Vel. lIil. Derg. (2001 ). 17. 1 : 97·105

KONYA iLi SOT SIGIRCILIK i~LETMELERiNDE KARLlLlK ve VERiMLiLiK

ANALizLERi iLE i~LETMELERiN ORETiM ve PAZARLAMA SORUNLARI'

Aytekin GOnIOl@ Engin Sakarya2

The Analysis of Profitability ~tnd Productivity of Dairy Cattle Enterprises in Konya Province ~tIld Their Production and Marketing Problems

Summary: This study was carried out to determine the profilability and productivity measures to be taken up order to increase the optimum level in resource use by construcling an econometric model using the production and finanCial data from randomly selected 135 dairy canle enterprises in Konya between 1995 and 1996. Data were analyzed by the Cobb· Douglas production function, economic rantability and rantability factor ratios. Enterprises were evaluated on both scale and the province bases. The COS\ components estimated and their proportion in the lotal cost in this reo search were as follows: 49.99 % in feed, 32.78 % in labour, 7.18 % in depreciation cost, 4.69 % In veterinary ser· vices, 1,41 % in maintenance cost and 3.93 % in other costs. The income sources and their proportions in the lotal in· come in these enlerpnses in 1995 were as follows: 62.04 % in milk sales. 25.27% in calf revenues, 10.98 % Inventory value increases, 1.71 % manure revenues. These values were estimated to be 51.52%. 17.98 %, 31 .95 %, and 0.82 %, in 1996 respectively. The average milk production was calculated to be 3530 I and 3260 I in 1995 and 1996 respectively. The ratio of economIC rantability was estimated to be -5.46 and 30.14 in 1995 and 1996 res· pectlvely. Rantability lactor ratio was eshmated to be ·13.08 and 34.75 in this period. l arge scale enterprises had more profit in 1995, whereas the medium scale enterprises had higher profit in 1996. According to the results of mul· tiple regreslon analysis, the Marginal Value Productivity of input factors at feed. labour, depraciation costs, vetennary services, maintanence costs and the other costs were 0.81; 0.91; 6.30; 1.84: ·5.63 and 5.73 respectively. Returns to scale in Konya was 1.076. It was concluded that the effectiveness of resource usage 01 input factors which are used throughout the production period in dairy cattle enterprises in the province was inefficient. In other words, the level of resource use was far from the optimum level for profit maximization

Key words: Dairy cattle. Productivity, Profitability. Cobb·Douglas, Marketing

6zet : Bu araljtlrmada, Konya iii sut slglrclilk ~Ietmelerinin karithk ve verimlilikleri ekonometrik model yardlmlyla anatiz edilerek, kaynak kullantmtnda etkinligin artlrtlmaSI i"in altnmasl gerekli Onlemlerin belirlenmesi ama"lanmlljtlr. Aralj' !Irmada maliyeti oluljturan masraf unsurlarlndan yem % 49.99 ite ilk slrayl almakta, bunu % 32.78 ile j~ilik. % 7.18 ile amortisman giderleri, % 4.69 ile veteriner hekim· itat;: giderleri. % 3.93 ile diger giderler, baklm onanm giderlen Ise % 1.4lolarak bulunmu~ l ur. 1~letme gelirlerinin oransal daglltml 1995 Ylltnda: yUzde olarak sut satl~ gelirlen 62.04, bu­zagl gelirleri 25.27, envanler klymet artl~1 10.98 ve gCtbre geliri ise. 1.71 olarak tesplt edllml~tir. 1996 Ylhnda bu de· gerter sl raslyla % 51.52, 17.98.31.95 ve 0.82 olarak bulunmu~tur. Ortalama sOt verimleri 1995 Ylhnda 3530, 1996 YI­linda 3260 htre olarak !espit edilmiljtir. Ekonomik rantabliite 1995 Yllinda ·5.46. rantabi lite faktorO -13.08 ofarak hesaplantrken 1996 Ylhnda bu deger1er slraslyla 30.14 ve 34.75 olarak bulunmuljtur. 1995 Ylhnda buyCtk olt;:ekli i~. lelmeler, 1996 Ylhnda ise orla Ot.;ekli iljletmeler daha karll bulunmu~tur. yOklu regresyon analizi sonut;:lanna da· yanarak; girdi unsurlanntn MOP degerleri yemde 0.81 Tl, iljyilikte 0.91 Tl, amortismanlarda 6.30 Tl, veteriner hekim sagltk giderlennde 1.84 Tl, bakl[l1·onanm giderlerinde ·5.63 Tlve diger giderlerde 5.73 Tl olarak bulunmu~tur. h'de o~e9in venml 1.076 olarak tesplt edilmiljtir. il'de sut slglrclilk i~letmelerinde sOt Oretiminde kuUantlan girdilerin op­timum sevlyeden uzak kuliantldlQI, diger bir ifadeyle kaynaklartn kar maksimizasyonuna imkan saglayan denge nok­taslndan uzak Oldugu anla$llml$tlr.

Anahtar kelimeler: SOt 8191rC11l91, Kartlhk, Verimlilik, Cobb-Douglas. Pazarlama

Giri~

Yeterli ve dengeli beslenmede insanhgm vaz·

geyemeyecegi 6nemli besin maddelerinin ba~mda

Gel!} Tanhl : 21.07.2000. @agunlu@selcuk.cdu.tr · Bu ara~urma aym isunil dollom lelmm blr h61iim(lnUn filctidlr.

sOt gelmektedir. TOrkiye sOl Oreliminde 1980-1994 Yilian arasl 14 Yllilk donemde yakla~lk olarak %206 oranlOda bir artr~ saglanml~llr. ilk bakl~ta olumlu gibi gorDnen bu geli~me yeterli degildir. Birim hay-

J Scli\uk Univcr~ilesl Vclcriner Fakiilt c.~ i ZooIckm Anabilim Dalt. Konya. 2 Ankara Um\,erslicsi VClcnncr FalUltcsl llayvanclltk l~lctmc Ekooomisl Anabililll Dalt. Ankum.

GUNLU. SAKARYA

van ba~.na verimlilik ay,slndan AB, TOrk.ye·den yak­la~.k lIy kat, ABO 4 kat ve dOnya ortalamas. tse 1.6 oranlnda daha yuksek verimlilik deQerlerine sahiptir. Verimlilikteki bu dO~Ok deQerler ki~i ba~ma hay­vansal prOlein tUkettminde de kendini 90S­termektedir. Geli~mi~ Olkeler TOrkiye'den yakla~tk

2.4 kat daha lazla hayvansal OrOn tOketimine sa­hiplir (OPT, 1995 ).

SOt stQt rctltk i~lelmelerinde yaptlan ara~­ttrmalarda yem giderlerinin masraflar genel toplamt iyindeki paym t Karaka~ (1996) % 53.5: Kahya (1985) % 53: Ayytldlz (1978) % 43: Aras ve Izmirli (1976) % 51.11: Aksoyak (1995) % 67.24: Tanlk (1982) % 58;72; Deniz (1983) % 49.24: Esen ve Akin (1978) % 61.11 olarak blldirilmi~tlr. i~yHik 91-derlerini ise Karaka~ (1996) % 16,1 1, Aras ve iz­mini (1976) % 33: Aksoyak (1995) % 11.20; Tanlk (1982) % 11.40; Deniz (1983) % 12.54 olarak bit· dirirken Esen ve Akin (1978) % 13.18 olarak bil­dlrmi~lerdir. Amortisman giderlerinin payml ise Ka­raka~ (1996) % 1.8; Kahya (1985) % 11.0 ve Tanlk (1982) % 2.73 olarak tespit etml~lerdir.

Yaptlan ara~tlrmalarda i~lelmelerdeki gelir ka­lemlerinin oransal daQllimma baklld'Qmda ise sOl gelirlerinin loplam i~lelme gelirleri iyindeki payml Karaka~ (1996), % 61.5: Ayylldlz (1978), % 69.01; Aras ve izmirli (1976), % 54.24: Tanlk 1982: % 50.97 ve Deniz (1983). % 52.31olarak bil­dirmi~lerdlr. BuzaQI gelirlerinin payml Ayylldlz (1978) , % 18.91; Aras ve Izmirli (1976) % 32.47, Tanlk (1982), % 22.67 olarak tespit etmi~lerdi r . En­vanier klymel artl~mm yOzde pay,m AYYlldiz (1978). Aras ve Izmirli (1976) Tanlk (1982) ve Deniz (1983) slraslyla: % 9.23; 7.27: 11.05 ve 16.08 olarak bil­dirmi~lerdir. GObre gelirinin payl en dO~Ok olarak % 2.5 ile Karaka~ (1996) ve en yOksek olarak % 22.45 ile Deniz (1983) taraflndan belrrlenmj~ l ir.

Karaka~ (1996) sOt slQlrclhk i~relmelerinde fayda/gider oranlnt 1.13 olarak bulmu~lur. Kahya (1985) SOl slQlrclllk faaliyelinde % 4.5 oranmda nel kar elde edildiQini (espll etmi~tir. KOyOk 6lyekli i~­letmelerde, i~letmelerin %5-8 araslnda zarar el­liklerini buna Have olarak i~letme olyeQinin art­maslyla kar oranlnm %50'ler dOzeyine ula~abilecegini bildirmektedir.

inan (1986), Tekirdag Iii sOl Slglrclllk i~­letmelerinde, 1985 fiyallaflyla itdeki i~lelmelerin hayvan ba~ma 14.1 22 TL. kar elde elliklerini lespit elmi~lir. Aras ve Izmirti (1976), inceledikleri 34 i~­lelmenin ortalama rantabililesini negalif lespit et­mi~lerdi r. Aksoyak (1995). ekonomik ranlabiliteyi % 2.54, mali rantabiliteyi ise % 2.22 olarak bil­dirirmi~tir. Deniz (1983), kOyOk Olyekli i~letmelerde

98

rantabililenm %·20.42, orta 61yekli i~lelmelerde

% 13.35 bOyOk Olyekli i~lelmelerde ise % 53.68 ola­rak, i~lelmeler genel ortalamaslnl ise % 22.98 bul­mU~lur.

Esen ve Akm (1978), sOl SlglfClhk i~letmelerinde 100 kuru~luk ilave kaynak kar~lhglnda ancak 60 ku­ru~luk bir brOt gelir olu~lurulabildigini ortaya koy­mu~lardlr. Marjinal verimlilikler 100 kuru~luk emek­deger kar~llIgl 245 kuru~ luk. I 00 kuru~luk yem deger kar~llIgl 20.6 kuru~luk, 100 kuru~luk diger gi­derler kar~llIgl 180.5 kuru~luk ma~inal verim elde edildigini lespil etmi~lerdir.

Wani ve arkada~ lafi (1992), melez Irklarda yem giderlerinin marjinal deger verimliliglnl 1 ,20; kan~lk Irklarda 1,12 olarak bildirmi~lerdir. i$Yilik 91derlerinde ise bu degerler slr8slyla 1.89 ve 1,30 olarak tespll edilmi~tir. Tweddle (1990). iskoyya'da sut SlglfClllk i~letmelerinde, girdilerdeki % 1 'Iik degi~meye kar~llIk ylktllarda % 6'lIk bir degi~me oldugunu ortaya koy­mU~IUr.

Kumbhakar (1993), Ulah sOl SlglfClllk i~·

lelmelerinde, olyegin verimlOi ortalama olarak kOyUk, orta ve bOyOk olyekli i~lelmelerde SlrasIY1a 0.808. 0,690 ve 0,486 olarak lespil elmi~lir. Bravo­Urela (1986). aynl sOt Oretlm hac mine sahip I~'

letmelerde % 100 elkinlik dOzeyme ula~llabilmesl

durumunda kaynak kullanlmlnda % 18 oranmda bir azalmanm olabilecegini bildirmi~tir. Kumbhakar ve Heshmati (1995), Isvey sOt slglrctllgmda 1976-1988 ylll verilerine gore i~letmelerde 61yegin verimini kOyOk. orta ve bOyOk olyekli i~letmelerde slraslyla 0,79,0,78 ve 0.77 olarak bildirmi~lerdjr. Brovo-Urela ve Reiger (1991), sut sl~Jlfclhk i~letmelerj Iyin oJyegin verimini, 1982·1983 Yillannda siraslyla 1.020 ve 1.029 olarak bildirmi~lerdir.

Binici ve Akdemir (1993), 1~letmelerde, dogrusal programlama teknlQi yardlmlYla hazlrlanml~ ras­yonun kullanllmasl halinde, kl~ aylannda yem gi· derJerinin % 40.68 oranmda azaltllabilecegini ve bu­nunda sOl Orelim maliyetlerinde % 22.5 oraOinda tasarruf sagiayacaglill ortaya koymu~lardlr.

Maleryal ve Metol

Bu ara~tlrmanm materyahni Konya iii Merkez (Karatay, Meram, Selyuklu). Saraybnu, KadlOhanl , Eregli, Bozklr, Derbenl, yumra ve Karaptnar 11-celerinde 501 slglrclligl yapan 1~letmelerden anket yoluyla saglanan 1995-1996 y,llarrna 811 veriler olu~­turmu§lur.

Ara~llrma kapsamma suI slglrclhgmm yogun olarak yaplldlgt lespil edilen Konya Merkez ve bagll i~elerdeki i~letmeler almml~tlr. Belirtenen bu j~-

Kon)lil IIi Sil t S'g,n',hk i~l elmelerinde Karl,lIk U' •••

lelmelerden yOz yuze ankel ve gOrO$me metodu (Azlz,1990) uygulanarak i$letme verUeri elde edit­ml$llr. 1$lelmeler. tabakalt raslgele Omekleme yon­lemryle (Kendlr, 1968). Olyeklerine gOre; k~Ok 01· Qekli (aile i$lelmesi) 1-5 ba$. orta 61yekli 6-15 ba$ ve bOyOk 61Qekli 15 ba$ ve Ozed olarak grup­landmlmr$lrr. Ara$lrrma kapsamlOa allOan i$' letmelerde maliyeli olu$IUran masra! unsurlan yem giderleri, i$Vilik giderleri , amon,smanlar. baklm onanm giderleri. veleriner saglrk giderleri. sigona giderleri, envanter kryme\ degi$imi, genel idare gi­derleri ve diger giderler olarak gruplandlrrlml$trr.

Ekonomik Rantabilite ve Ranlabilile Faktorleri i$lelmelerden elde edilen rnput-output venlerine Aksoz (1972), Aral (1977) ve Sakarya (1990)'nlO bildirdigl yonlem uygulanarak hesaplanm'$tlr,

Girdl unsurlanntn ne derece etkin olarak kullamldlgtntn anaHz edilmesl amaclyla 1995 ve 1996 YIII input-oulput verilennln geometrlk or­talamalanna Cobb-Douglas tlpi Oretlm !onksiyonu (Akkaya, 1990; Erta$, 1990) uygulanarak reg­resyon analizleri yapllml$tlf (SPSS. Inc, 1992). Gir­dllenn Oretime lahsisinde karar verma OtQOtO ala­rak kullamlan ma~inal masral-haslla ili$klsi Akkaya (1990) ve Heady ve Dillon (1961),un bildirdikleri yontemle yapllml$tlr. Analizlerde uygulanan lank­siyon a$agldakl gibidir.

Y .. I(X, bl . X2 b2 ,X3 b3 . X4 1)4 . X5 tl5 .Xe be ..... Xn 00)

V= Toplam sut iJretimi (output) (Tl) X,= Toplam yem, X2"' I$Vihk, X3=Amortlsmanlar,

X4 ,",Veleriner sagllk giderleri. X5=8aklm-onanm gi­

derlen. X6=Diger giderler olarak be·

l1r1enml$lIr. Diger giderlere. akaryakll glderlen. SI­gona gtderleri, faiz giderleri ve envanter klymet azall$1 dahil edilmi$tir.

Kltrllhk endeksleri; 80lgede sOt slglrclllk i$­lelmelen araslOda ~rllilk ka~lla$tlrmalafina ola­nak veren kArllhk endeksleri; b6lgedeki 'sOt Sl­glrclhk i$letmelerinin fiili Oretim degerlerinin (Y), tarazi (tahmin edilen, Vt) Oretim degerlerine bO-

IOnmesi sureliyle hesaplanml$l1r (Aral, 1977; Sa­karya,1990).

Tahmini Oretim degerleri Konya iii sut slglrcll1k i$lelmelerinin kul1andlgl gird; duzeylen lie bu glr­dilere ail ortalama MOP'lerin Qarptllp ayn ay" top­lanmasl suretiyle (YI) hesaplanml$tlf. Yf'{t or­talamaslna gOre endeks olu$lurulmu$lur.

V Xl.MP,+ ~.MP2+ X3·MP3+· ... Xn·MPn

p= --=-------------------YI X, .Mpol ... X2.MP02 X3·Mp03 ....... · Xn·MpOn

MpOl degeri ildeki 10m i$lelmeler iyln Xi glr­

disine ail ortalama marlinal deger verimliligini temsil etmektedir. Xl' X2 ,X3 , X4 , Xs, X6, X7• sembolleri ise

kutlanllan girdi degerlerini gOslermekledir.

Bulgular

Konya iii sOt Slglrclhk 1$lelmelennde maltyeh te$kil eden masraf unsurlannln masraflar genel top­laml iQindeki yOzde paylan i$letme Olltekleri ilibanyle Tabla 1 'de verilmi$lir.

Tablo'dan gorOlecegi Ozere sOt SIQl rclltk i$' lelmelerinde maliyeti olu~luran masraf unsurlan ara­smda yem giderleri almakla, bunu i$yilik ve amor­lisman giderieri izlemektedir. l$lelme 61Qeginin buyumesi ite birlikte i$Qllik giderlennln oransal payl azalmaktadlr.

Ara$tlrma kapsamlna alman i~letmelerde gelir unsurlannln loplum geltr lQindeki yuzde paylafl Ylllar Itlbariyle Tablo 2'de verilmi$tir.

Tablo 2'nm incelenmesinden anla$llacaQI Ozere sOt slglrclhk 1~letmelerinde i$lelme gelirleri arasmda sOt Sall$ geliri ilk Slrayl almakla bunu buzagl ve en­vanier klymet artl$1 izlemekledir. GObre geliri ise yak az bir orana sahiptir.

Ara$tlrma kapsamma alman 1$lelmelerde sa­gllan hayvan ba$tna elde edilen yll1lk ortalama sui uretlmleri Tablo 3'te verilmi$tir.

Tablo ,. Konya III sui s'9, re,lIk 1~lelmelerinde mahyel unsurlannln '~Ietme ~eklenne gOre oransal dag,lImlan

Yem I~ihk Amortlsman Baklm Onanm Vetenner Ilay n Diger

Konya Iii On 135 49,99 32,78 7,18 1,41 4.69 3,93

Buyi.lk 01. 24 66,77 14,04 6,57 0.87 4,30 3,26

Orta 01. 73 43.31 40,71 7.45 1.59 4,18 2.22

Kuyuk 01. 38 36,08 46,33 7,46 '.59 1.59 4,18

99

GUNLU, SAKARYA

Tablo 2. Konya II geneli ve i~letme ok;eklerine gore sut sl§lrclhk i~letmelerinde i~letme gelirlerinin oransal dagillmi

1995

SOt Geliri Buzagl EKA'

Konya 62.04 25.27 10.98

BuyOk Ok;. 68.38 22.20 7.58

Orta Ol¥. 63.28 24.60 10.41

Ku¥uk Oly. 56.40 28.12 13.83

'Envanter Klymet Artl~1

Tablo 3. 1~letme ok;eklerine gore 1995-1996 YIII or­talama sOt Oretim degerleri (litre)

Konya il geneli

BOyOk ok;ekli i~letmeler

Orta Ol¥ekh 1~lelmeler

K~uk 6lyekti 1~letmeler

1995

3530

4061

3685

3004

1996

3260

3797

3392

2755

Konya iii sal sl~l rclllk i~lelmelerinde hayvan

ba~ma sal veriml 1995 yilt i<;:in 3530 lilre olurken

1996 Ylltnda 3260 litre olarak bulunmu~tur. Buyuk

Ol<;:ekli i~le lmelerde hayvan ba$tna 501 Oretimi diQer i~letmelerden yOksek bulunmu~tur.

Ara~tlrmada ele alman i~letmelerin 1995-96

Yillarl ekonomik rantabilite ve rantabilite laktorO de­gerleri Tablo 4'le verilmi$tir.

Gubre

1.71

1.82

1.70

1.63

1996

SOt Geliri Buzagl EKA' GObre

51.52 17.98 3 1.95 0.82

54.02 18.05 26.92 1.00

48.67 17.98 32.58 0.75

47.40 17.95 33.88 0.76

Tabla 4. Konya Ilinde i~letme Olyeklenne gore ekonomlk rantabilite ve rantabilite laktOrO oranlarl

1995 1996 Ekonomik Rantabi'ite Ekonomik Ranlablhle

Rantabilite FaktorO Rantabilite Fakt6ru

Genel -5.46 -13.08 30.14 34.75

BOyOk 61yekli 6.26 7.20 29.96 34.69

Orta 6h;:ekli -6.98 -14.1 1 30.51 34.76

KOyuk 61yekli -9.33 -22.11 22.43 31.70

Rantabilite degerlerine ait tablo'dan g61i.ilecegi Ozere 1995 ekonomik rantabilite -5.46 Iken 1996 YI­Itnda 30.14. rantabilite laktorO ise - 13.08 den

34.75'e yDkselmi$tir.

Olu~turulan baglnl1yla elde edilen elastikiyetler. Ortalama ve ma~inal deger prodOktivitelerinin or­talamalan I ve F degerleri lie determinasyon kat­saYlsllartna (R 2) ait bilgiler Tablo 5, 6, 7 ve 8'de ve­

rilmi$lir.

Tablo 5. Konya IN suI sl~l rc"lk i~elmelerinde Cobb-Douglas Oretim fonkslyonu ile elde edllen ortalama ve ma~inal deger verimlillklen.

Geometrik Ortalama

Degi~kenle r ElaS!lkiyetier DOzeltllmi~ Log. Antilog (TL) O.D.P Y!X, M.D.P. IDegeri A' F

Elastiklyetler (TL) Delerminasyon Degeri

KalSallsr

SUT GEliAI 8.444539 278.316.529 0.9701 726.88'"

TQPLAM YEM 0.359000 0.333454083 8.254779 179.795.575 2.13 081 9179'

i$QiLiK 0,240950 0,223804349 8,056228 113.822.468 3.52 0.91 4457'

AMORT 0.036922 0.034294684 7,126934 13.394.731 14,67 6.30 8.005'

VET·SAGLIK 0,433059 0.402243152 7.430586 26.951.690 28,40 1.84 1.99-

8AKIM ONARIM -0.031433 ·0.02919627 6,519215 3.305.331 114,60 -5.63 2.048-

DioER 0.038 112 0,035400006 6.812853 6.499.097 95.10 5.73 2.808'

TOPLAM 1,0766 1

. (P<005) .,- (p<O.OO I ) ~135

100

Tabla 6. Konya iM kOl;Ok ~ekN sOt SlglrClhk i~lelmelerinde Cocb·Douglas Oretim fonksiyonu ile elde edilen onalama ve marjinal cIe~er ve· nmlilikJeri .

Geometrik OnaJama

Oegi~kenler Elastiklyetler DOzeltilrri~ Log. Antilog (11.) O,D.P VfXl M.DP. t Degeri A' F

Etastikiyetler (TL) Determinasyon Degeri

Katsa~1S1

SOT GELiRI ' ,020 104.712.855 0.94904 " 1.74···

TOPLAM YEM 0.253394 0.235422768 7.729 53.579.666 1.96 0.33 4.591·

1$<;:ILlK 0,464967 0.431990568 7,674 74.616.950 1.40 0.61 5.685·

AMORT 0,356256 0,332647735 7,062 11.534.533 9.09 3,03 3.587"

VET·SA<'kIK -0.010183 -0.0094608 6.665 4623.810 22.69 0.21 ·0.939

BAKIM·ONARIM ·0.020291 -0,01685192 6.207 1.610.646 65.16 -2.07 ·0.822

OIGER 0.030193 0.028051649 6.255 1.798.871 58.31 1.64 1225

TOPLAM 1.076336 1,00

· :(P<O.05) ••• : (P<O.oo l) ~38

Tablo 7. Konya iii ona OI~ekli 501 SlglfClhk i~letmelGfinde Cobb-Douglas Oretim fonksiyonu iIe Elde edilen ortalama ve marjinal de{1ef ve­rllTlllhkJeri.

Geomelrik Ortalama

Degiv:enler Elaslikiyetler DOzeltilml$ Log . Antilog (Tl) O.OP YfXl M.O.P. I Oe{lefi A' F

Elastikiyeller (TL) Oeterminasyon Degen

KatsaYISI

SOT GeLlRI (logY) 8.5\\ 324.339.617 0.9352 144.4' · · ·

TOPlAM YEM (log X2) 0,253394 0.235422768 8.366 232.273.680 1.40 0.62 7.463-

1$<;:ILlK (log X3) 0.464967 0.431990568 8,094 124.165.231 2.61 0.48 2.678·

AMORT{ log Xs) 0,358256 0.332847735 7.490 30.902.954 10.48 3.38 4.110'

VET -5AGu< (klg(X.) ·0,010183 -0.0094608 7,236 17.218.666 18.83 0.78 1.559

BAKIM·ONARIM -0.020291 '0.01865192 6.567 3.689776 87.83 ·648 ·1.950-

OIGER (log Xe) 0,030 193 0,028051649 6,943 8.770.008 37,00 1.76 3.094'

TOPLAM 1,076336 1,00

· :(P<0,05) . _. : (P<O.ool) n_73

Tablo 8. Konya IIi bOyUk ~ekli SOl SlglfClllk 1~lelmelerinln Cobb-Douglas Oretim fonkslyonu ile elde edilen ortalama ve marjinaJ deger ve­rimlihkleri.

Geometrik Ortalama

OegiiJkenier elaStikiyetler OOzeltilrri~ Log. Antilog (TL) O.D,PYfXi M.O.P 1 Degeri A' F

EJaSliklyetier (TL) Oeterminasyon Degeri

KalSaYISI

SOT GELIRI (logY) 9,055 1.135.010.816 0.8500 16,82···

TOPlAM YEM (klg lU) 0,5581 0,569255095 8.961 914 .113.241 1.24 0.73 3.508·

1$<;:ILlK (log X3) 0,076251 0,080507598 8,264 192.309.173 5.90 0.48 0.611

AMORT( log Xs) 0,266757 0.281648309 7.954 89.949.758 12.61 3.55 1.725·

VET -s.a.Gu< 1b!iX') 0 ,061444 0.064874019 7.770 58.884.366 15.37 1.00 1.307

BAKIM·ONARIM -0.023561 ·0,02487625 7.078 11 .967.405 94 .72 ·3.21 -0.473

DiCiER (log Xe) 0.006137 0.008591236 7.651 44 .771 .330 25.36 0.22 0.276

TOPLAM 0.947128 1,00 • (P<0.Q5) •••• (P<0.001) n_24

101

GONLO. SAKARYA

Tablo 9. Konya iii suI Slglrclhk i91elmelerinde fiili (Y) 'Ie Tahmini Orelim (YI) degerlerine gOre hesaplanan en yuksek ve du~uk degerler

II Geneli YNt En DU9Uk 55.40

YNt En Yuksek 181.31

Kuyuk 61gekh YlYt En Du~uk 54.54

YNt En Yuksek 121.41

Orta Olyekli YlYt En DU9Uk 39.50

Y!Yt En Yuksek 152.7

BuyOk Olyekli YlYt En DUIiUk 48.97

YlYt En Yuksek 135.31

Tablo'dan gorOlece{ji Ozere ildeki i~lelmeler

arasmda onemli oranda verimlilik larldaflnm 01-du{ju anla~llmaktadlr.

Tartl~ma ve Sonu(:

Konya il genelinde en yaygm yeli~tirilen kullur Irkl Hol~layn'dlr. Akman ve ark. (1990), TOrkiye'nin deOi~ik bolgelerinde yeli~lirilen bu Irkm ortalama laklasyon sut verimlerinin 2022-5349 kg arasmda; Guney Anadolu Klrmlzlsl ile Hol~layn melezlerinin sut verimlerinin ise 2955-5638 .kg arasmda 01-duOunu bitdirmi~lerdir. Iide lespi! editen 3260-3530 kg'lIk Yll1lk sal verimi bildirilen bu deOerlerle benzer bulunmu~tur.

i~lelme gelirlerinin oransal da{jilimian Ii­leratUrle (Aras ve Izmirli 1976. Deniz, 1983; Esen 'Ie Akm, 1978) uygunluk goslermekledir. Ancak i~­letme gelirlerinin daQllIml bazl ara~tlncllar (Ka­raka~ 1996, Ayylldlz 1978, Doslo{llu 1981) la­ralmdan bildirilen de{lerlerden farkh bulunmu~tur. Farkhhk, ara~tlrmalarm yaplldlOI yillar arasmdaki donem ile (AYYlldlz. 1978). ara~lmnada elde edilen sonu~lann de{lerlendirilmesindeki melol farkma (Karaka~, 1996) ba{llanabilir.

Bu ara~llrmada i~letmelerde maliyeli olu~­turan masraf unsurlan arasmda yem giderleri ilk Sl­raYI allrken bunu, i~~ilik, amortismanlar, veleriner sa{jllk giderleri, baklm onanm giderleri 'Ie diger gi­derler lakip etmi~ 'Ie bu durum literatOrle de (Ka­raka~. 1996; Tanlk, 1982; Deniz, 1983; Kahya, 1985; Aksoyak, 1995; Ram ve ark. 1993) uygunluk g6slermektedir. i ~~ilik giderleri Aras ve Izmirli (1976) 'nin , sonu91arma yakln olarak tespil edi­lirken, diQer ara~llncllann (Deniz. 1983; Esen ve Akm, 1978) elde eUikleri sonu91ardan farkitdlr. Bu sonuv sat slQlrclhQlna katllan tum aile fertlerinin fa· aliyetlerinin erkek i~gOcu birimine ~evrilerek asgari Ocrel uzerinden deQerlendirilmi~ olmasl ile a~lk· lanabilir. Bunu sut slQlrclllk i~lelmelerinde, do­laYlslyla ktrsal alanda gizli i~sizli{lin varit{ltna bag·

102

lamak mumkOndur.

Kredi ve faiz giderleri ara~llrma kapsamlna ait­nan i~letmelerde genel olarak dO~uktOr. Bazt ara~­tlrmalarda (Deniz, 1983; Tanlk, 1982; Karaka~,

1996), adl gayen gider unsurlannln oransal olarak yuksekliQi bu ara~tlrmalartn tamamen kredi ile Ii­nanse edildigi i~letmelerde yuruIGlmO$ olmasl ile a~lklanabilir.

Ara~tlrmada Konya ilindeki i~lelmelerin i~lelme 61veginin buyOmesiyle birlikle sut satl~ gelinntn top­lam i~lelme gelirleri i~erisindeki paYlntn artmakla 01· duOu gorGlmekledir. Bu bulgu Conlin (1991)'in bil­dirdigi bulgularla benzertik g6stermektedir. Bu artl~, bOyuk 61~ekli i$letmelerde birim hayvan ba$lOa elde editen verim yCtksekliginin yanl slra. sal satl~ Ii· yattnda k09uk olgekli i~letmelere gore k,smi olarak saQlanan avantaja baQlanabilir.

Gordjin ve Ortman (1988), sut slglrclitk i~ ­

letmeleri meralardan daha lazla yararlanarak kon­sanlre yem tOketiminin azallilmaslyia i$lelmede kar­Ilglnln onemli oranda artabilecegini bildirmi~lerdir.

Ara~tlrma bulgulanndan yola 91klldlgmda bu du­rumun Konya iIi i~letmeleri 'vin de gayerli oldugu g6-rOlmekledir.

Rantabilite oranlannlO kesin bir Stnlfl bu­lunmamakla birlikte soz konusu oranlann de­gerlendirilmesinde 0 I~ kolunda faaliyet gosleren i~­letme rantabilite oranlan ile kaf$lta~llrmak

gerekmekledir (AksoZ,1972; Alpugan ve ark, 1990). Bu mOmkOn olmadlQI durumlarda 0 Glkedeki cari faiz oranl ile rantabilite oranlanmn kar~lla~ltrllmasl suretiyle bir sonuca vanlabilecegi vurgulanmaktadlr. TOrkiye gibi enllasyonisl ortamlarda cari laiz oran· lanntn slk slk degi~mesi ve ortalama faiz oranlartnln saplanmastndaki 9U9'Ctkler dikkate aitncilglOda ran· labilile oranlannlO falz oranlan ile kar~lla~ltnlmaSI da yelersiz ve anlamslz kalabilmektedir (<;akici . 1973). Ancak elde edilen rasyonlara dayanarak 1995 Y'­itnda sOt slglrclltgtnda dolaYlslyla hayvansal Ore­limde uygulanan ithalal potitikasl i~lelmeler uzerinde olumsuz elkl yaparak i~lelmelerin zararlna faaliyel g6slermelerine neden olmu~. 1996 Ylitnda ise it· hala\tn durdurulmaSI He i~letmeler daha iyi eko­nomik perlormans yakalayabilmi~lerdlr.

Ara~llrma kapsamlna alman i~letmelerin ran· labilite oranlarrna baklldlQlOda, i$lelmelerin, var· IIklartnl ve sermayeterini piyasa ~artlannda optimum biT ~ekilde degerlendiremedikleri gorUlmektedir. Bu durumun sebebi, i~letmelerde 6nemli oranda baklm besleme ve yonelim yetersizlikleri ile b,rim hayvan ba~lna verim du~uklUgudOr. Hepsinden belk; daha 6nemlisi yanll~ ekonomik po!ttikalar sonucu. hay-

Konya iii SUI Sl~l rc lll k i ~ l c llllelt'rilldl' Karhhk vc ...

vansal urDn girdi fiyatlan arasmda urun fiyaUan aleyhine olu~an dengesizliktir.

Orelim sOrecinde her inputun parasal olarak Clkllya marjinal katklsmm, 0 girdinin marjinal ma­liyetine e~il oldu{ju Orelim miktannda azami karllhk sa{jlanml~ olacaktlr. Kullanl lan herhangi bir uretim faktorunun ma~inal haslla degeri, marjinal ma­liyetinden bOyOk ise bu girdinin Oretimde daha cok kul1amlmasl toplam Oretimi ve dolaYlslyla hasllatl artl racagl gibi i~letmede kann maksimize edilmesi de saglanml~ olacaktlr (AraI 1977, Sakarya 1990).

Ara~tlrmada, diger girdi unsurlan sabil kalmak kaydlyla yem girdisinde marjinal 1 TL'lik artl~a kar­~lIlk, outputta 0,81 TL'lik bir artl~ saglanacagl or­taya ClkmaktadlT. Benzer ~ekilde i~Cilik gi­derlerinde marjinal 1 TL'lik artl~, outputla 0,91; amortismanlarda 1 TL'lik artl~ outpulla 6.30 TI; ve­teriner sagllk giderlerinde 1,84 TL; baklm onanm giderlerinde -5,63 TL ve diger giderlerde 5,73 TL'Uk bir artl~ saglanacagl anla~llmaktadlr. Bu­lunan yem girdisinin 0.81 TL'lik MOP degeri Ii­teratOrle (Ylldlnm, 1976;Yasankul, 1974) benzerlik g6slermekle birlikte Wani ve ari<. (1992)'nm sOt 51-glfClhk i~letmelerinde elde etmi~ olduklan de­gerlerden daha dO~OktOr. Yem girdisinin bu di.i~uk marjinal deger verimHligine bakarak i~letmede kul­lanllan yemin azaltllmasl gerektigi sonucu CI­kanlmamahdlr. Binici ve Akdemir (1993), rasyonun dogrusal programlama ile haZirlanmasl du­rumunda kl~ aylannda rasyon maliyetinin % 40,5, sut maliyetinin ise % 25,2 oranmda azal­hlabilecegini bildirmektedirler. Ostelik Wersink ve Tauer (1991) de 501 ve yem fiyaUan araslndaki dengesizligin, i~retmererde kullamlan yemin mar­jinal deger verimliliginin dO~uk olmasma etki et­ligini g6stermi~lerdir,

Su ara~tlTmada i~letmelerdeki i~Cilik girdisinin marjinal deger verimlili{jinin optimuma yakm bir dO­zeyde oldugu gOrOlmektedir. Bravo-Ureta ve Re­iger (1991) sut slglrclIIgmda ihtisasla~manm art­maslyla kalifiye i~gOcu ihtiyacmm artaca{jml s6ylemi~lerdi r , Benzer olarak sui slglrclhgmda kul­lanllan i~gOcOnun eg-itim durumu ile i~letme so­nuclan arasmdaki olumlu i1i~kiler Toro-Ligero ve ark. (1990) taraflndan yapllan ara~tlrma ile de or­taya konulmu~tur.

Sekt6rde karllilk ve verimliligin arttlTriabilmesi icin baklm ve beslemenin 6nemi bOyOktOr. SOt ve­rimi gibi kallhm derecesi orta dereceli (0.26-0.35) olan Iralarda (Anlurk ve YalCln. 1966) verim, ge­nOlip oldugu kadar eevrenin yani baklm besleme ve sOrD y6netiminin de etkisi allJndadlr.

103

Ara~tlrma kapsamlna allnan i~letmelerd~ki amortismanlan n MOP degerinin yuksekligi, I~­

letmede sagllan hayvan saylsl arttlkca, i~letme~!n elde etligi elktl miklanmn artmasl ile aClklanabllir. Oiger tarattan 501 sl{jlTclhgmda sabil vartlklarda ya­pllacak modernizasyon ve iyile~lirme call~mala~I~I~, i~ le tme karllhk ve verimliligi Ozerine olumlu etklsml~

olacagl soylenebilir. Aynca ara~tlrma kapsammdakl i~letme lerin kultOr Itkl hayvan yeti~tirmeleri .dO­laylslyla birim hayvanln degerlerinin yOkseltilmesl de elkili olacaktlr.

Ara~tlrma kapsammda hesaplanan marjinal deger ve rimliligi yuksek olan degi~kenlerden birisi de diger giderler adl atllnda toplanan inputlardlr (I~iz giderleri, sigorta giderleri , althk giderleri Vb). I~­

lelmeler 1 TL'lik di{ler gider kullamml kar~llIgmda

OUlputla 5.73 TL'lik bir art l~ saglayabileceklerdir. Dolaylslyla i~letmelerin gerek damlzllk hayvan Ie­mininde. gerekse uretim doneminde sa{jlam ve sag­IIk!1 bir tinansman politikasl ile desleklenmeleri du­rumunda, daha etkin bir kaynak kullanlm dOzeyine ula~abileceklerini soylemek mumktindOr,

Ara~l1rmada elde edilen veteriner ilac 9i­derlerinin MOP degerleri, Miller ve McSweeny (1993)'nin bildirdikleri degerlerle benzer bu­lunmu~tur.

Oltyek ekonomilerini, f'3 katsaYllarmm toplaml vermektedir. Yapllan anatizlerde Konya il gene Ii icin katsaYlla r toplaml 1,076 olarak bulunmu~tur. Konya ilinde toplam girdiler %1 oranmda arttrlldlgmda sOt Oretiminde %1.07 oranlnda bir artl~ sag­lanabilecektir. Bu i~letmelerde 61gege g6re hemen hemen sabit bir getirinin oldugunu g6stermektedir. Bravo-Ureta (1986), 61eegin sabit veriminin 01-dugunu tespit ederken, Kumbhakar (1993), yapml~ oJdugu ara~t lrmada 0.79-0.80 ile 61cegin azalan ge­tirisini tespit etmi~tir. Olcegin verimi aClsmdan, sOt sl{jlrclllginm daha yaygln olarak yaplldlgl ve geli~tig i kabul edilen ilcelerde (C;umra, Saray6nO, Eregli) 01-Cegin artan verimi sOz konusu iken, sut SlglfcllI{jmm henOz geli~med i gi veya geli~meye ba~ladlgl il­cererde (Karapmar. Dement) 61c:egin sabit veya aza­Ian verimi soz konusudur.

Konya genelindeki 135 i~letmeye ait he­saplanan tahmini ve fiili uretim degerler; icin. He­saplanan YfYt oranl ortalamasl 1.059 olarak bu­lunmu~tur, Bulunan bu ortaJama 100 kabul edilerek geli~tirilen endekse g6re en dO~Ok deger % 55.40: en yDksek deger ise % 181 .31 olarak he­saplanml~tlf. Su sonue ildeki i~relmeler araslnda 6nemli oranda bir performans farkmm varllgml or­taya koymaktadlL Iide mevcut i~lelmelerden yak­la~lk olarak % 51'i II genelinin altmda bir Oretim dO-

GUNLU, SAKARYA

zeyinde laaliyetlerini ger~ekle~tirmektedirler.

ildeki i~letmeler uretmi~ olduklan sut miktan ile toplam i~letme giderlerinin aneak % 71.48'ini kar~llayabilmektedirier. ilde meveut i~letmelerin % 47.40'1 faaliyetlerini zaranna surdOrmektedirter.

Ara~tlrma kapsamlna alman Konya ilinde bOyOk Ol~ekli i~letmeler Orettikleri sut miktanna gOre il genelindeki tahmini uretim de~erinin % 85'ini ger~ekle~tirebildikleri hesaplanml~tlr. YNt ortalamasl 100 kabul edilerek ger~ekle~tirilen en­dekse gOre en dO~Ok sOt de~er 48.97 olurken, en yOksek performansa sahip i~letme, 135.31 Oretim de~erine sahiplir, BOyOk Ol~ekli i~lelmeler Oret­tikleri sOl ile i~letme giderlerinin aneak % 88,70'ini ka~llayabilmektedirler.

Iideki tahmini verimlilik de~erine en fazla yak­la~an i~letme grubu arta Ol~ekl i i~letmelerdir.

arta 61~ekli i~letmelerde en dO~Ok per­formansa sahip i~letmenin Orelim de~eri 39.50 iken en yOksek perfarmansa sahip i~lelmenin per-10rmanSI 152.7 olarak bulunmu~lur. arta 61~ekli i§­letmelerin Orelilen sOlie i~lelme giderlerini kar­~llayabilme oranl % 71,99 olarak hesaplanml~tlr. DolaYlslyla orta 61~ekli i~lelmelerin gerek baklm besleme gerekse sOrO idaresi ve ~iftlik ybnelimi konusunda daha liliz davranmalan gerekmektedir.

KO~Ok 6lyekli i~lelmelerde yapllan anatiz so­nu~lanna gOre en dO~Ok performansa sahip i~­

lelmenin endeks de!')eri 54.54 olurken en yOksek periormansa sahip i~letmede bu de!')er 121.41 ola­rak bulunmu~lur. KO~Ok Ol~ekri i~lelmeler sOl Ore­timi ile i~letme masrallarlnln ancak % 64,89'unu ka~llayabilmektedirier.

Yapllan de!')erlendirmelerden IIde klrsal sosyo-ekonomik refahlO artlrllmasl i~in sOl Sl­!')lrclh!')101O Onemli bir palansiyel aldu{ju aneak, sek­tOrde meveut saOhk, zooleknik, teknik ve eka­nomik problemlerin bu potansiyelin harekete ge.-;:irilmesini Onemli oranda engelledigi leSp;! edil­mi~tir. SO! slQlrclhglO1O il ic;:erisindeki daOllim ve ge­li~imi iI((eler araslnda bnemli oranda larkhhklar gOslermekledir. SarayOnO, Eregli ve Cumra il­c;:elerinde sOt slOlrcl llk i~letmeleri diQer il((elere gOre leknik olarak daha avantajll bir du­rumdadlrlar. Ancak bu ilyeler ekonomik anlamda ayO! avanlaja sahip bulunmamakladlr. Bunun se­bebini sOt slQlrclliglO1O geli~mesjyle birlikte Orelim ve pazarlamada ortaya C;:lkan sorunlar olu~­turmakladlr.

Iide sOl SIOIrCllIOlnda Olc;:egin vetimi 1,076 olarak tespi! edilmi~tir. Olu§!urulan model yar-

104

dlmlyla hesaplanan lahmini ve fi ili Orelim de­Oerlerinde ildeki i~lelmelerin gerek il((eler arasloda gerekse i~le!me Ol.-;:ekleri araslOda Onemli lark­IIl1klann oldugu anla~llml~tlr. Bu larkllilkiann bir klsml i~le!me i.-;:i laklMerden kaynaklanlrken, diQer ve daha 6nemli bir klsml ise i~letme dl~1 faklOrlerden yani le~ekkOI eden liyal ve uygulanan yanh~ eko­nomik polilikalardan kaynaklanmaktadlr_

Kaynaklar

Akkaya, $. (1990). Ekonometri I. Anodolu Matbaaclhk, Izmir_

Akman, N .. Yener,M., E1iyin, A .. Mula!, 5 ., (1990). TOr­kiye'de Buyukba~ Hayvan Yeli~tlriciligi ve Damlzllklarln Elkin Olarak KuliaOilmasl. TZM, 3. Teknik Kongresi, 510-521, Ankara.

Aksoz, I. (1972). Zirai Ekonomiye Giri~. Alalurk Oni. Ba­slmevi, Erzurum.

Aksoyak, $ .. (1995). Konya irinde KOltur+Melez Sui Sl­girelllgi 1~lelmeleri lie Yerli Irk SOl Slglrclligl f~lelmelenOin Ekonomik Yonden Kar~lla~llrIlmasl, YOksek lisans Tezl , Sel~uk Universitesi Fen Bilimleri EnslitOsO, Konya

Alpugan, 0., Demir. H. , Oklav, M., Uner, N., (1990). I~­lelme EkollOmisi ve Y6nelimi Bela baslm YaYlm Dagilim. Istanbul.

Aral, 5., (1977). Dogu Karadeniz Bolgesi Bahlo;lhk I~­lelmelerinde Karhhk ve Verimlilik Analizlen ile (~Ietmelenn Uretim, Pazarlama ve OrgOtienme Sorunlan. D~entlik Tezi, Ankara.

Aras. A .. Izmirii, A. , (1976). Izmir $ehir Yoresinde Mlr SOlorOlugO Yapan Ihtjsasla~ml~ SOl 1*letmelerinden S&­orilen Bir Grubun Ekonomik Yonden Incelenmesi ve Ure­lim Maliyeli. Ege Uni. Ziraal FakOllesi YaYln No: 279, Ege Uni. Matbaasl, Izmir.

AntOrk., E., Yalorln, B.C. ,( I966). Hayvan Yet~tirmede Se­leksiyon. A.U.Veteriner FakOltesi Yaylnlan No: 194, An­kara Universitesi Baslmevi, Ankara.

AYYlldlz, T_(1978). Erzurum Iii K6yh1 1~letmelerinde Inek SOlO Maliyetleri. AtatOrk Unlv. yaYIn No: 545, Erzurum.

Aziz, A., (1990). Ara~tlrma Y6nlemleri-Teknikleri ve lie· Ii~im . heti~im yaYlnlari Dernegi, Yayln No: 3, A.U. Slyasal Bilgiler FakOltesi ve BaSin Yayln Yuksekokulu Baslmevi. Ankara.

Blnici, T., Akdemlr, $. , (1993)_ A~agl Seyhan Ovaslnda SuI SIQlrclliglna Yer Venlen 1~letmelerde Yem Giderlerinin Minimizasyonu. <;::.U.Z.F. Derg_ 1993, 8.1, 177-192, Adana.

Bravo- Ureta, B. E. (1986)_ Technical Efficiency Measures lor Dairy Farms Based on a Probalislic Frontier Function Model. Cnd. J. 01 Agric. Economics, November, 34 , 401 -415.

Bravo-Urela, B. E., Reiger, l., (1991 ).Alternatl' Pro­duction Frontier Methodologies and Dairy Farm Ef­ficiency. Journal 01 Agricultural Economics, 1990. 41 , 2,

Kon};! ii i Si.it Slglrclhk i~le tl1lel erind l.' KloIrhhk , e ...

215-226

Conlin, J .. (1991). The Cost of Producing Milk, Bovine Praclltoner, 1991.26, 12'13.

Yaklcl.l., (1973) . Rantabilite ve Sanayi I~lelmelerinde Aantabihte l1e Ilgili Sorunlar. A.U. Siyasal Bilgiler Fa­kuUosi Yaym No: 353, Ankara .

DeniZ, D., (1983). Kastamonu Jllnde ProJeye Dayall En­tansi' SuI Slglrclhgl I~letmelerinde Mahyet Arlalizleri ve Verimlihk uzerine Bir Ara~tlfma . Uzmanllk T ezi, Ba­sllmaml~, Ankara.

DPT.(1995). Yedinci Be~ Yllhk KaJklnma Planl. Rapor Ozetleri ve Uygulama ~emalan , Yaplsal Degi~lm Pro­Jeleri Komite Raportan. OPT Muste~rhgl , Ankara.

Erta~, S.(1990). yOzumlu Ekonometri Problemleri ve Toorik Nollar. Uludag Universltesi G~lendir'Yle VakIl Yaymlan, No:40. Bursa.

Esen, A.S., Akm, U., (1978). Sut Slglrcl'lk 1~letmelerinde Venmhhk ve Ekonomik Analizler MPM. Yaym No: 222. Ankara.

Gordjm, R.J .. Ortmann, G.F. (1988). Optimum Resource AllOcation Estimates lor Fresh Milk In Natal. Agrekon 27, 1, 9·14

Heady,E.O., Ddl()(l, J.1.(1961). Agricullural Production Function. Iowa state UmverSify Press, Ames.

Inan, H., (1986), Tekirdag III SOt Slglrclhgl i~­~tmeleflnde Optimum 1~lelme Planlannm Saptanmasl Uzenne Bir Ara~tlrma. Trakya UniverslteSl. Tekirdag Zi­raal Fakultesi Tanm Ekonomisi B610mu, YaYln No: 11. Tekirdag.

Kahya, C., (1985). Entansll sut urellml Ofojelerinin Izmlf, Manlsa ve Aydin iUenndeki uyguJamaslnln ekonomik tOnden ~erlendirilmesl Ozenne btr af~tlrma. Ege Univ. Ziraat Fak. Derg. 22, 3, 53·64 .

Karaka~ , E, (1996). Bursa· Yeni~ehir Jl<:esi SI{1If Ye­lI~t~lcihg,"ln genel YaplSI ve Pazar I~in Uretim Yapan Degl~lk Kapasiteli SOt ve Besi f~lcl melefinde Teknik Ure:lm ~arametrele ri ve Ekonomlk Verimillik, Doktora Tezl, U.U. Saghk Bil. Ens!. Bursa.

Kendlr. H. S. (1968). Ekonomi, 1~le tmeclhk Egltlm ve BI' yoloJlye Uygulanan Istatistik MetotJan . Ayylldlz Mat­baasl, Ankara.

105

Kumbhakar, S.C .. (1993). Short· Run Returns to Scale Farm-Size and Economic ElliclOncy. ReView 01 Eco­nomics and Statistics. 75. 2. 336-341 ,

Kumbhakar, S,C .. HESHMATI. A .. (1995) Efficiency Me­asurement in Swedish Dairy Farms: An Application of Ro­tating Panel Data, 1976-1988. Am. J. Agnc. Economics. 77 ,3.660·674,

MllIter. G.Y., Mcsweeny. W.T., (1993). Impact 01 Ex· penditures for Veterinary Services and Meclical Supplies on Dairy Farm Productivity and Profitabili ty. JAVMA, 202. 2.220-226.

Ram. K., Sharma. AK .• Aathore. A.A. ( 1993). Economic Analysts of Milk Production on Weaker SectJon Ho­useholds in Sugarcane Tract of Western Uttah Pradesh. Indian Jorunal of Dairy SCI., 46, 11 , 500-504 .

Sakarya, E.( I 990). Ankara ih Kazan I~esi Broyler Ta­vuk~uluk j~letmelennde Karllilk ve Venmhlik AnalizJeri A.U. Vel. Fak. Derg., 37, 2. 375·398.

SPSS Inc. ( 1992). SPSS For Windows Release 5.0.1.

Tamk. S. ( 1982). Ankara hinda ProJeye Dayall Sut SI' glrcllik f¥etmelerinde Karhhk ve Venmlilik Analizlen. yuk· sek Usans Tezl. A.U. Sagllk Bilimlen Enstltusu. Ankara.

Toro-Ligero, F, McGilhard. M.l. James. R.E. (1990). Pro­duclion Changes Related to Employee Management in VlfJlnya Dairy Herds. J. Dairy Sci .. 73; 2574-2579.

Tweddle, J., (1990). Dairy Farm Productivity 1981 to 1989. Scott ish AgriculluraJ EconomICs Review. 1991 , 6, 87·99.

Wani, SA, Malhur, S.C" Singh. C.B, (1992). Aesourche ProductiVity and Allocation in Dairy Farming With Different Breeds 01 Cows tn Temparete Regions 01 Kashmir. J. Dairy. Food and Home Sci .. 11 .1, 25·30,

Wersink, A., Tauer. l.W. ( 1991). Causality Between Dairy Farm size and ProductiVity, Am. J . Agric. Economics. 73. 2. 11 38·1145,

Yasankul. M" (1974). Ulkemiz Hayvansal Uretiminde B61-geler AraSI Verimlilik Kar~llalltlrmaJafl , Milli ProdOktivite Merkezi Yaymlan, No: 182, Ankara.

Ylldlnm, C. (1976). Orta Anadolu B6lgesi Hayvanclhglntn Genel YaplSt ve Verimlillk Avlsmdan D~rlendjrilmesi. MPM, Yaym No: 210. Ankara.