KonserwatyzmKonserwatyzm

Ogólne uwagiOgólne uwagi twórcą tego nurtu politycznego był twórcą tego nurtu politycznego był Edmund Edmund

Burke Burke konserwatyzm zrodził się jako reakcja na konserwatyzm zrodził się jako reakcja na

wydarzenia rewolucji francuskiej z 1789 roku - wydarzenia rewolucji francuskiej z 1789 roku - Burke w wydanej w 1790 roku pracy poświęconej Burke w wydanej w 1790 roku pracy poświęconej krytyce tej rewolucji zawarł podstawy ideologii krytyce tej rewolucji zawarł podstawy ideologii konserwatywnejkonserwatywnej(Rozważania o rewolucji we Francji-1790)(Rozważania o rewolucji we Francji-1790)

samo pojęcie "konserwatyzm" zostało samo pojęcie "konserwatyzm" zostało rozpowszechnione w początkach XIX wieku przez rozpowszechnione w początkach XIX wieku przez Francuza Francuza Francois-Rene ChateaubriandaFrancois-Rene Chateaubrianda, , wydającego pismo "Konserwatysta"wydającego pismo "Konserwatysta"

Rozumienie pojęciaRozumienie pojęcia

Postawa: przywiązanie do istniejącego Postawa: przywiązanie do istniejącego stanu rzeczy, niechęć wobec zmianstanu rzeczy, niechęć wobec zmian

Doktryna: konieczność zachowania Doktryna: konieczność zachowania istniejącego porządku społecznego z istniejącego porządku społecznego z jego systemem wartości i instytucjamijego systemem wartości i instytucjami

Ruch polityczny: ugrupowanie Ruch polityczny: ugrupowanie zrzeszające zwolenników doktryny i zrzeszające zwolenników doktryny i dążące do realizacji celówdążące do realizacji celów

Edmund Burke (1729-97)Edmund Burke (1729-97)

Główne tezyGłówne tezy Społeczeństwo jest naturalnym, Społeczeństwo jest naturalnym,

organicznym wytworem powolnego organicznym wytworem powolnego rozwoju historycznegorozwoju historycznego

Społeczeństwo jest złożone Społeczeństwo jest złożone wewnętrznie i zhierarchizowane, łączą wewnętrznie i zhierarchizowane, łączą je więzi natury organicznejje więzi natury organicznej

-nieufność wobec egalitaryzmu (pogląd -nieufność wobec egalitaryzmu (pogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasadę sprawiedliwego ustroju społecznego zasadę równouprawnienia obywateli pod względem równouprawnienia obywateli pod względem ekonomicznym, społecznym i politycznym) i ekonomicznym, społecznym i politycznym) i uniformizmu (dążenie do ujednolicenia uniformizmu (dążenie do ujednolicenia czegoś) oraz aprobata elitaryzmu (pogląd czegoś) oraz aprobata elitaryzmu (pogląd społeczno-polityczny głoszący słuszność, a społeczno-polityczny głoszący słuszność, a nawet potrzebę wyodrębniania w nawet potrzebę wyodrębniania w społeczeństwie elit, obdarzonych społeczeństwie elit, obdarzonych wyjątkowymi uprawnieniami)wyjątkowymi uprawnieniami)

Jednostki w ramach społeczeństwa Jednostki w ramach społeczeństwa są zależne od siebie- SOLIDARYZM są zależne od siebie- SOLIDARYZM SPOŁECZNYSPOŁECZNY

Społeczeństwo nadrzędne wobec Społeczeństwo nadrzędne wobec jednostki- rodzina podstawowym jednostki- rodzina podstawowym ogniwem kształtowania człowieka, ogniwem kształtowania człowieka, przekazywania tradycjiprzekazywania tradycji

Wiara w istnienie nadrzędnego, Wiara w istnienie nadrzędnego, boskiego porządku społecznego, boskiego porządku społecznego, połączona z przekonaniem, że połączona z przekonaniem, że problemy społeczno-polityczne to problemy społeczno-polityczne to przede wszystkim problemy moralne, przede wszystkim problemy moralne, czyli że w działaniach politycznych czyli że w działaniach politycznych należy stosować metody moralne i należy stosować metody moralne i zmierzać do realizacji dobrazmierzać do realizacji dobra

Sceptycyzm wobec możliwości poznawczych Sceptycyzm wobec możliwości poznawczych rozumu ludzkiego (konserwatyści nie podzielają rozumu ludzkiego (konserwatyści nie podzielają optymizmu na temat możliwości wyeliminowania optymizmu na temat możliwości wyeliminowania złych cech właściwych naturze ludzkiej i złych cech właściwych naturze ludzkiej i odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę odrzucają jednostronne spojrzenie na jednostkę ludzką jako istotę racjonalną, podkreślając, że ludzką jako istotę racjonalną, podkreślając, że kieruje się ona również emocjami i instynktami) i kieruje się ona również emocjami i instynktami) i sceptycyzm co do ludzkich możliwości sceptycyzm co do ludzkich możliwości świadomego kształtowania życia społeczno-świadomego kształtowania życia społeczno-politycznegopolitycznego

niewiara w ideę postępu, przekonanie, że na niewiara w ideę postępu, przekonanie, że na świecie zawsze będzie dobro i złoświecie zawsze będzie dobro i zło

- krytyka rewolucji i gwałtownych zmian - krytyka rewolucji i gwałtownych zmian (rewolucja oznacza zerwanie ciągłości procesu (rewolucja oznacza zerwanie ciągłości procesu dziejowego, zaprzepaszczenie dorobku ojców i dziejowego, zaprzepaszczenie dorobku ojców i dziadów, a żaden naród nie może istnieć bez dziadów, a żaden naród nie może istnieć bez przeszłości) oraz przeciwstawianie im zmian przeszłości) oraz przeciwstawianie im zmian ewolucyjnych (ewolucyjno-adaptacyjny obraz ewolucyjnych (ewolucyjno-adaptacyjny obraz ludzkości, gradualizm)ludzkości, gradualizm)

- przekonanie, że własność i wolność są - przekonanie, że własność i wolność są nierozdzielne nierozdzielne

Joseph de Maistre (1753-1821), Louis de Bonald (1754-Joseph de Maistre (1753-1821), Louis de Bonald (1754-1840)1840)

Carl Ludwig von H a l l e r (1768-1854)Carl Ludwig von H a l l e r (1768-1854) Ultramontanizm -Ultramontanizm -

podporządkowania podporządkowania władzy państwowej władzy państwowej moralnemu moralnemu zwierzchnictwu zwierzchnictwu papieżypapieży

restauracjonizm restauracjonizm

21 zasad konserwatywnych21 zasad konserwatywnych Ludzie mają złożoną i niezmienną naturę, w której zło, a nie rozum i pokusa Ludzie mają złożoną i niezmienną naturę, w której zło, a nie rozum i pokusa

przemocy są zawsze obecne, choć ukryte za zasłoną cywilizacji i kultury. przemocy są zawsze obecne, choć ukryte za zasłoną cywilizacji i kultury. Między ludźmi istnieje naturalna nierówność. Jedyna możliwa równość Między ludźmi istnieje naturalna nierówność. Jedyna możliwa równość

zasadza się‚ na posiadaniu przez nich duszy i na nienaruszalności ich zasadza się‚ na posiadaniu przez nich duszy i na nienaruszalności ich osobistej godności. osobistej godności.

W hierarchii ludzkich celów i wartości wolność stoi zawsze przed równością. W hierarchii ludzkich celów i wartości wolność stoi zawsze przed równością. Istnienie społecznych warstw jest nieuchronne i konieczne stąd wszystkie Istnienie społecznych warstw jest nieuchronne i konieczne stąd wszystkie

próby osiągnięcia równości są nierozumne i daremne. próby osiągnięcia równości są nierozumne i daremne. Potrzebna jest rządząca i zarazem służąca arystokracja (elity)Potrzebna jest rządząca i zarazem służąca arystokracja (elity) Zasada większości nie chroni od błędów i prowadzić może do tyranii. Zasada większości nie chroni od błędów i prowadzić może do tyranii. Pożądane jest rozproszenie i zrównoważenie władzy społecznej, ekonomicznej, Pożądane jest rozproszenie i zrównoważenie władzy społecznej, ekonomicznej,

kulturalnej i politycznej. kulturalnej i politycznej. Człowiek nie otrzymuje swych praw w prezencie, lecz zapracowuje na nie i Człowiek nie otrzymuje swych praw w prezencie, lecz zapracowuje na nie i

nabywa je dzięki swym zasługom. nabywa je dzięki swym zasługom. Obowiązki człowieka: służba, posłuszeństwo, wysiłek, kultywowanie cnót, Obowiązki człowieka: służba, posłuszeństwo, wysiłek, kultywowanie cnót,

samoograniczenie i samodyscyplina są ceną, jaką płaci on za nabycie swych samoograniczenie i samodyscyplina są ceną, jaką płaci on za nabycie swych praw. praw.

Własność prywatna ma zasadnicze znaczenie dla wolności, ładu społecznego i Własność prywatna ma zasadnicze znaczenie dla wolności, ładu społecznego i rozwoju. rozwoju.

Odziedziczone instytucje, wartości, symbole i rytuały nieodzowne i święte. Odziedziczone instytucje, wartości, symbole i rytuały nieodzowne i święte. Religijne uczucia w człowieku i zorganizowana religia w spoczeczeństwie mają Religijne uczucia w człowieku i zorganizowana religia w spoczeczeństwie mają

znaczenie podstawowe. znaczenie podstawowe. Rozum ludzki jest ograniczony i omylny. Rozum ludzki jest ograniczony i omylny.

Kształcenie i wychowanie to czynniki cywilizujące i dyscyplinujące. Kształcenie i wychowanie to czynniki cywilizujące i dyscyplinujące. Pełna tajemnic, wielkości i tragizmu historia jest najlepszą Pełna tajemnic, wielkości i tragizmu historia jest najlepszą

nauczycielką człowieka w jego dążeniu do mądrości i cnoty. nauczycielką człowieka w jego dążeniu do mądrości i cnoty. Istnieją niezmienne zasady uniwersalnej sprawiedliwości. Istnieją niezmienne zasady uniwersalnej sprawiedliwości. Wspólnota - wspaniały i ustanowiony przez Opatrzność związek Wspólnota - wspaniały i ustanowiony przez Opatrzność związek

ziemi, praw, obyczajów, instytucji, tradycji, ideałów, rzeczy i ludzi ziemi, praw, obyczajów, instytucji, tradycji, ideałów, rzeczy i ludzi umarłych, żywych i nienarodzonych jest czymś ważniejszym, niż umarłych, żywych i nienarodzonych jest czymś ważniejszym, niż kaprysy i roszczenia jednostki. Dlatego poszukując rozwiązania kaprysy i roszczenia jednostki. Dlatego poszukując rozwiązania ciągle obecnej kwestii - jak pogodzić autorytet i wolność, należy ciągle obecnej kwestii - jak pogodzić autorytet i wolność, należy odrzucić rozpasany indywidualizm i kolektywizm. odrzucić rozpasany indywidualizm i kolektywizm.

Szacunek dla innych, spokój ducha, delikatność, prostota, Szacunek dla innych, spokój ducha, delikatność, prostota, patriotyzm, dobre wypełnianie swoich obowiązków, samodyscyplina patriotyzm, dobre wypełnianie swoich obowiązków, samodyscyplina to cechy dobrego człowieka. to cechy dobrego człowieka.

Stabilność, jedność, sprawiedliwość, ciągłość, bezpieczeństwo, ład, Stabilność, jedność, sprawiedliwość, ciągłość, bezpieczeństwo, ład, ograniczony zasięg zmian, to cechy dobrego społeczeństwa. ograniczony zasięg zmian, to cechy dobrego społeczeństwa.

Powaga, autorytet, legitymizm, sprawiedliwość, konstytucjonalność, Powaga, autorytet, legitymizm, sprawiedliwość, konstytucjonalność, rozpoznanie i uznanie własnych ograniczeń, to cechy dobrego rządu. rozpoznanie i uznanie własnych ograniczeń, to cechy dobrego rządu.

Konserwatyzm jako temperament, charakter, wiara, stosunek do Konserwatyzm jako temperament, charakter, wiara, stosunek do świata, filozofia i tradycja jest absolutnie niezbędny dla istnienia świata, filozofia i tradycja jest absolutnie niezbędny dla istnienia cywilizacji. cywilizacji.

Clinton Rossiter, "Konserwatyzm w Ameryce", N.Y. 1956Clinton Rossiter, "Konserwatyzm w Ameryce", N.Y. 1956