Komisyon

KPSS DERS NOTLARI

ISBN 978-605-318-057-9

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2016, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

2. Baskı: 2016, Ankara

Yayın-Proje : Neslihan GürsoyDizgi-Grafik Tasarım: İsa Çam

Kapak Tasarımı: Mehmet Gruşçu

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

Vatandaşlık

Hukukun Temel Kavramları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Devlet Şekilleri ve Hükûmet Sistemleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Anayasal Kavramlar ve Anayasal Tarih. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Cumhuriyetin Temel Nitelikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34Temel Hak ve Hürriyetler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Yasama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Yürütme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Yargı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74İdare Hukuku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

KPSS Ders Notları

1. BÖLÜMHukukun Temel Kavramları

Sosyal Düzen Kuralları

İnsanlar, toplumsal yapı içerisinde belli kurallara uygun olarak yaşamaktadır. Sosyal yapıyı düzenleyen bu kurallar toplumun ihtiyaçları doğrultusunda şekillenen bir bütün olarak karşımıza çıkar. Sosyal düzen kuralları olarak da adlandırılan bu kurallar; din kuralları, ahlak kuralları, görgü kuralları, hukuk, örf ve adet kurallarıdır. Sosyal düzen kurallarına uymamanın neticesinde bireylere yaptırım uygulanır.

Yaptırım (müeyyide):

Bir kurala uygun hareket etmeme durumunda karşılaşılacak olan tepkidir.

Yaptırımlar maddi ve manevi olmak üzere iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Manevi yaptırımlar ayıplama, dışlama gibi toplumsal baskı şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Maddi yaptırımlar ise ceza, cebrî icra gibi kamu gücü tarafından desteklenen tepki-lerdir.

Din

(ceza, cebrî icra gibi kamu gücü

Maddi Yaptırım Türleri:

Ceza: Kanunun suç saydığı fiilleri işleyenlere karşı öngörülen yaptırım türüdür. Kanunsuz suç ve ceza olamaz ilkesi suç ve cezaların kanunla konulup ka-nunla kaldırılabileceğini ifade eder.Örnek:

İnsan öldürmüş birisinin hapis cezası alması, hız sınırının üzerinde seyreden bir araç şoförüne para cezası kesilmesi ve kaçak elektrik kullanan birisine para cezası verilmesi

1

KPSS Ders Notları

Not:

Cebrî İcra: Borcunu yerine getirmeyen bireyin kamu gücüyle bu kurallara uymaya zorlanmasıdır.

Örnek:

Elektrik borcunu ödemeyen bireyin elektriğinin kesilmesi, kredi kartı borcunu ödemeyen bireyin borcuna faiz işlemesi, askerliğini yapma-mış bireyin zorla askere götürülmesi

Tazminat: Bir kimsenin, hukuka aykırılık teşkil eden kusurlu davranışı sonucunda başkasına verdiği zararın ödettirilmesidir. Tazminat maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Maddi Tazminat: Ölçülebilir nitelikte fiziksel bir zarar verilmesi durumunda karşımıza çıkan yaptırım türüdür. Bir kişinin taş atıp camı-nı kırmak, arabayla kaldırıma çarpmak vs.

Manevi Tazminat: Ölçülemeyen nitelikte duygusal bir zarar verilmesi, hakaret edilmesi, küçük düşürülmesi sonucunda karşımıza çıkan taz-minat türüdür.

İptal: Hatalı yapılmış idari işlemlerin idare mahkemesinin kararı ile yok sa-yılmasıdır.

Örnek: Merkezî atama sisteminde sizden düşük puan almış birisinin sizin tercih ettiğiniz yere yerleştirilmesi, hatalı hesaplanmış diplomalar, hatalı okun-muş sınavlar gibi.

Hükümsüzlük: Hukuki işlemlerin kanunun öngöndüğü şekilde yapılmaması sonucu ortaya çıkan yaptırım türüdür. Hükümsüzlük üç şekil-de karşımıza çıkmaktadır. Bunlar; yokluk, butlan ve tek toraflı bağlamazlıktır.

2

KPSS Ders Notları

Hukukun Çeşitli AnlamlarıHukuk terimi farklı anlamlara gelecek şekilde kullanılır. Bu doğrultuda dört hukuk kavramından söz etmek mümkündür.

Mevzu Hukuk: Belli bir dönemde, bir ülkede yürürlükte olan yazılı kuralları ifade eder.Örnek:

(Anayasa, kanun, KHK, tüzük)

Pozitif (Müspet) Hukuk:

Belli bir dönemde bir ülkede yürürlükte bulunan yazılı ve ya-zısız tüm hukuk kurallarını ifade eder.Örnek:

(Anayasa, kanun, KHK, tüzük) + (Örf ve adet hukuku)İdeal

(Doğal-Tabii) Hukuk: Uygulanan hukuka öncülük eden, onun nasıl olması gerektiğini belirten kurallar bütününü ifade eder.

Bu kurallar olması gereken hukuku temsil eder.

Tarihî Hukuk: Geçmiş dönemlerde yürürlükte olan ancak günümüzde yürür-lükte olmayan kuralları ifade eder.

Hukukun Kaynakları(idam, mecelle)

(Özel)

(Genel)Anayasa Örf ve Adet

Hukuku

Tüzük

Kanun, KHK,

Yönetmelik

Genelge

KHK: Kanu

n Hükm

ünde

Kararne

me

3

KPSS Ders Notları

Yazılı Kaynaklar:

Devletin yetkili makamları tarafından oluşturulmuş hukuk kurallarıdır. Bu kuralların diğer bir adı mevzuattır. Anayasa, kanun, KHK, tüzük ve yönetmelik örnek gösteril-miştir.

Not:

Yazısız Kaynaklar:

Toplumda uzun yıllar boyunca uygulana gelen, herkesçe kabul edilen, örf ve adetler hukukun yazısız kaynaklarını oluşturur.

Örnek: Sözlenme konusunda yaşanan sıkıntılarda, o bölgenin sözlenme konusundaki örf ve adetleri tespit edilip ona göre karar verilir.

Not:

Yardımcı Kaynaklar:

Yargısal içtihatlar:

Emsal mahkeme kararları, Mahkemelerin vermiş oldukları kararlar da bir sorunun çözümlenmesi ile ilgili olarak kabul edilmiş ilkeleri yansıtır-lar ve benzer bir sorunun çözümlenmesinde kaynak teşkil edebilirler.

Bilimsel görüşler:

Genellikle tartışmalı olan hukuki konularda hukuk bilgilerinin ileri sür-müş oldukları görüş, düşünce ve kanaatlerdir. Öğreti ve doktrin de denilmektedir.

Örnek:

(Tez, makale, otobiyografi)

Not:

Not:

4

KPSS Ders Notları

Normlar Hiyerarşisi

Not:

Anayasa

Kanun-KHK-

Tüzük

Genelge

Yönerge

Kurallarda Ortaya Çıkan BoşluklarKanun

Boşluğu: Somut olaya uygulanacak yazılı bir hukuk kuralının olmaması durumu-dur. Kanun boşluğunun söz konusu olduğu durumlarda hâkim meseleyi örf ve adet hukukuna başvurarak çözer.

Kural içi Boşluk:

Kural koyucunun bilerek ve isteyerek bıraktığı boşluk türüdür. Hâkim böyle bir durumda takdir yetkisini kullanır.

Kural Dışı Boşluk:

Kural koyucunun bilmeden ve istemeden bıraktığı boşluk türüdür.

5

KPSS Ders Notları

Gerçek Boşluk:

Kanunda belli bir hukuki meselenin çözümüne ilişkin hiçbir hüküm bu-lunmaması durumudur.

Gerçek Olmayan Boşluk:

Kural koyucu kanunda hukuki meselenin çözümü için bir düzenleme ger-çekleştirmiştir. ancak bu düzenleme hukuki meselenin çözümü için ye-terli değildir.

Hukuk Boşluğu:

Somut bir olaya uygulanacak yazılı veya yazısız hiçbir kuralın bulunma-ması durumudur. Bu durumda hâkim kendini kural koyucu gibi düşüne-rek yani kendisi hukuk yaratarak sorunu çözer.

Hukuk Kurallarının Çeşitleri

Emredici Hukuk Kuralları:

Bireylerin aksine tasarrufta bulunamadıkları, mutlak uyulması gereken kurallardır. Bu kurallara uyulmamasının sonucu, yokluk veya butlan olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yedek Hukuk Kuralları:

a) Tamamlayıcı Hukuk Kuralları:

Bireylerin aksine tasarrufta bulunabildikleri ancak herhangi bir madde yoksa devreye giren hukuk kurallarıdır.

b) Yorumlayıcı Hukuk Kuralları:

Yeteri kadar açık anlaşılmayan birden fazla anlamı olan hukuk kurallarını tanımlayan kurallardır.

Tanımlayıcı Hukuk Kuralları:

Hukuki terimlerin ne anlama geldiğini açıklayan hukuk kurallarıdır.

Yetki Verici Hukuk Kuralları:

Kişiyi belli bir işi yapmasında veya yapmamasında özgür bırakan hukuk kurallarıdır.

6

KPSS Ders Notları

Hukukun Dalları

Hukuk

Kamu Hukuku Özel Hukuk

Anayasa Hukuku

Hukuku -

Kamu Hukuku

Devletin kendi kurumları arasındaki veya devlet ile kişiler arasındaki kuralları belir-leyen hukuk dalıdır. Kamu hukukunda devletin üstünlüğü esas alınır.

Anayasa Hukuku

-

Ceza Hukuku

7

KPSS Ders Notları

Suçun

Hukuki UnsurMaddi Unsur (Hareket /Fiil)

Manevi Unsur (Kusurluluk)

-

Taksir Kast

Ceza Ehliyeti:

TCK ceza ehliyetini yaşa ve sezginliğe göre düzenlemiştir. buna göre sezgin olmayan yani ayırt etme gücü olmayan bireylerin ceza ehliyeti yoktur.

Yaşa göre ceza ehliyeti üç kademede düzenlenmiştir:

Tam Ehliyetsiz:

12 yaşından küçük çocuklar tam ehliyetsizdir. Yani ceza ehliyetleri yoktur.

Tam Olmayan Ehliyet:

J 12 yaşını doldurmuş, 15 yaşını doldurmamış bireylerin durumu-dur. Küçük sezginse indirimli ceza uygulanır. Küçüğün sezginliği yoksa ceza almaz.

J 15 yaşını doldurmuş, 18 yaşını doldurmamış küçüklerin durumudur. Sezgin olarak kabul edilirler ve indirimli ceza uygulanır.

Tam Ehliyetli:

18 yaşını doldurmuş bireylerin durumudur. Bu bireylerin ceza ehli-yetleri tamdır.

8

KPSS Ders Notları

Vergi Hukuku

-

Devletler Genel (Ummumi) Hukuku

Özel Hukuk

Kişilerin birbirleriyle ya da belirli ölçülerde devletle özel ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarına verilen addır. Özel hukukta bireyler arasında eşitlik söz konusudur.

ilerin evlenme, bopay edilece ini belirleyen, e

hukuku ve e

Medeni Hukuk

9

KPSS Ders Notları

Medeni hukukun en temel unsurları hak ve kişi kavramlarıdır.

Hak

irade gücüdür. Hak

Hakların Doğması:

Haklar doğuran üç olgu vardır. Bunlar; hukuki olay, hukuki fiil ve hukuki işlemdir.

Hukuki Olay:

Hukuk düzeninin kendilerine hukuki sonuçlar bağladığı olaylardır. Gerek insanın iradesiyle, gerek kendiliğinden meydana gelen olaylara hukuki olay adını veririz.Örnek:

Doğum, ölüm, delirmek

Hukuki Fiil:

İnsan iradesinden veya hareketinden meydana gelen hukuki olaylardır.

Örnek:

Yerleşim yeri kurma, başkasına ait tahtalardan masa yapma

Hukuki İşlem:

Bir veya daha fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıkla-ması demektir.

Örnek:

Vasiyet, satış sözleşmesi

Hakların Kazanılması:

Haklar biri aslen, diğeri devren olmak üzere, iki yolla kazanılabilir.

Aslen Kazanma:

Kimseye ait olmayan bir hakkın kişi tarafından elde edilmesidir.

Örnek:

Avlanmak, tarla ekip biçmek, telif eserleri

Devren Kazanma:

Başkasına ait bir hakkın çeşitli yollarla kişi tarafından elde edilmesidir.

Örnek:

Satın alma, miras, kiralama, hediyeHakların kazanılmasında iyi niyet kuralı (Subjektif iyi niyet): Bir hakkın kazanılmasına engel olan bir eksikliğin bilinmemesi veya bütün dikkat ve özeni göstermiş olsa dahi biline-meyecek olmasıdır.

Hakların kullanılmasında dürüstlük kuralı (Objektif iyi niyet): Bir hak sahibinin haklarını kullanırken veya borçlunun borcunu yerine getirirken iyi niyetli ve dürüst olması durumu-dur.

10