

Nupela Testamen long tokples Alekano (Gahuku) long NiuginiCopyright © 1973, 1986 Bible Society of Papua New GuineaLanguage: Alekano (Gahuku) (Alekano or Gahuku)Translation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2015-01-02PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Jun 2019 from source files dated 3 Jun201944bc4c3c-532b-5251-95bd-2c3cfdce78ba