1

Kravchenko K. AKravchenko K. A..,,Vlaschenko A. S., Gukasova A. S.Vlaschenko A. S., Gukasova A. S.

Metodyka inwentaryzacji i monitoringu nietopierzyMetodyka inwentaryzacji i monitoringu nietopierzy

((Chiroptera,Chiroptera, MammaliaMammalia))

z użyciem ultra-cienkich sieci na terenach obszarów z użyciem ultra-cienkich sieci na terenach obszarów

chronionychchronionych ((parki narodowe,parki narodowe, rezerwatyrezerwaty))

Międzywydziałowe naukowo-badawcze laboratoria “Badań bioróżnorodności i rozwoju ochrony przyrody” , Kharkov, Ukraine.

e-mail:shusha-kravcheneo@rambler.ru

2

Podstawowe podejPodstawowe podejśściciaa do bada do badańń nietoperz nietoperzyy

Powiązane z kryjówkami

Nie powiązane z kryjówkami

Kontaktowe

Bezpośrednie odłowy

(pułapka harfova,

pułapka plastikowa)

Bezpośrednie odłowy

(pułapka harfova,

pułapka mobilna, sieć)

Dystansowe

Wizualne liczenie w kryjówkach;

Liczenie kolonii przy wylocie;

Szacowanie wg masy guano;

Kamera termowizyjna.

Badania akustyczne

3

4

Tereny badań

2) Rezerwat przyrody«Jariomovskoje», zalewowy las dębowy

3) PN «Galickij»,las bukowy pogórza Karpat

4) Strefa czarnobylska, las mieszany sosnowo-dębowy

5) PN „Smolenskoje poozerje”, las jodłowo mieszany

1) PN «Gomolszanski lasy», wyżynny las

klonowo-lipowo -dębowy

5

Opis metodyki inwentaryzacji

• Wybór działki o powierzchni 600-1000 ha, w obrębie której będzie 9 lub 10 punktów odłowów;

• Rozmieszczenie punktów odłowów w różnych biotopach, np.: trzy – brzeg zbiornika wodnego (R1-3), trzy – las (F1-3) i trzy – granica lasu i zbiornika wodnego (Fed 1-3);

Przykład rozmieszczeń punktów odłowów

• Wstępne rozpoznanie, wyjazdy w maju lub czerwcu;

6

Opis metodyki inwentaryzacji

• 2 kolejne serie odłowów w lipcu;

• Za każdym razem postawiono sieci w tych samych miejscach;

• Odłowy w ciągu całej nocy;

• Odłowione osobniki wsadzono do płóciennych woreczkówi zostawiono przy sieci;

• Ustalono gatunek, płeć, wiek, status rozrodczy itd.

7

Wybór czasu prowadzenia inwentaryzacji

• Młode osobniki już zaczynają latać, ale jeszcze nie zaczęła się jesienna migracja

• Największa ilość pozytywnych odłowów (powyżej 80%) zarejestrowano w lipcu, sierpniu oraz czerwcu

b/h

in

dek

s

U=20, p=0.009;

U=20, p=0.007;

• Największa ilość gatunków odłowiona w lipcu

PN «Gomolszanski lasy», 2006 – 2009 r.

8

Mapa terenu badań,

północno-wschodnia część

PN «Gomolszanski lasy»,

kropkami zaznaczone są miejsca rozmieszczeń sieci

w lipcu 2008

9

PN “Galickij” lipiec 2010 Miejsca lokalizacji siecii numeracja:

F – leśne drogi i polany;

R – brzeg rzeki;

Fed – skraj lasu;

S –obszar zaludniony.

Schemat 3:3:3:1, razem 10 punktów

10

Strefa czarnobylska lipec 2010Miejsca lokalizacji siecii numeracja:

F – polany leśne;

Fr –drogi leśne;

R –mosty na rzekach;

Fed – skraj lasu.

Schemat 3:2:3:1

razem 9 punktów

11

NP “Smolenskoje poozerje” lipec 2010

Miejsca lokalizacji siecii numeracja:

F – polany leśne;

L – brzegi jezior;

Fed – skraj lasu.

Schemat 3:3:3

razem 9 punktów

Główny wskaźnik w technice odłowów– czas eksponacji sieci

12

13

Wyniki inwentaryzacji fauny nietoperzy

№ Teren Rok Liczbaodłowionychosobników

Liczbaodłowionychgatunków

Liczba nowych gatunkówdla terenu

1 PN «Gomolszanskije lasy»

20082011

504545

1010

01

2 Rezerwat przyrody«Jariomowskoje»

2009 660 10 (badania prowadzono pierwszy raz)

3 PN «Galickij» 2010 30 9 5

4 PN «Smolenskoje poozerje»

2010 241 8 6

5 Strefa czarnobylska 2010 434 7 0

Razem: 2 414 osobników 17 gatunków; 748,25 godzin

14

Podstawowe parametry monitoringu letniej populacji nietoperzy

1. Skład gatunkowy;

2. Względna obfitość gatunków;

3. Status rozrodczy gatunku;

4. Proporcje płci wśród dorosłych i młodych osobników;

5. Ogólna wartość b/h indeksu (wszystkie osobniki / całkowity czas eksponowania sieci);

6. Wartość b/h indeksu dla każdego gatunku (wszystkie osobniki wybranego gatunku / całkowity czas nocy podczas których był on odłowiony);

15

Dynamika kumulacji liczby wykrytych gatunków w stosunku do liczby odłowionych osobników

Dla każdego terenu badań

Osobniki:Gatunki:

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0

100

200

300

400

500

600

700

1-3 odłow 1-6 odłow 1-9 odłow 1-12 odłow 1-15 odłow 1-18 odłow

liczb

a g

atu

nkó

w

liczb

a o

sob

nik

ów

Gomolsza Jariomowka Galicz Czernobyl Smolensk

Gomolsha Jariomowka Galicz Czernobyl Смоленск

Osobniki:Gatunki:

16

Względna obfitość gatunków nietoperzy

Wartość b/h dla pięciu terenów badań

17

18

b/h indeks na badanych terenach

Galicz 132,5 god.

Czernobyl 139 god.

Smolensk 111 god.

Gomolsza 126,5 god.

Jariomowka 108,5 god.

Calkowity czas eksponuwania sieci

19

Proporcja płci wśród młodych osobników N. noctula

n=58

n=239

n=166

n=255

n=2

*statystycnie nie rózni się 1:1(p < 0,05)

*

*

*

*

20

Proporcja płci wśród doroslych osobników N.noctula

n=10

n=51

n=44

n=167

n=79

21

Proporcja płci wśród doroslych osobników P. nathusii

n=34

n=27

n=19

22

Proporcja grup płciowo-wiekowych u nietoperzy

* ** * * * * *

* * ** * *

* sad

23

Status rozrodczy gatunków

9

83

7

6

2

2

1

6

24

Wyniki rozpoczętego programu monitoringu nietoperzy

25

Wyniki powtórnej inwentaryzacji nietoperzy na terenie PN «Gomolszanski lasy», 2011

0,2 0,610,5

2,4

48,6

15,520,0

0,0 1,0 0,6 0,60,2 0,79,4

2,0

72,8

9,54,2

0,2 0,4 0,0 0,60

10203040

50607080

M. d

asycn

eme

M. b

rand

tii

M. d

auben

tonii

N. leis

leri

N. noc

tula

P. pyg

mae

us

P. nat

husii

P.kuhli

i

E. sero

tinus

V. mur

inus

Pl. aur

itus

%

Względna obfitość gatunków

B/h indeks dla czterech gatunków nietoperzy

26

N.noctula

Mediana 25%-75% Min-Maks

2008 20110

2

4

6

8

10

12

14

16

18

b/h

inde

ks

P.pygmaeus

Mediana 25%-75% Min-Maks 2008 2011

0

1

2

3

4

5

6

b/h

inde

ks

P. nathusii

Mediana 25%-75% Min-Maks

2008 20110

2

4

6

8

10

b/h

inde

ksin

deks

27

Wartość b/h indeksu dla gatunków dominantów

(M. daubentonii & N. noctula)

5 miejsc monitoringu co roku,

15 - po trzech latach i monitoring - start!

28

29

Podziękowania

Za współpracę i pomoc:

Кosenkovu G.L. – Zastępca Dyrektora ds. Naukowych PN «Smolenskoje poozerje»;Gaschak S.P. – Zastępca Dyrektora ds. NaukowychMiędzynarodowego Czarnobylskiego LaboratoriumRadioekologicznego;Buczko В.В. – Kierownik działu badań naukowych PN «Galicki».

Wszystkim, którzy uczestniczyli w badaniach terenowych:Priluckomu О.,Sudakowoj M., Krivachizej M., Elaginoj D, Kusniezu A., Bezrukowu W., Nagornomu E.;Za pomoc w zakresie zabezpieczania sieciami: Vasenkovu D.A..

Badania wpierane przez:

2010r. - Bat Conservation International (Student Scholarship Program) i Sigma XI;

2011r. - Nagroda rządu Petersburga, Rosja.