KOSTITUZZJONI TA’ MALTA ARRAN{AMENT TA’ L-ARTIKOLI · 2020-01-25 · KOSTITUZZJONITA’MALTA 1 KOSTITUZZJONI TA’ MALTA ARRAN{AMENT TA’ L-ARTIKOLI KAPITOLU I Ir-Repubblika

KOSTITUZZJONI TA’ MALTA 1

KOSTITUZZJONI TA’ MALTA ARRAN{AMENT TA’ L-ARTIKOLI

KAPITOLU I Ir-Repubblika ta’ Malta

Artikolul. Ir-Repubblika u t-territorji tag]ha. 2. Reli[jon.3. Bandiera Nazzjonali. 4. Innu Nazzjonali.5. Ilsien.6. Il-Kostituzzjoni tkun il-li[i suprema.

KAPITOLU II Dikjarazzjoni ta’ Prinìpji

7. Dritt g]al xog]ol.8. Tmexxija ’l quddiem ta’ kultura, e``.9. Salvagwardar ta’ paesa[[ u patrimonju storiku u artistiku.

10. Edukazzjoni primarja tkun obbligatorja u bla ]las.11. Interessi edukattivi. 12. Protezzjoni ta’ xog]ol. 13. }inijiet ta’ xog]ol.14. Drittijiet ta’ ]addiema nisa. 15. L-anqas età g]al xog]ol bi ]las.16. Salvagwardar ta’ xog]ol ta’ minuri. 17. G]ajnuna so`jali u sigurtà.18. Inkora[[iment ta’ intrapri\a ekonomika privata. 19. Protezzjoni ta’ snajja arti[jani.20. Inkora[[iment ta’ ko-operattivi.21. Applikazzjoni tal-prinìpji li hemm f’dan il-Kapitolu.

KAPITOLU III ~ittadinanza

22. Persuni li jsiru ìttadini fil-[urnata stabbilita.23. Persuni li jkollhom dritt li jkunu re[istrati b]ala ìttadini. 24. Persuni naturalizzati jew re[istrati b]ala residenti qabel il-[urnatastabbilita.25. Ksib ta’ ìttadinanza bi twelid jew dixxendenza minn persuni imwieldafi jew wara l-[urnata stabbilita.

2 KOSTITUZZJONI TA’ MALTA

26. |wie[ ma’ ìttadin ta’ Malta. 27. Doppja ìttadinanza.28. ~ittadini tal-Commonwealth.29. Responsabbiltà kriminali ta’ ìttadini tal-Commonwealth. 30. Setg]at tal-Parlament.31. Tifsir.

KAPITOLU IVDrittijiet u Libertajiet Fundamentali ta’ l-Individwu

32. Drittijiet u libertajiet fundamentali ta’ l-individwu.33. Protezzjoni tad-dritt g]all-]ajja.34. Protezzjoni minn arrest jew detenzjoni arbitrarja. 35. Protezzjoni minn xog]ol furzat.36. Protezzjoni minn trattament inuman.37. Protezzjoni minn privazzjoni ta’ proprjetà bla kumpens. 38. Protezzjoni g]all-intimità tad-dar jew proprjetà o]ra. 39. Disposizzjonijiet biex ti[i \gurata protezzjoni tal-li[i. 40. Protezzjoni ta’ libertà ta’ kuxjenza u qima.41. Protezzjoni ta’ libertà ta’ espressjoni.42. Protezzjoni ta’ libertà ta’ g]aqda u asso`jazzjoni. 43. Projbizzjoni ta’ deportazzjoni.44. Protezzjoni ta’ libertà ta’ moviment.45. Protezzjoni minn diskriminazzjoni min]abba razza, e``. 46. Twettiq ta’ disposizzjonijiet protettivi.47. Tifsir tal-Kapitolu IV.

KAPITOLU V Il-President

48. Twaqqif tal-kariga ta’ President.49. Qadi tal-funzjonijiet tal-President matul vakanza, e``. 50. {urament li g]andu jittie]ed mill-President.

KAPITOLU VI Il-ParlamentTAQSIMA 1

G]amla tal-Parlament 51. Twaqqif ta’ Parlament.52. G]amla tal-Kamra tad-Deputati.


53. Kwalifiki ta’ membru tal-Kamra tad-Deputati. 54. Skwalifiki ta’ membru tal-Kamra tad-Deputati. 55. Ti\mim ta’ kariga ta’ membri.56. Votazzjoni f’Elezzjonijiet.57. Kwalifika ta’ eletturi.58. Skwalifika ta’ eletturi.59. Speaker u Deputy Speaker.60. Twaqqif ta’ Kummissjoni Elettorali. 61. Distretti elettorali.62. Mili ta’ vakanzi.63. Deì\joni ta’ kwistjonijiet dwar membru.64. Skrivan tal-Kamra tad-Deputati u persunal tieg]u.

TAQSIMA 2Setg]at u Proèdura tal-Parlament

65. Setg]at ta’ g]emil ta’ li[ijiet.66. Tibdil ta’ din il-Kostituzzjoni.67. Regolar tal-proèdura fil-Kamra tad-Deputati.68. {urament li g]andu jittie]ed mill-membri tal-Kamra tad-Deputati.69. Min jippresjedi fil-Kamra tad-Deputati.70. Quorum fil-Kamra tad-Deputati. 71. Votazzjoni.72. Mod ta’ e\erìzzju tas-setg]at le[islativi. 73. Restrizzjoni ta’ èrti mi\uri finanzjarji. 74. Ilsien tal-Li[ijiet.

TAQSIMA 3Sej]a, proroga u xoljiment

75. Sessjonijiet tal-Parlament.76. Proroga u xoljiment tal-Parlament. 77. Elezzjonijiet [enerali.

KAPITOLU VII L-Esekuttiv

78. Awtorità esekuttiva ta’ Malta.79. Il-Kabinett.80. }atra ta’ Ministri.81. Ti\mim ta’ kariga ta’ Ministri.82. Assenjazzjoni ta’ portafolji lill-Ministri.


83. A[ent Prim Ministru.84. Ministri temporanji.85. E\erìzzju tal-funzjonijiet tal-President.86. E\erìzzju tal-funzjonijiet tal-Prim Ministru.87. Il-President g]andu jkun informat dwar ]wejje[ ta’ gvern. 88. Segretarji Parlamentari.89. {urament li g]andu jittie]ed mill-Ministri. 90. Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.91. Avukat {enerali.92. Segretarji Permanenti u kapijiet ta’ dipartimenti tal-gvern. 93. Prerogattiva ta’ ma]fra.94. Segretarju tal-Kabinett.

KAPITOLU VIII Il-{udizzjarju

95. Qrati Superjuri.96. }atra ta’ m]allfin.97. Ti\mim ta’ kariga ta’ m]allfin.98. A[ent Prim Im]allef u a[enti m]allfin. 99. Qrati Inferjuri.

100. Ma[istrati.101. {uramenti li g]andhom jittie]du minn im]allfin u ma[istrati.101A. Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja.

KAPITOLU IX Finanzi

102. Fond Konsolidat.103. Awtorizzazzjoni ta’ nefqa mill-Fond Konsolidat.104. Awtorizzazzjoni ta’ nefqa qabel approprjazzjoni. 105. Fond ta’ Kontin[enzi.106. Dejn pubbliku.107. Rimunerazzjoni dwar èrti karigi. 108. Awditur {enerali.

KAPITOLU X Is-Servizz Pubbliku

109. Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku.110. }atra, e``., ta’ uffi`jali pubbliì.111. Rappre\entanti prinìpali ta’ Malta fl-esteru.


112. }atra bi trasferiment dwar xi karigi.113. Protezzjoni ta’ drittijiet ta’ pensjoni. 114. G]oti u ti\mim ta’ pensjonijiet, e``.115. Protezzjoni tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku minn proèdurilegali.

KAPITOLU XI Mixxellanji

116. Azzjonijiet dwar validità ta’ li[ijiet.117. Projbizzjoni ta’ èrti asso`jazzjonijiet. 118. Awtorità dwar ix-Xandir.119. Funzjoni ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir. 120. Kummissjoni dwar l-Impiegi.121. Setg]at u proèdura ta’ Kummissjonijiet. 122. Ri\enji.123. }atriet mill-[did, e``. 124. Tifsir.

SKEDI LI JINSABU MAL-KOSTITUZZJONI L-EWWEL SKEDAIT-TIENI SKEDA: {uramenti ta’ Kariga IT-TIELET SKEDA: {urament ta’ LealtàIR-RABA’ SKEDA: Elenku ta’ Pajji\i tal-Commonwealth minbarra Malta


KOSTITUZZJONI TA’ MALTAL-Ordni ta’ l-1964 dwar l-Indipendenza ta’ Malta, kif emendata bl-Atti:XLI ta’ l-1965, XXXVII ta’ l-1966, IX ta' l-1967, XXV1 ta’ l-1970, XLVIIta’ l-1972, LVII, LVIII ta’ l-1974, XXXVIII ta’ l-1976, X ta’ l-1977,XXIX ta’ l-1979, 1V ta’ l-1987, XXIII ta’ l-1989; bil-Prok1ami: Nri. II uVI ta’ l-1990; bl-Atti XIX ta’ l-1991 u IX ta’ l-1994; bil-Prok1ami Nri.IVta' l-1995 u III ta’ l-1996, u bl-Atti: XI ta’ l-1996, XVII ta’ l-1997, III ta’ l-2000, u XIII ta’ l-2001.

21 ta’ Settembru 1964*

KAPITOLU ISostitwit: LVIII. 1974.2. Ir-Repubblika ta’ MaltaIr-Repubblika u t-territorji tag]ha.Sostitwit: LVIII. 1974.3. Emendat:IV. 1987.2.

1. (1) Malta hija repubblika demokratika bba\ata fuq ix-xog]ol u fuq ir-rispett g]ad-drittijiet u l-libertajiet fundamentali ta’l-individwu.(2) It-territorji ta’ Malta jikkonsistu f’dawk it-territorjikompri\i f’Malta minnufih qabel il-[urnata stabbilita, mag]duda l-ib]ra territorjali tag]hom, jew dawk it-territorji u ib]ra li l-Parlament jista’ minn \mien g]al \mien jistabbilixxi b’li[i.(3) Malta hija stat newtrali li jrid attivament jil]aq il-paì, is-si[urtà u l-progress so`jali fost in-nazzjonijiet kollha billi j]addanpolitika ta’ non-allineament u jirrofta li jipparteìpa f’kull alleanzamilitari. Dan l-istatus jimplika b’mod partikolari, illi:

(a) l-ebda ba\i militari barranija ma tit]alla fuq territorjuMalti;(b) l-ebda faìlitajiet militari f’Malta ma jit]allew ji[uw\ati minn xi forzi barranin ]lief fuq talba tal-Gvernta’ Malta, u biss fil-ka\i li [ejjin:

(i) fl-e\erìzzju tal-jedd naturali ta’ difi\a le[ittimaf’ka\ ta’ vjolazzjoni armata ta’ l-area li fuqha r-Repubblika ta’ Malta g]andha sovranità, jewbiex tie]u mi\uri jew azzjonijiet deì\i mill-Kunsill tas-Sigurtà tal-{nus Mag]quda; jew(ii) kull meta jkun hemm theddida g]as-sovranità,indipendenza, in-newtralità, l-unità jew l-integrità territorjali tar-Repubblika ta’ Malta;

(`) minbarra fil-ka\i msemmija hawn fuq, l-ebdafaìlitajiet o]ra f’Malta ma jit]allew jintu\aw b’talimod u b’tali mi\ura li jwasslu g]all-pre\enza f’Maltata’ konèntrazzjoni ta’ forzi barranin;(d) minbarra fil-ka\i msemmija hawn fuq, l-ebda persunalmilitari barrani ma jit]alla fuq territorju Malti, ]liefdak il-persunal militari li jkun qed jag]mel, jew jg]inbiex jitwettqu, xog]lijiet jew attivitajiet ìvili, u ]liefg]add re[onevoli ta’ persunal tekniku militari li jg]in

*Ara L-Ordni tat-2 ta’ Settembru, 1964 dwar l-Indipendenza ta’ Malta.


fid-difi\a tar-Repubblika ta’ Malta;(e) it-tarznari tar-Repubblika ta’ Malta jintu\aw g]alskopijiet kummer`jali ìvili, i\da jistg]u wkolljintu\aw, f’limiti ra[onevoli ta’ \mien u g]add, g]at-tiswija ta’ bastimenti militari li jkunu tpo[[ewf’qag]da li ma jistg]ux ji[[ieldu jew g]all-bini ta’vapuri; u skond il-prinìpji ta’ non-allineament l-imsemmija tarznari ji[u mà]]da lill-bastimentimilitari ta\-\ew[ superpotenzi.

Reli[jon. Sostitwit: LVIII. 1974.4 2. (1) Ir-reli[jon ta’ Malta hija r-Reli[jon KattolikaApostolika Rumana.(2) L-awtoritajiet tal-Knisja Kattolika Apostolika Rumanag]andhom id-dmir u l-jedd li jg]allmu liema prinìpji huma tajbinu liema huma ]\iena.(3) It-tag]lim reli[ju\ tal-fidi Kattolika Apostolika Rumanag]andu jkun provdut fl-iskejjel kollha ta’ l-Istat b]ala parti mill-edukazzjoni obbligatorja.

Bandiera Nazzjonali. Sostitwit: LVIII. 1974.5.3. (1) Il-Bandiera Nazzjonali ta’ Malta tikkonsisti f’\ew[strixxi vertikali ndaqs, bajda ma’ l-arblu u ]amra n-na]a ta’ barra. (2) Rappre\entazzjoni tal-George Cross mog]ti lil Malta mill-Maestà Tieg]u r-Re {or[ Sitta fil-15 ta’ April, 1942 tkun qieg]da,imberfla bl-a]mar, fir-rokna ta’ l-istrixxa l-bajda.

Innu Nazzjonali. 4. L-Innu Nazzjonali ta’ Malta huwa "L-Innu Malti" li jibdabil-kliem "Lil din l-Art }elwa l-Omm li tatna isimha".Ilsien. 5. (1) L-ilsien Nazzjonali ta’ Malta huwa l-ilsien Malti.

(2) L-ilsien Malti u l-ilsien Ingli\ u dawk l-ilsna l-o]ra lijistg]u ji[u preskritti mill-Parlament (b’li[i mg]oddija b’mhuxanqas minn \ew[ terzi tal-membri kollha tal-Kamra tad-Deputati )ikunu l-ilsna uffi`jali ta’ Malta u l-Amministrazzjoni tista’ g]all-finijiet kollha uffi`jali tu\a kull wie]ed minn dawk l-ilsna:I\da kull persuna tista’ tindirizza ru]ha lejn l-Amministrazzjoni f’kull wie]ed mill-ilsna uffi`jali u t-twe[iba ta’l-Amministrazzjoni g]al hekk tkun b’dak l-ilsien.

(3) L-ilsien tal-Qrati jkun l-ilsien Malti:I\da l-Parlament jista’ jag]mel dak il-provvediment g]all-u \ u t a ’ l - i l s i e n I n g l i \ f ’d a w k i l - k a \ i j i e t u t a ] t d a w k i l -kondizzjonijiet li jista’ jippreskrivi.

(4) Il-Kamra tad-Deputati tista’, meta tirregola l-proèduratag]ha, tistabbilixxi l-ilsien jew l-ilsna li g]andhom ikunu w\ati fiproèduri u annotazzjonijiet parlamentari.Il-Kostituzzjoni tkun il-li[i suprema. Sostitwit:LVII. 1974.2; LVIII. 1974.69.

6. Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (7) u (9) ta’l-artikolu 47 u ta’ l-artikolu 66 ta’ din il-Kostituzzjoni, jekk xi li[io ] r a t k u n i n k o n s i s t e n t i m a ’ d i n i l - K o s t i t u z z j o n i , d i n i l -Kostituzzjoni g]andha tipprevali u l-li[i l-o]ra g]andha, safejntkun inkonsistenti, tkun bla effett.


KAPITOLU IIDikjarazzjoni ta’ Prinìpji

Dritt g]al xog]ol. 7. L-Istat jirrikonoxxi d-dritt ta`-ìttadini kollha g]al xog]olu g]andu j[ib ’il quddiem dawk il-kondizzjonijiet li jag]mlu danid-dritt effettiv.Tmexxija ’l quddiem ta’ kultura, e``.

8. L-Istat g]andu j[ib ’il quddiem l-i\vilupp tal-kultura u tat-tfittix xjentifiku u tekniku.Salvagwardar ta’ paesa[[ u patrimonju storiku u artistiku.

9. L-Istat g]andu jissalvagwardja l-paesa[[ u l-patrimonjustoriku u artistiku tan-Nazzjon.Edukazzjoni primarja tkun obbligatorja u bla ]las.

10. L-edukazzjoni primarja g]andha tkun obbligatorja u fl-iskejjel ta’ l-Istat g]andha tkun bla ]las.Interessi edukattivi. 11. (1) L-istudenti kapaì u meritevoli, ukoll jekk ming]ajrrisorsi f inanzjarj i , g]andhom drit t l i j i l]qu l-og]la gradi ta’edukazzjoni.

(2) L-Istat g]andu jag]ti effett g]al dan il-prinìpju permezzta’ boro\ ta’ studju, ta’ kontribuzzjonijiet lill-familji ta’ l-istudentiu provvedimenti o]ra fuq il-ba\i ta’ e\amijiet kompetittivi.Protezzjoni ta’ xog]ol. 12. (1) L-Istat g]andu jipprote[[i x-xog]ol.

(2) Huwa g]andu jipprovdi g]at-t]arri[ professjonali jew ta’vokazzjoni u miljorament tal-]addiema.}inijiet ta’ xog]ol. 13. (1) L-akbar numru ta’ sieg]at tax-xog]ol kull jum g]andujkun stabbilit mil-li[i.

(2) Il-]addiem g]andu dritt g]al [urnata mistrie] fil-[img]a ug]al btajjel annwali bi ]las; huwa ma jistax jirrinunzja g]al dan id-dritt.Drittijiet ugwali ta’ r[iel u nisa. Sostitwit: XIX. 1991.2.

14. L-Istat g]andu jippromwovi dritt ugwali ta’ r[iel u nisa lijgawdu d-drittijiet ekonomiì, so`jali, kulturali, ìvili u politiìkollha u g]al dan il-g]an g]andu jie]u dawk il-mi\uri li jkunundikati biex jelimina kull forma ta’ diskriminazzjoni bejn is-sessi,minn kull persuna, organizzazzjoni jew azjenda; l-Istat g]andub’mod partikolari jimmira li ji\gura li l-]addiema nisa jgawdudrittijiet indaqs u l-istess pagi g]all-istess xog]ol b]al ir[iel.L-anqas età g]al xog]ol bi ]las. 15. L-anqas età g]al xog]ol bi ]las g]andha tkun preskrittab’li[i.Salvagwardar ta’ xog]ol ta’ minuri. 16. L-Istat g]andu jipprovdi biex ji[i salvagwardat ix-xog]olta’ minuri u ji\guralhom id-dritt ta’ l-istess paga g]all-istessxog]ol. G]ajnuna so`jali u sigurtà. 17. (1) Kull ìttadin li ma jkunx kapaì g]al xog]ol u li majkunx provdut bir-risorsi me]tie[a g]all-g]ixien g]andu dritt g]almanteniment u g]ajnuna so`jali.


(2) Il-]addiema g]andhom dritt g]al assigurazzjoni xierqa fuqba\i kontributorja g]all-]ti[iet tag]hom f’ka\ ta’ disgrazzja, mard,inkapaìtà, xju]ija u disimpieg involontarju.(3) Persuni inkapaìtati u persuni li ma jkunux kapaì g]alxog]ol g]andhom dritt g]al edukazzjoni u t]arri[ ta’ vokazzjoni.

Inkora[[iment ta’ intrapri\a ekonomika privata. 18. L-Istat g]andu jinkora[[ixxi l-intrapri\a ekonomikaprivata.

Protezzjoni ta’ snajja arti[jani. 19. L-Istat g]andu jipprovdi g]all-protezzjoni u l-i\vilupp tas-snajja arti[jani.Inkora[[iment ta’ ko-operattivi. 20. L-Istat jirrikonoxxi l-funzjoni so`jali ta’ ko-operattivi ug]andu jinkora[[ixxi l-i\vilupp tag]hom.Applikazzjoni tal-prinìpji li hemm f’dan il-Kapitolu.

21. Id-disposizzjonijiet ta’ dan il-Kapitolu ma jkunuxesegwibbli f’xi qorti, i\da l-prinìpji li hemm fihom huma b’dankollu fondamentali g]all-iggvernar tal-pajji\ u jkun l-iskop ta’ l-Istat li japplika dawn il-prinìpji fl-eg]mil ta’ li[ijiet.KAPITOLU III

~ittadinanza ~ittadinanza mitluba bil-li[i.Sostitwit:III.2000.2.

22. (1) Il-ksib, il-pussess, ir-rinunzja u t-telfien ta`-ìttadinanza Maltija g]andhom ji[u regolati bil-li[i.(2) I`-ìttadinanza doppja jew multipla hija permessa skondli[i li f’dak i\-\mien tkun fis-se]] f’Malta.

~ittadini tal-Commonwealth. Emendat: XLI. 1965.3;IX. 1967;XXIII. 1989.6.Rinumerat:III.2000.4.

23. (1) Kull min skond din il-Kostituzzjoni jew xi Att tal-Parlament huwa ìttadin ta’ Malta jew skond xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’xi pajji\ li g]alih dan l-artikolu jg]odd huwaìttadin ta’ dak il-pajji\ ikollu, bis-sa]]a ta’ dik i`-ìttadinanza,status ta’ ìttadin tal-Commonwealth.(2) Kull min huwa sudditu Ingli\ ming]ajr ìttadinanza skondil-British Nationality Act , 1948* jew ikompli jkun sudditu Ingli\skond l-artikolu 2 ta’ dak l-Att ikollu, bis-sa]]a ta’ dak l-istatus, l-istatus ta’ ìttadin tal-Commonwealth.(3) Il-pajji\i li g]alihom jg]odd dan l-artikolu huma dawkelenkati fir-Raba’ Skeda li tinsab ma’ din il-Kostituzzjoni.(4) Il-President jista’ bi Proklama jemenda, i\id ma’, jirrevokajew jissostitwixxi l-elenku ta’ pajji\i li hemm fir-Raba’ Skeda litinsab ma’ din il-Kostituzzjoni.

Responsabbiltà kriminali ta’ ìttadini tal-Commonwealth. Rinumerat u emendat:III.2000.5.

24. (1) ~ittadin tal-Commonwealth li ma jkunx ìttadin ta’Malta jew ìttadin tar-Repubblika ta’ l-Irlanda li ma jkunx ìttadinta’ Malta ma jkunx ]ati ta’ reat kontra xi li[i li sse]] f’Maltam i n ] a b b a f ’x i ] a [ a m a g ] m u l a j e w o m e s s a f ’x i p a r t i t a l -Commonwealth li ma tkunx Malta jew fir-Repubblika ta’ l-Irlandajew f’xi pajji\ stran[ier kemm-il darba -(a) l-att jew ommissjoni ma kienx ikun reat kieku kien

*11 & 12 Geo. 6.c.56.


frustier; u(b) fil-ka\ ta’ att jew ommissjoni f’xi parti tal-Commonwealth jew fir-Repubblika ta’ l-Irlanda, makienx ikun reat jekk il-pajji\ li fih l-att ikun mag]muljew l-ommissjoni tkun saret kien pajji\ stran[ier.

(2) F’dan l-artikolu -"frustier" tfisser persuna li ma tkunx ìttadin tal-Commonwealth,persuna protetta Ingli\a jew ìttadin tar-Republika ta’ l-Irlanda;"pajji\ barrani" tfisser kull pajji\ (minbarra r-Repubblika ta’ l-Irlanda) li ma jkunx parti mill-Commonwealth;"Persuna Protetta Ingli\a" tfisser persuna li tkun persuna protettaIngli\a g]all-finijiet tal-British Nationality Act, 1948 jew ta’ kullli[i o]ra tar-Renju Unit li tie]u post dak l-Att.

Ksib ta’ ìttadinanza bi twelid jew dixxendenza minn persuni mwielda fi jew wara l-[urnata stabbilita. Sostitwit: XXIII. 1989.3

25. Im]assar bl-Att III ta’ l-2000.

|wie[ ma ìttadin ta’ Malta. Emendat: LVIII. 1974.8.Sostitwit:XXIII. 1989.4.


Doppja ìttadinanza. Emendat: XXXVII. 1966.2;LVIII. 1974.9;XXIII. 1989.5.


28. u 29. [ew rinumerati bl-Att III taa’ l-2000. Setg]at tal-Parlament. 30. Im]assar bl-Att III ta’ l-2000.Tifsir. Emendat: LVIII. 1974. 10; X. 1977.2; XXIII. 1989.7.

31. Im]assar bl-Att III ta’ l-2000.KAPITOLU IV

Drittijiet u Libertajiet Fundamentali ta’ l-Individwu Drittijiet u libertajiet fundamentali ta’ l-individwu.

32. Billi kull persuna f’Malta hija intitolata g]ad-drittijiet ulibertajiet fundamentali ta’ l-individwu, ji[ifieri, id-dritt, tkun xitkun ir-razza, post ta’ ori[ini, fehmiet politiì, kulur, twemmin jewsess tag]ha, i\da su[[ett g]ar-rispett tad-drittijiet u l-libertajiet ta’o]rajn u ta’ l-interess pubbliku, g]al kull wa]da u kollha kemmhuma dawn li [ejjin, ji[ifieri-(a) il-]ajja, libertà, sigurtà tal-persuna, it-tgawdija ta’proprjetà u l-protezzjoni tal-li[i;(b) il-libertà ta’ kuxjenza, ta’ espressjoni u ta’ g]aqda uasso`jazzjoni paìfika; u(`) ir-rispett g]all-]ajja privata u familjari tieg]u,

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Aid-disposizzjonijiet li [ejjin ta’ dan il-Kapitolu jkollhom effettsabiex jag]tu protezzjoni g]ad-drittijiet u libertajiet imsemmijaqabel, salvi dawk il-limitazzjonijiet ta’ dik il-protezzjoni kifj insabu f’dawk id-disposizzjoni j ie t l i huma l imitazzjoni j ie tma]suba biex ji\guraw illi t-tgawdija ta’ l-imsemmija drittijiet ulibertajiet minn xi individwu ma tippre[udikax id-dritti j iet ulibertajiet ta’ o]rajn jew l-interess pubbliku.

Protezzjoni tad-dritt g]all-]ajja.33. (1) }add ma jista’ ji[i pprivat mill-]ajja tieg]uintenzjonalment ]lief fl-esekuzzjoni tas-sentenza ta’ qorti dwar reatkriminali skond il-li[i ta’ Malta li tieg]u jkun [ie misjub ]ati.(2) Ming]ajr ]sara g]al xi responsabbiltà g]al ksur ta’ xi li[io]ra dwar l-u\u ta’ forza f’dawk il-ka\ijiet li huma hawnhekk i\jed’il quddiem imsemmija, persuna ma g]andhiex titqies li tkun [ietipprivata mill-]ajja tag]ha bi ksur ta’ dan l-artikolu jekk tmutb’ri\ultat ta’ l-u\u ta’ forza daqs kemm tkun ra[onevolment[ustifikabbli fi`-ìrkostanzi tal-ka\ -

(a) fid-difi\a ta’ xi persuna minn vjolenza jew fid-difi\ata’ proprjetà;(b) sabiex ji[i effetwat arrest skond il-li[i jew ti[i evitatal-]arba ta’ persuna detenuta skond il-li[i;(`) sabiex ti[i meg]luba rewwixta, insurrezzjoni jewammutinament; jew(d) sabiex ji[i evitat l-eg]mil minn dik il-persuna ta’ reatkriminali,

jew jekk tmut min]abba att le[ittimu ta’ gwerra.Protezzjoni minn arrest jew detenzjoni arbitrarja.

34. (1) }add ma g]andu ji[i pprivat mill-libertà personalitieg]u ]lief kif jista’ jkun awtorizzat b’li[i fil-ka\ijiet li [ejjin,ji[ifieri -(a) b]ala konsegwenza ta’ l-inkapaìtà tieg]u li jwie[ebg]al akku\a kriminali;(b) fl-esekuzzjoni tas-sentenza jew ordni ta’ qorti, sewMalta sew band’o]ra dwar reat kriminali li tieg]u ikun[ie misjub ]ati; (`) fl-esekuzzjoni ta’ l-ordni ta’ qorti li tikkundannah g]aldisprezz lejn dik il-qorti jew lejn qorti jew tribunalie]or jew fl-esekuzzjoni ta’ l-ordni tal-Kamra tad-Deputati li tikkundannah g]al disprezz lejha stess jewlejn il-membri tag]ha jew g]al ksur ta’ privile[[;(d) fl-esekuzzjoni ta’ l-ordni ta’ qorti mag]mul biexji\gura twettiq ta’ xi obbligu impost lilu b’li[i;(e) sabiex jin[ieb quddiem qorti fl-esekuzzjoni ta’ l-ordnita’ qorti jew quddiem il-Kamra tad-Deputati fl-esekuzzjoni ta’ l-ordni ta’ dik il-Kamra;(f) fuq suspett ra[onevoli li huwa jkun ikkommetta, jewikun sejjer jikkommetti, reat kriminali;(g) fil-ka\ ta’ persuna li ma tkunx g]alqet l-età ta’tmintax-il sena, g]all-iskop ta’ l-edukazzjoni u [idtag]ha;


(h) sabiex ji[i evitat it-tixrid ta’ marda infettiva jewkonta[[u\a;(i) fil-ka\ ta’ persuna li tkun, jew tkun ra[onevolmentsuspetta li tkun, ta’ mo]] marid, mog]tija g]an-narkotiì jew xorb, jew vagabonda, g]all-iskop tal-kura jew trattament tag]ha jew protezzjoni tal-komunità; jew(j) sabiex ji[i evitat id-d]ul ille[ittimu ta’ dik il-persunaf’Malta, jew sabiex ti[i effettwata l-espulsjoni, l-estradizzjoni jew it-tne]]ija le[ittima o]ra ta’ dik il-persuna minn Malta jew it-te]id ta’ proèduri dwarhekk jew sabiex ti[i mra\\na dik il-persuna waqt litkun qed ti[i mg]oddija minn Malta fil-kors ta’ l-estradizzjoni jew tne]]ija tag]ha b]ala pri[uniermisjub ]ati minn pajji\ g]al ie]or.

(2) Kull min ikun arrestat jew detenut g]andu ji[i nformat, fil-]in ta’ l-arrest jew detenzjoni tieg]u, f’ilsien li huwa jifhem, bir-ra[unijiet ta’ l-arrest jew detenzjoni tieg]u:I\da jekk interpretu jkun me]tie[ u ma jkunx disponibblimalajr jew jekk ikun xort’o]ra imprattikabbli li ji[u m]arsa d-disposizzjonijiet ta’ dan is-subartikolu fil-]in ta’ l-arrest jewdetenzjoni tieg]u, dawn id-disposizzjonijiet g]andhom ji[u m]arsakemm jista’ jkun malajr.

(3) Kull min ji[i arrestat jew detenut - (a) sabiex jin[ieb quddiem qorti fl-esekuzzjoni ta’ l-ordnita’ qorti; jew(b) fuq suspett ra[onevoli li jkun ikkommetta, jew li jkunsejjer jikkommetti, reat kriminali,

u li ma ji[ix me]lus, g]andu jin[ieb quddiem qorti mhux aktar tardminn tmienja u erbg]in sieg]a wara; u jekk xi ]add arrestat jewdetenut f’xi ka\ b]al dak li huwa msemmi fil-paragrafu (b) ta’ danis-subartikolu ma ji[ix i[[udikat fi \mien ra[onevoli, f’dak il-ka\,bla ]sara g]al kull proèduri o]ra li jistg]u jin[iebu kontra tieg]u,huwa g]andu ji[i me]lus jew bla kondizzjoni jew b’kondizzjonijietra[onevoli, mag]duda b’mod partikolari dawk il-kondizzjonijiet lijkunu me]tie[a ra[onevolment biex ji[i \gurat li huwa jidher f’dataaktar tard g]all-kaw\a jew g]all-proèduri preliminari g]all-kaw\a.(4) Kull min ikun arrestat jew detenut illegalment minn xipersuna o]ra jkollu dritt g]al kumpens g]al hekk minn dik il-persuna.(5) Ebda ]a[a li hemm fi jew li tkun mag]mula bl-awtorità ta’xi li[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’dan l-artikolu safejn il-li[i in kwistjoni tawtorizza t-te]id matul dakil-perijodu ta’ emer[enza pubblika skond ma hu msemmi fil-paragrafu (a) jew (`) tas-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 47 ta’ din il-Kostituzzjoni ta’ mi\uri li jkunu ra[onevolment [ustifikabblisabiex ti[i affrontata s-sitwazzjoni li te\isti matul dak il-perijoduta’ emer[enza pubblika.

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(6) Jekk xi ]add li jkun detenut legalment bis-sa]]a biss ta’ li[ib]al dik imsemmija fis-subartikolu li ja]bat l-a]]ar qabel dan hekkjitlob f’xi \mien matul il-perijodu ta’ dik id-detenzjoni mhux qabelsitt xhur wara li jkun g]amel l-a]]ar talba b]al dik matul dak il-perijodu, il-ka\ tieg]u ji[i rivedut minn tribunal indipendenti uimparzjali mwaqqaf b’li[i u mag]mul minn persuna jew persuni likull wa]da minnhom ikollha jew kellha kariga [udizzjarja jew tkunkwalifikata biex ti[i ma]tura g]al kariga b]al dik f’Malta.(7) Wara xi revi\joni minn tribunal skond is-subartikolu lija]bat l-a]]ar qabel dan tal-ka\ ta’ xi persuna detenuta, it-tribunaljista’ jag]mel rakkomandazzjonijiet dwar il-]tie[a jew espedjenzatat-tkomplija tad-detenzjoni tag]ha lill-awtorità li minnha -kienet[iet ordnata. i\da. kemm-il darba ma jkunx provdut xort,o]rab’li[i, dik l-awtorit à ma tkunx obbligata ta[ixxi skond xi rakkomandazzjonijiet b]al dawk.

Protezzjoni minn xog]ol furzat.35. (1) }add ma g]andu jkun me]tie[ jag]mel xog]ol furzat. (2) G]all-finijiet ta’ dan l-artikolu, il-fra\i "xog]ol furzat" matinkludix -

(a) xi xog]ol me]tie[ b’konsegwenza tas-sentenza jewordni ta’ qorti;(b) xog]ol me]tie[ ming]and xi ]add waqt li jkunlegalment detenut b’sentenza jew ordni ta’ qorti li,g]alkemm ma jkunx me]tie[ b’konsegwenza ta’ dikis- sentenza jew ordni, ikun me]tie[ ra[onevolment fl-interessi ta’ l-i[jene jew g]at-ti\mim tal-post li fihikun detenut jew, jekk ikun detenut g]all-iskop tal-kura, trattament, edukazzjoni jew [id tieg]u, ikunra[onevolment me]tie[ g]al dak l-iskop;(`) xi xog]ol me]tie[ ming]and membru ta’ korpdixxiplinat min]abba d-dmirijiet tieg]u b]ala tali jew,fil-ka\ ta’ persuna li jkollha o[[ezzjonijiet ta’kuxjenza g]al servizz b]ala membru ta’ forza navali,militari jew ta’ l-ajru, xi xog]ol li dik il-persuna hijame]tie[a b’li[i li taqdi minflok dak is-servizz;(d) xi xog]ol me]tie[ matul perijodu ta’ emer[enzapubblika jew fil-ka\ ta’ xi emer[enza o]ra jewkalamità li thedded il-]ajja jew il-[id tal-komunità.

Protezzjoni minn trattament inuman.36. (1) }add ma g]andu jkun asso[[ettat g]al piena jewtrattament inuman jew degradanti.(2) Ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità ta’ xili[i ma titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ dan l-ar t ikolu safe jn i l - l i[ i in kwis t joni tawtor izza l -g]ot i ta’ xideskrizzjoni ta’ piena li kienet legali f’Malta minnufih qabel il-[urnata stabbilita.(3) (a) Ebda li[i ma g]andha tipprovdi g]all-impo\izzjoni ta’pieni kollettivi.

(b) Ebda ]a[a f’dan is-subartikolu ma tipprekludi l-impo\izzjoni ta’ pieni kollettivi fuq il-membri ta’ korp


dixxiplinat skond il-li[i li tirregola d-dixxiplina ta’dak il-korp.Protezzjoni minn privazzjoni ta’ proprjetà bla kumpens.Emendat: LVIII. 1974.11.

37. (1) Ebda proprjetà ta’ kull xorta li tkun ma g]andujittie]ed pussess tag]ha b’mod obbligatorju, u ebda nteress fi jewdritt fuq proprjet à ta’ kull xorta li tkun ma g]andu ji[i miksubb’mod obbl igator ju , ]l ief meta hemm disposizzjoni ta’ li[iapplikabbli g]al dak it-te]id ta’ pussess jew akkwist -(a) g]all-]las ta’ kumpens xieraq;(b) li ti\gura lil kull persuna li tippretendi dak il-kumpensdritt ta’ a`èss lil qorti jew tribunal indipendenti uimparzjali mwaqqaf b’li[i sabiex ji[i deì\ l-interesstag]ha fi jew dritt fuq il-proprjetà u l-ammont ta’ kullkumpens li g]alih tista’ tkun intitolata, u sabiex tikseb]las ta’ dak il-kumpens; u(`) li ti\gura lil kull parti fi proèduri f’dik il-qorti jewtribunal dwar pretensjoni b]al dik dritt ta’ appell mid-deì\joni tag]ha lill-Qorti ta’ l-Appell f’Malta:I\da f’ka\ijiet spe`jali l-Parlament jista’, jekk hekk jidhirluxieraq li jag]mel fl-interess nazzjonali, b’li[i jistabbilixxi l-kriterjili g]andhom jit]arsu, mag]duda l-fatturi u `-ìrkostanzi l-o]ra lig]andhom jitqiesu, biex ji[i stabbilit il-kumpens li g]andu jit]allasdwar proprjet à li jittie]ed pussess tag]ha jew li ti[i akkwistatab’mod obbligatorju; u f’kull ka\ b]al dak il-kumpens g]andu ji[iiffissat u g]andu jit]allas skond hekk.

(2) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma g]andha tiftiehem li tolqot l-eg]mil jew ]dim ta’ xi li[i safejn tipprovdi g]at-te]id ta’ pussessjew akkwist ta’ proprjetà -(a) bi ]las ta’ xi taxxa, rata jew drittijiet;(b) b]ala penali g]al, jew b]ala konsegwenza ta’, ksur tal-li[i, sew jekk bi proèduri ìvili jew waradikjarazzjoni ta’ ]tija ta’ reat kriminali;(`) wara l-attentat ta’ tne]]ija tal-proprjetà barra minnjew [ewwa Malta bi ksur ta’ xi li[i;(d) b]ala te]id ta’ kampjun g]all-finijiet ta’ xi li[i;(e) meta l-proprjetà tikkonsisti f’annimal meta ji[i misjubf’art ]addie]or jew mitluf;(f) b]ala inìdentali g]al kirja, liènza, privile[[ jewipoteka, mortgage , dritt, bill of sale, ple[[ jew kuntrattie]or;(g) b]ala l-g]oti jew l-amministrazzjoni ta’ proprjetàg]an-nom u g]ab-benefi``ju tal-persuna ntitolatag]all-interess benefi`jarju fiha, proprjetà fi trust,proprjetà ta’ l-g]adu jew il-proprjetà ta’ persunidikjarati falluti b’sentenza jew xort’o]ra dikjaratifalluti jew insolventi, persuni ta’ mo]] marid, persunimejta, jew g]aqdiet korporati jew mhux korporati fil-kors ta’ stral` jew likwidazzjoni;(h) fl-esekuzzjoni ta’ sentenzi jew ordnijiet ta’ qrati;

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(i) min]abba li tkun fi stat perikolu\ jew ta’ ]sara g]as-sa]]a tan-nies, annimali jew pjanti;(j) b]ala konsegwenza ta’ xi li[i dwar il-preskrizzjoni ta’azzjonijiet, preskrizzjoni akkwi\ittiva, artabbandunata, te\or misjub, manumorta jew id-drittijietta’ su`èssjoni kompetenti lill-Gvern ta’ Malta; jew(k) g]al dak i\-\mien biss sakemm ikun me]tie[ g]all-finijiet ta’ xi e\ami, investigazzjoni, kaw\a jewinkjesta jew, fil-ka\ ta’ art, l-eg]mil fuqha -

(i) ta’ xog]ol ta’ konservazzjoni ta’ ]amrija jew il-konservazzjoni ta’ risorsi naturali o]ra ta’ kullxorta jew ta’ rikostruzzjoni ta’ ]sara tal-gwerra;jew(ii) ta’ \vilupp jew titjib agrikolu li s-sid jewokkupant ta’ l-art ikun [ie mitlub, u jkunming]ajr sku\a ra[onevoli u legali rrofta jewnaqas li jag]mel.

(3) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma g]andha tiftiehem li tolqot l-eg]mil jew ]dim ta’ xi li[i safejn tipprovdi g]all-g]oti lill-Gverntal-proprjetà ta’ xi minerali, ilma jew antikitajiet ta’ ta]t l-art.(4) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma g]andha tiftiehem li tolqot l-eg]mil jew ]dim ta’ xi li[i g]at-te]id ta’ pussess obbligatorju fl-interess pubbliku ta’ xi proprjet à, jew l-akkwist obbligatorju fl-interess pubbliku u ta’ xi interess fi jew dritt fuq proprjetà , metadik il-proprjet à , interess jew dritt huwa mi\mum minn g]aqdakorporata li hija mwaqqfa g]al skopijiet pubbliì minn xi li[i u lifiha ebda flejjes ma [ew investiti barra minn flejjes provduti minnxi le[islatura f’Malta.

Protezzjoni g]all-intimità tad-dar jew proprjetà o]ra.38. (1) }ief bil-kunsens tieg]u stess jew b’dixxiplina tal-[enituri, ]add ma g]andu ji[i asso[[ettat g]at-tfittix fuq il-persunatieg]u jew proprjet à tieg]u jew g]ad-d]ul minn o]rajn fil-posttieg]u.(2) Ebda ]a[a li hemm fi jew li hija mag]mula skond l-awtoritàta’ xi li[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksurta’ dan l-artikolu safejn dik il-li[i tag]mel provvediment -

(a) li jkun ra[onevolment me]tie[ fl-interess tad-difi\a,sigurtà pubblika, ordni pubbliku, moralità jew deènzapubblika, sa]]a pubblika, pjani regolaturi ta’ bliet ur]ula, l-i\vilupp u utilizzazzjoni ta’ risorsi minerali,jew l-i\vilupp u utilizzazzjoni ta’ xi proprjetà b’dak il-mod biex jin[ieb ’il quddiem il-benefi``ju pubbliku;(b) li jkun ra[onevolment me]tie[ sabiex jin[iebu ’lquddiem id-drittijiet u l-libertajiet ta’ persuni o]ra;(`) li jawtorizza dipartiment tal-Gvern ta’ Malta, jewawtorità tal-gvern lokali, jew g]aqda korporatamwaqqfa b’li[i g]al skop pubbliku, li jid]ol fil-postta’ xi persuna sabiex jispezzjona dak il-post jew xi]a[a li jkun hemm fih g]all-fini ta’ xi taxxa, rata jewdrittijiet jew sabiex jag]mel xog]ol li g]andu


x’jaqsam ma’ xi proprjetà jew xi installazzjoni li tkunlegalment f’dak il-post u li tkun ta’ dak il-Gvern, dik l-awtorità, jew dik l-g]aqda korporata, skond il-ka\; jew(d) li jawtorizza, g]all-fini ta’ esekuzzjoni ta’ sentenzajew ordni ta’ qorti, it-tfittix ta’ xi persuna jewproprjetà b’ordni ta’ qorti jew d]ul f’xi post b’ordnib]al dak, jew li jkun me]tie[ sabiex ji[u evitati jewmikxufa reati kriminali,

u ]lief safejn dak il-provvediment jew, skond il-ka\, i l-]a[amag]mula skond l -awtori tà t ieg]u, h i ja muri ja l i ma tkunx[ustifikabbli ra[onevolment f’so`jetà demokratika.Disposizzjonijiet biex ti[i \gurata protezzjoni tal-li[i.

39. (1) Kull meta xi ]add ikun akku\at b’reat kriminali huwag]andu, kemm-il darba l-akku\a ma ti[ix irtirata, ji[i mog]ti smig]xieraq g]eluq \mien ra[onevol i minn qor t i indipendent i uimparzjali mwaqqfa b’li[i.(2) Kull qorti jew awtorità o]ra [udikanti mwaqqfa b’li[ig]ad-deì\joni dwar l-e\istenza jew l-estensjoni ta’ drittijiet jewobbligi ìvili g]andha tkun indipendenti u imparzjali; u meta l-proèduri g]al deì\joni b]al dik huma mibdija minn xi persunaquddiem qorti jew awtorità o]ra [udikanti b]al dik, il-ka\ g]anduji[i mog]ti smig] xieraq g]eluq \mien ra[onevoli.(3) }lief bil-ftehim tal-partijiet kollha, il-proèduri kollha ta’kull qorti u l-proèduri dwar id-deì\joni ta’ l-e\istenza jew l-estensjoni tad-drittijiet jew obbligi ìvili ta’ persuna quddiem xiawtorità [udikanti o]ra, mag]dud il-pronunzjament tad-deì\jonital-qorti jew awtorità o]ra, g]andhom jin\ammu fil-pubbliku.(4) Ebda ]a[a fis-subartikolu (3) ta’ dan l-artikolu ma g]andhatimpedixxi lil xi qorti jew xi awtorità b]alma hija msemmija f’dakis-subartikolu milli teskludi mill-proèduri persuni li ma jkunux il-partijiet tal-proèduri u r-rappre\entanti legali tag]hom -

(a) fi proèduri quddiem qorti ta’ [urisdizzjoni volontarjau proèduri o]ra li, fil-prattika tal-Qrati f’Malta ji[u,jew huma ta’ l-istess xorta b]al dawk li ji[u, deì\i incamera ;(b) fi proèduri skond xi li[i dwar it-taxxa fuq l-income;jew(`) safejn il-qorti jew awtorità o]ra -

(i) tista’ tqis me]tie[ jew espedjenti f’̀ irkostanzi lifihom il-pubbliìtà tista’ tippre[udika l-interessital-[ustizzja; jew(ii) jista’ jkollha setg]a jew tkun me]tie[a b’li[i litag]mel hekk fl-interess tad-difi\a, sigurtàpubblika, ordni pubbliku, moralità jew deènzapubblika, il-[id ta’ persuni ta]t l-età ta’ tmintax-il sena jew il-protezzjoni tal-]ajja privata ta’persuni li jkollhom x’jaqsmu mal-proèduri.

(5) Kull min ji[i akku\at b’reat kriminali g]andu ji[i meqjus lijkun innoènti sakemm ji[i pruvat jew ikun wie[eb li huwa ]ati:

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AI\da ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtoritàta’ xi li[i ma titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ dan is-subartikolu safejn dik il-li[i timponi fuq xi persuna akku\ata kifintqal qabel il-pi\ tal-prova ta’ fatti partikolari.

(6) Kull min ikun akku\at b’reat kriminali -(a) g]andu ji[i nformat bil-miktub, b’ilsien li huwa jifhemu bid-dettalji, dwar ix-xorta tar-reat li bih ikunakku\at;(b) g]andu ji[i mog]ti \mien u faìlitajiet xierqa g]all-preparazzjoni tad-difi\a tieg]u;(`) g]andu jit]alla jiddefendi ru]u personalment jewpermezz ta’ rappre\entant legali u min ma jkunx jista’j]allas g]al rappre\entanza legali hekk kif tkunme]tie[a ra[onevolment mi`-ìrkostanzi tal-ka\tieg]u jkollu dritt li jkollu dik ir-rappre\entanza bispejje\ pubbliì;(d) g]andu ji[i mog]ti faìlitajiet biex je\aminapersonalment jew permezz tar-rappre\entant legalitieg]u x-xhieda msej]a mill-prosekuzzjoni quddiemkull qorti u li jikseb l-attendenza ta’ xhieda su[[ettg]all-]las ta’ l-ispejje\ ra[onevoli tag]hom, u jag]mell-e\ami tax-xhieda li jkunu ser jixhdu g]alih quddiemil-qorti bl-istess kondizzjonijiet b]al dawk li jg]oddug]al xhieda msej]a mill-prosekuzzjoni; u(e) g]andu jit]alla li jkollu bla ]las l-g]ajnuna ta’interpretu jekk ma jkunx jista’ jifhem l-ilsien u\at fil-proèduri dwar l-akku\a,

u ]lief bil-kunsens tieg]u stess il-proèduri ma jistg]ux jin\ammufl-assenza tieg]u ]lief jekk huwa j[ib ru]u hekk li jag]mel it-tkomplija tal-proèduri fil-pre\enza tieg]u imprattikabbli u l-qortitkun ordnat li ji[i mwarrab u li l-proèduri jitkomplew fl-assenzatieg]u.(7) Meta xi ]add jg]addi proèduri dwar reat kriminali, il-persuna akku\ata jew xi persuna awtorizzata minnha g]al hekkg]andha, jekk hekk te]tie[ u bi ]las ta’ dak id-dritt ra[onevoli lijista’ jkun preskritt b’li[i, ti[i mog]tija fi \mien ra[onevoli wara s-sentenza kopja g]all-u\u tal-persuna akku\ata ta’ kull inkartamenttal-proèduri mag]mula minn jew g]an-nom tal-qorti.(8) }add ma g]andu jitqies li jkun ]ati ta’ reat kriminalimin]abba f’xi att jew omissjoni li, fil-]in meta jkun sar, ma jkunxjikkostitwixxi reat b]al dak, u ebda piena ma g]andha ti[i mpostag]al xi reat kriminali li tkun aktar severa fi grad jew xorta mill-og]la piena li setg]et ti[i mposta g]al dak ir-reat fi\-\mien metajkun [ie mag]mul.(9) Ebda persuna li turi li tkun g]addiet proèduri quddiem xiqorti kompetenti g]al reat kriminali u jew tkun [iet misjuba ]atjajew liberata ma g]andha ter[a’ tg]addi proèduri g]al dak ir-reatjew g]al xi reat kriminali ie]or li g]alih setg]at ti[i misjuba ]atjafil-proèduri g]al dak ir-reat ]lief wara ordni ta’ qorti superjurimog]ti matul il-kors ta’ appell jew proèduri ta’ revi\joni dwar id-


dikjarazzjoni ta’ ]tija jew liberazzjoni; u ebda persuna ma g]andhatg]addi proèduri g]al reat kriminali jekk turi li tkun ]adet il-ma]fra g]al dak ir-reat:I\da ebda ]a[a f’xi li[i ma g]andha titqies li tkuninkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ dan is-subartikolu min]abba bissli tawtorizza xi qorti li tag]mel proèduri kontra membru ta’ korpdixxipl ina t g]al rea t kr iminal i nonostant i kul l proèdur i udikjarazzjoni ta’ ]tija jew liberazzjoni ta’ dak il-membru skond il-li[i dixxiplinarja ta’ dak il-korp, imma hekk illi kull qorti li tkunhekk ti[[udika dak il-membru u li hekk issibu ]ati g]andha metatikkundannah g]al xi piena tie]u kont ta’ kull piena mog]tija liluskond dik il-li[i dixxiplinarja.

(10) Ebda persuna li tg]addi proèduri g]al reat kriminali mag]andha tkun obbligata li tixhed fil-proèduri kontra tag]ha. (11) F’dan l-artikolu "rappre\entant legali" tfisser persunaintitolata li te\erìta f’Malta b]ala avukat jew, ]lief dwar proèduriquddiem qorti fejn prokuratur legali ma g]andux dritt ta’ smig],prokuratur legali.

Protezzjoni ta’ libertà ta’ kuxjenza u qima. Emendat: LVIII. 1974. 12.

40. (1) Il-persuni kollha f’Malta g]andu jkollhom libertàs]i]a ta’ kuxjenza u jgawdu l-e\erìzzju liberu tal-mod rispettivtag]hom ta’ qima reli[ju\a.(2) Ebda persuna ma tkun me]tie[a li tirìevi tag]lim fir-reli[jon jew li turi tag]rif jew profi`jenza fir-reli[jon jekk, fil-ka\ta’ persuna l i ma tkunx la]qet l -e tà t a’ s i t t ax- i l sena , i ss i ro[[ezzjoni g]al din il-]tie[a mill-persuna li skond il-li[i jkollhaawtorità fuqha u, f’kull ka\ ie]or, jekk il-persuna hekk me]tie[ato[[ezzjona:

I\da ebda ]tie[a b]al dik ma g]andha titqies li tkuninkonsistenti ma’, jew bi ksur ta’, dan l-artikolu safejn it-tag]rifta’, jew il-profi`jenza jew istruzzjoni fi, ir-reli[jon ikunu me]tie[ag]at- tag]l im ta’ dik ir-rel i[jon, jew g]al ammissjoni g]as-saèrdozju jew g]al ordni reli[ju\, jew g]al g]anijiet o]ra relijju\i,u ]lief safejn dik il-]tie[a ti[i murija li ma tkunx ra[onevolment[ustifikabbli f’so`jetà demokratika.(3) Ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità ta’ xili[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur tas-subartikolu (1), safejn dik il-li[i tag]mel provvediment li jkunme]tie[ ra[onevolment fl-interess tas-sigurt à pubblika, ordnipubbliku, moralità jew deènza pubblika, sa]]a pubblika, jew il-protezzjoni tad-drittijiet u libertajiet ta’ o]rajn, u ]lief safejn dakil-provvediment jew, skond il-ka\, il-]a[a mag]mula skond l-a w t o r i t à t i e g ] u , h i j a m u r i j a l i m a t k u n x [ u s t i f i k a b b l ira[onevolment f’so`jetà demokratika.

Protezzjoni ta’ libertà ta’ espressjoni.41. (1) }lief bil-kunsens tieg]u stess jew b]ala dixxiplina tal-[enituri, ]add ma g]andu ji[i mfixkel fit-tgawdija tal-libertà tieg]uta’ espressjoni, mag]duda libertà li jkollu fehmiet ming]ajr ind]il,l ibert à l i j i rìevi idej iet u tag]rif ming]ajr ind]il , l ibert à lij ikkomunika idejiet u tag]rif ming]ajr ind]il (kemm jekk il-komunikazzjoni tkun lill-pubbliku in [enerali jew lil xi persuna jew

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Aklassi ta’ persuni ) u libert à minn ind]il dwar il-korrispondenzatieg]u.

(2) Ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità ta’ xili[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur tas-subart ikolu (1) t a’ dan l -ar t ikolu safe jn dik i l - l i[ i tag]melprovvediment - (a) li jkun me]tie[ ra[onevolment -

(i) fl-interess tad-difi\a, sigurtà pubblika, ordnipubbliku, moralità jew deènza pubblika, jewsa]]a pubblika; jew(ii) sabiex ji[u protetti r-reputazzjonijiet, drittijiet ulibertajiet ta’ persuni o]ra, jew il-]ajja privatata’ persuni li jkollhom x’jaqsmu ma’ proèdurilegali, ji[i evitat il-kxif ta’ tag]rif rièvutsigriet, ti[i mi\muma l-awtorità u l-indipendenza tal-qrati, ji[u protetti l-privile[[ital-Parlament, jew ji[u regolati t-telefonu, it-telegrafu, il-posta, ix-xandir bil-wireless , it-televi\joni jew mezzi o]ra ta’ komunikazzjoni,esibizzjonijiet pubbliì jew divertimentipubbliì; jew

(b) li jimponi restrizzjonijiet fuq uffi`jali pubbliì,u ]lief safejn dak il-provvediment jew, skond il-ka\, i l-]a[amag]mula skond l -awtor i t à t i eg]u t i[ i mur i j a l i ma tkunxra[onevolment [ustifikabbli f’so`jetà demokratika.

(3) Kull min ikun residenti f’Malta jista’ jo]ro[ jew jistampagazzetta jew [urnal pubblikat kull jum jew perjodikament:I\da jista’ jsir provvediment b’li[i - (a) li jipprojbixxi jew jillimita l-]ru[ jew stampar ta’ xigazzetta jew [urnal b]al dak minn persuni ta]t il-wie]ed u g]oxrin sena ta’ età; u(b) li je]tie[ kull persuna li tkun l-editur jew stampatur ta’xi gazzetta jew [urnal b]al dak li tinforma l-awtoritàpreskritta b’hekk u dwar l-età tag]ha u li \\omm lill-awtorità preskritta informata dwar il-post tar-residenzatag]ha.

(4) Meta l-pulizija taqbad xi edizzjoni ta’ gazzetta b]ala li tkunil-mezz li bih reat kriminali jkun [ie mag]mul il-pulizija g]andhafi \mien erbg]a u g]oxrin sieg]a mill-qbid i[[ib il-qbid g]ak-konjizzjoni tal-qorti kompetenti u jekk il-qorti ma tkunx sodisfattali jkun hemm prova prima facie ta’ dak ir-reat, dik l-edizzjonig]andha ti[i mog]tija lura lill-persuna li minn g]andha tkun [ietmaqbuda.(5) }add ma jkun ipprivat mi`-ìttadinanza tieg]u skond xidisposizzjonijiet mag]mula ta]t l-artikolu 30 (1 ) (b) ta’ din il-Kostituzzjoni jew mill-kapaìt à [uridika tieg]u min]abba biss l-opinjoni politika tieg]u.


Protezzjoni ta’ libertà ta’ g]aqda u asso`jazzjoni. Emendat: LVIII.1l974.13.

42. (1) }lief bil-kunsens tieg]u stess jew b]ala dixxiplina tal-[enituri ]add ma g]andu ji[i mfixkel fit-tgawdija tal-libertà tieg]uta’ g]aqda u asso`jazzjoni paìfika, ji[ifieri, id-dritt tieg]u lijing]aqad paìfikament u liberament u jasso`ja ma’ persuni o]ra ub’mod partikolari li jifforma jew jappartjeni lil trade union jewunions jew asso`jazzjonijiet o]ra g]all-protezzjoni ta’ l-interessitieg]u.(2) Ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità ta’ xili[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ danl-artikolu safejn dik il-li[i tag]mel provvediment-

(a) li jkun me]tieg ra[onevolment - (i) fl-interess tad-difi\a, sigurtà pubblika, ordnipubbliku, moralità jew deènza pubblika, jewsa]]a pubblika; jew

(ii) sabiex ji[u protetti d-drittijiet jew libertajiet ta’persuni o]ra; jew(b) li jimponi restrizzjonijiet fuq uffi`jali pubbliì,

u ]lief safejn dak il-provvediment jew, skond il-ka\, i l-]a[amag]mula skond l -awtor i tà t i eg]u h i ja mur i ja l i ma tkunx[ustifikabbli ra[onevolment f’so`jetà demokratika.(3) G]all-finijiet ta’ dan l-artikolu, kull disposizzjoni f’xi li[i litipprojbixxi li jsiru meetings jew dimostrazzjonijiet pubbliì f’xibelt jew ra]al partikolari jew f’aktar minn belt wa]da jew ra]alwie]ed partikolari g]andha titqies li hi disposizzjoni li m’hijiexra[onevolment [ustifikabbli f’so`jetà demokratika.

Projbizzjoni ta’ deportazzjoni. Emendat: LVIII.1974.14. 43. (1) L-estradizzjoni hija permessa biss in esekuzzjoni ta’arran[amenti mag]mula bi trattat u skond l-awtorità ta’ li[i.(2) }add ma g]andu ji[i estradett g]al reat ta’ karattrupolitiku.(3) Ebda ìttadin ta’ Malta ma g]andu ji[i mwarrab minn Malta]lief b]ala konsegwenza ta’ proèduri ta’ estradizzjoni jew skondxi l i[i b]alma hija msemmija f l-art ikolu 44(3 )(b) t a’ din il-Kostituzzjoni.

Kap. 276. (4) Id-disposizzjonijiet mag]mula bi jew skond l-Att dwar l-Estradizzjoni* li jkunu g]al dak i\-\mien fis-se]], g]at-tne]]ija ta’persuni minn Malta g]al pajji\ ie]or tal- Commonwealth biexjg]addu proèduri jew jiskuntaw piena f’dak il-pajji\ dwar reatmag]mul f’dak i l-paj j i\ u kull arran[amenti [eneral i g]all-es t rad izz jon i t a’ persuni be jn pa j j i\ i t a l -Commonweal th lig]alihom Malta g]al dak i\-\mien taderixxi g]andhom jitqiesu,g]all-f ini j iet tas-subart ikolu (1 ) ta’ dan l-art ikolu, l i jkunuarran[amenti mag]mula bi trattat, u s-subartikolu (2) ma jg]oddxdwar it-tne]]ija jew estradizzjoni ta’ persuna skond dawk id-disposizzjonijiet jew arran[amenti.

*Dan l-Att issostitwixxa l-Att ta’ l-1970 dwar l-Estradizzjoni (Pajji\i tal-Commonwealth).

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AProtezzjoni ta’ libertà ta’ moviment.Emendat:XIII. 2001.2.

44. (1) Ebda ìttadin ta’ Malta ma g]andu ji[i pprivat mil-libertà tieg]u ta’ moviment, u g]all-fini ta’ dan l-artikolu din il-libertà tfisser id-dritt ta’ moviment liberu [ewwa Malta, id-dritt lijirrisjedi f’kull parti ta’ Malta, id-dritt li jo]ro[ minn Malta u d-dritt li jid]ol Malta.(2) Kull restrizzjoni tal-libertà ta’ moviment ta’ ìttadin, li tkuninvoluta fid-detenzjoni tieg]u legali ma g]andhiex titqies li tkuninkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ dan l-artikolu.(3) Ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità ta’ xili[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ danl-artikolu safejn dik il-li[i tag]mel provvediment -

(a) g]all-impo\izzjoni ta’ restrizzjonijiet li jkunura[onevolment me]tie[a fl-interess tad-difi\a, sigurtàpubblika, ordni pubbliku, moralità jew deènzapubblika, jew sa]]a pubblika u ]lief safejn dak il-provvediment jew, skond il-ka\, il-]a[a mag]mulaskond l-awtorità tieg]u hija murija li ma tkunx[ustifikabbli ra[onevolment f’so`jetà demokratika;(b) g]all-impo\izzjoni ta’ restrizzjonijiet fuq il-libertà ta’moviment ta’ xi ìttadin ta’ Malta li ma jkunx ìttadinbis-sa]]a ta’ l-artikolu 3(1) jew ta’ l-artikolu 5(1) ta’l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija kif ikun fis-se]]mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’ l-2000 li jemenda l-Attdwar i`-~ittadinanza Maltija;(`) g]all-impo\izzjoni ta’ restrizzjonijiet fuq il-movimentjew residenza [ewwa Malta ta’ uffi`jali pubbliì; jew (d) g]all-imposizzjoni ta’ restrizzjonijiet fuq id-dritt ta’ xipersuna li to]ro[ minn Malta li jkunu ra[onevolmentme]tie[a sabiex ji[i \gurat it-twettiq ta’ xi obbliguimpost fuq dik il-persuna b’li[i u ]lief safejn dak il-provvediment jew, skond il-ka\, il-]a[a mag]mulaskond l-awtorità tieg]u hija murija li ma tkunxra[onevolment [ustifikabbli f’so`jetà demokratika.

(4) G]all-finijiet ta’ dan l-artikolu kull persuna - (a) li tkun emigrat minn Malta (kemm jekk qabel, fi jewwara l-[urnata stabbilita) u, billi kienet ìttadin ta’Malta bis-sa]]a ta’ l-artikolu 3(1) jew ta’ l-artikolu5(1) ta’ l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija kif ikun fis-se]] mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’ l-2000 li jemenda l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija, tkun temmet millitkun ìttadin b]al dak; jew(b) li emigrat minn Malta qabel il-[urnata stabbilita u, lima kienx g]aliex tkun temmet milli tkun ìttadin tar-Renju Unit u Kolonji qabel dik il-[urnata, kienet issirìttadin ta’ Malta bis-sa]]a ta’ l-artikolu 3(1) l-Attdwar i`-~ittadinanza Maltija kif ikun fis-se]] mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’ l-2000 li jemenda l-Att dwari`-~ittadinanza Maltija; jew


(`)* li jkun il-konju[i ta’ persuna msemmija fil-paragrafu(a) jew (b) ta’ dan is-subartikolu jew ta’ persuna litkun ìttadin ta’ Malta bis-sa]]a ta’ l-artikolu 3(1) jewta’ l-artikolu 5(1) ta’ l-Att dwar i`-~ittadinanzaMaltija kif ikun fis-se]] mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’l-2000 li jemenda l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija uli tkun mi\\ew[a lil dik il-persuna g]al mill-inqas]ames snin u li tkun tg]ix ma’ dik il-persuna, jw tkunl-iben jew il-bint ta]t il-wie]ed u g]oxrin sena ta’ etàta’ dik il-persuna; jew,(d) li tkun l-armla jew l-armel ta’ persuna msemmija fil-paragrafu (a) jew fil-paragrafu (b) ta’ dan is-subartikolu jew ta’ persuna li fil-waqt tal-mewt tieg]ujew tag]ha kienet ìttadin ta’ Malta bis-sa]]a ta’ l-artikolu 3(1) jew ta’ l-artikolu 5(1) ta’ l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija kif ikun fis-se]] mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’ l-2000 li jemenda l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija, u li kienet g]adha tg]ix mieg]ujew jg]ix mag]ha fil-waqt tal-mewt tieg]u jew tag]hau li kienet ilha mi\\ew[a lil dik il-persuna g]al mill-inqas ]ames snin, jew li kieku kienet, li ma kienxg]all-mewt ta’ dik il-persuna, tkun ilha hekkmi\\ew[a g]al mill-inqas ]ames snin, jew tkun l-ibenjew il-bint ta]t l-età ta’ wie]ed u g]oxrin sena ta’ dikil-persuna,

g]andha titqies li tkun ìttadin ta’ Malta bis-sa]]a ta’ l-artikolu3(1) jew ta’ l-artikolu 5(1) ta’ l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltijakif ikun fis-se]] mal-bidu fis-se]] ta’ l-Att ta’ l-2000 li jemenda l-Att dwar i`-~ittadinanza Maltija:I\da jekk il-Ministru responsabbli g]all-]wejje[ lig]andhom x’jaqsmu ma`-ìttadinanza Maltija f’xi \mien b’ordnijiddikjara li jkun kontra l-interess pubbliku li konju[i kif hemmimsemmi fil-paragrafu (`), jew armla jew armel kif hemm imsemmifil-paragrafu (d), jew iben jew bint li jkollhom ’il fuq minn tmintaxi l -sena ta’ et à kif hemm imsemmi fi l-paragrafu ( `) jew ( d)g]andhom hekk jitqiesu, jew ikomplu hekk jitqiesu, dawk il-konju[i, armla, armel, iben jew bint, skond il-ka\, g]andhom ma’dan itemmu milli jitqiesu b]ala ìttadini ta’ Malta kif imsemmiqabel:

I\da wkoll, il-Ministru responsabbli g]all-]wejje[ lig]andhom x’jaqsmu ma`-ìttadinanza Maltija ma g]andux ikunme]tie[ li jag]ti ebda ra[uni g]all-]ru[ ta’ xi ordni msemmi fil-proviso li ji[i minnufih qabel, u d-deì\joni tal-Ministru dwar xiordni b]al dan ma g]andha tkun su[[etta g]al appell jew st]arri[f’ebda qorti.(5) Jekk xi ]add li l-libertà ta’ moviment tieg]u tkun [ietristretta bis-sa]]a ta’ provvediment skond ma hu ma]sub fis-subartikolu (3)(a) ta’ dan l-artikolu hekk jitlob f’xi \mien matul il-perijodu ta’ dik ir-restrizzjoni mhux qabel sitt xhur wara li jkun sar

*Ara l-artikolu 5 ta’ l-Att XIII ta’ l-2001.

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Al-ordni jew sitt xhur wara li jkun g]amel l-a]]ar talba b]al dik,skond il-ka\, il-ka\ tieg]u ji[i rivedut minn tribunal indipendenti uimparzjali mwaqqaf b’li[i mag]mul minn persuna jew persuni likull wa]da minnhom ikollha jew kellha kariga [udizzjarja jew tkunkwalifikata biex tkun ma]tura g]al kariga b]al dik f’Malta:

I\da persuna li l-libertà ta’ moviment tag]ha tkun [ietristretta bis-sa]]a ta’ restrizzjoni li tkun applikabbli lil persunib’mod [enerali jew lil gruppi [enerali ta’ persuni ma g]andhiextag]mel talba skond dan is-subartikolu jekk ma tkunx kisbet qabelil-kunsens tal-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili.(6) Wara revi\joni minn tribunal skond dan l-artikolu tal-ka\ta’ persuna li l-libert à ta’ moviment tag]ha tkun [iet ristretta t-tribunal jista’ jag]mel rakkomandazzjonijiet dwar il-]tie[a jewespedjenza li titkompla r-restrizzjoni lill-awtorit à li minnha tkun[iet ordnata i\da, jekk ma jkunx provdut xort’o]ra b’li[i, dik l-a w t o r i t à m a t k u n x o b b l i g a t a l i t a [ i x x i s k o n d x irakkomandazzjonijiet b]al dawk.

Protezzjoni minn diskriminazzjoni min]abba razza, e``.Emendat: LVIII. 1974.15; XIX. 1991.3.

45. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (4), (5)u (7 ) t a ’ dan l - a r t iko lu , ebda l i[ i ma g]andha t ag]mel x idisposizzjoni li tkun diskriminatorja sew fiha nnifisha jew fl-effetttag]ha.(2) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (6), (7) u( 8 ) t a ’ dan l - a r t i ko lu , ]add ma g]andu j i[ i t r a t t a t b’m o ddiskriminatorju minn xi persuna li ta[ixxi bis-sa]]a ta’ xi li[imiktuba jew fil-qadi tal-funzjonijiet ta’ xi kariga pubblika jew xiawtorità pubblika.(3) F’dan l-artikolu, il-kelma "diskriminatorju" tfisser g]oti ta’trattament differenti lil persuni differenti attribwibbli g]al kolloxjew prinìpalment g]ad-deskrizzjoni tag]hom rispettiva skond ir-razza, post ta’ ori[ini, opinjonijiet politiì, kulur, fidi jew sess limin]abba fihom persuni ta’ deskrizzjoni wa]da b]al dawn ikunusu[[etti g]al inkapaìtajiet jew restrizzjonijiet l i persuni ta’deskrizzjoni o]ra b]al dawn ma jkunux su[[etti g]alihom jewikunu mog]tija privile[[i jew vanta[[i li ma jkunux mog]tija lilpersuni ta’ deskrizzjoni o]ra b]al dawn.(4) Is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu ma g]andux jg]oddg]al xi li[i safejn dik il-li[i tipprovdi -

(a) g]all-approprjazzjoni ta’ d]ul pubbliku jew fondipubbliì o]ra; jew(b) dwar persuni li ma jkunux ìttadini ta’ Malta; jew(`) dwar adozzjoni, \wie[, xoljiment ta’ \wie[, dfin,devoluzzjoni ta’ proprjetà mal-mewt jew xi ]wejje[ ta’li[i personali mhux hawn qabel speìfikati; jew(d) li biha persuni ta’ xi deskrizzjoni b]al dik kif hijamsemmija fis-subartikolu (3) ta’ dan l-artikolu jistg]uji[u asso[[ettati g]al xi inkapaìtà jew restrizzjonijew jistg]u ji[u mog]tija xi privile[[ jew vanta[[ li,meta jittie]ed kont tax-xorta ta’ dawn u ta’ ìrkostanzispe`jali li jappartjenu lil dawk il-persuni jew lil


persuni ta’ xi deskrizzjoni o]ra b]al dik u ta’ kulldisposizzjoni o]ra ta’ din il-Kostituzzjoni, ikunra[onevolment [ustifi-kabbli f’so`jetà demokratika;jew(e) g]all-awtorizzazzjoni tat-te]id matul perijodu ta’emer[enza pubblika ta’ mi\uri li jkunu ra[onevolment[ustifikabbli sabiex ti[i milqug]a s-sitwazzjoni li tkunte\isti matul dak il-perijodu ta’ emer[enza pubblika:I\da l-paragrafu (`) ta’ dan is-subartikolu ma g]anduxj a p p l i k a g ] a l x i l i [ i l i t a g ] m e l x i d i s p o s i z z j o n i l i t k u ndiskriminatorja sew fiha nnifisha jew fl-effett tag]ha, billi tag]titrattament differenti lil persuni differenti attribwibbli g]al kolloxjew prinìpalment g]ad-deskrizzjoni tag]hom skond is-sess.

(5) Ebda ]a[a li jkun hemm f’xi li[i ma g]andha titqies li tkuninkonsistenti ma’ jew bi ksur tas-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolusa fejn tipprovdi:(a) dwar kwalifiki g]al servizz u kundizzjonijiet ta’servizz f’xi korp dixxiplinat; jew(b) dwar kwalifiki (li ma jkunux kwalifiki li jirrigwardawis-sess speìfikament) g]al servizz b]ala uffi`jalpubbliku jew g]as-servizz ta’ awtorità ta’ gvern lokalijew g]aqda korporata mwaqqfa g]al skopijiet pubbliìb’xi li[i.

(6) Is-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu ma g]andux jg]oddg]al xi ]a[a li tkun espressament jew b’implikazzjoni me]tie[aawtorizzata li ssir minn xi disposizzjoni b]al dik ta’ li[i kif huwamsemmi fis-subartikolu (4) jew (5) ta’ dan l-artikolu.(7) Ebda ]a[a li tkun hemm jew li tkun mag]mula bl-awtoritàta’ xi li[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma jew bi ksur ta’dan l-artikolu safejn il-li[i in kwistjoni tag]mel provvediment (lima jkunux provvedimenti li jirrigwardaw is-sess speìfikatament)li li bih persuni ta’ xi deskrizzjoni b]al dik kif hija msemmija fis-subartikolu (3) ta’ dan l-artikolu jistg]u ji[u asso[[ettati g]al xirestrizzjoni fuq drittijiet u libertajiet garantiti bl-artikoli 38, 40, 41,42 u 44 ta’ din il-Kostituzzjoni, li tkun restrizzjoni b]al dik kifawtorizzata bl-artikolu 38(2), 40(2), 41(2), 42(2) jew 44(3).(8) Ebda ]a[a fis-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu ma g]andhatolqot xi diskrezzjoni dwar l-eg]mil, tmexxija jew nuqqas ta’tkomplija ta’ proèduri ìvili jew kriminali f’xi qorti li jkollha xipersuna bi jew skond din il-Kostituzzjoni jew xi li[i o]ra.(9) }tie[a, tkun mag]mula kif tkun, li r-Reli[jon KattolikaApostolika Rumana g]andha ti[i mg]allma minn persuna li tkuntipprofessa dik ir-reli[jon ma titqiesx li hi inkonsistenti ma’, jew biksur ta’, dan l-artikolu.(10) Sa tmiem ta’ perjodu ta’ sentejn li jibda fl-1 ta’ Lulju, 1991,ebda ]a[a li hemm f’xi li[i mag]mula qabel l-1 ta’ Lulju, 1991, matitqies li tkun inkonsistenti mad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu,billi dik il-li[i tkun tipprovdi g]al trattament differenti lil persunidifferent i a t t r ibwibbl i g]al kol lox jew prinìpalment g]ad-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Adeskrizzjoni tag]hom rispettiva skond is-sess.

(11) Ebda ]a[a fid-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu mag]andha tg]odd g]al xi li[i, jew g]al xi ]a[a mag]mula ta]t l-awtorità ta’ xi li[i, jew g]al xi proèdura jew arran[ament, sa fejndik il-li[i, ]a[a mag]mula, proèdura jew arran[ament jipprovdug]at- tehid ta’ mi\ur i spe` ja l i b i l -g]an l i t i[ i a`è l lera ta l -ugwaljanza de facto bejn ir[iel u nisa, u sa fejn biss dawk il-mi\uri,me]ud kont tat-tessut so`jali ta’ Malta, ikunu murija li humara[jonevolment [ustifikati f’so`jetà demokratika.Twettiq ta’ disposizzjonijiet protettivi. Emendat: LVIII. 1974.16.

46. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (6) u(7) ta’ dan l-artikolu, kull persuna li tallega li xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ l-artikoli 33 sa 45 (mag]dudin ) ta’ din il-Kostituzzjoni tkun [iet, tkun qed ti[i jew tkun x’aktarx ser ti[imiksura dwarha, jew kull persuna o]ra li l-Prim’Awla tal-Qorti~ivili f’Malta tista’ ta]tar ad istanza ta’ xi persuna li hekk tallega,tista’, bla ]sara g]al kull azzjoni o]ra dwar l-istess ]a[a li tkuntista’ ssir legalment, titlob lill-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili g]alrimedju.(2) Il-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili g]andu jkollha [urisdizzjoniori[inali li tisma’ u tiddeìdi kull talba mag]mula minn xi persunaskond is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu, u tista’ tag]mel dawk l-ordnijiet, to]ro[ dawk l-atti u tag]ti dawk id-direttivi li tqis xierqasab iex twe t t aq , j ew t i \gura t - twe t t iq t a’ ku l l wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ l-imsemmija artikoli 33 sa 45 (mag]dudin) lig]all-protezzjoni tag]hom tkun intitolata dik il-persuna:

I\da l-Qorti tista’, jekk tqis li jkun desiderabbli li hekktag]mel, t irrifjuta l i te\erìta s-setg]at tag]ha skond dan is-subartikolu f’kull ka\ meta tkun sodisfatta li mezzi xierqa ta’rimedju g]all-ksur allegat huma jew kienu disponibbli favur dik il-persuna skond xi li[i o]ra.(3) Jekk f’xi proèduri f’xi qorti li ma tkunx il-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili jew il-Qorti Kostituzzjonali tqum xi kwistjoni dwar il-ksur ta’ xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ l-imsemmija artikoli 33sa 45 (mag]dudin ), dik i l-qorti g]andha tibg]at i l-kwistjoniquddiem il-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili kemm-il darba fil-fehmatag]ha t-tqanqil tal-kwistjoni ma tkunx semplièment frivola jewvessatorja; u dik il-qorti g]andha tag]ti d-deì\joni tag]ha fuq kullkwistjoni mibg]uta quddiemha skond dan is-subartikolu u, bla]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (4) ta’ dan l-artikolu,il-qorti li quddiemha tkun qamet il-kwistjoni g]andha tiddisponimill-kwistjoni skond dik id-deì\joni.(4) Kull parti fi proèduri mi[juba quddiem il-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili skond dan l-artikolu jkollha dritt ta’ appell quddiem il-Qorti Kostituzzjonali.(5) Ma jkunx hemm appell minn xi deì\joni skond dan l-artikolu li xi talba jew it-tqanqil ta’ xi kwistjoni tkun semplièmentfrivola jew vessatorja.(6) Jista’ jsir provvediment bi jew skond Att tal-Parlament biexji[u mog]tija li l l-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili dawk is-setg]atb’\ieda g]al dawk mog]tija b’dan l-artikolu li jkunu me]tie[a jew


mixtieqa sabiex il-Qorti tkun tista’ aktar effettivament te\erìta l-[urisdizzjoni mog]tija lilha b’dan l-artikolu.(7) Regolamenti tal-qorti li jipprovdu dwar il-prattika uproèdura tal-Qrati ta’ Malta g]all-finijiet ta’ dan l-artikolu jistg]uji[u mag]mula mill-persuna jew awtorit à li g]al dak i\-\mienikollha setg]a li tag]mel regolamenti tal-qorti dwar il-prattika uproèdura ta’ dawk il-Qrati, u g]andhom ikunu ma]suba biex ji[i\gurat li l-proèdura g]andha tkun b’rikors u illi s-smig] g]andujkun b’kull ]effa possibbli.

Tifsir tal-Kapitolu IV. Emendat: LVIII. 1974.17; XIX. 1991.4.

47. (1) F’dan il-Kapitolu, ]lief fejn ir-rabta tal-kliem mate]tie[x xort’o]ra, il-kliem li [ejjin ikollhom it-tifsiriet li [ejjinrispettivament, ji[ifieri - "korp dixxiplinat" tfisser -

(a) korp navali, militari jew ta’ l-ajru tal-Gvern ta’ Malta; (b) il-Korp tal-Pulizija ta’ Malta;(`) kull korp ie]or ta’ pulizija mwaqqaf b’li[i f’Malta; (d) is-servizz tal-]abs ta’ Malta;

"ksur", dwar xi ]tie[a, tinkludi nuqqas ta’ t]aris ta’ dik il-]tie[a,u kliem simili g]andhom jiftehmu skond hekk;"li[i dixxiplinarja" tfisser li[i li tirregola d-dixxiplina -

(a) ta’ xi korp dixxiplinat;(b) ta’ persuni li jkunu qed jiskontaw kundanni ta’ ]abs;

"membru", dwar korp dixxiplinat, tinkludi kull persuna li, skondil-li[i li tirregola d-dixxiplina ta’ dak il-korp, tkun su[[etta g]aldik id-dixxiplina;"qorti" tfisser kull qorti f’Malta li ma tkunx qorti mwaqqfa bijew skond l i[i dixxipl inarja u f l-ar t ikol i 33 u 35 ta’ din il-Kostituzzjoni tinkludi, dwar reat kontra li[i dixxiplinarja qortihekk imwaqqfa.(2) F’dan il-Kapitolu "perijodu ta’ emer[enza pubblika" tfisserkull perijodu li matulu -

(a) Malta tkun qeg]da f’xi gwerra; jew(b) tkun isse]] proklama mill-President li tiddikjara lije\isti stat ta’ emer[enza pubblika; jew(`) tkun isse]] ri\oluzzjoni tal-Kamra tad-Deputati li jkunhemm jaqblu mag]ha l-voti ta’ m]ux anqas minn \ew[terzi tal-Membri kollha tal-Kamra li tiddikjara li l-istituzzjonijiet demokratiì f’Malta huma mheddab’sovversjoni.

(3) (a)Meta tkun saret xi proklama ta’ emergenza, ir-ra[uni lig]aliha tkun saret g]andha ti[i komunikata minnufih lill-Kamratad-Deputati u, jekk il-Kamra ma tkunx f’dak i\-\mien ser tiltaqa’b’dak l-a[[ornament jew proroga li ma jtemmux g]eluq g]axartijiem il-President g]andu bi proklama jsej]ilha biex tiltaqa’ fi\mien ]amest ijiem u g]andha hekk tiltaqa’ u \\omm seduta fil-[urnata s tabbi l i ta bi l -proklama u tkompli t i l taqa’ u ta[ixxi

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ab]allikieku kienet a[[ornata jew prorogata g]al dik il-[urnata.

(b) Proklama ta’ emer[enza g]andha, kemm-il darba ma ti[ixim]assra qabel mill-President, tispi`à mis-se]] fit-tmiem ta’perijodu ta’ erbatax-il [urnata li jibda fid-data li fiha tkun saret jewdak il-perijodu itwal kif jista’ jkun provdut skond il-paragrafu li [ejminnufih wara dan, i\da bla ]sara g]all-eg]mil ta’ proklama o]rata’ emer[enza fil jew qabel it-tmiem ta’ dak il-perijodu.(`) Jekk f’xi \mien waqt li proklama ta’ emer[enza tkun isse]](mag]dud kull \mien waqt li tkun isse]] bis-sa]]a ta’ dan il-paragrafu) ri\oluzzjoni ti[i mg]oddija mill-Kamra tad-Deputati litapprova t-tkomplija fis-se]] tag]ha g]al perijodu ie]or, ta’ mhuxi\jed minn tliet xhur, li jibda fid-data li fiha kieku kienet ittemm, il-proklama g]andha, jekk ma ti[ix im]assra qabel, tkompli sse]]g]al dak il-perijodu l-ie]or.(4) Ri\oluzzjoni b]al dik imsemmija fil-paragrafu (`) tas-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu g]andha, kemm-il darba ma tkunxim]assra qabel mill-Kamra tad-Deputati, tispi`à mis-se]] fit-tmiem ta’ tnax- i l xahar l i j ibdew f id-data l i f iha tkun [ ie tmg]oddija jew f’dak il-perijodu aqsar kif jista’ jkun speìfikat fiha,i\da ming]ajr ]sara g]all-mog]dija ta’ ri\oluzzjoni o]ra mill-Kamra tad-Deputati bil-mod preskritt f’dak il-paragrafu fil jewqabel it-tmiem ta’ dak il-perijodu.(5) Dwar kull persuna li tkun membru ta’ korp dixxiplinatimwaqqaf skond xi li[i li tkun isse]] f’Malta, ebda ]a[a li hemm fijew mag]mula skond l-awtorità tal-li[i dixxiplinarja ta’ dak il-korpma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ xiwa]da mid-disposizzjonijiet ta’ dan il-Kapitolu li ma jkunux l-artikoli 33, 35 u 36.(6) Dwar kull persuna li tkun membru ta’ korp dixxiplinatimwaqqaf xort’o]ra milli kif intqal qabel u pre\enti legalmentf’Malta, ebda ]a[a li hemm fi jew mag]mula skond l-awtorità tal-l i[i dixxipl inarja ta’ dak i l-korp ma g]andha t i tqies l i tkuninkonsistenti ma’ jew bi ksur ta’ xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’dan il-Kapitolu.(7) Sa tmiem ta’ perijodu li jag]laq fit-30 ta’ {unju, l993, ebda]a[a li hemm f’xi li[i speìfikata fl-Ewwel Skeda li tinsab ma’ dinil-Kostituzzjoni u, sat-tmiem ta’ perijodu ta’ tliet snin li jibda bil-[urnata stabbilita, ebda ]a[a li hemm f’xi li[i o]ra mag]mula qabeli l -[urna ta s t abb i l i t a ma t i tq i e s l i tkun inkons i s t en t i mad-disposizzjonijiet ta’ l-artikoli 33 sa 45 (mag]dudin ) ta’ dan il-Kapitolu u, salv kif intqal qabel, ebda ]a[a mag]mula skond l-awtorità ta’ xi li[i b]al dik ma titqies li tkun saret bi ksur ta’ dawkl-artikoli.(8) Meta xi disposizzjoni ta’ li[i ma]ru[a qabel il-[urnatas t abb i l i t a t i t q i e s l i t kun inkons i s t en t i ma’ x i wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ l-artikoli 33 sa 45 (mag]dudin ) ta’ dan il-Kapitolu, ebda persuna ma jkollha dritt g]al kumpens dwar xi ]a[amag]mula skond l-awtorità ta’ dik id-disposizzjoni qabel ma kienethekk meqjusa b]ala inkonsistenti.(9) Ebda ]a[a fl-artikolu 37 ta’ din il-Kostituzzjoni ma


g]andha tolqot il-]dim ta’ xi li[i fis-se]] minnufih qabel it-3 ta’Marzu 1962 jew xi l i[i mag]mula fi jew wara dik id-data l itemenda jew tissostitwixxi xi li[i fis-se]] minnufih qabel dik id-data (jew xi li[i li minn \mien g]al \mien tkun emendata jewsostitwita bil-mod deskritt f’dan is-subartikolu) u li ma - (a) i\\idx max-xorta ta’ proprjetà li jista’ jittie]ed pussesstag]ha jew id-drittijiet fuq u interess fi proprjetà lijistg]u ji[u miksuba;(b) i\\idx mal-finijiet li g]alihom jew ìrkostanzi li fihomdik il-proprjetà jista’ jittie]ed pussess tag]ha jew ti[imiksuba;(`) tag]milx il-kondizzjonijiet li jirregolaw id-dritt g]alkumpens jew l-ammont tieg]u anqas favorevoli lil xipersuna li jkollha jew li tkun interessata fil-proprjetà;jew(d) tipprivax xi persuna minn xi dritt b]al dak li huwamsemmi fil-paragrafu (b) jew paragrafu (`) ta’ l-artikolu 37(1) ta’ din il-Kostituzzjoni.

Sostitwit:LVIII. 1974.18. KAPITOLU V Il-President

Twaqqif ta’ kariga ta’ President. Sostitwit: LVIII. 1974.18.

*48. (1) G]andu jkun hemm President ta’ Malta li ji[i ma]turb’Ri\oluzzjoni tal-Kamra tad-Deputati.(2) Persuna ma tistax ti[i ma]tura fil-kariga ta’ Presidentjekk -

(a) ma tkunx ìttadin ta’ Malta; jew(b) ikollha jew kellha l-kariga ta’ Prim Im]allef jewim]allef ie]or tal-Qorti Superjuri; jew(`) ma tkunx eli[ibbli g]al ]atra jew biex ta[ixxi f’xikariga pubblika skond l-artikoli 109, 118 u 120 ta’ dinil-Kostituzzjoni.

(3) Il-kariga ta’ President issir vakanti:(a) fit-tmiem ta’ ]ames snin mid-data tal-]atra f’dik il-kariga; jew(b) jekk id-detentur tal-kariga jitne]]a mill-karigab’Ri\oluzzjoni tal-Kamra tad-Deputati min]abbainkapaìtà li jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u(kemm jekk min]abba mard mentali jew korporali jewg]al xi ra[uni o]ra) jew g]al im[ieba ]a\ina.

Qadi tal-funzjonijiet tal-President matul vakanza, e``.Sostitwit: LVIII. 1974.18.

49. Kull meta l-kariga ta’ President tkun temporanjamentvakanti, u sakemm ji[i ma]tur President [did, u kull meta d-detentur tal-kariga jkun assenti minn Malta jew ikun bil-vakanzijew g]al xi ra[uni ma jkunx jista’ jaqdi l-funzjonijiet mog]tija lilub’din il-Kostituzzjoni, dawk il-funzjonijiet g]andhom ji[u moqdija*Nota: Is-subartikolu (4) ta’ dan l-artikolu [ie ommess g]aliex kellu l-effetttieg]u.

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Aminn dik il-persuna li l-Prim Ministru, wara konsultazzjoni mal-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, jista’ ja]tar jew, jekk ma jkun hemm ebdapersuna f’Malta hekk ma]tura u l i tkun t is ta’ taqdi dawk il-funzjonijiet, mill-Prim Im]allef.

{urament li g]andu jittie]ed mill-President. Sostitwit:LVIII. 1974.18.

*50. Persuna ma]tura g]al jew li tassumi l-funzjonijiet tal-kariga ta’ President g]andha, qabel ma tid]ol f’dik il-kariga, tie]uu tiffirma l-[urament tal-kariga muri fit-Tieni Skeda li tinsab ma’din il-Kostituzzjoni. Kull persuna ma]tura fil-kariga ta’ Presidentskond is-subartikolu (1 ) ta’ l-artikolu 48 ta’ din il-Kostituzzjonig]andha tie]u l-[urament tal-kariga quddiem il-Kamra.KAPITOLU VI

Il-Parlament TAQSIMA I

G]amla tal-ParlamentTwaqqif ta’ Parlament. Emendat: LVIII. 1974.19.

51. G]andu jkun hemm Parlament ta’ Malta li jkun mag]mulmill-President u minn Kamra tad-Deputati.G]amla tal-Kamra tad-Deputati. Emendat: XXVI. 1970.2. Sostitwit: LVIII. 1974.20. Emendat: IV. 1987. 3;XI. 1996.2.

52. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan il-Kapitolu, il-Kamra tad-Deputat i tkun mag]mula minn dak in-numru ta’membri, li jkun numru fard u li jkun divi\ibbli bin-numru tad-distretti elettorali, li l-Parlament jista’ minn \mien g]al \mienb’li[i jistabbilixxi. Dawk il-membri ji[u eletti bil-mod provdutminn jew skond xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta biproporzjonijiet indaqs mid-distretti elettorali msemmija fl-artikolu56 ta’ din il-Kostituzzjoni, billi kull distrett jele[[i dak in-numruta’ membri, li ma jkunx inqas minn ]amsa u mhux iktar minns e b g ] a k i f i l - P a r l a m e n t g ] a n d u m i n n \ m i e n g ] a l \ m i e njistabbilixxi; u dawk il-membri jkunu mag]rufa b]ala "Membri tal-Parlament":I\da meta -

(i) f’xi elezzjoni [enerali, partit politiku wie]edjikseb fit-total kollu aktar minn ]amsin fil-mijatal-voti validi kollha mitfug]in f’dik l-elezzjoni,kif akkreditati lill-kandidati tieg]u mill-Kummissjoni Elettorali fl-ewwel g]add tal-votikollha, i\da n-numru tal-kandidati tieg]u elettif’dik l-elezzjoni jkun anqas mit-total tal-kandidati l-o]ra li ji[u eletti; jew(ii) f’elezzjoni [enerali li tkun kontestata minn aktarminn \ew[ partiti politiì u li fiha kandidatiminn tnejn biss minn dawn il-partiti ji[u eletti,partit politiku j[ib perèntwali tal-voti validikollha mitfug]in f’dik l-ele\zjoni, kif akkreditati

*Ir-riferenza g]as-subartikolu (4) ta’ l-artikolu 48 [iet im]ollija barra billi dakis-subartikolu [ie ommess.


lill-kandidati ta’ dak il-partit mill-KummissjoniElettorali fl-ewwel g]add tal-voti kollha, li tkunaktar minn dik il-perèntwali li j[ib xi partitwie]ed ie]or, i\da n-numru tal-kandidati elettig]all-istess partit f’dik l-elezzjoni jkun anqasmin-numru tal-kandidati l-o]ra hekk eletti,in-numru tal-membri tal-Kamra tad-Deputati g]andu ji\died bin-numru ta’ membri li jkun me]tie[ biex il-partit li j[ib aktar minn]amsin fil-mija, jew il-perèntwali og]la, tal-voti validi kollha, kifikun il-ka\, ikollu membru wie]ed aktar mit-total tal-kandidati l-o]ra eletti f’dik l-elezzjoni; u f’kull ka\ b]al dan, dawk il-kandidatig]andhom ji[u dikjarati mill-Kummissjoni Elettorali b]ala elettibiex jimlew il-postijiet addizzjonali mi\juda b’dan il-proviso illi,billi jkunu kandidati tal-partit l-a]]ar imsemmi f’dik l-elezzjoni,kienu [ew akkreditati mill-Kummissjoni Elettorali fl-a]]ar g]addbl-og]la jew l-eqreb og]la numru ta’ voti ming]ajr ma jkunu [eweletti rrispettivament minn liema jkun id-distrett elettorali li fihjirrikorri dak l-og]la jew l-eqreb og]la numru ta’ voti.

(2) Jekk xi persuna li ma tkunx membru tal-Kamra tad-Deputati ti[i eletta biex tkun Speaker tal-Kamra hija g]andha, bis-sa]]a li tkun tiddetjeni l-kariga ta’ Speaker , tkun membru tal-Kamra b’\ieda mal-membri l-o]ra:I\da f’kull ka\ b]al dak l-iSpeaker ma jitqiesx b]alamembru tal-Kamra sabiex ji[i stabbilit in-numru ta’ voti me]tie[ali jkunu favur abbozz g]al xi wie]ed mill-finijiet ta’ l-artikolu 66ta’ din il-Kostituzzjoni.

Kwalifiki ta’ Membru tal-Kamra tad-Deputati. 53. Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu 54 ta’ din il-Kostituzzjoni, persuna tkun kwalifikata biex tkun eletta b]alamembru t a l -Kamra t ad-Depu ta t i j ekk iko l lha , u ma tkunxkwalifikata biex tkun hekk eletta kemm-il darba ma jkollhiex, il-kwalifiki g]ar-re[istrazzjoni b]ala elettur g]all-elezzjoni ta’membri tal-Kamra tad-Deputati msemmija fl-artikolu 57 ta’ din il-Kostituzzjoni.

Skwalifiki ta’ membru tal-Kamra tad-Deputati. Emendat: LVIII. 1974.21;XXXVIII. 1976.2.

54. (1) }add ma jkun kwalifikat biex ikun elett b]ala membrutal-Kamra tad-Deputati - (a) jekk ikun ìttadin ta’ pajji\ li ma jkunx Malta billi jkunsar hekk ìttadin volontarjament jew ikun ta]tdikjarazzjoni ta’ lealtà lejn pajji\ b]al dak;(b) ]lief kif ikun provdut xort’o]ra mill-Parlament, jekkikun jiddetjeni jew ikun qed ja[ixxi f’xi karigapubblika jew ikun membru tal-forzi armati tal-Gvernta’ Malta;(`) jekk ikun parti fi, jew ikun so`ju b’responsabbiltàillimitata f’so`jetà jew direttur jew manager ta’kumpannija li tkun parti fi, kuntratt mal-Gvern ta’Malta li jkun kuntratt ta’ appalt g]al xi xog]ol jewkuntratt g]all-provvista ta’ merkanzija biex ti[i w\atafil-qadi tal-pubbliku u ma jkunx, g]eluq xahar qabelid-data ta’ l-elezzjoni, ippubblika fil-Gazzetta avvi\ lijuri x-xorta ta’ xi kuntratt b]al dak, u l-interess tieg]u,

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ajew l-interess ta’ xi so`jetà jew kumpannija b]al dik,fih;

(d) ikun fallut mhux rijabilitat, billi jkun [ie dikjarat fallutb’sentenza jew xort’o]ra dikjarat fallut skond xi li[i litkun isse]] f’Malta;(e) jekk ikun interdett jew inabilitat min]abba xi mardmentali jew min]abba prodigalità minn qorti f’Malta,jew ikun xort’o]ra deì\ f’Malta li jkun ta’ mo]]marid;(f) ikun ta]t kundanna tal-mewt imposta fuqu minn xiqorti f’Malta jew ikun qed jiskonta kundanna ta’pri[unerija (tkun kif tkun imsej]a) ta’ aktar minn tnaxil-xahar imposta fuqu minn qorti b]al dik jewsostitwita minn awtorità kompetenti g]al xi kundannao]ra imposta fuqu minn qorti b]al dik, jew ikun ta]tkundanna b]al dik ta’ pri[unerija li l-esekuzzjonitag]ha tkun [iet sospi\a;(g) jekk ikun jiddetjeni jew ikun ja[ixxi f’xi kariga li l-funzjonijiet tag]ha jinvolvu xi responsabbiltà g]al,jew dwar, it-tmexxija ta’ xi elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati jew il-kompilazzjoni jew revi\jonita’ xi re[istru elettorali;(h) jekk ikun skwalifikat milli jkun membru tal-Kamratad-Deputati bi jew skond xi li[i li g]al dak i\-\mientkun isse]] f’Malta min]abba li jkun [ie misjub ]atita’ xi reat dwar l-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati.

(2) G]all-finijiet tal-paragrafu (f) tas-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu - (a) \ew[ kundanni jew aktar li jkunu me]tie[a li ji[uskuntati konsekuttivament g]andhom jitqiesu b]alakundanni separati jekk ebda wa]da minnhom ma tkung]al i\jed minn tnax-il xahar, i\da jekk wa]daminnhom tkun i\jed minn dak it-terminu g]andhomjitqiesu b]ala kundanna wa]da; u(b) ebda kont ma g]andu jittie]ed ta’ xi kundanna ta’pri[unerija imposta b]ala alternattiva g]al, jewmin]abba nuqqas ta’, il-]las ta’ multa.

(3) Persuna ma g]andhiex ti[i meqjusa b]ala li tiddetjeni, jewli ta[ixxi fi , kariga pubblika g]all-fini tal-paragrafu ( b) tas-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu - (a) jekk tkun bil-permess ta’ assenza qabel it-tluq minnkariga pubblika;(b) jekk tkun surmast fl-Università ta’ Malta li ma tkunxskond il-kondizzjonijiet ta’ l-impieg tag]ha impedutamill-prattika privata tal-professjoni tag]ha jew mitlubali tag]ti l-]in kollu tag]ha g]ad-disposizzjoni tal-Gvern ta’ Malta.


Ti\mim ta’ kariga ta’ membri. Emendat: XXXVIII. 1976.3.55. (1) Il-post ta’ membru tal-Parlament isir vakanti -

(a) max-xoljiment sussegwenti tal-Parlament wara l-elezzjoni tieg]u;(b) jekk jirri\enja mill-post tieg]u b’kitba minn idejhindirizzata lill-iSpeaker jew, jekk il-kariga ta’ Speakertkun vakanti jew l-iSpeaker ikun assenti minn Malta,lid-Deputy Speaker;(`) jekk huwa jsir parti f’xi kuntratt mal-Gvern ta’ Maltali jkun kuntratt ta’ appalt g]al xi xog]ol jew kuntrattg]all-provvista ta’ merkanzija biex ti[i w\ata fil-qadital-pubbliku, jew jekk xi so`jetà li fiha huwa jkunso`ju b’responsabbiltà illimitata jew kumpannija litag]ha huwa jkun direttur jew manager issir parti f’xikuntratt b]al dak, jew jekk isir so`ju b’responsabbiltàillimitata f’so`jetà jew direttur jew manager ta’kumpannija li tkun parti f’xi kuntratt b]al dak:

I\da huwa ma jivvakax il-post tieg]u skond id-disposizzjonijiet ta’ dan il-paragrafu jekk qabel ma jsirparti fil-kuntratt jew qabel ma, jew kemm jista’ jkunprattikabbli wara li, isir xort’o]ra nteressat fil-kuntratt(kemm b]ala so`ju b’responsabbiltà illimitataf’so`jetà jew b]ala direttur jew manager ta’kumpannija) huwa jikxef lill-iSpeaker ix-xorta tal-kuntratt u l-interess tieg]u jew l-interess tas-so`jetàjew kumpannija fih u l-Kamra tad-Deputatib’ri\oluzzjoni te\entah mid- disposizzjonijiet ta’ danil-paragrafu;(d) jekk ikun assenti mis-seduti tal-Kamra tad-Deputatig]al dak il-perijodu u f’dawk i`-ìrkostanzi li jistg]ujkunu preskritti mill-Ordnijiet Permanenti tal-Kamra;(e) jekk itemm milli jkun ìttadin ta’ Malta;(f) jekk itemm milli jkun kwalifikat g]ar-re[istrazzjonib]ala elettur g]all-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati;(g) bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’dan l-artikolu, jekk jinqalg]u xi ìrkostanzi li, kiekuma kienx membru tal-Kamra tad-Deputati, kienuj[eg]luh ikun skwalifikat g]al elezzjoni g]aliha.

(2) (a)Jekk ìrkostanzi b]al dawk li huma msemmija fil-paragrafu (g) tas-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu jin]olqu billi ximembru tal-Kamra tad-Deputati jkun ta]t kundanna tal-mewt jewpri[unerija, interdett jew inabilitat jew dikjarat b’sentenza li jkunmo]]u marid, dikjarat b’sentenza jew dikjarat xort’o]ra fallut jewmisjub ]ati ta’ reat dwar elezzjonijiet u jekk il-membru jkun jista’jappella kontra d-deì\joni (sew bil-permess ta’ qorti jew awtoritào]ra jew ming]ajr dak il-permess), huwa jtemm minnufih millijaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]ala Membru tal-Kamra i\da, bla ]sarag]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, huwa ma jivvakax il-posttieg]u sat-tmiem ta’ perijodu ta’ tletin [urnata wara dakinhar:I\da l-iSpeaker jista’, minn \mien g]al \mien, jestendi dak

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ail-perijodu g]al perijodi o]ra ta’ tletin [urnata biex il-membru jkunjista’ jkompli appell kontra d-deì\joni, hekk illi estensjonijiet ta’\mien l i je`èdu f i t- total global i mija u ]amsin [urnata mag ] a n d h o m x j i n g ] a t a w m i n g ] a j r l - a p p r o v a z z j o n i , m u r i j ab’ri\oluzzjoni, tal-Kamra.

(b) Jekk, mad-deì\joni ta’ xi appell, dawk i`-ìrkostanzijkomplu je\istu u ebda appell ie]or ma jkun jista’ jsir mill-membru,jew jekk, min]abba t-temm ta’ xi perijodu g]all-eg]mil ta’ appelljew avvi\ dwaru jew i`-à]da ta’ permess g]al appell jew g]al xira[uni o]ra, jispi`à milli l-membru jkun jista’ jappella, huwag]andu minnufih jivvaka l-post tieg]u.(`) Jekk f’xi \mien qabel ma l-membru jivvaka l-post tieg]udawk i`-ìrkostanzi b]alma ntqal qabel itemmu milli je\istu, il-postt ieg]u ma jsirx vakanti mat-tmiem tal-peri jodu msemmi fi l-paragrafu (a) ta’ dan is-subartikolu u huwa jkun jista’ jirre\umi l-qadi tal-funzjonijiet tieg]u b]ala membru tal-Kamra tad-Deputati.(d) G]all-finijiet ta’ dan is-subartikolu "appell" tfisser, fil-ka\ta’ ordni minn qorti ta’ [urisdizzjoni volontarja g]all-interdizzjonijew inabilitazzjoni ta’ membru tal-Kamra tad-Deputati, it-te]id ta’xi azzjoni g]ar-revi\joni ta’ dak l-ordni quddiem il-Prim’Awla tal-Qorti ~ivili.

Votazzjoni f’elezzjonijiet. Sostitwit: LVIII. 1974.22. Emendat: IV. 1987.4.

56. (1) Il-membri tal-Kamra tad-Deputati g]andhom ji[ueletti fuq il-prinìpju tar-rappre\entanza proporzjonali permezz ta’vot singlu trasferibbli minn dak in-numru ta’ distretti elettorali, lijkun numru fard u li ma jkunx inqas minn disg]a u mhux i\jedminn ]mistax, kif il-Parlament g]andu minn \mien g]al \mienjistabbilixxi.(2) L-elezzjoni tal-membri tal-Kamra tad-Deputati g]andhatkun ]ielsa minn attijiet illegali jew ta’ korruzzjoni u ind]il barrani. (3) Ikun id-dmir tal-Kummissjoni Elettorali li tissospendi l-elezzjoni, jew fid-distretti elettorali kollha jew f’xi wie]ed jewiktar minn dawk id-distretti, jekk ikollha ra[uni xierqa li temmen lijkunu saru attijiet illegali jew ta’ korruzzjoni jew reati o]ra lig]andhom x’jaqsmu ma’ l-elezzjonijiet jew kien hemm ind]ilbarrani u dawk l-attijiet, reati jew ind]il ikunu pprevalew b’modhekk estensiv jew ikunu ta’ dik ix-xorta li ra[onevo1ment ikunumistennija li jkollhom effett fuq ir-ri\ultat ta’ l-elezzjoni, fid-distretti elettorali kollha jew f’xi wie]ed jew iktar minnhom.(4) F’kull ka\ meta elezzjoni ti[i sospi\a ta]t is-subartikolu (3)ta’ dan l-artikolu, il-Kummissjonarju Elettorali Prinìpali g]anduminnufih jirriferi l-kwistjoni lill-Qorti Kostituzzjonali g]ad-deì\joni tag]ha.(5) Meta tkun te\isti xi wa]da mir-ra[unijiet li fuqha tista’ ti[isospi\a elezzjoni ta]t is-subartikolu (3 ) ta’ dan l-artikolu u l-elezzjoni ma tkunx [iet sospi\a, jew jekk attijiet illegali jew ta’korruzzjoni jew reati o]ra jew ind]il barrani kif imsemmija f’dakis-subartikolu jistg]u ra[onevolment jitqiesu li kellhom effett fuqir-ri\ultat ta’ elezzjoni, fid-distretti elettorali kollha jew f’wie]edjew aktar minnhom, kull persuna li g]andha l-jedd g]all-vot f’dik l-e l e z z j o n i t i s t a ’, m h u x a k t a r t a r d m i n n t l e t t i j i e m w a r a l -


pubblikazzjoni tar-ri\ultat uffi`jali ta’ l-elezzjoni, tirreferi l-kwistjoni lill-Qorti Kostituzzjonali g]ad-deì\joni tag]ha.(6) Kull riferenza lill-Qorti Kostituzzjonali ta]t jew is-subartikolu (4) jew is-subartikolu (5) ta’ dan l-artikolu g]andha ssiru g]andha ti[i deì\a minn dik il-Qorti skond kull li[i li f’dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta. Fuq kull riferenza b]al dik il-Qortijkollha, bla ]sara g]al kull setg]at o]ra, is-setg]a li tannulla l-elezzjoni, fid-distretti elettorali kollha jew f’wie]ed jew aktarminnhom, g]al kull wa]da mir-ra[unijiet imsemmija f’dawk is-subartikoli, u li tag]ti dawk id-direttivi u ordnijiet u li tag]ti dawkir-rimedji jew provvedimenti o]ra li jidhrilha xierqa fi`-ìrkostanziu b’mod partikolari biex ti\gura li elezzjoni ]ielsa, minflok dik litkun [iet annullata, issir mill-aktar fis possibbli.(7) Meta tkun [iet annullata elezzjoni ta]t is-subartikolu (6) ta’dan l-artikolu, ir-ri\ultat ta’ l-elezzjoni ma jkunx komplet qabel il-pubblikazzjoni tar-ri\ultat uffi`jali ta’ elezzjoni valida fid-distrettielettorali kollha.(8) }lief b’abbozz g]al-Att tal-Parlament mg]oddi bil-modspe` i f ika t f i s - suba r t iko lu (2) t a ’ l - a r t iko lu 66 t a’ d i n i l -Kostituzzjoni, ma g]andu jsir ebda tibdil f’xi li[i -

(a) li bih xi eg]mil jew nuqqas ma jibqax att illegali jewta’ korruzzjoni jew reat ie]or dwar l-elezzjoni ta’membri tal-Kamra tad-Deputati jew ind]il barrani; jew(b) li jibdel jew i\id i`-ìrkostanzi jew il-kondizzjonijiet lifihom jew ta]thom l-eg]mil jew in-nuqqas ikunu attillegali jew ta’ korruzzjoni jew reat ie]or jew ind]ilbarrani; jew(`) li jnaqqas il-piena li ]ati jista’ minn \mien g]al \mienje]el g]al xi att jew reat ie]or jew ind]il b]al dawk;

u g]all-finij iet ta’ dan is-subartikolu d-disposizzjonijiet tas-subartikolu (7) ta’ l-artikolu 66 ta’ din il-Kostituzzjoni g]andhomjappl ikaw b]al l ikieku r i ferenzi g]at- t ibdi l f’xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni kienu riferenzi g]at-tibdilf’xi li[i.(9) }add ma jivvota fl-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati g]al xi distrett elettorali jekk ma jkunx re[istrat skond xili[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta b]ala elettur f’dak id-distrett.(10) Fl-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati -

(a) il-votazzjoni tkun bil-vot u g]andha ssir b’dak il-modli ma jikxifx kif il-vot ta’ xi elettur partikolari jkuning]ata; u(b) ]add ma jit]alla jivvota g]an-nom ta’ ]addie]or:

I\da jista’ jsir provvediment b’li[i li bih, jekkpersuna ma tkunx tista’, min]abba g]ama, kaw\afi\ika o]ra jew analfabeti\mu timmarka l-karta tal-vottag]ha, il-karta tal-vot tag]ha tista’ ti[i immarkatag]an-nom tag]ha u fuq direttivi tag]ha minn xipersuna o]ra li tkun qieg]da tissorvelja uffi`jalment

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ail-votazzjoni fil-post tal-votazzjoni.

(11) Il-karti tal-vot g]andhom ikunu hekk mag]mula sabiexill i t terati jkunu jistg]u jiddistingwu bejn i l-parti t i polit iì l ig]alihom jappartjenu l-kandidati.(12) Il-kandidati u l-a[enti tag]hom ji[u mog]tija faìlitajietbiex jaraw it-trasport tal-kaxxi tal-voti u s-si[illar u t-tne]]ija tas-si[ill tag]hom.(13) Il-kliem "att illegali jew ta’ korruzzjoni", "reati lig]andhom x’jaqsmu ma’ l-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati" u "ind]il barrani" g]andhom it-tifsir mog]ti lilhom b’li[ili f’dak i\-\mien tkun fis-se]] u li tkun tirregola t-tmexxija ta’elezzjonijiet jew ind]il barrani dwar elezzjonijiet, u xi li[i b]al dikg]andha titqies g]all-finijiet ta’ dan l-artikolu u ta’ l-artikoli 32 sa47 (mag]dudin ) t a ’ d in i l -Kos t i t uzz jon i l i t kun me] t i e[ara[onevolment fl-interess ta’ l-ordni pubbliku u ra[onevolment[ustifikabbli f’so`jetà demokratika.

Kwalifika ta’ eletturi.Emendat: LVIII. 1974.23. 57. Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu 58 ta’ din il-Kostituzzjoni, persuna tkun kwalifikata biex tkun re[istrata b]alaelettur g]all-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati jekktkun, u ma tkunx kwalifikata biex tkun hekk re[istrata jekk matkunx -

(a) ìttadin ta’ Malta;(b) g]alqet l-età ta’ tmintax-il sena; u(`) residenti f’Malta u matul it-tmintax-il xahar minnufihqabel ir-re[istrazzjoni tag]ha hekk residenti g]alperijodu kontinwu ta’ sitt xhur jew g]al perijodi lijammontaw fit-total globali g]al sitt xhur:

I\da dan il-paragrafu ma japplikax g]al persuna litkun ordinarjament tirrisjedi f’Malta i\da ma tkunxtirrisjedi f’Malta kif me]tie[ b’dan il-paragrafumin]abba servizz barra minn Malta fis-servizzpubbliku, mag]dud servizz fil-karigi msemmija fis-subartikolu (3) ta’ l-artikolu 124 ta’ din il-Kostituzzjoni, jew min]abba servizz barra minn Maltaf’korp, jew b]ala membru ta’ korp, dixxiplinat kifimfisser fl-artikolu 47 ta’ din il-Kostituzzjoni.Skwafifika ta’ eletturi.58. }add ma jkun kwalifikat li jkun re[istrat b]ala eletturg]all-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati jekk -

(a) ikun interdett jew inabilitat min]abba xi mard mentaliminn qorti f’Malta jew ikun xort’o]ra deì\ f’Malta lijkun ta’ mo]] marid;(b) ikun ta]t kundanna ta’ mewt imposta fuqu minn xiqorti f’Malta jew ikun qed jiskonta kundanna ta’pri[unerija (tkun kif tkun imsej]a) ta’ i\jed minn tnaxil-xahar imposta fuqu minn qorti b]al dik jewsostitwita minn awtorità kompetenti g]al xi kundannao]ra imposta fuqu minn qorti b]al dik, jew ikun ta]tkundanna b]al dik ta’ pri[unerija li l-esekuzzjoni


tag]ha tkun [iet sospi\a; jew(`) ikun skwalifikat minn re[istrazzjoni b]ala elettur minnjew skond xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]]f’Malta min]abba li jkun [ie misjub ]ati ta’ xi reatdwar l-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati.

Speaker u Deputy Speaker. 59. (1) Meta l-Kamra tad-Deputati tiltaqa’ g]all-ewwel darbawara xi elezzjoni [enerali u qabel ma tipproèdi g]at-tmexxija ta’xi xog]ol ie]or, g]andha tele[[i persuna biex tkun l-iSpeaker tal-Kamra; u jekk il-kariga ta’ Speaker issir vakanti f’xi \mien qabelix-xoljiment sussegwenti tal-Parlament, il-Kamra g]andha, kemmjista’ jkun malajr, tele[[i persuna o]ra g]al dik il-kariga.(2) L-iSpeaker jista’ ji[i elett jew -

(a) minn fost persuni li jkunu membri tal-Kamra tad-Deputati, imma li ma jkunux Ministri jew SegretarjiParlamentari; jew(b) minn fost persuni li ma jkunux membri tal-Kamra tad-Deputati u jkunu kwalifikati g]al elezzjoni b]alamembri tag]ha.

(3) Meta l-Kamra tad-Deputati tiltaqa’ l-ewwel darba wara xielezzjoni [enerali u qabel ma tipproèdi g]at-tmexxija ta’ xixog]ol ie]or ]lief l-elezzjoni ta’ l-iSpeaker , il-Kamra g]andhatele[[i membru tal-Kamra, li ma jkunx Ministru jew SegretarjuParlamentari, biex ikun Deputy Speaker tal-Kamra; u jekk il-karigata’ Deputy Speaker issir vakanti f’xi \mien qabel ix-xoljimentsussegwen t i t a l -Pa r l amen t , i l -Kamra g]andha , ma l l i j kunkonvenjenti, tele[[i membru ie]or b]al dak g]al dik il-kariga.(4) Persuna g]andha tivvaka l-kariga ta’ Speaker jew DeputySpeaker -

(a) fil-ka\ ta’ Speaker elett minn fost il-membri tal-Kamratad-Deputati jew fil-ka\ tad-Deputy Speaker -(i) jekk itemm milli jkun membru tal-Kamra:

I\da l-iSpeaker ma g]andux jivvaka l-kariga min]abba biss li jkun temm milli jkunmembru tal-Kamra max-xoljiment tal-Parlament, sakemm il-Kamra tiltaqa’ g]all-ewwel darba wara dak ix-xoljiment;(ii) jekk ji[i ma]tur biex ikun Ministru jewSegretarju Parlamentari;

(b) fil-ka\ ta’ Speaker elett minn fost persuni li ma jkunuxmembri tal-Kamra tad-Deputati -(i) meta l-Kamra tiltaqa’ l-ewwel darba wara xixoljiment tal-Parlament;

(ii) jekk jinqalg]u xi ìrkostanzi li kienu j[eg]luh lijkun skwalifikat g]al elezzjoni b]ala membrutal-Kamra tad-Deputati;(`) jekk jav\a r-ri\enja tieg]u tal-kariga tieg]u lill-Kamratad-Deputati jew jekk b’kitba ta]t idejh indirizzata, fil-ka\ ta’ l-iSpeaker lill-Iskrivan tal-Kamra u fil-ka\ tad-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T ADeputy Speaker lill-iSpeaker (jew, jekk il-kariga ta’Speaker tkun vakanti jew l-iSpeaker ikun assenti minnMalta, lill-Iskrivan tal-Kamra) jirri\enja dik il-kariga;jew

(d) fil-ka\ tad-Deputy Speaker , jekk ji[i elett biex ikunSpeaker.(5) (a) Jekk, bis-sa]]a tas-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 55 ta’din il-Kostituzzjoni, l-iSpeaker jew id-Deputy Speakerikun me]tie[ li jtemm milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]ub]ala membru tal-Kamra tad-Deputati huwa g]andujtemm ukoll milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]alaSpeaker jew Deputy Speaker, skond il-ka\, u dawk il-funzjonijiet g]andhom sakemm huwa jivvaka l-posttieg]u fil-Kamra jew jirri\umi l-qadi tal-funzjonijiettal-kariga tieg]u, ji[u moqdija -

(i) fil-ka\ ta’ l-iSpeaker , mid-Deputy Speaker jew,jekk il-kariga ta’ Deputy Speaker tkun vakantijew id-Deputy Speaker ikun me]tie[ li jtemmmilli jaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]ala membrutal-Kamra tad-Deputati bis-sa]]a tas-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, minn dak il-membru tal-Kamra (lima jkunx Ministru jew Segretarju Parlamentari)kif il-Kamra tista’ tele[[i g]al dan l-iskop;(ii) fil-ka\ tad-Deputy Speaker , minn dak il-membrutal-Kamra (li ma jkunx Ministru jew SegretarjuParlamentari) kif il-Kamra tista’ tele[[i g]al danl-iskop.

(b) Jekk l-iSpeaker jew Deputy Speaker jirre\umi l-qadi tal-f u n z j o n i j i e t t i e g ] u b ] a l a m e m b r u t a l - K a m r a , s k o n d i d -disposizzjonijiet tas-subartikolu (2 ) ta’ l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, huwa g]andu jirre\umi wkoll il-qadi tal-funzjonijiettieg]u ta’ Speaker jew Deputy Speaker , skond il-ka\.Twaqqif ta’ Kummissjoni Elettorali. Emendat: LVIII. 1974.24.

60. (1) G]andu jkun hemm Kummissjoni Elettorali g]alMalta.(2) Il-Kummissjoni Elettorali tkun mag]mula minn Chairman ,l i jkun i l -persuna l i g]a l dak i\-\mien ikol lha l -kar iga ta’Kummissjonarju Elettorali Prinìpali u li tkun ma]tura g]al dik il-kariga mis-servizz pubbliku, u dak in-numru ta’ membri li majkunx anqas minn erbg]a li jista’ jkun preskritt b’xi li[i li g]al daki\-\mien tkun isse]] f’Malta.(3) Il-membri tal-Kummissjoni Elettorali g]andhom ji[uma]tura mill-President, li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru,mog]ti wara li jikkonsulta l-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.(4) }add ma jkun kwalifikat li j\omm kariga b]ala membru tal-K u m m i s s j o n i E l e t t o r a l i j e k k i k u n M i n i s t r u , S e g r e t a r j uParlamentari, membru ta’, jew kandidat g]all-elezzjoni g]al, il-Kamra tad-Deputati jew uffi`jal pubbliku.(5) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, membru


tal-Kummissjoni Elettorali g]andu jivvaka l-kariga tieg]u - (a) fit-tmiem ta’ tliet snin mid-data tal-]atra tieg]u jewf’dak i\-\mien qabel li jista’ jkun speìfikat fid-dokument li bih ikun [ie ma]tur; jew(b) jekk jinqalg]u xi ìrkostanzi li, kieku ma kienxmembru tal-Kummissjoni, kienu j[eg]luh ikunskwalifikat g]all-]atra b]ala tali.

(6) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (7) ta’ danl-artikolu, membru tal-Kummissjoni Elettorali jista’ jitne]]a mill-kariga mill-President li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.(7) Membru tal-Kummissjoni Elettorali ma g]andux jitne]]amill-kariga ]lief g]al inkapaìtà li jaqdi l-funzjonijiet tal-karigatieg]u (sew jekk min]abba mard mentali jew korporali jew g]al xira[uni o]ra) jew g]al im[ieba ]a\ina.(8) Jekk il-kariga ta’ membru tal-Kummissjoni Elettorali tkunvakanti jew jekk membru ma jkunx jista’ g]al xi ra[uni jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President, li ja[ixxi skond il-parirtal-Prim Ministru, mog]ti wara li jkun ikkonsulta l-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, jista’ ja]tar persuna li tkun kwalifikata biex tkunma]tura b]a la membru b iex tkun membru temporanju ta l -Kummissjoni; u kull persuna hekk ma]tura g]andha, bla ]sarag]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (5 ), (6) u (7 ) ta’ dan l-artikolu, ittemm milli tkun membru b]al dak meta persuna ti[ima]tura biex timla l-vakanza jew, skond il-ka\, meta l-membru lima kienx jista’ jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u jirre\umi dawkil-funzjonijiet.(9) Fl-e\erìzzju tal-funzjonijiet tag]ha skond din il-Kostituzzjoni l-Kummissjoni Elettorali ma tkunx su[[etta g]ad-direzzjoni jew kontroll ta’ xi persuna jew awtorità o]ra.

Distretti elettorali. Emendat: LVIII. 1974.25.61. (1) Il-Kummissjoni Elettorali g]andha tirrivedi l-konfinitad-distret t i elet torali msemmija fl-art ikolu 56(1 ) ta’ din il-Kostituzzjoni b’intervalli ta’ mhux anqas minn sentejn u mhuxi\jed minn ]ames snin u tista’, skond id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, tbiddel dawk il-konfini safejn tqis mixtieq skond ir-ri\ultat tar-revi\joni:

I\da l-Kummissjoni g]andha tag]mel revi\joni b]al dik u,skond id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, tbiddel l-imsemmijakonfini kull meta l-Parlament ikun g]amel provvediment li jibdelin-numru ta’ distretti elettorali; u b’\ieda l-Kummissjoni tista’f ’k u l l \ m i e n t a g ] m e l r e v i \ j o n i b ] a l d i k u , s k o n d i d -disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, tibdel l-imsemmija konfinisa fe jn tq i s des iderabbl i b]a la konsegwenza ta t - t i \mim ta’ènsiment tal-popolazzjoni bis-sa]]a ta’ xi li[i.(2) Kull provvediment tal-Parlament li jibdel in-numru tad-distretti elettorali g]andu jibda jse]] meta t-tibdil tal-konfini tad-distretti elettorali li, skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (1)ta’ dan l-artikolu, huwa konsegwenzjali g]alih ji[i fis-se]].(3) Kull meta jsir tibdil tal-konfini mill-Kummissjoni skonddan l-artikolu g]andu jkollhom effett id-disposizzjonijiet li [ejjin:

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(a) il-Kummissjonarju Elettorali Prinìpali g]andujg]arraf bit-tibdil, malajr kemm jista’ jkun wara li jsir,lill-Prim Ministru u lill-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni;(b) mhux aktar tard minn xahrejn wara li jirìevi dak it-tag]rif, il-Prim Ministru g]andu jara li t-tibdiljitqieg]ed quddiem il-Kamra tad-Deputati biex ji[ikunsidrat minnha;(`) mhux aktar tard minn ]ames xhur wara li l-PrimMinistru jirìevi dak it-tag]rif, il-Kamra tista’,b’ri\oluzzjoni, jew tapprova t-tibdil jew tibag]tu luralill-Kummissjoni biex ter[a’ tikkunsidrah mill-[did;(d) wara li jg]addu sitt xhur mid-data li fiha t-tibdil ikun[ie mg]arraf lill-Prim Ministru, jew, jekk it-tibdil ikun[ie approvat mill-Kamra, malli ji[i hekk approvat,jew, jekk it-tibdil jintbag]at lura lill-Kummissjoni,wara li jg]addu xahrejn minn meta hekk jintbag]atlura, il-Kummissjonarju Elettorali Prinìpali g]andujie]u ]sieb li t-tibdil ji[i pubblikat fil-Gazzetta jew fil-forma ori[inali tieg]u jew, jekk ikun [ie modifikatmill-Kummissjoni, kif hekk modifikat; u(e) kull tibdil b]al dak g]andu jibda jse]] ma’ l-ewwelxoljiment tal-Parlament wara li t-tibdil ikun [iepubblikat fil-Gazzetta skond il-paragrafu (d) ta’ danis- subartikolu:

I\da ebda ]a[a f’dan il-paragrafu ma g]andhatiftiehem li timpedixxi l-pubblikazzjoni ta’ xi re[istruelettorali jew xi ]tie[a o]ra li g]andha x’taqsam mar-re[istrazzjoni ta’ eletturi milli ji[u esegwiti skond it-tibdil, ta]t xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]]f’Malta, qabel dak ix-xoljiment.(4) Kull tibdil tal-konfini ta’ xi distrett elettorali skond dan l-artikolu g]andu jsir b’dak il-mod li ji\gura li, fi\-\mien meta l-Kummissjoni tag]mel ir-revi\joni tag]ha, in-numru miksub bid-divi\joni ta’ l-elettorat totali fid-distrett (kif \gurat b’riferenzag]ar-re[istru elettorali fis-se]] dak i\-\mien ) bin-numru ta’membri li g]andhom ji[u eletti g]all-Kamra tad-Deputati minn dakid-distrett ikun kemm jista’ jkun daqs il-kwota elettorali kemmikun ra[onevolment prattikabbli:

I\da kull tibdil b]al dak jista’ jsir b’dak il-mod li n-numruta’ eletturi f’dak id-distrett ikun, fi\-\mien meta l-Kummissjonitag]mel ir-revi\joni tag]ha, akbar jew anqas mill-kwota elettoralimoltiplikata bin-numru ta’ membri li g]andhom ikunu hekk eletti,i\da f’ebda ka\ b’aktar minn ]amsa fil-mija, sabiex jittie]ed konttal-viìnanza [eografika, differenzi fid-densità ta’ popolazzjoni ufatturi o]ra rilevanti.(5) G]all-finijiet ta’ kull revi\joni mag]mula skond dan l-artikolu, "kwota elettorali" tfisser in-numru miksub bid-divi\jonita’ l-elettorat totali ta’ Malta (kif \gurat mir-re[istru elettorali fis-se]] fi\-\mien meta l-Kummissjoni tag]mel dik ir-revi\joni) bin-numru totali ta’ membri li g]andhom ikunu eletti g]all-Kamra tad-Deputati fl-elezzjoni [enerali li ssir wara x-xoljiment sussegwenti


tal-Parlament.(6) It-tmexxija ta’ elezzjonijiet f’kull distrett elettorali u ta’kull votazzjoni me]uda skond id-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu66(3) ta’ din il-Kostituzzjoni tkun su[[etta g]ad-direzzjoni usorveljanza tal-Kummissjoni Elettorali.

Mili ta’ vakanzi. 62. Kull meta l-post ta’ xi membru tal-Kamra tad-Deputati jsirvakanti l-vakanza g]andha timtela bil-mod provdut bi jew skond xili[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.Deì\joni ta’ kwistjonijiet dwar membru. Emendat: XLVII. 1972.2.

63. Kull kwistjoni jekk - (a) xi persuna tkunx [iet eletta validament b]ala membrutal-Kamra tad-Deputati;(b) xi membru tal-Kamra jkunx ivvaka l-post tieg]u fihajew ikunx me]tie[, skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, li jtemm milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]ub]ala membru; jew(`) xi persuna tkunx [iet eletta validament b]ala Speakerminn fost persuni li ma jkunux membri tal-Kamra u,wara li tkun [iet hekk eletta, tkunx ivvakat il-karigata’ Speaker,

g]andha ti[i mressqa quddiem u deì\a mill-Qorti Kostituzzjonaliskond id-disposizzjonijiet ta’ xi li[i li g]al dak i\-\mien tkunisse]] f’Malta.Skrivan tal-Kamra tad-Deputati u persunal tieg]u.

64. (1) G]andu jkun hemm Skrivan tal-Kamra tad-Deputati.(2) Il-kariga ta’ l-Iskrivan tal-Kamra tad-Deputati u l-karigital-membri tal-persunal tieg]u jkunu karigi pubbliì.

TAQSIMA 2Setg]at u Proèdura tal-Parlament

Setg]a ta’ g]emil ta’ li[ijiet. 65. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjoriijiet ta’ din il-Kostituzzjoni, il-Parlament jista’ jag]mel li[ijiet g]all-paì, ordniu gvernar tajjeb ta’ Malta.(2) Bla ]sara g]all-[eneralità tas-subartikolu (1) u su[[ettig]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (3 ), (4) u (5 ) ta’ dan l-ar t ikolu, i l -Parlament j is ta’ b’li[i j is tabbil ixxi l-privi le[[i ,immunitajiet u setg]at tal-Kamra tad-Deputati u l-membri tag]ha.(3) Ma jistg]u jittie]du ebda proèduri ìvili jew kriminalikontra xi membru tal-Kamra tad-Deputati g]al kliem li jkununtqalu quddiem, jew miktuba f’rapport lil, il-Kamra jew kumitattag]ha jew min]abba xi kwistjoni jew ]a[a mi[juba hemm minnub’petizzjoni, abbozz, ri\oluzzjoni, mozzjoni jew xort’o]ra.(4) Matul kull sessjoni l-membri tal-Kamra tad-Deputatig]andhom igawdu libertà minn arrest g]al kull dejn ìvili ]lief dejnli l-eg]mil tieg]u jikkostitwixxi reat kriminali.(5) Ebda proèdiment ma]ru[ minn xi qorti fl-e\erìzzju ìvilitag]ha ma g]andu ji[i notifikat jew esegwit [ewwa r-reìnti tal-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AKamra tad-Deputati waqt li l-Kamra tkun f’seduta jew permezz ta’l-iSpeaker, l-Iskrivan jew xi uffi`jal tal-Kamra.

Tibdil ta’ din il-Kostituzzjoni. Sostitwit: LVIII. 1974.26. Emendat:IV. 1987.5;XIII. 2001.3.

66. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-Parlament jista’ jibdel kull wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni u (safejn tag]mel parti mil-li[i ta’ Malta) kull wa]damid-disposizzjonijiet ta’ l-Att ta’ l-1964 dwar l-Indipendenza ta’Malta.(2) Safejn jibdel -

(a) dan l-artikolu; jew(b) l-artikolu 1, is-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 2, is-subartikolu (1) ta’ l-artikolu 3, is-subartikolu (1) ta’ l-artikolu 5, l-artikolu 6, l-artikoli minn 32 sa 48 (it-tnejn inklu\i), l-artikoli 51, 52, 56, 57, 60 u 61, is-subartikolu (3) ta’ l-artikolu 65, is-subartikolu (2) ta’l-artikolu 75, l-artikolu 76 (barra mis-subartikolu (2)tieg]u), l-artikoli 77 u 78, l-artikolu 80, l-artikolu 91,l-artikoli minn 95 sa 100 (it-tnejn inklu\i), l-artikoliminn 102 sa 110 (it-tnejn inklu\i ), l-artikoli 113, 114,115A, 118, 119 jew 120 ta’ din il-Kostituzzjoni; jew(`) l-artikolu 124 ta’ din il-Kostituzzjoni fl-applikazzjonitieg]u g]al xi wa]da mid-disposizzjonijiet speìfikatifil-paragrafu (a) jew (b) ta’ dan is-subartikolu,

abbozz g]al Att tal-Parlament skond dan l-artikolu ma g]andux ji[img]oddi mill-Kamra tad-Deputati kemm-il darba fil-votazzjonifinali dwaru f’dik il-Kamra ma jkollux favur tieg]u l-voti ta’ mhuxanqas minn \ew[ terzi tal-membri kollha tal-Kamra.(3) Safejn jibdel -

(a) dan is-subartikolu jew is-subartikolu (4) ta’ dan l-artikolu; jew(b) is-subartikolu (2) ta’ l-artikolu 76 ta’ din il-Kostituzzjoni,

abbozz g]al Att tal-Parlament skond dan l-artikolu ma g]andux ji[ippre\entat lill-President g]all-kunsens tieg]u kemm-il darba mhuxinqas minn tliet xhur u mhux iktar minn sitt xhur wara li jkung]adda mill-Kamra hekk kif speìfikat fis-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu ma jkunx [ie mqieg]ed quddiem l-eletturi kwalifikati lijivvotaw g]all-elezzjoni tal-membri tal-Kamra tad-Deputati u l-ma[[oranza ta’ l-eletturi li jivvotaw ma jkunux approvaw l-abbozz.(4) Id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (10) ta’ l-artikolu 56 ta’din il-Kostituzzjoni g]andhom japplikaw g]all-votazzjoni fuqabbozz imqieg]ed quddiem l-eletturi skond is-subartikolu (3) ta’dan l-art ikolu kif japplikaw g]all-votazzjoni fl-elezzjoni ta’membri tal-Kamra tad-Deputati, u bla ]sara g]al dak li ntqal qabeli l -vo t fuq dak l -abbozz g]andu j i t t i e]ed b’dak i l -mod k i fjippreskrivi l-Parlament.(5) Safejn jibdel xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni barra minn dawk speìfikati fis-subartikoli (2) u (3)ta’ dan l-artikolu, abbozz g]al Att tal-Parlament skond dan l-


artikolu ma g]andux ji[i mg]oddi mill-Kamra tad-Deputati kemm-il darba fil-votazzjoni finali dwaru f’dik il-Kamra ma jkollux favurtieg]u l-voti ta’ ma[[oranza tal-membri kollha tal-Kamra.(6) Att tal-Parlament li jibdel in-numru tal-membri tal-Kamratad-Deputati ma g]andux jolqot in-numru tal-membri tal-Kamraqabel ix-xoljiment tal-Parlament li ja]bat wara l-]ru[ tieg]u b’li[i.(7) F’dan l-artikolu -

(a) riferenzi g]al xi wa]da mid-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni jew ta’ l-Att ta’ l-1964 dwar l-Indipendenza ta’ Malta jinkludu riferenzi g]al kull li[ili ti[i emendata jew tissostitwixxi dik id-disposizzjoni;u(b) riferenzi g]at-tibdil ta’ xi wa]da mid-disposizzjonijietta’ din il-Kostituzzjoni jew ta’ l-Att ta’ l-1964 dwar l-Indipendenza ta’ Malta jinkludu riferenzi g]all-emendar, modifika jew ]ru[ b’li[i mill-[did b’emendajew modifika jew ming]ajrhom, ta’ dik id-disposizzjoni, is-sospensjoni jew t]assir ta’ dik id-disposizzjoni u l-eg]mil ta’ disposizzjoni differentiminflok dik id-disposizzjoni.

Regolar tal-proèdura fil-Kamra tad-Deputati.67. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni, il-Kamra tad-Deputati tista’ tirregola l-proèduratag]ha stess.(2) Il-Kamra tad-Deputati tista’ ta[ixxi nonostanti xi vakanzifost il-membri tag]ha (mag]duda kull vakanza mhux mimlija metal-Kamra tiltaqa’ g]all-ewwel darba fil jew wara l-[urnata stabbilitaj e w w a r a x i x o l j i m e n t t a l - P a r l a m e n t ) u l - p r e \ e n z a j e wparteìpazzjoni ta’ xi persuna mhux intitolata li tkun pre\enti jew litipparteìpa fil-proèduri tal-Kamra ma tne]]ix il-validità ta’ dawkil-proèduri.(3) Kull disposizzjoni mag]mula bis-sa]]a tas-subartikolu (1)ta’ dan l-ar t ikolu g]at- twaqqif ta’ Kumita t i ta l -Kamra biexjinvestigaw ]wejje[ ta’ importanza pubblika [enerali g]andha tkunhekk mag]mula biex ti\gura illi, safejn ikun jidher prattikabbli lill-Kamra , ku l l Kumi ta t b]a l dak ikun hekk mag]mul l i jkunjirrappre\enta b’mod xieraq lill-Kamra.

{urament li g]andu jittie]ed mill-membri tal-Kamra tad-Deputati.

68. Ebda membru tal-Kamra tad-Deputati ma jit]alla jie]uparti fil-proèduri tal-Kamra (barra minn proèduri me]tie[a g]all-finijiet ta’ dan l-artikolu) sakemm ma jkunx ]a u ffirma quddiem il-Kamra l-[urament ta’ lealtà:I\da l-elezzjoni ta’ l-iSpeaker u Deputy Speaker tista’ ssirqabel ma l-membri tal-Kamra jkunu ]adu u ff irmaw dak i l-[urament.

Min jippresjedi fil-Kamra tad-Deputati.69. (1) G]andu jippresjedi f’kull seduta tal-Kamra tad-Deputati -

(a) l-iSpeaker; jew(b) fl-assenza ta’ l-iSpeaker, id-Deputy Speaker; jew

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(`) fl-assenza ta’ l-iSpeaker u tad-Deputy Speaker, dak il-membru tal-Kamra (li ma jkunx Ministru jewSegretarju Parlamentari) li l-Kamra tista’ tele[[i g]aldak l-iskop.

(2) Riferenzi f’dan l-artikolu g]al ìrkostanzi li fihom l-iSpeaker jew id- Deputy Speaker ikun assenti jinkludu riferenzig]al ìrkostanzi li fihom il-kariga ta’ Speaker jew Deputy Speakertkun vakanti.Quorum fil-Kamra tad-Deputati. 70. (1) Jekk f’xi seduta tal-Kamra tad-Deputati xi membru lijkun pre\enti ji[bed l-attenzjoni tal-persuna li tkun qed tippresjedifis-seduta g]all-assenza ta’ quorum u, wara dak l-intervall li jista’jkun preskritt fl-Ordnijiet Permanenti tal-Kamra, il-persuna li tkunqed tippresjedi f’dik is-seduta ti\gura li quorum tal-Kamra jkung]adu mhux pre\enti, il-Kamra g]andha ti[i a[[ornata.

(2) G]all-finijiet ta’ dan l-artikolu - (a) quorum tal-Kamra tad-Deputati jkun mag]mul minn]mistax-il membru; u(b) il-persuna li tkun tippresjedi fis-seduta tal-Kamra matkunx mag]duda fil-kalkolu jekk hemmx quorumpre\enti.

Votazzjoni.71. (1) }lief safejn ikun provdut xort’o]ra f’din il-Kostituzzjoni, kull kwistjoni proposta g]al deì\joni fil-Kamra tad-Deputati g]andha ti[i deì\a b’ma[[oranza tal-voti tal-membritag]ha pre\enti u li jivvotaw.(2) L-iSpeaker ma g]andux jivvota dwar xi kwistjoni jekkmhux meta l-voti jkunu ndaqs, f’liema ka\ huwa jkollu u je\erìtavot deì\iv.(3) Kull persuna o]ra g]andha, meta tippresjedi fil-Kamra tad-Deputati, i\\omm il-vot tag]ha ori[inali b]ala membru u, jekkdwar xi kwistjoni, il-voti jkunu ndaqs, ikollha wkoll u te\erìta votdeì\iv.

Mod ta’ e\erìzzju tas-setg]at le[islativi.Emendat: LVIII.1974.27.

72. (1) Is-setg]a tal-Parlament li jag]mel li[ijiet g]andha ti[ie\erìtata b’abbozzi mg]oddija mill-Kamra tad-Deputati, u bil-kunsens mog]ti g]alihom mill-President.(2) Meta abbozz ji[i pre\entat lill-President g]all-kunsens,huwa g]andu ming]ajr dewmien juri li jag]ti l-kunsens.(3) Abbozz ma g]andux isir li[i kemm-il darba ma jkunx [iemg]oddi kif imiss u ma jkunx [ie mog]ti l-kunsens g]alih skonddin il-Kostituzzjoni.(4) Meta li[i jkun [ie mog]ti l-kunsens g]aliha mill-Presidentdin g]andha bla dewmien t i[i pubbl ikata f i l -Gazzet ta u mag]andhiex tibda sse]] sakemm ma tkunx hekk pubblikata, i\da l-Parlament jista’ jipposponi l-bidu fis-se]] ta’ xi li[i b]al dik ujista’ jag]mel li[ijiet b’effett retroattiv.


Restrizzjoni dwar èrti mi\uri finanzjarji. Emendat: LVIII. 1974.28.

73. }lief wara rakkomandazzjoni tal-President murija minnMinistru, il-Kamra tad-Deputati ma g]andhiex -(a) tipproèdi dwar xi abbozz (mag]duda kull emendag]al abbozz) li, fil-fehma tal-persuna li tkuntippresjedi, jipprovdi g]al xi wie]ed mill-iskopijiet li[ejjin, ji[ifieri, biex jimponi jew i\id xi taxxa, biexjimponi jew i\id xi pi\ fuq id-d]ul jew fondi o]ra ta’Malta jew biex jibdel xi pi\ b]al dak xort’o]ra millibilli jnaqqsu, jew biex isir ftehim jew ma]fra dwar xidejn dovut lil Malta;(b) tipproèdi dwar xi mozzjoni (mag]duda kull emendag]al mozzjoni) li l-effett tag]ha, fil-fehma tal-persunali tkun tippresjedi, ikun li tipprovdi g]al xi wie]edmill-iskopijiet imsemmija qabel; jew(`) tirìevi xi petizzjoni li, fil-fehma tal-persuna li tkuntippresjedi, te]tie[ li jsir provvediment g]al xi wie]edmill-iskopijiet imsemmija qabel.

Ilsien tal-Li[ijiet. 74. }lief kif provdut xort’o]ra mill-Parlament, kull li[ig]andha ssir kemm bl-ilsien Malti kif ukoll bl-ilsien Ingli\ u, jekkikun hemm xi konflitt bejn it-test Malti u t-test Ingli\ ta’ xi li[i, it-test Malti g]andu jipprevali.TAQSIMA 3

Sej]a, Proroga u XoljimentSessjonijiet tal-Parlament.Emendat: LVIII. 1974.29.

75. (1) Kull sessjoni tal-Parlament g]andha tibda f’dak i\-\mien li l-President jista’ bi proklama jistabbilixxi u g]andhatin\amm f’dak il-post jew f’dawk il-postijiet li l-President biproklama, jew li l-Kamra tad-Deputati b’kull mod li jidhrilhaxieraq, jistg]u minn \mien g]al \mien jistabbilixxu.(2) G]andu jkun hemm sessjoni tal-Parlament g]all-inqasdarba kull sena, hekk illi perijodu ta’ tnax-il xahar ma jg]addixbejn l-a]]ar seduta tal-Parlament f’sessjoni wa]da u l-ewwelseduta tieg]u fis-sessjoni sussegwenti.(3) Il-Kamra tad-Deputati g]andha tiltaqa’ mhux aktar tardminn xahrejn wara l-pubblikazzjoni tar-ri\ultat uffi`jali ta’ xielezzjoni [enerali mill-Kummissjoni Elettorali f’[urnata stabbilitamill-President.

Proroga u xoljiment tal-Parlament. Emendat: LVIII. 1974.30.

76. (1) Il-President jista’ f’kull \mien bi proklama jipprorogajew ixolji l-Parlament.(2) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (3) ta’ danl-artikolu, il-Parlament, jekk ma jkunx xolt aktar kmieni, g]andujkompli g]al ]ames snin mid-data ta’ l-ewwel seduta tieg]u wara xixoljiment u g]andu wara dan ixolji.(3) F’kull \mien meta Malta tkun fi gwerra, il-Parlament jista’minn \mien g]al \mien jestendi l-perijodu ta’ ]ames snin speìfikatfis-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu g]al mhux i\jed minn tnax-ilxahar kull darba:

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AI\da l-]ajja tal-Parlament ma g]andhiex ti[i esti\a skonddan is-subartikolu g]al aktar minn ]ames snin.

(4) Jekk bejn xoljiment tal-Parlament u l-elezzjoni [eneralis u s s e g w e n t i t a ’ m e m b r i t a l - K a m r a t a d - D e p u t a t i t i n ] o l o qemer[enza ta’ dik ix-xorta li, fil-fehma tal-Prim Ministru jkunje]t ie[ l i jer[a’ j issej ja] i l -Parlament , i l -President j is ta’ biproklama jsejja] il-Parlament li jkun [ie xolt biex jiltaqa’, u dak il-Parlament g]andu wara dan jitqies (]lief g]all-fini ta’ l-artikolu 77u, dwar l-elezzjoni [enerali sussegwenti, l-artikoli 61(3) u 66(6) ta’din il-Kostituzzjoni) li ma jkunx [ie xolt i\da g]andu jitqies (]liefkif ing]ad qabel ) li ji[i xolt fid-data li fiha l-votazzjoni tkunkonklu\a fl-elezzjoni [enerali sussegwenti.(5) Fl-e\erìzzju tas-setg]at tieg]u skond dan l-artikolu l-President g]andu ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru:

I\da - (a) jekk il-Kamra tad-Deputati tg]addi ri\oluzzjoni, lijkollha voti favur tag]ha ta’ ma[[oranza tal-membrikollha tag]ha, li ma g]andhiex fidu`ja fil-Gvern, u l-Prim Ministru fi \mien tliet ijiem la ma jirri\enja mill-kariga tieg]u u l-anqas jag]ti parir g]al xoljiment, il-President jista’ jxolji l-Parlament;(b) jekk il-kariga ta’ Prim Ministru tkun vakanti u l-President iqis li x’aktarx ma jkunx jista’ fi \mienra[onevoli ja]tar g]al dik il-kariga persuna li jista’jkollha l-appo[[ ta’ ma[[oranza tal-membri tal-Kamratad-Deputati, il-President jista’ jxolji l-Parlament; u(`) jekk il-Prim Ministru jirrakkomanda xoljiment u l-President iqis li l-Gvern ta’ Malta jista’ jitkomplaming]ajr xoljiment u illi xoljiment ma jkunx fl-interess ta’ Malta, il-President jista’ jirrifjuta li jxoljil-Parlament.

Elezzjonijiet [enerali.Emendat: LVIII. 1974.31. 77. Elezzjoni [enerali tal-membri tal-Kamra tad-Deputatig]andha tin\amm f’dak i\-\mien g]eluq tl iet xhur wara kullxoljiment tal-Parlament kif il-President, li ja[ixxi skond il-parirtal-Prim Ministru, g]andu jistabbilixxi bi proklama.

KAPITOLU VII L-Esekuttiv

Awtorità esekuttiva ta’ Malta.Sostitwit: LVIII. 1974.32.

78. (1) L-awtorità esekuttiva ta’ Malta hija fil-President.(2) L-awtorità esekuttiva ta’ Malta g]andha ti[i e\erìtata mill-President, jew direttament jew permezz ta’ uffi`jali subordinatig]alih, skond id-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni.(3) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma timpedixxi lill-Parlamentmilli jikkonferixxi funzjonijiet fuq persuni jew awtoritajiet li majkunux il-President.

Il-Kabinett.79. (1) G]andu jkun hemm Kabinett g]al Malta li jkunmag]mul mill-Prim Ministru u dak in-numru ta’ Ministri o]ra li


jistg]u ji[u ma]tura skond l-artikolu 80 ta’ din il-Kostituzzjoni.(2) Il-Kabinett ikollu d-direzzjoni [enerali u l-kontroll tal-Gvern ta’ Malta u jkun responsabbli kollettivament dwar hekk lejnil-Parlament.

}atra ta’ Ministri. Emendat: LVIII. 1974.33.80. Kull meta jkun hemm lok g]all-]atra ta’ Prim Ministru, il-President g]andu ja]tar b]ala Prim Ministru l-membru tal-Kamratad-Deputati li, fil-[udizzju tieg]u, ikun l-a]jar li jkun jista’ jgawdil-appo[[ tal-ma[[oranza tal-membri tal-Kamra u g]andu, waqt lija[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru, ja]tar lill-Ministri l-o]raminn fost il-membri tal-Kamra tad-Deputati:

I\da jekk ikun hemm lok g]all-eg]mil ta’ ]atra g]all-karigata’ Prim Ministru jew xi Ministru ie]or waqt li l-Parlament ikunxolt, persuna li kienet membru tal-Kamra tad-Deputati minnufihqabel ix-xoljiment tista’ ti[i ma]tura b]ala Prim Ministru jew xiMinistru ie]or b]allikieku, f’kull ka\, dik il-persuna kienet g]adhamembru tal-Kamra tad-Deputati, i\da kull persuna hekk ma]turag]andha tivvaka l-kariga fil-bidu tas-sessjoni sussegwenti tal-Parlament jekk ma tkunx f’dak i\-\mien membru tag]ha.Ti\mim ta’ kariga ta’ Ministri. Emendat: LVIII. 1974.34.

81. (1) Jekk il-Kamra tad-Deputati tg]addi ri\oluzzjoni, lijkollha favur tag]ha l-voti ta’ ma[[oranza tal-membri kollhatag]ha, li ma jkollhiex fidu`ja fil-Gvern, il-President jista’ jne]]i l-Prim Ministru mill-kariga:I\da l-President ma g]andux jag]mel hekk jekk ma jkunuxg]addew tliet ijiem u jkun iddeìda li ma jxoljix il-Parlament skondl-artikolu 76 ta’ din il-Kostituzzjoni.

(2) Il-kariga ta’ Prim Ministru ssir ukoll vakanti -(a) meta, wara xi xoljiment tal-Parlament, il-PrimMinistru jkun informat mill-President li l-Presidentikun sejjer ja]tru mill-[did b]ala Prim Ministru jewsejjer ja]tar persuna o]ra b]ala Prim Ministru;(b) jekk itemm milli jkun membru tal-Kamra tad-Deputatixort’o]ra milli b’xoljiment tal-Parlament; jew (`) jekk, skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, huwa jkunme]tie[ li jtemm milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]alamembru tal-Kamra tad-Deputati.

(3) Il-kariga ta’ Ministru, minbarra dik ta’ Prim Ministru,g]andha ssir vakanti-(a) mal-]atra jew ]atra mill-[did ta’ xi persuna g]all-kariga ta’ Prim Ministru;(b) jekk il-]atra tieg]u g]all-kariga tieg]u ti[i m]assramill-President, li ja[ixxi skond il-parir tal-PrimMinistru;(`) jekk itemm milli jkun membru tal-Kamra tad-Deputatixort’o]ra milli b’xoljiment tal-Parlament; jew (d) jekk, skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, huwa jkun

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ame]tie[ li jtemm milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]alamembru tal-Kamra tad-Deputati.

Assenjazzjoni ta’ portafolji lill-Ministri. Emendat: LVIII.1974.35.

82. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni, i l-President, l i ja[ixxi skond il-parir tal-PrimMinistru, jista’, b’direttivi bil-miktub, jassenja lill-Prim Ministrujew kull Ministru ie]or responsabbiltà ta’ kull xog]ol tal-Gvern ta’Malta mag]duda l-amministrazzjoni ta’ xi dipartiment tal-gvern.(2) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma tag]ti setg]a lill-President lijag]ti lil xi Ministru awtorità biex je\erìtà xi setg]a jew jaqdi xidmir li hija mog]tija jew huwa impost minn din il-Kostituzzjonijew xi li[i o]ra fuq xi persuna jew awtorit à li ma tkunx dak il-Ministru.

A[ent Prim Ministru. Sostitwit: LVIII. 1974.36.83. (1) Kull meta l-Prim Ministru jkun assenti minn Malta jewbil-vaganzi, jew ma jkunx jista’ min]abba mard jaqdi l-funzjonijiettal-kariga tieg]u, il-President jista’ jawtorizza xi membru ie]or tal-Kabinett biex jaqdi dawk il-funzjonijiet (li ma jkunux dawk il-funzjonijiet mog]tija b’dan l-artikolu) u dak il-membru jkun jista’jaqdi dawk il-funzjonijiet sakemm l-awtorit à tieg]u ti[i revokatamill-President.(2) Is-setg]at tal-President skond dan l-artikolu g]andhom ji[ue\erìtati minnu skond il-parir tal-Prim Ministru:

I\da jekk il-President iqis li ma jkunx prattikabbli li jiksebil-parir tal-Prim Ministru min]abba l-assenza jew mard tieg]uhuwa jkun jista’ je\erìtà dawk is-setg]at ming]ajr dak il-parir.Ministri temporanji. Emendat: LVIII. 1974.37.

84. (1) Kull meta Ministru li ma jkunx il-Prim Ministru majkunx jista’, min]abba mard jew assenza tieg]u minn Malta, jaqdil-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President jkun jista’ ja]tarmembru i e]or t a l -Kamra t ad -Depu ta t i b i ex ikun Min i s t rutemporanju:I\da jekk ikun hemm lok g]all-eg]mil ta’ ]atra waqt li l-Parlament ikun xolt, persuna li, minnufih qabel ix-xoljiment, kienetmembru tal-Kamra tad-Deputati tista’ ti[i ma]tura b]ala Ministrutemporanju b]allikieku kienet g]adha membru ta’ dik il-Kamra,i\da kull persuna hekk ma]tura g]andha tivvaka l-kariga fil-bidutas-sessjoni sussegwenti tal-Parlament jekk ma tkunx f’dak i\-\mien membru tag]ha.

(2) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu 81 ta’ din il-Kosti tuzzjoni, Ministru temporanju g]andu j\omm il-karigasakemm ji[i notifikat mill-President li l-Ministru, li min]abba l-inkapaìtà tieg]u li jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u huwa [iema]tur, re[a’ sar kapaì li jaqdi l-funzjonijiet tieg]u jew sakemmdak il-Ministru jivvaka l-kariga tieg]u.(3) Is-setg]at tal-President skond dan l-artikolu g]andhom ji[ue\erìtati minnu skond il-parir tal-Prim Ministru.

E\erìzzju tal-funzjonijiet tal-President. Emendat: LVIII. 1974.38.

85. (1) Fl-e\erìzzju tal-funzjonijiet tieg]u l-President g]anduja[ixxi skond il-parir tal-Kabinett jew ta’ Ministru li ja[ixxi skondl-awtorità [enerali tal-Kabinett ]lief fil-ka\ijiet meta huwa me]tie[


b’din il-Kostituzzjoni jew b’xi li[i o]ra li ja[ixxi skond il-parir ta’xi persuna jew awtorità li ma tkunx il-Kabinett:I\da l-President g]andu ja[ixxi skond il-[udizzju deliberattieg]u stess fl-esekuzzjoni tal-funzjonijiet li [ejjin -(a) fl-e\erìzzju tas-setg]at dwar ix-xoljiment tal-Parlament mog]tija lilu skond il-proviso li hemm mas-subartikolu (5) ta’ l-artikolu 76 ta’ din il-Kostituzzjoni;(b) fl-e\erìzzju tas-setg]a li ja]tar il-Prim Ministru jewine]]i l-Prim Ministru mill-kariga mog]tija lilu bl-artikolu 80 u bis-subartikolu (1) ta’ l-artikolu 81 ta’din il-Kostituzzjoni;(`) fl-e\erìzzju tas-setg]at mog]tija lilu bl-artikolu 83 ta’din il-Kostituzzjoni (li jirriferixxi g]all-qadi tal-funzjonijiet tal-Prim Ministru matul assenza, vaganzijew mard) fi`-ìrkostanzi msemmija fil-proviso lihemm mas-subartikolu (2) ta’ dak l-artikolu;(d) fl-e\erìzzju tas-setg]a li ja]tar il-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni u li j]assar kull ]atra b]al dik mog]tijalilu bl-artikolu 90 ta’ din il-Kostituzzjoni; u(e) meta juri l-approvazzjoni tieg]u g]all-finijiet tas-subartikolu (4) ta’ l-artikolu 110 ta’ din il-Kostituzzjoni dwar ]atra g]al kariga fil-persunaltieg]u.

(2) Meta skond din il-Kostituzzjoni l-President huwa me]tie[ lija[ixxi skond il-parir ta’ xi persuna jew awtorità, il-kwistjoni jekkikunx f’xi ka\ irìeva, jew ikunx a[ixxa skond, dak il-parir mag]andhiex ti[i e\aminata minn ebda qorti.(3) Ir-riferenza fis-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu g]all-funzjonijiet tal-President g]andha tiftiehem b]ala riferenza g]as-setg]at u dmirijiet tieg]u fl-e\erìzzju ta’ l-awtorità esekuttiva ta’Malta u g]al kull setg]at u dmirijiet o]ra mog]tija lilu jew impostifuqu b]ala President bi jew skond din il-Kostituzzjoni jew xi li[io]ra.

E\erìzzju tal-funzjonijiet tal-Prim Ministru. 86. (1) Meta skond din il-Kostituzzjoni l-Prim Ministru huwame]tie[ li je\erìta xi funzjoni skond ir-rakkomandazzjoni ta’ xipersuna jew awtorità huwa g]andu je\erìta dik il-funzjoni skonddik ir-rakkomandazzjoni:

I\da - (a) qabel ma ja[ixxi skond hekk huwa jista’ jirriferixxilura g]al darba wa]da dik ir-rakkomandazzjoni g]alkonsiderazzjoni mill-[did minn dik il-persuna jewawtorità; u(b) jekk dik il-persuna jew awtorità, wara li tkunikkunsidrat mill-[did ir-rakkomandazzjoni ori[inaliskond il-paragrafu ta’ qabel dan, tissostitwixxirakkomandazzjoni differenti, id-disposizzjonijiet ta’dan is-subartikolu g]andhom jg]oddu g]al dik ir-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Arakkomandazzjoni differenti b]alma jg]oddu g]ar-rakkomandazzjoni ori[inali.

(2) Meta skond din il-Kostituzzjoni l-Prim Ministru huwame]tie[ li jaqdi xi funzjoni wara konsultazzjoni ma’ xi persuna jewawtorità, huwa ma jkunx obbligat li jaqdi dik il-funzjoni skond il-parir ta’ dik il-persuna jew awtorità.(3) Meta skond din il-Kostituzzjoni l-Prim Ministru huwame]tie[ li jaqdi xi funzjoni skond ir-rakkomandazzjoni ta’, jewwara konsultazzjoni ma’, xi persuna jew awtorità, il-kwistjoni jekkhuwa jkunx f’xi ka\ irìeva, jew ikunx a[ixxa skond dik ir-rakkomandazzjoni jew jekk ikunx ikkonsulta ma’ dik il-persunajew awtorità ma g]andhiex ti[i e\aminata minn ebda qorti.

Il-President g]andu jkun informat dwar ]wejje[ ta’ gvern.Sostitwit: LVIII. 1974.39.

87. Il-Prim Ministru g]andu j\omm lill-President informatg]al kollox dwar it-tmexxija [enerali tal-Gvern ta’ Malta u g]andujag]ti lill-President dak it-tag]rif li huwa jista’ jitlob dwar xi ]a[apartikolari li g]andha x’taqsam mal-Gvern ta’ Malta.Segretarji Parlamentari. Emendat: LVIII. 1974.40.

88. (1) Il-President, li g]andu ja[ixxi skond il-parir tal-PrimMinistru, jista’ ja]tar Segretarji Parlamentari minn fost il-membrital-Kamra tad-Deputati biex jg]inu li l l-Ministri fi l-qadi tad-dmirijiet tag]hom:I\da jekk jinqala’ lok g]all-eg]mil ta’ ]atra waqt li l-Parlament ikun xolt, persuna li minnufih qabel ix-xoljiment kienetmembru tal-Kamra tad-Deputati tista’ ti[i ma]tura b]ala SegretarjuParlamentari b]allikieku kienet g]adha membru ta’ dik il-Kamra,imma kull persuna hekk ma]tura g]andha tivvaka l-kariga fil-bidutas-sessjoni sussegwenti tal-Parlament jekk ma tkunx dak i\-\mienmembru tag]ha.

(2) Id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (3) ta’ l-artikolu 81 ta’d i n i l - K o s t i t u z z j o n i g ] a n d h o m j g ] o d d u g ] a s - S e g r e t a r j iParlamentari b]alma jg]oddu g]all-Ministri.{urament li g]andu jittie]ed mill-Ministri. Sostitwit: LVIII. 1974.41.

89. Ministru jew Segretarju Parlamentari ma g]andux jid]olg]ad-dmirijiet tal-kariga tieg]u jekk ma jkunx ]a u ffirma l-[urament ta’ lealtà u l-[urament g]all-qadi xieraq tal-kariga tieg]um u r i j a f i t - T i e l e t u f i t - T i e n i S k e d a l i j i n s a b u m a ’ d i n i l -Kostituzzjoni.Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.Emendat: LVIII. 1974.42.

90. (1) G]andu jkun hemm Kap ta’ l-Oppo\izzjoni li jkunma]tur mill-President.(2) Kull meta jkun hemm lok g]all-]atra ta’ Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, il-President g]andu ja]tar -

(a) jekk ikun hemm partit ta’ oppo\izzjoni wie]ed li l-forza numerika tieg]u fil-Kamra tad-Deputati tkunakbar mill-forza ta’ kull partit ie]or ta’ oppo\izzjoni,il-membru tal-Kamra tad-Deputati li jkun il-Kap ta’dak il-partit; jew(b) jekk, min]abba egwaljanza fil-forza numerika tal-partiti ta’ oppo\izzjoni fil-Kamra jew min]abba li majkunx hemm partit ta’ oppo\izzjoni, ebda persuna ma


tkun kwalifikata g]all-]atra skond il-paragrafu (a) ta’dan is-subartikolu, il-membru tal-Kamra li, fil-[udizzju tal-President, ikollu l-appo[[ ta’ l-akbargrupp singlu ta’ membri tal-Kamra f’oppo\izzjonig]all-Gvern li jkunu lesti biex jappo[[aw kap wie]ed.(3) Il-kariga ta’ Kap ta’ l-Oppo\izzjoni g]andha ssir vakanti -

(a) jekk wara xi xoljiment tal-Parlament, huwa ji[informat mill-President illi l-President ikun sejjerja]tar persuna o]ra b]ala Kap ta’ l-Oppo\izzjoni;(b) jekk itemm milli jkun membru tal-Kamra tad-Deputatixort’o]ra milli b’xoljiment tal-Parlament; (`) jekk, skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’l-artikolu 55 ta’ din il-Kostituzzjoni, huwa jkunme]tie[ li jtemm milli jaqdi l-funzjonijiet tieg]u b]alamembru tal-Kamra tad-Deputati; jew(d) jekk il-]atra tieg]u ti[i m]assra skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (4) ta’ dan l-artikolu.

(4) Jekk, fil-[udizzju tal-President, membru tal-Kamra tad-Deputati li ma jkunx il-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, ikun sar il-Kap fil-Kamra tal-partit fl-oppo\izzjoni li jkollu l-akbar forza numerika fil-Kamra jew, skond il-ka\, il-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni jkun temm millijkollu l-appo[[ ta’ l-akbar grupp singlu ta’ membri f’oppo\izzjonig]all-Gvern, il-President g]andu j]assar il-]atra tal-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.(5) Is-subartikolu (4) ta’ dan l-artikolu ma jkollux se]] waqt lil-Parlament ikun xolt.

Avukat {enerali.Emendat: LVIII. 1974.43. 91. (1) G]andu jkun hemm Avukat {enerali li l-kariga tieg]utkun kariga pubblika u li jkun ma]tur mill-President li g]anduja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.(2) }add ma jkun kwalifikat li jkollu l-kariga ta’ Avukat{enerali jekk ma jkunx kwalifikat g]al ]atra b]ala m]allef tal-Qrati Superjuri.(3) Fl-e\erìzzju tas-setg]at tieg]u biex jistitwixxi, jag]mel ujwaqqaf proèduri kriminali u ta’ kull setg]at o]ra mog]tija lilub’xi li[i f’termini li jawtorizzawh li je\erìta dik is-setg]a fil-[udizzju individwali tieg]u l-Avukat {enerali ma jkunx su[[ettg]ad-direzzjoni jew kontroll ta’ ebda persuna jew awtorità o]ra.(4) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (5) ta’ danl-artikolu, l-Avukat {enerali g]andu jivvaka l-kariga tieg]u metajag]laq l-età ta’ sittin sena.(5) Is-subartikoli (2) u (3) ta’ l-artikolu 97 ta’ din il-Kostituzzjoni g]andhom jg]oddu g]all-Avukat {enerali.

Segretarji Permanenti u kapijiet ta’ dipartimenti tal-gvern.Emendat: LVIII. 1974.44.

92. (1) Meta lil xi Ministru tkun [iet mog]tija r-responsabbiltà g]al xi dipartiment tal-gvern, huwa g]andu je\erìtadirezzjoni [enerali u kontroll fuq dak id-dipartiment; u, bla ]sarag]al dik id-direzzjoni u kontroll, id-dipartiment jista’ jkun ta]t is-sorveljanza ta’ Segretarju Permanenti:

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AI\da \ew[ dipartimenti tal-gvern jew i\jed jistg]u jitqeg]duta]t is-sorveljanza ta’ Segretarju Permanenti wie]ed.

(2) Il-Prim Ministru jkun responsabbli g]all-assennjazzjoni ta’dipartimenti tal-gvern lil Segretarji Permanenti.(3) Is-setg]a ta’ ]atra ta’ uffi`jali pubbliì biex i\ommu jewja[ixxu fil-kariga ta’ Segretarju Permanenti u ta’ tne]]ija mill-kariga ta’ persuni li jkunu j\ommu jew ikunu qed ja[ixxu f’dik il-kariga tkun fil-President li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministrumog]ti wara li l-Prim Ministru jkun ikkonsulta mal-Kummissjonidwar is-Servizz Pubbliku.(4) Il-kapijiet ta’ dipartimenti tal-gvern li ma jkunux dawk li l-mod ta’ ]atra tag]hom huwa speìfikatament provdut f’din il-Kostituzzjoni g]andhom ikunu ma]tura minn fost l-uffi`jalipubbliì anzjani mill-Prim Ministru wara konsultazzjoni mal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku.

Prerogattiva ta’ ma]fra.Emendat: LVIII. 1974.45. 93. (1) Il-President ikollu s-setg]a li -

(a) jag]ti lil xi persuna li jkollha x’taqsam fi jew tkun [ietmisjuba ]atja ta’ xi reat ma]fra, sew ]ielsa jewsu[[etta g]al kondizzjonijiet skond il-li[i;(b) jag]ti lil xi persuna sospensjoni, sew indefinita jewg]al perijodu speìfikat, dwar l-esekuzzjoni ta’ xikundanna mog]tija lil dik il-persuna g]al xi reat;(`) jissostitwixxi forma ta’ piena anqas ]arxa minflok xipiena imposta fuq xi persuna g]al xi reat; jew(d) ja]fer fl-intier tag]ha jew f’parti minnha kullkundanna mog]tija lil xi persuna g]al reat jew g]al xipenali jew konfiska li xort’o]ra tkun dovuta lill-Istatmin]abba f’xi reat.

(2) (a) Meta xi persuna tkun [iet kundannata g]al mewt minnxi qorti f’Malta, il-President g]andu jara li rapport bil-miktub tal-ka\ mill-im]allef [udikant, jew, fil-ka\ ta’qorti marzjali mill-persuna li tkun ippresjediet, u dakit-tag]rif l-ie]or miksub mill-inkartament tal-ka\ jewminn band’o]ra kif i l-President jista’ je]tie[, ji[imibg]ut lill-Ministru responsabbli g]all-[ustizzja.(b) L-imsemmi Ministru g]andu jibg]at dak ir-rapportmiktub u tag]rif (jekk ikun hemm) lill-Kabinett, u l-Kabine t t g]andu jag]t i par i r l i l l -Pres ident jekkg]andux jag]ti lill-]ati ma]fra jew sospensjoni fl-e\erìzzju tas-setg]at mog]tija lilu b’dan l-artikolu.

Segretarju tal-Kabinett. 94. (1) G]andu jkun hemm Segretarju tal-Kabinett li g]andujkun uffi`jal pubbliku hekk nominat mill-Prim Ministru.(2) Is-Segretarju tal-Kabinett ikun responsabbli, skond dawk l-istruzzjonijiet li jistg]u ji[u mog]tija lilu mill-Prim Ministru, biexjipprepara x-xog]ol g]al, u biex i\omm il-minuti ta’, il-laqg]at tal-Kabinett u biex iwassal id-deì\jonijiet tal-Kabinett lill-persunajew awtorità xierqa, u jkollu dawk il-funzjonijiet l-o]ra li l-PrimMinistru jista’ minn \mien g]al \mien jordna.


KAPITOLU VIIIIl-{udizzjarju

Qrati Superjuri.Sostitwit: LVIII. 1974.46.95. (1) G]andu jkun hemm f’MaIta u g]al Malta dawk il-QratiSuperjuri li jkollhom dawk is-setg]at u [urisdizzjoni kif ikunprovdut b’xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.(2) Wa]da mill-Qrati Superjuri, mag]mula minn tlieta mill-im]allfin li jkunu jistg]u, skond xi li[i li g]al dak i\-\mien tkunisse]] f’Malta, joqg]odu fil-Qorti ta’ l-Appell, g]andha tkunmag]rufa b]ala l-Qorti Kostituzzjonali u jkollha [urisdizzjoni litisma’ u tiddeìdi -

(a) dawk il-kwistjonijiet li huma msemmija fl-artikolu 63tal-Kostituzzjoni;(b) kull ]a[a riferita lilha skond l-artikolu 56 ta’ din il-Kostituzzjoni u kull ]a[a riferita lilha skond kull li[idwar l-elezzjoni tal-membri tal-Kamra tad-Deputati;(`) appelli minn deì\jonijiet tal-Prim’Awla tal-Qorti~ivili skond l-artikolu 46 ta’ din il-Kostituzzjoni;(d) appelli minn deì\jonijiet ta’ xi qorti ta’ [urisdizzjoniori[inali f’Malta fuq kwistjonijiet dwarinterpretazzjoni ta’ din il-Kostituzzjoni li ma jkunuxdawk li jistg]u jaqg]u ta]t l-artikolu 46 ta’ din il-Kostituzzjoni;(e) appelli minn deì\jonijiet ta’ xi qorti ta’ [urisdizzjoniori[inali f’Malta fuq kwistjonijiet dwar il-validità ta’li[ijiet li ma jkunux dawk li jistg]u jaqg]u ta]t l-artikolu 46 ta’ din il-Kostituzzjoni; u(f) kull kwistjoni deì\a minn qorti ta’ [urisdizzjoniori[inali f’Malta flimkien ma’ xi wa]da mill-kwistjonijiet imsemmija fil-paragrafi ta’ qabel ta’ danis-subartikolu li minnha jkun sar appell lill-QortiKostituzzjonali:

I\da ebda ]a[a li tinsab f’dan il-paragrafu mattellef li appell jin[ieb separatament quddiem il-Qortita’ l-Appell skond xi li[i li g]al dak i\-\mien ikunhemm isse]] f’Malta.(3) Minkejja d-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu, jekk xi kwistjoni b]alma hija msemmija fil-paragrafu (d)jew (e) ta’ dak is-subartikolu tqum g]all-ewwel darba fi proèdurif’qorti ta’ [urisdizzjoni ta’ appell, dik il-qorti g]andha tibg]at il-kwistjoni quddiem il-qorti li tkun tat id-deì\joni ori[inali, kemm-i l darba f i l - fehma tag]ha t - tqanqi l t a l -kwis t jon i ma tkunxsemplièment frivola jew vessatorja, u dik il-qorti g]andha tag]tid-deì\joni tag]ha fuq kull kwistjoni b]al dik u, bla ]sara g]al kullappell skond id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2 ) ta’ dan l-artikolu, il-qorti li quddiemha tkun qamet il-kwistjoni g]andhatiddisponi mill-kwistjoni skond dik id-deì\joni.(4) Id-disposizzjonijiet tas-subartikoli (6) u (7) ta’ l-artikolu 46t a ’ d i n i l - K o s t i t u z z j o n i g ] a n d h o m j g ] o d d u g ] a l l - Q o r t i

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AKostituzzjonali u g]al dak l-iskop riferenzi g]al dak l-artikolu fl-imsemmija subartikoli g]andhom jiftehmu b]ala riferenzi g]al danl-artikolu.

(5) Jekk f’xi \mien matul l-elezzjoni ta’ membri tal-Kamra tad-Deputati u matul it-tletin [urnata li ji[u wara dik l-elezzjoni, il-Qorti Kostituzzjonali ma tkunx kostitwita kif provdut f’dan l-artikolu, dik il-Qorti g]andha minnufih u sakemm tkun xort’o]rakostitwita skond il-l i[i, tkun kostitwita bis-sa]]a ta’ dan is-subartikolu u tkun mag]mula mit-tliet im]allfin l-aktar anzjani lijkunu fil-kariga f’dak i\-\mien, mag]dud, jekk ikun hemm f’dik il-kariga, il-Prim Im]allef jew im]allef ie]or li jkun qed jaqdi l-funzjonijiet ta’ Prim Im]allef; u jekk f’xi \mien ie]or l-imsemmijaQorti ma tkunx kostitwita kif provdut f’dan l-artikolu g]al iktarminn ]mistax-il [urnata, dik il-Qorti g]andha, malli jg]addi l-imsemmi \mien ta’ ]mistax-il [urnata u sakemm tkun xort’o]rakostitwita skond il-l i[i, tkun kostitwita bis-sa]]a ta’ dan is-subartikolu u tkun mag]mula mit-tliet im]allfin l-aktar anzjani kifimsemmi qabel.(6) L-im]allfin tal-Qrati Superjuri g]andhom ikunu PrimIm]allef u dak in-numru ta’ im]allfin o]ra kif jista’ jkun preskrittb’xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta:

I\da l-kariga ta’ im]allef tal-Qrati Superjuri ma g]andhiex,ming]ajr il-kunsens tieg]u, ti[i abolita waqt li huwa jkun fil-kariga.}atra ta’ im]allfin.Emendat: LVIII. 1974.47.

96. (1) L-Im]allfin tal-Qrati Superjuri g]andhom ji[uma]tura mill-President li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.(2) }add ma jkun kwalifikat biex ikun ma]tur im]allef tal-Qrati Superjuri kemm-il darba g]al perijodu ta’, jew perijodi lijammontaw b’kollox g]al, mhux anqas minn tnax-il sena ma jkunxjew e\erì ta b]ala avukat f’Malta jew serva b]ala ma[istratf’Malta, jew f’parti hekk e\erìta u f’parti hekk serva.

Ti\mim ta’ kariga ta’ im]allfin. Emendat: LVIII.1974.48. 97. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu,im]allef tal-Qrati Superjuri g]andu jivvaka l-kariga tieg]u metajag]laq l-età ta’ ]amsa u sittin sena.(2) Im]allef tal-Qrati Superjuri ma g]andux jitne]]a mill-kariga tieg]u ]lief mill-President wara indirizz mill-Kamra tad-Deputati li jkollu favur tieg]u l-vot ta’ mhux anqas minn \ew[ terzita l -membri tag]ha u l i j i t lob g]al dik i t - tne]]i ja min]abbainkapaìtà ippruvata li jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u (kemmjekk g]al mard korporali jew mentali jew g]al xi ra[uni o]ra) jewim[ieba ]a\ina ippruvata.(3) Il-Parlament jista’ b’li[i jirregola l-proèdura g]all-pre\entata ta’ indirizz u g]all-investigazzjoni u prova dwar l-inkapaìtà jew im[ieba ]a\ina ta’ m]allef tal-Qrati Superjuri skondid-disposizzjonijiet ta’ l-a]]ar subartikolu qabel dan.


A[ent Prim Im]allef u a[enti im]allfin. Emendat:LVIII. 1974.49

98. (1) Jekk il-kariga ta’ Prim Im]allef tkun vakanti jew jekkil-Prim Im]allef g]al xi ra[uni ma jkunx jista’ jaqdi l-funzjonijiettal-kariga tieg]u, f’dak il-ka\, sakemm persuna tkun ma]tura g]alu tkun assumiet il-funzjonijiet ta’ dik il-kariga jew sakemm il-PrimIm]allef ikun irre\uma dawk il-funzjonijiet, skond il-ka\, dawk il-funzjonijiet g]andhom (]lief safejn, u fil-ka\, isir provvedimentie]or b’li[i) ji[u moqdija minn dak il-wie]ed mill-im]allfin l-o]ratal-Qrati Superjuri li jista’ jkun nominat g]al hekk mill-President,li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.(2) Jekk il-kariga ta xi m]allef tal-Qrati Superjuri (li ma jkunxil-Prim Im]allef) tkun vakanti jew jekk xi m]allef b]al dak ikunma]tur biex ja[ixxi b]ala Prim Im]allef jew ikun g]al xi ra[uniinkapaì li jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President, lija[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru, j ista’ ja]tar persunakwalifikata g]al ]atra b]ala m]allef tal-Qrati Superjuri biex ta[ixxib]ala m]allef ta’ dawk il-Qrati:

I\da persuna tista’ ti[i hekk ma]tura g]alkemm tkung]alqet l-età ta’ ]amsa u sittin sena.(3) Kull persuna ma]tura skond is-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu biex ta[ixxi b]ala m]allef tal-Qrati Superjuri g]andhatkompli hekk ta[ixxi g]al perijodu tal-]atra tag]ha jew, jekk ebdaperijodu b]al dak ma jkun speìfikat, sakemm il-]atra tag]ha ti[im]assra mill-President li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.

Qrati Inferjuri. 99. G]andu jkun hemm f’Malta u g]al Malta dawk il-qratiinferjuri li jkollhom dawk is-setg]at u [urisdizzjoni kif jista’ jkunprovdut b’xi li[i li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.Ma[istrati. Emendat: LVIII. 1974.50.

100. (1) Il-ma[istrati tal-qrati inferjuri g]andhom ji[uma]tura mill-President li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru.(2) }add ma jkun kwalifikat biex ikun ma]tur g]al jew biexja[ixxi fil-kariga ta’ ma[istrat tal-qrati inferjuri kemm-il darba majkunx e\erìta b]ala avukat f’Malta g]al perijodu ta’, jew perijodili jammontaw b’kollox g]al, mhux anqas minn seba’ snin.(3) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (4) ta’ danl-artikolu, ma[istrat tal-qrati inferjuri g]andu jivvaka l-karigatieg]u meta jag]laq l-età ta’ sittin sena.(4) Id-disposizzjonijiet tas-subartikoli (2) u (3) ta’ l-artikolu 97ta’ din il-Kostituzzjoni g]andhom jg]oddu g]all-ma[istrati tal-qrati inferjuri.

{uramenti li g]andhom jittie]du minn im]allfin u ma[istrati. 101. Im]allef tal-Qrati Superjuri jew ma[istrat tal-qrati inferjurima g]andux jid]ol g]ad-dmirijiet tal-kariga tieg]u sakemm majkunx ]a u iffirma l-[urament ta’ lealtà u dak il-[urament g]all-qadi xieraq tal-kariga tieg]u kif jista’ jkun preskritt b’xi li[i li g]aldak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.

Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja.Mi\jud: IX. 1994.2.

101A. (1) G]andu jkun hemm Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja li tkun mag]mula mill-President, lijkun Chairman, u minn disa’ membri o]ra kif [ej:(a) il-Prim Im]allef li jkun Deputy Chairman u jippresjedil-Kummissjoni fin-nuqqas ta`-Chairman ;

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(b) l-Avukat {enerali, ex officio;(`) \ew[ membri eletti g]al \mien erba’ snin mill-im]allfin tal-Qrati Superjuri minn fosthom stess;(d) \ew[ membri eletti g]al \mien erba’ snin mill-ma[istrati tal-Qrati Inferjuri minn fosthom stess;(e) \ew[ membri ma]turin g]al \mien erba’ snin, wie]edmill-Prim Ministru u l-ie]or mill-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni li f’kull ka\ ikunu persuna li mill-inqasikollha l-età ta’ ]amsa u erbg]in sena, u li tkun tgawdir-rispett [enerali tal-pubbliku u tkun mag]rufa g]all-integrità u onestà tag]ha;(f) il-President tal-Kamra ta’ l-Avukati, ex officio.

(2) Il-President g]andu jkollu biss il-vot deì\iv; meta d-Deputy Chairman j ippresiedi fuq xi laqg]a tal-Kummissjoni,g]andu j\omm il-vot ori[inali flimkien mal-vot deì\iv.(3) Il-membri eletti fil-Kummissjoni g]all-Amministrazzjonital-{ustizzja g]andhom ji[u eletti skond dawk ir-Regoli li jistg]uj i[u s tabb i l i t i mi l l -persuna j ew awtor i t à k i f imsemmi f i s -subartikolu (7) ta’ l-artikolu 46 ta’ din il-Kostituzzjoni.(4) (a) Persuna ma tkunx kwalifikata li tin]atar jew tkompli\ \ o m m i l - k a r i g a t a ’ m e m b r u t a l - K u m m i s s j o n i g ] a l l -Amministrazzjoni tal-{ustizzja:

(i) jekk tkun Ministru, Segretarju Parlamentari,Membru tal-Kamra tad-Deputati jew membru ta’awtorità ta’ gvern lokali; jew(ii) jekk ikun instab ]ati ta’ reat punibbli bipri[unerija g]al kull \mien li jkun; jew

(iii) jekk ikun skwalifikat milli ji[i elett b]alamembru tal-Kamra tad-Deputati g]al xi wa]damir-ra[unijiet imsemmija fil-paragrafi (a), (`),(d), (e), (f), (g) jew (h) tas-subartikolu (1) ta’ l-artikolu 54 ta’ din il-Kostituzzjoni.(b) Il-kariga ta’ membru tal-Kummissjoni g]all-Amministraz-zjoni tal-{ustizzja ssir vakanti jekk jin]olqu ìrkostanzi li, kiekudik il-persuna ma kenitx membru tal-Kummissjoni, hi ma kenitxtikkwalifika biex issir membru, u membru tal-Kummissjoni g]andujastjeni u jista’ ji[i riku\at fl-istess ìrkostanzi b]al im]allef tal-Qrati Superjuri.(5) (a)Meta persuna timla’ vakanza ma]luqa minn membru tal-Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja li ma jibqaxmembru g]al xi ra[uni, ]lief dik ta’ l-iskadenza tal-perjodu tal-kariga tieg]u, dik il-persuna g]andha tokkupa l-kariga g]a\-\mienmhux skadut tal-kariga ta’ dak il-membru li jkun issostitwixxa.(b) Meta membru jkun [ie riku\at jew ikun astjena, il-Presidentl i ja[ixxi skond i l-[udizzju t ieg]u innifsu biss, ja]tar b]alam e m b r u s o s t i t w i t b i e x j o q g ] o d f i l - K u m m i s s j o n i g ] a l l -Amministrazzjoni tal-{ustizzja kull fejn hu possibbli, persuna lifil-fehma tieg]u jkollha kemm jista’ jkun l-istess kwalitajiet ukwalifiki daqs il-membru li jkun qieg]ed ji[i sostitwit.


(`) Meta l-membri li g]andhom ji[u eletti ta]t il-paragrafi (`) u(d) tas-subartikolu (1 ) ta’ dan l-artikolu, jew ma]tura ta]t il-paragrafu (e) ta’ l-istess subartikolu, ma ji[ux hekk eletti jewma]tura fi \mien [img]atejn minn meta ssir sej]a g]alhekk mill-President, il-President li fl-g]emil ta’ dik il-]atra ja[ixxi skond il-[udizzju tieg]u biss g]andu hu stess ja]tar membri minflokhom likull fejn hu possibbli fil-fehma tieg]u jkollhom l-istess kwalitajietu kwalifiki li g]andu jkollhom dawk il-membri.(6) (a) Il-Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzjag]andha f’kull \mien ikollha Kumitat g]all-Avukati u ProkuraturiLegali li jkollu dik il-kompo\izzjoni, u dawk il-funzjonijiet, dawkis-setg]at u dmiri j ie t l i j is tg]u j i[u assenjat i l i lu b’li[i. Il-Kummissjoni g]andha f l-e\erìzzju ta’ kull funzjoni tag]harelattiva g]al professjonijiet ta’ Avukati u Prokuraturi Legali,ta[ixxi permezz ta’ l-imsemmi kumitat b’dak il-mod, u su[[ett g]aldik ir-revi\joni kif dik il-li[i tista’ tipprovdi.(b) Minkejja d-disposizzjonijiet tal-paragrafu (a) ta’ dan is-subartikolu, il-Kummissjoni g]andha tirreferi lill-Kumitat g]all-Avukati u Prokuraturi Legali (hawn aktar ’il quddiem f’dan is-subparagrafu msejja] "il-Kumitat") kull kwistjoni li tirrigwarda l-im[ieba ]a\ina ta’ avukat jew prokuratur legali fl-e\erìzzju tal-professjoni tag]hom, u, ]lief f’ka\ ta’ appell, il-Kummissjoni mag]andhiex ta[ixxi xort’o]ra fuq dik il-kwistjoni ]lief wara li tkunirèviet u skond il-konklu\jonijiet tal-Kumitat f’dik il-materja.B’dana illi meta rapport tal-konklu\jonijiet tal-Kumitat ma jkunxg]adu [ie ppre\entat lill-Kummissjoni fi \mien xahrejn mill-jummeta l-kwistjoni tkun tressqet l-ewwel darba quddiem il-Kumitat,jew f’dak il-perjodu ie]or jew perjodi o]rajn li l-Kummissjonitista’ tippermetti, li fl-ebda ka\, ]lief g]al ra[unijiet e`èzzjonali]afna, ma g]andhom jissuperaw l-erba’ xhur, il-Kummissjonig]andha minnufih tinvestiga l-kwistjoni u taqtag]ha hi nnifisha.(`) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tal-paragrafu ta’ qabel dan,il-Kummissjoni tista’ ta]tar dawk il-kumitati l-o]ra biex jg]inuhafuq kull ]a[a li ti[i fil-funzjonijiet tag]ha, kif jidhrilha xieraq.(7) Fit-twettiq ta’ dmirijiethom il-membri tal-Kummissjoni uta’ xi wie]ed mill-kumitati tag]ha g]andhom ja[ixxu skond il-[udizz ju indiv idwal i t ag]hom u ma jkunux su[[et t i g]ad-direzzjoni jew kontroll ta’ xi persuna jew awtorità o]ra.(8) Is-subartikoli (2) u (3) ta’ l-artikolu 121 ta’ din il-Kos t i tuzz jon i g]andhom japp l ikaw g]a l ku l l kumi ta t t a l -Kummissjoni.(9) G]andu jkun hemm Segretarju tal-Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja li g]andu ja[ixxi wkoll b]alaSegretarju g]al kull kumitat tal-Kummissjoni. Is-Segretarju tal-Kummissjoni g]andu jin]atar mill-istess Kummissjoni minn fost l-uffi`jali pubbliì li jkunu assenjati fil-Qrati jew minn fost membrital-professjonijiet legali. Is-Segretarju g]andu jibqa’ fil-kariga sadak i\-\mien li l-Kummissjoni ttemmlu l-]atra tieg]u.(10) Min jin]atar membru tal-Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzja jew ta’ xi wie]ed mill-kumitatitag]ha jista’ jitne]]a mill-kariga tieg]u mill-President, li ja[ixxi

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Askond il-parir tal-korp jew persuna li ta]tar dak il-membru, i\dadak il-membru jista’ biss jitne]]a min]abba f’inkapaìtà li jwettaqid-dmirijiet tal-kariga tieg]u (kemm jekk g]al mard korporali jewmentali jew g]al xi ra[uni o]ra) jew im[ieba ]a\ina.

(11) Il-funzjonijiet tal-Kummissjoni g]all-Amministraz-zjonital-{ustizzja huma:(a) li tissorvelja l-]idma tal-qrati superjuri u inferjurikollha u li tag]mel dawk ir-rakkomandazzjonijietme]tie[a lill-Ministru responsabbli g]all-[ustizzjadwar ir-rimedji li fil-fehma tag]ha jistg]u jwasslu g]al]idma aktar effi`jenti ta’ dawk il-qrati;(b) li tag]ti parir lill-Ministru responsabbli g]all-[ustizzjadwar kull ]a[a li g]andha x’taqsam ma’ l-organizzazzjoni ta’ l-amministrazzjoni tal-[ustizzja;(`) meta hekk mitluba mill-Prim Ministru li tag]ti parirfuq kull ]atra li g]andha ssir skond l-artikoli 96, 98 u100 ta’ din il-Kostituzzjoni;(d) li tifformula kodiì jew kodiìjiet ta’ etika lijirregolaw l-im[ieba tal-membri tal-[udikatura;(e) fuq il-parir tal-Kumitat g]all-Avukati u ProkuraturiLegali, li tifformula kodiì jew kodiìjiet ta’ etika lijirregolaw l-im[ieba professjonali ta’ membri ta’ dawkil-professjonijiet:

I\da meta dak il-parir ma jing]atax f’dak i\-\mien li l-Kummissjoni tista’ tistabbilixxi, il-Kummissjoni tista’ tifformula dak il-kodiì jew dawkil-kodiìjiet ming]ajr il-]tie[a ta’ dak il-parir;(f) li ti[bed l-attenzjoni ta’ kull im]allef jew ma[istratfuq kull ]a[a, fil-qorti li fiha hu jkun ipo[[i, li matkunx konduènti g]al funzjonament effi`jenti u xieraqta’ dik il-Qorti, u li ti[bed l-attenzjoni ta’ kull im]allefjew ma[istrat g]al xi a[ir li jista’ jolqot il-fidu`ja lig]andu min]abba l-kariga tieg]u, jew g]al xi nuqqasminn na]a tieg]u li jimxi skond xi kodiì jewkodiìjiet ta’ etika li jkun japplika g]aliha;(g) li te\erìta, skond kull li[i, dixxiplina fuq avukati uprokuraturi legali fit-twettiq tal-professjoni tag]hom;u(h) dawk il-funzjonijiet l-o]ra li jistg]u jing]atawlhab’kull li[i.

(12) Il-Kummissjoni g]all-Amministrazzjoni tal-{ustizzjag]andha ta’ kull sena tag]mel rapport lill-Ministru responsabblig]all-[ustizzja dwar l-attivitajiet tag]ha matul is-sena kalendarjata’ qabel, u g]andha f’kull \mien meta hekk jidhrilha xieraq jew kifj i s ta’ j i t lob l - is tess Minis tru, tag]mel rapport l i l l - imsemmiMinistru fuq xi materja partikolari.(13) Is-setg]at tal-President ta]t kull li[i, dwar is-surroga ta’ l-im]allfin u l-magistrati u dwar tqassim ta’ dmirijet ta’ l-im]allfin ul -ma[is t ra t i , g]andhom j i twe t tqu fuq i l -par i r t a l -Min is t ru


responsabbli g]all-[ustizzja, b’dan illi l-Ministru g]andu, fl-g]otita’ dak il-parir lill-President, ja[ixxi skond ir-rakkomandazzjoni litkun saritlu mill-Prim Im]allef:I\da meta l-Prim Im]allef jonqos milli jag]melrakkomandazzjoni lill-Ministru, u f’kull ka\, meta l-Ministru jqis lijkun hekk xieraq, il-Ministru jista’ jag]ti parir lill-President, b’dakil-mod li, fi`-ìrkostanzi, hu jidhirlu xieraq:I\da wkoll, f’dak il-ka\ il-Ministru g]andu jippubblikaminnufih fil-Gazzetta avvi\ dwar dak il-fatt li fih jag]ti r-ra[unijiettieg]u g]al dik l-azzjoni, u g]andu jag]mel stqarrija dwar dak il-fatt fil-Kamra tad-Deputati mhux aktar tard mit-tieni seduta li ti[iminnufih wara li jkun ta dak il-parir lill-President.

(14) Il-kwistjoni jekk il-Kummissjoni g]all-Amministrazzjonital-{ustizzja tkunx qdiet validament xi funzjoni mog]tija lilha bijew skond din il-Kostituzzjoni ma g]andhiex ti[i e\aminata minnebda qorti.KAPITOLU IX

Finanzi Fond Konsolidat. 102. (1) Id-d]ul kollu u l-flejjes l-o]ra kollha mi[bura jewimda]]la minn Malta (li ma jkunux d]ul jew flejjes o]ra li jit]allsuf’xi fond ie]or, li jkun fond imwaqqaf minn jew skond xi li[i lig]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta g]al skop speìfiku )g]andhom, kemm-il darba l-Parlament ma jipprovdix xort’o]ra,jit]allsu fi u jifformaw Fond Konsolidat wie]ed.

(2) Ebda flejjes ma g]andhom ji[u rtirati mill-Fond Konsolidat]lief biex tit]allas l-ispi\a li hija addebitata lill-Fond b’din il-Kostituzzjoni jew xi li[i o]ra li g]al dak i\-\mien tkun isse]]f’Malta jew meta l-]ru[ ta’ dawk il-flejjes ikun [ie awtorizzatb’Att ta’ Approprjazzjoni jew skond l-artikolu 104 ta’ din il-Kostituzzjoni.(3) Ebda flejjes ma g]andhom ji[u rtirati minn xi fondpubbliku li ma jkunx il-Fond Konsolidat kemm-il darba l-]ru[ ta’dawk il-flejjes ma jkunx [ie awtorizzat bi jew skond xi li[i li g]aldak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.(4) Ebda flejjes ma g]andhom ji[u rtirati mill-Fond Konsolidatjew minn xi fond pubbliku ie]or ]lief bil-mod preskritt bi jewskond xi li[i.(5) In-nefqat, pi\ijiet u spejje\ inìdentali g]all-[bir uamministrazzjoni tal-Fond Konsolidat g]andhom ji[u addebitatilill-Fond.

Awtorizzazzjoni ta’ nefqa mill-Fond Konsolidat.103. (1) Il-Ministru responsabbli g]all-finanzi g]andu jara liti[i preparata u mqeg]da quddiem il-Kamra tad-Deputati qabel, jewmhux aktar tard minn tletin [urnata wara, il-bidu ta’ kull senafinanzjarja estimi tad-d]ul u ]ru[ ta’ Malta g]al dik is-sena.(2) Il-kapi tan-nefqa li jkun hemm fl-estimi (li ma tkunx nefqaaddebitata lill-Fond Konsolidat b’din il-Kostituzzjoni jew b’xi li[i

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Ao]ra li g]al dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta ) g]andhom ji[umda]]la f’abbozz ta’ li[i, li jkun imsejja] b]ala abbozz ta’ li[i ta’approprjazzjoni, li jipprovdi g]all-]ru[ mill-Fond Konsolidat tas-somom me]tie[a biex tit]allas dik l-ispi\a u l-approprjazzjoni ta’dawk is-somom g]all-iskopijiet speìfikati fih.

(3) Jekk dwar xi sena finanzjarja jinsab - (a) li l-ammont approprjat bl-Att ta’ Approprjazzjoni g]alxi skop ikun insuffi`jenti, jew li tkun qamet ]tie[a ta’spi\a g]al skop li g]alih ebda ammont ma jkun [ieapproprjat b’dak l-Att; jew(b) li xi flejjes ikunu [ew minfuqa g]al xi skop b’e`èssta’ l-ammont (jekk ikun hemm) approprjat g]al dak l-iskop b’dak l-Att,

estimu supplementari l i juri s-somom me]tie[a jew minfuqag]andu jitqieg]ed quddiem il-Kamra tad-Deputati u l-kapi ta’ kullnefqa b]al dik g]andhom ji[u mda]]la f’abbozz ta’ l i[ i ta’approprjazzjoni supplementari.Awtorizzazzjoni ta’ nefqa qabel approprjazzjoni.

104. Il-Parlament jista’ jag]mel provvediment li bis-sa]]atieg]u, jekk l-Att ta’ Approprjazzjoni dwar xi sena finanzjarja majkunx beda jse]] mal-bidu ta’ dik is-sena finanzjarja, il-Ministruresponsabbli g]all-finanzi jista’ jawtorizza l-irtir ta’ flejjes mill-Fond Konsolidat sabiex tit]allas dik l-ispi\a li jista’ jqis me]tie[abiex jitmexxa l-Gvern ta’ Malta sat-tmiem ta’ erba’ xhur mill-biduta’ dik is-sena finanzjarja jew sa meta jibda jse]] dak l-Att, liemajkun l-ewwel.Fond ta’ Kontin[enzi.105. (1) Il-Parlament jista’ jipprovdi g]at-twaqqif ta’ Fond ta’Kontin[enzi u biex jawtorizza lill-Ministru responsabbli g]all-f inanz i , j ekk ikun sodis fa t t l i tkun qamet ] t ie[a ur[ent i umprevvista g]al nefqa li g]aliha ma jkunx hemm provvedimentie]or, biex jag]mel avvanzi minn dak il-Fond biex jilqa’ dik il-]tie[a.

(2) Meta jsir xi avvanz skond is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu g]andu ji[i pre\entat estimu supplementari u g]andu ji[imressaq kemm jista’ jkun malajr abbozz ta’ li[i ta’ approprjazzjonisupplementari sabiex ji[i mqieg]ed lura l-ammont hekk avvanzat.Dejn pubbliku. 106. (1) Id-dejn pubbliku ta’ Malta g]andu ji[i addebitat lill-Fond Konsolidat u fondi o]ra pubbliì ta’ Malta.

(2) F’dan l-artikolu riferenzi g]ad-dejn pubbliku ta’ Maltajinkludu riferenzi g]all-img]ax fuq dak id-dejn, ]lasijiet ta’ fondta’ ammortizzament u flejjes ta’ fidwa dwar dak id-dejn u n-nefqat,pi\ijiet u spejje\ inìdentali g]all-amministrazzjoni ta’ dak id-dejn.Rimunerazzjoni dwar èrti karigi.Emendat: LVIII. 1974.52;XVII. 1997.2.

107. (1) G]andu ji[i m]allas lid-detenturi tal-karigi lig]alihom jg]odd dan l-artikolu dawk is-salarji li jistg]u jkunupreskritti bi jew skond xi li[i.(2) Is-salarji u kull allowance li jit]allsu lid-detenturi tal-karigili g]alihom jg]odd dan l-artikolu g]andhom ji[u addebitati lill-Fond Konsolidat.(3) Is-salarju li jit]allas lid-detentur ta’ xi kariga li g]alih


jg]odd dan l-artikolu u l-kondizzjonijiet tieg]u ta’ kariga, ]liefallowances, ma g]andhomx ji[u mibdula bi \vanta[[ tieg]u wara l-]atra tieg]u, u, g]all-finijiet ta’ dan is-subartikolu, safejn is-salarjujew il-kondizzjonijiet ta’ servizz ta’ xi persuna jiddependu fuq l-g]a\la minn dik il-persuna, is-salarju jew il-kondizzjonijiet lig]alihom tag]mel l-g]a\la g]andhom ji tqiesu l i jkunu aktarvanta[[u\i g]aliha minn kull o]rajn li g]alihom setg]at tag]mel l-g]a\la.(4) Dan l-artikolu jg]odd g]all-karigi msemmija fl-artikoli 48,91, 95(6), 100, 109, 118 u 120 ta’ din il-Kostituzzjoni.

Awditur {enerali. Emendat: LVIII. 1974.53.Sostitwit:XVII. 1997.3.

108. (1) G]andu jkun hemm Awditur {enerali li 1-karigatieg]u tkun kariga pubblika u li jkollu dawk il-funzjonijiet skondma hemm provdut fid-disposizzjonijiet li [ejjin ta’ dan l-artikolu.(2) L-Awditur {enerali jkun uffi`jal tal-Kamra tad-Deputati ujin]atar mill-President li ja[ixxi skond ri\oluzzjoni tal-Kamra tad-Deputati li tg]addi bis-sa]]a tal-voti ta’ mhux anqas minn \ew[-terzi tal-membri kollha tal-Kamra:

I\da meta persuna li ma tkunx membru tal-Kamra tad-Deputati ti[i eletta b]ala Speaker tal-Kamra tad-Deputati, dik il-persuna ma g]andhiex titqies li tkun membru tal-Kamra g]all-g]anli ti[i stabbilita l-ma[[oranza me]tie[a b’dan is-subartikolu.(3) (a) Bla hsara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (4) ta’dan l-artikolu l-Awditur {enerali g]andu jibqa’ fil-kariga g]al perijodu ta’ ]ames snin mid-data tal-]atratieg]u u jkun eli[ibbli li jer[a’ jin]atar g]al perijoduwie]ed ie]or ta’ ]ames snin.

(b) Meta l-Awditur {enerali jkun in]atar minn fostuffi`jali pubbliì u meta tintemm il-]atra jkun ta’ etài\g]ar mill-età ta’ irtirar fis-servizz pubbliku, il-persuna li tkun [iet hekk ma]tura g]andha ter[a’ lurafis-servizz pubbliku u tkompli tgawdi l-istess salarju uallowances imsemmija fis-subartikolu (6).(`) L-Awditur {enerali ma jkunx jista’, filwaqt li huwajkun qed jokkupa dik il-kariga, ikollu xi kariga bi qlig]o]ra, jew mod ie]or mal-Gvern ta’ Malta jew ma’ xiintrapri\a kummer`jali jew professjonali, tkun xi tkun.

(4) (a) L-Awditur {enerali jista’ f’kull \mien jitne]]a jew ji[isospi\ mill-kariga tieg]u mill-President, meta jsirluindirizz mill-Kamra tad-Deputati li jsir bis-sa]]a tal-voti ta’ mhux anqas minn \ew[-terzi tal-membri kollhatal-Kamra, li fih jintalab biex ine]]ih mill-karigam i n ] a b b a f ’i n k a p a ` i t à p p r u v a t a l i j w e t t a q i l -funzjonij iet tal-kariga t ieg]u (sew jekk din tkunmin]abba nuqqas ta’ sa]]a fi\ika jew mentali jewmin]abba xi ra[uni o]ra) jew min]abba f’im[iebaha\ina ppruvata, u d-disposizzjonijiet tal-paragrafu (a)tal-proviso li hemm mas-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu g]andhom japplikaw ukoll g]all-g]an li ti[istabbilita l-ma[[oranza me]tie[a b’dan is-subartikolu.(b) F’kull \mien meta ma jkunx hemm sessjoni tal-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AParlament, l-Awditur {enerali jkun jista’ ji[i sospi\mill-kariga tieg]u mill-President, li ja[ixxi skond il-[udizzju deliberat tieg]u stess, dwar l-inkapaìtà lijwettaq id-dmirijiet tal-kariga tieg]u jew im[ieba]a\ina li dwarha tin[ieb prova li tissodisfa lill-President; i\da kull sospensjoni bhal dik ma g]andhiextkompli sse]] g]al aktar minn xahrejn wara li tibda s-sessjoni tal-Parlament li jkun imiss minnufih wara.

(5) Il-kontijiet:(a) tad-dipartimenti u uffi``ji tal-Gvern ta’ Malta,mag]dud l-Uffi``ju tal-Kummissjoni dwar is-ServizzPubbliku, u l-uffi``ju ta’ l-Iskrivan tal-Kamra tad-Deputati, u tal-qrati kollha Superjuri u Inferjurif’Malta, u(b) ta’ dawk l-awtoritajiet pubbliì l-o]ra jew korpi o]ra lijamministraw, ikollhom f’idejhom, jew ju\aw fondi lijappartjenu direttament jew indirettament lill-Gvernta’ Malta kif jista’ ji[i preskritt minn xi li[i jew bis-sa]]a tag]ha li f’dak i\-\mien tkun fis-se]] f’Malta,

g]andhom ji[u verifikati u jsir rapport dwarhom kull sena mill-Awditur {enerali lill-Kamra tad-Deputati u g]al dak l-iskop l-Awditur {enerali jew kull persuna awtorizzata minnu g]al hekkikollu a`èss g]all-kotba, notamenti, re\okonti u dokumenti o]rakollha li jirriferixxu g]al dawk il-kontijiet.(6) (a) L-Awditur {enerali g]andu jing]ata dak is-salarju udawk l- allowances li jistg]u minn \mien g]al \mienji[u preskritti jew permessi g]al Im]allef tal-QratiSuperjuri.

(b) Dak is-salarju u allowances jin]ar[u mill-FondKonsolidat u d-disposizzjonijiet tas-subartikolu (3) ta’l-artikolu 107 tal-Kostituzzjoni ikunu japplikaw g]aldak is-salarju.(7) L-Awditur {enerali ma jibdiex iwettaq id-dmirijiet tal-kariga tieg]u qabel ma jie]u u jiffirma quddiem il-President il-[urament ta’ lealtà u dak il-[urament li jirrigwarda l-e\ekuzzjonisew tal-kariga tieg]u hekk kif jista’ ji[i preskritt b’li[i li f’dak i\-\mien tkun isse]] f’Malta.(8) Il-Parlament jista’ minn \mien g]al \mien jipprovdipermezz ta’ li[i dwar il-mod kif ir-rapporti li jsiru mill-Awditur{enerali g]and]om jintg]amlu.

Deputat Awditur {enerali.(9) (a) G]andu jkun hemm ukoll Deputat Awditur {enerali lil-kariga tieg]u tkun kariga pubblika u li jkollu dawk il-funzjonijiet li l-Awditur {enerali jista’ minn \mieng]al \mien lilu jiddelega u li, kull meta l-kariga ta’Awditur {enerali tkun temporanjament vakanti, usakemm ji[i ma]tur Awditur {enerali [did, u kullmeta d-detentur tal-kariga jkun assenti minn Malta jewikun bil-vaganza jew g]al xi ra[uni ma jkunx jista’jaqdi l - funzjoni j ie t ta l -kar iga t ieg]u, iwet taq i l -funzjonijiet ta’ Awditur {enerali.


(b) Id-disposizzjonijiet tas-subartikolu (2), tal-paragrafi(a) u (`) tas-subartikolu (3), tas-subartikolu (4), tal-paragrafu (b) tas-subartikolu (6) u tas-subartikolu (7)ta’ dan l-artikolu g]andhom ikunu japplikaw g]ad-Deputat Awditur {enerali.(`) Id-Deputat Awditur {enerali g]andu jing]ata dak is-salarju u dawk l-allowances li jistg]u minn \mien g]al\mien ji[u preskritti g]al jew jing]ataw lil Ma[istrattal-Qrati Inferjuri.(d) Meta d-Deputat Awditur {enerali jkun ma]tur minfost uffi`jali pubbliì u meta tintemm il-]atra jkun ta’età i\g]ar mill-età ta’ irtirar fis-servizz pubbliku, il-persuna li tkun [iet hekk ma]tura g]andha ter[a’ lurafis-servizz pubbliku u tkompli tgawdi l-istess salarju uallowances imsemmija f’dan is-subartikolu.

Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika.(10) (a) G]andu jkun hemm Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika lijkun mag]mul mill-Awditur {enerali, li jkun imexxidak l-uffi``ju, id-Deputat Awditur {enerali u dawk il-funzjonarji l-o]ra, li jin]atru mill-Awditur {enerali,hekk kif l-Awditur {enerali jista’ jqis li jkun me]tie[sabiex jassistuh fit-twettiq sew tal-kariga tieg]u, u d-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu 110 tal-Kostituzzjoni mag]andhomx ikunu japplikaw g]all-uffi`jali li jin]atrufl-Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika.

(b) Il-Parlament jista’ minn \mien g]al \mien jipprovdipermezz ta’ li[i dwar il-mod kif ji[u allokati flejjeslill-Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika u dwar il-mod kifil-kontijiet ta’ l-Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika ji[uverifikati u jsir rapport dwarhom.(11) Ebda ]a[a f’dan l-artikolu ma g]andha tiftiehem b]ala litipprekludi lill-Awditur {enerali jew lill-Uffi``ju Nazzjonali tal-Verifika milli jing]ataw xi funzjonijiet jew setg]at o]ra ta]t jewskond xi li[i li tkun fis-se]].(12) Fit-twettiq tal-funzjonijiet tag]hom ta]t il-Kostituzzjoni, l-Awditur {enerali u d-Deputat Awditur {enerali ma jkunux su[[ettig]all-awtorità jew kontroll ta’ ebda persuna o]ra.

KAPITOLU X Is-Servizz Pubbliku

Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku. Emendat: LVIII. 1974.54.

109. (1) G]andu jkun hemm Kummissjoni dwar is-ServizzPubbliku g]al Malta li tkun mag]mula minn chairman , deputychairman u minn membru wie]ed sa tliet membri o]ra.(2) Il-membri tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubblikug]andhom ikunu ma]tura mill-President, li ja[ixxi skond il-parir

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Atal-Prim Ministru mog]ti wara li jkun ikkonsulta l-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.

(3) }add ma jkun kwalifikat biex i\omm kariga b]ala membrutal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku jekk ikun Ministru,Segretarju Parlamentari, membru ta’, jew kandidat g]al elezzjonita’, il-Kamra tad-Deputati, membru ta’ awtorità ta’ gvern lokali jewjekk ikun uffi`jal pubbliku.(4) Membru tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku mag]andux, g]eluq perijodu ta’ tliet snin li jibda mill-[urnata li fihakellu kariga l-a]]ar b]ala membru, ikun eli[ibbli g]al ]atra jewbiex ja[ixxi f’xi kariga pubblika.(5) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-karigata’ membru tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku g]andhassir vakanti -

(a) fit-tmiem ta’ ]ames snin mid-data tal-]atra tieg]u jewf’dik id-data qabel kif jista’ jkun speìfikat fid-dokument li bih huwa jkun [ie ma]tur; jew(b) jekk jin]olqu xi ìrkostanzi li, kieku ma kienx membrutal-Kummissjoni, kienu j[ag]luh ikun skwalifikat g]al]atra b]ala hekk.

(6) Membru tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku jista’jitne]]a mill-kariga mill-President, li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru, i\da jista’ ji[i mne]]i biss min]abba inkapaìtà lijaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u (kemm jekk min]abba mardmentali jew korporali jew g]al xi ra[uni o]ra ) jew g]al im[ieba]a\ina.(7) Jekk il-kariga ta’ membru tal-Kummissjoni dwar is-ServizzPubbliku tkun vakanti jew jekk xi membru g]al xi ra[uni ma jkunxjista’ jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President, li ja[ixxiskond il-parir tal-Prim Ministru, mog]ti wara li jkun ikkonsultalill-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, jista’ ja]tar persuna li tkun kwalifikatabiex tkun ma]tura b]ala membru biex tkun membru temporanju tal-Kummissjoni; u kull persuna hekk ma]tura g]andha, bla ]sarag]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (5) u (6) ta’ dan l-artikolu,t ispi`à mill i tkun membru b]al dak meta persuna tkun [ietma]tura biex timla l-vakanza jew, skond il-ka\, meta l-membru lima setg]ax jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u jirre\umi dawk il-funzjonijiet.

}atra e``., ta’ uffi`jali pubbliì. Emendat: LVIII. 1974.55.110. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni, is-setg]a li jag]mel ]atriet g]all-karigi uffi`jali u lijne]]i, u li je\erìta kontroll dixxiplinari fuq, persuni li jkollhomjew ikunu ja[ixxu f’xi karigi b]al dawk tkun fil-Prim Ministru, lija[ixxi fuq ir-rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar is-ServizzPubbliku:

I\da l-Prim Ministru jista’, billi ja[ixxi fuq ir-rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku,jiddelega bil-miktub, salvi dawk il-kondizzjonijiet li jistg]u jkunuspeìfikati f id-dokument ta’ delega, kull wa]da mis-setg]atimsemmija f’dan is-subartikolu lil dak l-uffi`jal pubbliku jew


awtorità o]ra kif jista’ jkun speìfikat fid-dokument.(2) Delega ta’ setg]a skond dan l-artikolu -

(a) tkun ming]ajr ]sara g]all-e\erìzzju ta’ dik is-setg]amill-Prim Ministru li ja[ixxi fuq ir-rakkomandazzjonital-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku;(b) tista’ tawtorizza lill-uffi`jal pubbliku jew awtoritào]ra konèrnata li je\erìta dik is-setg]a sewb’riferenza lill-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubblikujew ming]ajrha; u(`) dwar l-impieg ta’ uffi`jali pubbliì minn barra s-servizz pubbliku, g]andha, kemm-il darba dak l-impieg ma jsirx wara e\ami pubbliku li ji[i av\at fil-Gazzetta, ti[i e\erìtata biss permezz ta’ servizz g]all-impjegar provdut minn fondi pubbliì li ji\gura li ebdadistinzjoni, esklu\joni jew preferenza ma jsiru jewjing]ataw favur jew kontra xi persuna min]ahba l-fehma politika tag]ha u liema servizz jipprovdiopportunità g]all-impiegi biss fl-a]jar interessi tas-servizz pubbliku u tan-nazzjon in [enerali.

(3) (a) G]andu jkun hemm appell lill-Prim Ministru, li ja[ixxiskond ir-rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku, minn kull deì\joni ta’ uffi`jalpubbliku jew awtorit à g]at-tne]]ija ta’ xi persunaminn kariga uffi`jali b’e\erìzzju ta’ setg]a delegataskond is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu:I\da dak id-dritt ta’ appell ikun ming]ajr ]sarag]al kull dritt ie]or ta’ appell li jista’ jkun provdutskond l-artikolu 121(1) ta’ din il-Kostituzzjoni dwar l-e\erìzzju ta’ kull setg]a o]ra delegata skond is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu.

(b) Dritt ta’ appell skond dan l-artikolu g]andu ji[ie\erìtat skond dak il-provvediment dwar proèdurakif jista’ jkun preskritt mill-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku skond l-artikolu 121(1) ta’ din il-Kostituzzjoni:I\da kull proèdura hekk preskritta tkun l-istessg]al kull klassi ta’ uffi`jali pubbliì.

(`) Meta jin[ieb appell skond il-paragrafu (b) ta’ dan is-subartikolu minn xi uffi`jal pubbliku huwa g]andu,meta ji[i kunsidrat l-appell mill-Kummissjoni dwar is-S e r v i z z P u b b l i k u , i k o l l u d r i t t l i j i [ i m i s m u g ]personalment mill-Kummissjoni u li jkun mg]ejjunminn rappre\entant ta’ xi trade union li lilha jkunjappartjeni.(4) Ebda persuna ma tkun ma]tura skond dan l-artikolu g]aljew biex ta[ixxi f’xi kariga tal-persunal tal-President ]lief bl-approvazzjoni tal-President.(5) Id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu ma g]andhomxjg]oddu relattivament g]al -

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(a) il-karigi msemmija fl-artikoli 91, 92 (barra mis-subartikolu (4) tieg]u), 94, 95(6), 100, 108 u 111 ta’din il-Kostituzzjoni; jew(b) ]atriet biex ja[ixxi f’xi kariga uffi`jali g]al xahrejnjew anqas safejn ir-rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku hija me]tie[ag]al xi ]atra b]al dik; jew(`) ]atriet g]all-karigi msemmija fl-artikolu 92(4), u]atriet bi trasferiment g]all-karigi jew mill-karigimsemmija fl-artikolu 112 ta’ din il-Kostituzzjoni.

(6) D]ul f’impiegi ma’ kull korp stabbilit bil-Kostituzzjoni jewb’xi li[i jew ta]t xi li[i o]ra, u ma’ kull so`jetà jew korp ie]or lifih il-Gvern ta’ Malta, jew xi korp kif intqal qabel, ikollhom sehembi\\ejjed biex jikkontrollaw jew li fuqu jkollhom kontroll effettiv,g]andu, kemm-il darba dak id-d]ul ma jkunx sar wara e\amipubbliku li jkun [ie av\at kif imiss, isir permezz tas-servizz g]all-impjegar kif provdut fis-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu.Rappre\entanti prinìpali ta’ Malta fl-esteru. Emendat: LVIII. 1974.56.

111. (1) Is-setg]a ta’ ]atra ta’ persuni biex i\ommu jewja[ixxu fil-karigi li g]alihom dan l-artikolu jg]odd u g]at-tne]]ijata’ persuni hekk ma]tura minn xi kariga b]al dik tkun fil-President,li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru:I\da dwar kull persuna mag]\ula g]all-]atra mis-servizzpubbliku l-Prim Ministru g]andu, qabel ma jag]ti l-parir tieg]uskond id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, jikkonsulta mal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku u, meta ti[i mne]]ija mill-kariga li fiha tkun [iet ma]tura skond id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-persuna hekk ma]tura g]andha tirritorna fil-grad likellha fis-servizz pubbliku minnufih qabel dik il-]atra.

(2) Il-karigi li g]alihom jg]odd dan l-artikolu huma l-karigi ta’kull Ambaxxatur, Kummissarju G]oli jew rappre\entant ie]orprinìpali ta’ Malta f’xi pajji\ ie]or.}atra bi trasferiment dwar xi karigi.

112. (1) Is-setg]a li jag]mel ]atriet bi trasferiment lil u mill-karigi li g]alihom dan l-artikolu jg]odd tkun fil-Prim Ministru lija[ixxi wara konsultazzjoni mal-Kummissjoni dwar is-ServizzPubbliku:I\da l-persuna ma]tura g]al xi kariga b]al dik skond id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu g]andha, meta ti[i trasferitaminn dik il-kariga, tirritorna fil-grad li kellha fis-servizz pubblikuminnufih qabel il-]atra tag]ha f’dik il-kariga.

(2) Il-karigi li g]alihom dan l-artikolu jg]odd huma - (a) karigi li d-detenturi tag]hom ikunu me]tie[a jirrisjedubarra minn Malta g]all-qadi xieraq tal-funzjonijiettag]hom; u(b) dawk il-karigi fil-Ministeru responsabbli g]all-affarijiet barranin ta’ Malta kif jistg]u, minn \mieng]al \mien, ji[u speìfikati mill-Prim Ministru.


Protezzjoni ta’ drittijiet ta’ pensjoni. Emendat: LVIII. 1974. 57.

113. (1) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ l-artikolu 114 ta’din il-Kostituzzjoni, il-li[i applikabbli g]al kull benefi``ju lig]alih dan l-artikolu jg]odd g]andha, dwar kull persuna li tkun [ietmog]tija, jew li tkun eli[ibbli g]all-g]oti ta’ xi benefi``ji b]aldawk, tkun dik li tkun fis-se]] fid-data relattiva jew xi li[i o]rasussegwenti u li ma tkunx anqas favorevoli g]al dik il-persuna.(2) F’dan l-artikolu "id-data relattiva" tfisser -

(a) dwar kull benefi``ju mog]ti qabel il-[urnatastabbilita, id-data li fiha dawk il-benefi``ji kienumog]tija;(b) dwar kull benefi``ju mog]ti jew li g]andu jing]ata fijew wara l-[urnata stabbilita lil jew dwar xi persuna likienet uffi`jal pubbliku qabel dik id-data, il-[urnataqabel il-[urnata stabbilita; u(`) dwar kull benefi``ju mog]ti jew li g]andu jing]ata liljew dwar xi persuna li ssir uffi`jal pubbliku fi jewwara l-[urnata stabbilita, id-data li fiha hija ssiruffi`jal pubbliku.

(3) Meta persuna jkollha dritt te\erìta g]a\la dwar liema minn\ew[ li[ijiet jew i\jed g]andha tapplika g]all-ka\ tag]ha, il-li[i lihija tag]\el g]andha, g]all-finijiet ta’ dan l-artikolu, titqies li tkunaktar favorevoli g]aliha mil-li[i jew li[ijiet l-o]ra.(4) Kull benefi``ju li g]alih jg]odd dan l-artikolu (li ma jkunxbenefi``ju li g]andu ji[i addebitat lil xi fond pubbliku ie]or ta’Malta) g]andu jkun addebitat lill-Fond Konsolidat.(5) Dan l-artikolu jg]odd g]al kull benefi``ju li jit]allas skondxi li[i li tipprovdi g]all-g]oti ta’ pensjonijiet, gratifikazzjonijietjew kumpens lil persuni li jkunu jew li kienu uffi`jali pubbliì dwaris-servizz tag]hom fis-servizz pubbliku jew lir-romol, ulied,dipendenti jew rappre\entanti personali ta’ dawk il-persuni dwardak is-servizz.(6) Riferenzi g]al-li[i applikabbli g]al xi benefi``ji lig]alihom dan l-artikolu jg]odd jinkludu (ming]ajr ]sara g]all-[eneralità tag]hom) riferenzi g]al kull li[i dwar i\-\mien li fih u l-mod li bih xi persuna tista’ tirtira sabiex tkun eli[ibbli g]al dawkil-benefi``ji.(7) Ebda ]a[a li tinsab fi, jew mag]mula ta]t l-awtorità ta’, xili[i ma g]andha titqies li tkun inkonsistenti ma’, jew bi ksur ta’,dan l-artikolu safejn dik il-li[i tag]mel provvediment li bih xibenefi``ji li g]alihom ig]odd dan l-artikolu jistg]u jitnaqqsu jewjin\ammu -

(a) sakemm il-persuna li tkun eli[ibbli g]alihom til]aq is-sittin sena, jew dik l-età aktar baxxa li tista’ ti[istabbilita minn jew ta]t li[i, jekk dik il-persuna tkunqed tirìevi xi income li g]alih japplika dan is-subartikolu u dik id-disposizzjoni ssir sabiex kullincome b]al dak flimkien ma’ kull benefi``ji kif intqalmhux imnaqqsa ma jkunux iktar fit-total minn dak l-ammont li jista’ ji[i stabbilit minn, jew ta]t jew skond

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Axi li[i, li jkun ammont li ma jkunx inqas mis-salarju liminn \mien g]al \mien jit]allas dwar il-karigami\muma minn dik il-persuna meta tirtira, billijitqiesu biss, jekk dak is-salarju jkun b’\idietinkrimentali, dawk i\-\idiet korrispondenti li jkunuttie]du qabel l-irtir; jew

(b) sabiex ji[i \gurat it-t]aris ta’ xi ]tie[a legali dwar xiwie]ed mill-g]anijiet tal-paragrafu (a) ta’ dan is-subartikolu; jew(`) jekk il-persuna li tkun eli[ibbli g]alihom ma tibqaxìttadin ta’ Malta.

(8) L-income li g]alih japplika s-subartikolu (7) ta’ dan l-artikolu hu kull remunerazzjoni dwar, jew income ie]or li jinkisebminn, xi mpieg, xog]ol, servizz, kariga, kummer`, negozju,professjoni jew vokazzjoni, jew minn xi pensjoni, allowance ,gratifikazzjoni jew ]las ie]or b]al dan dwar xi mpieg b]al dak jewxi g]ajn o]ra ta’ income.G]oti u ti\mim ta’ pensjonijiet, e``.Emendat: LVIII. 1974.58.

114. (1) Meta xi benefi``ji li g]alihom dan l-artikolu jg]oddjistg]u ji[u mi\muma, imnaqqsa fl-ammont jew sospi\i minn xipe r suna j ew awtor i t à skond x i l i [ i dawk i l -bene f i `` j i mag]andhomx ji[u hekk mi\muma, imnaqqsa fl-ammont jew sospi\iming]ajr ma tkun taqbel il-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku,kemm-il darba dawk il-benefi``ji ma jitnaqqsux jew ma jin\ammuxskond xi li[i msemmija fis-subartikolu (7) ta’ l-artikolu 113 ta’ dinil-Kostituzzjoni.(2) Il-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku ma g]andhiextaqbel skond is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu f’azzjoni me]udag]ar-ra[uni li xi persuna li g]andha jew kellha xi wa]da mill-karigimsemmija fl-artikoli 91, 95(6), 100 u 108 ta’ din il-Kostituzzjonikienet ]at ja ta’ m[ieba ]a\ina kemm-il darba ma tkunx [ietimne]]ija mill-kariga min]abba dik l-im[ieba ]a\ina.(3) Dan l-artikolu jg]odd g]al kull benefi``ju li jit]allas skondxi li[i li tipprovdi g]all-g]oti ta’ pensjonijiet, gratifikazzjonijietjew kumpens lil persuni li jkunu jew kienu uffi`jali pubbliì dwaris-servizz tag]hom fis-servizz pubbliku jew lir-romol, ulied,dipendenti jew rappre\entanti personali ta’ dawk il-persuni dwardak is-servizz.

Protezzjoni tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku minn proèduri legali.

115. Il-kwistjoni jekk - (a) il-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubbliku tkunx qdietvalidament xi funzjoni mog]tija lilha bi jew skond dinil-Kostituzzjoni;(b) xi membru tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubblikujew xi uffi`jal pubbliku jew awtorità o]ra tkunx qdietvalidament xi funzjoni delegata lil dak il-membru,uffi`jal pubbliku jew awtorità bis-sa]]a tad-disposizzjonijiet tas-subartikolu (1) ta’ l-artikolu 110ta’ din il-Kostituzzjoni; jew(`) xi membru tal-Kummissjoni dwar is-Servizz Pubblikujew xi uffi`jal pubbliku jew awtorità o]ra tkunx qdiet


validament xi funzjoni o]ra dwar ix-xog]ol tal-Kummissjoni jew dwar xi funzjoni b]al dik kif hijamsemmija fil-paragrafu ta’ qabel dan,ma g]andhiex ti[i e\aminata minn ebda qorti.

Mi\jud:XIII. 2001.4. KAPITOLU XAKunsilli Lokali

Kunsilli Lokali. 115A. L-Istat, g]andu jadotta sistema ta’ gvern lokali li biha t-territorju ta’ Malta jinqasam f’dak l-g]add ta’ lokalitajiet hekk kifjista’ minn \mien g]al \mien ji[i stabbilit b’li[i, b’dan li kulllokalità tkun amministrata minn Kunsill Lokali elett mir-residentital-lokalità u li jitwaqqaf u jit]addem skond dik il-li[i li tista’ minn\mien g]al \mien tkun fis-se]].KAPITOLU XI

MixxellanjiAzzjonijiet dwar validità ta’ li[ijiet. 116. Dritt ta’ azzjoni g]al dikjarazzjoni li xi li[i tkun invalidag]al xi ra[unijiet ]lief inkonsistenza mad-disposizzjonijiet ta’ l-artikoli 33 sa 45 ta’ din il-Kostituzzjoni tkun tappartjeni lill-persuni kollha ming]ajr distinzjoni u persuna li [[ib azzjoni b]aldik ma tkunx me]tie[a turi xi interess persunali b’appo[[ g]all-azzjoni tag]ha.Projbizzjoni ta’ èrti asso`jazzjonijiet.

117. (1) Ikun illegali li twaqqaf, i\\omm jew tag]mel partiminn xi asso`jazzjoni ta’ persuni li jkunu organizzati u m]arr[ajew organizzati u mg]ammra sabiex ikunu jistg]u ji[u w\ati g]all-u\u jew wiri ta’ forza fi\ika fit-tmexxija ’l quddiem ta’ xi skoppolitiku.(2) Id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu g]andhom ji[umwettqa b’dak il-mod kif jista’ jkun provdut mill-Parlament.

Awtorità dwar ix-Xandir. Emendat:LVIII. 1974.59.118. (1) G]andu jkun hemm Awtorità dwar ix-Xandir g]alMalta li tkun mag]mula minn chairman u dak in-numru ta’ membrio]ra li ma jkunx anqas minn erbg]a kif jista’ jkun preskritt minn xili[i li tkun dak i\-\mien isse]] f’Malta.(2) Il-membri ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir g]andhom ji[uma]tura mill-President, li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministrumog]ti wara li jkun ikkonsulta l-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni.(3) }add ma jkun kwalifikat li jkollu l-kariga ta’ membru ta’ l-A w t o r i t à d w a r i x - X a n d i r j e k k i k u n M i n i s t r u , S e g r e t a r j uParlamentari, membru ta’, jew kandidat g]all-elezzjoni ta’, il-Kamra tad-Deputati, membru ta’ awtorità ta’ gvern lokali jew jekkikun uffi`jal pubbliku.(4) Membru ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir ma g]andux, g]eluqperijodu ta’ tliet snin li jibda mill-[urnata li fiha l-a]]ar kellukariga jew a[ixxa b]ala membru, ikun eli[ibbli g]al ]atra jew biexja[ixxi f’xi kariga pubblika.(5) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-karigata’ membru ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir issir vakanti -

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T A(a) fit-tmiem ta’ ]ames snin mid-data tal-]atra tieg]u jewf’dak i\-\mien qabel kif jista’ jkun speìfikat fid-dokument li bih kien ma]tur; jew(b) jekk jin]olqu xi ìrkostanzi li, kieku ma kienx membruta’ l-Awtorità, kienu j[eg]luh ikun skwalifikat g]al]atra b]ala hekk.

(6) Membru ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir jista’ jitne]]a mill-kariga mill-President, li ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru,i\da jista’ jitne]]a biss g]al inkapaìt à li jaqdi d-dmirijiet tal-kariga tieg]u (sew min]abba mard mentali jew korporali jew g]alxi ra[uni o]ra) jew g]al im[ieba ]a\ina.(7) Jekk il-kariga ta’ membru ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandirtkun vakanti jew jekk membru g]al xi ra[uni ma jkunx jista’ jaqdil-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President, li ja[ixxi skond il-parirtal-Prim Ministru, mog]ti wara li jkun ikkonsulta lill-Kap ta’ l-Oppo\izzjoni, jista’ ja]tar persuna li tkun kwalifikata biex tkunma]tura b]ala membru biex tkun membru temporanju ta’ l -Awtorità; u kull persuna hekk ma]tura g]andha, bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (5) u (6) ta’ dan l-artikolu, tispi`àmilli tkun membru b]al dak meta persuna tkun [iet ma]tura biextimla l-vakanza jew, skond il-ka\, meta l-membru li ma setg]axjaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u jirre\umi dawk il-funzjonijiet.(8) Fl-e\erìzzju tal-kariga tag]ha skond l-artikolu 119(1) ta’din il-Kostituzzjoni l-Awtorità dwar ix-Xandir ma g]andhiex tkunsu[[etta g]ad-direzzjoni jew kontroll ta’ xi persuna jew awtoritào]ra.

Funzjoni ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir.119. (1) Tkun funzjoni ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir li ti\gurailli, safejn ikun possibbli, f’dawk is-servizzi ta’ xandir ta’ smig] utelevi\joni l i j is tg]u jkunu provduti f’Mal ta , t i[ i mi\mumaimparzjalit à xierqa dwar ]wejje[ ta’ kontroversja politika jewindustrjali jew li jirriferixxu g]al policy pubblika korrenti u illi l-faìlitajiet u l-]in ta’ xandir huma mqassma b’mod xieraq bejnpersuni li jkunu ta’ partiti politiì differenti.(2) Il-funzjoni ta’ l-Awtorità dwar ix-Xandir imsemmija fis-subartikolu (1 ) ta’ dan l-artikolu tkun bla ]sara g]al dawk il-funzjonijiet u dmirijiet l-o]ra li jistg]u ji[u mog]tija lilha b’xi li[ili tkun dak i\-\mien isse]] f’Malta.

Kummissjoni dwar l-Impiegi.Mi\jud: LVIII. 1974.60.120. (1) G]andu jkun hemm Kummissjoni dwar l-Impiegi g]alMalta li tkun mag]mula minn chairman u minn erba’ membri o]ra.(2) Il-membri tal-Kummissjoni dwar l-Impiegi jkunu ma]turamill-President li, fil-]atra ta`- chairman g]andu ja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru mog]ti wara li dan ikun ikkonsulta l-Kap ta’l-Oppo\izzjoni, fil-]atra ta’ tnejn mill-erba’ membri o]ra g]anduja[ixxi skond il-parir tal-Prim Ministru, u fil-]atra ta\-\ew[membri l -o]ra g]andu ja[ixxi skond i l -par i r ta l -Kap ta’ l -Oppo\izzjoni.(3) }add ma jkun kwalifikat biex i\omm kariga b]ala membrutal-Kummissjoni dwar l-Impiegi jekk ikun Ministru, SegretarjuParlamentari, membru ta’, jew kandidat g]al elezzjoni ta’, il-Kamra


tad-Deputati , membru ta’ awtorit à ta’ gvern lokali, jew ikunuffi`jal pubbliku.(4) Membru tal-Kummissjoni dwar l-Impiegi ma g]andux,g]eluq perijodu ta’ tliet snin li jibda mill-[urnata li fiha kellukariga jew a[ixxa l-a]]ar b]ala membru, ikun eli[ibbli g]al ]atrajew biex ja[ixxi f’xi kariga pubblika.(5) Bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-karigata’ membru tal-Kummissjoni dwar l-Impiegi g]andha ssir vakanti -

(a) fit-tmiem ta’ tliet snin mid-data tal-]atra tieg]u; jew (b) jekk jin]olqu ìrkostanzi li, kieku ma kienx membrutal-Kummissjoni, kienu j[ag]luh ikun skwalifikat g]al]atra b]ala hekk.

(6) Membru tal-Kummissjoni dwar l-Impiegi jista’ jitne]]amill-kariga mill-President, li ja[ixxi skond il-parir tad-detentur tal-kariga li fuq il-parir tieg]u jkun [ie ma]tur dak il-membru, mog]ti,meta jkun il-ka\, kif provdut fis-subartikolu (2) ta’ dan l-artikolu,i\da dak il-membru jista’ ji[i mne]]i biss min]abba inkapaìtà lijaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u (kemm jekk min]abba mardmentali jew korporali jew g]al xi ra[uni o]ra) jew g]al im[ieba]a\ina.(7) Jekk il-kariga ta’ membru tal-Kummissjoni dwar l-Impiegitkun vakanti jew jekk xi membru g]al xi ra[uni ma jkunx jista’jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]u, il-President, li ja[ixxi skondil-parir tad-detentur tal-kariga li fuq il-parir tieg]u dak il-membrujkun [ie ma]tur , mog]ti , meta jkun i l -ka\, kif provdut f is-subartikolu (2 ) ta’ dan l-artikolu, jista’ ja]tar persuna li tkunkwalifikata biex tkun ma]tura b]ala membru biex tkun membrutemporanju ta l -Kummiss joni ; u kul l persuna hekk ma]turag]andha, bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (5) u (6)ta’ dan l-artikolu, t ispi`à milli tkun membru b]al dak mallipersuna tkun [iet ma]tura biex timla l-vakanza jew, skond il-ka\,malli l-membru li ma setax jaqdi l-funzjonijiet tal-kariga tieg]ujirre\umi dawk il-funzjonijiet.(8) Tkun il-funzjoni tal-Kummissjoni dwar l-Impiegi li ti\gurali, dwar l-impiegi, ebda distinzjoni, esklu\joni jew preferenza li matkunx [ustifikabbli f’so`jet à demokratika ma g]andha ssir jewting]ata favur jew kontra xi persuna min]abba l-opinjoni politikatag]ha.(9) Kull persuna li tallega li tkun saret jew ing]atat bi ]sarag]aliha xi distinzjoni, esklu\joni jew preferenza kif intqal qabeltista’ titlob lill-Kummissjoni dwar l-Impiegi, b’dak il-mod u f’daki\-\mien li jista’ ji[i preskritt, g]ar-rimedju.(10) Il-Parlament g]andu jipprovdi biex jing]ataw lill-Kummissjoni dwar l-Impiegi dawk is-setg]at li jkunu me]tie[a jewmixtieqa sabiex il-Kummissjoni tkun tista’ effikaèment tag]tirimedju xieraq u b’mod [enerali biex taqdi l-funzjonijiet tag]hata]t din il-Kostituzzjoni.

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T ASetg]at u proèdura ta’ Kummissjonijiet.

121. (1) Kull Kummissjoni mwaqqfa b’din il-Kostituzzjonitista’, bil-kunsens tal-Prim Ministru jew ta’ dak il-Ministru l-ie]orli jista’ jkun awtorizzat g]al hekk mill-Prim Ministru, b’regolamentjew xort’o]ra tirregola l-proèdura tag]ha stess u tag]ti setg]at utimponi dmirijiet fuq kull uffi`jal pubbliku jew awtorità tal-Gvernta’ Malta g]all-fini tal-qadi tal-funzjonijiet tag]ha.(2) Kull Kummissjoni mwaqqfa b’din il-Kostituzzjoni tista’ta[ixxi nonostanti kull vakanza fost il-membri tag]ha jew l-assenzata’ xi membru u kull proèdura tag]ha tkun valida g]alkemm xipersuna li ma kellhiex dritt tag]mel hekk tkun ]adet parti fiha.(3) Kull kwistjoni mressqa g]al deì\joni f’xi laqg]a ta’ xiKummissjoni mwaqqfa b’din il-Kostituzzjoni g]andha ti[i deì\ab’ma[[oranza tal-voti tal-membri kollha tag]ha, u jekk fuq xikwistjoni b]al dik il-voti jkunu maqsuma ndaqs il-membru li jkunjippresjedi g]andu jkollu u g]andu je\erìta vot deì\iv.(4) G]all-finijiet tas-subartikolu (3) ta’ dan l-artikolu, ir-riferenzi g]al membru tal-Kummissjoni Elettorali g]andhomjiftehmu b]ala li jinkludu riferenza g]a`- Chairman ta’ dik il-Kummissjoni.(5) Id-disposizzjonijiet ta’ dan l-artikolu g]andhom jg]oddug]all-Awtorità dwar ix-Xandir imwaqqfa b’din il-Kostituzzjoni.

Ri\enji.122. (1) Kull min ikun ma]tur, elett jew xort’o]ra mag]\ulg]al xi kariga mwaqqfa b’din il-Kostituzzjoni (mag]duda l-karigata’ Prim Ministru jew Ministru ie]or jew Segretarju Parlamentari)j i s t a’ j i r r i\enja minn d ik i l -kar iga b’ki tba minn ta] t ide jhindirizzata lill-persuna jew awtorit à li minnha kien ma]tur, elettjew mag]\ul.(2) Ir-ri\enja ta’ xi persuna minn xi kariga b]al dik kif intqalqabel tibda sse]] meta l-kitba li turi r-ri\enja ti[i rièvuta mill-persuna jew awtorità li lilha tkun indirizzata jew minn xi persunaawtorizzata minn dik il-persuna jew awtorità biex tirèviha.

}atriet mill-[did, e``. Emendat: LVIII. 1974.61;XXIII. 1989.8;XVII. 1997.4.

123. (1) Salv kif mod ie]or provdut f’din il-Kostituzzjoni,meta x i persuna tkun ivvaka t x i kar iga mwaqqfa b’d in i l -Kostituzzjoni mag]duda l-kariga ta’ Prim Ministru jew Ministruie]or jew Segretarju Parlamentari, hija tista’, jekk kwalifikata,ter[a ti[i ma]tura, eletta jew xort’o]ra mag]\ula biex i\\omm dikil-kariga skond id-disposizzjonijiet ta’ din il-Kostituzzjoni.(2) Is-subartikolu (1) ta’ dan l-artikolu ma g]andux japplikag]all-kariga ta’ President, i\da g]andu japplika g]al persuna li tkunin]atret sabiex taqdi l-funzjonijiet ta’ President skond l-artikolu 49tal-Kostituzzjoni.(3) Meta b’din il-Kostituzzjoni hija mog]tija setg]a lil xipersuna jew awtorit à li tag]mel xi ]atra g]al xi kariga pubblika,persuna tista’ ti[i ma]tura g]al dik il-kariga g]alkemm xi persunao]ra jista’ jkollha dik il-kariga, meta dik il-persuna l-o]ra tkun bil-permess ta’ assenza qabel tluq mill-kariga; u meta \ew[ persunijew i\jed ikollhom l-istess kariga min]abba f’]atra mag]mula bis-sa]]a ta’ dan is-subartikolu, f’dak il-ka\ g]all-finij iet ta’ xifunzjoni mog]tija lid-detentur ta’ dik il-kariga l-persuna li tkun


ma]tura l-a]]ar g]andha titqies li tkun l-unika detentriì tal-kariga.Tifsir.Emendat: LVIII. 1974.62;XXIX. 1979.2;XVII. 1997.5.

124. (1) F’din il-Kostituzzjoni, kemm-il darba r-rabta tal-kliem ma te]tiegx xort’o]ra -"Att tal-Parlament" tfisser li[i mag]mula mill-Parlament;"il-Commonwealth" tfisser Malta, kull pajji\ li g]alih l-artikolu23 ta’ din il-Kostituzzjoni jg]odd u kull dipendenza ta’ xi pajji\b]al dak;"il-Fond Konsolidat" tfisser il-Fond Konsolidat imwaqqaf bl-artikolu 102 ta’ din il-Kostituzzjoni;"Gazzetta" tfisser il-Gazzetta tal-Gvern ta’ Malta jew kull [urnaluffi`jali ie]or sostitwit g]aliha pubblikat b’ordni tal-Gvern ta’Malta;"[urament ta’ lealtà" tfisser il-[urament ta’ lealtà muri fit-TieletSkeda li tinsab ma’ din il-Kostituzzjoni jew dak il-[urament l-ie]orli jista’ jkun preskritt mill-Parlament;"il-[urnata stabbilita" tfisser il-21 ta’ Settembru 1964; "il-Kabinett" tfisser il-Kabinett imwaqqaf bl-artikolu 79 ta’ dinil-Kostituzzjoni;"Kamra" tfisser il-Kamra tad-Deputati mwaqqfa bl-artikolu 5l ta’din il-Kostituzzjoni;"kariga pubblika" tfisser kariga bi ]las fis-servizz pubbliku;"li[i" tinkludi kull dokument li jkollu l-forza ta’ li[i u kull regolata’ li[i mhux miktuba u "skond il-li[i" u "legalment" g]andhomjiftehmu skond hekk;"Malta" tfisser il-G\ira ta’ Malta, il-G\ira ta’ G]awdex u l-g\ejjer l-o]ra ta’ l-Arìpelagu Malti, mag]duda l-ib]ra territorjalitag]hom;"Parlament" tfisser il-Parlament ta’ Malta;"Qorti Kostituzzjonali" tfisser il-Qorti Kostituzzjonali mwaqqfabl-artikolu 95 ta’ din il-Kostituzzjoni;"seduta" tfisser perijodu li matulu l-Kamra tad-Deputati tkunf’seduta kontinwa ming]ajr a[[ornament u tinkludi kull perijodu limatulu l-Kamra tkun f’kumitat;"sena finanzjarja" tfisser il-perijodu ta’ tnax-il xahar li jtemmufil-wie]ed u tletin [urnata ta’ Dièmbru ta’ xi sena jew f’dik id-data l-o]ra kif jista’ jkun preskritt mill-Parlament;"is-servizz pubbliku" tfisser, bla ]sara g]ad-disposizzjonijiet tas-subartikoli (2) u (3) ta’ dan l-artikolu, is-servizz tal-Gvern ta’Malta f’kariga ìvili;"sessjoni" tfisser is-seduti tal-Kamra tad-Deputati li jibdew metatiltaqa’ l-ewwel darba wara li tibda sse]] din il-Kostituzzjoni jewwara l -proroga jew xol j iment ta l -Par lament f’kul l \mien ujispi`àw meta l-Parlament ji[i prorogat jew xolt ming]ajr ma jkun[ie prorogat;"l-i Speaker" u "id- Deputy Speaker " ifissru rispettivament l-

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T AiSpeaker u d-Deputy Speaker eletti skond l-artikolu 59 ta’ din il-Kostituzzjoni;

"uffi`jal pubbliku" tfisser id-detentur ta’ xi kariga pubblika jewpersuna ma]tura biex ta[ixxi f’xi kariga b]al dik.(2) F’din il-Kostituzzjoni, kemm-il darba r-rabta tal-kliem matfissirx xort’o]ra, "is-servizz pubbliku" tinkludi servizz fil-karigata’ m]allef tal-Qrati Superjuri, servizz fil-kariga ta’ Awditur{eneral i u Deputat Awditur {eneral i , servizz f i l -kar iga ta’ma[istrat tal-Qrati Inferjuri u servizz fil-kariga ta’ membru fil-Korp tal-Pulizija ta’ Malta.(3) F’din il-Kostituzzjoni "is-servizz pubbliku" ma tinkludixservizz fil-kariga ta’ -

(i) Prim Ministru jew Ministru ie]or, SegretarjuParlamentari, Speaker, Deputy Speaker, membrutal-Kamra tad-Deputati, membru ta’Kummissjoni mwaqqfa b’din il-Kostituzzjoni;(ii) ]lief meta d-detentur tal-kariga jkun mag]\ulmis-servizz pubbliku, Ambaxxatur,Kummissarju G]oli jew rappre\entant ie]orprinìpali ta’ Malta f’xi pajji\ ie]or; jew

(iii) ]lief safejn jista’ jkun preskritt mill-Parlament,membru ta’ xi kunsill, bord, lista, kumitat jewkorp ie]or simili mwaqqaf bi jew skond xi li[i.(4) G]all-finijiet ta’ din il-Kostituzzjoni persuna ma g]andhiextitqies li jkollha kariga pubblika min]abba biss il-fatt li tkun qedtirìevi pensjoni jew allowance ie]or b]alha dwar servizz pubbliku.(5) F’din il-Kostituzzjoni, kemm-il darba r-rabta tal-kliem mate]tie[x xort’o]ra -

(a) riferenza g]al ]atra f’xi kariga g]andha tiftiehemb]ala li tinkludi riferenza g]al ]atra bi promozzjonijew trasferiment g]al dik il-kariga u g]all-]atra ta’persuna biex taqdi funzjonijiet ta’ dik il-kariga matulxi perijodu li tkun vakanti jew li matulu d-detenturtag]ha ikun bil-vaganzi jew ma jkunx jista’ (sewmin]abba assenza jew mard korporali jew mentali jewg]al xi ra[uni o]ra) jaqdi dawk il-funzjonijiet; u(b) riferenza g]ad-detentur ta’ kariga bl-isem li jispeìfikal-kariga tieg]u jew b’riferenza g]ad-disposizzjoni ta’din il-Kostituzzjoni li twaqqaf dik il-kariga g]andhatiftiehem li tinkludi riferenza g]al kull persuna li g]aldak i\-\mien tkun taqdi skond il-li[i l-funzjonijiet ta’dik il-kariga.

(6) Meta hija mog]tija setg]a b’din il-Kostituzzjoni lil xipersuna jew awtorità li ta]tar xi persuna biex ta[ixxi fi jew taqdi l-funzjonijiet ta’ xi kariga jekk id-detentur tag]ha jkun huwa stessinkapaì li jaqdi dawk il-funzjonijiet, ebda ]atra b]al dik mag]andha ti[i attakkata g]ar-ra[uni li d-detentur tal-kariga ma kienxinkapaì li jaqdi dawk il-funzjonijiet.(7) Riferenzi f’din il-Kostituzzjoni g]as-setg]a ta’ tne]]ija ta’


uffi`jal pubbliku mill-kariga tieg]u g]andhom jiftehmu b]ala lijinkludu riferenzi g]al kull setg]a mog]tija b’xi li[i li te]tie[ jewtippermetti lil dak l-uffi`jal li jirtira mis-servizz pubbliku:I\da - (a) ebda ]a[a f’dan is-subartikolu ma g]andha tiftiehemb]ala li tag]ti lil xi persuna jew awtorità setg]a lite]tie[ xi persuna li jkollha xi wa]da mill-karigimsemmija fl-artikoli 91, 95(6), 100 jew 108(1) jew (9)ta’ din il-Kostituzzjoni li tirtira mis-servizz pubbliku;u(b) id-disposizzjonijiet ta’ dan is-subartikolu mag]andhomx jg]oddu g]al xi setg]a mog]tija b’xi li[i litippermetti persuna li tirtira mis-servizz pubbliku metadik il-persuna tkun talbet permess biex tirtira mis-servizz pubbliku g]al ra[unijiet mediì pprovati.

(8) Kull disposizzjoni f’din il-Kostituzzjoni li tag]ti lil xipersuna jew awtorità setg]a ta’ tne]]ija ta’ xi uffi`jal pubblikumill-kariga tieg]u tkun ming]ajr ]sara g]as-setg]a ta’ xi persunajew awtorità li tabolixxi xi kariga jew g]al xi li[i li tipprovdi g]all-irtir obbligatorju ta’ uffi`jali pubbliì b’mod [enerali jew xi klassita’ uffi`jali pubbliì meta jag]lqu l-età speìfikata fiha.(9) Meta xi setg]a hija mog]tija b’din il-Kostituzzjoni g]all-eg]mil ta’ xi proklama, ordni, regoli jew regolamenti jew g]all-g]oti ta’ xi direttivi jew g]all-eg]mil ta’ xi nomina, is-setg]ag]andha tiftiehem b]ala li tinkludi setg]a, e\erìtabbli bl-istessmod, b iex temenda jew t]assar x i proklama, ordni , regol i ,regolamenti, direttivi jew nomina b]al dawk.(10) Ebda disposizzjoni ta’ din il-Kostituzzjoni illi xi persunajew awtorità ma tkunx su[[etta g]ad-direzzjoni jew kontroll minnxi persuna jew awtorità o]ra fl-e\erìzzju ta’ xi funzjonijiet skonddin il-Kostituzzjoni ma g]andha tiftiehem b]ala li tipprekludi qortimilli te\erìta [urisdizzjoni dwar xi kwistjoni jekk dik il-persunajew awtor i tà tkunx qdiet dawk i l - funzjoni j ie t skond din i l -Kostituzzjoni jew xi li[i o]ra.(11) Meta persuna hija me]tie[a b’din il-Kostituzzjoni li tie]u[urament hija tkun tista’, jekk tkun hekk tixtieq, t]ares dik il-]tie[abilli tag]mel dikjarazzjoni.(12) Kull riferenza f’din il-Kostituzzjoni g]al li[i mag]mulaqabel ma tibda sse]] din il-Kostituzzjoni g]andha, kemm-il darbar-rabta tal-kliem ma te]tie[x xort’o]ra, tiftiehem b]ala riferenzag]al dik il-li[i kif tkun isse]] minnufih qabel il-[urnata stabbilita.(13) Kull riferenza f’din il-Kostituzzjoni g]al li[i li temendajew t issost i twixxi xi l i[i o]ra g]andha t i f t iehem l i t inkludiriferenza g]al li[i li timmodifika, to]ro[ b’li[i mill-[did, b’emendajew modifika jew ming]ajrhom, jew tag]mel disposizzjonijietdifferenti minflok dik il-li[i l-o]ra.(14) Meta l-Parlament ikun b’li[i ipprovda g]all-interpretazzjoni ta’ Atti tal-Parlament, id-disposizzjonijiet ta’ kullli[i b]al dik, ukoll jekk imfissra li jg]oddu g]al li[ijiet mg]oddija

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T Awara l-bidu fis-se]] tag]ha, g]andhom ig]oddu g]all-finijiet ta’ l-interpretazzjoni ta’ din il-Kostituzzjoni, u xort’o]ra relattivamentg]aliha, kif ig]oddu g]all-fini ta’ l-interpretazzjoni u xort’o]rar e l a t t i v a m e n t g ] a l A t t i t a l - P a r l a m e n t b ] a l l i k i e k u d i n i l -Kostituzzjoni kienet Att tal-Parlament mg]oddi wara l-bidu fis-se]] ta’ kull li[i b]al dik:

I\da, sa dak i\-\mien li l-Parlament ikun ipprovda kif intqalqabel, il-li[i li tg]odd g]all-interpretazzjoni ta’ din il-Kostituzzjoniu xort’o]ra relattivament g]aliha tkun il-li[i li kienet tg]odd g]alhekk fil-[urnata stabbilita.

SKEDI LI JINSABU MAL-KOSTITUZZJONI L-EWWEL SKEDA

(Artikolu 47(7))Kodiì Kriminali (Kapitolu 9)Kodiì tal-Li[ijiet tal-Pulizija (Kapitolu 10)Kodiì ta’ Organizzazzjoni u Proèdura ~ivili (Kapitolu 12) Kodiì tal-Kummer` (Kapitolu 13)Kodiì ~ivili (Kapitolu 16)

Sostitwita: LVIII. 1974.63.IT-TIENI SKEDA (Artikoli 50 u 89)

{uramenti ta’ Kariga(a) {urament g]all-qadi xieraq tal-kariga ta’ President.Jiena .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , solennement na]lef/niddikjara li naqdi fedelment il-kariga ta’ President (li naqdifedelment il-funzjonijiet tal-President ) ta’ Malta, u li, skond l-a]jar]ila tieg]i nikkonserva, in]ares u niddefendi l-Kostituzzjoni ta’Malta. (Hekk Alla jg]ini).(b) {urament g]all-qadi xieraq tal-kariga ta’ Prim Ministru jewMinistru ie]or jew Segretarju Parlamentari.Jiena .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . solennement na]lef/niddikjara li naqdi fedelment u skond il-kuxjenza d-dmirijiet tieg]ib]ala (Prim Ministru/Ministru/Segretarju Parlamentari ) skond il-Kostituzzjoni u l-li[ijiet ta’ Malta, ming]ajr bi\a’ jew favur. (Hekk Alla jg]ini).

Mi\juda: LVIII.1974.64. IT-TIELET SKEDA (Artikolu 124(1))


{urament ta’ LealtàJiena .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . solennement na]lef/niddikjara li nkun tassew fidili u leali lejn il-Poplu u r- Repubblikata’ Malta u l-Kostituzzjoni tag]ha. (Hekk Alla jg]ini).

Mi\juda: XXIII. 1989.9. Emendata: Proklama II ta’ l-1990;Proklama VI ta’ l-1990;Proklama IV ta’ l-1995;Proklama III ta’ l-1996;III.2000.6.

IR-RABA’ SKEDA(Artikolu 23)

Elenku ta’ Pajji\i tal-Commonwealth minbarra Malta Afrika ta’ IsfelAntigua u Barbuda AwstraljaBahamas Bangladesh Barbados Belize Botswana Brunei Darussalam ~ipruDominicaIl-Gambia Ghana Grenada Guyana Indja Jamaica Kameroon Kanada Kenya Kiribati Lesotho Malawi Malaysia Maldives Mauritius Mozambique Namibia NauruNew Zealand

K O S T I T U Z Z J O N I T A ’ M A L T ANigerja Pakistan Papua New GuineaRenju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq u KolonjiSt. Kitts u NevisSt. LuciaSt. Vincent u l-Grenadines SeychellesSierra Leone Singapore Solomon Islands Sri Lanka Swaziland Tanzania TongaTrinidad u Tobago TuvaluUganda Vanuatu Western Samoa ZambjaZimbabwe


Documents

KOSTITUZZJONI TA’ MALTA ARRAN{AMENT TA’ L-ARTIKOLI · 2020-01-25 · KOSTITUZZJONITA’MALTA 1 KOSTITUZZJONI TA’ MALTA ARRAN{AMENT TA’ L-ARTIKOLI KAPITOLU I Ir-Repubblika