Komandant Na Dogji Malli

7/30/2019 Komandant Na Dogji Malli

1/229

The electronic version of the book

is created byhttp://www.enverhoxha.ru

forhttp://www.enverhoxha.info
http://www.enverhoxha.ru/http://www.enverhoxha.info/http://www.enverhoxha.info/http://www.enverhoxha.ru/


2/229


3/229

S H E F Q E T P E I

Komandant ,

na dogji malli

SHTPIA BOTUESE 8 NNTORI

(KUJTIME)


4/229

Redaktor: Spiro DedeRecensues: Sevo Tarifa


5/229

DY FJAL LEXUESIT

Nuk m kishte shkuar kurr ndr mendse do t vinte nj dit q me vullnetin tim do

t'i jepja kto copza kujtimesh pr botim e t'ishihja t shtypura edhe n libr. Ca m pakakoma se do t'i shoqroja edhe me nj tufelegjish, ku qaj me lot per at q pr shtat ika shkuar e do t'i shkoj vetm knga e himni.

E kisha nisur e menduar fare ndryshe pu-

nn e ketyre kujtimeve.Vite m par fillova t hedh n letrmbresa e prshtypje nga kontaktet dhe ma-rrdhniet e mia me t shtrenjtin shokun Enver,pa pretenduar t bja regjistrimin e plot e

3


6/229

me hollsi t tyre dhe pa synuar q t'i pr-mblidhja e t'i sistemoja n ndonj libr.

Fati im i madh, ashtu si i shum e shumt tjerve, ka qen se q nga dita kur e njohaKomandantin, pr her t par nga afr nPrmet, n maj t 1944-s e pr 40 vjet me ra-dh, jam takuar me t shum shpesh, e kam

dgjuar fjaln e mendimin e tij t shquar nqindra mbledhje e takime pune; i kam ndierforcn dhe zemrn e tij t ndritur prej m-suesi, udhheqsi e shoku t rrall n kaq e kaqraste e situata. Kuptohet, t shkruaja kujtimete mbresat e mia nga t tra kto veprimtari e

takime, jo vetm do t duheshin vllime ttra, por per mua kjo do t qe e pamundur. Mmir e m sakt se do kujtim, pr veprim-tarin e madhe, kolosale t shokut Enver, fletvet Vepra e tij. Ndaj pr kujtimet e mia, qn fillim, u nisa nga mendimi q t shnoja

kryesisht mbresa e prshtypje nga takimet elira e t shpeshta q kam pasur me Koman-dantin n shtpin e Partis, n shtpin e tij,n raste vizitash n rrethe, n pushimet midismbledhjeve t ndryshme, kur m ka thirrur

personalisht n zyr pr t m ngarkuar ndonj

detyr, pr t m ndihmuar etj. I shkruajakto, si i thon fjals, pr qejf e pr mall, ngadashuria e respekti i thell pr msuesin dheudhheqsin ton t lavdishm, pr Koman-dantin ton t paharruar. Sidomos kur qllonte

4


7/229

q, pr arsye pune e shrbimi, kalonin 20-30

dit pa e par e takuar nga afr shokun Enver,m mbulonin m shum kujtimet dhe, n rastet tilla, hidhja edhe ndonj gj n letr.

Kisha vendosur, bile 3-4 vjet m par ki-sha dhn edhe porosi, q kt tuf shnimesh,pas meje, t'ia jepnin si dhurat e si kujtim

vet shokut Enver! Doja e ndrroja q, kurt gjente koh, t mallej me ushtarin e meshokun e tij, Shefqet Pein, q e donte aq shu-m, q pr Partin e Komandantin ishte gatit linte kokn! Kshtu ndrroja dhe porosine kisha dhn t prer. Sepse do gj mendoja

e prfytyroja, por q do t rroja pr t pare pr t qar me lot at 11 prill t 1985-s, kts'e kisha menduar kurr! Por e keqja e madhendodhi dhe un, si t gjith, i jetova me lotn sy e me hidhrim t patreguar n zemrditt e rnda t atij prilli, t atij maji, t atijviti.

Pastaj. . . bashk me shokt, bashk me po-pullin e me Partin n ball i vura kraht puns

edhe un. Kshtu e donte dhe e do nderi iEnverit, Vepra dhe shtja e tij. Kshtu e do -shtja e Partis dhe e popullit: grusht rreth Par-tis e Komitetit t saj Qendror, krah e grushtrreth bashklufttarit e bashkpuntorit besnike t shquar t Enverit, shokut Ramiz Alia!

N kto e sipr mbaja prpara, n mendjee n zemr, shnimet q kisha hedhur pr Ko-

5


8/229

mandantin. Fijet e letrs m digjnin n duar;m dukej sikur m pyeste e m pyet, ashtu si

dinte t fliste ai: E, Shefqet, si je?. Si pr-gjigje, vendosa t'i hj publike kto shnime. Edi se s'kam mundur t hedh as t njmijtn eatyre q meritojn t thuhen pr t lavdishminEnver Hoxha. E di se edhe t tjer do t shkru-ajn e do t shprehin mendimet e mbresat mt bukura pr t, por un, si m i moshuari, po ehedh i pari hapin.

A U T O R I

Prill 1986

6


9/229

Kujtime


10/229


11/229


12/229

e demokratike. Dua t prmend nga atodit vetm nj moment me shokun Enver.

Kishin prfunduar punimet e Kon-gresit dhe n nj nga ato dit e pashshokun Enver tek po kalonte vetm nqytetin e Prmetit, pr t shkuar n zyr.Iu afrova dhe ai m kapi pr krahu.

Shoku Enver, i thash, du-het t ruheni, se n kto koh ruhemidhe ne, jo Ju!

Qeshi dhe filloi fjal tjetr. Do tlargoheshim nga Prmeti, prandaj ai nadha porosi pr manovrimin e brigads,

pr luftn, pr ruajtjen e forcave me kuj-des. Ktej e tutje lufta do t jet m

e ashpr! tha. Brigada V do t in-kuadrohet n Divizionin I Sulmues, dot kaloni n luftime m t gjera e t fu-

qishme, ndoshta edhe tej kufijve...

10


13/229

Ishte fillimi i pranvers s vitit 1945,kur m erdhi urdhri dhe u ktheva nShkodr si komandant i Korparmats III.N nj nga ato dit, mora n telefon Ko-

mandn e Prgjithshme, organizimin. Ntelefon nj z i njohur: Jam Enveri!U gzova sa m s'ka, por dhe u im-

presionova. M foli gjith przemrsi, mpyeti pr shndetin, pr situatn n qar-

kun e Shkodrs, pr gjendjen e forcavetona q luftonin prtej kufirit. Filloi tm pyes dhe se 'nevoja personale kisha.

Desha ndonj nga shokt e orga-nizimit pr disa makina pr transportimine partizanve, i thash.

11


14/229

Do t'jua them un shokve,

m'u prgjigj shoku Enver.Ashtu u b...S'vonoi shum dhe mbas ca ditve u

zhvillua nj mbledhje e Shtabit t Pr-gjithshm n Tiran ku u thirra edhe un.Mbledhjen e drejtonte vet Komandanti

i Prgjithshm, shoku Enver. Kur mba-roi mbledhja, m thirri pran dhe muroi q u emrova antar i Shtabit tPrgjithshm.

Pas ca kohsh, me organizimin e rin ushtri, u caktova me detyr n Ko-

mandn e Prgjithshme t Ushtris, nTiran.

12


15/229

Nuk kishte kaluar vese pak koh qishte liruar Shqipria dhe shoku Envere gjeti kohn t vej e t takohet me naf-ttart n Qytetin Stalin. N kt vizitt par e shoqroja edhe un. Qyteti ishtei shkatrruar nga lufta. Shkuam n cen-tral e n disa vende t tjera. Shoku Enverecte me kujdes duke par do gj. Mthot:

Nafta sht e vshtir pr ta nxje-rr dhe ne s'kemi akoma eksperienc, por

duhet t bjm mos pr ta shtuar pro-dhimin. Po t marrim shum naft, dot kemi t ardhura pr ekonomin dhedo t'i japim ushtris edhe m shum. Poredhe ju duhet t ndihmoni n ndrtimin

13


16/229

e vendit. Mos mendoni vetm pr goditje

e strvitje. Kto po e po, do t'i shihni nradh t par, por ushtria jon duhet tndihmoj edhe ekonomin e shkatrruarnga armiku.

Dgjoja me kujdes, por po t mosm'i thoshte shoku Enver kto gjra, nuk

do t isha dakord, se un mendoja ndry-she, domethn do gj pr ushtarin, dheushtria t mbetej n strvitje si ushtrikazerme, vetm pr luft! Vath n veshato fjal...

14


17/229

N nj mbrmje gazmore (nuk mkujtohet shkaku), n vitin e par pas li-rimit, ishin mbledhur gjith shokt e Ko-mitetit Qendror, t Qeveris e t Shtetit.Filluan t dansojn. Shoku Enver po m

vrente se si i shikoja un shokt q dan-sonin, dhe m thot: Shefqet, si t duket? Mir, shoku Enver. Po pse nuk danson nj her!

m tha ai prap.

Kam preferuar m shum vallenlabe, shoku Enver, i thash, pran-daj nuk dansoj mir.

Domethn di t dansosh, gjersathua se nuk di mir!

15


18/229

M zuri n fjal. Hidhet nj shoktjetr dhe i thot:

Kur ishim n shkolln ushtarake,prpara, msonim t dansonim. Un s'e besoj q Shefqeti t ket

dansuar, tha shoku Enver duke qeshur. Vetm n qoft se e kan detyruar, ngae keqja, po!

Ashtu sht shoku Enver, ithash dhe ai ia shkrepi t qeshurit.

16


19/229

Festn e Mallakastrs, n Poem, enderon me pjesmarrjen e tij shoku Enver.Kan ardhur dhe nga Kurveleshi. ShokuEnver shikon nj lab t moshuar, qylafiprmbi sy, me gjerdan pr mesi dhe me

pushk q s'e lshonte nga dora. Me buzn gaz m thot: Nga 'fshat i Kurveleshit sht

ky lab i moshuar, Shefqet? Nga Nivica, them, quhet

Feim Sejdia.

Shiko si sht veshur, me rrobaleshi, me gjerdan e dyfek dhe n tr ktvap t madhe nuk ka gajle fare. 'ndry-shim t madh ka nga t tjert! Si kamundsi, t jet rritur n ato vende t

17


20/229

larta dhe e duron vapn i veshur kshturnd me rroba leshi?!

U msua, shoku Enver, i themun.

Si u msua? m tha. Iku nga Kurveleshi dhe u b fu-

sharak, ka ardhur n Levan me familje. Domethn ti je kundr q ka

ikur nga Kurveleshi, m tha shokuEnver.

T t them t drejtn, shokuEnver, kur ikin nga Kurveleshi, s'm vjenmir fare.

Shoku Enver qeshi dhe m tha:

Ashtu sht, por Partia e pushte-ti duhet t'i krijoj kushte jetese m tmira kurveleshasit. Pastaj t shohsh ti,ikin a jo!

Un s'fola m. Vetm mendova...

18


21/229

Gjat vizits s par pas lirimit qbri n rrethin e Vlors, shoku Envershkoi me dekovil n Selenic. Midis shu-m shokve t tjer, e shoqroja edheun.

Gjat vizits vjen nj grua t anko-het pr dika.

Dgjoje ti 'ankesa ka, m tho-t Koi Xoxja, dhe s'ia vuri veshin.

Shoku Enver, aty m kmb, e vurire kt bised, sado q ishte duke bise-

duar me drejtorin e me t tjer njerzt miniers.E dgjova at grua dhe u ktheva pa-

staj t'ia transmetoja ankesn Koit. Kyma bri me dor lre mos e nga, me

19


22/229

demek, si gj t parndsishme. Edhe ktgj e vuri re shoku Enver dhe, pasi mba-

roi me drejtuesit e miniers, m'u drejtuamua n prani t t gjithve:

'nevoja kishte ajo shoqja q tie dgjove?

shtje t vogl, shoku Enver! Kaardhur nga fshati ktu pr pun, por s'ka

strehim. Pr ne, m'u kthye shoku Enver,

shoku Shefqet, kjo mund t jet e vo-gl, por pr at sht jetike. Ajo ka ikurnga fshati se, me siguri, i sht djegurshtpia, dhe krkon fole t fut kokn.

Prandaj halli i saj nuk sht gj e vogl, eduhet zgjidhur drejt. Aty pr aty iu drej-tua drejtorit t miniers:

Ta rregulloni menjher!E kuptova: vrejtja nuk ishte vetm

pr mua, por pr t gjith ata q e sho-qronin.

M ka mbetur n mendje ky episodprgjithmon dhe sa her kam t bj meankesat e popullit, m vien ndr mendjeqndrimi i shokut Enver. Kaluan vite dhe

kur punoja n Komisionin e Kontrollit,shoku Enver m pyeti se si i shikonimankesat e popullit. Iu prgjigja duke i tre-guar procedurn q ndiqnim ne me anne Degs s Ankesave.

20


23/229

Pasi m dgjoi, m porositi q ne tshikonim dhe n komitetet ekzekutive tkshillave popullor t rretheve se si zgji-dhen atje ankesat e popullit, si pritet po-pulli e m dha shum porosi t tjera tvlefshme. Ai tregoi pastaj pr disa ankesaq i qen drejtuar atij dhe q njerzit

kishin hak. Tek i dgjoja, sillja ndr mendmangsit tona dhe m vinte turp e ma-raz q nuk kishim at kujdes e shqetsimq kishte shoku Enver pr popullin, prhallet e tij.

21


24/229

Nisi t zbatohet Reforma Agrare. NLushnj Komandanti do t ndante tapite tokave. Nisem nga Tirana pr t shkuarm prpara n vendin ku do t bhej ce-remonia e dhnies s tapive, por n rrug,

afr Shkumbinit, m prishet makina. S'ka-loi shum kur 't shoh: Shoku Enver povinte pa makin shoqruese! Ndali mebuzn n gaz dhe hipi n nj maj atyafr, pr t par e njkohsisht t m pri-ste dhe mua sa t m rregullohej makina.

Ke makin t mir, Bujk, oShefqet, m thot.

Po, shoku Enver, t mir e kam,por krkojn t ma marrin!

Mos e jep! m tha.

22


25/229

Tani q m that Ju, nuk e jap! i thash duke qeshur. Vetm urdhriJuaj ma merr!

Dhe ai duke qeshur e prsriti: Mos e jep!Heshta ca e pastaj i them:

Nuk m vjen mir q udhtoni pamakin shoqruese! Lri t tjerat, por njmakin edhe mund t prishet udhs, si

m'u prish mua! Ai buzgaz m tha: Kjo s'sht puna ime!M piku n zemr, se kujt t'ia thosha!

Ministr i Brendshm n at koh ishteKoi Xoxe.

U nism dhe shkuam n vendin e ce-

remonis ku do t ndaheshin tapit. Po-pull i madh. Na u desh gati gjysm oreq t dilnim n pazar, mbasi populli ishtei panumruar. T gjith donin t shikoninshokun Enver.

23


26/229

Shkuam pr t inauguruar rrugn eLozhanit. Do t gdhiheshim n Crrik meshokun Enver e shum shok t tjer.

Shkova m par n dhomn ku do tflinte shoku Enver. U shqetsova se nukkishte as pajisjet, as pamjen e duhur.S'm rrihej. Doja t ndreqej m mir dhepo bja fjal me prgjegjsin. Shoku Envervjen nga prapa, pa e par un (se dhomats'kishin drit) e m thot:

'ke Shefqet?Nuk desha t'i them gj, por ai m

kuptoi. Mos u shqetso kot, nj nat sht.

Harrove q kur ishim partizan s'kishimas buk ngandonjher, pa le krevat!

24


27/229

Un akoma s'mund ta elja fytyrn,aq isha vrenjtur e shqetsuar, kurse shoku

Enver rrinte me gaz e przemrsi. U u-dita.

T gjith u elm, sidomos ata t C-rrikut. Mbase dhe ata kishin hak. Ishtekoha e lirimit, fillimi.

25


28/229

Pasi punova pak koh komandant iDivizionit V n Tiran, aty nga qershorii vitit 1946 m thirri shoku Enver dhe mkomunikoi:

Do t shkoni komandant i Divi-

zionit V n Gjirokastr, se situata me mo-narko-fashistt grek sht acaruar.M foli goxha e m dha plot porosi,

pastaj shtoi: Ju drgojm atje si komandant

divizioni, jo se shoku q sht tashti s'ka

aftsi. Jo, n asnj mnyr, edhe ai shtshum i aft! Por ju, si nga Gjirokastraq jeni, njiheni m shum nga populli dhevajtja juaj atje, pikrisht n kt situat.sht e nevojshme.

26


29/229

Jam n Gjirokastr, komandant di-vizioni. Nga Shtabi i Prgjithshm mlajmrojn t nisem pr n Tiran, nraport te Komandanti i Prgjithshm,shoku Enver. Na priti, si priste ai, n

zyrn e tij, me sa mbaj mend, n katine par t shtpis ku dhe banonte. Filloit m pyes pr gjendjen e ushtris, prnevojat, pr veshjen, pr moralin, pr si-tuatn n qarkun e Gjirokastrs, pr pu-

nn politike n ushtri etj. Me kujdes tmadh doja t mos ia thosha t gjitha tmetat, mbasi nuk doja ta shqetsoja. Ishtee natyrshme, n at koh ushtria jon ki-shte shum halle e telashe.

27


30/229

Por u habita: filloi t'i thoshte vetnj nga nj t gjitha, sikur t ishte ai

komandant i divizionit!

28


31/229

Jemi n mbledhjen e Kuvendit Po-pullor, miratohet dekreti mbi sekuestri-min e bagtive t t pasurve. N listn earmiqve t popullit, s'dij se si, kan futurdhe N. B. nga Golemi, S. . nga Gusmari

dhe R. K. nga Picari. I njoh mir kta nje-rz. T tre kan qen t vendosur pr Lu-ftn Nacionallirimtare dhe nuk kishinkursyer asgj pr Luftn!

Kur u b pushimi, i revoltuar iu drej-

tova disa shokve q ishin n komisiondhe u thash se nuk ishte aspak e drejtq kta t tre t futen n listn e armiqvet popullit.

N qoft se kan mbi numrin q

29


32/229

duhet, u thash, t'u merren, por nasnj mnyr t cilsohen si armiq!

N kt koh nga mbrapa meje (unnuk e shikoja) qndronte shoku Enver.M hodhi dorn n sup dhe m thot:

'thoni, shoku Shefqet?Ia shpjegova t gjitha ato q u tha-

sh edhe shokve t komisionit para set vinte shoku Enver aty.

sht e drejt! tha dhe tundikokn.

T nesrmen pash n gazet se q ttre ishin hequr nga lista si armiq t po-pullit. 'kujdes i madh e 'vmendje prdo gj!

30


33/229

M 1947, aty nga muaji shtator-tetorshoku Enver erdhi pr vizit n Ku dhe,n mes nj grupi shoksh, dola dhe unn kufi t Kallaratit pr ta pritur. S'kishtegzim m t madh pr popullin e Kurvele-

shit! Kur doli nga makina, m'u drejtuae m tha: Erdha dhe n Kurvelesh, o Shefqet

Pei!

M mbuluan djerst nga gzimi. NKu u b nj pritje madhshtore, si as-

njher, nga tr populli i Kurveleshit.Nga Kurveleshi shkuam pr n Gji-rokastr, ku. gjithashtu, iu b nj ngapritjet m t mdha q kam par.

Erdhi vizitoi dhe komandn e divi-

31


34/229

zionit n Grehot e, mes t tjerash, u futn klubin e oficerve. Tek pa rregullin

dhe sidomos mobiliet e klubit, m thaduke qeshur:

Ju mobiljet i paskeni m t miranga tonat n Tiran!

E ndjeva se ku qllonte, por 't tho-sha!

32


35/229

N Komitetin Qendror zhvillohej njmbledhje e kuadrove, ku shtrohej punapr forcimin e disiplins n ushtri. Mble-dhjen e drejtonte vet shoku Enver, ishindhe nj pjes e shokve t Byros Poli-tike. Isha prgatitur t flisja me forc prdisiplinn, sepse, e mbaj mend mir, isha

i paknaqur q s'kishim nj disiplin tfort, si doja un. Shoku Enver sikur m'ikapi e m'i kuptoi t gjitha qllimet ndajkur u ngrita, m tha:

Mos u zgjat shum, shoku Shefqet,se mungesat e disiplins dihen! Ushtria

jon partizane tash sapo doli nga lufta,patjetr do t ket mungesa disipline, tcilat Partia do t'i vr n vend.

33


36/229

N shtator t vitit 1948, kur kishteshprthyer lufta e ashpr kundr revizio-nistve titist e agjentve t tyre me KoiXoxen n krye, n nj nga kinemat e Ti-rans, zhvillonte punimet Aktivi i Partisi Tirans. N pushim doja t piqesha me

shokun Enver, por nuk gjeja radh, sepset gjith donin ta takonin. Shoku Enverse nga m pa, ma bri me kok dhe iuafrova. Kisha muaj pa e par, tr muajtpas Plenumit famkeq t shkurtit t atijviti, kur titistt dhe vegla e tyre, Koi

Xoxja, ishin prpjekur t hidhnin baltmbi Partin e mbi Komandantin dhe deshna bn gjmn. Kur m takoi shokuEnver, nuk m tha asnj fjal, vetm m

34


37/229

shtrngoi dorn fort. Ai shtrngim, doren ato koh sikur m dha t gjitha t mi-rat e gzimet q m mungonin. M dhadrit. Mora energji t reja edhe pr njluft tjetr!

35


38/229

N Kongresin e Par t Partis, kurmbaruam zgjedhjet e Komitetit Qendror,isha ndrmjet shokve q uronin pr suk-sesin e madh t Partis. Dolm triumfuesnga tr ato luftra e prapaskena tradh-tie t revizionistve titist n bashkpu-

nim me Koi Xoxen me shok. ShokuEnver me buzqeshje afrohet e m thot:

E, Shefqet Pei, e shptuam Par-tin nga armiqt! Tani jemi m t fort!

Me Ju n krye, shoku Enver!

i thash shum i emocionuar. Partia, Partia t rroj, vazhdoi

shoku Enver, Koi Xoxes s'i japim asmajn e thoit me vete! Ata q kan ga-

36


39/229

buar n rrethana t ngushta, Partia do

t'i ndihmoj dhe do t'i shptoj!Dhe ashtu veproi Partia, si tha larg-pamsi e shptimtari i saj, shoku Enver.

37


40/229

Viti 1948, dhjetor. Shoku Enver, pa-si mori pjes n analizat q u bn nVlor pr zbrthimin e materialeve tKongresit t Par t Partis, do t nisejpr n Kuov. Do ta shoqroja edhe underi n Berat. Nj nga shokt, i cili do tnisej n drejtim tjetr, m thot:

T'i themi shokut Enver q S. S. tripranohet n Parti. Thuaja ti, iu prgjigja. Un,

e shumta q mund t bj, sht t t mb-

shtes po m krkoi mendim shoku Enver.Gjetm momentin e ia tham. Shoku

Enver na dgjoi, pastaj i revoltuar na uPrgjigj: S. S., si lufttar i shquar, si e

38


41/229

cilsoni ju, dhe pjestar i Lufts Nacio-nallirimtare, mund t'ju shkoj n mendta bni edhe gjeneral, por antar partien asnj mnyr jo! Ai sht me mendimetepr prapanike e t mykura, t cilat i kademonstruar hapur. S'sht ky komunisti!

Mora nj msim' t mir at dit, ve-anrisht pr cilsit e komunistit: Ai du-het t jet i pastr, i kulluar nga t gjithaant, e jo vetm trim apo ushtarak i zoti.

Shkuam n Berat. Konferenca aty ivazhdoi punimet 4 dit. Para pak kohshisha rrzuar dhe kisha thyer dy brinj,

por shokut Enver nuk i kisha thn gj,sepse ai do t m kthente n Tiran, ndr-sa un doja t rrija sa m shum afr tijpr t msuar sa m shum. Natn vondgjova n radio se u lirua Pekini. Nmngjes, kur u ngrit shoku Enver i tha-

sh pr lirimin e Pekinit dhe e kuptovase e kishte dgjuar vet. Me buz n gazm tha:

E ndiqni radion vazhdimisht? Po, shoku Enver, i thash.Pastaj vazhdova:

Shoku Enver, kur zhvilloheshinluftimet e fundit kundr pushtuesve etradhtarve dhe morm telegramin Tuajq t mos pushkatonim pa giyq krimi-nlet e tradhtart me damk q kishim

39


42/229

kapur, i drguam n Tiran ku gjyqet epopullit i dnuan sipas fajeve q kishinbr.

Lufta sht luft, m tha shokuEnver, n zjarr e sipr mund t bhenedhe veprime t nxituara e t tepruara,nga situata, nga humbja e shokve etj.

Ndaj krkuam q pr do rast t vendos-nin gjyqet e popullit n fuqi.N Qaf t Koshovics, pran Fierit,

ngaq udhtonim n nj makin, di de-sha t'i thosha, po u prmbajta e nuk iathash. Ai, si duket, m kishte nuhatur

e m shpoi: Thuaje, 'do t thoshe! Shoku Enver, n Kurvelesh ata

shokt e pushtetit kan filluar t'u thongrave t vishen me fustan. Mendoj se nukkan t drejt se ato mrdhijn, pastaj

jan veshje tradicionale.Shoku Enver m tha: Asgj nuk duhet me forc, do t

vij koha q grat e vajzat labe ta kup-tojn vet se cila veshje sht m e mir.Sa pr itjanet, ato nuk jan veshje ko-

mbtare, por t ardhura nga turqit. E kup-tova se cili ishte mendimi i shokut Enverdhe me ato dy fjal q m tha u sqarovadhe se si duhej t veprohej m pas.

40


43/229

N konferencn e Partis n Berat,ku mori pjes shoku Enver, nga disa dis-kutant ngriheshin dhe gjra t teprta.Njri ngrihet e akuzon nj shok tjetr:Ka qen xhandar! Aty pr aty ndrhyri

shoku Enver: Mir, ka qen xhandar, po kure n 'rrethana?! A ka br t kqija, kabr krime?

Jo, krime s'ka br, por n fillimishte ca koh xhandar!

M ka mbetur n mendje sqarimi jshokut Enver:

Kujtoni ato koh, tha, dhegjykoni: Ku do t shkonin njerzit at-her pr t krryer bukn e gojs, kur

41


44/229

s'gjendej pun gjkundi? Ndonj hallexhido t vishej dhe xhandar, por, kur t gjy-kojm pr ta, duhet t shohim se pse ve-proi kshtu, a ka kryer krime dhe 'qn-drim mbajti kur nisi lufta partizane.

Pastaj u kthye nga un q isha nkrah t tij, n presidium, dhe m tha:

Ti Shefqet do t shkosh n Tepe-len e n Delvin, dhe t keni kujdes prkto gjra! T mos gjykohet njeriu vetmn ka qen xhandar apo j o . . . Dhe andejka pasur xhandar, por kur i thirri Partiadhe erdhi puna pr t marr armt, shum

u hodhn n luft dhe luftuan jo keq, dha-n kontributin e tyre simbas takatit qkishin. Ndaj duhet pasur kujdes n ktopun. Kritika t jet konstruktive, pari-more.

42


45/229

Viti 1949. Me shokun Enver e shokt tjer shkuam n Dajt pr shtitje. Po q-llonim nishan. Nuk e kisha par ndonj-her shokun Enver se si qllonte dhe ki-sha merak se punt e Partis e t shtetit

do ta kishin penguar t strvitej me armsi bnim ne t tjert. Nuk doja t turp-rohej, por thash me vete: un do qllojmir, patjetr.

Qlluam t gjith, po asnj s'e mori

shenjn. Pr udin ton vetm shokuEnver e mori shenjn me t parn.Qlluam prap, po prap s'e morm

dot; se si na u lidh dora e u turpruam.Shoku Enver qeshte dhe, me shum da-

43


46/229

shamirsi, na e hidhte dhe nga ndonjthumb. Pastaj m thot mua:

Ai maliheri q m drgove, qllonnga halli. Ishte shum i ngrn, sado qishte i bukur, po 'e do, s'qllon mir!

Edhe kt e pasksh provuar shokuEnver!

4 4


47/229

M 1949 u emrova ministr i Komu-nikacioneve dhe i PTT-s. Vura re seushtria, sidomos Komanda e Prgjith-shme, ishte msuar si pa t keq t merrtekur t donte sa makina t'i duheshin ngatransporti dhe, pr pasoj, plani i trans-portit binte shum.

Nj dit Komanda e Prgjithshmekrkoi 50 makina!

Prse ju duhen? i pyeta. Pr shrbime urgjente ushtarake,

m than.U bra tym. Si mund t punohej k-

shtu, t gjitha gjrat urgjente ishin, pokshtu ne kurr s'kishim pr ta realizuarplanin! Vendosa t marr n telefon shokun

45


48/229

Enver dhe ia tregova hallin. M dgjoidhe m tha:

Mos i jep!S'shkoi shum e m mori Komanda

e Prgjithshme n telefon: Nuk i duam makinat! More ju i doni, thash me vete,

po nuk ju la kush tjetr q hoqt dor

kaq shpejt nga krkesa.Po at dit m mori prsri shoku

Enver n telefon dhe m tha: Vr rregull, punoni me plan, ma-

kinat mos i shkatrroni. Si urdhron shoku Enver! i

thash me gzim t thell dhe i liruar.

46


49/229

sht viti 1949. N afrsi t portit

t Durrsit vijn korracatat q sovjetikti kan marr si dmshprblim t luftsnga Italia. Admirali sovjetik fton nj pje-s nga shokt e udhheqjes son pr dre-k n korracat. Midis pjesmarrsve, nkrye ishte shoku Enver. N portin e Vlors

hipm n motoskaf dhe shkuam n anije.U organizua nj drek e ngroht dhe e pr-zemrt. M bri prshtypje: sovjetikt pi-nin shum alkool. Ne m pak, dhe me za-konet tona, me karar, si i themi. Erdhini ast dhe admirali m gjeti mua me

nj got t madhe me raki. I bra bisht,por shoku Enver ndrhyri e m thot:

Mos na turpro, po pije, Shefqet!

47


50/229

E kuptova se admiralit dikush i ki-shte thn bjeri ktij (pr mua), se ky e

mban rakin!. Mirpo admiralit vshtirt'ia dilje dot; ishte shum i fort n pije,ashtu dukej t paktn nga kalliri. Brasi bra, e piva. Po sikur nuk m bri higj. M'u duk sikur piva uj. Ather morafuqi dhe e sulmova admiralin me t

njjtn got plot pr shndetin e Stalinit,q ta detyroja ta pinte medoemos. Ai dheshum t tjer e pin dhe u bn n qejf,gati t dehur. Muhabeti u trash.

Kur ikm, m tha shoku Enver: Ama, 'ia bre mir admiralit! Po

si e ndien veten? dhe qeshte. Shum mir, shoku Enver.Ai prap m ngacmoi: Ke hak, Shefqet, admirali kot

mburrej! T mos e kisha t ndaluar ngadoktori, pa do shihje se 't t bja! dhe qeshte prsri me shum humor. Unia ktheva:

Shoku Enver, un pi raki, pornuk e di pse sot m'u b uj, m shumnga gzimi, shkriva n djers se ishte dhe

nxeht, dhe m duket se e nxora djerst tr...

4 8


51/229


52/229


53/229

Na vjen nj telegram prej SHBA-snga nj tradhtar, i quajtur ekrezi, kuthoshte: Dorzoni pushtetin etj., etj. Emora telegramin i zemruar, shkova te njnga sekretart e Komitetit Qendror dhe

i tregova se 'krkonte edepszi nga Ame-rika. N kt koh futet n zyrn e sekre-tarit shoku Enver.

Shefqet, si je, si ia on me shn-det, me pun? m pyeti.

Iu prgjigja dhe, meq ishte rasti, itregova me goj prmbajtjen e telegramit.

Mos u bj merak! Sa do t marrshe do t dgjosh ti nga kto gjepura..., m tha dhe filloi t m pyes pr trans-portin n Kor. N at periudh partiza-

49


54/229

nt grek ishin grumbulluar afr kufijvetan (taktik e gabuar e tyre). I them sho-

kut Enver: Pse ata nuk po hidhen n thellsi,

n prapavijat e tyre? Ai m tha me hu-mor:

Jan n prapavijat e tua! Dome-thn e humbn luftn, s'e gatuan dot.

50


55/229

M 1950 shkova n ekosllovaki, nfestn e lirimit t tyre, si kryetar i dele-gacionit. Shoku Enver m porositi q tmsoja mir rregullat e paraqitjes civile,zyrtare. diplomatike etj. Un isha mini-

str i Komunikacioneve e PTT-s, po rri-ja akoma me uniform gjenerali.Kur u ktheva nga ekosllovakia n

Rumani. krkova t takohesha me mini-strin e Komunikacioneve, se kishim njlokomotiv pr t marr. Ministri m dha

takim pas nj jave, kur un do t largo-hesha. Meqense ma shtyu aq larg, unnuk pranova t takohesha me t dhe u

largova. Por n vapor mendoja se si dot'i thosha shokut Enver po t m pyeste.

51


56/229

Isha shum i shqetsuar se mos bra ga-bim, pasi dhe ambasadori yn n Rumanim bri presion q un t pranoja t pi-

qesha. Shkova te shoku Enver. M pyetidhe un i thash ashtu si veprova.

Mund t kem gabuar, shokuEnver!

I vrenjtur m tha: Jo, s'ke br keq.

Pr mua kjo ishte knaqsi dhe u qe-tsova.

52


57/229

Kaluan ca koh dhe nj dit shoku

Enver m thot: Ty t plqen uniforma ushtarake,Shefqet.

Po! i them. Mir, mbaje, por tani q je mi-

nistr, quhesh dhe diplomat, dhe qeshi

me lezet. Qysh ather e hoqa uniformn,por sikur humba dika. Nuk e kisha hallinte grada, por m plqenin izmet, xhaketae mbyllur e t tjera. I hoqa gradat, she-njat, por xhaketn e mbajta t mbyllurdhe izmet i mbaja edhe n ver.

Pas ca kohe, kur isha kthyer nga njudhtim n Gjermani, me nj delegaciontonin, shoku Enver m takoi dhe mbasi

53


58/229

m pyeti se si shkova (se dhe u smuraatje), m tha me humor:

Me xhaket t mbyllur vajte dhen mbrmjen solemne?

Po, shoku Enver, kshtu vajta, i thash dhe shtova. Atje u poqa meshum njerz, edhe me Molotovin.

Molotovi nuk do t'ju thoshte juvepse erdht me xhaket t mbyllur, mtha dhe qeshi. U turprova dhe q athere hoqa fare dhe xhaketn e mbyllur.

54


59/229

Jemi n Ku dhe, n nj moment,kryetari i lokalitetit t Progonatit i thashokut Enver:

Rruga nga Salaria n Kurveleshine Siprm nuk po bhet dhe populli e kr-

kon. Shoku Enver m'u drejtua mua. Mblo-dha supet, se shum her kisha ndrhyr,por dikush kishte thn q n Kurvele-shin e Siprm t mos bjm rrug, prarsye strategjike!

Kur u larguam nga Kui, ia shpjego-va m mir se ku qe rezistenca. ShokuEnver qeshi dhe tha:

Do ta marrim un e ti prsipr!Kur shkuam n Tiran, ai vet dha

55


60/229

udhzimet e duhura. U thirra dhe un eorganizuam punn me shokt e ushtris.

Popullit t Kurveleshit t Siprm iu brruga n t dyji drejtimet vetm n kohne Enver Hoxhs!

56


61/229

Jemi n Peshkopi. Shoku Enver kaardhur pr vizit dhe ne e shoqrojm. Nnj mbledhje t ngusht me kuadrot, njsekretar partie, duke raportuar tha:

Shoku Enver, n katundin filanu bn zgjedhjet pr n kshillin popu-

llor dhe sekretarin e Partis t fshatit po-pulli nuk pranoi ta zgjidhte n kshill.

Pse? e pyeti shoku Enver. Kishin ankesa, s'e donin, shpje-

goi sekretari. E tregonte si shenj t keqe. At komunist q s'e do populli,

s'e do as Partia, prandaj dhe nga Partiat hiqet, iu prgjigj shoku Enver dhe,

kur t gjith mbetm n heshtje, ai vazh-doi:

57


62/229

Antari i Partis duhet t jet ze-mrmadh, i ndershm, i dashur me po-pullin, ather populli e do dhe e nderon.

Por po qe arrogant, prvetsues e me ttjera vese t kqija, at s'e do e s'ka pseta doj populli. As pr Partin nj elementi till s'vlen asnj pare.

58


63/229

59

Thirrem n Byron Politike se isha

grindur me Tuk Jakovn, i cili ishte z-vendskryeministr. Ishte ankuar se gjo-ja nuk kisha respekt pr t etj. Shokt egjykuan drejt shtjen dhe kritikat ishinkonstruktive, n frym partie. Pas ksajanalize shoku Enver m komunikon se

Byroja Politike kishte menduar q tshkarkohesha nga detyra e ministrit tKomunikacioneve dhe PTT-s dhe t em-rohesha ministr i Minierave dhe i Gjeo-logjis.

Un ministr i Minierave dhe i

Gjeologjis?! i thash shokut Enver mehabi.

Po, m tha ai duke qeshur, ti!


64/229

Po un, shoku Enver, s'e njoh farenaftn, s'di nga del dhe si del, duhet t

jesh inxhinier pr kto pun! Po, e dim q nuk di nga nafta,

por kshtu jan koht. Ti ke partishmri,disiplin, organizim dhe ndihmn e Par-tis. Kto i duhen tani nafts dhe gjeolo-gjis n trsi.

Aty pr aty m'u duk se do ta plot-soja kt besim q m dha Partia.

Pas ca kohsh shoku Enver m thirrin zyr dhe m pyeti mbi rezervat e naf-ts, t kromit, t bakrit etj. I raportovadhe, midis t tjerash, i them se n derve-

ret e Rubikut, simbas shenjave t gjeolo-gve, kemi 15 milion ton rezerva bakri!Shoku Enver vuri buzn n gaz.

Kshtu qoft, tha, por nukm besohet, do t t ken gnjyer gjeo-logt!

Dola, krkova t dhna t sakta dherezultoi ashtu si tha shoku Enver dhe

jo si thash un me gjeologt. Kam t dhna se nafta ka 25 pr

qind ui, m tha n nj takim tjetr

shoku Enver. Kjo sasi duhet zbriturnsa plani, se uji nuk mund t bhet naft.Mir sht q kto gjra t saktsohen qn fillim dhe jo t detyrohemi tani t ulimplanin shtetror.

60


65/229

Plani sht plan, ne do t mun-

dohemi ta realizojm aq sa sht caktuar, i thash. Jo, n asnj mnyr! Nuk duhet

t vrasim klasn puntore! Duhet t jemirealist! theksoi shoku Enver.

61


66/229

M thrrasin n Qeveri. Maqo omo,

ministr i Kontrollit n at koh, kishteraportuar se nj shok kryesor n drejto-rin e nafts gjoja ishte antisovjetik! Meh-met Shehu, i zbardhur nga inati, ma tho-t kt n prani t Maqos.

Nuk sht e vrtet, u them,

dhe me kaq forc kundrshtova sa punaarriti deri aty sa ata m krkuan q tlshoja deklarat! U tregova i gatshm.Erdhi puna q un mbasdite do t ojadeklaratn.

Kur po largohesha Maqo omoja m

tha: Bje me dor, jo me makin!Nuk m'u durua dhe iu prgjigja ash-

pr:62


67/229

Kjo sht puna ime.

E shkrova dhe e drgova deklaratn.

Mehmet Shehu e Maqo omoja euan punn e antisovjetizmit t shokutton t nafts gjer n Byron Politike!M thirrn dhe mua n at mbledhje dhenisi analiza.

Shoku akuzohej pr antisovjetik,

sepse kishte dhn urdhr q t mos u je-peshin disa specialistve sovjetik maki-nat q kishin krkuar.

Urdhrin, thash, s'e ka dh-n ai, por un.

'sht ky urdhr? m pyetn

shokt, prse i ke ndaluar? Sepse specialistt sovjetik t naf-

ts i krkonin makinat q t vinin nplazh pr banja n nj koh kur s'na ecteplani, makinat na mungonin dhe neve na

vinte festja vrdall.Shoku Enver aty pr aty ndrhyri: Shoku ka zbatuar urdhrin. Nuk

duhet q t vijn gjra t tilla gjer nByro, dhe e kaloi diskutimin n tjetrdrejtim: porosi pr punn n sektorin e

nafts.

63


68/229

M merr n telefon shoku Enver:

Informohem se hotel - Dajti, kubanojn t huaj, nuk ka qymyr pr ngroh-

je. Prse ndodh kjo, prse s'ka qymyr?Filloj t tregoj arsyet, por shoku

Enver n mnyr t prer m thot: Nuk na duhen arsyet se pse s'ka,

na duhet qymyri. Merrni masa urgjentepr t zgjidhur problemin; m njoftoniprfundimin!

E morm seriozisht punn dhe pro-blemi u zgjidh por nj dit, pavarsishtse arsyet q na pengonin mbushnin nj

thes!

64


69/229

N nj mbledhje t Byros Politikeishte thirrur n raport drejtori i minierss Memaliajt. Ishte fare inaktiv, planetnuk realizoheshin dhe ai, n vend q tkrkonte shkaqet, filloi t thoshte dhepara Byros Politike e shokut Enver gj-ra q nuk qen t vrfeta. Nuk m'u durua:

Nuk informon drejt, nuk shtkshtu, thash n nj moment.

Sjellja ime e nxituar e revoltoi shokunEnver. Kur u largua drejtori nga mble-dhja e Byros, m kritikoi.

Nuk sht e drejt, Shefqet, q ti,si kuadr, ta pressh n mes shokun. Aivrtet mund t jet inaktiv, si thua ti,por duhet maturi kur bisedon e disku-ton me ta.

65


70/229

Shoku Spiro Koleka, n at koh z-vendskryeministr, q mbulonte edheKontrollin e Shtetit, ngulte kmb se nminiern e Selenics nuk ishte realizuarplani, dhe se shokt e drejtoris s minie-

rs kishin raportuar shifra fiktive. I themse raportimi i miniers sht i sakt, erreme sht informata q ju kan dhnJuve.

Kontrolli i Shtetit thot t vr-tetn. Un do t njoftoj Partin, m'u

prgjigj ai.Nuk vonoi dhe pas nj muaji, nga

nj organizim i ri n dikaster, shokuKoleka u emrua ministr i Minierave e

66


71/229

i Ndrtimit, kurse un u emrova n Kon-trollin e Shtetit.

M merr nj dit n telefon e m

thot: Shefqet, ajo puna e bitumit ka

qen ashtu si thoshe ti, nuk ka deficit.M paskshin gnjyer.

Ia tregova n nj bised t lir shokutEnver kt q m ndodhi me shokun

Koleka. E kishe radhn ti ta kundrshtoje,

m tha me shaka. T'i thoshe ses'sht e vrtet, ka deficit, e pastajvazhdoi, po nuk di tjetrn ti! ShokuKoleka na ngriti n Byro se duhen 150

puntor pr miniern e Memaliajt. Porkur ishte Shefqet Pei ministr i Miniera-ve dhe krkoi 75 puntor pse ia refu-zove? i thash. Na the q nuk ka ne-voj. Pse tani q vajte ti u dashkan 150?!.E di si m'u prgjigj Spiroja, vazhdoishoku Enver gjithnj duke qeshur: Qenka e vrtet, karrigia prcakton ndr-gjegjen!

67


72/229

Viti 1951, jam shum smur. ShokuEnver sht n Mosk, te Stalini. Kur ukthye, erdhi e ndenji n shtpin time dhe

urdhroi t nisesha pr n Bashkimin So-

vjetik sa m par, pr t'u kuruar. M'u duk

se u shrova, dhe me t vrtet u shrova!

68


73/229

N mbledhjen e Plenumit t KQ tPartis, ku u analizua veprimtaria armi-qsore e Tuk Jakovs dhe e Bedri Spahiut,diskutova pothuajse i fundit. Ishin mo-mente jo t zakonshme. E dnova veprim-

tarin e tyre antiparti si gjith shokt.Shoku Enver n pushim m'u afrua e mtha:

Shum mir diskutove! Shoku Enver, s'kam luftuar pr

JBedri Spahiun e Tuk Jakovn, por kam

luftuar pr popullin dhe pr Partin, i thash dhe ai ma ktheu: Tamam! Njerzit me partishmri

kshtu mendojn dhe kshtu veprojn.

69


74/229

Ndodheshim n festn e Poemit, nMallakastr. Do t gdhiheshim n shko-lln e Hekalit. Ishte rregulluar mir aty,ishim shtruar kmbkryq! Shoku Enver,si ngahera me humor, i thot xha Jahos

(Gjolikut): Po n Ku bhet misri mir? Si jo, shoku Enver, ta pre me

spat, aq i madh bhet, iu prgjigjxha Jahoja.

Shoku Enver heshti pak, pastaj m'u

drejtua mua me buz n gaz: U bka shum misri n Kurve-lesh!

Po, shoku Enver, bhet, por jo sapr ta prer me spat, iu prgjigjaun.

70


75/229

Krisi gazi, qeshi edhe vet xha Jaho-

ja dhe u kthye muhabeti n humor e sha-ka.Shoku Enver, pr t'i br qejfin xha

Jahos q ishte nga Kui, m shpoi mua: N Picar mund t mos bhet, se

picarjott e Shefqetit s'e punojn mir

tokn... Nuk duam ta prishim me picar-jot, se vemi e verojm me bagti, pasikan gjethe.., i tha xha Jahoja po met qeshur.

T nesrmen n Poem bja shaka

me xha Jahon duke i thn: Kur do t vemi n Kurvelesh, tapresim misrin me spat?

Po ti e di more Shefqet, q unnuk dua t them q s'bhet gj n atovende, se e kam t vshtir! m thosh-

te xha Jahoja. Qysh t'i them Koman-dantit, s'u bka misri n Kurveleshin menam?!

71


76/229

Erdhi lajmi se Sherif Zeneli ishte vra-r aksidentalisht. M thirri shoku Enverdhe m porositi t vete un dhe nj shoktjetr n varrim, n Delvin. Ashtu u b.

Kur u ktheva, u poqa me shokunEnver dhe i tregova pr ceremonin e va-

rrimit, pr nderimet q i bri populli ePartia djalit t Labris.

Si t mos e prcillte populli menderim vllan e Asim Zenelit! PastajSherifi kishte edhe meritat e tij si lufttare kuadr, m tha shoku Enver dhe

mbushi syt me lot.Thash me vete: Si nuk i ka mbetur

kuadr pa njohur! Nj pr nj i njeh tgjith dhe njlloj mendon e shqetsohetpr t gjith!

72


77/229

Ishim n festn e Kuit. Kur u lar-guam, rrugs n makin shoku Enver mpyet pr malin e iks:

Sa metra sht? Nuk m kujtohet, shoku Enver,

i thash.Shkuam m posht. M pyeti pr ma-lin e Picarit se sa hektar tok ka.

Aty afr 80 hektar, iu pr-gjigja. Ndenji dhe pak dhe krreu nga xhe-pi nj defter me shnime dhe tha:

Un i mbaj t shkruara!Sikur deshi t m thoshte me lezet:Kshtu duhet ta kesh dhe ti. Q athere mbaj defterin e shnimeve n xhep. Kurmbrritm n Vlor, shoku Enver do t ni-

73


78/229

sej me aeroplan pr Tiran. Avioni kishtenj avari dhe ishte duke u ndrequr. Ndr-

koh vjen oficeri i tij dhe i thot: Mendoj t mos nisemi me aero-

plan! Mendoni ju kshtu apo piloti?

i tha shoku Enver me t qeshur, dhe unis me aeroplan pr Tiran.

Mbeta me gjak t ngrir, sa moravesh q mbrriti shndosh e mir. Porama nuk i thash mos u nis.

74


79/229

N nj mbledhje t Plenumit t Ko-

mitetit Qendror t Partis, n vitin 1954,un dhe shoqja Nexhmije ndodheshimpran njri-tjetrit dhe prball shokutEnver. N at koh shoku Enver pinteshum duhan. Edhe n at mbledhje ai indizte cigaret njrn pas tjetrs. Shoqja

Nexhmije, q e kisha n krah, m psh-priti me t ult q t'i them shokut Enverta ndalonte duhanin se na mbyste tymi.

Dakord jam, i them, shkru-ani ju nj letr dhe e nnshkruaj un.

Shoqja Nexhmije e shkroi letrn ku

i lutej shokut Enver t ndrpriste duha-nin, un e nnshkrova dhe ia dhashshokut Enver. Pasi e lexoi, ai buzgaz

75


80/229

shkroi n nj pusull: Do ta zbatoj po-rosin, na e dha dhe menjher e shoicigaren.

Mbas 2 minutash ndezi cigare tjetrdhe njkohsisht m hodhi edhe mua njt till. E mora cigaren, q e futa n xhepse nuk e pija duhanin, dhe i them shoqesNexhmije:

E sheh, e zbatoi porosin ton.Shoku Enver e kuptoi, dhe me t

mbaruar cigaren, ndezi nj tjetr, dukem hedhur edhe mua cigaren e dyt.

U bn dy cigare n xhep! i

them shoqes Nexhmije. Lre, ma ktheu ajo, kshtusi ka nisur do t ta msoj dhe ty. Porkt gj mos ia zbato!

Un kto cigare i ruajta n sirtarintim 15 vjet, derisa u shkoqn.

Mbas disa ditsh ndodheshim n sht-pin e Partis. * Shoku Enver luante bi-lardo dhe un pran tij po ndiqja lojn.Pr nj ast ndaloi lojn dhe ndezi nj

cigare. Shoku Enver, i drejtohem, harruat t m jepni dhe mua cigaren.

___________________*) sht fjala pr shtpin e pritjes, t pushimit, n

Tiran.

76


81/229

Qeshi me t madhe e plot gzim. Futidorn n xhep dhe nxorri nj brisk (bi-

ak) t bukur, i cili hapet n t dy ant.Duke m zgjatur briskun m thot:

Na kt brisk e mbaje dhe jo ci-garet q bien er.

E mora briskun q m dhuroi shokuEnver me knaqsi t madhe, duke i thnse do ta ruaj me kujdes gjithmon; dhen fakt q nga ajo dit nuk e mora asnj-her n xhep, por e kam mbajtur dheruajtur vazhdimisht n sirtarin e tavo-lins s puns. (Po ashtu si gj t shtrenj-

t ruaj edhe nj kllf syzesh. Ishim nnj mbledhje t Plenumit t Komitetit Qe-ndror n nj tavolin me shoqen Nexhmijee n nj moment ajo m tha: S'ta shohdot kt kllf t vjetr, ti je i ri dhe mdhuroi kllfin e syzeve t saj. )

Disa vjet m pas ndodheshim n sht-pin e Partis. Shokt e tjer nuk kishinardhur akoma dhe, meq ishim vetm,shoku Enver m porosiste pr disa shtje

t kontrollit. Nxora. menjher stilolapsindhe fillova t mbaj shnimet e rastit. Sti-lolapsi q kisha me vete qe shum i mirdhe i bukur. Aty pr aty m'u kujtua bris-

77


82/229

ku q m kishte dhuruar koh m parshoku Enver dhe i drejtohem:

Shoku Enver, m falni dhe mosma merrni pr shkmbim, dua t'ju dhurojkt stilolaps t bukur.

Qeshi dhe m'u prgjigj: Do ta marr me gjith qejf dhe

nuk do ta quaj si kthim borxhi, por, shiko

se mos t nevojitet. Tek un ky stilolaps nuk lodhet

shum, prandaj duhet t vej atje ku lo-dhet, i thash.

Qeshi prsri, e mori stilolapsin dhee futi n xhep.

Shoku Enver m pyeti pr Kurvele-shin dhe Labrin dhe un i fola gjat.N mes t tjerash i thash se ferma e Te-pelens prodhoi shum zarzavate, domatee t tjera, po nuk shkojn s'i ha populli.

Pse nuk i ha? pyeti shokuEnver.

Sikur s'i duan, i them un. Sa e kan mimin, shoku Shefqet? 40 lk*. Ja, pra, arsyeja, tha shoku

Enver, i bni 10 lek q t'i han. Po'bheh kto perime q mbeten?________________

*) 40 lek t asaj periudhe jan t barabart me4 lek t tanishme.

78


83/229

I merr Gjirokastra. Jo, nuk duhet t'i marr Gjirokas-

tra, Gjirokastra prodhon vet t sajat. Te-

pelena duhet t ul mimin.N vazhdim i thash se grat e Kur-veleshit dhe t Labris jan t knaquraq hoqn veshjen e tyre t hershme e trnd dhe pr kt kndojn edhe nj

kng:

'thon n at kng? pyetime interesim.I recitova vargjet e mposhtmer

O Enver t keqen nna,Na hoqe rrobat e rnda

Dhe na veshe allafrnga.

Bri buzn n gaz dhe tha: Mrdhijn? Jo, shoku Enver, iu prgjigja. Po, po, mrdhijn se sht vend

i ftoht, tha dhe m pyeti: Sa leshu jepni grave t Kurveleshit dhe t Lab-ris pr t br triko, orape etj. ?

Kt nuk e di, shoku Enver.Pas disa ditsh shoku Enver kishte

urdhruar Ministrin e Tregtis q gravet Kurveleshit dhe t Labris t'u jepejnga nj sasi leshi pr triko, orape e ve-shje t tjera.

79


84/229

Pas ktij urdhri t shokut Enver mmorn n telefon nga Ministria e Tregtise m than:

Na krreve pun, hoqe leshin qkishim parashikuar n planin e eksportit!

Jua hoqi Enver Hoxha dhe jo un, iu prgjigja, sepse mua s'm shkonten mend nj gj e till, por shokut Enver,

i cili edhe n gjum mendon pr t mirndhe begatin e popullit.

80


85/229

Pak dit pas Konferencs s Partist Tirans, t vitit 1956, n nj takim nshtpin e Partis, tek bisedonim, shokuEnver tha duke m'u drejtuar mua:

Pse nuk flisnit n Konferenc,'bnin antart e Komitetit Qendror, pse

nuk i demaskonit armiqt, 'prisnit?!M'u mbyll goja nga prgjegjsia. E

pash qart se ata q m kishin frenuar(shok me prgjegjsi m t madhe n atkoh, Mehmet Shehu e Beqir Balluku) ki-shin gjoja frik pr mua se mos nga

temperamenti im i ashpr e i rrmbyer,n vend q t vija vetulla, nxirrja sy! Mthan se sht e vshtir kapja e situa-ts dhe as ata s'u ngritn! Ve kur ma

81


86/229

tha shoku Enver, at dit m mbeti peronn zemr akoma m tepr. Sigurisht nuk

ia thash shokut Enver arsyen e frenimit,por shaja veten: t mos kisha dgjuarnjeri.

Sidoqoft, prpara do t kemi ttjera tallaze, na tha shoku Enver.

M'u kujtua ajo shprehja popullore:

t bnin t gjitha mizat mjalt!

82


87/229

Ndodhesha n Bashkimin Sovjetikpr pushime, n nj koh q atje ishteedhe shoku Enver. Mori vesh se ku pu-shoja dhe t nesrmen erdhi vet aty, nBarviha. Un me shoqen time, Katon, po

rrinim n dhom. Kur shohim, t alar-muara e me vrap njra pas tjetrs, tri pu-ntore q punonin aty! Mundoheshin secilanga t tria ta jepte lajmin e para:

Tavarish Enver, tavarish Enver!Tek e fundit e kuptuam q na thoshin

se shoku Enver mbrriti prposh n salldhe na krkonte ne. Shkuam menjher. T gjeta dhe ktu, o Shefqet Pei!

na prshndeti shoku Enver me buzn gaz, me nj shkop t shkurtr n dor.

83


88/229

'mund t them un pr ato asteemocionante! Ku kishte gj m t bukur

dhe m t gzueshme pr mua e Katonatje larg Shqipris, vendit ton t da-shur, t takonim Enverin ton! Mbasi ka-luam disa or shtitje, shoku Enver u lar-gua dhe na ftoi bashk me Katon t shko-nim t nesrmen pr drek. Shoku Enverqndronte n nj vil ku kishte banuardikur Stalini. Shkuam. Na priti me sho-qen Nexhmije. Shoku Enver i tha Katost zinte vend mbi mua.

E pranoj, i thash, s'kam't bj!

Shoku Enver e shoqet u shqyen ngaz. Pastaj m tha:

E dija q ti do ta thoje kt.M pas i pyeta puntoret q na dha-

n lajmin.

Dje, kur erdhi ai shoku, kush jutha juve q ishte shoku Enver? Pse, than ato, t fshehur

do t na e mbash? Ai ishte! E njohjm ngafotografia q kemi varur. Enver Hoxhne njeh gjith bota, jo vetm ne.

Edhe ato ishin shum t gzuara qe pan dhe ajo q foli me t fluturontenga gzimi.

84


89/229

Jemi n shtpin e Partis. ShokuEnver thot:

Nj qytetar nga Pogradeci m bnnj letr ku thot se n Mokr, n njshpell, diku aty afr nga Guri i Shpuar,

paska t dhna se gjoja n kohn e lashtjan fshehur thesare t mdha. Ajo kam shqetson sht fakti se ky qytetarm ka shkruar m se dy her dhe un qyshn fillim kam dhn porosi ta shikojn'shtjen, por shokt e kan ln n ha-

rres, q t'i themi dhe ktij qytetari haj-de na e trego ta zgjidhim.T nesrmen pas ksaj bisede pr-

gatita planin dhe ngarkova nj shok z-vendsministr ta ndiqte problemin nga

85


90/229

afr e menjher. U kompletuan mjetete nevojshme pr t'u varur me litar n

ster, bile edhe vet shoku yn, i gatshmgjithmon, bashk me t interesuarinzbritn n ster. E pan, ishte me t vr-tet ster interesante, por nuk gjetn gj.Iu mbush mendja dhe atij q bnte letra.Njoftova shokun Enver nj nat n sht-

pin e Partis. Shoku Enver, q e plqenteshum korektesn, ngriti zrin:

Shum mir ke vepruar. Nuk ki-shte dhe s'ka rndsi thesari gjoja i fshe-hur, por duhej bindur i interesuari se le-trat e krkesat q vijn te ne s'mbeten

sirtareve. T msojn ata shokt q e di-nin shtjen m par, bile kishin dhe po-rosi nga ne (e kishte fjaln pr Liri Be-lishovn), por s'e vn ujt n zjarr.

86


91/229

Jemi n Mosk, n mbledhjen solem-ne t 40-vjetorit t Revolucionit t Teto-

rit. Kryetar delegacioni sht shoku Enver.Delegacionet shtetrore e t partive ko-muniste e puntore ishin vendosur nprtavolina t pajisura me kufje pr t d-gjuar n disa gjuh.

Delegacioni yn e dgjonte frngjisht,kurse un italisht, se at gjuh dija. Pr-kthim shqip nuk kishte. Nj nat m par,gati isha gdhir pa gjum. Ndrsa vazh-donte mbledhja solemne, shoku Enverngandonjher lvizte elsin e aparatitt dgjimit dhe menjher un s'dgjojam e i thosha:

Shoku Enver, ma mbylle, nuk d-gjoj!

87


92/229

Ai bnte buzn n gaz dhe e vinte

prap elsin. Vazhdoja t dgjoja n rre-gull. M provonte nse dgjoja apo i mba-ja kot n vesh kufjet, se mos m kishtemundur pagjumsia e mbrmshme!

N nj nga ato dit q qndruam nMosk na priti kryeministri i Bashkimit

Sovjetik, Bulganini. N zyrn e tij ishtevarur n mur fotografia e Leninit. ShokuEnver zhvilloi bisedime me t dhe, n mest tjerash, tha se Bashkimi Sovjetik ishtenj fuqi e madhe, me potencial t madh...etj. Bulganini, domethn kryeministri,

nnqeshi, s'di prse, dhe se si shtrngoigrushtin m vete, pa folur fare.Kur do t dilnim, ai na dha dorn

dhe na prcolli te dera.Kur u larguam, shoku Enver na tha: I lodhur dhe i vrar Bulganini.

Ne t tjert nuk folm fare. Sa large sa holl e kishte nuhatur kt' gj shokuEnver. Nuk shkoi shum dhe Bulganiniu shkarkua nga detyra.

88


93/229

Gjat ditve q qndruam n Moskshikoja q t gjith sekretart e partivekomuniste motra donin t takoheshin meshokun Enver dhe ky, me buzqeshjen etij t zakonshme, me fjaln e menur e

me pamjen e hijshme, takohej me ta dukeln prshtypje nga m t mirat.N nj nga ato dit u ndrpren ve-

primtarit festive n Kremlin, sepse dot shkonim n varrimin e shokve t de-legacionit rumun q u vran aksidenta-

lisht me aeroplan duke ardhur pr nMosk n festimet e 40-vjetorit t Revo-lucionit t Tetorit.

N ceremoni e mori fjaln nj shokrumun, i cili fliste shum ngadal. Nuk

89


94/229

merrej vesh asgj se 'thoshte. I them sho-

kut Enver se ai nuk dgjohet fare.Me z t ult shoku Enver m tha: Po sikur t ishe ti, Shefqet e t

t vriteshin shokt, si do t flisje, me tont lart?

Mbeta me goj mbyllur.

90


95/229

Delegacioni shqiptar ishte vendosurn nj vil t madhe me shum dhomadiku jasht Mosks. Shoku Enver banon-te n katin e siprm.

N nj nga ato dit un kisha shkuart takoja djalin tim, Agronin, student. Kuru ktheva, fratem n dhom dhe gjej atyshokun Enver e shoqen Nexhmije q bi-sedonin me gruan time, Katon. ShokuEnver m thot me lezet dhe me buzn gaz:

E morm vesh q ti shkove nqytet, kurse Katon e le, nuk e more pas,

dhe i erdhm pr vizit, q t mos mr-zitej. Ti, Shefqet, sikur e ke t vshtirt udhtosh me gra, apo jo.

91


96/229

Shoku Enver, ju them t vrtetnkt t met e kam, por do ta riparoj n

t ardhmen, i thash. Ta shikojm, tha, do ta pye-

sim Katon nganjher, dhe qeshn ttre.

Qesha edhe un bashk me ta.

92


97/229

Shoku Enver e dinte q isha kujde-sur pr pastrimin e zbulimin e shum bo-drumeve t mbuluara me llomija n ka-lan e Gjirokastrs.

Nj dit m'u drejtua e duke qeshurm tha:

Sado q u mundove, thesarin e AliPashs nuk e gjete dot!

Iu prgjigja po me t qeshur: Akoma s'e kemi humbur shpresn

dhe mund ta gjejm, shoku Enver!

Regjimet e mparshme, vazh-doi shoku Enver seriozisht, n mnyrbarbare e kan prishur kalan. Jo q s'embanin mir. por kan prishur dhe muretpr t'i br fush strvitjeje. Ne duhet t

93


98/229

bjm gjithka pr t'i ruajtur kto monu-

mente madhshtore, q tregojn kulturne vjetr t popullit ton. Ky sht thesarii vrtet q duhet t zbulojm e t restau-rojm dhe jo legjendat pr thesaret e AliPashait.

Dhe filloi t jepte udhzime pr mi-

rmbajtjen e kalas. Midis t tjerash, prsahatin tha se mir e kan br, por aiduhet t ruaj karakteristikat e vjetra.Po me porosi t tij, n kala nisi puna prmuzeun e armve.

94


99/229

Delegacioni i Partis me n kryeshokun Enver po nisej pr n Mosk, pr

t marr pjes n Mbledhjen e 81 partivekomuniste e puntore t nntorit 1960.

Nuk do t'i harroj kurr ato asteemocionante t asaj dite q prcollmshokun Enver me shokt e tjer t dele-gacionit n aerodromin e Tirans. E dinimse i drgonim n gojn e ujqve...

. . . Kthimi shndosh e mir n fundt nntorit i delegacionit gzoi gjith Par-tin e popullin. Pasi kishin br tr atrrug me tren, u nisn me aeroplan ngaItalia dhe erdhn natn n aerodrom. Kurzbritn n tokn shqiptare, n tokn ton,ather na zuri gjumi rehat.

95


100/229

Nj dit m pas i them n shtpin

e Partis:

Tani u duk hapt tradhtia e tyre,

n imperializm do t prfundojn kta,

shoku Enver.M hodhi dorn n sup e m tha:

Lufta sht shum e gjat, rrnjt

e tradhtis jan t thella.

96


101/229

Isha me shrbim n Delvin (Saran-d) kur sekretari i par i Komitetit t Par-tis t Rrethit m thot:

Do t vij shoku Enver dhe duhett dalim ta presim.

'udhzime keni? e pyeta.

T mos dalim! Do t bj nj vi-zit pune.

Duhet t veproni si keni udh-zimet, i thash.

Jo, jo, m thot ai, ne do tapresim, po duam t vini edhe ju.

Jo, porosia sht e qart dhe unnuk kam pse t vij, i thash dhe shko-va n Mursi ku kisha ca pun.

Ata e pritn shokun Enver dhe, 'sh-

97


102/229

t e vrteta, atij nuk i erdhi mir pr pri-tjen me ceremoni q i organizuan. Kurvij un n pasdreke, m thon se na doli

fjala jote! Meq punn q kisha e mba-rova, u thash shokve se do t doja tlargohesha hert n mngjes. Po at ditshoku Enver e mori vesh se ndodheshan Sarand dhe krkoi t vija t piqeshame t. Vajta. Aty qen edhe shok t tjer.

M pyeti se kur kisha ardhur. Dje, iu prgjigja. Po ku ishe sot, n Mursi? Po, shoku Enver, i thash.

Kisha pun.Tundi kokn, dhe n kto fjal e si-

pr i tha shokut Piro Kondi, i cili e sho-qronte n at vizit: Kujtimet e shokut Shefqet m pl-

qyen. Duhet t rekomandoni q t'i lexojnshokt!

Mua filluan t m bien djers. S'ki-

shte ve nj a dy muaj q kisha botuarnj vllim me kujtime nga vitet e LuftsNacionallirimtare dhe ja 'surpriz e ma-dhe e gzim!

98


103/229

N Kor kishte rn trmet e kishteshkaktuar dme jo t pakta. Ngarkohemnga shoku Enver dhe shkova menjher.

Pas 24 orve mbrriti dhe vet shokuEnver. Krkoja q t shpejtohej pastrimii rrugve sa m par nga pasojat e tr-

metit, mirpo m dukej se pak po bhej.Shoku Enver erdhi dhe nuk la asnj lagjee rrug pa e par. N mbrmje u thashshokve se un do t largohesha natnpr Tepelen, se nesr atje bhej mble-dhja e plenumit, ku isha i deleguar. Shoku

Enver e mori vesh dhe me t qeshur mtha:

Mir do t bhet q t largohesh,Shefqet, sepse kta shokt duan t punoj-

99


104/229

n t lir, kurse ti u bhesh havale. Porkij kujdes, natn mos udhto, se je dhe ilodhur.

Shokt e rrethit i than: Jo, shoku Enver, ne na ka ndih-muar shum shoku Shefqet!

Po, po, ju ka ndihmuar, por jus'keni br ashtu si do Shefqeti, punt shpejt e t pastr.

M'u duk sikur na kishte dgjuar qne ishim acaruar me njri-tjetrin printeres t puns! Ushtria ishte e para nzhdukjen e pasojave t trmetit dhe pu-nonte shum mir, kurse un u thosha sepushteti pret nga ushtria do gj! N t

vrtet t gjith, popull, ushtri e pushtetpunonin shum mir, por un u thosha jum pak, ata m shum q t ndizjashpirtin e gars, t shpejtoheshin m shu-m ritmet.

100


105/229

Kisha marr porosi t veant ngashoku Enver q t kujdesesha pr do gjpr xha Jaho Gjolikun, i cili vite m par,kur shkonte pr nj takim me zgjedhsitn Ramic t Vlors, ishte paralizuar.Qndroi 16 vjet i paralizuar, por gjykimin

e ruajti gjer n fund. Ishte kurdoher irrethuar nga dashuria e kujdesi i posa-m i Partis e i pushtetit, nga familjae t afrmit. Vet shoku Enver e vizitonteher pas here n shtpi, prve interesi-mit t prhershm pr t. Sa her m

takonte npr mbledhje, pr pun ose nshtpin e Partis do t m pyeste pa-tjetr:

A ke qen nga xha Jahoja? Si

101


106/229

sht? A mrzitet? 'ka ndonj nevoj?

Doemos un i shkoja vazhdimisht xhaJahos, jo vetm si shok e mik t vjetrq e kisha, por edhe se zbatoja porosine posame t Partis e t shokut Enverpr at lufttar e atdhetar t shquar.

Nj dit xha Jahoja m mori n tele-

fon (e mbante te koka telefonin), dhe mtha: Dua Gazin, jo veturn, t ma

drgosh se kam nj pun.Ia drgova menjher.Xha Jahoja drgon dhe merr me t

dy dhi apo shqera n Kavaj dhe i bie nTiran, n shtpin e tij. Nj dit t dielishim me shokun Enver dhe, si ngahera,kur m pyeti pr xha Jahon, si sht e sivete, ia thash me lezet edhe punn eGazit. Shoku Enver qeshi dhe nuk tha

gj. Mbas nja dy muajsh, tek rrinim menj grup shoksh n shtpin e Partis,thot me humor:

N makinn e ministrit t Kon-trollit hipin edhe bagti! Shokt pan sho-shoqin. Un rrija i heshtur. Shoku Enver

prap me shaka: Shiko, mos i pressh makinn xha

Jahos ngaq thash un ashtu!Tunda kokn dhe iu prgjigja me bu-

zgaz:

102


107/229

Un i zbatoj urdhrat. Domethn ta kemi bashk pr-

gjegjsin, tha shoku Enver me humor.Dhe kshtu vazhdoi interesimi e kuj-

desi i tij gjith kohn sa qe gjall xhaJahoja. Kur ky vdiq, shoku Enver shkoipran trupit t tij me nderim dhe, n njmoment m tha:

Ki kujdes, thuaju edhe shokveq varri i xha Jahos t bhet nga ana eshtetit sa m i mir!

103


108/229

Edhe ministrat zun t bnin str-vitje ushtarake. N shtpin e Partisshoku Enver m thot:

E, Shefqet, si shkoni n strvitje? Mir, shoku Enver.

Besoj se ti nuk e ke vshtir, seje ushtarak. Por tani q je larguar, mirt bn, t mos i harrosh rregullat ushta-rake.

Ashtu sht, shoku Enver, mirm bn.

Pastaj tani duhen njohur mirarmt e reja, vazhdoi shoku Enver, se nesr, po t jet nevoja, kalon ngaministr n ushtri. Apo jo?

104


109/229

Mua m qajn syt pr ushtri,shoku Enver!

Po, po, e di, prandaj dhe t themq t'i mbani mir armt e reja.

105


110/229

Jemi n festn e 24-vjetorit t Kon-

gresit t Prmetit!Kam shum emocione e kujtime nga

ky qytet. Ktu, ve t tjerash, u njohanga afr me Komandantin e dashur, nmajin e 1944-s.

Midis kujtimeve t paharruara t aty-

re ditve m vjen n mendje edhe ky epi-sod:

Kisha nj kal t bardh dhe n koht lir dilja n nj shesh aty afr dhe, sisevdalli i kuajve q isha, ia hipja dhebja strvitje t ndryshme me t. E kishte

par at kal t bukur e energjik shokuSpiro Moisiu, i plqeu shum dhe, meqe-nse dhe ai ishte dashamir i kuajve, m'u

106


111/229

lut q t'ia falja. M dhembi n shpirt kali,por nuk desha t'ia prishja qejfin shokutSpiro, ndaj, vrtet me zemr t thyer, iadhash fjaln se do t ta jap. Mirpo ktgj, nprmjet shokut Hysni, e kishte ma-rr vesh edhe shoku Enver dhe n njnga ato dit, kur po hanim drek, vjen

dhe m thot: Si vete kali i bardh, a bn str-vitje me t?

Ia dhash shokut Spiro Moisiu sema krkoi, i thash.

Shoku Enver duke qeshur m thot:

Jo, do ta mbash ti kalin se ti jekalors dhe e ke merak. E porosita shokunSpiro q mos t ta marr, m thot sho-ku Enver dhe m hodhi dorn n qaf.

U emocionova shum, bile lash dhe bu-kn, nuk m hahej m. M'u b zemra mal

jo pr kalin, por pr gjestin. Ja kush ishteKomandanti yn i Prgjithshm, udhhe-qsi i dashur i Partis, shoku Enver Hoxha!N tr ato hall e pun t mdha t asaj

kohe historike kur drejtonte, ve t tje-rash, punt e mdha t Kongresit historik,

gjente koh e zgjidhte edhe shtje t tillasi ishte ajo e kalit pr mua!

Kan shkuar 24 vjet nga ato dit etani kemi ardhur prsri n Prmet, nfest.

107


112/229

Mbrmja solemne organizohet nshtpin e kulturs t qytetit. Ndrtesaishte e re, por jo dhe aq e mir dhe brendaishte vap. N nj moment shoku Enverm'u drejtua:

More Shefqet, m duket se ti jepak lokalist.

Pse shoku Enver? e pyeta. Sepse at Tepelenn tnde e ndih-

move ta bj shtpin e kulturs t mir,kurse Lamen (Sheme)* nuk e ndihmove!

Shoku Enver, i them po me tnjjtin ton humori. Kta kan depute-

tin e tyre, ai mund t'i ndihmonte. Po, po, e di at, ma ktheu, por ti prap s'del i lar. Si ministr i Kon-trollit q je, duhet ta kontrolloje, ta shih-je q s'i kishin mir punt dhe t'i ndih-moje ta bnin m t bukur.

Ndrhyri nj nga shokt: Do t'i japim fonde edhe Prmetitq ta bj m t mir nga t Tepelens.

Shoku Enver ia ktheu: Nuk e besoj, kjo pun ka nisur q

n fillim me hile. Shefqeti e la ta bnin

kshtu me qllim q t mos ia shkonteTepelens!_______________

*) N at koh sekretar i par i Komitetit t Par-tis t Rrethit t Prmetit.

108


113/229

T gjith shokt qeshn.N t nesrmen shoku Enver m tho-

t: Do t shkojm nga Tepelena, dot rrim nja dy-tri or.

Te shkallt e shtpis s kulturs b-m fotografi.

Shoku Enver, i thot njri.

Thuaj si t duash, por Shefqeti sht i e-lur kur vjen n Tepelen.

Ama ne do ia punojm, tha met qeshur shoku Enver, do t propo-zojm ta heqim si deputet nga Tepelena,t mos e lm m ktu.

Gati, shoku Enver, ushtar i Par-tis, ku t m drgoni!

Po, po, ve kudo q t jesh, do tambash me hatr Tepelenn, tha ai, dheqeshn t gjith.

109


114/229

Nj her shoku Enver shikon paraKryeministris, te Dega e Ankesave 4-5njerz ulur n shesh.

M merr n telefon dhe m thot: Pse rrin e presin ata atje? 'an-

kesa kan? M njoftoni!

Un s'i kisha par fare dhe menjherthirra kryetarin e Degs s Ankesave qt'i priste sa m par dhe t m njoftonte'kishin. Por s'm'u prit dhe shkova edhevet, u dgjova hallet. Kishin rregulluarpun diku n Tiran, tani krkonin pasa-portizim e strehim. I dgjova mir e mi-r, u thash 'kishin t drejt e u takonte,por edhe 'kishin gabim. M'u duk se u sqa-ruan e u bindn. E mora shokun Enverdhe e njoftova.

110


115/229

Mir, m tha, kshtu duherazgjidhur shpejt e gjer n fund ankesat e

popullit, t mos presin me or t tra. Atanjerzit q ke atje t punojn m mir dhet rregulloni, gjithashtu, nj dhom prt pritur njerzit, jo t presin n sokak.

Brenda dy-tri ditve rregulluam njsall pritjeje, por pyesja veten: Pse vall

u desh ndrhyrja e shokut Enver edhe k-tu? Pse nuk na u dha ta bnim m par?!

111


116/229

Vija nga Lushnja. Shoku Enver mpyeti pr gjendjen e rrethit. I thash se metransportin nuk jan mir, nuk e prdorintransportin primitiv, si kafsh, qerre, ka-rro e t tjera. Mendjen e kan te makinat.

Shoku Enver tundi kokn dhe m tha:

Me rritjen q ka marr bujqsia,transporti primitiv nuk mund t'i prba-lloj gjith detyrat. Nuk them t mos i ku-shtojm rndsi, ai duhet e do t duhet sote n t ardhmen n f ush e, sidomos n mal,n Kurvelesh e n Skrapar pr shembull,

megjithse dhe. atje, pr pak vjet, do tduhet t hyj gjersisht transporti mo-dern. Por pa e nnvleftsuar e ln m-njan transportin primitiv, duhet menduar

112


117/229

m shum pr transportin modern; medoe-

mos t shtojm e t shfrytzojm sa mmir makinat, zetort, rimorkiot etj., prgrumbullimin e drithrave t buks e tperimeve n koh rekord. Pardje shokte Lushnjs ma shtruan serioze shtjen etransportit t prodhimit dhe un njoftova

shok t ushtris t'u japin nj sasi maki-nash pr t prballuar fushatn. Ne, vazhdoi ai, duhet t arrijm q brenda10 ditve t mbjellim krejt siprfaqen kursht koha e mbjelljeve dhe, gjithashtu,brenda 10 ditve t korrim kur sht koha

e korrjeve. Po ashtu t'i heqim prodhimetnga arat, n koh rekord. Kshtu bhetekonomia.

113


118/229

Shkova n Vlor pr kontroll dhe nuk

lash gj pa par, me prjashtim t Fa-briks s Ekstrattaninit. Nuk vajta dot senuk e duroja dot ern e saj, por m ekeqja, nuk pyeta as shokt q kisha mevete pr gjendjen e fabriks.

N Tiran takova me shokun Enver

dhe i fola pr t gjitha 'kisha par. Po Fabrika e Ekstrattaninit sht

n rregull? Kam dgjuar se kishte pasuravari? m pyeti shoku Enver. Toni itij ishte i qet, por mua m ra si bomb.

Mbeta i hutuar, me goj mbyllur. Upreva.

Nuk vajta, dhe nuk kam dijeni

114


119/229

pr t, shoku Enver..., munda t'i tho-sha, por sa shum u dshprova!

Sigurisht, ai s'm tha asgj, por uns'lash gj pa i thn vetes: kisha par ekontrolluar gjith ato objekte, gjer te spi-tali i njerzve me t meta mendore dhelash mnjan Fabrikn e Ekstratit, qsht me aq rndsi ekonomike! E prisha

dasmn pr nj limon!

115


120/229

N nj takim t lir shoku Enver m

pyeti se si ven punt n Komisionin eKontrollit. I thash t miat. Ai, pasi mdgjoi, m tha:

Detyra e Komisionit t Kontrollitnuk sht thjesht pr t kapur njerzit qgabojn. Komisioni duhet t lr kudo

gjurm ndihme e organizimi. Atje kushkon Komisioni i Kontrollit, t ndihmoj,t msoj njerzit se si t punojn e t m-sojn. Kjo do t bj q klasa puntore t'itregoj vet ku i ka t metat n pun. K-shtu t dyja palt do t msojn nga njra-

-tjetra. Pra Kontrolli i Shtetit t ket ka-rakter sa m demokratik, me qllim qpunonjsit te njerzit e kontrollit t mos

116


121/229

shohin frikn, por partishmrin. Kshtuduhet t punojn njerzit e kontrollit. I

kam lexuar raportet tuaja, t mira jan,por n to duhet t vihen n dukje edheant e mira, jo gjithnje t meta e t zeza.Shoket atje posht kan edhe halle, shu-m gjra nuk u zgjidhen ashtu si duhetnga lart, se dhe ktu ka vshtirsi e dobsi,

edhe nga importi nuk vijn me koh ma-terialet etj.

S'e harrova kurr at orientim.

117


122/229

U ktheva nga nj inspektim n Tro-poj dhe shoku Enver m pyeti pr gje-ndjen e atjeshme. I tregova me kujdes.Mes t tjerash, i thash:

N Dragobi, nj plak i moshuar,mbi 90 vje. m dha t fala pr Ju, por...

ia kam harruar emrin.Shoku Enver qeshi dhe m tha: Ka qen filani? Po, i thash, tamam ai ishte! Po, po, vazhdoi ai, jam ta-

kuar e kam br goxha muhabet me t kur

kam qen 10-13 vjet m par n Tropoj.U habita sa m s'ka: Edhe m 1953un e shoqroja shokun Enver n Tropoj,por emrin e plakut nga Dragobia s'e mbajamend jo m nga ather, por as nga 5-6dit m par!

118


123/229

Shoku Enver m thirri n zyr prnj shtjen time personale dhe m k-shillon me durim se si ta kuptoja drejt.Un me respektin m t madh e dgjoja,por ngulja kmb n kokfortsin time,ve gjithmon me kujdes, me respekt e da-

shuri pr shokun Enver. Tek e fundit sho-ku Enver me nj ton dashamirsie, i impo-nuar nga kokfortsia ime, m tha:

Ti je nj kokderr q ngul kmbn tnden! dhe ma preku kokn me gi-shtin e'tij. Un n at koh, si pa vetdije,

doja t'i puthja dorn shokut Enver, porai nuk ma la. Qeshte me buz n gaz:

Duhet t'i kuptosh drejt edhe ktogjra, Shefqet!

119


124/229

Pr mua ishte nj msim i madh qshoku Enver kujdesohej edhe pr punt e

mia personale.Do t m mbetet prher n mendje!

120


125/229

Shoku Enver do t merrte takim mepopullin e krahins s Kardhiqit. Mble-dhja do t bhej te Rrapi i Picarit, n Gurt Koronit. N mngjes sa m pa, mpyeti:

Do t shkojm Shefqet? Si urdhron, shoku Enver. Si sht rruga?

E mir, i them un. Kush e di sa her ke shkuar sonte

natn pr ta par! m tha buzagaz.

Un qeshja: sikur m kishte par!Shkuam n Picar, tek rrepet. Gjith kra-hina ishte n gaz e hare.

Bisedon me Vehip Myrton nga Ma-

121


126/229

shkullora dhe me zor arrin t nxjerr seuji akoma s'kishte shkuar n fshat.

Shefqeti e ka fajin, i tha dukeqeshur. Vrtet, shoku Enver, i tha Ve-

hipi. Ky m merr mnjan e m thott mos ju krkojm gj Juve.

Krisi gazi.

T zbulova! m tha shoku Enver,dhe e mori pr qafe xha Vehipin.

122


127/229

Jemi n Gurr t Picarit, tek Rrepete Buronje. Shokut Enver i plqeu shum

ky vend dhe tha:

Ktu t bhet nj hote l i vogl dhe

t ruhet mir, t mos mrzejn bagtit

n kt vend t bukur. T bhen dhe urat vogla. rruga t asfaltohet, sepse do t

vijn nga qyteti pr ta frekuentuar kt

vend t mrekullueshm. Ktu t vijn nje-

rzit pr t ndenjur tre-katr or ose edhe

pr t br piknik. Heshti pak e vazh-

doi :

Mund t bhet dhe festa e krahi-

ns ktu.

Shoku Enver, Kardhiqi e fshatrat

123


128/229

e tjera jan larg dhe nuk do ua ket qejfinj pun t till, i thash.

Kt shikojeni, por vendi shtshum i mir, un mendoj se mund tbhet, ve t'i vihemi! tha ai.

124


129/229

Jemi n Gjirokastr. Nisemi pr nshtpin-muze, shtpia e lindjes s sho-kut Enver. Kur do t hynim brenda, lagjjanpr sokaqe, sofa e dritare shikonin sho-kun Enver me buzgaz dhe ky i prsh-

ndeste t gjith me przemrsi.Brenda, n dhomn e zjarrit, q quhejdimrore dikur, ishte varur dhe fotografiae vllait t tij, Beqirit, q kishte vdekurdjal i ri nga tuberkulozi n vitet e fukara-llkut t regjimit zogollian. Shoku Enver

i mbante syt her-her te fotografia, porpa e br veten. E vizituam shtpin nt tra ant. Kur po bheshim gati t dil-nim, shoku Enver vazhdonte t na tre-gonte:

125


130/229

Ja gryka e sterns dhe muslluku kumerrnim uj, ktu ishte lavanterija. Kur

na vinin gjitont, hynin nga kjo der, jonga dera kryesore. Kur u dogj shtpia, unkam qen shum i vogl. M mori anejabran, se pr pak u dogjm brenda.

Na tregonte kshtu me radh e mehollsi me nj lloj malli t thell se si ki-

shin qen dhomat e miqve, t ndenjes, tgrave etj.

Kur dolm te dera, nj grua e mo-shuar u lshua ta prqafonte. Shoku Enveraty pr aty e pyeti pr burrin.

Ka vdekur t keqen, i tha ajo. T'ju rrojn fmija, e ngushlloi

shoku Enver duke i folur n emr, e dukekuituar se si vinin te hauri i sai. te fiku.

126


131/229

Shkova n shtpin e pritjes dhe e gje-

ta shokun Enver n tarrac. Fliste me njplak aty afr. Si jeni nga Gjirokastra? e pyes-

te shoku Enver e ajo i prgjigjej: Jemi mir!Kt plak nuk e njihja fare, por e

dallova n dialekt se ishte labe. Asaj mezii hapej goja nga emocioni, se si i fletEnver Hoxha q andej.

Ne jemi fshatar nga Kurveleshi,shoku Enver, shtoi plaka.

Shum mir, i tha ai, tani

banoni ktu.Un nga prapa i fola: Jan nga Golemi.

127


132/229

Shoku Enver kthehet e m thot: Kam dal n tarrac, Shefqet, shi-

koj kto grmadhat e vjetra. Duhet vndor t mos i lm t bien, po t'i riparojmmir, pa u prishur formn dhe stilin, t'i ri-nojm. Brenda mund t'i ndreqim e t'ibjm apartamente, se kan shum volum.Ja, si e kan ndrequr dhe pazarin, m

plqen. E kan br mir. Kshtu duhet, shoku Enver, edhe

sheshi i erizit mund t zgjerohet, ithash.

Qeshi dhe m tha: Propozimi juaj n Qeveri disa vjet

m par, q t bhej me tarrac sheshi dheprposh tregu, ishte i drejt, po aherishim ekonomikisht ngusht, sepse duhejhekur e t tjera mjete, dhe ta hodhm po-sht propozimin q bre.

Po un, shoku Enver, n at me-ndje jam dhe pr tani.

Mir, mir, po aty jan br bi-nara! tha shoku Enver, dhe vazhdoibisedn me plakn nga Golemi q fluturo-nte nga gzimi, nga f jalt e ngrohta t sho-kut Enver q mbante mend edhe hollsit tilla.

128


133/229

N Gjirokastr, n shtpin e SherifZenelit, mma e Asimit dhe e Sherifit, njgrua plak, e pret shokun Enver me duarhapur, si labet. Shoku Enver e pyet prgjendjen shndetsore, ekonomike e t t je-ra halle dhe ajo i thot:

Gjendja sht shum e mir, edheshndeti, ka, si plak q jam.

Shoku Enver i thot: A t kthehen kta shokt pr vi-

zit kur vijn ktu n Gjirokastr? dhetregoi nga un. Ajo i thot:

Shefaeti m vjen, po kta t ve-ndit jo shum her! Nuk u v faj se kandhe pun...

Jo, i thot shoku Enver, du-

129


134/229

het t gjejn koh pr t ardhur, sado pu-n q t ken.

T keqen un, more Enver, i

tha plaka pastaj, po t bnin t gjithamizat mjalt, h a n dhe ata q s'kan blet.Shoku Enver qeshi. Kur u larguam

q andej, ajo mezi ia hoqi duart nga qafa.Shoku Enver u kthye nga un dhe m tha:

Shum mir bn q kur vjen n

Gjirokastr, viziton edhe plakn q gzo-het shum. Ka rritur dy shok t mir qnuk jan m. sht nna e Asimit, nnheroi!

130


135/229

Kalojm shtitje n Qaf t Paza-

rit. Shikojm dyqanet q jan rregulluar.

Shkon nj jevgjit aty pran. Shoku Enver

e njeh, e mbante mend q kur ishte i ri dhe

i bri shenj t afrohet, i flet, e prqafon.

Atij i ndritn syt nga gzimi, i lshohet

n krah shokut Enver dhe e puth. Shoku

Enver vazhdon ta prgzoj, bisedon me

t pr fmijrin, e pyet pr jetn e tij, si

rronte, si ishte nga gjendja ekonomike, a

kishte ndonj ankes, e t tjera, e t tjera.

Jevgu ca nga gzimi, ca ngaq kishte

kthyer ndonj kup, rri nj ik, e hop pr

qafe shokun Enver. Ne nuk e duronim dot

at prqafim, po shoku Enver i hapte vet

bised dhe s'po e linte t shkonte. Fshehur,

131


136/229

q t mos m shikonte shoku Enver, mu-ndohesha t'ia bja nga pas me shenj jev-gut q t largohej. Mirpo m kot, atij s'i

mbushej mendja. Plasa nga inati.Kur vam n shtpi, shoku Enver du-

ke qeshur m tha: Ama ti Shefqet, sikur je mrzitur

pak. Jo, shoku Enver, pse?

Po me isharet pse ia bje, dhekujt ia bje? dhe qeshte. E kuptova,m kishte par.

Shefqet, mos je racist, mos je ku-ndr zezakve? vazhdonte t m shpo-nte.

Jo, sigurisht nuk jam kundr, ithosha. Ai shoku juaj i fmijris, bu-rr i mir dukej, po ishte i papastr laneti.

Nuk sht faji i atij. Fundja duhetedukuar.

Po mosh e madhe, shoku Enver,'t'i edukosh tani.

S'ka gj, edhe moshat e mdhaedukohen, se u plqen radioja, televizioni,teatri etj., etj.

132


137/229

Ktheheshim nga shtpia-muze e sho-kut Enver dhe n krye t rrugs q zbretpr n Varosh, aty afr Komitetit Ekzeku-tiv t sotm, shoku Enver ndali (ishim mkmb) dhe tha:

Ktu n kt vend ishte nj sofapara nj dyqani, ku rrinte Vehip Qorri,nj i verbr. Kur i flisje, ai menjher tfliste n emr, se t njihte nga zri. M tshumtat e hers t prgjigjej me vargje, seishte bejtexhi shum i mir. Po t'i thoshe:

Bjeri culs, ai ia fillonte dhe i binte aqmir! M kujtohet, ky Vehipi ishte ngaGusmari i Kurveleshit, n mos nga Go-lemi.

Po, shoku Enver, i them un.

133


138/229

Dhe un e kam njohur, andej ishte, po pserrinte ktu, n kt vend?

Sepse ktej nga Varoshi ishte rru-ga nga vinin kurveleshasit n pazar t Gji-rokastrs dhe Vehipi, donte t mbante li-dhje me ta. Nxirrte mallin e dhembshurine vendlindjes. Varfria e kishte detyruarat t linte vendin, se ishte pa sy, dhe ktui jepnin lmosh ata q donin t dgjoninculn ose bejtet e tij. Cula dhe vjershat eushqenin Vehipin.

134


139/229

Gjat ditve q qndruam n Gjiro-kastr, n shtpin e kulturs do t jepej

nj koncert.U morm vesh qysh m par me sho-kun Rrapo Dervishi, sekretar i par i rre-thit, q koncerti t mos ishte m i gjatnga nj or, e shumta nj e ca, se bntedhe shum vap. Na siguruan se kshtu

do t vepronin.Kur do t hynim, m pyeti shokuEnver:

E, mor Shefqet, sa do t jet? Nj or, shoku Enver. Ta hodhn! m tha.

Jo, shoku Enver, nj or. Ja po t them un, tha ai,

2 or do t vej se s'bn.

135


140/229

Un mnjan u thash edhe nj he-r shokve t rrethit t kishin kujdes qt mos e zgjatnin shum. Ata prsri m

siguruan. Kur shkuam n koncert, vapaqe shum e rnd, sepse salla ishte pa aj-rim. Shikoja orn dhe kur ajo kaloi, sho-ku Enver m shihte buzgaz. Isha brprush. Edhe shoqja Nexhmije qeshte, sedoemos, e dinte 'qe njorshi i gjiroka-

stritve. Fillova t lviz, nuk m mbantevendi. Shkoi nj or e gjysm, dhe kon-certi s'mbaronte, po bhej dava Janine.Shoku Enver, megjithse vap, qndrontei qet, kurse un lash koncertin fare sehahesha nn z me kryetarin, Subi Baki-

rin. Por shoku Enver na vnkej veshin mebuzgaz, sado q ne ruheshim me shumkujdes.

Kur dolm jasht, duke qeshur e mehumor i thot Subiut:

Ama, 'ia bre mir shokut Shef-qet! I that nj or, por ju e dinit q do tshkonte dy!

S'kan disiplin, shoku Enver, ithash.

Un nuk them se s'kan disiplin,

tha shoku Enver. Ata dy or e ki-shin vendosur q n fillim, po t bnqejfin ty, t than nj or, se gjenin bela-n! dhe ia dha i pari t qeshurit.

136


141/229

Jemi n shtpin-muze t Topulla-rve. Si mbaruam s vizituari, dolm teshkalla.

Hajdeni t bjm nj fotografi k-tu te shtpia e Topullarve, se ishin luft-tar t' shquar t Rilindjes! na thotshoku Enver e pastaj, i menduar shtoi: Kush e di se kur vijm prap!

Na erdhi edhe mir, pr fotografinq do t bnim, por edhe na prekn fjalte fundit t tij. Ndrkoh ai sodiste vendine tha:

Si na duken kto rrugt e Gjiro-kastrs, sikur jan t shtruar me sixhade!Apo jo Shefqet, m'u kthye mua, shi-koje Picarin e elos prkarshi! T qan

137


142/229

zemra, e di. E mora vesh q ti ike natndhe vajte more pjes n festn e ardhjes

s ujit n Picar, sado q sht larg kanali,npr male.

Picari i elos, shoku Enver, ithem, por ujt s'e shpuri dot i ziu elo.E shpuri Partia.

Nuk foli, buzqeshi. Un vazhdova:

Shoku Enver, sht br nj ez-m atje n Picar dhe vjen uj boll!

Si quhet vendi ku merret ujt? m pyeti.

Kulpri i Kolonjs, sht 6 kilo-metra larg.

Mir, mir, bukuri, ta gzoj po-pulli! tha me z t but e t ngroht.

138


143/229

Kur zbrisnim nga Libohova, n fu-shn e Dropullit, disa gra, n arat pranrrugs, lan punn dhe iu lshuan maki-ns s shokut Enver. Nj nga ato i tha:

Pu ise, mori shoku Enveri! dheiu hodnn pr qafe. Shoku Enver i pyetsi ishin me pun, me drita, me uj etj.

Me ju e me Partin nuk kemi qenkurr keq! i prgjigjeshin ato. Mmir se sot, o shoku Enver, nuk kemi qen,ndaj t'ju bhet dita nj mij! e plot uri-

me t tjera.

139


144/229

Shoqroj shokun Enver te lapidari ierizit n Mashkullor. Aty kan ardhurgjith mashkulloritt. Atdhetari VehipMyrtoja tregon se ku e qysh luftoi erizime shok. Shoku Enver e dgjonte dhe,midis t tjerash, tha:

Xha Vehip, kto kodra t bukura,q erizi me shok i mbronte nga turqit,sot duhet t'i zbukurojm. Jo t mbetenme driza, po t mbushen me frutikultur,t mbillen dhe t bheri t lulzuara.

Po, shoku Enver, do t'i bjm, i thot xha Vehipi, por ama t jap ur-dhr Shefqeti t na bjer ujt.

Shoku Enver u kthye nga un: T'u qep xha Vehipi dhe nuk t

140


145/229

ndahet; tani ti e di se 'do t bsh me t.Qeshn t gjith t pranishmit. Popu-

lli e vuri n mes shokun Enver dhe nuk elshonte, kush e kush t'i rrinte m pran.T gjith ishin t gzuar, burra, gra e f-mij, dhe shoku Enver nuk linte njeri pai dhn dorn me przemrsi t madhe.Kur vajtm n shtpi na tha:

Njqind her t vdessh e t li-ndsh pr kt popull, ia vlen t punosh!Kemi popull t mrekullueshm!

141


146/229

Nj dit m pyeti shoku Enver: Kur shkruan, a i mban dorshkri-

met ti Shefqet?Un i them: Jo, shoku Enver, mbasi i shtyp n

makin, i gris. Nuk bn mir, m tha. Atokan vlern e tyre, prandaj duhen mbaj-tur!

Nuk i tregova q un s'i mbaja sepses'kam as shkrim t bukur, por shoku

Enver, duket, m kuptoi vet pa ia thnun, dhe ma priti: Sido q t jet shkrimi, s'ka r-

ndsi kaligrafia. Puna sht te prmbajtjadhe te prshtypja q l shkrimi yt i dors.

142


147/229


148/229

Jemi n Fier. U vendos q shokuEnver do t shkonte n Visok, n nj zo-n nafte. N makinn e shokut Enver hipiedhe sekretari i partis i rrethit LameSheme. Duke udhtuar, ai, si duket u hu-tua dhe nuk e ndali makinn n Visok,por mori udhn pr n Ballsh. ShokuEnver i thot:

More Lame, sikur nuk jemi mir. Jo, mir jemi, shoku Enver, i

tha i emocionuar. Ne nga mbrapa u shqe-tsuam, por si t bnim, tham mos kanvendosur t ven n Ballsh, dhe udhto-nim pas tyre.

M n fund drejtori i nafts u doli meGaz prpara dhe u thot:

14 4


149/229

Visoka mbeti prapa!Shoku Enver buzgaz u kthye, por

na pa ne q ishim br helm t mrzitur,dhe me buz n gaz pr t na qetsuar,tha:

Bm nj shtitje me Lamen, jose harruam Visokn! Pastaj duke qeshur

m'u dretjua mua: Ama, hake, ti Shefqet e ke fajin,nuk e ka Lamja!

145


150/229

Jemi n Tepelen. Shoku Enver do tflej n shtpin e pritjes, e cila nuk ishtee prshtatshme. Nuk m mbante vendi, poshoku Enver nuk pyeste fare asaj ane. Nmngjes, kur u takuam e pyeta si kishte

fjetur. Shum mir, tha ai i qet. Ktu sht tamam shtpi pushimi.

Shokt e rrethit u knaqn nga atoq dgjuan, po un jo; nuk m besohej k-naqsia e tij. Mbas disa minutash shoku

Enver tha: N katund duhen qent, por n

qytet s'di pse duhen!Akoma m qart e kuptova se sa mi-

r kishte fjetur!

146


151/229

Kur po largoheshim nga Tepelenashoku Enver takoi me Riza Veipin dhe,mes t tjerash, i thot:

E, more Riza, i kam thn Shef-qetit q jemi borxhlinj pr krahinn eKardhiqit, se nuk kemi ardhur. Tani po eshtojm akoma m tepr borxhin...

Ju pritm kur ishit hern tjetr nGjirokastr, i tha xha Rizai, por jue mbani mend si ndodhi: u prish koha dhes'desht q t lagej populli, ndaj e anulu-am vizitn. T gjithve u mbeti n zemrkujdesja juaj, por, kur morm vesh arsyen

pse s'erdht, njerzia thoshin: Jo shi, pordhe gur t binin nga qielli, ne do t dil-nim. Por mos u bni fare merak, popullisht pr bukuri, Ju shikoni shndetin epunt, pa do t vij dita t vini edhe tene n Kardhiq.

Midis t tjerash, n Tepelen shokuEnver bri homazhe n Varrezat e Dsh-morve (t vjetrat) dhe kur po zbrisnim nqytet m tha:

Duhet t merren masa sa m parq varret e dshmorve t bhen t mira,

jo kshtu. T bhen me gur mermeri dhejo mermer q t prishet shpejt, por gurmermeri q t jetojn me shekuj, sepsektu prehen dshmort e Lufts Nacional-lirimtare q do mbeten t pavdekshm

147


152/229

me shekuj. T mos kursejm asgj pr va-rret e tyre dhe jo vetm ktu, por n gjithRepublikn ton Popullore.

Pastaj filloi t m jap udhzime eporosi q Komisioni i Kontrollit t Shtetitt ushtroj kontroll n t gjitha rrethet qvarrezat t bhen kudo sa m par dhe sam mir. Dhe ashtu u b.

148


153/229

Jemi n Gjirokastr dhe shkojm pr

n shtpin e pritjes. Te nj rrug e ngu-sht i them kryetarit t Komitetit Ekze-kutiv t Rrethit:

Ja, ktu mund t zgjerohet rruga.Shoku Enver ndrhyri: Jo, po u zgjerua kjo pjesa ktu,

e humbi lezetin dhe origjinalitetin. Ne du-het ta mbajm Gjirokastrn si kemi ve-ndosur, qytet-muze. Shtpit dhe rrugte reja t ndrtohen posht, pr shembullnga stadiumi, ai'r bregut t ish-teqes.Mund ta ken koston pak m t lart, por

aty bhet shum e bukur. Kur shkuam nshtpin e re t pritjes, shoku Enver foliprap pr ruajtjen e qytetit-muze.

149


154/229

Ja, tha, sa keq jan br cashkolla e shtpi t reja, q nuk jan n

harmoni me pamjen karakteristike t qy-tetit; dhe dha porosi q shokt t ken

Documents

Komandant Na Dogji Malli