Univerziteti AAB-Riinvest

- Ferizaj -

Lënda: Kontabilitet

PUNIM SEMINARIK

Ligjerues: Studentë:

Ferizaj.2011

Përbajtaja

1) Bilanci i Bankës 2) Burimet kryesore të mjeteve financiare të bankës komerciale3) Shfrytëzimi i mjeteve financiare4) Aktivitetet jashtë bilancit banker5) Burimet e fuksionimit të një banke6) Mardhënjet ndërmjet bankës dhe kursyesëve7) Mardhënjet mes bankës dhe huamarësve8) Menaxhimi me interes tërezikut

Bankat Komerciale – Principet e funksionimit dhe udhëheqjes

Hyrje

Në këtë punim do të shohim se bankat luajn rolë themelor në sisitemin e financimin kombëtar. Në Kosove dhe në vendet në zhvillim në përgjithësi, ata e përfaqsojnë pothuaj se gjithë strukturën financiare. Ata bëjn kreditimin e firmave, japin hua për blerjen e banesave dhe shtëpive, ndihmojnë në financimin shkollorë dhe ofrojn shërbime të llojeve të ndryshme; nga depozitat ne formë të çeqeve e deri te kartelat kreditore. Me një fjal, jeta ekonomike nuk mund të paramendohet pa mos egzistimin e bankave.Megjithatë punët bankare nuk dallojn shumë nga llojet e përgjithëshmë të ndërmjetsuesve, si dhe çfar janë,si për shembull firmat qe meren me dhënjen me qera të automobilave. Bankat nuk prodhojn apo krijojn diçka në veçanti, përdallim nga llojet të tjera të ndërmjetsuesve, ato blejn dhe shesin një numër shumë te vogël të prodhimeve. Por ato kanë vetem një stok parat të cilët i “grumbullojn” nga njëri dhe i “plasojn” tek tjetri. Nga kjo punë bankat komerciale do të realizojn fitim ne formë të kamatës që e pranon nga plasimi mjeteve financiare. Me një fjal rentën që ata do ta paguaj do të jetë në formë të kamatës dhe provizionit për huan dhe investimet e bëra.Tani, mund të përfundijm se ne botë bankat komerciale nëpërmjet punëve komerciale realizojn profit në krahasim me disa banaka që janë në përparsi. Banka duhet të posedoj njohuri të mira për sa i përket shpërdarjes së mjeteve financiare, përbushjen e kërkesave për kredi dhe lokacionin se ku investon. Përdallim nga bankat e zakonshme ka edhe disa përparsi. Bankat bejn sigurimin e depozitave të veta dhe m`u përshkak të kësaj ata bëjn tërheqjen e depozitave me shpenzime të ulta.

Bilanci Bankar

Për të kuptuar se si bankat funksionojn, në fillim duhet të njihemi me bilancin e tij, I cili përbëhet nga një list e mjeteve financiare dhe detyrimeve bankare. Si dhe vet emir I tij të sugjeron, se ekuacioni I bilancit të gjendjes shprehet në këtë formë:

Totali i aseteve = Totali i Detyrimeve + Kapitali

Nga ekuacioni del, se bilanci i bankës në vete përban burimet e mjeteve financiare dhe mjetet financiare. Bankat i grumbullojn këto mjete financiare më së shpeshti nëpërmjet huamarjes dhe krijimit të detyrimeve tjera. Pastaj banka i shfrytëzon këto mjete për t`i plasuar në treg duke i dhënë në formë të huas dhe bler letra me vler. Tham edhe më lart se bankat do të realizoj profit nga kamata që arkëtohet nga huat dhe letrat me vler, dhe kjo është më e lart se detyrimet që ka banka.

Burimet kryesore të mjeteve financiare të bankës komerciale:

Burimet e mjeteve financiare - Banka komerciale furnizohet me mjete nga disa burime. Burimet gryesore nga e cila banka furnizohet me mjete financiare janë; depozitat e çekueshme dhe llogarit e kursimtarve. Megjithatë këto institucione bëjn mobilizimin e mjeteve nëpërmjet emitimit të llojeve të ndryshme jodepozitare të letrave me vler, bëjn e mitimin e akcioneve për të siguruar operacionet e veta dhe për të mbuluar nevojat e kursimtarve.

Transaksionet Depozitare -Transaksionet depozitare në të vërtet janë paraqitur si llogari rrjedhëse (checking accounts), ecila pronarit i mundëson të nënshkruaj çeqe dhe t`i realizoj pagesat. Varësisht nga lloji, për disa depozita paguajn kamat e disa jo. Një inovacion i ri tek këta llogari është dhënja e kartelave debitore (debit cards) mundë të shfrytëzohen për të bërë heqjen apo deponuar mjete financiare në llogarin rrjedhëse dhe në llogarin kursimore nëpërmjet automatëve banker. Gjithashtu këta kartela mund të shfrytëzohen për blerjen e produkteve dhe shërbimeve të nevojshme njejt si me qen cash.

Depozitat jotransaksionuse - Këto depozita në mënyrë të zakonshme paraqesin burime kryesore të mjeteve monetare për bankat. Përbëhet prej llojeve të ndryshme të depozitave të cilat realizoj kamata, porn ë mënyrë të zakonshme nuk shfrytëzohen për pagesën e çeqeve dhe faturave. Me një fjal këto depozita përbëhen nga depozitat kursimore (saving deposits) dhe depozitat kohore (time deposits) mes tjerash përfshin edhe depozitat e çertifikuara.

Libri Kursimtar (saving book) - Është lloj më i njohur i depozitave të kursimeve. Llogaria e ka marë emrin nga libri i cili shfrytëzohet për të udhëhequr evidencën për të gjitha pagesat e realizuara, të cilat duhet të jenë të prezentuar për çdo transaksion. Është më fleksibil se çdo llogari tjtër, sepse pagesa mund të kryhet në çdo kohë, pa marë parasysh shumën, dënimin për dallim nga depozitat kohore.

Huamarja - Bankat grumbullojn mjete financiare nga Bankat Qendrore, bankat tjera dhe nga organizatat tjera financiare. Marja e huas nga banka qendrore është e njohur si huat diskonte (discount loans), ndërsa hua marja nga organizatat tjera njihet si mjete financiare në zhvillim.

Kapitali banker - Kategoria e fundit në pasiv është edhe kapitali banker ose pasuria neto e bankës, e cila paraqet dallimin në mes te aktivës (mjeteve financiare) dhe detyrimeve. Mjetet financiare kemi thënë se mobilizohen nëpërmjet e mitimit të letrave me vlerë-akcioneve. Elemente kryesor të kapitalit banker janë rezervat bankare (loan loss reserves).

Shfrytëzimi i mjeteve financiare

Banka komerciale përpiqet që t`i shes (plasoj) të gjitha mjetet që ajo i mobilizon në atë mënyrë që t`a përvetsoj prodhimin (fitimin) më të lartë nga harxhimet e bëra. Në këtë pamje bankat komerciale në të vërtet nuk dallohen nga firmat që përpiqen të revizojn fitim. Ajo që e dallon bankën është mënyra se si ajo i mobilizon mjetet dhe mënyra se si ajo i shet(plason).Më posht do të shohim mënyrat në të cilat nevoiten mjetet.

Rezervat - Të gjitha bankat mbaj disa nga mjetet në formë depoziti në llogari në bankën qendrore. Këto depozita tek banka qendrore, plus paketa e gatëshme që fizikishtë mbahen nga ana e bankës quhen rezerva (reserves). Këta rezerva banka i mban per dy shkaqe. Në radh të parë, disa rezerva janë rezervat e detyrueshme (required reserves), me qenë se mbahen sipas dispozitës, banka qendrore kërkon nga secili denarë deposit tek banka pjesë të sigurisë (10-15% përshembull), që do të mbahet si rezerv. Kjo pjesë quhet hapi i parë i rezervës së detyrueshme (requires reserve ratio). Në radhë të dytë, afër shkallës së kërkesës minimale banka duhet të mbaj rezervat e tepërta (excess reserves), me qëllim që të ket likuiditet më të lartë për realizimin e aktiviteteve ditore, ndërsa në anën tjetër rezervat nuk sjellin të ardhur, ndikojn në rentabilitetin e bankës.

Parat e gatshme në procesin e grumbullimit - Të gjitha çeqet dhe urdhëresat për pagesat e dhëna nga bankat tjera dhe klientët e tyre në ndonjë bank komerciale, llogariten si para të gatëshme (cash), në pocesin e grumbullimit, derisa mjetet e çeqeve ende nuk janë marë nga bankat tjera.

Depozitat tek bankat tjera - Shumica e bankava mbajn depozita tek bankat tjera, në atë mënyr që bankat e vogla mbajn deposit te bankat e mëdhaja, për ndrim të shërbimeve të ndryshme, për realizimin e çeqeve, transaksionet e devizës dhe ndihmës reth blerjes së letrave me vlerë.

Letrat me vlerë – Përafër asaj se bankat mobilizojn emitimin e letrave me vlerë, ata poashtu investoj në ata. Për arsye të sigurimit bankat zakonishtë deponojn letra me vler në shtet, përkatsisht në flet obligacione. Ku në disa shtete është e ndaluar reptësisht që të deponohen letrat me vler të korporatave si që është SHBA-ja, ndërsa kjo ne Maqedoni është e lejuar me ligj. Obligacionet përshkak të siguris së lartë dhhe likuiditetit të lartë shumë shpejt mund të shëndrohen në cash, me kosto të ulta.

Huatë – Katekoria kryesore e investimit të bankava komerciale janë huatë. Duke u fokusuar në mjetet e specializuara dhe burimet e mjeteve, nga e cila të gjitha kërkojnë informata të rëndësishme, ndërsa banka është e aftë t`i realizoj ndryshimet më të mëdha ndërmjet mjeteve harxhuse dhe investimeve të rendimenteve të tyre, e gjith kjo arihet nëpërmjet një menaxheri financiar.Me paraqitjen e epokës informatike erdhi deri tek zvoglimi i aftësis së bankës për të realizuar këtë prioritet informativë. Për disponim të raporteve kreditore, institucionet jo bankare kanë bërë një evazion të tregjeve, siç janë: kartelat kreditore dhe huatë hipotekare.Kapitali fizik – Kategori e fundit në aktivë të bankës komerciale është kapitali fizik, ku bëjn pjesë: ndërtesat, mobiljet, PC dhe etj. Kjo kategori është si zakonisht shumë

pak likuide dhe m`u perkëtë paraqet një portfolio të vogël tek banka, karakteristik tjeter është se këta mjete amortizohen gjat kalimit të kohës.Për bankat e Maqedonis një karakteristik është se këto nuk marin objekte me qera sepse posedojn objektet personale (të ralla jan ato që marin hua).

Aktivitetet jashtë bilancit banker

Në ditët e sodit veçanërisht në vendet e zhvilluar banka i ka tejkaluar bilancet dhe numrin e kufizuar në kuadër të secilit u është lejuar për të qenë të angazhuar. Në përputhje me të, aktivitetet jashtbilancore (off-balance sheet activities) luajn një rolë të rëndësishëm në punët e bankave.Kjo lëmi e operacioneve bankare me shpejtësi ritet, çfardoqoft flete do të mund të ngelet e pakopletuar edhe në kohën e botimit të librit ,përsëri shumica e shërbimeve do të mund të jenë të grupuar në lemin e menaxhmentit investues, shërbimet e dhënjes së këshillave, brokerëve dhe garancioneve e emisioneve të letrave me vlerë.

Menaxhmenti i investimeve – Bankat meren me udhëheqjen e mjeteve korprative dhe sindikatës së fondeve për revision. Në çdo rastë banka komerciale i eksploatojn investimet e tyre në aftësi dhe dituri për tregun e letrave me vlerë. Krejt këtë punë e bën menaxheri investiv, ai gjithashtu bën edhe ritjen e shpejt të aktivës bankare dhe i transformon bankat në konkurent të fortë.

Shërbimet e dhenjes së këshillave – Përshkak të ekspertizës së tyre në tregun financiar dhe lidhjes së tyre me deponentët dhe qiradhënësit, banka është në gjendje që t`i ofroj këshilla në lidhje me veprimtarin. Këto këshilla perfshinë: analizat ekonomike investive dhe konsalting, vlefshmërin e letrave dhe etj.

Shërbimet broker – Një nga lëmet në të cilën bankat ndahen si broker është sigurimi. Sigurimi kreditor e cila shpesh përdoret për të siguruar pagesën e kreditit. Llojet tjera të sigurimit mund të jenë të ofruar nëpërmjet bankave nën përcaktimin e kushteve të kufizuara, ndërsa në anën tjetër restrikcionet bankare të sigurimit ulen në shumë vende...

Lëshimi në qarkullim i letrave me vlerë – Në SHBA, nuk u është e lejuar që të nënshkruajn pjesën më të madhe të letrave korporative me vlerë përveç letrave komerciale me vlerë. Në moment tëgjitha institucionet bankare janë në gjendje që t`i nënshkruajn çeqet e vlevshme të komunave, shteteve, agjencioneve,federatave dhe të pushtetit të SHBA-së. në Europën Perendimore, bankat janë lojtar të mirë në këto tregje, ku ato kanë përparsi nga institucionet tjera financiare, sidomos kur është fjala për nënshkrimin e qarkullimit lokal dhe shtetror të çeqeve me vlerë

Burimet e fuksionimit të një banke

Tani më kemi treguar se bankat realizojn profit nëpërmjet krijimit të borxhit dhe shfrytzimine të ardhurave nga ata, për blerjen e aktiave me karakteristika të veçanta. Ky process njihet si process i transfotmimit të aseteve (asset transformation). Banka, zakonisht i transfotmojn kursimet depozitare në hua hipotekare. Një mënyrë tjetër e përshkrimit të këtij procesi është “huamarje të vogla, dhënja e kredive të mëdhaja” sepse këto krijojn hua afatgjate dhe i financoj nëpërmjet emitimit të depozitave afatshkurta.Për të bërë analizën e fuksionit të bankës në mënyrë korekte, ne do të përdorim “T-kontot”. T-kontot janë pjes e bilancit, në të cilën regjistrohen ndryshimet që ndhin në zërat bilancor, psh: një njeri hap një llogari rrjedhëse në një bank me vlerë prej 100$, pra ai tash ka një llogari depozitare tek banka me vlerë 100$, e cila tregohej si detyrim prej 100$ në bilancin e bankës, gjegjësisht asetet bankare riten për 100$ si cash në arkë. T-kontot për bankën do të duken si vijon:

Debi Kredi Cashi 100$ Depozitat rrjedhëse 100$

Pra, parat cash në arkë janë pjesë të rezervave bankare dhe T-kotoja në këtë ras do të jet në këtë formë:

Debi Kredi Rezerva 100$ Depozita rrjedhëse 100$

Duhet t`i kushtoj rendësi hapjes së llogaris rrjedhëse sepse ka efekt kryesor: e cila çonë në ritjen e rezervave bankare në saje të ritjes së depozitave të çekueshme (rrjedhëse).Derisa individi i njejtë ka hapur llogarin personale në cash, por me çek në vlerë prej 100$ e nënshkruar në llogarin te banka tjetër (të cilës do t`i themi Banka II), do të fitojm rezultatin e njejtë. Efekti fillestar i T-kontos së bankës komerciale do të jet si në vijim:

Debi Kredi Cashi- i mbledhur 100$ Depozitat rrjedhëse 100$

Depozitat rrjedhëse riten për 100$, si edhe më herët, por Banka Komerciale e I ka kërkes prej 100$ nga Banka e II. Këto asete për Bankën e I janë hyrje në T-konto si 100$ cash në procesin e grumbullimit. Në fund të procesit, 100$ nga Banka Komerciale e II do të kalojn te Banka e I dhe bilanci përfundimtar për të dy bankat do të jetë:

Banka Komerciale I Banka Komerciale e II

Debi Kredi Debi Kredi Rezerva 100$ Depozita rrje. 100$ Rezerva -100$ Depozita rrje. -100$

Pra nga kjo që tham më lartë, del se, kur një individ nënshkruan një çek dhe e deponon në bankën tjetër, banka që e pranon depozitin ritet në vlerën e çekut, ndërsa banka nga e cila lëshohet çeku, përballet me uljen e rrezervave në vler të çekut. Nga del se, kur banka fiton depozita ajo ritje rezervat, ndërsa kur humb depozitat ajo humb edhe ritjen e rezervave.Tani kur e kemi të qartë se si bankat fitojn-humbin rezervat mund të tregojm se si banka do të aranzhoj bilancin e vet për të realizuar profit, kur ajo përjeton ndonjë ndrydhime të aseteve. Të kthehemi në situatën kur banka e parë pranon 100$ deposit rrjedhëse. E dim se banka e ka për detyr të ndaj një pjes të depozitave rrjedhëse si rezerv për përbushjen e kërkesave. Në qoftëse ajo pjes e rezervave është 10%, atëher tek banka e i rezervat riten për 10%. Këtë në T-konto mund t`a paraqesim në këtë mënyrë:

Debi Kredi Rezervat e detyruar +10$ Depozitat rrjedhëse 100$ Tepric rezervash +90$

Rezervat bankare nuk realizojn norme të interesit (kamat), ose realizojn normë më të ulët se tregu, në qoftëse mbajn tepric të rezervave kanë shancë m`të mëdha për humbje d.m.th. realizojn profit minimal, por në anën tjetër kan likuiditet të lartë. Bankat nëse don të realizojn profit duhet t`i fut në përdorim tepricat e rezervave që në këtë rast janë 90$.Supozojm se banka vendos të mos mbaj rezerva të tepërta, ajo këta rezerva i shfritzon për huadhënje. Tani T-kontoja do të ket këtë formë:

Debi Kredi Rezerva të detyr. +10$ Depoz. rrjedhëse +100$ Huat +90$

Banka tani në këtë rast do të realizoj profit, pasi shfrytëzon rezervat e tepërta. Nësë huat do të ken p.sh kamat 10% në vit, banka do të fitoj 9$ në vit si të hyra prej huadhënjes. Nëse 100$ depozit rrjedhëse bartin me vete detyrime dhe pagesa kamatore është 5$, shpenzimet 3$ në vit, nga kjo del se totali i shpenzimeve për një vit është 8$. Profiti i bankës është 1$.

Mardhënjet ndërmjet bankës dhe kursyesëve

Banka për t`i tërheq shfrytëzuesit që të vendos mjetet e tyre në llogari bankare, njëhër u mundëson kursyesëve që të mbajnë kërkesë përkundër huasë së portfoliove të difersifikuar. Definitivisht bankat i grupojn dhe i mbykqirin informacionet për debitorët (borxhlit), informacione të mbledhura që janë të pakapëshme për shfrytëzuesin individual.Që të maksimalizojn profitin në lidhje me kursyesit , banka duhet të ballafaqohet me tre probleme:

1. Menaxhimin e problemeve te reziqeve morale2. Menaxhimin e likuiditetit dhe3. Menaxhimin e kapitalit adekuat

Në të tre rastet banka duhet të përdor praktika qe t`i bind kursyesit se ajo anon në favor të tyre.

Menaxhimi me rezik moral - Bankat mund që t`i zvoglojnë harxhimet e reziqeve morale, duke emituar lidhjet e debitorit ndaj kursyesëve dhe shfrytëzuesve të tyre dhe mjeteve të kursyera përpara dorzimit të qerasë.Qëndrueshmëria dhe reziku moral – Deris çeqet depozitare( depozitat rrjedhëse) paraqesin komponent të rëndësishëm në burimet e mjeteve bankare, kërcnimi i kursiyesëve se menjëher do t`i tërheqin mjetet e tyre, banka u jep siguri se nuk do t`i shfitëzoj informacionet private në favor të tyre privatVlera neto dhe reziku moral – mënyra e dytë që kursyesit të pengojn rezikun moral është që të insistojnë bankierët dhe akcionerët e bankave që të rezikojnë pronën e tyre kapitale kurë bankat japin kredi.

Menaxhimi me likuiditet – Në mardhënjet e tyre më kryesore, bankat mbrohen me likuiditetin e rezikut, apo me mundësin e deponantëvemund të vedosin kolektivishtë që të tërheqin më shumë mjete që banka në moment të ketë përpara dore provokimin. Në këtë rast për bankat kryesore është që të zvogloj ekspozimin e rezikut, pa sakrifikuar profitin.Siç e dimë në krejtë vendet bankat janë të lidhura me bankat qendrore që të mbajnë detyrimin e caktuar të rezervave në nivel. Edhe në rast kjo lidhje nuk do te egzistonte, bankat me siguri do ta mbanin sasinë e rezervave të caktuara,në të vërtetë bankat shfrytëzojnë edhe strategji tjera që ta zvogëlojnë likuidimin e rizikut si udhëheqje me mjete dhe si udhëheqje me burimet e mjeteve. Shembull për udhëheqjen e mjeteve dhe me burimet e mjeteveTë supozojmë se bilansi i ndonjë banke në fillim shihet kështu:

Debi Kredi Reserve $ 50 Mil. Depozit $ 200 Mil. Letra me vlerë $10 Mil. Vlera neto $ 20 Mil. Hua $ 160 Mil.

Në rase banka duhet që të mbajë rezerva të detyruara në vlerë prej 10% , rezervat e tyre me vlerë prej 50 miljon përbëhen nga 20 miljon detyrime dhe 30 miljon tepricë rezervash. Në rase vjen deri tek çderdhja e depozitëve me vlerë pre 15 miljon, banka do të humbas 15 miljon reserve (dhe depozite), porë nuk do të nevoitet që ta ndryshoj përcaktimin e bilansit.

Mbajtja e tepricës së rezervave është shtrenjtë për bankat, sepse ajo humbë kamatë në huadhëjne dhe në letra me vlerë. Si pamje tjetër extreme të supozimit se bilansi fillestar i bankave nuk përmban aspak tepricë të rezervave, mundëson më shumë hua me qëllimë që të ritë profitabilitetin. Në atë rast kemi:

Debi Kredi

Rezerva $ 20 Mil. Depozita $ 200 Mil. Letra me vlerë $ 10 Mil. Vlera neto $ 20 Mil. Huat $ 190 Mil.

Përsëri të supozojmë se banka përjeton çderdhje prej 15 miljonë. Tani do të kemi:

Debi Kredi

Rezerva $ 5 Mil. Depozita $ 185 Mil. Letra me vlerë $ 10 Mil. Vlera neto $ 20 Mil. Hua $ 190 Mil. Që t`i përmbush kërkesat e bankës qendrore në pikëpamje të rezervave të detyruara, banka e jonë duhet që të ket 18,5 miljonë, apo 10% të185 miljonë në reserve;Asaj i mungon 13,5 miljonë, apo 18,5 miljonë – 5 miljonë që ta përmbush këtë shkurtesë, banka do të mundëte që të shesë letra me vlerë apo që ti zvogloj huatë.Me ritje e detyrimeve, banka poashtu mund të vijë deri në rezervat e nevojshme për huanë nga bankat qendrore, nga bankat tjera apo nga korporativat. Huamarja nga bankat qendrore regullohet nga e ashtuquajtura hua diskonte. Huamarje nga bankat tjera dhe koroporaci nënkupton, operacion i tregut të parasë, i cili në rastin e Maqedonisë përjashtohet zbrijta e tregëtisë me deposit, por në botën e zhvilluar përfshihet numër më i madh instrumentesh financiare. Në rase banka mjetet ( letrat me vlerë dhe huatë ) të pandryshuara dhe i përmbush rezervet e shkurta të huamarjes në vlerë të barabartë rezervash nga burimet e reja të mjeteve, bilansi i tij ngelet kështu:

Debi Kredi Rezerva $ 18.5 Mil. Depozita $ 185 Mil. Letra me vlerë $10 Mil. Huamarje nga benkat tjera $ 6.75 Mil Huat $ 190 Mil. Huamarje nga benka qend. $ 6.75 Mil. Vlera neto $ 20 Mil.

Bilansi tregon se banka e jonë e ka tejkalu rizikun likuidues.

Derisa banka nuk mund me sukses që ta udhëheq rizikun likuidues, ajo mund të bjer, siç ka ngjarë me kursyesit TAT. Supozojmë përshembull, se publikisht fillojnë lajmet përeth, se 50 miljonë $ nga huatë e bankës janë dhënë shoqërive të afërta të menaxherit gjeneral të bankës, i cili pastaj i ka humbë ata para në shpekulime të bursave. Deponentët të zemëruar reagojnë ashtu që menjëherë, tërheqin 18,5 miljonë duke e lënë bankën më 166,5 miljonë në depozit, në të cilën ajo do të duheshte ta

mbante rezerva në vlerë prej 16,65 miljonë. Porë siç tregon bilansi rezerva tekstualisht eshte zbatuar:

Debi Kredi

Rezerva $ 0 Mil. Depozita $ 166.5 Mil. Letra me vlerë $10 Mil. Huamarësi $ 13.5 Mil. Huat $ 190 Mil. Vlera neto $ 20 Mil

Menaxhim me kapitalin adekuat - Bankat kanë disa arsye për të mbajtur nivel adekuat të kapitalit. Së pari, kapitali bankor ndihmon në falimentimin e bankës, situatë në të cilën banka nuk mund t`i kënaq nevojat (përmbush obligimet ) e veta dhe ti paguaj deponentët apo kreditorët tjerë dhe për këtë duhet të pushojë së punuari. Së dyti, vlera e kapitalit ndikon në rendimentin që e fitojnë pronarët ( aksionarët ) e bankës. Së treti, vlerë minimale e kapitalit bankar kërkohet nga autoritett rregullative, në këtë rast nga BPRM ( Banka Popullore e Republikës së Maqedonisë ).

Si ndihmon kapitali bankar në parandalimin e falimentimit të bankës? Të marim dy banka me bilanse identike, vetëmse banka e parë e ka koeficientin e kapitalit kundrejt mjeteve 10%, ndërkaq e dyta këtë koeficient e ka 4%.

Banka e Parë

Debi Kredi Rezerva $ 10 Mil. Depozitë $ 90 Mil. Hua $ 90 Mil. Kap. Banker $10 Mil

Banka e dytë

Debi Kredi Rezerva $ 10 Mil. Depozitë $ 96 Mil. Hua $ 90 Mil. Kap. Banker $ 4 Mil.

Të parashikojmë se të dy bankat kanë numër të caktuar të të ashtuquajturave hua të papagueshme dhe se në të dy rastet vlera e huave është $ 5 milion. Kur këto hua të këqia do të fshihen ( paguhen ), në fakt vlera e tyre do të jetë baraz me zero, vlera e përgjithshme e mjeteve bie për $ 5 milion, kështuqë kapitali bankar, që është i barabartë me mjetet e përgjithshme minus obligimet gjithashtu bie për $5milion. Bilanset e të dy bankave tani duken kështu:

Banka e parë

Debi Kredi Rezerva $ 10 Mil. Depozitë $ 96 Mil Hua $ 85 Mil. Kap. Banker -$ 1 Mil.

Banka e dytë

Debi KrediRezerva $ 10 Mil. Depozita $ 96 Mil.Hua $ 90 Mil. Kap. Banker $ 4 Mil.

Banka e parë mund ta përballojë humbjen prej $5 milion pasiqë niveli fillestar i kapitalit prej $10 milion do të thotë se ajo ende ka vlerë positive të netos ( kapital bankar ) prej $5 milion edhe pas humbjes. Në anën tjetër, banka e dytë është në probleme të mëdha. Vlera e mjeteve të saj ka rënë nën vlerën e obligimeve dhe vlera neto e saj ka vlerën -$1 milion. Meqë banka e ka vlerën neto negative, ajo është josolvente (ka bankrotuar ). Ajo nuk ka mjete të mjaftueshmë që t`i paguaj kreditorët. Kur banka bëhet josolvente rregullatorët e mbyllin bankën, mjetet e saj shiten kurse menaxherët i pushojnë nga puna. Nga ky shembull shofim se me rritjen e nivelit të kapitalit, zvogëlohen mundësitë që ajo të falimentojë ( të bëhet josolvente ).

Si ndikon vlera ekapitalit bankar në të ardhurat e aksionerëve? Meqë pronarët e bankës duhet patjetër ta dijnë nëse me bankën e tyre udhëhiqet si duhet, atyre u duhen indikator të mirë për profitabilitetin e saj. Masë bazike për profitabilitetin e bankës janë të ardhurat e mjeteve (return on assets –ROA ), neto profiti pas llogaritjes së tatimit në njësi monetare të mjeteve.

neto profiti pas llogaritjes së tatimit ROA = _________________________________________

mjetet

Të ardhurat e mjeteve japin informacione për atë se sa banka udhëhiqet si duhet, pasiqë ato tregojnë se sa profite janë bërë për çdo dollar apo denar të mjeteve. Megjithatë, ajo për të cilën aksionerët më tepër interesohen është se sa banka fiton në raport me kapitalin aksionar. Informacion për këtë jep masa tjetër bazike e kapitalit bankar, të ardhurat e kapitalit aksionar. ( return on equity – ROE), neto profiti për dollar apo denar i kapitalit aksionar.

neto profiti pas llogaritjes së tatimitROE = _______________________________________

kapitali aksionar

Ekziston lidhje direkte mes të ardhurave të mjeteve ( që tregon se sa banka është e udhëhequr në mënyrë efikase ) dhe të ardhurave të kapitalit aksionar ( që tregon se sa pronarët përfitojnë në aksionet e tyre ). Kjo lidhje përcaktohet nga e ashtu quajturi multiplikatori aksional ( equity multiplier – EM ) i cili paraqet vlerën e mjeteve në dollar apo denar të kapitalit aksionar.

mjete EM = _________________________

kapitali aksionar

Për ta parë këtë, ne fillojmë prej

neto prof pas llog së tatimit neto prof pas llog së tatimit mjete ______________________ = ______________________ X _____________ kapitali aksionar mjete kapitali aksionar

Formula në këtë barazim na tregon se çka ndodh me të ardhurat e kapitalit aksionar kur banka mban vlerë më të vogël të kapitalit për vlerë të dhënë të mjeteve. Siç e pamë, banka e parë në fillim kishte $100 milion mjete dhe $10 milion kapital aksionar, që na jep multiplikator aksionar prej 10 ( =$100 mil. / $10 mil.). Banka e dyte kishte vetëm $4 mil. në kapital aksionar, kështuqë multiplikatori aksionar është më i lartë, 25 ( $100 mil. / $4 mil. ). Të supozojmë se që të dy bankat janë të udhëhequra mirë, ashtuqë të dyja i kanë të ardhurat e mjeteve të njejta, prej 1%. Të ardhurat e kapitalit aksionar për bankën e parë janë 1% x 10 = 10%, derisa të ardhurat e kapitalit aksionar për bankën e dytë janë 1% x 25 = 25%. Aksionarët e bankës së dytë sigurisht janë më të kënaqur se ata të bankës së parë, pasiqë ata fitojnë më tepër se dyfishi i të ardhurave nga banka e parë. Nga kjo mund të shofim pse pronarët e banjave nuk duan të mbajnë shumë capital. Arsyeja është e thjeshtë: nga të ardhurat e dhëna të mjeteve, sa më i ulët të jetë kapitali bankar aq më të larta janë të ardhurat e aksionarëve të bankës.

Konflikt mes sigurisë dhe të ardhurave të aksionarëve. Ne mundë që të shohim se kapitali bankar me vete sjell dobi, por dhe harxhime. Kapitali bankar e përmirson pozitën e pronarëve të bankës në atë kuptim që investimin e tyre e bën më të sigurtë, duke zvogëluar mundësinë e bankrotimit. Por kapitali bankar sjell harxhime, pasiqë sa më i madh të jetë ai, aq më të ulta do të jenë të ardhurat e aksioneve për të ardhurat e dhëna të mjeteve. Gjatë përcaktimit të vlerës së kapitalit bankar, menaxherët duhet të vendosin për bashkëveprimin mes shkallës së ritjes së sigurisë që vjen me kapital më të madh, kundrejt të ardhurave më të ulta të aksioneve që vijnë me kapital më të madh.Në kohërat më të pasigurta, kur mundësia e humbjes së madhe të huave të dhëna ritet, menaxherët bankar do kishin dashur që të mbajnë më tepër kapital që ti mbrojnë aksionerët. Në të kundërtën, nëse ato kanë besim se huatë e këqija nuk do ndodhin, ata do kishin dashur ta zvogëlojnë vlerën e kapitalit bankar, të kenë multiplikator të lartë aksionar dhe në këtë mënyrë t`i risin të ardhurat e kapitalit aksionar.

Standardet kapitale. Një ndër arsyet pse bankat mbajnë kapital është sepse ato janë të obliguar të bëjnë këtë nga ana e autoriteteve rregullative. Për shkak të harxhimeve të larta që i sjell mbajtja e kapitalit, menaxherët e bankave duan që të mbajnë sa më pak kapital. Në këtë rast, vlera e kapitalit bankar është i determinuar nga standardet e kapitalit që e kzistojnë në vend. Ky në rasti i bankave në Maqedoni, që mbajnë kapital disa herë më të lartë se ai i përcaktuari me ligj. Pasojë e paevitueshme e sjelljes së tillë është profitabiliteti i ulët i bankave në Maqedoni.

Mardhënjet mes bankave dhe Huamarësve

Huatë paraqesin pjesën më të madhe të mjeteve të bankës, kështuqë qëllimi kryesor i bankës është që të jep hua të mira që fitojnë interes më të lartë nga intereset që ata i paguajnë për mjetet që i kanë tërhequr nga kursyesit dhe tregjet financiare. Që aty, kujdesi ndaj klientëve dhe shfrytëzimi i analizës së rezikut kreditor për të qenë më i sigurt se borxhlinjtë janë të aftë në aspekt kreditor, janë parësore për suksesin afatgjatë dhe për profitabilitetin e bankës.

Menaxhimi me rezik të intersesit

Bankat prëfitojnë nga dallimi mes sasisë së interesit që bankës ia paguajnë huakërkuesit (debitorët ) dhe sasisë së kamatës që banka ua pagun deponentëve. Që të sigurojnë profite të arsyeshme, bankat insistojnë që të japin hua që do jenë plotësisht të paguara, bashkë me interesin përcjellës. Ashtu si tek huamarjet te tregjet financiare, banka brengoset për rezikun e kreditit ( credit risk ). Nëse bankat nuk udhëheqin në mënyrë efikase me rezikun kreditor, ato nuk do ju sjellin profit aksionerëve të tyre dhe nuk do qëndrojnë shumë gjatë në atë biznes. Bankat mund ta zvogëlojnë zhytjen në rrezik në raport me huatë të ndara një nga një përmes investimeve në mbledhjen e informacioneve dhe mbikqyrje të borxhlinjëve. Një ndër principet parësore të menaxhmentit bankar është se diversiteti e zvogëlon rezikun e përgjithshëm kreditor në portfolion bankare. Për ta udhëhequr rezikun kreditor tek huatë e veçuara një nga një, bankat e përdorin analizën e rezikut kreditor që ti pyesin huakërkuesit dhe ta përcaktojnë sasinë e interesit që do e paguajnë. Përvec kësaj bankat duhet që të kujdesen dhe për selektimin e gabuar dhe rezikun moral gjatë udhëheqjes me reziqet kreditore tek huatë.Në tregjet kreditore vjen deri tek seleksionimi i gabuar, meqë huakërkuesit me projekte të rezikuara janë ato për të cilët është më se e besueshme se do kërkojnë kredit sasisë së dhënë të kamatës. Nëse proektet e tyre kalojnë mirë , ata janë fitues të mëdhenjë, por nëse proektet e tyr embarojnë keq, banka do të jetë humbës i madh. Problemi i rezikut moral gjithashtu ekziston tek tregjet kreditore meqë borxhlinjtë kanë motiv që, pasi ta kenë fituar huanë, t`i përdorin paratë në atë mënyrë është e dëmshme për bankën. Bankat i përdorin teknikat e mbikqyrjes, sigurimin me kolateral, racionalitetin kreditor dhe klauzolat kufizuese e gjithë kjo vetëm për uljen e harxhimeve dhe mosaplikimin e seleksionimit të gabuar dhe rezikut moral.

Diversifikimi. Teoria e zgjedhjes portfolio parasheh se borxhlinjtë e veçuar një nga një dhe institucionet financiare mund t`a zvogëlojnë rezikun nga fluktacionet e çmimeve përmes diversifikimit të pasurisë së tyre. Teoria gjithashtu u referohet edhe bankave; nëse banka i jep më tepër hua një borxhliu, më tepër borxhlinjëve në një regjion dhe më tepër borxhlinjëve në një industri, ato futen në rezik nga këto hua. Edh pse eksperiza e bankave në mbledhjen e informacioneve dhe evaluimin e tyre fokusohet në grupe të caktuara të borxhlinjëve, shumica e ekonomistëve pohojnë se bankat, megjithatë, duhet të diversifikojnë në kornizat e fushës së veprimtarisë së tyre dhe në këtë mënyrë ta zvogëlojnë rezikun, bile edhe nëse nuk mund ta kryejnë diversifikimin në korniza të tërë ekonomisë.

Analiza e rrezikut kreditor. Gjatë zbatimit të analizës kreditore (credit – risk analysis ) banka e nxjerr në pah mundësinë se borxhliu do e kryejë pagesën dhe kushtet e përgjithshme biznesore që do kishin mundur të ndikojnë në aftësinë e borxhliut për ta paguar borxhin.Personat dhe firmat aplikojnë për hua tek referentët kreditor ( loan officers ) të cilët mbledhin informacione për borxhliun dhe për qëllimin e huasë dh e evlerësojnë rezikun kreditor. Huakërkuesit e njësuar zakonisht duhet të japin informacione për punësimin e tyre, dhe vlerat neto. Firmat japin informacione për fitimin e tyre aktual të proektuar, si dhe për vlerat neto. Përveç kësaj, ndonjëherë bankat shfrytëzojnë sisteme për ( credit scoring systems ) që në mënyrë statistike të parashohin se sa është e madhe besueshmëria që një borxhli mos t`a paguaj borxhin.Referentët kreditor jo vetëm që mbledhin informacione përmes shpërndarjes së kredisë, por ata gjithashtu e mbikqyrin borxhliun gjatë kohës së zgjatjes së huasë. Ata i mbikqyrin huatë e mëdha komerciale përmes analizës së raporteve financiare, në ndërkohë ballafaqohen me menaxhmentin e borxhliut dhe i studiojnë pamjet e veprimtarisë në të cilën bie borxhliu. Për huatë e vecuara, referenti kreditor ndjek nëse pagesat kryhen në kohë dhe nëse gjendja financiare e borxhliut nuk është vështirësuar.Banka e formon normën e kamatës që u`a paguan huave në bazë (1) të harxhimeve për mobilizimin e mjeteve financiare, (2) rezikune mospagesës dhe (3) norma e rendimentit të të ardhurave që i ka në disponim banka nga investimet alternative. Banka nuk mund të ketë profit nëse jep borxh ( hua) me normë të interesit më të ulët se ajo që e paguan për mjetet nga burimet depozitive dhe jodepozitive. Kështu, banka nuk duhet të jep borxh me normë të interesit më të ulët se të ardhurat që ajo mund ti fiton nga mjete tjera. Për shembull: një bankë nuk mund ti jep borxh prej 1.000.000 denarë një huamarësi të rrezikshëm me interes 6%, nëse ajo mund ti investojë të njejtat në Bono thesar shtetrore më të sigurta që sjellin interes prej 8%. Kështuqë, nëse banka kërkon normë të interesit më të lartë, huakërkuesit mund të kërkojnë burime alternative të kreditit nga institucione tjera financiare.

Kolateral(Pengu) Për ta zvogëluar problemin e seleksionimit të gabuar, bankat zakonisht kërkojnë nga borxhlinjtë që të vëjnë në hipotekë një peng, respektivisht janë disa sende që banka mund t`i merr në pronësi të saj, nëse borxhliu nuk i përmbush obligiet e pagesës. Për shembull: nëse një person kërkon hua nga banka që të fillojë biznes të bukëpjeksit , banka nga ai sigurisht do kërkojë që të vejë në hipotekë shtëpinë e tij ose mjete të tjera financiare si kolateral. Kolaterali e zvogëlon humbjen e bankës në rast mospagese, pasiqë banka mund të bëhet pronar i sendit në hipotekë.

Racionaliteti kreditor Në disa raste, bankat i minimizojnë harxhimetnë selektimin e gabuar dhe rrezikut moral përmes racionalitetit kreditor(credit rationing) Gjatë racionalitetit të krediteve, banka i ndan kredit huakërkuesit, por e kufizon madhësinë e borxhit, ose plotësisht e refuzon kërkesën kreditore.1). Lloji i parë i racinalitetit kreditor ndodh se reaksion i rrezikut moral të mundshë. Kufizimi i madhësis të huave bankare i zvogëlon harxhimet e rrezikut moral, duke i ritur mundësitë se borxhliu do ta paguaj borxhin për ta ruajtur rejtingun solid kreditor. Masterkard – i juaj apo kartela kreditore Visa mban limit kreitor nga të njejtat arsye. Me limit kreditor prej 1.500 euro, ju me siguri do e paguani borxhin dhe do e ruani miundësinë që përsëri në të ardhmen të mund të merni hua. Nëse banka do ishte gati që t`ju mundësojë vijë kreditore prej 1.000.000 euro, ju do mund të kishit harxhuar më tepër se sa do kishit mundur të paguani. Që nga kjo, kufizimi i vlerës së huasë në

vlerë më të vogël se kërkesa e huakërkuesit me normë ekzistuese të kamatës. Paraqet hap racional dhe maksimalisht profitabil të bankës. 2). Lloji i dytë i racionalitetit kreditor ndodh si reaksion i formave të repta të seleksionimit të gabua, kur shumë hukaërkues disponijnë me pak apo nuk kanë lën peng, që do kishin mundur t`ia ofrojnë bankës. Çka nëse banka do tentonte që ta riste e interesit që ta kompensonte rrezikun e lartë tek huakërkuesit e llojit të tillë. Huakërkuesit me rrezik të ulët do tërhiqeshin, duke e lënë bankën me përqindje më të madhe të huakërkuesve më rrezik të lartë në klientelën e saj t ëpërgjithshme. Kështu mbajtja e të kamatës në nivel më të ulët dhe refuzimi i plotë i kërkesave të disa huakërkuesve, mund të jetë në interes më të madh të bankës. Ky lloj i racionalitetit kreditor është i shtrenjtë për ekonominë në përgjithësi, pasiqë edhe disa huakërkuesve me rrezik të ulët gjithashtu ju rrefuzohen kërkesat kreditore.

Mbikqyrja e klauzolave kufizuese. Për ti zvogëluar harxhimet e rrezikut moral, bankat i mbikqyrin huakërkuesit që të jenë të sigurta se huakërkuesit nuk i shfrytëzojnë mjetet e marra nga banka për të ndërmarë veprime të paautorizuara dhe të rrezikshme. Ngjashëm si dhe te aranzhmanet siguruese, pjesë e mirë e veprimtarisë së bankave është e fokusuar në mbikqyrjen nëse huakërkuesit i respektojnë klauzolat kufizuese apo urdhëresat eksplicite të kontratës për hua që i ndalojnë huakërkuesit që të angazhohet për aktivitete të caktuara.

Lidhjet afatgjate. Një ndër mënyrat më të mira që banka të mbledh informacione për perspektivat e huakërkuesit ose ti mbikqyr aktivitetet e tij është që të mbajë lidhje afatgjate me të. Duke e mbikqyrur huakërkuesin – përmes gjendjes së llogarisë dhe pagesat e huasë – banka dukshëm mund ti zvogëlojë problemet e informacioneve asimetrike, përmes zvogëlimit të harxhimeve për mbledhjen e informacioneve për mbikqyrje. Gjithashtu edhe huakërkuasit fitojnë nga lidhjet afatgjate me bankat: klienti mund të fitojë kredit me normë më të ulët të interesit, ose me më pak kufizime meqë banka ju largohet veprimeve që kushtojnë shtrenjtë për mbledhjen e informacioneve. Huakërjuesit që I cmojnë lidhjet afatgjate janë më pak të disponuar që të mos i paguajnë huatë, apo ti shkatërrojnë klauzolat kufizuesenë kontratat për hua.

Menaxhimi me interes të rezikuar

Profitet që bankat i fitojnë nga kreditet e dhëna borxhlinjëve janë të rrezikshme, pjesërisht për shkak të ndryshimit të norms së interesit në trgjet financiare. Bankat përjetojnë rrezik të interesit ( interest risk ) nëse ndryshimet në normës së intersesit në treg shkaktojnë fluktacione në profitet bankare. Efekti i ndryshimit të tregtare të interesit nbi vlerën e mjeteve dhe obligimeve bankare është i ngjashëm me efektin e ndryshimit të normës së interesit mbi vlerën e obligacioneve. Në fakt, rritja e tregtare të interesit e zvogëlon vlerën aktuale të sasisë së borxhit, bile edhe nëse ekziston pak rrezik se borxhi nuk do paguhet sipas kushteve të parapara në kontratë. Bankat vecanërisht janë të goditura nga interesi i rrezikuar kur ata mobilizojnë mjete, para së gjithash, përmes depoziteve afatshkurta.

Bankat, së pari duhet të jenë të afta që ta krahasojnë sensitivitetin e interesit të vlerave të mjeteve dhe obligimeve të ndryshme. Për shembull: të llogaritim se një bankë e ka bilansin në vazhdim:

Mjete ObligimeMjete me interes fiks $350 mil Obligime me interes fiks $230 milRezerva Depozite cekoreLetra me vlerë afatgjate Depozite të kursyeraBorxhe afatgjate Mjete depozitive afatgjateMjete me interes variabël $150 mil. Obligime me int variabël $230 mil.Borxhe me interes variabël Çertifikata depozitive afatgjateLetra me vlerë afatshkurte Depozite

Mjete në BQ Vlera neto $40 mil.

$ 500 Mil. $ 500 Mil.

Veni re se $150 mil. mjete nga gjithsej $500 mil. mjete të bankës kanë variabile të interesit që ndryshojnë, së paku, një herë në vjet. Pak më pak se gjysma ( $ 230 mil nga gjithsej $500 mil ) e obligimeve të pargjithshme të bankës kanë variabile të interesit. Nëse norma e interesit shkojnë lartë (riten), banka do paguaj më tepër për $230 mil të obligimeve të veta, duke i rritur vlerat e interesit vetëm për $150 mil. nga mjetet e saj. Kështu kjo bankë mund të ballafaqohet me rrezikun e interesit.Rritje e dukshme e variabilitetit të norms tregtare të interesit gjatë viteve të 80-ta shkaktoi rrezik të madh të interesit për bankat që praktikonin hua me interese fikse, duke përdorur mjete të fituara nga depozite afatshkurteme vlera të ndryshuara të interesit. Rritja norms së interesit në treg e uli vlerën e mjeteve bankare kundrejtë obligimeve të tyre dhe solli deri te bankrotimi i një numri të bankave kah fundi i viteve të 80-ta tek një numër i madh i shteteve të zhvilluara.Për të udhëhequr me rrezikun e interesit, bankat filluan ta (cmojnë prekshmërinë) e portfolijove kundrejt rrezukit nga fluktuacioni në vlerat tregtare të interesit.Një masë për këtë është kohëzgjatja (duration) e mjetit ose obligimit të bankës, që paraqet rezponzivitet (të ndryshimit të përqindjes) të vlerës tregtare të mjetit ose obligimit në relacion me ndryshimin e përqindjes në vlerat e interesit. Në anën e obligimeve, depozitat çekueshme kanë kohëzgjatje të shkurtër, përderisa certifikatat depozitive afatgjate kanë kohëzgjatje të gjatë. Në anën e mjeteve , borxhet e dhëna bankave të tjera në trgun ndërbankar kanë kohëzgjatje të shkurtër, deri sa borxhet komerciale dhe letrat markitabile me vlerë kanë kohëzgjatje ma të gjatë.Për tu vlerësuar ekspozimin e bankës kundrejt rrezikut të interesit, menaxherët e saj e llogarisin kohëzgjatjen mesatare të mjetëve të bankës dhe kohëzgjatjen mesatare të obligimeve të bankës. Dallimi mes të dyave, i njohur si vija(jazi) e kohëzgjatjes (duration gap) e mat fitimin e hershëm të bankës kundrejt fluktuacioneve në vlerat e interesit . Menxherët e bankave i shfrytëzojnë informacionet në vijën e kohëzgjatjes për ta përcaktuar strategjinë e tyre. Zvogëlimi i madhësis së vijës së kohëzgjatjes u ndihmon bankave ta minimizojnë rrezikun e interesit. Për derisa banka parasheh rrënie në vlerat e interesit , ajo duhet të bëjë strukturë kohore të mjeteve dhe obligimeve të saj dhe të jetë ashtuqë të ketë vijë positive të kohëzgjatjes. Nëse parasheh rrënie të vlerave të interesit duhet ta bëjë ashtuqë të ketë vijë negative të kohëzgjatjes.

Perveç udhëheqjes direkte me mjetet dhe obligimet, bankat ballafaqohen me rrezikun e kamatës dhe në mënyra tjera. Bankat mund të krijojnë borxh me vlerë variabile të interesit, ose mund të mbrohen duke përdorur normë të interesit dhe fjucera financiare dhe opcione, për ta zvogëluar vijën e kohëzgjatjes.

Borxh me interes variabil. Një ndër mënyrat me ndihmën e të cilave bankat e zvogëlojnë rrezikun nga fluktacionet është përdorimi i borxhit me interes variabil (floating-rate debt) duke i bërë të ndryshueshme vlerat e interesit të borxhit. Me këtë lloj borxhi, nëse vlerat tregtare të interesit riten,fitimi i interesit të bankave ritet bashkë me harxhimet për interesin. Që këtu, margjina e saj profitabile nga huamarja është më pak responsive në lëvizjet e vlerave të interesit, nga ajo që do kishte qenë nëse vlera e interesit të borxhit do ishte e fiksuar. Borxhet me interest ë ndryshueshëm u bënë shumë të popullarizuara në vitet e 80-ta të shekullit të kaluar, kur vlerat e interesit intensivisht fluktuonin. Shumica e borxheve komerciale kanë vlerë të interesit që është e njejtë me vlerën referente të interesit, plus ndonjë përqind i shtuar nga banka që ta reflektojë rrezikun kreditor. Interesi i borxhit riaftësohet ashtu si vlera referente ndryshon. Vlera tipike referente të interesit janë: për shembull interesi i letrave komerciale me vlerë ose I njohuri LIBOR, i cili i shpreh vlerat e interesit që bankave ndërkombëtare ju paguhen të denominuara në dolar.Borxhet me interes të ndryshuar prapseprap nuke e eliminojnë e bankës kundrejt rrezikut. Ata dukshëm e zvogëlojnë rrezikun e bnankës, por rreziku me të cilin balafaqohet borcliu ritet. Nëse vlerat e larta tregtare të interesit ndodhin në kohën e periodave me profitabilitet të ulët dhe krizë ekonomike për firmat, ritet rreziku për mospagim nga ana e huamarësve.ekziston lidhshmëri mes rezikut të bankës dhe rezikut të huamarësit: bartja e rezikut të interesit të kohëmarësit nuk e eliminon rezikun; humarësit munt të vinë në situate që most ë mundin ose mos të duan ta bartin këtë rrezik.

Svopovi. Ashtu si e patëm rastin të shohim, svopovi ndihmojnë në aspektin e dgsstgrs të institucionit financiar edhe kundrejt rrezikut të interesit edhe kundrejt rrezikut devisor. Svopi interesit (interest rate sëap) forma ma e zakonshme e svopit, paraqet kontratë për tu këmbyer ekspozitat e ardhshme të pritura një instrumenti financiar me rendiment të ardhshme të pritura të një instrumenti financiar tjetër.Të marim, për shembull, se një bankë don ti jep borxh afatgjatë me interes fiks një firme jofinanciare me që burimet e mjeteve të bankës janë relativisht kohëshkurta, ajo paguan interes të ndryshueshem të obligimeve të saj. Banka mund të përdor svope të interesit, për ta zvogëluar zhytjen e saj në rrezikun e interesit, duken i ndëruar pagesat fikse të interesit nga ana e firmave jofinanciare me pagesat me interes të ndryshueshëm të një banke apo firme tjetër. Kontrata svop e liron banken nga mosnjohuria e vlerave të ndryshueshme të interesit. Në të kundërtën, banka ose investori tjetër që është pajtuar të bëj pagesë me interest e ndryshueshëm në këmbim të pagesës me interes fiks balafaqohet më mundësinë që ritja e vkerave të interesit do mund t`i ris edhe pagesat e saj. (Ajo do mund të përdorë fjucera financiar që ta zvogëlojë zhytjen e saj në rrezik). Nëse intereset riten, banka mund të ketë rrezik, nëse intereset bien, banka fiton profit.

Fjuçersat dhe opcianet. Fjucerat dhe opcioanet gjithashtu bankave ju ofrojnë një mënyrë për mbrojtje drejt zhytjes në rrezikun e interesit. Të marim se banka i jep borxh afatgjat me interes fiks nje firme jofinanciare, për derisa ajo e mobilizon jetën përmes obligimeve me interes të ndryshueshëm. Banka mun të shes fjucera në

srethsrtj shtetërore – duke premtuar që t`i dërgoj në një datë të ardhëshe. Në këtë rast, nëse vlerat e interesit (dhe harxhimet e mjeteve për bankën) riten vlera e fjucerave të bankës ritet; vlera më e madhe e interesit e zvogëlon vlerën e srthsrth shtetërore që ajo duhet ti porosit. Nëse intereset bien, profitet e bankës nga borxhi riten, por ajo humb në pozitën e saj fjucer. Në mënyrë alternative, banka mund të blej opcione të bonot e thesarit që i japin të drejtë t`i shsesh bonot e thesarit në të ardhmen për cmim të caktuar. Nëse interesiritet, vlera e opcioneve ritet – kështu duke e mbrojtur bankën kundrejt ritjes së interesit,një kohesisht duke i lejuar asaj të përfitoj të ardhura ekstra nëse vlerat e interesit bien.Meqë fjuçersat financiare dhe opcionet tregtohen në berza, bankat balafaqohen me harxhime transaksionale më të ulta se sa kur janë të kycura në pordorimin e svopeve më të pështatshme të interesit. Megjithatë, pikërisht për atë se fjucerat financiare dhe kontratat opcionale janë të standartizuara, banakat mun të orientohen drejtë svopeve për të gjetur përgjigje qe u përshtatet nevojave të tyre.Në praktikë bankat shfrytëzojnë edhe svope edhe fjuçersat edhe opcione për t`u balafaquar me rrezikun e interesit

Literatura : Bazuar NGA Interneti