kredite e keqija

8/2/2019 kredite e keqija

1/95

Rritja n masn prej mbi 30% t kredive me probleme n harkun kohor t nj viti (qershor 2007 -qershor 2008) sht

mjaft shqetsuese dhe flet qart pr domosdoshmrin e ndrtimit t strategjive dhe marrjes s masave sa m t

shpejta ndshkuese e parandaluese, jo vetm nga Banka e Shqipris dhe qeveria shqiptare, por edhe nga gjith

vendimmarrja politike par pasojat e jashtzakonshme, t dmshme, t provuara n nj koh jo t largt dhe mjaft t

freskt pr kujtesn e qytetarve shqiptar. Ka qen kjo deklarata e br dje nga ana e prfaqsuesve t

Konfindustrias lidhur me situatn e krizs ekonomike dhe shqetsimin se kredit e pakthyera n banka mund ta

prkeqsojn kt gjendje.N kt drejtim, Konfindustria ka shprehur mbshtetjen pr miratimin n Kuvendin e Shqipris t prmirsimit t

domosdoshm t bazs ligjore pr prshpejtimin n koh dhe lehtsimin n procedur t marrjes s garancive

pronsore pr debitort e bankave. Por, njkohsisht, prfaqsuesit e Konfindustrias kan vn n dukje at q e

konsiderojn si prgjegjsin e sistemit bankar n keqmenaxhimin e parave t shqiptarve, qartsisht t pasqyruar

n rritjen e shpejt t kredive t pakthyera ose kredive t kqija.

N qndrimin e tyre, prfaqsuesit e Konfindustrias kan theksuar se pavarsisht domosdoshmris s prmbushjes

s krkesave t bankave pr lejimin ligjor t zbatimit m t shpejt t procedurave t sekuestrimit t pronave t

debitorve, lehtsia e msiprme nuk sht e mjaftueshme pr t shmangur problematikn e kredive t kqija pr

sigurin e sektorit bankar, me pasoja n zhvillimin ekonomik t qndrueshm t vendit dhe vet qndrueshmrin e

sistemit shtetror e shoqror t vendit.

Sipas tyre, pr kt arsye sht detyr e Banks s Shqipris, q detyrimisht t ushtroj n mnyr t plot t

drejtat e saj ligjore, me masa t ashpra mbi bankat e nivelit t dyt dhe stafin menaxherial t tyre, n t gjitha rastet e

keqprdorimit t dukshm t parave t shqiptarve t depozituara n banka.Ata theksojn se aq m shum sht domosdoshmri nj veprim i till, kur kihet parasysh gjendja e vshtir e

tregjeve ndrkombtare financiare, pavarsisht se thelbi i problemeve n sistemin bankar shqiptar, pr shkak t

fenomenit t kredive t kqija, sht prodhuar dhe qndron nga brenda sistemit ton.

Nga ana tjetr, vlersohet se pasojat q mund t vijn nga jasht kan vetm ndikim dytsor dhe n asnj mnyr

nuk duhet lejuar t shrbejn si justifikim pr prgjegjsit e brendshme t keqmenaxhimit bankar. Miratimi nga

Kuvendi i Shqipris i krkesave pr prshpejtimin e procedurave t marrjes s pasuris pronsore t debitorve te

bankat sht nj hap i nevojshm, por i pamjaftueshm pr t prballur problematikn shqetsuese t sigurimit t

qndrueshmris s sistemit bankar shqiptar afatgjat, prfundon qndrimi i Konfindustrias.

Burimi: Gazeta Shqip

Kredite e keqija 18 Fullani Sistemi bankar ne kontrollTrhequr m 26 Tetor 2012

Kredit e kqia kan arritur nivele kritike, por situata vijon t mbetet nnkontroll nga banka qndrore dhe ato t nivelit

t dyt. Duke komentuar shifrat e muajve t fundit, guvernatori tha se bankat i jan prgjiigjur me sukses testeve t

bra nga Banka Qndrore.

"BSH gjykon q kredia me probleme ka arritur nivele t pranueshme, niveli i tyre sht n 17-18 pr qind aktualisht,

por sht totalisht i menaxhuar nga sistmei bankar. Stres testet e BSH tregojne pr nj gjendje solide t portofolit t

kredive" , tha Adrian Fullani, guvernatori i BSH-s.
http://lajme.shqiperia.com/lajme/artikull/iden/1047125628/titulli/Kredite-e-keqija-18-Fullani-Sistemi-bankar-ne-kontroll


2/95

Pr t mos lejuar prkeqsim t mtejshm t situats n banka dhe ulje t fitimeve, guvernatori Fullani krkoi q

bankat t prdorin garancit bankare.

"Kujdesi i vecant i BSH si n forumet e shkuara po njkohsisht dhe kujdesi i shtuar n t ardhmen do t jet n

kuadr t ekzekutimit t kolateraleve pr ti dhn nj frymmarrje akoma m t mir zhvillimit t kreditimit t vendit.

Situata sht n kontroll nga BSH dhe nga sistemi bankarm, duke pasur parasysh q mbulimi me kolaterale jan

garanci pr nivelin aktual t kredive me probleme", vijon Fullani.

Guvernatori doli para medieve menjher pas mbledhjes s Kshillit Mbikqyrs. Norma baz e interesit do t

qndroj n 5 pr qind dhe sipas guvernatorit ky nivel hst reflektuar n interesat e kredive. Duke marr parasysh

zhvillimet ekonomike, guvernatori tha se rritja ekonomike e ktij viti mund t qndroj n objektivat e qeveris dhe

banks qndore.

Kredite e keqija shtojne Viktimat

ARTIKUJ TE TJERE

Telefonia celulare, tregu 400 milione euro

Te ardhurat ne tregun celular, per vitin qe shkoi,...

Struktura e Kapitalit Aksioner te Bankave ne Shqiperi

Sistemi bankar shqiptar filloi te zhvillohet me strukturen...

'Ballkanit i duhet nje model i r i, rrezikohen financimet'

Ne vendin tone kjo kerkese eshte bere publikisht nga Banka...

Ne mars te ketij viti, prirja rritese e kredive me probleme u ngadalesua, ka zgjoi shpresat

per nje permiresim te situates se huamarrjes bankare dhe ulje te presionit te grumbulluar qe

nga fillimi i vitit 2009. Drejtori i Raiffeisen Albania, Oliver Whittle, deklaroi per agjencine
http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10107/Telefonia-celulare-tregu-400-milione-eurohttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10107/Telefonia-celulare-tregu-400-milione-eurohttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10057/Struktura-e-Kapitalit-Aksioner-te-Bankave-ne-Shqiperihttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10057/Struktura-e-Kapitalit-Aksioner-te-Bankave-ne-Shqiperihttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/9329/Ballkanit-i-duhet-nje-model-i-ri-rrezikohen-financimet-http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/9329/Ballkanit-i-duhet-nje-model-i-ri-rrezikohen-financimet-http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10107/Telefonia-celulare-tregu-400-milione-eurohttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10107/Telefonia-celulare-tregu-400-milione-eurohttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/9329/Ballkanit-i-duhet-nje-model-i-ri-rrezikohen-financimet-http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10057/Struktura-e-Kapitalit-Aksioner-te-Bankave-ne-Shqiperihttp://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/10107/Telefonia-celulare-tregu-400-milione-euro


3/95

Reuters se vleresohej qe kredite e keqija kishin arritur kulmin dhe pritej te uleshin. Stabiliteti

i ruajtur edhe gjate muajit prill, u duk se frenoi rritjen e pandalshme te huave problematike.

Por, gjithka rezultoi te ishte nje pushim i shkurter, perderisa ne maj 2010, te dhenat e

raportuara nga sistemi bankar shenuan nje tjeter kercim, duke regjistruar rekordin e ri prej12 per qind te kredive te keqija ne raport me totalin e portofolit te kredise se dhene. E

krahasuar me nivelin e kredive te keqija ne janar te 2009-es, prej 6.8 per qind, niveli i muajit

maj 2010, ka perfaqeson edhe shifren e fundit te publikuar nga sistemi bankar, flet per nje

rritje prej gati 76 per qind gjate harkut te 17 muajve. Dika qe tashme pranohet gjeresisht

eshte se kriza ekonomike ka luajtur nje rol te rendesishem ne rendimin e situates.

Megjithate, humbjet nga kredite e keqija nuk i shkaktuan shume vuajtje bankave, te cilat

kane qene ne gjendje te transferojne humbjet te klientet e rregullt, permes rritjes se

interesave per kredite ekzistuese. Kjo sepse bankat qe operojne ne Shqiperi i japin vetes liri

absolute per sa i perket ndryshimit te mundshem te normes se interesit te kredive ne

kontratat qe lidhin me klientet. Kjo praktike zbatohet nga pothuaj te gjitha bankat e nivelit te

dyte qe operojne ne Shqiperi, dhe ndersa formulimi i ketij sanksioni ndryshon nga banka ne

banke, thelbi dhe detyrimi ligjor mbetet i njejte. Lidhur me situaten ne fjale, ka reaguar

guvernatori i Bankes se Shqiperise, Ardian Fullani, i cili deklaroi ne konferencen e katert te

Bankes Qendrore se klienteve te bankave te nivelit te dyte po u imponohen produkte te

shtrenjta.

Nga ana tjeter, statistika e kredive te keqija prej 12 per qind te totalit te portofolit te kredive

mund te merret me nje fare rezerve. Ne intervisten e dhene per Reuters, Whittle dha edhe

nje detaj interesant, kur po shpjegonte normen e kredive me probleme ne banken e tij.

Jemi pak mbi mesataren [e tregut]. Ne jemi absolutisht skrupoloze ne menyren se si

raportojme, ndaj nuk jam i uditur qe ndodhemi mbi mesataren, theksoi ai. Afermendsh,

nuk ekzistojne arsye logjike qe mund te sugjerojne se bankat e tjera kane performuar me

mire me rrezikun e kredive se kjo banke, ndaj gjithmone ka vend per dyshim.

Dyshimi mbi te gjitha lidhet me arsyet pragmatike te raportimeve konservatore nga bankat e

nivelit te dyte. Ajo qe ndodh eshte qe ato kredi te cilat rezultojne te vonuara ne shlyerjen e

tyre, provigjonohen. Ne terma te thjeshtezuar, kjo do te thote se ne varesi te diteve tevoneses se shlyerjes se kestit, banka bllokon nje shume qe i perkon nje perqindjeje te

caktuar ne raport me vleren e kredise. Dika e tille shkon deri ne 100% te shumes se marre

hua. Sa me i madh te jete vellimi i kredive me probleme ne nje banke, aq me te medha

rezultojne edhe shumat e bllokuara, te cilat banka nuk mund ti perdore per ti dhene hua. I

gjithe procesi mbikeqyret nga Banka Qendrore, ku bankat e nivelit te dyte raportojne per

do rast. Ndaj, kredite e keqija - te pakten ne nivelin aktual - nuk paraqesin nje rrezik real


4/95

per vete qendrueshmerine e bankave, sesa per fondet qe bllokohen si rrjedhoje.

Fatkeqe dhe fatkeqe

Duke qene se bankat realisht, nuk po vuajne nga situata e krijuar, viktimat e verteta te kesajhistorie jane borxhlinjte. Nje pjese e konsiderueshme e kredive te klasifikuara si

problematike, tashme do te kerkohet te shlyhen permes procedurave te permbarimit, ka

perfundojne ne sekuestrim te aseteve te lena ne kolateral, ndryshe pasurite e lena peng.

Rastet jane te larmishme, nga ato vertet tragjike dhe te pafata, deri te ato qe perfshijne

edhe pak aventure e komedi. Per te ruajtur anonimatin e ketyre subjekteve qe jane

perfshire ne nje situate shume te veshtire, nuk po publikohen emrat dhe te dhena te tjera

konfidenciale, por vetem informacione qe kane lidhje me rastet konkrete.

Nje nga keto raste i referohet nje firme qe operonte ne biznesin e perpunimit, e cila

falimentoi duke lene pa pune rreth 40 punonjes, rreth shtate syresh prej te cileve kishin

marre hua ne banke.

Nga ky numer dy individe kishin marre kredi ne nje vlere rreth 30 mije euro. Shkarkimi i

detyruar solli ndalese te burimeve financiare per familjet e tyre dhe rrjedhimisht paaftesi per

te shlyer kestet mujore ndaj bankave. Ne kete pike, dosjet e tyre kane hyre ne procedurat e

permbarimit dhe njeri nga individet rrezikon te humbase nje toke te lene si garanci, ndersa

tjetri asete te ndryshme. Kjo perfaqeson nje situate tipike te paparashikueshme nga

huamarresit dhe ndaj se ciles ata jane totalisht te pambrojtur.

Por, viktimat jane edhe ne radhet e punedhenesve. Nje kompani e cila prodhonte materiale

ndertimi me destinacion eksportin, u godit rende nga kriza ekonomike boterore, e cila solli

nje renie te menjehershme te kerkeses per keto produkte. Ndryshe nga firmat e eksportit te

materialeve tekstile qe arriten te gjejne tregje dhe kliente te rinj per te mbijetuar, kompania

ne fjale nuk mundi ta realizoje dika te tille. Firma kishte marre nje kredi rreth 1.5 milione

euro, ka rezultoi e paafte ta shlyente, ne mungese totale te te ardhurave. Si rrjedhoje

banka ku ishte marre huaja e dergoi eshtjen per ekzekutim te detyrueshem ne permbarim

dhe sipas gjasave, sipermarresi do te humbe fabriken.

Nje rast i ngjashem, por disi absurd ka te beje me ndertimin e nje impianti qe gjithashtu,prodhonte materiale ndertimi. Por, gjithka ndodhi ne pikun e krizes. Investimi u realizua me

sukses te plote, por vetem per sa i perket ndertimit dhe jo aktivitetit. Afermendsh, biznesi e

kishte te paralajmeruar falimentimin, por sipermarresi, i cili kishte marre nje hua prej rreth

500 mije eurosh, nuk e mori parasysh kete rrezik lehtesisht te parashikueshem dhe zgjodhi

astin me te keq te mundshem per ngritur biznes. Edhe ndermarrja ne fjale eshte ne

procedurat e sekuestrimit.


5/95

Ne listen e atyre qe u ka rene ne koke fatkeqesia jane edhe firmat e qe kryejne punime

publike per hesap te qeverise - kryesisht rruge. Kriza e te ardhurave qe ka goditur buxhetin

e shtetit ka sjelle pamundesine qe institucionet perkatese tu shlyejne ketyre firmave

detyrimet e prapambetura. Nje firme e ketij sektori ka marre nje hua ne nivelin e 1 milioneurove dhe nderkaq ka perfunduar te gjitha punimet sipas afateve dhe kushteve te tjera te

percaktuara ne kontrate. Por, parate e shumepritura nga shteti nuk mberriten kurre dhe

absolutisht jo per faj te kompanise, makineri dhe disa asete te tjera pasurore te saj, tashme

jane ne prag te sek

Nje eshtje me karakter tragjik-komik ka te beje me nje individ qe ka lene shtepine ne

kolateral per nje kredi rreth 40 mije euro, para te cilat ai nuk i ka rrezikuar ne ndonje

sipermarrje te rrezikshme biznesi. As ne ndonje orvatje te deshtuar investimi ne burse,

bixhoz apo ndonje aventure tjeter, ku fati luan nje rol te rendesishem. Asgje e tille. Qytetari

thjesht ka shkuar per pushime ne destinacione ekzotike me nje mikeshe, ku ka prishur nje

pjese te konsiderueshme te shumes, te llogaritur ne dika me shume se gjysma. Ndersa

per pjesen tjeter te parave nuk dihet se ne menyre jane shpenzuar. Praktikisht, kjo do te

thote se me ndergjegje te plote dhe pa ndonje plan rezerve te deklaruar apo te

imagjinueshem, ai ka humbur shtepine e tij per nje aventure romantike ne plazhet ekzotike

te Indokines.

E pur si muove!

Adriatik Kotorri, pedagog i Financave dhe Bankave ne Universitetin e Tiranes eshte i

mendimit se ne kete periudhe nuk eshte shenuar asgje veanerisht shqetesuese lidhur me

kredite e keqija. Sigurisht, ai nuk i referohet tragjedive njerezore ne kete pohim. Duhet te

kuptojme se kriza thjesht e pershpejtoi ciklin, sepse ne nje mase te madhe behet fjale per

kredi qe kane filluar te jepen qe nga fillimi i viteve 2000, kur filloi dhenia agresive e kredive,

ne kushtet e nje tregu te paformesuar dhe ne mungese te nje stafi te kualifikuar ne bankat e

nivelit te dyte, thote Kotorri. Nga ana tjeter, ai pranon se shifra prej 12% eshte shqetesuese

per nje ekonomi ne zhvillim, por nga ana tjeter thekson se kjo shifer eshte vetem 12% e

totalit te portofolit te kredise dhe jo e totalit te aktivit bankar, ndryshe dhe ne terma vulgare,

e totalit te pasurise se bankes. Kotorri shton se kete e verteton edhe fitimi neto i sektoritbankar i cili paraqitet ne shifra te kenaqshme, pavaresisht gjithkaje.

Fakt eshte qe nje pjese e mire e investimeve te bankave jane ne bono thesari, te cilat jane

praktikisht njeqind per qind te sigurta, ndersa vete vellimi i kredise ka qene ne nivele me te

uleta nga mund te ishte normalisht, shpjegon ai.


6/95

Gjithashtu, Kotorri mbron edhe planin aktual te qeverise per te hyre (serish) ne borxh te

bankat e nivelit te dyte. E thene shume thjesht, qeverise i duhen medoemos para dhe e

vetmja menyre eshte te marre hua, ndaj fakti qe e merr brenda vendit eshte kurdohere me

mire se sa ta marre ate jashte kufijve, shpjegon ai. Sakaq eshte bere publik lajmi se

qeveria shqiptare po kerkon te marre hua nga bankat e nivelit te dyte ne shuma qe mund teshkojne deri ne 400 milione euro. Arsyeja kryesore e qeverise per te kerkuar nje hua me

interesa relativisht te larta nga bankat e nivelit te dyte ka te beje me pamundesine e

ekzekutivit per te futur ne loje instrumente alternative per te shlyer borxhet ekzistuese, si

dhe per te realizuar ato shpenzime te domosdoshme, duke filluar nga investimet publike te

shpenzimet operative.

Me nje pjese te ketyre parave qeveria synon te shlyeje edhe detyrime te prapambetura ndaj

firmave qe kane kryer punime publike, te cilat kane marre kredi qe nuk po i shlyejne dot. Ky

rast specifik, i shpjeguar sipas nje skeme te thjeshte, do te thote se qeveria po merr borxh,

per te lare borxhin qe u ka firmave, te cilat me pas do te lajne borxhin qe u kane bankave.

Kaq e thjeshte? Ne fakt, jo. Qeveria do te hyje perseri ne borxh dhe te vetmit fitimtare, nese

gjithka shkon mire, jane bankat qe perfitojne nga interesat. Si thone: Ne fund te fundit,

rendesi ka qe te qarkulloje paraja. Ne kete rast, borxhi.

Kredite e keqija humbin 23 miliarde lekeTrhequr m 20 Maj 2012

TIRAN- Nje sasi gjithnje e madhe lekesh jane humbur nga bankat shqiptare ne formen e kredive pa shprese

rikuperimi. Kredite e keqija vijojne te mbeten nje nder problemet kryesore te sistemit bankar. Te dhenat me te fundit

konfirmojne nje rritje ne vlere te kredive te keqija deri ne fund te muajit mars duke bere qe bankat te konsiderojne te

humbura nje pjese te konsiderueshme te parave te leshuara vite apo muaj me pare per te financuar bizneset apo

individet.

Te dhenat nga Banka e Shqiperise dhe Shoqata Shqiptare e Bankave konfirmojne faktin se bankat i cilesojne te

humbura duke mos shpresuar me ne kthimin e tyre plot 22.7 miliarde leke. Kjo shifer i perket fundit te muajit mars

periudha me e afert per te cilen ka te dhena zyrtare ne lidhje me ecurine e aktivitetit kreditues te bankave ne vend.

Kredia e keqe ka pesuar nje rritje pergjate muajit mars 2011 krahasuar me shkurtin me rreth 1.5 miliarde leke.

Nderkaq ajo qe eshte me shqetesuese ka te beje me faktin se shtimi i kredive te keqija eshte kthyer ne trend duke

ecur thuajse ne te njejten linje me rritjen e kredive te leshuara nga sistemi bankar ne Shqiperi. Keshtu kredite e

konsideruara te humbura nga bankat ne dhjetor 2010 ishin ne vleren e 19.6 miliarde lekeve ne janar 2011 kjo shifer u

rrit ne 20.5 miliarde leke ne shkurt arriten ne 21.2. miliarde leke per te shkuar ne 22.7 miliarde leke ne mars 2011.


7/95

Rritja ne vlere e kredive me probleme ka ecur ne menyre te njetrajtshme rritjen e portofolit te kredise qe bankat kane

leshuar gjate kesaj periudhe. Deri ne fund te muajit mars bankat kane leshuar ne total rreth 500 miliarde leke kredi.

Kjo shume eshte e ndare kryesisht ne euro dollare dhe leke ku pjesen me te madhe rreth 60 per qind e perbejne

kredite e leshuara ne monedhen evropiane.

Sipas te dhenave zyrtare deri ne fund te vitit 2010 kredia me probleme ne sistemin bankar shqiptar arriti ne mbi 14

per qind duke bere qe bankat te tregohen me te kujdesshme ne procedurat e miratimit te tyre.

Shifra prej 22.7 miliarde leke ka te beje me kredite te cilat bankat i konsiderojne te humbura por kjo nuk eshte shifra

totale e kredive me probleme. Bankat e ndajne ne disa kategori portofolin e kredive duke filluar nga kredite eshendetshme tek kredite me dyshime ne kthimin e tyre e deri tek kredite e humbura.

Pjesa me e madhe e kredive me probleme jane nga bizneset te cilet kane shfaqur mungesa te theksuara likuiditetesh

gjate viteve te fundit duke bere qe te jene me te predispozuar per te mos kthyer kredite. Megjithate bizneset jane

kredimarresit me te medhenj te sistemit bankar. Te dhenat e Bankes se Shqiperise bejne te ditur se per

gjashtemujorin e dyte te vitit 2010 bizneset kane marre hua rreth 228 miliarde leke duke e rritur ate me rreth 23

miliarde leke krahasuar me te njejten periudhe te nje viti me pare.

Nga ana tjeter mesohet se individet kane depozituar rreth 520 miliarde leke gjate kesaj periudhe ose rreth 97 miliarde

leke me shume se gjashtemujori i dyte i vitit 2009. Keto te dhena tregojne se ne pergjithesi jane individet ata qe

depozitojne para ne banka ndersa bizneset terheqin para nga bankat ne formen e kredive.

Individet me shume kredi per te blere shtepi

Pjesa me e madhe e kredive per individet perdoret per te blere shtepi. Te dhenat me te fundit nga sistemi bankar

konfirmojne se rreth 70 per qind e totalit te kredise se leshuar nga bankat ndaj individeve pergjate muajit mars 2011

eshte perdorur per strehim nderkohe qe te mira te tjera si blerja e mobiljeve makinave financimi i pushimeve apo

shkollimi mbeten ne dore te dyte apo te trete. Madje shuma e harxhuara per keto sektore po ulet nga muaji ne muaj.


8/95

Pergjate marsit bankat kane leshuar ne total 144 miliarde leke kredi per individe. Nga keto rreth 101 miliarde leke

jane perdorur per investime ne pasuri te paluajtshme kryesisht per blerje shtepie.

Kater jane llojet e kredise qe leshohen kryesisht nga bankat per individet. Lloji i pare ka te beje me kredite qe merren

per blerjen e pasurive te paluajtshme sic jane shtepite apo tokat. Lloji i dyte ka te beje me kredite qe perdoren per

blerjen e mallrave te qendrueshem sic jane mobiljet makinat etj. Llojet e tjera te kredise qe mund te marre nje individ

jane ato konsumatore te cilat perdoren kryesisht per financimin e shpenzimeve afatshkurtra kredite per ushtrim

aktiviteti. Lloji tjeter jane overdraftet.

Si kategorizohen kredite

Bankat e ndajne portofolin e kredive ne pese kategori duke filluar nga kredite e shendetshme deri tek ato te cilat

konsiderohen te humbura. Kategoria e pare jane kredite standarde pra kredite normale te cilat shlyhen ne kohe nga

kredimarresi dhe sipas kushteve te marreveshjes. Keto kredi perbejne aktivitetin kryesor kreditues te bankave duke

gjeneruar pjesen me te madhe te te ardhurave.

Kategoria e dyte jane kredite ne ndjekje. Keto lloj kredish nuk paraqesin rrezik ne kthimin e tyre por banka veren se

nuk ka mundesi qe te mbikeqyre ne menyre direkte ecurine e aktivitetit te kredimarresit. Ne kete kategori perfshihen

edhe kredite e marra nga kredimarres te cilet kane probleme me administrimin e te ardhurave apo shpenzimeve apoqe ka genjyer per situaten financiare ne momentin e aplikimit per kredi.

Kategoria e trete jane kredite te cilesuara nen standard. Ne kete kategori perfshihen ato kredi te cilat nuk jane te

mbrojtura mire me kolateral dhe kredimarresi nuk ka mundesi te shlyeje ne kohe kestet perkatese. Ne keto raste

bankat humbin ne kthimin e interesave dhe jo principalin. Pra per keto lloj kredish banka mendon se nuk do te kete

probleme ne marrjen mbrapsht te kredise se leshuar por ve ne dyshim marrjen e interesave pra te fitimit.

Kredite e dyshimta. Me kete kategorizim kemi te bejme me kredi kthimi i te cilave eshte teper i dyshimte ose thuajse i

pamundur. Kredimarresi nuk ka mundesi te ktheje kredine e marre dhe banka duhet ne menyre urgjente te ndermarre

masa per rishikimin e kushteve ne menyre qe te minimizoje humbjet dhe te stimuloje kredimarresin te paguaje.

Kategoria tjeter jane kredite e humbura per te cilat bankat jane te bindura se nuk do ti marrin mbrapsht. Ne keto raste


9/95

bankat nisin procedurat per dergimin e ceshtjeve ne gjykate per te sekuestruar kolateralin nese kredite ne fjale jane

te mbuluara.

Publikoje n:Del.icio.us

Digg

Mixx

My Web

Kredite e Keqija : Ja sektoret me

problematike> NgaKorresp. 24-ore.com21/08/2011 07:44:00

Madhesia e germes:

Rregullsia me t ciln nj biznes kthen kredin e marr n bank ka t bj shum dhe me sektorin n t

cilin ky i fundit klasifikohet.Banka e Shqipris, n raportin e saj t vitit t kaluar, ka br nj ndarje t

kredive t kqija pr do sektor, duke e krahasuar kt me totalin q ky sektor ka prfituar, si dhe me

peshn q ka kredia me probleme n totalin e kredis s dhn pr t gjith sektort. Sipas Banks s

Shqipris, deri n fund t vitit 2010, nga totali i kredive t marra, sektori i ndrtimit rezulton m

problematiku. Niveli i kredive me probleme pr kt sektor sht 19.8 pr qind, ndrkoh q pesha q
http://24-ore.com/index.php/author/maqo/http://24-ore.com/index.php/author/maqo/http://24-ore.com/index.php/author/maqo/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2718px%27%29/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2714px%27%29/http://www.pointeweb.com/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2718px%27%29/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2714px%27%29/http://www.pointeweb.com/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2718px%27%29/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2714px%27%29/http://www.pointeweb.com/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2718px%27%29/http://tsz%28%27article_body%27%2C%2714px%27%29/http://www.pointeweb.com/http://24-ore.com/index.php/author/maqo/


10/95

z kreditimi i ktij sektori nga totali sht 13.9 pr qind. Lista e sektorve problematik pasohet nga

industria prpunuese me rreth 15.2 pr qind dhe tregtia, riparimi i automjeteve dhe artikujve

shtpiak me rreth 13.8 pr qind. Sektort e tjer q kan nj pjes tjetr t kredive me probleme jan:

peshkimi, ku nga totali i kredive t marra nga ky sektor rezulton q 18.9 pr qind t jen me probleme,

por pesha q kjo kredi z nga totali (69.9 pr qind), sht 0.2 pr qind, pra pothuajse e paprfillshme n

vler; hotelet dhe restorantet s bashku me telekomunikacionin, kan gjithashtu nivele t larta t

kredive me probleme brenda sektorit, por, nga totali i portofolit, pesha e tyre sht e ult. Prve

bizneseve, jan edhe individt ata q kreditohen. Rreth 11.8 pr qind e qytetarve q kan marr nj

kredi, nuk kan mundsi q ta kthejn at. N totalin e portofolit t kredis, qytetart kan prfituar nga

bankat 30.1 pr qind t parave dhe nga kto, niveli i atyre q nuk e kthejn dot kredin srish, mbetet

m i moderuar.

19.8 per qind

t totalit t portofolit t kredive me probleme i prkasin sektorit t ndrtimit. Banka e Shqipris

vlerson se ky sektor mbetet m problematiku n kthimin e parave t marra nga bankat.

Rritja e kreditimit

Tregtia, ndrtimi dhe industria prpunuese gjat 2010-s kan psuar rritjen m t lart t kredis n

terma absolut t llogaritur n miliarda lek. Sipas Banks s Shqipris, sektori i tregtis ka prfituar

nj rritje 15.9 miliard lek, ndrtimi 6.5 miliard lek dhe industria prpunuese 4.9 miliard lek.

Tabela e kredive t kqija

Bizneset 15.1

Bujqsia, e silvikultura 23.4

Peshkimi 18.9

Industria nxjerrse 13.7

Industria prpunuese 15.2

Energji, gaz dhe uji 7.8

Ndrtimi 19.8

Tregtia, riparimi i automjeteve

dhe artikujve shtpiak 13.8

Hotelet dhe restorantet 22.7

Transporti, magazinimi

dhe telekomunikacioni 23.0

Ndrmjetsim monetar 0.2

Pasurit e patundshme 31.0


11/95

Administrimi publik 53.0

Arsimi 12.1

Shndeti e vepr. Sociale 21.1

Shrbime kolek. e individ. 12.2

T tjera 3.9

Individt 1.8

Totali 14.1

Kredit e Kqija t Sistemit Bankar n Shqipri2 jav m par

More Sharing ServicesShare

Open Data Albania ka kryer nj hulumtim mbi kredit (huat) e kqija t sistemit bankar n

Shqipri, bazuar n t dhnat e Banks s Shqipris.

Kredit klasifikohen si t kqija kur bankat kan vshtirsi n mbledhjen e tyre. Ato

kategorizohen n disa mnyra n varsi t shkalls s problematiks q paraqesin:

Kredi standarde quhen kredit e rregullta, dhe q nuk kan asnj problematik n afatin

dhe shumn e shlyerjes;

Kredi n ndjekje quhen kredit q paraqesin shenjat e para t vonesave n shlyerje dhe

jan nn mbikqyrje nga ana e banks, por q nuk jan klasifikuar ende si kredi

problematike;

Kredi nnstandarde quhen kredit t cilat nuk klasifikohen si kredi standarde, pr shkak

t vonesave n shlyerjen e tyre dhe klasifikohen si kredi problematike;

Kredi t dyshimta, quhen kredit t cilat kan vonesa t theksuara n shlyerjen e tyre,

por banka ka akoma shpres n mbledhjen e tyre dhe klasifikohen si kredi problematike;

Kredi t humbura, quhen kredit t cilat nuk mund t mblidhen m nga ana e banks

dhe klasifikohen si kredi problematike.

Grafikisht, pesha e kredive sipas kategorive t msiprme ka ndryshuar si m posht

(treguesit jan n baz vjetore):
http://www.addthis.com/bookmark.php?v=250&username=xa-4d5450781aab202ahttp://www.addthis.com/bookmark.php?v=250&username=xa-4d5450781aab202ahttp://www.twitter.com/opendataalbaniahttp://www.twitter.com/opendataalbaniahttp://www.addthis.com/bookmark.php?v=250&username=xa-4d5450781aab202a


12/95

Burimi: Banka e Shqipris

Komentet dhe Analiza: ODA

Sikurse mund t shihet edhe nga grafiku, pesha e kredive problematike dhe atyre n

ndjekje kundrejt totalit t kredive ka ardhur n rritje gjat viteve t fundit.

Totali i kredive problematike (ku jan prfshir kredit nnstandarde, kredit e dyshimta

dhe kredit e humbura) kan ndryshuar sipas grafikut:

Burimi: Banka e Shqipris

Komentet dhe Analiza: ODA

Gjat tremujorit t tret t vitit 2010, totali i kredive problematike t sistemit bankar ishte

13.5%, t ndara n kredi nnstandade (5.84%), kredi t dyshimta (3.79%) dhe kredi t

humbura (3.88%).

Ritmi i rritjes s peshs s kredive problematike ndaj totalit t kredive, sht shqetsues,

pasi tregon rritjen e qart t vshtirsis paguese t bizneseve dhe individve, dhe rrit

rrezikun e prgjithshm t sistemit.

Dataset-et n format excel :


13/95

Dataset-et n format XML, N3 :

Kontribues:

Artikuj t ngjashm

Historik i Inflacionit ne Shqiperi

Norma Mesatare e Kredive dhe Depozitave n Shqipri

Kredia pr Bizneset Sipas Aktivitetit Ekonomik (2007-2010)

Kredit e Kqija t Sistemit Bankar n Shqipri

Kredia pr Bizneset Sipas Qllimit

Fitimi i Sistemit Bankar n Shqipri

Shqiptart jetojn m gjat se serbt dhe maqedonasit

Jetegjatesia e rajonit,Shqiperia ne vendin e dyte

Antar i Respektuar

Antarsuar

Jul 2008 Postime 3,827 Rrespekti 52

"Kredite e keqija" prekin bankat shqiptare"

"Kredite e keqija" prekin bankat

shqiptare"

Kredite e keqija qe kane prekur bankat,

nuk vijne vetem nga njerez me

veshtiresi ekonomike, por edhe nga

zyrtare shteterore qe shperfillin

kontratat me bankat e nivelit te dyte,

duke mos likuiduar vlerat debitore.

Sikunder shihet ne vendimet e gjykates

se Tiranes si dhe ne Zyren e

Permbarimit, nje numer zyrtaresh dhe

perfaqesues te OJF-ve, jane bere pjese e

kredive te keqija duke mos i likuiduar

ato. Keshtu, sipas vendimit te Gjykates

se Rrethit Tirane Andi Lila, drejtor i

ALUIZN-it per qarkun e Durresit, se
http://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/71/titull/Historik-i-Inflacionit-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/71/titull/Historik-i-Inflacionit-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/71/titull/Historik-i-Inflacionit-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/181/titull/Norma-Mesatare-e-Kredive-dhe-Depozitave-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/181/titull/Norma-Mesatare-e-Kredive-dhe-Depozitave-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/181/titull/Norma-Mesatare-e-Kredive-dhe-Depozitave-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/195/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Aktivitetit-Ekonomik-(2007-2010)http://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/195/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Aktivitetit-Ekonomik-(2007-2010)http://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/195/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Aktivitetit-Ekonomik-(2007-2010)http://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/200/titull/Kredite-e-Keqija-te-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/200/titull/Kredite-e-Keqija-te-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/200/titull/Kredite-e-Keqija-te-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/204/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Qellimithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/204/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Qellimithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/204/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Qellimithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/321/titull/Fitimi-i-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/321/titull/Fitimi-i-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/321/titull/Fitimi-i-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/353/titull/Shqiptaret-jetojne-me-gjate-se-serbet-dhe-maqedonasithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/353/titull/Shqiptaret-jetojne-me-gjate-se-serbet-dhe-maqedonasithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/353/titull/Shqiptaret-jetojne-me-gjate-se-serbet-dhe-maqedonasithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/354/titull/Jetegjatesia-e-rajonitShqiperia-ne-vendin-e-dytehttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/354/titull/Jetegjatesia-e-rajonitShqiperia-ne-vendin-e-dytehttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/354/titull/Jetegjatesia-e-rajonitShqiperia-ne-vendin-e-dytehttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://www.forumivirtual.com/gjarpereshahttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/354/titull/Jetegjatesia-e-rajonitShqiperia-ne-vendin-e-dytehttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/353/titull/Shqiptaret-jetojne-me-gjate-se-serbet-dhe-maqedonasithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/321/titull/Fitimi-i-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/204/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Qellimithttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/200/titull/Kredite-e-Keqija-te-Sistemit-Bankar-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/195/titull/Kredia-per-Bizneset-Sipas-Aktivitetit-Ekonomik-(2007-2010)http://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/181/titull/Norma-Mesatare-e-Kredive-dhe-Depozitave-ne-Shqiperihttp://open.data.al/sq/lajme/lajm/id/71/titull/Historik-i-Inflacionit-ne-Shqiperi


14/95

bashku me nje debitor solidar, ka marre

qe me 2 qershor 2006 nje kredi ne

vleren 14 400 euro.

Pas marrjes se kesaj paradhenieje

bankare, presupozohej qe Lila tepaguante rregullisht kestet e kredise.

Por kjo nuk ka ndodhur dhe duke u nisur

nga mosrespektimi i pikave te kontrates,

gjyqtari Asim Vokshi ka vendosur me 12

maj 2008, leshimin e urdhrit te

ekzekutimit ndaj kredimarresit Lila,

madje ka ngarkuar Zyren e Permbarimit

Tirane per ekzekutimin e vendimit. Por

Zyra Permbarimore Tirane, thote se nuk

e ka zbatuar ende urdhrin e gjykates,

edhe pas kaq kohesh, duke u justifikuarme pretendimin se nuk arrin te gjeje dot

debitorin.

Analistet bankare, pohojne se marrja e

kredive, e shtuar shume se fundi, ka

krijuar lehtesi financiare per mijera

shqiptare te cilet ne pergjithesi shlyejne

kestet. Por rastet e kunderta qe sillen

nga te tjere, ca me keq, njerez publike,

sipas analisteve, rrezikojne

vazhdimesine normale te kreditimit, sishembuj te kredive te keqija qe kane

sjelle krize te forte ekonomike ne SHBA

dhe me gjere.

Kredite e keqija ulin fitimet e bankave 5 November 2011 - Ekonomi- 13 shikime

Bilancet e bankave vijuan t prkeqsohen gjat tremujorit t tret t ktij viti, si pasoj e rritjes s kredive

t kqija dhe ftohjes s tregut t kreditit, por pavarsisht ksaj, bankat vijuan t rezultojn me fitime, bhet e

ditur nga statistikat e publikuara nga Banka e Shqipris. Kredit e kqija arritn n 18 pr qind t totalit t

portofolit t kredive, nga 16.6 pr qind q ishte n tremujorin e dyt t ktij viti. Fitimet kumulative prnntmujorin ishin 1.3 miliard lek, me rnie 67 pr qind n krahasim me t njjtn periudh t nj viti m

par. Rritja e shpenzimeve pr provigjone, t cilat jan parat q banka vendos mnjan pr t mbuluar

humbjet e mundshme nga kredit e kqija, ishin shkaku kryesor i uljes s fitimeve gjat ksaj periudhe. Kredit e kqija

Shqipria ka nj total krediti prej 517 miliard leksh (rreth 3.7 miliard euro), i ndrtuar m s shumti gjat

periudhs 2004-2008. Bankat kan klasifikuar si kredi me probleme 18 pr qind t ksaj shume, por jo t
http://www.kosovarja.ch/link/tiranachat/category/lajme/ekonomi/index.htmlhttp://www.kosovarja.ch/link/tiranachat/category/lajme/ekonomi/index.htmlhttp://www.kosovarja.ch/link/tiranachat/category/lajme/ekonomi/index.html


15/95

gjitha kto kredi konsiderohen t humbura apo t par ikuperueshme. Kstet e tyre nuk jan shlyer prej

muajsh, por bankat kan mundsi t ekzekutojn kolateralet e ktyre kredive pr t rikuperuar parat e veta.

Ecuria e portofolit t kredis ndjek ecurin e prgjithshme t ekonomis. Deri n vitin 2008, kredit e kqija

ishin m pak se 5 pr qind e portofolit, por arritn n 10 pr qind n fund t vitit 2009, u stabilizuan

prkohsisht deri n mes t vitit 2010 dhe nisn srish rritje masive, duke arritur n nivelin aktual prej 18 pr

qind.

Fitimet

Kthyeshmria kundrejt kapitalit aksioner ishte vetm 1.89 pr qind n tremujorin e tret t ktij viti, niveli m

i ult i shnuar pr sistemin bankar q nga viti 2009. Norma vjetore e fitimit t investitorve t sektorit

bankar n Shqipri n t shkuarn ka qen 20-25 pr qind, norm kjo shum e lart n krahasim me shum

banka n botn perndimore, por kto norma fitimi duket se i prkasin t shkuars. Pr vitin 2009, sistemi

bankar pati norm vjetore fitimi prej 5 pr qind, ndrsa n vitin 2010 fitimet ishin sa 7.5 pr qind e kapitalit

aksioner. Ka shum gjasa q viti 2011 t shnoj nivelin m t ult t fitimeve n dekadn e fundit.

Megjithat, pavarsisht problemeve, sistemi bankar shqiptar nuk ka shnuar asnj tremujor me humbje qnga viti 1999, kur bankat ish in ende nn pronsi shtetrore. elsi pas ksaj mrekullie duket se konsiston

n kontratat shum fleksible q bankat kan imponuar mbi konsumatort, gj q ua lejon bankave t rrisin

mimet pr klientt e rregullt, n mnyr q t mbulojn humbjet e psuara nga klientt e parregullt.

Depozitat

Depozitat e shqiptarve n banka arritn n 867 miliard lek (rreth 6.2 miliard euro) n tremujorin e tret

t ktij viti, me rritje 14 pr qind kundrejt tremujorit t tret t vitit 2010. Ka dy hipoteza mes qarqeve t

bankierve pr shkaqet e rritjes s depozitave: e para lidhet me rnien e konsumit, gj q besohet se i ka

shtyr shqiptart t kursejn m shum, ndrsa hipoteza e dyt thot se depozitat jan rritur si pasoj e

panikut t emigrantve shqiptar q jetojn n Greqi, t cilt duket se po zgjedhin bankat n atdhe si m tsigurta n krahasim me bankat n fqinjin ton t trazuar. Niveli i depozitave, sipas qarqeve, duket se e

mbshtesin kt hipotez. Gjat vitit t fundit, jan rritur m shum depozitat n qarqet e varfra si Elbasani,

Shkodra, Kuksi apo Dibra, t cilat jan edhe rrethet me emigrim m t lart n drejtim t Greqis. Kshtu,

depozitat n Tiran jan rritur me 8 pr qind, ndrkoh q depozitat n Elbasan jan rritur me 18 pr qind

dhe ato n Kuks e Dibr me 20 pr qind. Depozitat kan shnuar rritjen m t lart n Qarkun e Kors me

23 pr qind.

Burimi:Gazeta Shqip

Kriza Globale - Efektet ne ekonomine shqiptare

Autor Roni - gio 08 set 2011 10:41

Vendet e Europws Lindore, perfshire edhe Shqiperine nuk jane teresisht imune nga

problemet e financiare tw tregtise nderkombetare, edhe pse ata nuk do te kene

ndikim te drejtperdrejte ne sistemin e tyre financat. Keto efekte te krizws sw

ekonomise globale kane filluar te ndihen edhe ne Shqiperi. Klasa e varfer do te jete
http://www.gazeta-shqip.com/http://www.gazeta-shqip.com/http://www.gazeta-shqip.com/http://www.gazeta-shqip.com/


16/95

me shume e shpejte e prekur nga kjo krize.

Ky artikull do te trajtoje krizwn financiare, efektet e krizes ne Shqipwri, dhe rreziqet

qe kjo sjellw ne financat dhe ekonomi. Faktore te rendesishem per kete do te jene

ulja e te ardhurave monetare ne vendit, te dergesave te emigranteve dhe investimet

e huaja dhe si rezultat i kesaj ata do te ndikojne ne nje ulje te te ardhurave per

person ne vend, te cilat do te kene shume ndikim ne kete nivel.

Qellimi i ketij neni eshte per te trajtuar politikat qe duhet te merren nga qeveria per ti

mbrojtur ata. The government of these countries Qeveria e ketyre vendeve

should be concentrated in the social protection of the poor classes and in the ways

of overcoming the crisis for duhet te jete e perqendruar ne mbrojtjen sociale te

klasave te varfer dhe ne rruget e kapercimit te krizes per

them. tyre.

Kriza financiare ne Shqiperi

Ne perfundim tw 2008 u bombarduam me lajme ne lidhje me krizen financiare

globale, e cila sipas autoriteteve do te ndikojne vetem pjeserisht dhe do te jetejeteshkurter ne Shqiperi, per shkak te nivelit te ulet te integrimit te ekonomise se saj

ne ekonomine globale. Will we really be this lucky in 2009? Do te jemi me te

vertete te ketij fat ne 2009? If so, why is it that the Minister of Finance asked from

the second-level banks to make efforts in order not to transfer to Albania the


17/95

economic crisis of their countries of origin? Nese po, pse eshte ajo qe Ministri i

Financave kerkoi nga bankat e nivelit te dyte per te bere perpjekje ne menyre qe te

mos per te transferuar ne Shqiperi te krizes ekonomike te vendeve te tyre te

origjines? Why is it that the Governor of the Bank of Albania did admit in his last

address that Albania will be influenced by the economic crisis? Pse eshte ajo qe e

Guvernatorit te Bankes se Shqiperise nuk pranonte ne adresen e fundit te tij se

Shqiperia do te ndikohet nga kriza ekonomike? He even went further by making

interventionist requests, asking the banks not to distribute dividends from the 2008

profits. Ai madje shkoi edhe me tej duke e bere kerkesa nderhyrese, duke kerkuar

nga bankat te mos shperndaje dividende nga 2008 fitimet. For the first time in the

history of the Albanian banking system, being part of a large international banking

group is not an advantage. Per here te pare ne historine e sistemit bankar shqiptar,

duke qene pjese e nje grupi nderkombetar bankar i madh nuk eshte nje avantazh.

The crisis became clear with the collapse of the giant Lehman Brothers. Kriza u be e

qarte me renien e Lehman Brothers gjigand. The US, determined in their free-market

mechanism policies, refused to intervene in order to save the ailing giant, ignoring

the criticism from the European partners on this passive approach. SHBA-te, te

percaktuara ne mekanizmin e tregut te lire e politikave te tyre, nuk pranoi te nderhyjeper te shpetuar gjigandin e semure, duke injoruar kritikat nga partneret evropiane

mbi kete qasje pasive. The collapse revealed many imperfections of the financial

markets as well as the insecurity of the investors. Renia e zbuloi defektet shume te

tregjeve financiare si dhe pasiguri te investitoreve. All this was reflected in a slow

down of previously highly liquid markets, a credit crunch and a rapid growth of the

cost of borrowing. E gjithe kjo u reflektua ne nje ngadalesim te larte te lengshme

tregjet me pare, nje kriza e kredive dhe nje rritje te shpejte te kostos se huamarrjes.So strong were the failures of the financial markets previously highly liquid and

now almost inexistent that the banks were forced to book large amounts of losses

due to the fall in their investments value. Pra, te forte jane deshtimet e tregjeve

financiare me pare me likuiditet te larte dhe tani pothuajse nuk ekziston qe


18/95

bankat u detyruan te librit sasi te medha te humbjeve per shkak te renies ne

investimet e vleres se tyre. Many experts initiated demands for the creation of a new

global financial market. Shume eksperte filluar kerkesat per krijimin e nje tregu te ri

global financiar. Eventually, the financial crisis was put under control only after

western governments, led by the US, came up with extraordinary rescue plans,

which foresaw investments in banks share capital or the purchase of toxic assets

accumulated by certain banks. Perfundimisht, kriza financiare eshte vene nen

kontroll vetem pas qeverite perendimore, te udhehequr nga SHBA-te, doli me planet

e shpetimit te jashtezakonshme, e cila parashikonte investimet ne te ndare kapitalit

te bankave ose blerjen e aktiveve toksike akumuluar nga banka te caktuara.

Impact on banking system Ndikim mbi sistemin bankar

Let us not take a simplistic stance and think that the above relates only to the

western markets and that it will not have much effect on the banking system in

Albania. Le te mos marre nje qendrim te thjeshte dhe mendoj se sa me siper ka te

beje vetem ne tregjet perendimore dhe se ajo nuk do te kete efekt shume mbi

sistemin bankar ne Shqiperi. Although the sophisticated financial markets mentioned

above are inexistent in Albania, such markets are very important to the parent banksof the Albanian banks in obtaining the much needed funds. Edhe pse tregjet

financiare te sofistikuar te permendura me lart jane inekzistente ne Shqiperi, tregje

te tilla jane shume te rendesishme per bankat meme te bankave shqiptare ne

marrjen e fondeve te nevojshme me shume. To a larger or smaller extent, all the

banks that are part of the same financial group borrow from other banks within the

group, or from the parent bank. Te nje apo me te vogel mase me te madhe, te gjitha

bankat qe jane pjese e te njejtit grup financiar te marre hua nga bankat e tjerabrenda grupit, ose nga banka-meme. Now, those funds are automatically more

expensive than before the crisis started. Tani, keto fonde jane automatikisht me te

shtrenjte se para krizes ka filluar. The banks which depend on borrowed funds to

support their credit activities which are vital for the survival of a bank in Albania in


19/95

absence of modern financial markets will particularly suffer from this crisis. Bankat

te cilat varen nga fondet e huazuara per te mbeshtetur aktivitetet e tyre te kreditit

te cilat jane jetike per mbijetesen e nje banke ne Shqiperi, ne mungese te tregjeve

financiare moderne do te vuajne veanerisht nga kjo krize. The banks that have a

healthy ratio of loans to deposits will be more successful in avoiding such additional

costs. Bankat qe kane nje raport te shendetshem i kredive ndaj depozitave do te jete

me i suksesshem ne shmangien e te tjera shpenzime te tilla. Such additional costs

will automatically be translated into a higher cost of borrowing, which will be

transmitted to the real economy players that are significantly dependent on

borrowings to finance their activities. Shpenzimet e tilla shtese automatikisht do te

perkthehen ne nje kosto me te larte te huamarrjes, e cila do te transmetohet ne

ekonomine lojtaret e vertete se jane shume te varura nga huate per te financuar

aktivitetet e tyre. The most eminent measure by all banks in the Albanian banking

system is a review of their 2009 budgets with the aim to stop aggressive credit

activities. Masa me te shquar nga te gjitha bankat ne sistemin bankar shqiptar eshte

nje permbledhje e buxhetit 2009 te tyre me qellim per te ndaluar aktivitetet e kreditit

agresive.

In a banking system characterized by difficulties in the crediting process and high

costs of borrowing, it is foreseeable that the ratio of problematic loans over total

loans in the system will grow. Ne nje sistem bankar karakterizuar nga veshtiresi ne

procesin e kreditimit dhe kostot e larta te huamarrjes, kjo eshte e parashikueshme

se raporti i kredive problematike mbi kredite e teresishme ne sistemin e do te rritet.

Such a trend was also confirmed by the latest report issued by Bank of Albania,

according to which, the ratio of problematic loans over total loans in the systemreached 10% for the third quarter of 2008, and is exhibiting an upward trend. Nje

prirje e tille eshte konfirmuar edhe nga ana e raportit te fundit te leshuar nga Banka

e Shqiperise, sipas te cilit, raporti i kredive problematike mbi kredite e teresishme ne

sistemin e arriti ne 10% per tremujorin e trete te vitit 2008, dhe eshte i ekspozuar nje


20/95

tendence rritese. Such a high level of problematic loans in the system, the slow

down in the growth rate of credit activities and the high costs of borrowing, would

place the shareholders of commercial banks under pressure to increase the capital

of the respective banks to meet Capital Adequacy Ratios set by the central bank. Te

tille nje nivel te larte te kredive problematike ne sistemin, te ngadalesojne ne normen

e rritjes se aktiviteteve te kredise dhe kostot e larta te huamarrjes, do te vendoste te

aksionareve te bankave tregtare nen presion per rritjen e kapitalit te bankave

perkatese per te plotesuar e mjaftueshmerise se kapitalit Raportet te vendosur nga

banka qendrore. But will they be able to honour their obligation toward their banks in

a climate when the real economy is showing signs of slow down and as a

consequence, it will result in less available funds for the shareholders to increase

their banks capital? Por ata do te jene ne gjendje per te nderuar detyrimin e tyre

ndaj bankave te tyre ne nje klime kur ekonomia reale po tregon shenja te

ngadalesojne dhe si pasoje, ajo do te rezultoje ne dispozicion me pak fonde per te

aksionareve per te rritur bankat kapitalin e tyre? Impact on real economy Ndikimi

mbi ekonomine reale According to the statistics recently published by Bank of

Albania, the growth rate of exports and imports fell sharply in the third quarter of

2008 compared to the previous quarter, even reaching negative ground. Sipasstatistikave te fundit te publikuara nga Banka e Shqiperise, norma e rritjes se

eksporteve dhe importeve ra ndjeshem ne tremujorin e trete te 2008 krahasuar me

tremujorin e meparshem, madje duke arritur ne terren negative. Such a trend should

be expected if we consider that the economies where Albania exports are expected

to face similar economic problems and that the bulk of Albanias exports consists of

loaned products (re-exports). Nje prirje e tille duhet te pritet nese marrim parasysh

se ekonomite ku eksportet e Shqiperise pritet te perballen me probleme te ngjashmeekonomike dhe se pjesa me e madhe e te eksporteve te Shqiperise perbehet nga

produkte te huazuara (ri-eksporteve). On the other hand, the drop in imports is a

good indicator of the Albanian traders and costumers behaviour who are already

thinking how to tighten their belt in order to cope with the crisis. Nga ana tjeter,


21/95

renie te importeve eshte nje tregues i mire nga tregtaret shqiptare dhe konsumatoret

sjellje te cilet tashme jane duke menduar se si te shtrenguar rripin e tyre ne

menyre qe te perballuar krizen.

In the same line, the Bank of Albania admitted in its report on the financial stability

that the constructions sector recorded negative growth in 2008. Ne te njejten linje,

Banka e Shqiperise ka pranuar ne raportin e saj per stabilitetin financiar qe ndertimet

sektorin e shenuar rritje negative ne 2008. If the global trend will also be reflected in

Albania, a decline in prices in the real estate sector is unavoidable, and this is going

to reduce the fair value of the collaterals set as guarantees to bank loans, and thus

further jeopardise the situation in the banking system and the real economy. Nese

trendi global do te pasqyrohen ne Shqiperi, nje renie e mimeve ne sektorin e

pasurive te patundshme eshte e pashmangshme, dhe kjo do te zvogeloje vleren e

drejte te vendosur si garanci collaterals per hua bankare, dhe keshtu me tej

rrezikojne situaten ne sistemin bankar dhe ne ekonomine reale. Another aspect of

the real economy, which is expected to suffer because of the financial crisis, is

investment, be it Greenfield investment or growthby acquisition. Nje aspekt tjeter

te ekonomise reale, e cila pritet te vuajne per shkak te krizes financiare, eshteinvestim, te jete ajo e investimeve Greenfield ose rritje nga marrja. Such foreign

and/or domestic investments are normally financed by loans which now will be more

expensive and more difficult to obtain. huaj dhe / ose ne familje Investime te tilla jane

te financuara nga kredite normalisht qe tani do te jene me te shtrenjta dhe me te

veshtire per te marre.

The banks, similarly to traders, consumers, investors and the existing companies in

the Albanian economy, have started to build their budgets with a tight belt. Thismeans there will be fewer funds to be spent for publicity and commercials, for

administrative expenditures, for trips, for rewards to employees, for consultancy work

and so on. The effect of tight budgets will be felt immediately in certain industries

such as those on PR work, hotels, etc. Bankat, te ngjashme per tregtaret,


22/95

konsumatoret, investitoret dhe kompanite ekzistuese ne ekonomine shqiptare, kane

filluar per te ndertuar buxhetet e tyre me nje rrip i ngushte. Kjo do te thote se do te

kete me pak fonde te shpenzohen per publicitet dhe reklama, per shpenzimet

administrative , per udhetime, per shperblime te punonjesve, per pune konsulence

dhe keshtu me radhe. efektin e buxheteve te ngushta do te ndjehet menjehere ne

industri te caktuara, te tilla si ato per punen e PR, hotele, etj

Impact on household economy Ndikimi ne ekonomi shtepiake

Less credit to the economy in general and to individuals in particular, less rewards to

employees, less consultancy funds, as well as the restructuring, which will be

unavoidable, and, which, in some cases, will result in redundancies, is expected to

translate in less disposable income to the household for consumption and savings.

Me pak kredi per ekonomine ne pergjithesi dhe per individet ne veanti me pak

shperblime, per te punesuarit, konsulence me pak fonde, si dhe ristrukturimi, i cili do

te jete e pashmangshme, dhe, e cila, ne disa raste, do te rezultoje ne tepricat, pritet

te perkthehet ne disponim te ardhura me pak ne familje per konsum dhe kursime. So

far, such negative economic effects in Albania have been compensated to a largeextent by the remittances from the emigrants. Deri me tani, negative ekonomike

efekte te tilla ne Shqiperi jane kompensuar ne nje mase te madhe nga dergesat nga

emigrantet. Thank God we do have emigrants! Fale Zotit ne nuk kemi emigranteve!

However, the statistics published by Bank of Albania show a tendency that should

worry the authorities. Megjithate, statistikat e publikuara nga Banka e Shqiperise

tregojne nje tendence qe duhet te shqetesohen autoritetet. The private transfers in

the third quarter of 2008 decreased by 26% compared to the level reported for thesame period a year ago. Transferet private ne tremujorin e trete te vitit 2008 u ul nga

26% ne krahasim me nivelin e raportuar per te njejten periudhe nje vit me pare.

Taking into account that the crisis is global and that our emigrants in the countries

where they live and work are among the most exposed employees to any possible


23/95

restructuring of their companies, as they are the least skilful among the workforce,

the risks of a further decrease in remittances are enhanced. Duke marre parasysh

se kriza eshte globale dhe qe emigrantet tane ne vendet ku ata jetojne dhe punojne

jane nder punonjesit me te ekspozuar ndaj do ristrukturimin e mundshme te

kompanive te tyre, pasi ato jane me pak te afte ne mesin e fuqise punetore, rreziqet

e nje renie te metejshme ne dergesat e emigranteve jane rritur. This is expected to

have an effect also on the loan repayments to the commercial banks in Albania. Kjo

pritet te kete nje efekt edhe ne kredia e bankave tregtare ne Shqiperi. In a situation

of a general economic slow down, and taking into account the context of low prices

of raw materials thus reduced inflationary pressures fiscal policy takes a primary

role, which however has to be well synchronized with the monetary policy. Ne nje

situate te nje pergjithshme ekonomike ngadalesohet, dhe duke marre parasysh

kontekstin e mimeve te uleta te lendeve te para te reduktuar keshtu presionet

inflacioniste Politika fiskale merr nje rol paresor, e cila megjithate ka te

sinkronizuara mire me politiken monetare. The fiscal stimuli from the government

should consist in increasing the governmental expenditures in order to compensate

the decrease in household consumption while Bank of Albania should react in a

complementary manner with the aim to lower the cost of money by reducing thebase lending rate. Stimujt fiskale nga qeveria duhet te perbehet ne rritjen e

shpenzimeve qeveritare, me qellim per te kompensuar uljen e konsumit te familjes

ndersa Banka e Shqiperise duhet te reagojne ne menyre plotesuese me qellim per

te ulur koston e parase duke ulur normen baze te kredise.

But are there well thought plans on the side of the government? Por a ka menduar

edhe planet ne anen e qeverise? Plans which are well-coordinated with the Bank ofAlbania in case of a severe crisis in 2009? Planet e te cilat jane te mire-koordinuar

me Banken e Shqiperise ne rast te nje krize te rende ne 2009? Until now the

answers coming from the Ministry of Finance and the Governor of Bank of Albania

have been sporadic and without coordination. Deri tani pergjigjet qe vijne nga


24/95

Ministria e Financave dhe Guvernatori i Bankes se Shqiperise kane qene sporadike

dhe pa koordinim. The revenue from privatizations does not seem sufficient to get

Albania out of the crisis, which seems to be unavoidable in 2009. Te ardhurat nga

privatizimet nuk duket i mjaftueshem per te marre Shqiperine nga kriza, e cila duket

te jete e pashmangshme ne vitin 2009. If it is expected that the revenue collected

from taxation in the 2009 budget will be reduced because of the slow down in the

economic activity, and if the government exhausts all its loan taking abilities in the

context of financing great public works, the question that is raised is how will the

budget deficit be financed in 2009 along with the increased needs for government

expenditures in many more sectors of the domestic economy? Has the

government prepared an emergency loan agreement with the IMF in case of a crisis,

as other governments in the region have? In such times, the government is expected

similarly as other rational operators in the Albanian economy to review the

budget and its priorities for 2009 and not to ask from the economys operators to

behave as the government wishes them to behave. Ne qofte se pritet qe te ardhurat

e mbledhura nga taksat ne buxhetin e 2009 do te reduktohet per shkak te

ngadalesojne ne aktivitetin ekonomik, dhe nese qeveria exhausts gjithe borxhin e

marre aftesite ne kontekstin e financimit te puneve publike te medha, per eshtjenqe ngritur eshte si do te deficitit buxhetor te financohen ne vitin 2009 se bashku me

nevojat ne rritje per shpenzimet qeveritare ne me shume sektore te ekonomise se

vendit? ka qeveria pergatitur nje marreveshje kredie emergjente me FMN ne rast

te nje krize, si qeverite e tjera ne rajon kane -? te tille ne kohe, qeveria pritet ne

menyre te ngjashme si racionale operatoret e tjere te ekonomise shqiptare per

rishikimin e buxhetit dhe prioritetet e saj per vitin 2009 dhe te mos kerkoje nga

ekonomia e operatoreve te sillet si qeveri deshiron ta te sillen. One thing is sure for2009: there will be a crisis and it is difficult to estimate now how long and how severe

it will be. Nje gje eshte e sigurte per vitin 2009: nuk do te jete nje krize dhe eshte e

veshtire te vleresohet tani sa kohe dhe sa te renda do te jete.


25/95

1. 1. Introduction Hyrje

1.1 How much are the dimensions of the financial crisis? 1.1 Sa jane dimensionet e

krizes financiare?

Instrumentet themelore financiare me ndihmen e te cilave tregu financiar u rritur ne

menyre te pakontrolluar kane qene derivatet financiare. Duke shfrytezuar keto

produkte inovatore, bankat amerikane Ripaketuan kredi te keqija, me te cilat ata

kane furnizuar kreditorwt e klases sw pare (kwshtu ketu ne kemi tw bwjmw me

klasifikime spekulative), dhe ata ua kane shitur ato investitoreve te Evropes. Pra,

tregu i derivateve financiare eshte segmenti kryesor i defektit qw solli krizwn

financiare globale. Sipas vleresimit BIS, mimi i kontratave te vlefshme ne fund te

vitit 2007 kishte arritur shifren e pabesueshme prej 600 trilion dollare, e cila tregon

11 here me shume se vlera e prodhimit boteror. Dhjete vjet me pare, vlera e ketij

segmenti financiar ishte vetem 75 trilion dollare. derivatet financiare e rritura, tw

njohur si shkwmbimi i kredi tw kwqija (kredi te papaguara) kanw bere te mundur

sigurimin e produkteve te kredive te hipotekes ne 55 trilion dollare, nje shume qe

eshte me shume se vlera e plote e fondit amerikan te banimit.

1.2 Who profited from this crisis? 1,2 Kush perfitoi nga kjo krize?

(1) Ata te cilet jane fillestarwt kryesore tw kesaj krize: shume menaxhere, bankiere,

ndermjetesuesit bankare dhe financiare, te cilet krijuan produkte te ndryshme ne

tregjet e aksioneve me premtimin e jo perfitimeve-reale per financuesit duke siguruar

per veten e tyre ne dobi te menjehersheme ne kapitalet e investuar nga te tjeret.

(2) Bankat e forta tw cilat ne kalimin e viteve futwn fitimin per investimet e realizuara

per veten e tyre dhe per te tjeret.


26/95

(3) Bankat e forta, te cilat me nje shpejtesi te pabesueshme, realizuan blerjen e

bankave te tjera konkurruese me nje mim simbolik, duke forcuar ne kete menyre

pozicionin e tyre ne tregun bankar ne menyre qe te jene tw parwt ne te ardhmen pas

krizes.

1,3 Por cilet ishin te deshtuarit?

Humbja eshte pare:

(1) Sidomos ne bankat dhe financieret e ndryshme ne kerkim te nje fitimi te madh;

(2) Organizatat e ndryshme te fondeve te pensioneve. Humbja eshte verejtur edhe

ne qytetaret, miliona familje kanw humbur investimet dhe buxhetet financiare te tyre;

(3) Pra, besohet se keto familje do te vuajne nga humbja e madhe financiare permes

uljes sw fuqisw blerese dhe rritjen e taksave te cilat do te vendosen nga qeveria;

(4) Mijera persona te punesuar ne ekonomi tw humbura. Pasojat e kesaj krize kanefilluar te

ndjehen, dhe sektori i dyte pas atij financiar eshte ai automobilistik, ku pjesa me e

prodhuesve tw automobilave jane ne kerkim per ndihmen e qeverise se tyre dhe ne

pergjithesi kane nderprere prodhimin;

(5) Te ardhurat nw vendet jo-zhvilluara do te zvogelohen duke u ndikuar nga ulja eshpejte e

aksioneve ne tregun boteror;


27/95

(6) Humbesi me i madh i kesaj krize pa dyshim eshte sistemi kapitalist boteror.

Kriza globale financiare qe eshte perhapur ne mbare boten ka shkaktuar nje

ngadalesim te konsiderueshem ne shumicen e vendeve te zhvilluara dhe ka prekur

tashme tregjet financiare dhe perspektiven e zhvillimit ekonomik ne vendet ne

zhvillim.

Shume vende me te ardhura te uleta, kane bere perparime te medha ne forcimin e

sistemit tw politikes sw tyre, duke zvogeluar varferine dhe te reformimit te sistemeve

te tyre financiare. Por shume mbeten mjaft te ndjeshem ndaj nje renie globale te

thelle, ku mimet e ushqimit dhe te karburantit u goditwn nw 2007/2008. Lidhjet e

tregut financiar ne pergjithesi jane te dobeta, por raundi i dyte i efekteve tw

ngadalesimit ekonomik ne sistemin financiar, mund te jene veanerisht te renda. Pa

ndihme shtese, hapesira per politikat kunderciklike eshte e kufizuar per vendet me

zhvillim tw ulwt, per shkak te kufizimeve te detyrueshme te financimit dhe pozita e

borxhit. Kjo mund te thellojw dhe te vazhdoje krizen ne vendet me zhvillim tw ulwt,

dhe ti kthejw prapa ne luften kunder varferise (FMN, 2009).

Shqiperia eshte e ndikuar nga kriza globale

Kriza globale ka filluar te transmetoje efektet negative ne ekonomine shqiptare.

Fondi Monetar Nderkombetare vazhdon te zvogelojw parashikimet per rritjen e

ekonomise, duke thene se ekonomia globale ne vitin 2009 mund te jete ne nivelin

me te ulet ne 60 vjet. Ky perkeqesim i ekonomise boterore do te shkaktoje nje renie

me tw madhe twe rritjes se ekonomise se Shqiperise. BERZH (Banka Evropiane perRindertim dhe Zhvillim) deklaroi se rritja e ekonomise ne Shqiperi u rrit prej rreth

6.1% ne vitin 2008, nga 6% qw ishte ne vitin 2007.

Reduktimi i te ardhurave nga emigrantet dhe ulja e eksporteve jane disa nga efektet


28/95

e pare qw Shqiperia eshte duke u perballur me te. Niveli i transportit eshte

konsideruar te jete negative. Ndersa vitin e kaluar, ne Nentor, ajo ishte 15%. Ky

eshte nje fenomen qe ishte i papare me pare per te gjithe rajonin. Zhvleresimi i lekut

eshte e qarte dhe shqiptaret po perballen me krizen boterore dhe e politikave disi tw

pakujdessheme tw qeverise sw Shqiperise. Nje tjeter fakt qe qartazi identifikon se

kriza eshte ulur kembekryq nw Shqipwri eshte dergesa e emigranteve.

Remitancat gjate periudhes tw tre-mujorit tw trete kane nje renie te dukshme poshte

me nje shifer prej 28.2% krahasuar me te njejten periudhe te vitit te kaluar. Banka

Kombetare e Shqiperise ne te njejtin raport tw publikuar nw dhjetor te vitit 2008

shpjegohet qarte se dergesat kane nje renie prej 13%, duke krijuar ne kete menyre

kaos ne te dhenat e saj, per shkak se disa ore para ajo kishte deklaruar shifren 23%.

Disa fakte te tjera qw tregojne efektet e krizes globale ne Shqiperi jane si me poshte:

(1) Rritja graduale e mimeve e lidhur sidomos me artikuj te konsumit;

(2) Rritja e inflacionit dhe zhvleresimi gradual i lekut ne tregun valutor;

(3) Te ardhurat nga taksat dhe doganat kane filluar te bien poshte;

(4) Renie ne procesin e marrjes se kredive dhe te depozitave bankare ne 34% nga

50% ;

(5) Nje renie drastike te shitjeve tw pasurisw sw patundshme nw shifren 50%.

Kriza financiare ne Shqiperi ka shkaktuar edhe nje renie ne fuqine blerese. Ky fakt

eshte konfirmuar nga renia e importeve, edhe pse dogana deklaron rritjen e tyre. Ne

vitin 2008, vendi ka bere importe me te vogela, ku pjesa me e madhe e tyre


29/95

perbehet nga ushqimore.

Ndikimi i krizes ne Shqiperi

(1) Renia e te ardhurave nga emigrantet;

(2) Renia e investimeve te huaja;

(3) Rritja e mimeve e ushqimore dhe e produkteve jo-ushqimore;

(4) Renia e kursit te kembimit per monedhen e nderkombetare;

(5) Shtrengim te kredive te dhena nga banka;

(6) Perkeqesimi i deficitit tregtar;

(7) Ndikimi ne tregun e shtepive si rezultat i nje ndryshimi ne mimet e lendeve te

importuara;

(8) Renia e normes se interesit te depozitave ne bankat duke u varur ne kursin e

valutes se huaj.

4. 4. Renia globale ekonomike prek ekonomine e Shqiperise

Ekonomia boterore eshte ne mes te nje renie te thelle, duke ndikuar dhe sektoret evertete financiar, e cila ka prekur si vendet e perparuara dhe vendet ne zhvillim. Te

gjitha ekonomite e medha te avancuara jane ne renie, ndersa aktivitet ne zhvillim

dhe ekonomite ne zhvillim janw ngadalesuar befas.


30/95

Vendet me zhvillim tw ulwt jane te ekspozuar ndaj renies aktuale globale me shume

se ne episodet e meparsheme, pasi ato jane me te integruara se mw para se me

ekonomine boterore permes tregtise, investimeve tw huaja dhe dergesat e

emigranteve. Ndikimet e krizes ne menyre te konsiderueshme pwr keto vende

shfaqet nepermjet kerkeses se zvogeluar te eksporteve te tyre. Ata do te jene te

goditur rende nga renia e mprehte ne kerkesen e mallrave dhe ne mimet e tyre.

Shume prej tyre jane goditur gjithashtu nga dergesat e uleta dhe investimet e huaja

direkte, ndersa ndihma wshtw nen kercenim. Rritja e remitancave ishte e rrafshet ne

pjesen e dyte

tw 2009, dhe negative ne 2010.

Ekspertet theksojnw se kriza ekonomike globale do te kete nje ndikim te moderuar

relativisht ne Shqiperi, sepse vendi wshtw pjeserisht i integruar me tregjet boterore

dhe ende nuk ka nje treg te kapitalit. Mungesa e nje gjendje kembimi dhe prevalenca

e praktikave ekonomike informale pritet te minimizojne demet ndaj ekonomise se

Shqiperise.

Veprimtaritw ekonomike shqiptare gjate vitit 2009 u kryen pergjithesisht ne perputhje

me parashikimet e fillimvitit ne drejtim te rritjes ekonomike dhe ruajtjes se balancave

makroekonomike. Megjithate, ne tremujorin e fundit te vitit pati ndikim ne rritje te

ngadalesimit te ekonomise globale, kryesisht mbi ecurine nw bilancin e pagesave tw

Shqiperise. Renia e kerkeses se jashtme dhe rritja e papunesise, ne veanti ne

vendet fqinje, vendeve anetare tw zones Euro shkaktoi renie te eksporteve dhe te

prurjeve financiare nga emigrantet, pra moderoi

kerkesen e brendshme per konsum. However, state budget revenue and

expenditure met close to the projections Megjithate, te ardhurat e buxhetit tw shtetit

dhe shpenzimet u takuan ne afersi te parashikimeve dhe shenoi nje rritje vjetore


31/95

afersisht me 15 dhe 23 perqind. Rritja vjetore e mimeve te konsumit u reduktua ne

2.2 per qind ne dhjetor 2008. Lajmet mbi situaten nderkombetare, ne tremujorin e

fundit te 2008 zgjeruan ndjeshmerine publike shqiptare per sigurine e kursimeve te

tyre. Megjithate, sektori banker trajtoi shume mire kete situate duke i mirekapitalizuar

dhe likuiduar ne fund te 2008.

Vezhguesit presin qe eksportet shqiptare ne Itali dhe Greqi te bien. Kjo eshte duke u

bere gjithnje e me e veshtire per te marre kredi, dhe investitoret e huaj do te

ballafaqohen me veshtiresi. Investimet publike, tw mbeshtetur kryesisht permes

borxhit te huaj, do te rriten ne kosto. Ekspertet theksojne se nje nga pasojat kryesore

te krizes globale do te jete nje renia e dergesave te emigranteve (te cilat japin rreth

14% te ardhurave financiare) nga shqiptaret qe jetojne kryesisht ne Itali dhe Greqi.

Duke marre parasysh keto fakte, biznesi ne shume sektore do te kete nje kohe te

veshtire per rritjen e investimeve dhe punesimin.

Ndikimi i remitancave ne ekonomine shqiptare

Emigracioni ka nje ndikim paresor ne ekonomine shqiptare, si rezultat i dergesavenga emigrantet. Dergesat e emigranteve shqiptare vazhdojne te perbejne nje

ndihme ekonomike te vlefshme jo vetem per familjet e tyre, por per stabilizimin

socio-ekonomike te vendit nw teresi. Fluksi i te ardhurave nga emigrantet

(remitancat) eshte nje burim i rendesishem i rritjes financiare dhe zhvillimit ekonomik

te vendit, duke siguruar ne vazhdim qasje ne monedhe te huaj ne Shqiperi, si dhe

duke konsoliduar bazen per kursime dhe investime. Ne nje analize te

remitancave, gjate periudhes se tranzicionit, gjate viteve ne shohim nje rritje te

konsiderueshme. Kontributi i dergesave nga emigrantet, per nje periudhe prej 11

vjetesh eshte llogaritur rreth 15% e prodhimit te brendshem bruto. Gjithashtu,

kontributi i ketyre dergesave ne bilancin e tregtise, per nje periudhe prej 11 vitesh,


32/95

eshte vleresuar te jete rreth 58,8%. Vleresimet e Bankes se Shqiperise tregojne se

ne vitin 1992 dergesat e emigranteve arritwn ne 150 milion dollare US, ndersa ne

vitin 2002 te ardhurat nga emigrantet kanw arritur ne 690 milione euro. Gjate vitit

2007, dergesat e emigranteve per te familjet e tyre rreth 951.700.000 euro, me nje

rritje te lehte vjetore prej 1.5 per qind Duke pare ne keto shuma te konsiderueshme,

Bordi Ekzekutiv i FMN ka kerkuar ligjerisht autoriteteve shqiptare per vemendjen e

duhur te dergesave. Remitancat perfaqesojne me shume perfitime tw drejtperdrejte

dhe te menjehershem per familjet e emigranteve dhe per ekonomine.

Flukset e remitancave per vendet ne zhvillim jane vleresuar tani te jene dy here me

shume se ndihmesa qw keto vende kanw marre per zhvillim. Ne Shqiperi, ata

dukshem tejkalojne investimet e huaja direkte. Prandaj, qeveria ne ditet e sotme

wshte duke i kushtuar me shume vemendje dhe me shume ne zhvillimin e strategjive

te tyre per flukset e dergesave si nje burim i rendesishem financiar per te nxitur

zhvillimin ekonomik, veanerisht ne zonat me depresion ekonomik, ku kushtet

detyrojne njerezit per te migruar. Nje kontribut ky per keto politika eshte kuadri

ekonomik dhe logjistik pas migrimit dhe remitancave.

Qe nga fillimi i tranzicionit, volumi i remitancave ne Shqiperi eshte rritur me

shpejtesi. Ne te vertete, flukset e remitancave jane te rendesishme ne lidhje gjithnje

me kembimi valutor, duke fituar aktivitete te tjera, qe perfaqesojne rreth 14 per qind

te PBB-se (prodhimi bruto i brendshwm), 70 per qind te eksporteve, dhe 33 per qind

te importeve. Italia eshte vendi destinacion i madh i migrimit per shqiptaret.

Duke iu referuar raportit te Bankes se Shqiperise per vitin 2002, ne shohim seremitancat perfaqesonin rreth 12,9 perqind te PBB-se, te cilat ishin pothuajse dy

here me shume sa te ardhurat nga eksportet dhe rreth 4.5 here me e madhe se sa

investimet e huaja te drejtperdrejta. Remitancat jane me te medha se ndihma e huaj

e dhene ne Shqiperi do vit. Ne anen tjeter, dergesat e emigranteve kanw ndihmuar


33/95

ekonomine e vendit si ne financimin e deficitit te jashtem, ngritjen e standardit tw

jeteses ne menyre te veante te familjeve perfituese, dhe uljen e varferise. Dergesat

e emigranteve gjithashtu luajne nje rol te rendesishem ne stabilitetin makroekonomik

te vendit nga importet e financimit, qe ndikojne ne vleren e monedhes vendase dhe

zhvillimin e shpejte te sektoreve te ndertimit dhe te sherbimit. Rendesia e tyre mund

te matet edhe e krahasuar me investimet e huaja. Ne vitin 2007, fluksi i investimeve

te huaja direkte ne ekonomine shqiptare arriti 460 milion euro, ndersa vlera e

dergesave ishte 951.700.000 euro. Dergesat e emigranteve kane qene gjithashtu te

larta se eksportet qe ne vitin 2007 arriti ne 785.000.000 euro

Gjate viteve te fundit, nga emigrantet keto te ardhura qw rrjedhin nuk jane

konsideruar vetem si te ardhura pwr qellime jo produktive, nevoja themelore ne

lidhje me permiresimin e vertete te kushteve te jeteses, por edhe burime financimi

per qellime produktive, ne formen e investimeve afatgjate dhe afatshkurter, duke

krijuar vende te reja pune.

6. 6. Government policies on social protection structure Politikat e Qeverise ne

strukturen e mbrojtjes sociale

The Albanian Government is focused on the field of social protection in two terms.

Qeveria Shqiptare eshte e fokusuar ne fushen e mbrojtjes sociale ne dy mandate.

Related with the Lidhur me

short-term period, they do have the improvement of the system of the social

protection and standards, by fighting Afat-periudhe te shkurter, ata nuk kane ne

permiresimin e sistemit te mbrojtjes sociale dhe standarteve, duke luftuar


34/95

the social exclusion and discrimination through: perjashtimin social dhe diskriminimin

permes:

(1) decentralization and raise of responsibility of local units on the establishment and

administration of social (1) decentralizimit dhe per te rritur e pergjegjesise se njesive

vendore mbi krijimin dhe administrimin e social

services; sherbimeve;

(2) incorporation of civil society in offering services, support and adjustment of the

social protection system (2) Perfshirja e shoqerise civile ne ofrimin e sherbimeve,

mbeshtetje dhe rregullimin e sistemit te mbrojtjes sociale

with new social economic requirements; me kerkesat e reja sociale, ekonomike;

(3) the stimulation of the implementation of the labor legislation, regarding the safety

and the integrated (3) nxitjen e zbatimit te legjislacionit te punes, ne lidhje me

sigurine dhe te integruar

physical, mental and social protection of the employees, through the improvement

and harmonization of the , Mendore dhe sociale per mbrojtjen fizike te punonjesve,

nepermjet permiresimit dhe harmonizimit te

Albanian legislation with that of the European Community. legjislacionit shqiptar me

ate te Komunitetit Evropian.

During the long-term period, the main focus of the government is the co-ordination of

the social protection Gjate periudhes afat-gjate, fokusi kryesor i qeverise eshte te

koordinimit te mbrojtjes sociale


35/95

system for the community employees and the adoption of the social security system

with the new economic and sistem per punonjesit komunitare dhe miratimin e

sistemit te sigurimeve shoqerore me te reja ekonomike dhe

social requirements. kerkesat sociale.

Albania as a low income country in the recent years has developed a social

economic aid program that Shqiperia si nje vend te ardhura te uleta ne vitet e fundit

ka zhvilluar nje program i ndihmes ekonomike sociale qe

consists of a program of transfers in cash, in financially assisting families without

income or with non-sufficient perbehet nga nje program i transfertave ne te holla, ne

ndihme financiarisht familjet pa te ardhura ose me jo-te mjaftueshem

income. te ardhura. The Albanian Government has created an optimal legal

environment, in order that municipalities and Qeveria shqiptare ka krijuar nje mjedis

ligjor optimal, ne menyre qe komunat dhe

communes take more responsibilities in conditioning the distribution of economic aid

to relevant labor and komunat te marrin me shume pergjegjesi ne kondicionuar

shperndarjen e ndihmes ekonomike per te punes perkatese dhe te

services in the community. sherbime ne komunitet.

The economic assistance is a monthly salary for the families and is calculated on

bases of the family Ndihma ekonomike eshte nje page mujore per familjet dhe eshte

i llogaritur ne baze te familjes


36/95

members. anetare. The dynamic reimbursement of the funds for the economic

assistance and the number of the families Rimbursimin dinamike e fondeve per

ndihme ekonomike dhe numri i familjeve

benefiting from that are presented in Table 2. perfitojne nga te cilat jane paraqitur ne

tabelen 2.

The government should take measures on the social categories that need the

adaptation of social protection Qeveria duhet te marre masa per kategorite

shoqerore qe kane nevoje per pershtatjen e mbrojtjes sociale

structure that must be seen as a priority of government. strukture qe duhet te shihet

si nje perparesi e qeverise. These are the most effected group of people that need

help Keto jane kryer grupi me i njerezve qe kane nevoje per ndihme

to survive in the poverty risks due to economic crisis. per te mbijetuar ne varferi

rreziqe per shkak te krizes ekonomike. The government must take the appropriate

measures to: Qeveria duhet te marre masat e duhura per te:

(1) adapt social security principles at the development level in socio-economic,

cultural and other aspects of (1) pershtatur parimeve te sigurise sociale ne nivelin e

zhvillimit ne-ekonomik, kulturore dhe te tjera aspekte social te

countries and communities; vendeve dhe komuniteteve;

(2) develop all aspects of social protection; (2) te zhvilluar te gjitha aspektet e

mbrojtjes sociale;

(3) protect migrant workers operating in crisis areas; (3) mbrojtjen e punetoreve


37/95

migrante qe veprojne ne zonat e krizes;

(4) devise strategies and tools against social exclusion and poverty that provides

services enabling (4) hartojne strategji dhe mjete kunder perjashtimit shoqeror dhe

varferise qe ofron sherbime te bere te mundur

community-based and other grass-roots solidarity groups to develop their own social

protection systems; me baze komunitare dhe baza solidariteti grupe te tjera per te

zhvilluar shoqerore e mbrojtje te sistemeve te tyre;

(5) prevent or reduce crisis. (5) parandalimin ose zvogelimin e krizes.

7. 7. Conclusions Konkluzione

Ekonomia shqiptare nuk mund te mbetet i imunizuar per kohe te gjate, nga ndikimi

direkt apo indirect i krizes ekonomike globale. The Bank of Albania public statements

have constantly noted that the global crisis impact over Banka e Shqiperise

deklaratat publike kane theksuar vazhdimisht se kriza ndikim global mbi

the Albanian economy will largely depend on its intensity and duration. ekonomia

shqiptare do te varet nga intensiteti dhe kohezgjatja e saj. This is explained by the

slowing demand Kjo shpjegohet me kerkesen ngadalesuar

for exports, the remittances of emigrants, slowing investment and reduced amount of

credit. per eksportet, remitancat e emigranteve, investimet e ngadalesuar dhe e uljesse kredise. The persistence and Kembengulja dhe

deepening of the global economy crisis signal that the Albanian economy will go

through a harder economic thellimin e krizes sinjal ekonomine globale qe ekonomia


38/95

shqiptare do te shkoje permes nje veshtire ekonomike

environment in 2009, which may call for the solution of many issues. mjedisit ne

2009, te cilat mund te bejne thirrje per zgjidhjen e shume eshtje.

The preservation of financial stability remains crucial for the long-term economic

development and under Ruajtja e stabilitetit financiar mbetet vendimtar per afat te

zhvillimit ekonomik te gjate dhe nen

constant consideration in the Bank of Albania decision-making process. vemendje te

vazhdueshme ne e Shqiperise ne procesin e vendimmarrjes Bank.

The government considers continued transition reforms a condition for achieving

sustainable economic Qeveria e konsideron vazhduar reformat e tranzicionit nje

kusht per arritjen e te qendrueshem ekonomik

progress. progres. However, in order to tackle directly the problems of poverty, the

governments attention has to be Megjithate, ne menyre per te trajtuar drejtperdrejtme problemet e varferise, vemendja e qeverise duhet te jete

focused on maintenance of macroeconomic stability, the implementation of adequate

policies for distribution of perqendruar ne ruajtjen e stabilitetit makroekonomik,

zbatimin e politikave te pershtatshme per shperndarjen e

incomes, promotion of economic growth and development of health sectors andinfrastructures. te ardhurat, promovimin e rritjes ekonomike dhe zhvillimin e

sektoreve te shendetesise dhe te infrastruktures.

References: Referencat:


39/95

Bank of Albania. Banka e Shqiperise. (2009). Financial system stability in Albania for

the second half of the year 2008 . (2009). Stabilitetit te sistemit financiar ne Shqiperi,

per gjysmen e dyte te vitit 2008. Bank of Albania Statement. Banka e Shqiperise

Deklarate.

Canova, L.. Canova, L.. (2007). The many dimensions of poverty in Albania: Income,

wealth and perceptions . (2007 . Shume Dimensionet e varferise ne Shqiperi te

ardhura, pasuri dhe perceptimet. MPRA Paper No. 922, University Leter MPRA Nr

922, Universiteti

of Sussex (MA Economics). i Sussex-it (MA Economics).

EUrui, I. Gedeshi. EUrui, I. Gedeshi. (2003). Remittances management in Albania

. (2003). Menaxhimit Remitancat ne Shqiperi. CESPI, Center for International Policy

Studies. CESPI, Qendra per Studimin e Politikave Nderkombetare.

Fullani, A.. Fullani, A.. (2009). (2009). Recent economic and financial developmentsin Albania: Monetary policy statement for the second half of 2008. ekonomike dhe

financiare, zhvillimet e fundit ne Shqiperi: Monetar deklaraten parimore per gjysmen

e dyte te 2008.

BIS Review , 29 . Shqyrtim BIS, 29.

IMF. FMN-ja. (2009). The implications of the global financial crisis for low incomecountries . (2009). Implikimet e krizes globale financiare per vendet me te ardhura te

uleta.

IOM. IOM-i. (2009). The impact of the global financial crisis on migration . (2009).


40/95

Ndikimi i krizes globale financiare ne fushen e migracionit. Albania Policy Brief.

Shkurter Shqiperi Politika.

Marone, H.. Marone, H.. (2009). Some effects of the financial crisis on the

developing world . (2009). Disa nga efektet e krizes financiare ne vendet ne zhvillim.

Office of Development Studies, United Nations Zyra e Studimeve per Zhvillim,

Kombet e Bashkuara

Development Programme, New York. Programi per Zhvillim, New York.

Sykja, B.. Sykja, B.. (2009). Migration and economic development . (2009). Migrimi

dhe zhvillimi ekonomik. Republic of Albania, Ministry of Economy Trade and Energy

Report. Republika e Shqiperise, Ministria e Ekonomise, Tregtise dhe Energjise

Report.

Retrieved from http://www.ILO.org. Marre nga http://www.ILO.org.

Taran, P.. Taran, P.. (2009). The impact of the financial crisis on migrant workers .(2009). Ndikimi i krizes financiare ndaj punetoreve emigrante. ILO report. ILO raport.

Retrieved from http://www.ILO.org. Marre nga http://www.ILO.org.

World Bank. Banka Boterore. (2008). Global financial crisis and implications for

developing countries . (2008). Financiare kriza globale dhe pasojat per vendet ne

zhvillim. Retrieved from http://www.migrationdrc.org, Marre nga

http://www.migrationdrc.org,

http://www.osce.org/dokument. http://www.osce.org/dokument

A ka krize financiare te vena ne financimin e shtepive me te shtrenjta?


41/95

* Auswirkungen der Finanzkrise auf die Hypothekenzinsen * Ndikimi i krizes

financiare ne normat e hipotekes

* mittelfristige Auswirkungen auf die Immobilienrenditen * Afatmesem ndikim ne

kthimin e pasurive te patundshme

* Birgt die Finanzkrise Chancen? * Barte shanset kriza financiare?

* Werden Finanzinvestor

Documents

kredite e keqija