Upload
krishi-jagran
View
237
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
As you know for the last nineteen years, Krishi Jagran, India's No.1 and the only Hindi Agricultural Family Magazine with a circulation of above 309071 copies in Hindi, 68084 copies in Punjabi, 40138 copies in Gujarati and 35000 copies in Marathi has been a guide and counselor for the Indian farmers in every sphere of life. Our presence in 13 states such as UP, Uttarakhand, Haryana, MP, Chhattisgarh, Rajasthan, Bihar, Jharkhand, HP, Punjab, Maharashtra and J&K.
Citation preview
WB15XWB15X WS20X
fe;kBK bJh j'Ivk d/ d' Bt/I gzg;?N
xZN s/b ygs, 21 o[gJ/ gqsh xzNkT[ukJh sZe gkDh gj[zukT[Dk nk;kB
fe;kBK bJh j'Ivk d/ d' Bt/I gzg;?N
T[ukJh sZe gkDh gj[zukT[Dk nk;kBxZN s/b ygs, 21 o[gJ/ gqsh xzNk
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD;kb 17 ^ nze 11 ^ Btzpo 2015 ^ o[gJ/ 35www.krishijagran.com
kxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN krokxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN krokxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN kro
fe;kB y[d jh pBD ezgBhfe;kB y[d jh pBD ezgBhfe;kB y[d jh pBD ezgBh
fvihNb fJzvhnk- fgzvK dh ekfJnkebgfvihNb fJzvhnk- fgzvK dh ekfJnkebgfvihNb fJzvhnk- fgzvK dh ekfJnkebgio{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kBio{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kBio{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kB
kxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN kro
fe;kB y[d jh pBD ezgBh
fvihNb fJzvhnk- fgzvK dh ekfJnkebgio{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kB
ISSN 2455-1112
;zgkde� � n?wH;hH v'fwfBe
fBd/Fe� � FkfJBh fJwkB[tb
n?wH ihH tk;B
ekoiekoh ;zgkde� vkH e/H hHuKvhN
oftzdo s/tfsnk
uzdo w’jB
;jkfJe ;zgkde vkH ;zrhsk ;’Jh
;zgkdeh e'nkovhB/No ;zi/ e[wko
wkoehfNzr j?v ghHn?;H;?Bh
wjkgqpzXe� � cojk ykB
;hBhno eko;gkv?IN o{ph i?B
gZsoeko nfBe/s f;Bjk
efBek u”jkB
fJwokB ykB
;hBhno gqpzXe e/Hi/H ;oZfBnk
� � ;kok ykB
nc;kBk wfbe u[zeh G{Nhnk g{Bw ftFFteowk
rhsk okts fozeh g[zvho ;Bhnk wjkiB fPckbh wjkiB beFwh gKv/ g{Bw gqXkB n?rB; w?oh o/ub M/ftno j/wk Fowk gqhsh ujkB ezuB f;zx fofsek oki{ i?B/N ikB;B oiBh e[wkoh ftek; fsnkrh
gqpzXe gq;ko� � fBFKs Nke
;jkfJe gqpzXe� uzdo d/t GZN
� � gtB nkir/
� � Bo/Ido F/oNkN/
fFteKs T[gkfXnkJ/
� � nkoHn?BH u'p/ feqPB fpjkoh okj[b f;zx
ni/ e[wko
;[e[wko dbkJh
npd[; ;ws
rhsk okts
fozeh g[zvho
no[Dk ikBk
jowBgqhs f;zx ezr
nekT{IN; e/HphHfJzdok
fvikfJfBzr� � Xow/Ido e[wko
w'fBek wbj'sok
:'r/F e[wko
ezwekih ;jkfJe�� d/t/Ido f;zx
okj[b
� � gq/w e[wko
� � oziB
laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud
,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ fnYyh&110016 ds }kjk ,p-
Vh- ehfM;k izsl ch 2] lsDVj&63] uks,Mk&201301]
ftyk&xkSrecq) uxj ¼;w-ih-½*lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA
bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 17 vad 11 uoEcj 2015 #i;s 35MAC KRISHI JAGRAN
sseok
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web : www.krishijagran.com
dqy ist 70
06 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
www.krishijagran.comsseok
SubscribeKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi, Kannada, Bengali, Telugu & English
Nishant Taak Mob: 09953756433
y/sh ;wkuko HHHH10
ਕੰਪਨੀ ;wkukoHHHHHH20
xZN bkrs ftu finkdk g?dktko Bkb finkdk w[BkckL vkH f;tkuHH25
;cb fe;kB;H i;pho f;zx
x[bkbHHHHHHHHHHHHHHH26
;jkJh XzfdnK s'A bJh ;/X^Bofgzdo f;zxHHHHHHHHHHHHHHHH27
zmIn dI ishq nUM
brkrwr r`Kx
leI suJwAHHHHHHHH29
kxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN kroHHHHHHHHHH32
Jony dI prwlI swVn dy nukswn Aqy iesdI vrqoNHHHHHHH35
w?vh;Bb c;bK dhnK nes{po s'I fd;zpo
wjhB/ dhnK feqFh
feqnktKHHHHHHHHHHHHHH38
fe;kB y[d jh
pBD ezgBhHHHHHHHHHH41
io{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kBHHHHHHHHHHHHHH43
pj[gZyh ehN ns/ fpwkoh gqpzX dk gfjbk edw^ phi dh ;'XHHHHHHH45
fvihNb fJzvhnk-
fgzvK dh
ekfJnkebgHHHHHHHHH49
fJZe tXhnk ;jkfJe Xzdk¸;{o gkbDkHHH52
ihvhgh dk 1%
y/shpkVh ftu
bZr/L vkHy'yoHHHHHH56
g’qveN bKuHHHHHHHH58
;/jsHHHHHHHHHHHHHHHH60
ykDk^yIkBkHHHH62
y/b irsHHHHHHHHH63
okiBhshHHHHHHHHHHHHH64
fcbwh d[BhnkHHHHHHHHHHHH66
;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: [email protected]
os fJe y/shpkVh gqXkB d/F j?. fe;kBdh w/jBs fJe nfijk T[d:'r j?
fi;d/ fszB w[Zy ekoe jB- phi, pkiko ns/ pus. fe;kB ~ nzBdksk fejk iKdk j,? fijVk Xosh dk ;hBk uho nBki gd? k eodk j.? fijVk ; k v h n K n k X k o G { s i o { o s K d k ekoe j.?
f;zfus y/soK ftu nBki dhnK d' gqw[Zy c;bK jB- eDe ns/ M'Bk. fJjBK c;bK dk T[sgkdB tXkT[D bJh, c;bK ~ o'rK s'I pukT[D bJh ns/ uzrh fe;w dk nBki gkT[D bJh T[BZs fe;w d/ phi ftef;s ehs/ rJ/ jB. eDe ns/ M'B/ d/ fJbktk w'N/ nBki, dkbK, fsbjD ns/ cb ;pihnK dhnK T[BZs fe;wK th fsnko j'JhnK jB. nfij/ phi fe;kBK ~ fwb ;eD fJ; fdFk ftu th pokpo e'fFFK j' ojhnK jB. go uzr/ phi feZE/ jB<
nB-T[g:[es iwhB ftu phi phiD Bkb BFN j' iKd/ jB ns/ nihp wsbp r[DtZsk jhD phi th y/s ftu p/eko j' e/ ofj iKdk j?. e/tb ;[phi wsbp uzrk phi jh uzrh iwhB ftu Gog{o T[sgkdB d/ ;edk j?.
fe;kB dh io{os j? uzrk phi ns/ d{ik T[;d/ T[sgkdB ~ uzrk pkiko fwb/.
ewi'o wkB;{B d/ ekoB fJ; ;kb 2015-2016 ftu dkbK dh g?dktko xN e/ 1H2 eo'V NB ofj ikD dk nzdkik j?. fJj fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ d' bZy NB xZN j?.fj;kp bk e/ t/yhJ/ sK gsk brdk j? fe
1717YEARS1717
(1999-2015)
arming Comg F muin nrv ite yS
www.krishijagran.com;zgkdeh
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: [email protected] Web: www.krishijagran.com � �
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroDThe Pulse of Rural India
কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণకృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర�
phi, pk}ko ns/ puZsdkb dk T[sgkdB e/tb 12% xZfNnk j?. c/o ehwsK ftu 100 ch;dh s'I finkdk tkXk feT[I j' frnk<
phs/ ukbh ;kbK ftu dkb T[sgkdB ftu fJe gqshFs ;kbkBk dh rsh Bkb fJikck j'fJnk id'I fe fJ; d”okB iB;zfynk tkXk d' ch;dh s'I finkdk fojk. wkB;{B ewi'o ofj ikD Bkb dkb dh y/sh dh tzv j' rJh j?. ;kvh f;oc 50 ch;dh y/sh dh iwhB f;zukJh d/ ;kXBK Bkb b?; j?. dkb g?dk eoB tkb/ fe;kBK ~ f;oc d; ch;dh iwhB s/ f;zukJh dh ;[ftXk fwbdh j?, fJ;bJh id'I id'I wkB;{B dk fwik} ftrVdk j?, dkbK d/ w[Zb ftu nZr br iKdh j?. fgSb/ d' ;kb s'I wkB;{B brksko o[Zf;nk j'fJnk j?, fi; ekoB yohc ftu g?dk j'D tkbh nojo, T[Vd ns/ w{zr dh y/sh ewi'o ojh. phsh ;odh ftu p/w”;w pkfoF ns/ n”fbnK Bkb oph ftu phi/ ikD tkb/ S'b/ ns/ w;o ~ th Gkoh B[e;kB j'fJnk j?.
fJ; d[yd ;fEsh dk w{b ekoB Bhshrs ewi'ohnK jB. dkbK dh g?dktko ns/ ygs d/ ftu dh ykJh brksko u”Vh j[zdh ik ojh j?. T[sgkdB tXkT[D bJh e'Jh rzGho e'fFF BjhAI ehsh rJh. oph dh c;b dh xZN s'I xZN yohd w[Zb dh x'FDk pj[s d/o Bkb ehsh rJh. T[j th ekch BjhI j?. ne;o fi; ehws dk n?bkB j[zdk j? fe;kBK bJh bkGekoh BjhI j[zdk. fe;kBK dh T[gi s/ n;bh w[Bkck tgkoh tor ewkT[Idk j?, fe;kB sK n?t/I jh g;hBk tjkT[Idk ofjzdk j?.
;oeko ~ c;b dk bkGekoh w[Zb d/D d/ Bkb Bkb f;zukJh dk p/jso fJzsikw eoBk j't/rk. g?dktko tXkT[D ~ finkdk g?dktko d/D tkb/ phi fsnko eoBk ns/ uzr/ ehNBkFeK d/ fJzsikw dk ezw j'o BjhI Nkfbnk ikDk ukjhdk. p/jso wkoehfNzr szso ns/ ;Nhe gqpzXB s/ th fXnkB d/Dk j't/rk.
phi uzrk j't/rk, T[sgkdB tXhnk ns/ pkiko ~ mhe eoBk j't/rk sd jh fe;kB ~ e[M pus j' ;e/rh ns/ T[;dh w/jBs ~ ;jh w[Zb fwb ;e/rk.
Gk
08 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
soZeh s[jkvh, seBhe ;kvh
fBT{ jkb?Iv s'I 90 HP se dh35 HP
nfs nkX[fBe Nq?eNo F/qDh-jo gqrshFhb fe;kB dh g;zd
(CAPF d/ ;oft;w?B ns/ n?e; ;oft;w?B bJh ;hgh;h ftu T[gbpX)
N'b coh BzL 18004190124
s[ozs ;/tkgkoN; ;g'oN#1
CNH fJzv;Nqhnb n;bh g[o}/
p/jsohB gqdoFB- bzph T[wo
n?;HnkoHphH (n?rohebuo ;kfJzfN;N foeo{Nw?IN
p'ov) d/ 42t/I ;EkgBk fdt; s/ gq'rokw dh
gqXkBrh eofdnK T[otoe okiwzsoh jz;oki rzrkokw
njho B/ fejk fe :{ohnk dk y/shpkVh d/ fJbktk d{ih
irQk fJ;s/wkb j'D s/ o'e bkT[D bJh ;oeko fJe
gq;skt s/ ezw eo ojh j? fi;d/ sfjs fe;kBK
dh g[FNh eoB d/ pknd jh T[otoeK dh
fteoh ehsh ikJ/rh. wzsoh B/ fejk fe e/tb
fe;kBK ~ :{ohnk t/u/ ikD d/ jtkb/ ftu
gkfJbN gfo:'iBk F[o{ ehsh ikJ/rh.
:{ohnk s/ ekch ;pf;vh fdsh iKdh j?
sKfe fJj fe;kBK ~ ;;sh do s/
fwb/ ns/ fJ;dk e/tb y/shpkVh bJh
jh T[g:'r j't/ gozs{ nZi e'Jh th
:{ohnk yohd ;edk j? ukj/ T[j fe;kB
j? iK BjhI. fJ;bJh n;hI ukj[zd/ jK fe
fJj e/tb fe;kBK ~ fwb/. jkbKfe
T[jBK B/ fejk fe nfij/ e[M jh wkwb/
jB fiE/ :{ohnk y/shpkVh d/ fJbktk
j'o ezwK ftu th T[g:'r ftu fbnKdk
ik fojk j? gozs{ n;hI fJ; s/ g{oh soQK
o'e bkT[Dk ukj[zd/ jK. njho B/ fJj
th fejk fe ;oeko :{ohnk dk nZs s'I
finkdk gq:'r o'eD bJh th edw u[e
ojh j? feT[Ife fJ; Bkb fwZNh dh ;/js
s/ p[ok n;o g?Idk j?.
ezgBhnK d/ w[ekpb/ ;fjekoh d[ZX
fJekJhnK gqsh bhNo fJe o[gJ/
gqhwhnw fdzdhnK jB fJ; bJh gzikp
d/ d[ZX T[sgkdeK ~ nw[Zb dh fJ;
gfjb s'I bkG gj[zuD dh T[whd j?.
T[jBK B/ fJj th dZf;nk fe nw{b B/
oki;EkB, T[sogqd/F, gZSwh pzrkb ns/
jfonkDk ftu nkgDhnK eJh poKuK
y'bhnK jB gozs{ gzikp ftu tgkfoe
gZXo s/ d[ZX T[sgkdB ns/ gqsh wt/Fh
finkdk T[sgkdB d/ wZd/ B}o fJj
gfjb ekoro f;ZX j' ;edh j?. Fqh
;'Yh B/ fejk fe d/F ftu fe;/ th oki
d/ w[ekpb/ gzikp ftu d[ZX T[gbpXsk
fes/ finkdk j? fi; Bkb T[jBK ~
finkdk s/ih Bkb ftek; eoB ftu
wdd fwb/rh.
d:'r wzvb n?;'u?w d/ fJe
;ot/n d/ w[skfpe i/ Gkos ftu dkbK dhnK ehwsK s/ ekp{ gkT[Dk j? sK e/Ido ;oeko ~ fJe eo'V NB dkb dk nk:ks eoBk j't/rk. fog'oN d/ nB[;ko wzr ns/ g{osh d/ nzso ~
gkVD ns/ tXdhnK ehwsK s/ brkw bkT[D bJh finkdk wksok ftu dbjD nk:ks dh io{os j?. r”osbp j? fe 2014-15 ftu Gkos B/ 44 bZy NB dbjD dk nk:ks ehsk ;h. t?Ffte gZXo s/ g{osh d/ nzso ftu nVuDK ekoB fJ; wzr g{osh d/ nzso dh GogkJh w[Ffeb j't/rh.
eh efjzdh j? fog'oN<
nzdk}/ bkJ/ ik oj/ jB fe fJ; ;kb pkfoF xZN j'D eoe/ dbjD T[sgkdB xZN e/ 1H7 eo'V NB
oj/rk. 2014-15 ftu fJj 1H72 eo'V NB ;h. fJ;d/ fJbktk wzr tXD Bkb 1H01 eo'V NB dkb nk:ks eoB dh io{os j?.
yohc dbjD T[sgkdB ftu e[b 70 ch;dh fjZ;/dkoh tkb/ oki
· wjkokFNo- 24H9 ch;dh
· eoBkNe- 13H5 ch;dh
· oki;EkB- 13H2 ch;dh
· wZX gqd/F- 10 ch;dh
· T[so gqd/F- 8H4 ch;dh
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
fe;kBK dh g[FNh io{ohL njho
gzikp d[ZX T[d:'r ~ tXktk X T[sgkdB ftu d/F d/ u”E/ ;G
s'I tZv/ oki gzikp d/ d[ZX T[d:'r
j[D j'o wip{s j' ikDr/. oki ftu
d/F dh nkr{ d[ZX fteq/sk ezgBh nw{b
(r[ioks ;fjekoh d[ZX tzv wjk;zx)
1,000 d[ZX Gzvko e/Ido y'bD dh
:'iBk pDk ojh j?. fJj rZb r[ioks
;fjekoh d[ZX tzv wjk;zx d/ gqpzX
fBd/Fe nkoHn?;H;'Yh B/ ;ztkddksk
;zw/bB ftu ejh.
Fqh ;'Yh B/ dZf;nk fe fJ; :'iBk
s/ nw{b 150 eo'V o[gJ/ you
eo/rh. feT[Ife fBZih d[ZX T[sgkde
d[Z
dkb nk:ks eoB s/ jh xNDrhnK ehwsK
T[
J/H
10 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
HELP LINE : 9779593111
b dhnK ehwsK tXDk fe;kBK d/
fjs ftu j?. fJ; Bkb fe;kB oph ;hiB ftu ;o'I dh fpikJh tXD d/ gqsh T[s;kfjs j'Dr/. fJj rZb e/Idoh feqFh oki wzsoh ;ziht pkfbnkB B/ feqFh ftfrnkfBe u'D wzvb d/ 42t/I ;EkgBk fdt; ;wko'j ftu gq'rokw dh gqXkBrh eofdnK ejh.
pkfbnkB B/ fejk fe fe;kBK ~ ehwsK tXD s/ E'Vk ckfJdk j[zdk jh j?. wfjzrkJh d/ jtkb/ ftu ;k~ fJj t/yDk
F dhnK T[sgkde wzvhnK ftu ekbh ;hfws fpetkbh Bkb ekbh fwou dhnK ehwsK ftu nKfFe wip{sh t/yh rJh j?. nkT[D tkb/ ;w/I ftu c;b ewi'o ofjD d/ ekoB Gkn j'o tX ;ed/ jB. ;G s'I tZvh T[sgkde wzvh e'uh ftu ekbh fwou dk Gkn 10 o[gJ/ tX e/ 655 s'I 660 o[gJ/ gqsh
do ;oeko d/ G'iB wzsokb/ B/ rzBk fe;kBK ~ fdZsh ikD tkbh ;pf;vh ~ f;ZXk T[jBK d/ yks/ ftu G/iD dh fsnkoh g{oh eo bJh j?. ikDekoh d/ w[skfpe G'iB wzsokb/ B/ fJ; gq;skt ~ e?pB/N ;zpzXh wzsokfbnK ~ G/i fdsk j?. ibdh jh fJ; s/ e?pB/N dh p?me ftu c?;bk j' ;edk j?.
gq;skt d/ w[skfpe rzBk fe;kBK ~ 47H50 o[gJ/ gqsh e[fJzNb ;pf;vh fdsh ikJ/rh. w”i{dk ftt;Ek d/ sfjs uhBh fwZbK ~ e/Ido ;oeko d[nkok s?n ehs/ rJ/ c/no n?Iv fowT{Bo/fNt gqkJh; :kBh n?cnkogh dh do s/ fe;kBK s'I yohd/ rJ/ rzB/ dk G[rskB eoBk j[zdk j?. fcbjkb rzB/ dk n?cnkogh 230 o[gJ/ gqsh e[fJzNb j? fijVk fe uhBh fwZbK ~ u[ekT[Dk j[zdk j?. BthI :'iBk d/ sfjs e/Ido ;oeko fJ; 230 o[gJ/ ftu'I 47H50 o[gJ/ dh ;pf;vh f;ZXh rzBk fe;kBK d/ yks/
ukjhdk j? fe fe;kBK dhnK th e[M io{osK j[zdhnK jB. ;oQ'I d/ s/b dhnK ehwsK fJ;dh c;b s/ gJ/ gqshe{b n;o d/ ;w/I s'I tXDhnK F[o{ j'JhnK jB. fJ; ;kb wkou-ngq?b ftu j'Jh p/w”;wh pkfoF Bkb ;oQ'I dh c;b ~ ekch B[e;kB gj[zfunk. ;kb 2014-15 ftu ;oQ'I dk T[sgkdB 20 ch;dh fvre/ 63 bZy NB fojk. ;oQ'I dh y/sh w[Zy s”o s/ jfonkDk, oki;EkB, gzikp ns/ wZXgqd/F ftu oph ;hiB ftu j[zdh j?.
ftu gk d/t/rh ns/ uhBh fwZbK ~ fJj yks/ y[btkT[D/ g?Dr/. puh j'Jh oew :kBh fe 182H50 o[gJ/ gqsh e[fJzNb uhBh fwZbK ~ u[ekT[Dh gJ/rh. G'iB wzsokb/ d/ fJ; gq;skt s/ i/ e?pB/N dh w'jo br iKdh j? sK fJ;/ ;hiB s'I rzBk fe;kBK ~ ;pf;vh fwbDh F[o{ j' ikJ/rh.
ekbh fwou j't/rh wip{sfeb' j' frnk j?. T[E/ jh eoBkNe dhnK wzvhnK ftu :'rsk d/ nB[;ko ekbh fwou 640 s'I 645 o[gJ/ gqshfeb' d/ ftu pDh j'Jh j?.
� feonkBk pkiko ftu wkoeo ekbh fwou 20 s'I 25 o[gJ/ tX e/ 680-685 o[gJ/ gqsh feb' t/uh ik ojh j?. phs/ ;hiB ftu d/F ftu ekbh fwou dk T[sgkdB 48 jiko NB j'fJnk ;h gozs{ fJ; ;hiB ftu fJj tXe/ 65 jiko NB j'D dk nB[wkB j?. jkbKfe nzdki/ d/ T[bN T[sgkdB xZN j'D dh nkFzek iskJh ik ojh j?
gozs{ jkb/ fJj ;gFN BjhI j? fe F[o{ j'D tkb/ Bt/I ;hiB ftu T[sgkdB fezBk xZN j't/rk. fcbjkb w;kbk p'ov d/ Bt/I nKefVnK d/ nB[;ko ftZsh ;kb 2015-16 dh F[o{nksh fswkjh ftu 635H90 eo'V o[gJ/ ehws dh 10H750 NB ekbh fwou dk fBo:ks j'fJnk j?. fJ; s'I gfjbK ftZsh ;kb d”okB fJ;dh 4335 NB wksok fBo:ks ehsh rJh ;h fi; Bkb 211H37 eo'V o[gJ/ dh nkwdBh j'Jh ;h. fJ; s'I nzdkik bkfJnk ik ;edk j? fe nkT[D tkb/ ;hiB ftu Gkn ftu tkXk j' ;edk j?.
ehwsK tXD Bkb fe;kBK dk bkGL pkfbnkB
s/
rzBk fe;kBK d/ yks/ ftu ;pf;vh
e/I
d/
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
12 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
gqEe, n?efNt, T{oik nD{
gF{nK bJh wbNhgog} chv ;gbhw?IN
100% e[dosh ;o'sL w?vh;Bb g”d/
(pkfJUFhok)
R
}fjohb/ gdkoEK s'I w[es
Jhe'r'bv pkfJU efFok d/ ckfJd/L
d[ZX dh g?dktkotXkT[Idk j? (v/Y feb' s'I d' feZb' fJefdBftufJerK dh)
d[ZX dkc?NtXkT[Idk j? (3H3 s'I 3H8 iK 3H8 s'I 4H3)
gF{ dh ;/jsdk g{oB o{g ftuftek;
gF{ ~ B?u{objhN ;kfJebgqkgseoBftuwddrko
B?u{obvhtkowo, n?INhj?bfwBfEe (g/N d/ ehV/)
n'or?fBefwbego'veFBtZbgfjbkedw
fJwg'oNo}, J/izN; ns/
fv;NohfpT{NoK ~
;Zdk fdZsk iKdk j?.
fJj ;ko/ gF{nK dk Gko tXkT[Idk j? (pZeoh, ;{no, G/v ns/ wZMK s'I finkdk wk; gqkgsh bJh)
NkT{NtkfJ} vhbofFg bJh ;zgoe eo'L
d[ZX dh p/jso g?dktko
p/jso ;/js
F ftu dkb dh ewh ~t/yfdnK nrqDh okFNoh F'X
;z;EkB GkGk gowkD{ nB[;zXkB e/Ido B/ fGzB fGzB dkbK dhnK eohp 19 fe;wK fsnko ehshnK jB fijBK dk T[sgkdB i/ fe;kBK s'I eotkfJnk ikt/ sK e[M ;kbK ftu dkbK d/ ;zeN s/ ekp{ gkfJnk ik ;edk j?.
GkGk gowkD{ nB[;zXkB e/Ido ftu N?eBkb'ih j;sKsoD ns/ ;z:'iB ftGkr d/ gqXkB ns/ T[Zx/ ftfrnkfBe vkHFod ekb/ d/ nB[;ko fJ; ;z;Ek ftu ekbK dk T[sgkdB tXkT[D bJh 1960 d/
fonkDk d/ ;fjekfosk oki wzsohfteow f;zx :kdt B/ nzpkbk ftu
;fEs j?c/v d/ r'dkwK dk nukBe fBohyD ehsk. T[jBK B/ j?c/v d/ eowukohnK d[nkok yokp eDe d/ E?fbnK ftu be'Jh rJh tXhnk eDe d/ 37 p?r cVe/ fJ; wkwb/ d/ d'Fh
dFe ftu ezw j[zdk nk fojk j?. j[D se nojo dhnK gzi, w{zr dhnK nZm, T[Vd dhnK gzi ns/ u”bh dh fJe fe;w fsnko ehsh ik u[eh j?. T[jBK B/ fejk fe i/ fJjBK fe;wK ~ fGzB fGzB y/shpkVh :{Bhtof;NhnK d[nkok tZv/ g?wkB/ s/ fsnko eotke/ fe;kBK se gj[zukfJnk ikJ/ sK fJ; Bkb Bk f;oc dkbK dk T[sgkdB tX/rk ;r'I d/F ftu j' ojh dkbK dh febZs th d{o j' ikJ/rh. fJ; d/ pknd s'I fe;kB tZv/ g?wkB/ s/ fJ;dk T[sgkdB eo ;ed/ jB. vkH ekb/ efjzd/ jB fe Gkos d/ w[ekpb/ :{og ftu gqsh j?eN/no T[gi d' s'I YkJh r[Dk se finkdk j[zdh j? feT[Ife T[E'I dh iwhB ftu
j/?c/v r'dkwK dk nukBe fBohyD
i?fte ekopB dh wksok d' s'I fszB ch;dh se j?. T[E/ jh Gkos ftu f;oc 1H2 iK 1H3 ch;dh se jh i?fte ekopB G{wh ftu gkfJnk iKdk j?.
jkbKfe e/Ido d[nkok fsnko ehs/ rJ/ phiK dk tgkfoe T[sgkdB e/Ido y[d BjhI eo ;edk j?. fJ;d/ bJh T[j y/shpkVh :{Bhtof;Nh ~ phi T[sgkdB bJh fuzBfjs eoB iK fBZih y/so dhnK Go';/wzd ezgBhnK d/ Bkb fjZ;/dkoh eoB dk th ;[Mkn fdzd/ jB. vkH Fod ekb/ efjzd/ jB fe fe;kBK ~ M'B/ ns/ eDe eZND d/ pknd T[jBK y/sK ftu dbjD dk T[sgkdB eoB bJh gq's;kfjs ehsk ikDk pj[s io{oh j?.
eowukohnK d/ fto[ZX n?cHnkJhHnko doi eotkT[D d/ fBod/F th fdZs/.
T[jBK B/ gVskb d/ d”okB j?c/v d/ r'dkwK d/ eDe d/ ;hi bJh vhHJ/Hgh ns/ :{ohnk ykd d/ ;Nke dh T[gbpXk ftu th yk; fdbu;gh fdykJh ns/ fejk fe fe;kBK ~ ;hiB ftu ykd dh fe;/ soK dh fdZes BjhI j'Dh ukjhdh. fJ; w'e/ s/ ;fjekfosk okiwzsoh B/ u?fezr d/ d”okB nzpkbk ftu ;fEs j/c/v d/ r'dkw gqKrD ftu Nq?eNo-Nokbh ftu bZdh j'Jh g[okDh yokp eDe dhnK p'ohnK dh th u?fezr ehsh. :kdt B/ u?fezr d/ d”okB Nq?eNo ftu b'v 37 tXhnk eDe dhnK
p'ohnK cVhnK.
T[jBK B/ wkwb/ ~ rzGhosk Bkb b?Id/ j'J/ Nq?eNo s/ bZdhnK ;kohnK p'ohnK g[okDh yokp eDe dh fijBK ~ rZY/ ftu dpkT[D bJh Nqkbh ftu b'v ehsk j'fJnk ;h ns/ yokp eDe dhnK p'ohnK d/ EZb/ 37 p'ohnK tXhnk eDe dhnK th b'v ehshnK gkJhnK rJhnK fijBK ~ wkoehN ftu t/funk ikDk ;h. T[jBK B/ w”e/ s/ jh fJ;dh ;{uBk vhH;hH nzpkbk ns/ g[bh; ~ fdZsh. fJ; w”e/ s/ T[g wzvb nfXekoh Bkrfoe nzpkbk e?gNB Fesh f;zx th w”i{d ;B.
fjekoh p?eK s'I c;b eoik b?D tkb/ fe;kBK dk d[oxNBk phwk 50 jiko o[gJ/ s'I tXke/ 3 bZy o[gJ/ eo fdsk frnk j?. fJ;d/ gqhfwnw dh nZXh oew b'B d/D tkb/ ;fjekoh p?Ie d/Dr/ ns/ pkeh oew fe;kB d/Dr/. ;fjekfosk wzsoh ni/ f;zx febe B/ dZf;nk fe d[oxNBk phwk :'iBk Bkb nes{po se 17 bZy 10,000 fe;kBK ~ i'fVnk ik u[ek j?. ;w/I s/
d[oxNBk phw/ dh oew tXheoik u[ekT[D tkb/ fe;kBK dh c;b ;fjekoh eoi/ dh ftnki oew ;oeko you eo ojh j?. gqw[Zy ;fut, ;fjekfosk, dhge T[go/sh ns/ ofi;Nqko vkHnkoHt?IeN/FtoB B/ dZf;nk fe pK;tkVk, GhbtkVk, p{zdh, e'Nk ns/ f;o'jh d/ ;ko/ eo}dko w?IpoK ~ phw/ dh :'iBk Bkb i'fVnk ik u[ek j?. T[jBK B/ dZf;nk fe ;G s'I finkdk fJe
bZy 71 j}ko eo}dko ekFsekoK ~ i?g[o ;h;hph ns/ 1 bZy 11 j}ko eo}dko ekFsekoK ~ Bkr”o ;h;hph d[nkok bkG fdsk frnk j?.
phiK Bkb d{o j't/rh dkbK dh febZs d/
j
;
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
14 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
m';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukDm';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukD
SOMANI KANAK SEEDZ PVT LTDC-91/7, SECOND FLOOR, WAZIRPUR INDUSTRIAL AREA , NEW DELHI - 110 052
Ph- 011 47503925, 011 47505228
bK dk o; pBkT[D tkbhezgBh wBg;zd phtofi} B/
jfonkDk d/ nzpkbk ftu fJe Bt/I
w?B{c?eufozr gbKN ;Ekfgs eoB
dh :'iBk pDkJh j?. fcbjkb
ezgBh d/ r[ioks d/ tv'dok ftu d'
w?B{c?eufozr e/Ido, T[so gqd/F d/
tkokD;h ns/ T[soKub d/
d/jokd{B ftu fJe fJe :{fBN j?.
ezgBh d/ u/now?B ns/ gqpzX
pB/N wzsoh nfBb i'Fh d/ xo dh x/okpzdh eoB ik oj/ fe;kB wid{o ;zxoFFhb ;zrmBK d/ ;?IeV/ B/sktK ~ g[fb; gqFk;B B/ Gkoh pb Bkb fNqfbnw wkb d/ pkjo o'e fbnk. g[fb; d[nkok o'e/ rJ/ fe;kB ns/ wid{oK B/ cs/jrV u{VhnK o'v s/ uZekikw eoe/ ;oeko d/ fybkc y{p Bkno/pkih ehsh. ikDekoh d/ nB[;ko fe;kB ;zrmB nkgDhnK wzrK ~ b? e/ e?pB/N wzsohnK d/ xoK dh x/okpzdh
fBd/Fe Xho/Ido f;zx B/ dZf;nk fe
nzpkb/ dk BtK w?B{c?eufozr :{fBN
;kvh w”i{dk o/Ii d/ :{fBN s/ fXnkB
e/Idfos eo/rk fit/I fe ;kvk nrbk
T[sgkd @w?Ir' f;g#. fJ;d/ Bkb
pkiko ftu g/F ehs/ rJ/ @co{N;
ng# o/Ii d/ cbK d/ o; dhnK
vfoze ns/ ekop'B/fNv cbK d/ o;
ns/ wBg;zd Unkon?; j'Dr/.
T[jBK B/ fejk fe fJ; :{fBN ~
153H30 eo'V o[gJ/ dh bkrs Bkb ;Ekfgs ehsk
ik fojk j? ns/ fJj wkou 2016 se
w?B{c?eufozr dk ezw F[o{ eo d/t/rk. T[jBK B/ fJj
th dZf;nk fe fJj ezgBh d/ ft;Eko dh :'iBk dk
fjZ;k j? fi; ftu tv'dok ns/ tkokD;h d/ e/Ido dk
nkX[fBeheoD dk ezw Fkfwb j?.
eo oj/ ;B, fi; ftu ;?IeV/ fe;kB wzsoh nfBb i'Fh d/ xo dh x/okpzdh eoB gj[zu/ ;B fijBK ~ x/ok gkT[D s'I gfjbK jh o'e fbnk frnk.
� fJ; d”okB dksko f;zx, XBtzs f;zx, vkH;sBkw f;zx niBkbk, n?vt'e/N osB f;zx ozXktk, ;ftzdo f;zx u[skbk, byftzdo f;zx, e[bdhg f;zx nkfd B/ fejk fe gzikp ;oeko dhnK rbs BhshnK d/ ekoB fe;kB ns/ wid{oK ~ nZi Go g/N ykDk BjhI fwb fojk j?. y/shpkVh dk p[ok jkb j'D eoe/ fe;kB nkgDk feZsk SZv e/ nksw jZfsnktK eo oj/ jB. T[jBK B/ fejk fe fe;kBK d[nkok ehs/ rJ/
;zxoF d/ ekoB eDe d/ w[Zb ftu 75 o[gJ/ dk tkXk ehsk frnk j? fco th gzikp d/ fe;kB fJ; tkX/ ~ oZd eod/ j'J/ wzr eod/ jB fe ;tkwhBkEB fog'oN d/ nB[;ko eDe dk ;wZoEB w[Zb fdZsk ikJ/. T[jBK B/ fejk fe gzikp ftu pk;wsh 1121, pk;wsh 1509 dk b'VhIdk w[Zb Bk fwbD ekoB fe;kB go/FkB j' oj/ jB. e[dosh nkcsK eoe/ fe;kBK dhnK yokp j'JhnK c;bK dk T[fus w[nktik BjhI fwfbnk j?. T[jBK B/ fejk fe id'I se T[jBK dhnK wzrK BjhI wzBhnK iKdhnK sK se T[j nkgDk ;zxoF ikoh oZyDr/.
osh feqFh nB[;zXkB gfoFd(nkJh;hJ/nko) ns/ ;kT{E
J/Fhnk pkfJUN?eBkb'iheb ;?INo (n?;J/ph;h) ftu ihBKsfos c;b d/ ;zpzX ftu n?wU:{ s/ d;sys ehs/ rJ/. nkJh;hJ/nko d/ wjkfBd/Fe vkHn?; nZgn?B ns/ n?;J/ph;h d/ ;z;Ekge fBd/Fe vkH ;h vh wkJh B/ fJ; ;wM gZso s/ d;sys eod/ j'J/
fJ;dh T[g:'frsk d/ pko/ vhN/b ftu dZf;nk.
fJ; ;wM's/ d/ sfjs pkfJUN?e c;b bJh nkikd wzu ;Ekfgs eoB bJh d't/I ;z;EkB fwbe/ ezw eoDr/. fJ;d/ sfjs seBheh ;woEB, i?t ;[oZfynk ns/ fB:wkeh nB[w'dB gqkgs eoB bJh ;KMhnK e'fFFK ehshnK ikDrhnK. fJ; n?wU:{ d/ pknd vkH
ngn?B B/ nkFk iskJh j? fe fJ; Bkb pkfJUN?e c;b d/ fdFk fBod/F ns/ fB:wkeh ftfrnkB dh ;wM tX/rh ns/ i?t seBhe ~ gq:'rFkbk s'I y/sK se b? ikD ftu wdd fwb/rh.
nzpkb/ ftu X[zw wukJ/rk w?Ir' f;gc
fe;kBK ~ x/okpzdh eoB s'I o'fenk
e?
nkJh;hJ/nko ns/ n?;J/ph;h ftu ;wM”sk
Gk
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
16 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
09779928003
ikp ns/ jfonkDk ftu pk;wshT[sgkdeK B/ fBo:kseK s/ ;Km
rKm dk nko'g bkfJnk j? feT[Ife T[j T[fus w[Zb Bk fwbD eoe/ fBokF jB. g{;k 1121 fijhnK fe;wK bJh fe;kBK ~ fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ xZN ehws fwb ojh j?. fiE/ fe;kB fJ; ;fEsh bJh uktb fBo:kseK d/ ftu ;Km rKm ~ fizw/tko mfjok oj/ jB T[E/ fBo:kse pk;wsh ;zeN bJh t?Ffte wzr ftu ewh ns/ finkdk ng{osh ~ ekoB d; oj/ jB. nkgDh c;b d/ xZN w[Zb s'I fBokF fe;kB ;zrmBK B/ j[D ;oeko d/ fybkc nzd'bB F[o{ eoB dk c?;bk ehsk j? feT[Ife ;oeko B/ jh fe;kBK ~ gqw[Zy fe;wK dh y/sh bJh gq's;kfjs ehsk
bk ;/js ftGkr d[nkok wb/oe'Nbk o'v yzBk s/ Bkek bk e/ 3H30 e[fJzNb ;oQ'I dk s/b ips ehsk frnk. ;/js ftGkr d/ nfXekohnK B/ fJ;dh fwbktNh ns/ xfNnk e[nkfbNh d/ j'D dh nkFzek ikfjo ehsh j?. fibk ;/js nfXekoh vkH nftBkF e[wko B/ dZf;nk fe wb/oe'Nbk o'v s/ Bke/ d/ d”okB fJe tkjB (n?uHnko 22 ;h-6835) fijVk X[oh s'I yzB/ tZb nk fojk ;h, ~
ikp ;oeko d[nkok M'B/ dh yohdd/ g[ysk gqpzXK d/ dknt/ ehs/ ik
oj/ jB fijV/ fe jehes s'I ekch d{o jB. gzikp ftu M'B/ dh yohd eoB tkbh gqw[Zy ezgBh @gBrq/B# d[nkok
gozs{ bkGdkfJe w[Zb ;[fBFfus eoB ftu n;cb ojh.tgkohnK d/ nB[;ko pk;wsh dh b'efgqn fe;w g{;k 1121 dh ehws fJ; ;w/I 1300 s'I 1800 o[gJ/ gqsh e[fJzNb j? id'I fe fgSb/ ;hiB ftu fJj 3000 o[gJ/ gqsh e[fJzNb ;h. pk;wsh uktb dh nkte gzikp ns/ jfonkDk dhnK wzvhnK ftu F[o{ j' rJh j?. fJ;/ soQK d{ih fe;w g{;K 1509 dk Gkn 1200 s'I 1300 o[gJ/ gqsh e[fJzNb d/ B/V/ s/V// j?. jkbKfe gzikp ns/ jfonkDk ;oeko dh dybnzdk}h d/ pknd fJj fe;w j[D xZN' xN ;woEB w[Zb s/ yohdh ik ojh j?. Gkosh fe;kB :{BhnB (T[rojkB) d/ wjk;fut ;[yd/t f;zx e'eoh B/ fejk fe gfjbK egkj T[sgkdeK ~
c;b B[e;kB eoe/ xkNk ;fjDk fgnk. j[D uktb eoe/ fe;kB ;wZf;nk ftu j? feT[Ife T[;~ nkgDh c;b dh uzrh ehws BjhI fwb gk ojh id'I fe T[jBK B/ c;b ftftXheoB gq'rokw d/ sfjs fJ;dh y/sh ehsh ;h. T[j oki ;oeko s'I mZr/ fij/ wfj;{; eo oj/ jB. T[jBK B/ fejk, n;hI g{;k 1121 bJh 5000 o[gJ/ gqsh e[fJzNb ns/ g{;k 1509 bJh 4500 o[gJ/ gqsh e[fJzNb d/ Gkn dh wzr eo oj/ jK.
wzvhnK ftu M'B/ dh yohd Bk eoB eoe/ fe;kBK ftu jkjkeko wuh j'Jh j? ns/ wip{o fe;kB wzvhnK ftu oksK pshs eoB ~ wip{o jB. w'rk fib/ dh gqw[Zy dkBk wzvh nihstkb ftu th fgSb/ fszB fdBK s'I yohd J/iz;h gBrq/B B/ M'B/ dk fJe dkBk th BjhI yohfdnk fi; eoe/ dkBk wzvh ftu M'B/ d/ Y/o bZr/ j'J/ jB.
wzvh dk n”ue d”ok eoB ;w/I fe;kBK B/ df;nk fe T[j nkgDk M'Bk ;[ek e/ fgSb/ fszB fdBK s'I wzvh ftu p?m/ jB gozs{ T[jBK d/ M'B/ dh yohd BjhI j' ojh. T[jBK B/ nko'g bkfJnk fe yohd J/iz;hnK d/ b'eb nfXekohnK Bkb rZbpks eoB d/ pkti{d th e'Jh T[jBK dh rZb ;[BD ~ fsnko BjhI j?.
iKu bJh o'fenk frnk.
tkjB ftu'I r[gsk Nq/fvzr ezgBh d[nkok fsnko ehs/ rJ/ ;oQ'I d/ s/b d/ 10 NhB gqsh 15 bhNo ns/ 15 g/NhnK ftu fJe fJe bhNo dhnK 12 p'sbK dh g?fezr pokwd j'Jh. fJj s/b goh ns/ ezF wkoe/ d/ sfjs fsnko ehsk frnk ;h. iKu ftu fJ;dk xfNnk b?tb j'D s/ ;kok s/b ips eoe/ fJ;d/ ;?Igb iKu bJh b?p ftu G/i fds/ rJ/ jB.
pk;wsh T[sgkdeK B/ bkfJnk ;Km rKm dk nko'ggz
M'B/ dh yohd Bk j'D s/ jkjkeko
gz
Bebh ;oQ'I dk s/b ipsfi
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
18 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
M ;w/I ftu fJe nfijh rK dh
gqiksh ftef;s j' ikJ/rh fi;dk
G'iB e[dosh X[Zg j't/rh ns/ fizBh X[Zg
T[j bt/rh T[Bk jh finkdk d[ZX
d/t/rh. fJ;dk wsbp rK fizBk
finkdk ;wK X[Zg ftu ftuoD eo/rh
T[BK jh finkdk T[j d[ZX d/t/rh. j? BK
j?okBh dh rZb! gozs{ fJj e'Jh
ebgBk BjhI ;r'I ibdh jh ;Zu j'D
tkbh rZb j?. ih jK, B?FBb v/noh
fJz;NhfuT{N eoBkb ftu fJe nfijh
rK dh gqiksh ftef;s eoB s/ ftuko
ehsk ik fojk j? fijVh X[Zg ~ G'iB d/
o{g ftu rqfjD eo/rh ns/ T[;/ d/
nkXko s/ d[ZX d/t/rh.
B ? F B b v / n o h f o ; o u
fJz;NhfuT{N, eoBkb ftu fJjBK fdBK
ftu eb'fBzr ftXh Bkb rK d/ n?r dk
vhHn?BHJ/ pdb e/ nfijk Go{D
ftef;s eoB s/ ezw ub fojk j?
fi;d/ d[ZX ftu jkow'BkfJ}v fJz;{fbB
gq'NhB fwb/rk. n?uHn/wHth ftu
nk:'fis fJz;gkfJo e?Ig ftu j?Ivw/v
eb'fBzr seBhe Bkb d[fBnk dh
g fjb h t Z S h pB kT [ D t kb /
n?BHvhHnkoHnkJh d/ ;kfJzfN;N
n?wHn?;Hu”jkB B/ dZf;nk fe ;kb
2050 se d/F dh brGr 80 ch;dh
nkpkdh vkfJpfNe j't/rh. T[jBK B/
fuzsk }kfjo eofdnK fejk fe fJ;
;wZf;nk s'I S[Nekok gkT[D bJh n;hI
y'i eo oj/ jK. fJjh ekoB j? fe n;hI
rK ftu fJz;{fbB g'qNhB fJzi?eN eoB
d/ pko/ ;'funk j?. fo;ou dk ezw i'oK
s/ j?. ;cbsk fwbd/ jh g/N?IN eotk
fbnk ikJ/rk. T[jBK B/ fejk fe fJ;
rK d/ d[ZX ftu fJj wkBth fJz;{fbB
gq'NhB fJBekog'o/N eoB bJh ikBto
d/ n?r ftu gq'NhB dk ihB fJzi?eN
ehsk ikJ/rk. fJzNo?eFB ;?FB ftu
T[jBK B/ ftfdnkoEhnK ~ dZf;nk,
eB'fBzr ftXh Bkb b[gs j' oj/ ikBtoK
dh frDsh tXkJh ik ;edh j?. T[jBK
B/ fJj th dZf;nk fe fJe nfijh rK
ftef;s eoB d/ pko/ th ;'funk ik
fojk j? fijVh e[dosh G'iB rqfjD
eoB d/ f;XKs s/ ezw eo/rh. i/ g”d/ d/
;?b s'I eb'fBzr d/ ifoJ/ nfijh rK
ftef;s ehsh ikJ/ sK ;k~ T[; rK ~
f;oc X[Zg ftu e[M xzN/ SvDk j't/rk.
fizBh X[Zg T[j bt/rh T[Bk jh d[ZX
d/t/rh.
;NoB fJzvhnk Nh vhbo}
n?;';hJ/FB B/ fejk j? fe ukj dh
y/sh ~ bkfJ;?I; s'I w[es eokT[D ns/
ukj dh fBbkwh d/ ifoJ/ fteoh ehs/
ikD Bkb fJ;dh r[DtZsk d/ Bkb jh
ehwsK s/ th n;o gt/rk.
n?;';hJ/Fb d/ u/now?B ghT{F
d/;kJh B/ fejk fe ;oeko B/ ;ko/ ukj
pkrkBK d/ T[sgkdK ~ nkBbkfJB
fBbkwh d/ ifoJ/ t/uD dk gq;skt
oZfynk j?. fJ; okjhI ;oeko ukj
dhnK ehwsK ftu j'D tkb/ r?o io{oh
T[sko uVkn ~ o'eD ns/ ehwsK ftu
;fEosk fbnkT[Dk ukj[zdh j?. fJ;d/
bJh ;oeko B/ Nh wkoehfNzr ezNo'b
nkovo ~ ;zF'fXs ehsk j?. Bkb jh
;oeko ukj dh y/sh bJh bkfJ;?I; b?D
d/ fB:w ~ th ysw eoBk ukj[zdh j?.
jkb jh ftu Nh-p'ov s'I fJik}s b?D
d/ pknd jh ukj dk pkr bkfJnk ik
;edk j? gozs{ j[D ;oeko B/ ukj
nfXfB;w 1953 ~ ;zF'fXs eoB dk
gq;skt oZfynk j? fi; ftu e'Jh th
ftnesh fJ;dh y/sh eo ;e/rk.
d/;kJh B/ fejk fe ukj dk ;[nkd
w”;w d/ nB[;ko pdbdk ofjzdk j/?.
fJe jh pkr dh ukj dk N/;N nbr
nbr wjhB/ ns/ w”;w ftu nbr j[zdk
j?. T[jBK B/ fuzsk ikfjo eofdnK
fejk fe fJ;d/ bJh pj[s ;ktXkBh
tosD d/ Bkb jh pkr d/ B/V/ jh ukj
dhnK gZshnK ~ gq;z;feqs eoB dh
io{os j[zdh j/ ns/ fJ;d/ GzvkoD ftu
rVpVh j'D s/ g{oh ukj yokp j'
;edh j/ fJ;bJh fJ;dh y/sh dh
fJik}s jo fe;/ ~ fdZs/ ikD s'I gfjbK
T[jBK ~ f;ybkJh d/D dh b'V j?.
fizBh X[Zg UBk d[ZX T[sgkdB
e[
bkfJ;?I; w[es ukj Bkb ehws gqGkfts
t?
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
19n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
F ftu shih ;G s'I tZvh Nq?eNo fBowksk e zgBh ; 'Bk fbek fJzNoB?FBb Nq?eNo} fbH B/ e[b{ ftu bZr/ dFfjo/ w/b/ ftu Bt/I n?vtK;v rkovB Nq?e 26 rkovB Nq?e ns/ nkon?e; 30 pkrpkB ;[go Nq?eNo g/F ehs/. fJjBK Nq?eNoK ~ cbK d/ pkrpkB ;[go pkrK (;/p, nzr{o, gghsk, nBko) ns/ eskopZX c;bK fit/I egkj, rzBk ns/ w{zrcbh dh y/sh dhnK yk; io{osK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ fsnko ehsk j?. e[Zb{ dFfjo/ w/b/ ftu bZr/ ;'Bkfbek d/ ;Nkb s/ fJjBK Nq?eNoK ~ t/yD nkJ/ fjwkub gqd/F d/ fe;kBK ~ fJj pj[s g;zd nkJ/.
fJj Nq?eNo seBheh o{g s'I p/jZd T[BZs j? ns/ fJ; ftu bVhtko 26 n?ugh ns/ 30 n?ugh dk p/jZd dwdko fJziB bZrk j?. fJ;d/ Bkb jh fJjBK ftu gkto ;N/nfozr ns/ jkJhvq'fbe f;;Nw d/ Bkb nkN'w?fNe v?gE n?Iv vokcN ezNo'b (J/vhvh;h) j?, fijVk fe fe;kBK d/ ezw ~ pj[s nk;kB pDk fdzdk j?. fJzXB dh ygs d/ fbjk} s'I
p/jZd feckfJsh fJj Nq?eNo nk;kBh Bkb bzp/ ;w/I se brksko ezw eo ;ed/ jB. fJj gktoc[b Nq?eNo nkeko ftu S'N/ fv}kfJB ehs/ rJ/ jB. fJj 4 tjhb vokfJt ftu nkT[Id/ jB fijV/ Nq?eNo ~ p/jZd geV ns/ skes gqdkB eod/ jB. fJjBK dk jo fJe eb g[o}k j?th fvT{Nh pDkfJnk frnk j? sKfe Nq?eNo ~ bzph T[wo fwb/. fJj nzso-y/sh, ;gq/fJzr, o'Nkt/No, Nokbh ns/ j'o ezwK bJh fpbe[b Y[etK j?.
;'Bkfbek fJzNoB?FBb Nq?eNo} fbH d/ ;jkfJe T[g gqXkB (;/b}) Fqh ftt/e r'fJb B/ fejk, @@;kv/ Bt/I
n?vtK;v rkovB Nq?e 26 ns/ nkon?e; 30 pkrtkB ;[go Nq?eNo pkrtkBh eoB tkb/ fe;kBK bJh pj[s ckfJd/wzd ;kfps j'Dr/. fJj d't/I jh Nq?eNoK ~ nZi dh wzr ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ ftef;s ehsk frnk j?. r”osbp j? fe ;'Bkfbek fJzNoB?FBb Nq?eNo} fbH ;G s'I gfjbh j?th fvT{Nh Nq?eNo w?B{c?eufozr ezgBh j? fijVh 20 n?ugh s'I b? e/ 120 n?ugh d/ dwdko ns/ ;G s'I finkdk fteD tkb/ Nq?eNoK dk fBowkD eodh j?. nZi ;'Bkfbek fJ; pkiko dh shih ;G s'I tZvh ezgBh j? ns/ fJj Gkos ftu ;G s'I s/ih Bkb ftek; eoB tkbhnK ezgBhnK ftu'I fJe j?. ezgBh B/ 80 s'I finkdk d/FK ftu 6 bZy s'I finkdk rkje pDkJ/ jB fijBK ftu nwohek, :{og, ncohek ns/ J/Fhnk gqFKs Fkfwb jB.
eofdnK fejk fe fJ; :{fBN s'I T[u r[DtZsk tkb/ feqFh o;kfJDK ~ T[gbpX eokfJnk ikJ/rk fi; Bkb wfjzdok n?rohfpiB; dk ftiB @fJzvhnk ckowN?e gq';g?foNh# g{ok j't/rk. wfjzdok n?roh ngo/FB ncohek ns/ ;kT{E J/Fhnk d/ gqXkB nF'e Fowk B/ fejk fe fJ; :{fBN s'I T[sgkfds r[DtZsk tkb/ o;kfJDK s'I c;b dh ;[oZfynk eoB ftu wdd fwb/rh fi; dk bkG uko bZy s'I finkdk fe;kBK ~ fwb/rk. T[jBK B/ fJj th fejk fe wfjzdok n?rohfpiB; d/ ft}B okjhI T[j nkgD/ tknd/ ~ g{ok eo fojk j?. fJ; w”e/ s/ fteow g[oh, T[g gqXkB wfjzdok n?rohfpiB; th w”i{d oj/.
fjzdok B/ fJe nfjw edw u[ZefdnK j'fJnk
r[ioks d/ nzeb/Fto ftu c;b d/yGkb y/shpkVh o;kfJD :{fBN dh F[o{nks ehsh j?. fj; :{fBN dk T[dxkNB vkHgtB r'fJBek,
ekoiekoh fBd/Fe, wfjzdok n?Iv wfjzdok B/ ehsk. nZs nkX[fBe ;[ftXktK Bkb b?; fJ; :{fBN ~ T[u r[DtZsk tkb/ feqFh ;zGkb o;kfJDK dk T[sgkdB eoB bJh pDkfJnk frnk j?. :{fBN ftu e h N B k F e , c c { z d h B k F e n s / yogstkoBkFe dk T[sgkdB eoB bJh JhH;hH, n?;H;h, ns/ vpfbT{ gh seBheK Bkb fsnko eoB dh g{oh ;[ftXk j?.
vkH r'fJBek B/ ;Gk ~ ;zp'fXs
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
pkrpkBh bJh ;'Bkfbek dk rkovB Nq?e 26 ns/
nkon?e; 30 pkrpkB ;[god/
wfjzdok B/ F[o{ ehsk y/shpkVh o;kfJD :{fBN
w
20 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
bKNpkfJUfNe; i?t seBheh d/y/so ftu w[zpJh dh nkr{ ezgBh
ikfJN?e; pkfJUN?e gqkJht/N fbH B/ feDte ns/ ;{eFw i?tkDfte ;zpzfXs w[jkos gqkgs eod/ j'J/ nbr nbr y/soK fit/I N?e;NkfJb (egV/), ykD dhnK uh}K, fpT{Nh gqkveN ns/ g'FD dtkJhnK ftu wjZstg{oB G{fwek fBGkT[Id/ j'J/ ikfJN?e; ~ i?t seBheh d/ y/so ftu y[d ~ wip{sh Bkb ;Ekfgs ehsk j?. gbKNpkfJUfNe; dk w{b doFB p/jso seBhe, p/jso ftek; jh j? fijVk bkGdkJh p/jso ns/ fNekT{ y/sh dh fdFk ftu wjZstg{oD gfjb ns/ :'rdkB fdzd/ jB.
r”osbp j? fe ikfJN?e; e'b nkX[fBe ns/ t?Ffte gZXo dk fBowkD ns/ gohyD ;[ftXktK f;btk;k ns/ tV'dok ftu jB fijVk ISO 9000, ISO 9000, GMP ns/ FAMIQS gqwkfDs j?. ikfJN?e; dh nB[;zXkB gq:'rFkbk Gkos ;oeko ns/ vhnkJhn?;nko Bkb nfGgqwkfDs j?.
B 1972 ftu Fqh ghHe/Hi?B dhnK
e'fFFK Bkb F[o{ ehsh rJh nkN'w?N fJzv;Noh} gqkHfbH fJe nfijk ;z;EkB j? fijVk rb'pb gZXo s/ nkgDh gSkD oZydk j?. fJ;dk w[Zy dcso BthI fdZbh ftu ;fEs j?. fJ; ;w{j ftu 1200 s'I finkdk b'e ezw eod/ jB ns/ Gkos ftu eJh irQk s/ fJj ezgBh ezw eo ojh j?. f;zukJh bJh fJ;s/wkb ehs/ ikD tkb/ T[geoDK fit/I ;fgqebo}, F'XB :zso ns/ T[otoe fSVeD tkb/ :zso ns/ j'o f;zukJh ;wZroh dk fBowkD eoB bJh ikDh iKdh nkN'w?N fJzv;Noh} fJe nkr{ ezgBh j?. jkb jh ftu
ezgBh B/ ;fgqebo dh bVh ftu BtK T[sgkd pNocbkJh wkJhe'q ;fgqzebo bKu ehsk j?.
350 s'I finkdk f;zukJh T[sgkdK d/ Bkb 80 s'I finkdk d/FK ftu ezgBh B/ nkgDh gSkD pDkJh j?. nkN'w?N B/ nzso-okFNoh pkiko ftu y[d ~ ;Ekfgs eoB bJh g{oh soQK Bkb gqshpZXsk ftykJh j?. ezgBh w[bKeD, ehws fBoXkoD ns/ d[fBnk go ftu T[sgkd g'oNc'fbU ftu fGzB fGzB yohddkoK dhnK io{osK ~ g{ok eodk j?. rb'pb noE-ftt;Ek ftu fiE/ r[DtZsk ns/ Go';/ ~ ;cbsk bJh ;G s'I T[go wzfBnk iKdk j? T[E/ nkN'w?N B/
y[d ~ j'o T[sgkdeK d/ ftu bhvo d/ o{g ftu ;Ekfgs eoB bJh ;kfps ehsk j?. Bkb jh Bt/I T[sgkdK dk th T[sgkdB ezgBh ;w/I ;w/I s/ eodh ojh j?. ezgBh dhnK brksko e'fFFK Bkb Btkuko, ftek;, T[sgkdB, fBowkD ns/ T[sgkdK dh g{osh ;w/I ;w/I s/ fGzB fGzB g?wkfBnK s/ ehsh iKdh ojh j?. J/ehfeqs frnkB, e[Fbsk ns/ fJzihfBnfozr d/ fGzB fGzB y/soK s'I ;z;kXBK d/ Bkb Go';/:'r T[sgkdK ~ ftef;s eoB ns/ gqsh;goXh bkrs ;wkXkB d/ Bkb Nkg ezgBhnK ftu nkgDh irQk pBkT[D bJh e'fFF eoBk jh ezgBh dh ;G s'I tZvh skes j?.
gbKNpkfJUfNe; i?t seBheh ftu w[jo/L ikfJN?e; pkfJUN?e
gbKNpkfJUfNe; ftu wzBd/ jB fe gkdg ns/ ;[{eFw ihtkD{ go;go ihtB d/ jo nk:kw ftu nfsnzs ;fBeN j? fJ; bJh fJj gkdg irs ftu g'qpkfJUfNe; j?. gbKNpkfJUfNe; d/ T[sgkd gqGkth, n?BtkfJow?Inb ns/ ehws gqGkth jB. gbKNpkfJUfNe; feqFh nkdkB gqdksk ezgBh j? fijVh gqw[Zy ;{eFw i?tkDfte nkXkfos c;b ;[oZfynk, ;zg{oD g”d ftek; ns/ fwZNh ;/js ;[Xko tkb/ T[sgkdK bJh gqshpZX j?. fJj BthI, ;[oZfyns ns/ fNekT{ i?fte jZb ftu :ehB oZydh j? fi; Bkb fe;kBK d/ ihtB gZXo T[uk j' ;e/.
vkH nfws fsqgkmh, vhHihHn?w B/ dZf;nk fe gbKNpkfJUfNe; d/ T[sgkd wjkokFNo gqKs d/ Bkf;e y/so ftu gqrshFhb ns/ nkr{ cb ns/ ;pih T[sgkde fe;kBK d[nkok ftnkge o{g ftu phs/ d' ;kbK ftu iKfunk ns/ gofynk ik u[ek j?. j[D gbKNpkfJUfNe; d/ T[u r[DtZsk tkb/ i?t g'FD, i?t ezNo'b ns/ fwZNh ;/js ;[Xko d/ T[sgkd fe;kB GoktK bJh wjkokFNo, r[ioks, wZXgqd/F ns/ SZsh;rV ftu fsnko jB. gbKNpkfJUfNe; i?fte feqFh d/ y/so ftu T[sgkdB ftu tkXk, fwZNh ftu ;[Xko ns/ o'rK d/ ezNo'b bJh i?fte jZb, T[sgkd ns/ BthnK y'iK gqsh tuBpZX j?.
gbKNpkfJUfNe; dk w{b doFB fJ;d/ ;w{zj d/ nB[;ko p/jso seBhe, p/jso ftek; jh j?, fijVk bkGdkfJe, p/jso ns/ fNekT{ y/sh dh fdFk ftu wjZstg{oB gfjb ns/ :'rdkB fdzd/ jB. fBFfus o{g Bkb gbKNpkfJUfNe; i?t nkXkfos Gfty dh y/shpkVh tZb fJe j'o wjZstg{oD edw j?. i?fte T[sgkdK, ;wkXkBK ns/ fJjBK d/ gq:'r dh vhN/b ftu ikDekoh bJh feqgk eoe/ t/y'L www.plantbio�x.com
nkN'w?N fbnkfJnk pNocbkJh wkJheq' ;fgqzebo
;z
g
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
21n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
g'IN B/ b[whthnk nkoHJ/ d/ Bkb
noi?InhBk ftu ehNBkFe T[guko bJh ;'fJnkphB phi pkiko ftu fbnkT[Id/ j'J/ BtK ehNBkFe bKu ehsk j?. ezgBh dk fJj T[sgkd gqGktFkbh, ;;sk ns/ xZN }fjohb/gB d/ o{g ftu bkG gqdkB eodk j?. v[g'IN B/ dkntk ehsk j? fe fJj ehfVnK d/ ezNo'b bJh th gqGktekoh j?. ;'fJnkphB ftu bZrD tkb/ ehfVnK d[nkok g?dk ehshnK rJh ftgZshnK nkw s”o s/
lks;kchu mipkj ds fy, MqiksaV dk dhVuk'kd
noi?InhBk d/ T[so gZSw ftu nkT[Idh j? fiE/ ezgBh B/ ft;fsqs o{g Bkb fgSb/ S/ ;kbK s'I T[sgkd d/ Bkb gq:'r ehs/ jB.
ehNBkFe ns/ phi T[guko d/ wkoehfNzr gqpzXe r[;skt' gko'dh B/ fejk fe fJ; T[sgkd d/ nkT[D Bkb y/so ftu jbub g?dk j't/rh. fJj pkiko bJh fJe ;wkXkB j'D d/ Bkb gqrshFhb th j?. ezgBh B/ fJ; rZb s/ o”FBh gkJh fe fJj T[sgkd tksktoD
d/ nB[e{b j?. fJ;dk }fjohbkgB nfij/ bkGgqd ehfVnK d/ ihtB ~ poeoko oZydk j? fijVk tksktoD s/ xZN gqGkt gkT[Id/ jB. pkiko ftu fwbD tkb/ fe;/ th T[sgkd dh s[bBk ftu fJ;dh wksok fszB r[Dk gqsh j?eN/no xZN j' iKdh j?.
J/Hn?;Hn?c eokg go'N?eFB c;b ;[oZfynk, phi T[guko ns/ i?fte ezNo'b d/ Bkb Bkb g”Fe sZsK d/ gqpzXB ns/ g”fdnK d/ sBkn bJh jZb gqdkB eodk j?. fJ;d/ g'oNc'fbU ftu bkB ns/ ;iktNh g”d/, ehfVnK s/ ezNo'b ns/ ;otifBe ;/js d/ T[sgkd Fkfwb jB. phHJ/Hn?;Hn?c eokg gq'N?eFB c;b dh g?dktko tXkT[D ns/ T[u r[DtZsk tkb/ G'iB d/ T[sgkdB ftu BthBsk fbnkT[D tkbh fJe gqw[Zy ezgBh j?. ezgBh T[sgkdeK dk ;woZEB
eodh j? sKfe T[sgkde y[d d/ ihtB ~ p/jso pBkT[D d/ Bkb Bkb nkgD/ gfotko ns/ ;w[dkJ/ dk ihtB th p/jso pDk ;eD.
ezgBh B/ fgSb/ fdBK ftu nkow/i'B gq' yogstkoBkFe bKu ehsk fijVk fe frZb/ ns/ ;[Ze/ d'jK ;fEshnK ftu yogstkoK s/ ezNo'b eoB d/ ekfpb jB. nkow/i'B gq' xkj ns/ S'N/ phi dhnK u”VhnK gZshnK tkb/ yogstkoK d/ ezNo'b bJh gqGkth
yogstko BkFe j?. fJ;~ fJ;s/wkb eoB Bkb ;w/I ns/ g?;/ dh pus j[zdh j?. fJ; ftu w”i{d N'gokw/i'B ns/ vkJhwhE/Bkfwv-gh yogstkoK ~ ezNo'b eoB ftu wjZstg{oD G{fwek fBGkT[Id/ jB. fJjh ekoB j? fe fJ;d/ c;b Bkb ;zgoe ftu nkT[D ns/ ftfFFm gqdoFB Bkb wZek T[sgkdeK dk Go';k fJ; s/ pfDnk j'fJnk j? fi; Bkb T[j d'pkok ;go/n eoB dh fuzsk s'I w[es ofjzd/ jB.
gkB dh ezgBh N'feNk ;hv; dk beF ;pihnK dhnK nbr nbr BthnK
r[DtZsk :[es fe;wK ~ ftef;s eoBk j?. N'feNk ;hv; dh fJNkbhnB ;jkfJe ezgBh, N'feNk f;w/InkJh fJNkbhnk B/ :{ogh pkiko ftu NwkNo okjhI nkgDh
w”i{drh doi eotkT[IfdnK ezgBh dk ft;Eko ehsk j?. fJj NwkNo ;Bo/rkb' d/ BK Bkb pkiko ftu fbnKdk frnk j? fi;dk nkeko nkb{p[yko/ fijk j? ns/ ykD ftu fJj p/jZd ;[nkdh j?.
� N'feNk f;w/InkJh fJNkbhnk d/ rq/r'ohU gkd[bk B/ fejk fe n;hI fJNbh dh Bt/I pkikoK ns/ :{og ftu fBo:ks bJh ezw eo oj/ jK. nshs ftu, ;kvk pqhfvzr gq'rokw ikgkB ftu eh fte fojk ;h, T[;d/ nkXko s/ ubkfJnk frnk ;h. jkbKfe fJj nbr siopk j? id'I ;k~ :{ogh pkiko ftu ezw eoB dk w”ek fwfbnk j?. fJj ;kv/ bJh y[Fh dh jh rZb j?. gkd[bk B/ fejk, fJj ;[BD ftu E'Vk nihp bZr fojk j't/rk gozs{ n;hI nkbk pkikoK ~ tZvk pBkT[D dh e'fFF eo oj/ jK. n;hI nkgDhnK yk; fe;wK bJh pkiko ftu tkX/ dh T[whd eod/ jK.
;'fJnkphB phi T[guko bJh v[g'IN dk ehNBkFe
v[
:{ogh pkiko bJh N'feNk NwkNo
ik
phHJ/Hn?;Hn?c eokg go'N?eFB dk nkow/i'B gq'
phH
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
22 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
i/Nk y/shpkVh d/ y/so ftu tgkoeoB tkbh d/F dh nkr{ ezgBh
j? fi;d/ feqFh T[sgkd g{o/ d/F ftu b'efgqn jB. fcbjkb ezgBh s/bzrkBk oki dh feqFh ftt;Ek ns/ oki ftu nkgDh ;fEsh wip{s eoB d/ Bkb b'eb pkiko s/ nkgDh geV pBkT[D ftu bZrh j'Jh j?.
ftgZB ;'bzeh, gqpzX fBd/Fe, f;zi/Nk B/ dZf;nk fe t?;/ sK ezgBh
s/bzrkBk ftu gfjbK s'I jh ezw eo jh j? gozs{ fJ; ;w/I oki d/ 75 jiko fe;kBK dhnK io{osK ~ g{ok eoB bJh tuBpZX j?. r”osbp j? fe ezgBh dhnK jkJhfpqv c;bK, itko, ;{oiw[yh, uktb ns/ ;pihnK d/ phi oki d/ fe;kBK ftu ekch b'efgqn jB. ezgBh d/ dZyDh J/Fhnk y/so gqw[Zy ftgZB ;'bzeh d/ nB[;ko ezgBh d[nkok s/bzrkBk d/ b'eK ~ BthI seBhe gqdkB eoB bJh nB[;zXkB ns/ ftek; bJh fBt/F ikoh j?. fJ; Bkb oki d/ T[sgkdeK, y[dok fteq/sktK ns/ T[gG'rsktK ~ ekch ckfJdk fwb/rk. ezgBh B/ j?dokpkd ftu j'J/ nZmt/I B?FBb ;hv eKro; ftu fjZ;k b? e/ T[E/ nkgDhnK BthnK seBheK dk gqdoFB ehsk.
vk w'No ezgBh ikgkB dh Fohe ezgBh j'Ivk f;nb gkto gq'veN; fbH B/ jkb jh ftu fe;kBK bJh WS20X ns/ WB15X g?No'b gzg dh BthI o/Ii bKu ehsh j? fi;~ ezgBh B/ pus dk pkdFkj BK fdsk j?. gsk oj/ fe j'Ivk w'No ezgBh g'oN/pb iBo/No}, tkNo gzg;, nkws”o s/ fJ;s/wkb ehs/ ikD tkb/ fJzNoBb ezpFB fJziB, bkB w{to}, poF eNo} ns/ fNbo} d/ T[sgkdB ns/ wkoehfNzr bJh gqshpZX j?. Gkosh pkiko ftu ezgBh dh yk;h gSkD j? fijVk nkgD/ tksktoD nB[e{b T[sgkdK dh T[sw r[DtZsk bJh ikDh iKdh j?. ezgBh nkJhn?;U 9000L 2000 ns/ nkJhn?;U 14001 ;oN h f ce / F B B kb nfGgqwkfDs j?.
ezgBh d/ nf;;N?IN iBob w?B/io, wkoehfNzr Fqh p;zs e[wko B/ dZf;nk fe iBiksh fe;kBK dhnK io{osK ~ fXnkB ftu oZyfdnK j'fJnK j'Ivk B/ g?No'b gkNo gzg wkvb WS20X ns/ WB15X bKu ehs/ jB. fiE/
WB15X ;?bc gqkfJfwzr tkNo gzg j? fijVk fe M'Bk, ;pihnK, cb c[Zb ns/ pkrpkBh c;bK dh f;zukJh bJh fJ;s/wkb ehsk iKdk j? T[E/ j'Ivk WS20X gfjbk Bkb ;?bc gqkfJfwzr gzg j? fijVk fe gfjbh tko Gkos ftu bKu ehsk frnk j?. yk; s”o s/ fJj gzg g{oth y/so d/ pko ~ fXnkB ftu oZye/ pDkfJnk frnk j?. T[jBK B/ fejk fe fJ; ftu 4 ;Nq'e, 2 n?ugh, Un?uth ns/ J/noe{bv g?No'b fJziB bZrk j'fJnk j?. Bkb jh fJ; ftu xZN Gko tkb/ BkB ;?bc gqkfJfwzr ;eFB-2 ns/ fvb/toh-2 f;;Nw dk fJ;s/wkb ehsk frnk j?. gzg dh gkDh ;[NZD dh eg?f;Nh 520 bhNo gqsh whNo :kBh fe 31200 gqsh bhNo gqsh xzNk dh ocsko Bkb fJj gkDh ;[NZdk j?. fJ;dk nrbk fjZ;k 16 whNo dh d{oh se gkDh ;[N ;edk j?.
T[jBK B/ fJj th dZf;nk fe fJj gzg j'o gzgK dh s[bBk ftu finkdk ;;sk ns/ 40% se finkdk fJzXB
pukT[Idk j?. fJ; gzg dh ;jkfJsk Bkb fe;kB fszB ;kb d/ nzdo jh y/sh ftu bZrh g{zih gqkgs eo b?Id/ jB :kBh fe finkdk gkDh finkdk pus. fJ; bJh fJj pus dk pkdFkj j?. fJ;~ ubkT[D bJh finkdk you BjhI nkT[Idk. e/tb 21 o[gJ/ gqsh xzNk fJzXB dh ygs fJ; gzg ftu j[zdh j?. c;bK d/ nB[o{g fe;kBk fJ;dh gkDh ;[ND dh ;ghv ~ fBoXkfos eo ;ed/ jB. gzg ~ ukb{ eoB bJh foekfJb f;;Nw fdsk frnk j?. gzg dh fJzXB N?Ie eg?f;Nh 1H5 bhNo j? fijVk brksko eJh xzfNnK se ubkfJnk ik ;edk j?. WS20X nkgDh Fq/Dh dk ;G s'I jbek gzg j? fi;dk Gko f;oc 22 feb' j?. j'o gzgK d/ w[ekpb/ fJ;dk Gko 33% xZN j? ns/ fJjh ekoB j? fe fJ;~ fJe irQk s'I d{ih irQk nk;kBh Bkb fbikfJnk ik ;edk j?. fNT{pbo co/w fJ;~ ;[oZfyns, ;zs[fbs, nk;kBh Bkb fJe irk s'I d{ih irk b? ikD ns/ ;fEs gqdoFB bJh xZN ezgB ;[fBFfus eodk j?. fJ;dh ehws 15,150 o[gJ/ oZyh rJh j?. iBiksh fe;kBK bJh fJj d';s d/ o{g ftu T[Gfonk j?. fJ; w”e/ s/ j'Ivk f;nb gkto gq'veN; d/ gqXkB ns/ ;hJhU :'Fhc[wh fbvk ns/ T[g gqXkB ;/b; n?Iv wkoehfNzr thHe/H T[go/sh nkfd w[Zy o{g Bkb w”i{d ;B.
pus dk pkdFkj
j'Ivk e/ WS20X
WB15Xns/
j'I
f;zi/Nk dk s/bzrkBk ftu fBt/F ikoh
f;z
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
23n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
;/ th uzrh c;b ~ T[rkT[D
bJh io{os j[zdh j? uzr/ phi
dh. i/ phi jh uzrk Bk j't/ sK c;b
fet/I uzrh j't/rh< c;b uzrh BjhI
j't/rh sK fe;kB th y[F BjhI ofj
;e/rk. fJ; bJh ;G s'I gfjbK ;k~
io{os j? uzr/ phi dh u'D dh feT[Ife
i/ fe;kB ;t;E phi phiDr/ sK T[;~
;t;E jh g”dk ns/ cb fwb/rk. nfij/
jh ;t;E ns/ tXhnk phiK dk
T[sgkdB ns/ nk:ks-fBo:ks eodk j?
fFgok ;hv;. fFgok ;hv phi d/ y/so
ftu fJe wzfBnk j'fJnk BK j?. fFgok
;hv; ezgBh d/ w?B/fizr vkfJo?eNo i?
gqekF fwFok ih B/ dZf;nk fe fFgok
;hv; fgSb/ d; ;kbK s'I y/shpkVh d/
y/so ftu nkgDhnK ;/tktK gqdkB eo
ojh j? ns/ nkgD/ rkjeK dhnK io{osK
s/ yok T[so ojh j?. fJj ezgBh d;
;kbK s'I wkoehN ftu nkgD/ rkjeK dk
ftFtk; pDk e/ oZfynk j?.
fFgok ;hv;, ;[pk ;hv; d/ Bkb
;z:[es o{g ftu ezw eo ojh j?. ezgBh
d/ nkX[fBe nB[;zXkB e/Ido ;'Bhgs ns/
pzrb[o{ ftu jB. XBhnk ns/ wbkJh
xkj phiK d/ nk:ks fBo:ks ns/
wkoehfNzr ftu fJj ezgBh Gkos ftu
pj[s tZv/ b?tb s/ ezw eo ojh j?.
fJ;d/ fJbktk ezgBh ;pihnK, uko/ ns/
nBki d/ phiK dk T[sgkdB, nk:ks
ns/ wkoehfNzr eodh j?. fi; ftu w[Zy
o{g ftu eo/b/ ftu pkbh, pzdr'Gh ftu
frzBh 65, nobh-92, c[Zbr'Gh ftu
tkfJN r'bv, pzBh, fwou ftu F'bk
ns/ itkbk, p?IrB ftu rzrk, XfBJ/
ftu rohB p/bk, fJN?bhnB tzvo, uko/
ftu wbkJh xkj ns/ fGzvh ftu ro/B
o/Iio w[Zy jB. fJ;d/ fJbktk fFgok
phiK dh fJe tZvh u/B wkoehN ftu
j?. d/F d/ brGr ;ko/ okiK, r[ioks,
g zikp, jfonkDk, wjkokFNo,
oki;EkB, eoBkNe, nKXok gqd/F ns/
T[so gqd/F B/ w[Zy o{g Bkb fJe tZv/
ftsoe B?Ntoe Bkb T[ZBs fe;wK d/
jkJhfpqv phi ;gbkJh j[zd/ jB. ezgBh
d[nkok phiK ~ oki;EkB, r[ioks,
gzikp ns/ T[so gqd/F ftu fsnko ehsk
iKdk j?. fJ;d/ fJbktk ezgBh phiK dk
nk:ks fJNbh e'ohnk, ikgkB ns/
nwohek ns/ fBo:ks pzrbkd/F, B/gkb
ns/ j'o th d/FK ftu eodh j?. ezgBh
pj[s ibdh ftFt gZXo s/ nkgD/
nkfc; y'bD ik ojh j?.
;'Bk-1 ~ fe;kBK B/ ;okfjnk
S[Nekok fdzd/ jB. fJ;d/ fJbktk finkdk rfjo/ Nq/v fijV/
fe Bow fwZNh ftu p/jso geV pDkT[Id/ jB ns/ ftu'I
finkdk b?Iv J/ohnk j'D eoe/ finkdk ;fEosk fdzd/ jB.
fJj NkfJo nZi fe;kBK dk Go';/:'r T[sgkd pD u[ek j?.
w/b/ ftu i/He/H NkfJo d/ gqdoFBh ;Eb s/ fe;kBK dk Gkoh
nktk-rwB fojk.
www.krishijagran.comਕੰਪਨੀ ;wkuko
fe;kBK dh T[whd s/ yok fFgok ;hv;
e/H NkfJo ezgBh B/ jkb jh ftu jfonkDk d/ fj;ko
ftu nk:'fis @feqFh doFB n?e;g'# ftu fjZ;k fbnk.
fi; ftu ezgBh d/ gqdoFBh ;Eb s/ tZvh ;zfynk ftu
fe;kBK B/ NkfJo dhnK y{phnK d/ pko/ ikDekoh bJh. fJ;
ftu i/He/H NkfJo} d/ fvgNh gqkveN w?B/io fuoziht f;zx B/
feqFh ikroD ~ dZf';nk fe fe;kBK ftu ;G s'I finkdk ;'Bk-
1 NkfJo b'efgqn j?. fJ; NkfJo d/ pko/ dZ;fdnK T[jBK B/
fejk fe fJ; ftu nB'y/ wv F/eo jB fijV/ fuZeV s'I
i/H
fe
24 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
BjhI ofjzdh. fJjh ekoB j? fe fe;kB i/ T[go'es c;bK d/ phi dk
fJ;s/wkb eod/ jB sK T[jBK ~ g?dktko finkdk fwbdh j?. ns/
fe;/ soQK dk B[e;kB BjhI j[zdk. T[jBK B/ wHgqH ftu T[rkJh ikD
tkbh eDe Bkb s[bBk eofdnK fejk fe ibtk:{ d/ coe e/ ekoB
eDe dhnK fe;wK ftu nzso nkT[Idk j?. T[jBK B/ ;h 306 fe;w
~ ndfts: dZf;nk.
vkH f;tku B/ fejk fe S'N/ ns/ f;wKs fe;kBK bJh n;hI ;wkb
n?Iv wkoiBb ckowo f;;Nw wkvb ftef;s ehsk j? fi;d/ sfjs
e[M fe;kBK dh nkwdBh 1,40,000 se doi ehsh rJh j?. ;w/I
dh wzr d/ ubd/ xZN bkrs ftu finkdk g?dktko Bkb finkdk
w[Bkc/ dh ;'u d/ Bkb n;hI ezw ehsk j?. y/shpkVh d/ y/so ftu
pj[s pdbkn nkJ/. fJzNoeq/fgzr F[o{ j'Jh fco b/}o b?tfbzr
seBhe dk fJ;s/wkb ehsk ikD bZrk. vkfJo?eN ;hv okfJ;
(vhHn?;Hnko) ftu E'Vh xZN g?dktko sK fwbdh j? go ;k~ bzph o/;
dk x'Vk pBD bJh j'o w[Bkc/ t/yD/ j'Dr/ fit/I GftZy bJh gkDh dh
pus. yk; s”o Bkb dkbK ftu fBT{Bsw ;wZoEB w[Zb fcbjkb s?n
BjhI j' gkfJnk. i/ fJ;/ soQK d/ jkbks oj/ sK T[j fdB d{o BjhI
id'I ;k~ G[Zy/ fgnk;/ ofjDk gJ/rk. T[jBK B/ nzs ftu fJj th
dZf;nk fe dkbK ftu rfowk ns/ ;sBk ;G s'I tfXnk fe;wK jB.
T[jBK B/ feqFh ikroD w?r}hB okjhI fe;kBK ~ ;zd/F fdZsk fe
fe;kB jw/FK B[e;kB dh Bk ;'uD ;r'I ;jh ;w/I s/ ;jh c;b bkT[D
sK T[jBK ~ finkdk ckfJdk fwb/rk.
;kBK ~ xZN bkrs Bkb finkdk g?dktko s'I finkdk w[Bkck j't/, fJjh ;kvk wzst j? go
;w/I f;o g{oh pkfoF Bk j'Dk, T[gi xZN j'Dk nkfd
eJh ;wZf;nktK jB fijBK eoe/ fe;kBK ~ ekch
B[e;kB dk ;kjwDk eoBk g?Idk j?. fco th e[M
fe;kBK dk B[e;kB }ho' j?. fJjBK fdBK ftu gzikp
ns/ jfonkDk ftu tkJhN cbkJh dh ;wZf;nk ;G s'I
finkdk t/yh ik ojh j? fi; dh t}k Bkb fe;kBK ~
Gkoh B[e;kB j'fJnk j? ns/ g{oh c;b ysw j' rJh
j?. fJj ftuko jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh
(n?uHJ/H:{H) d/ vkfJo?eNo (fo;ou) vkH ;[o/Ido f;zx
f;tku B/ feqFh ikroD dh Nhw Bkb yk; w[bkeks
eod/ j'J/ dZ;h.
vkH f;tku B/ fejk fe tkJhN cbkJh dh
;wZf;nk gkfe;skB d/ w[ekpb/ Gkos ftu finkdk j?
feT[Ife fJ; ;kb i{B wjhB/ ftu pj[s finkdk pkfoF
j'Jh j? fi; dh t}k Bkb nkodosk pj[s tXh j?.
fJjh ekoB j? fe Gkos ftu tkJhN cbkJh dk gqe'g
pj[s finkdk j?. nkodosk dk tXDk jh tkJhN
cbkJh dk w[Zy ekoB j?. go n?BekoFhnk iksh d/
ehV/ tkJhN cbkJh ~ ysw eod/ jB.
vkH f;tku B/ fJj th dZf;nk fe ;kXkoD fe;wK
iK jkJhfpqv ftu nwoheB fNzv/ dh ;[zvh bJh phNh
ihB gkfJnk iKdk j? gozs{ o; u{;e ehfVnK bJh
jkb/ se e'Jh gqsho'Xh fe;w BjhI j?. fJ;/ bJh n;hI
n?uHJ/H:{ ftu eDe dhnK nbr nbr fe;wK s/ ezw
eo oj/ jK. fi; ftu vpfbT{n?u 1105 ;G s'I
tXhnk j? feT[Ife fJ; ftu ghbh r/o{IJh dh ;wZf;nk
BjhI j? ns/ g?dktko finkdk j?. fJ; fe;w dh T[gi
50-65 e[fJzNb gqsh j?H j[zdh j?. vkH f;tku B/ fejk
fe eDe ftu d' soQK dhnK yk; fe;wK gkJhnK
iKdhnK jB. fJe xZN gkDh tkbh ns/ d{ih finkdk
gkDh tkbh. Bkb jh 1142, 1124, 296, 297
g{;k 3036 nkfd nfijhnK fe;wK jB fijVhnK
tXhnk jB ns/ fJjBK ftu ghbh r/o{IJh dh ;wZf;nk
xZN bkrs ftu finkdk g?dktko Bkb finkdk w[BkckL vkH f;tku
o{ph i?B, fJwokB ykB;hBhno gZsoeko, gZsoeko, feqFh ikroDw'pkfJbL 9999142633_9582957538
Jhw/bL [email protected]
fe
www.krishijagran.comfJzNoftT{
25n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
nwl nwl Awp vwqwvrx dI SuDqw
leI v`D qoN v`D ru`K lgwauNdy hn[
pMjwb dy dOry au~qy Awey brqwnIAW dy
ipRMs cwrls ny s. Gulwl nwl ie`k
LMmI mulwkwq kIqI qy s. Gulwl dI
jYivk KyqI qoN bhuq pRBwivq hoey[
s. jsbIr isMG Gulwl A`j dI
nvIN KyqI nUM ApnwA rhy hn Aqy
rswieixk KyqI qoN injwq pw rhy
hn[ iehnw dy pirvwr dw vI iehnw
dy ies kMm iv`c pUrw swQ hY[ s.
Gulwl dw ieh supnw hY ik auhnW
duAwrw kIqI jWdI jYivk KyqI pMjwb
dy hr ikswn dI loV bxy[ iehnw dw
ieh auprwlw SlwGw Xog hY[
lw luiDAwxw dI qihsIl
smrwlw dy ieiqhwsk ipMf
Gulwl dy vsnIk s. jsbIr isMG
Gulwl lgBg 25 eykV zmIn au~qy
KyqI krdy hn ijs iv`coN iehnw ny 7
eykV zmIn au~qy jYivk KyqI Aqy 15
eykV zmIn au~qy sDwrn KyqI
hoeI hY[
mu`K &slW iv`c ieh kxk Jony
qoN ielwvw keI qrW dy mOsmI Pul,
Pl Aqy sbzIAW dI kwSq vI krdy
hn[ iehnw ny 3 knwl zmIn au~qy
nY~t hwaUs lgwieAw hoieAw hY[
AwpxI 1 eykV zmIn au~qy kuJ
&ldwr bUty lgwey hoey ny[ ies qoN
ielwvw iehnw ny AwpxI zmIn dy
kuJ ih`sy au~qy hrbl Aqy dvweIAW
vwly pOidAW dI vI kwSq kIqI hoeI
hY[ AwpxI KyqI nUM hor vDIAw Aqy
Aswn bxwaux leI s. Gulwl
Aksr AwpxI KyqI iv`c AwDuink
KyqI mSInrI Aqy nvIAW KyqI
qknIkW dI vrqoN krdy rihMdy ny[
KyqI dy nwl nwl s. Gulwl kuJ KyqI
shwiek DMdy vI krdy hn ijvyN pSU
pwlxw, Sihd dw DMdw, gMfoieAW dI
Kwd iqAwr krnw Awid[
iehnw DMidAW dI pUrI jwxkwrI
lYx leI iehnw ny pMjwb KyqIbwVI
XUnIvristI, luiDAwxw v`loN tRyinMg
vI leI hoeI hY[ s. jsbIr isMG
Gulwl iehnW KyqI shwiek DMidAW
qoN cMgI Awmdn vI pRwpq kr rhy
hn[ mINh dy pwxI dI muV vrqoN leI
vI iehnw dy auprwly SlwGw Xog
hn[
pwxI dI bcq nUM iDAwn iv`c
r`Kdy hoey s. Gulwl ny isMcweI leI
Awpxy KyqW iv`c AwDuink isMcweI
qknIkW dI vrqoN kIqI hoeI hY[ s.
jsbIr isMG Gulwl pMjwb KyqIbwVI
XUnIvristI luiDAwxw dy ikswn
kl`b dy mYNbr vI hn Aqy sMn 2011
iv`c Awp nUM iesy XUnIvristI v`loN
s&l ikswn dw snmwn vI pRdwn
kIqw igAw[ AwpxI jYivk KyqI dy
www.krishijagran.comਸਫਲ ਕਹਾਣੀ
iz
;cb fe;kB;H i;pho f;zx x[bkb
26 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
idnyS dmwQIAwsmwj syvk Aqy icMqk
Mob: 9417714390Email: [email protected]
o;kBh Bz{ fJZe pdbkt dh
b'V j? fJj eEB fJZe djke/
s'A ;[Dd/ nk oj/ jK. ;kfJz;dkBK B/
y/sh ftZu ;[Xko, BthnK fe;wK Bz{
ngDkT[D ns/ gkDh dh xZN ygs
tkbhnK ca;bK dh ekPs Bz{ ngDkT[D
bJh fejk j?. fJ; d/ Bkb tZX oj/
you/ Bz{ g{o/ eoB bJh ;jkJh XzfdnK
Bz{ ngDkT[D s/ th soIhj fdZsh ik
ojh j?. ;jkJh XzfdnK Bz{ gq's;kjB
d/D bJh ;oeko th BthnK BhshnK
T[b/y ojh j?. ;jkJh XzfdnK Bz{
ngDk e/ nkgD/ w[eZdo Bz{ u[D"sh
fdZsh j?, fgzv u{jV uZe fibQk w'r/ d/
t;Bhe fJZe S'N/ fe;kB ;H Bofgzdo
f;zx ;g[Zso ;H izrho f;zx B/.
fJjBK dh ftok;s ftZu 1 feZb/ IwhB
nkgD/ Gok ns/ G?D Bkb ;KMh
j?.fJjBK B/ ;w/A f;o tes dh
Bikes ;wMh ns/ ;jkJh XzfdnK Bz{
ngDkfJnk. fJjBK B/ gP{ gkbD,
wZyh gkbD, w[orh gkbD ftZu nkgDk
o{MkB ftykfJnk ns/ nkgD/ GftZy B{z
BthA okj fdykJh.
gP{ gkbD L ;kb 1994 ftZu
v/noh ftek; ftGkr, soB skoB
s'A Nq/fBzr b? e/ gP{ gkbD dk ezw P[o{
ehsk. fJjBK e'b w"i{dk 3 gP{ jB
(2 io;h rktK ns/ 1 wZM). fJj gP{
n";s 36 feZb' d[ZX fdzd/ jB ns/
fJjBK s'A gqkgs r'j/ Bz{ fJj nkgD/
y/s ftZu ykd tKr tosd/ jB.
gP{nK tk;s/ b'VhAd/ gZm/ fJj nkgDh
IwhB s/ jh T[rkT[Ad/ jB.
Pfjd dhnK wZyhnK L ;kb
1997 ftZu y/shpkVh wfjew/ s'A
wZyhnK gkbD dh Nq/fBzr bJh. gzi
vZfpnK s'A ezw P[o{ ehsk. j"bh^j"bh
fJ; ftZu o[MkB tXkfJnk feTAfe
fJ; s'A nk ojh tXhnk ewkJh B/
fJjBK Bz { fJ; gk;/ i'fVnk.
ghHJ/H:{H, b[fXnkDk s'A 2005 ftZu ph
pqhfvzr dh nvtK; Nq/fBzr w[ezwb
ehsh. 2014 ftZu ph pqhvo dk
bkfJ;?A; fbnk ns/ j[D fJjBK e'b
1100 s'A tZX pe;/ jB. fJj n";s
20 feZb'$pe;k Pfjd dk T[sgkdB
eod/ jB ns/ fJ; s'A fJbktk g'bB,
gqg'fb;, w'w nkfd th fJeZmk eoe/
t/ud/ jB. fJj ;kbkBk 200 e[fJzNb
Pfjd g?dk eoe/ 25^30 bZy dh
nkwdB b?Ad/ jB. ;odh d/ w";w
ftZu fJj vZfpnK dh wkJhrq/PB row
fJbkfenK ftZu fit/A fe oki;EkB,
rzrkBro, e'Nk ns/ ;odhnK ftZu
fjwkub ns/ ePwho ftZu eod/
jB. fJ; soQK eoB Bkb n";s
g?dktko s/ xZN n;o g?Adk j? ns/
wZyh dh frDsh ftZu tkXk j[zdk j?.
y[zpK dh ekPs L y[zpK dh ekPs
dh Nq/fBzr fJjBK B/ 2012^13 ftZu
gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh,
b[fXnkDk s'A gqkgs ehsh. fgzv d/
pkjob/ gk;/ fJZe 25'%20' dk P?Zv
;jkJh XzfdnK s'A bJh ;/X^Bofgzdo f;zx
;jkJh XzfdnK s'A bJh ;/X^Bofgzdo f;zx
fe
www.krishijagran.comਸਫਲ ਕਹਾਣੀ
27n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
gqekfPs o;kfbnK ftZu o{MkB oZyd/
jB fit/A fe uzrh y/sh, gq'ro?f;t
ckofwzr, fJ; s'A fJbktk j'o
;z;EktK s'A Skg/ iKd/ o;kfbnK ftZu
fdbu;gh fdykT[Ad/ jB, fit/A fe
n?vtkJhIo, y/sh d[Bhnk, T[Zsw
y/sh nkfd. e'Jh th ;wZf;nk j'D s/
fJj e/HthHe/H w'rk ns/ :{Bhtof;Nh
d / ; k fJ z;dkBK Bkb ; zgoe
eod/ jB.
fJj gzi dfonk fe;kB ebZp, u{jV
uZe d/ gqXkB, y[Pjkbh c{v gq';?f;zr
n ? Av wkoehfN zr d / ;e Zso,
ph^ehfgzr t?bc/no n?;';hJ/PB d/
yikBuh, nkor?fBe ckofwzr
n?;';hJ/PB d/ ;eZso ti'A ;/tk
fBGkn oj/ jB. fJ; s'A fJbktk fJj
gq'ro?f;t phHehfgzr n?;';hJ/PB,
ghHJ/H :{H d/ w?Apo jB. fJZE'A d/
B"itkBK tk;s/ fJj fJZe o'b wkvb
jB fJjBK B/ nkgD/ fgzv d/ B"itkBK
Bz{ ;jkJh XzfdnK Bz{ ngDkT[D tZb
gq/fonk j? ns/ ;w/A^;w/A doys
brkT[, tksktoD pukT[, BP/ SZv'
ns/ tX/o/ gVQ' w[fjzw Bkb i[V e/ fgzv
ftZu ikro{esk fbnkT[D dk phVk
u[Zfenk j?.
;H Bfogzdo f;zx pj[gZyh
;yPhns d/ wkbe, f;ZyD dh fJZSk
oZyD tkb/, tZy^tZy ndkfonK Bkb
skbw/b ns/ nrKj tX{ ;'u B/ fJjBK
Bz{ fJZe fw;kb pDk fdZsk j?. tZX
g?bQhnK tkfbnK d/ ekoi ;[ykb/ j'
iKd/ jB go id'A e'Jh S'Nk fe;kB
p[bzdhnK Bz{ S{j e/ ftyk d/t/ sK T[j
fw;kb pD iKd/ jB.
;koBh 1 ;jkJh XzfdnK s'A j'Jh ewkJh dk t/otk L
bVh BzL Xzd/ dk Bkw frDsh B;b n";s T[gi n";snkwdB gqsh ;kb
1H Pfjd dhnK 1100 vZp/ n?fg; 20 feZb'$vZpk 25 bZy
wZyhnK w?bhfcok
2H y[zpK 2 p?Zv YhAroh, 2 e[fJzH$p?Zv 40,000
pNB
3H w[orh gkbD 25 d/;h 150 nzv/$;hiB 30,000
4H gP{ gkbD 2 rKtk Io;h 36 feZb'$fdB 25 o[gJ/ feZb' rK
1 wZM 35 o[gJ/ feZb' wZM
5H jbdh 1 eBkb 8 e[fJzH$eBkb 30,000
gq';?f;zr 2^1$2 feZb'
;[Zeh jbdh
rrBi's e"o ns/ nwBgqhs
feqPh ftfrnkB e/Ado, w'rk
gkfJnk j'fJnk j? fi; ftZu fJjBK B/
d'A p?Zv brkJ/ j'J/ jB. fJZE/ fJj
pNB ns/ YhAroh dh ekPs eod/
jB. ;szpo s'A cotoh sZe y[zpK dh
ekPs ;[uZi/ sohe/ Bkb j[zdh j? ns/
fJ; dh fteoh fJj fgzv gZXo s/
nkgDh pDkJh Nhw oKjh eod/ jB.
w[orh gkbD L fgzv d/ ftZu
nkgD/ P"e Bz{ 25 d/;h w[orhnK th
oZyhnK jB fijBK dh n";s nzv/ dh
g?dktko 150 nzv/$;kbkBk j?. fJj
d/;h nzvk j'D eoe/ d[ZrD/ Gkn s/
ftedk j ?. fJ; s' A ;kbkBk
30,000$^ o[gJ/ dh nkwdB eo b?Ad/
jB. fJjBK dh d/yGkb tk;s/ e[M
T[u/ik BjhA eoBk g?Adk
ca;bh ftfGzBsk L fJZe J/eV
IwhB ftZu fJj ;odh o[Zsh eDe
phid/ jB fi; Bkb fJjBK dh xo
dh b'V g{oh j[zdh j?. jkVQh ftZu
fJjBK B/ M'B/ iK pk;wsh Bz{ soihj
Bk d/ e/ eBkb^eBkb oepk jbdh,
fsb, ;'fJnkphB uko/ dh g?dktko
j/m fbnKdk j?. fJjBK ca;bK s/ wZyh
nkT[D Bkb ca;bK d/ MkV ftZu tkXk
j[zdk j? ns/ Pfjd dh g?dktko Bkb
ewkJh dk ;o's th tXdk j?. fJjBK
B/ ;Ve d/ nkb/^d[nkb/, xo d/ x/o/
ns/ y/sK d/ pzB/ c[ ZbK dhnK
fenkohnK brkJhnK j'JhnK jB
fi; Bkb wZyhnK ftZu tkXk j[zdk j?
ns/ Pfjd th tX/o/ pDdk j?. fJ; s'A
fJbktk g'bB Bz{ fJZemk eoe/
wkoehN ftZu t/ud/ jB.
wzvheoB L fJjBK ;jkJh
XzfdnK s'A gqkgs Pfjd, nzv/, y[zpK,
jbdh nkfd dk wzvheoB fJj nkg
eod/ jB. fgzv d/ B"itkBK Bz{ fJjBK
B/ nkgD/ Bkb i'fVnk j?. fJj
B"itkBK Bz{ gq's;kfjs eoB bJh
fteoh d/ fj;kp s/ T[jBK Bz{ ewhPB
fdzd/ jB sK i' nZi dh itkB ghVQh
tZX s'A tZX ezw eo/ ns/ w[Bkck
ewkJ/. w/fbnK, ;e{bK ns/ j'o
fJeZmK s/ fJj nkgDh fiD; dh
fteoh nkgDh Nhw oKjh eod/ jB.
jbdh ns/ Pfjd dh gq';?f;zr ns/
g?fezr dh Nq/fBzr fJjBK B/ e/HthHe/H,
w'rk s'A gqkgs ehsh j? fi; Bz{ fJj
nkgDh tos'A ftZu fbnk e/ bkjk b?
oj/ jB.
y/sh ;kfjs L nrKj tX{ ;'u d/
wkbe j'D eoe/ BthnK sithiK Bz{
stZi'A fdzd/ jB. :{Bhtof;Nh tZb'A
www.krishijagran.comਸਫਲ ਕਹਾਣੀ
28 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
slW qo v`D JwV lYx leI Aqy cMgI guxvMqw
vwlIAW PslW dy auqpwdn leI iksm dI shI
cox ,smNy isr ibjweI, kIVy mkOVy qy ibmwrIAW dI
rokQWm dy nwl nwl zmIn dI ishq nUM brkrwr r`K
ky PslW qo v`D JwV ilAw jw skdw hY [BUmI dy Boiqk
,rswixk Aqy jYivk guxW qy BUmI dI ishq inrBr
krdI hY[ienswn dI KudgrjI Aqy glq XojnwvW ny
zmIn Aqy pwxI iv`c ieMnw pRdUSx pYdw kr id`qw hY
ik BUmI dI ishq bhuq ivgV geI hY [BUmI dI ishq
nUM bxweI r`Kx leI Kws qv`jo dyx dI loV hY [DrqI
dI auprlI siqh ijs nMU im`tI kihMdy hn jo ik swfy
jIvn dw ADwr hY dI hwlq idno idn ivgVdI jw rhI
hY[ ies dw m`uK kwrx KwdW dI shI vrqoN nw
krnw,KyqI krn dy glq qrIky Aqy zmIn dI prK
nw krvwauxw hn [nqIjw ieh hoieAw hY ik ipCly
l`gBg ds swlW qoN Bwrq iv`c KwdW dI kul Kpq
iv`c vwDw hoieAw hY Aqy &slW dw auqpwdn(Kws
krky Anwj vwlIAW) siQr rihx dI bjwey Gt
irhw hY ijs dy keI kwrnW ivcoN iek m`uK kwrn zmIn
dI ishq mwVI hoxW ,KwdW dI Xog vrqoN jW sMquilq
nW hoxw vI hY[ so zmIn dI aupjwaU SkqI nUM bxweI
r`Kx leI hrI Kwd dI vrqoN krnw qy rswiexk KwdW
dI sMquilq vrqo hoxw Aiq jrUrI hY qW ik loV
muqwbk hI iehnW dI vrqoN kIqI jwvy[ ies krky
BUmI iv`c &slW leI KurwkI q`qW dI mwqrw iv`c coKI
kmI qy BUmI dy BOiqk , rswiexk Aqy jYivk guxW iv`c
AxcwhIAW qbdIlIAW iv`coN kuJ Aihm sm`isAwvW
hn[
KurwkI q`qW dI Gwt
nrmW-kxk Aqy JonW-kxk swfy rwj dy m`uK
PslI c`kr hn [ ieko hI qrW dy PslI c`kr c`lx
nwl keI qrW dIAW qbdIlIAW BUmI dy rswiexk
Aqy BOiqk guxW iv`c AweIAw hn[ ijnHW ielwikAW
iv`c hyTly pwxI mwVy hn Aqy hr swl Jony dI pnIrI
lwaux qo pihlW k`dU krn nwl keI KyqW iv`c jVH
Kyqr iv`c iek sKq qih bx jwx kwrn Jony qoN
bwAd augweI jwx vwlI Psl ijvyN kxk iv`c hvw
Aqy pwxI dw TIk nw hox kwrn Aqy mwVy pwxI hox
kwrn Aqy lUxW dy jmW ho jwx kwrn Psl nUM nukswn
hMudw hY[ AOsqn 130 kuieMtl dwxy dI pYdwvwr q`k
jwx leI BUmI iv`co qkrIbn 285 iklo nweIrtojn,
58 iklo PwsPors, 349 iklo potwsIAm, 48 iklo
gMDk, 656 gRwm ijMk, 5120 gRwm lohw,5750 gRwm
mYgnIj, 264 gRwm qWbw, 360 gRwm boron Aqy 26
gRwm mOlIbfInm vrgy q`qW dI Kpq hMudI hY [pMjwb
dI PslI Gxqw 1960-61 iv`c 126 % sI jo ik v`D
zmIn dI ishq nUM brkrwr r`Kx leI suJwA
P
www.krishijagran.comfwZNh dh fsnkoh
29n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
ky 2007-08 dy A`D iv`c 190% qoN vD ho geI hY jo ik
swry rwjW nwlo v`D hY [PslW dI rihMd KUMhd Aqy
jYivk KwdW dI bhuq G`t vrqoN kwrn BUmI iv`c KurwkI
q`qW dI sm`isAw hor vI gMBIr ho c`ukI hY[ AOsqn
swfy rwj ivc hr swl qkrIbn 360 l`K tn prwlI
Aqy 40 pRqISq kxk dw nwV KyqW iv`c hI swV id`qw
jWdw hY , ies dy nwl BUmI dy KurwkI q`qW dw nukswn
hMudw hY Aqy nwl hI vwqwvrx pRdUiSq hMudw hY ijs dy
nwl BUmI dy guxW qy vI mwVw Asr pYdw hY [PslI
c`kr iv`c PlIdwr PslW dy nw hox krky Aqy jYivk
KwdW dI G`to vrqoN kwrn BUmI iv`co ho rhIAW v`K v`K
ikirAwvW qy vI burw Asr pYdw hY [ ies smyN swfy
rwj iv`c keI KyqW iv`c ijMk, lohw, mYgnIj Aqy
gMDk dI Gwt kwrn PslW dw JwV G`t irhw hY [
sMquilq KwdW dI
vrqoN
zmIn dI aupjwau
SkqI muqwbk aus iv`c
bIjIAW jwx vwlIAW
PslW dy jIvn kwl
pUrw krn leI Aqy v`D
JwV lYx leI q`qW nUM
shI smyN ,shI qrIky,
shI soimAW qy shI
mwqrw nwl iesqymwl
krn nUM hI KwdW dI sMquilq vrqoN ikhw jWdw hY[ ies
sMquilq Kwd pRogrwm Apnwaux nwl ij`Qy PslW dw
JwV v`Ddw hY, auQy imAwrI auqpwdn hox dy nwl-
nwl KyqI qy Krc Gtdw hY, Aqy vwqwvrx vI su`D
rihMdw hY[
mn`uK qy pSUAW dI qrW bUty vI ijaudyN jwgdy hn
qy auhnW nUM Awpxw jIvn kwl pUrw krn leI mn`uK
vWg AnykW pdwrQW/ q`qW dI loV hY ijnHW iv`co 16 v`fy
Coty q`qW dI ivigAwnk KOj Anuswr zrUrq dw
ijkr kIqw igAw hY[v`fy q`qW qo Bwv ijhVy q`q
ijAwdw mwqrw iv`c cwhIdy hn qy Coty q`q ijhVy G`t
mwqrw iv`c &slW lYdIAW hn pRMqU AihmIAq p`Ko v`fy
qy Coty q`qW dI mh`qqw brwbr hY [ A`j k`lH GxI KyqI
dy X`ug iv`c imtI prK nqIijAW qo pqw l`gw hY ik
ipCly swlW dOrwn zmIn dI BOiqk rswiexk AvsQw
idno idn mwVI ho rhI hY [ so zmIn dI cMgI ishq
leI, v`D JwV qy cMgy imAwrI auqpwdn leI k`uJ g`lW
dw iKAwl r`Kxw jrUrI qy sMquilq KwdW dI vrqoN
krnI cwhIdI hY [
1. rUVI, kMpost Kwd Awid dI vrqoN v`D qoN v`D
krnI cwhIdI hY [
2. &slI c`kr zmIn qy pwxI dI kuAwltI
Anuswr bxwieAw jwvy[
3. &slI c`kr iv`c PlIdwr PslW nUM Apxwaux
dy Xqn kIqy jwx[
4. &slW dI rihMd KMUhd nUM swVx qoN guryj kIqw
jwvy [
5. mwVy pwxI dI sMcweI leI vrqoN nw kIqI
jwvy[
6. zmIn qy &slW dI loV Anuswr ie`k swl
bwAd fMUGI vhweI kIqI jwvy[� �
auprokq kMm krn
dy nwl nwl loVINdy q`qW
dI pUrqI rswiexk
KwdW rwhI kIqI jWdI
hY[ ijAwdwqr ikswn
n w e I t r o j n q ` q
XUrIAw Kwd rwhIN,
PwsPors Aqy potwS
q`q fI.ey.pI Kwd rwhIN
jW AYn.pI.ky 12-32-
16 KwdW rwhIN &sl nUM
pwaudy hn jdoN ik
kwrbn hweIfRojn ,AwksIjn q`q vwqwvrn iv`co
(hvw,pwxI qoN) bUty nUM muPq iml jWdy hn [ ikswn
vIrW dy KyqW iv`c ieMnW Cy v`fy q`qW qoN ielwvw dUsry
Coty q`qW dI bhuq Gwt dyKI geI hY[ ijs dIAW
inswnIAW qy pUrqI leI hyTW id`qI jw rhI hY [
mYgnIj :
Kws krky ryqlIAW zmInW iv`c Jonw kxk &slI
c`kr iv`c mYgnIj Gwt AwaudI hY jo ik purwxy jW
ivckwrly p`iqAW dIAW nwVIAW ivcly slytI pIly
,BUry D`by pY jWdy hn [ jo bwAd iv`c gulwbI rMg dy ho
jWdy hn[ kxk iv`c ieh Gwt pihly pwxI qoN iqMn
idn ip`Co njr AwaudI hY[Gwt vwly KyqW iv`c is`DI
mYgnIj pwaux dI bjwey 0.5% mYgnIj slPyt (30%
q`q vwly) dw Gol bxw ky 2-3 spryAW hPqy -hPqy dy
vkPy qy krnIAW chIdIAW hn [
ijMk :
ijMk dI Gwt vI Jony qy kxk dy &slI c`kr vwly
KyqW iv`c ijAwdw AwauNdI hY, ijs krky Anwj iv`c
www.krishijagran.comfwZNh dh fsnkoh
30 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
vI ijMk dI kmI Aw jWdI hY, qy iPr ijMk dI Gwt
psUAW qy mnu`KW iv`c Aw jWdI hY[ ijMk dI Gwt nwl
ivckwrly p`iqAW qy jMgwlpx AwaudW hY qy ijAwdw
Gwt Awaux qy p`qy ivckwro t`ut jWdy hn bUty dw vwDw
r`uk jWdw hY qy pOdw JwVI dI qrHW ho jWdw hY [ ies dI
pUrqI leI 20-25 iklo ijMk slPyt pRqI eykV dy
ihswb nwl ibjweI vyly pwE[KVI &sl iv`c Gwt
Awaux qy 2% ijMk slPyt dy Gol dw spryA kIqw jw
skdw hY[
lohw : lohy dI Gwt auprly p`iqAW qy njr
AwaudI hY[ ies dI Gwt vwly bUty dy p`iqAW dIAW
nwVIAW hrIAW rihMdIAW hn qy p`qy ivckwro pIly ho
jWdy hn jo ik ijAwdw Gwt Awaux qy ic`ty ho jWdy hn
[lohw vI zmIn iv`c nhI pwauxw cwhIdw,ies dI
pUrqI leI 1% PYrs slPyt dw Gol bxwky 2-3
spryAW krnIAW cwhIdIAW hn[
gMDk (slPr) slPr dI Gwt kxk-Jony PslI
c`kr iv`c Kws krky hlkIAW zmInW iv`c AWaudI
hY[ ies dI Gwt nwl nvyN p`iqAW dw rMg pIlw ho jWdw
hY [jdo ik purwxy p`qy hry rihMdy hn [kxk dI Psl
iv`c bwrS dy mOsm Aqy b`dlvweI dOrwn ies q`q dI
Gwt hor ijAwdw Aw jWdI hY [ ieh q`q qyl bIj
PslW iv`c qyl dw AMS vDaudw hY ijsdI Gwt nwl
qyl bIj &slW dy JwV qy bhuq mwVw Asr pYNdw hY [
ies q`q dI pUrqI leI zmInW iv`c bIjweI vyly ie`k
qoN fyf kuieMtl ijpsm pRqI eykV pw dyxw cwhIdw hY[
jiqMdr isMG brwV Aqy AmrjIq isMG sMDU
Pwrm slwhkwr syvw, biTMfw
www.krishijagran.comfwZNh dh fsnkoh
31n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
www.shipraseedsindia.com
fFgok Uto;h} fJzvhnk
fFgok phi Gkos dh fJe nkr{ phi ezgBh j? ezgBh ;pihnK, uko/ dhnK c;bK ns/ fJ; soQK fFgok phi
dhnK j'o c;bK d/ phiK dk T[sgkdB, fo;ou ns/ wkoehfNzr ftu i[Nh j?
J/-61, fJzv;Nqhnb J/ohnk, ihHNhHeoBkb o'v, nkikdg[o, BthI fdZbh- 110033 (Gkos)
rkje ;/tk e/IdoL 91-11-27417400 Jhw/bL [email protected]
xk dw pUrw JwV pRwpq krn leI &wsPors q~q
vwlIAW KwdW dI mhq~qw qoN hr ikswn vwikP hY[
ijvyN nweItrojn q~q vwlI Kwd pOdy iv~c hirAwvl Aqy
vwDy leI zrUrI hY, &wsPors q~q pOdy iv~c qxy dI
mzbUqI Aqy jVHW dy vwDy leI mh~qv pUrn hY[ ies Kwd
dI kImq vI izAwdw huMdI hY, ie~s krky ies dI suc~jI
vrqoN hor zrUrI bx jWdI hY[ &wsPors q~q dI Kwd
hmySW bIjx smyN hI vrqxI cwhIdI hY[ PwsPors dI
lgwqwr vrqoN nwl keIAW zmInW iv`c ies dI mwqrw
v`D geI hY[ ijs nwl zmIn iv~c q`qW dw sMquln
ivgVdw hY Aqy izAwdw PwsPors izMk dI Gwt dw kwrn
bxdI hY[ies nwl PslW dy JwV qy ault Asr pYNdw hY[
so &wsPors q~q dI shI vrqoN krn leI hyTW ku~C
mh~qv pUrn jwxkwrI id~qI jw rhI hY[ ikswnW nUM ie~s
jwxkwrI nUM smJx dI koiSS krnI cwhIdI hY Aqy ies
dw &wiedw auTwauxw cwhIdw hY[
im`tI pr^ AwDwr qy &wsPors KwdW dI vrqoN kro:
KwdW hmySW im~tI dI prK irport Aqy isPwrS
Anuswr hI vrqxIAW cwhIdIAW hn[ ijs zmIn iv~c
&wsPors q~q drimAwnI SRyxI iv~c hovy, aus zmIn iv~c
25 iklo &wsPors q~q pRqI eykV pwaoux dI isPwrS hY[
pr jy im~tI prK krvweI jwey qW ie~s q~q bwry shI
zrUrq pqw cldI hY[ zmIn ivclI &ws&ors dy AwDwr
qy im`tI nUM 4 SRyxIAW iv`c vMifAw igAw hY [ieh SRyxIAW
hn : G`t (5 iklo/eykV qoN G`t), drimAwnI (5-9
iklo/eykV), v`D (9-20 iklo/eykV) Aqy bhuq v`D (20
iklo/eykV qoN v`D) [ G`t &ws&ors vwlIAW zmInW iv`c
drimAwnIAW zmInW leI is&wrS kIqI mwqrw qoN 25
pRqISq v`D Kwd pwaux dI zrUrq huMdI hY[ ies dy ault
v`D &ws&ors vwlIAW zmInW iv`c Kwd dI mwqrw 25
pRqISq Gtw idau Aqy bhuq izAwdw &ws&ors vwlIAW
zmInW iv`c &ws&ors Kwd pwaux dI iblkul hI jrUrq
nhIN pr AijhIAW zmInW nUM 2-3 swl bwAd iPr prK
krvw lYxw cwhIdw hY[ m`kI-kxk &slI c`kr iv`c jy
zmIn ivclI PwsPors dI mwqrw 16 iklo pRqI eykV qoN
v`D hovy qW vI donW &slW nUM PwsPors vwlI Kwd pwaux dI
loV nhIN hY [
ieh vyiKAw igAw hY ik G~t PwsPors vwlIAW
zmIn ivc kxk nUM PwsPors dI vDyry vrqoN krn nwl
v~D JwV dI pRwpqI hoeI Aqy v~D PwsPors vwlIAW
kxk iv~c &wsPors KwdW dI suc~jI vrqoN kro
k
www.krishijagran.comykdK dh tos’I
32 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
zmIn ivc kxk nUM v~D PwsPors pwaux dw koeI Pwiedw
nhIN hoieAw [ so im`tI dI prK krwaux Aqy nqIijAW
Anuswr Kwd vrqx nwl PwsPors KwdW dy byloVy
KricAW qoN bicAw jw skdw hY Aqy kxk dw pUrw JwV
ilAw jw skdw hY[
zmIn iv~clI jIvk kwrbn dI mwqRw dw &wsPors q~q
nwl sbMD:
zmIn ivclI &ws&ors qoN ielwvw jIvk kwrbn vI
&ws&ors vwlI Kwd dI imkdwr nUM inrDwrq krdI hY[ jy
im`tI iv`c jIvk kwrbn 0.4 pRqISq qoN v~D hovy qW
&ws&ors Kwd dI imkdwr GtweI jw skdI hY Aqy Kwd
dI b~cq kIqI jw skdI hY[ is&wrS kIqI imkdwr nwloN
ikqnI Kwd G~t pwauxI hY, aus dw ihswb ie~s qrW
lgwau[ jy im`tI iv`c jIvk kwrbn 0.4-0.6 pRqISq hovy
qW drimAwnI &ws&ors vwlIAW zmInW (&ws&ors q`q
5-9 iklo/eykV) iv`c &ws&ors Kwd dI mwqrw is&wrS
kIqI imkdwr nwloN 25 pRqISq Aqy v`D &ws&ors
vwlIAW zmInW (&ws&ors q`q 5-9 iklo/eykV) iv`c 50
pRqISq Gtw dyxI cwhIdI hY[ bhuq izAwdw &ws&ors
vwlIAW zmInW iv`c &ws&ors vwlI Kwd pwaux dI
iblkul zrUrq nhIN hY [ iesy qrWH, jy im`tI iv`c jIvk
kwrbn 0.6 pRqISq qoN izAwdw hovy qW drimAwnIAW
zmInW (&ws&ors q`q 5-9 iklo/eykV) iv~c vI is&wrS
kIqI mwqrw nwloN A`DI Kwd hI pwauxI cwhIdI hY Aqy jy
zmIn iv~c &ws&ors q`q 9 iklo/eykV qoN v`D hovy qW
&ws&ors Kwd pwaux dI jrUrq nhIN[ ijnHW zmInW iv`c
&ws&ors 5 iklo/eykV qoN G`t, jIvk mwdw BwvyN ikMnw vI
hovy Aqy jy jIvk mwdw 0.4 pRqISq qoN G`t hY, &ws&ors
BwvyN ikMnw vI hovy qW is&wrS Anuswr hI &ws&ors Kwd
dI vrqoN kro[ so im`tI dI prK krwaux bwAd jIvk
kwrbn dI mwqRw Anuswr Kwd vrqx nwl PwsPors KwdW
dI shI mwqRw iv~c vrqoN krky, kxk dw
pUrw JwV ilAw jw skdw hY Aqy Kwd
dI bcq kIqI jw skdI hY[
PslI c`kr dy AwDwr qy
PwsPors dw pRbMD:
swauxI dIAW PslW dy
mukwbly kxk PwsPors Kwd nMU
vDyry mMndI hY[ ies krky
PslI c~kr ivc PwsPors vwlI
Kwd kxk nMU pwau Aqy kxk ipCoN
bIjI jwx vwlI swauxI dI Psl nMU
PwsPors vwlI Kwd pwaux dI loV nhIN[
Jonw, m`kI Aqy nrmy vwly Kyq iv`c jy pihlW bIjI
geI kxk nUM is&wrS Anuswr PwsPors vwlI Kwd pweI
hovy qW ienHW &slW nUM &ws&ors Kwd nhIN pwauxI cwhIdI
[ soieAwbIn-kxk &slI c`kr iv`c jy kxk nUM is&wrS
Anuswr &ws&ors vwlI Kwd pweI hovy qW soieAwbIn nUM
supr PwsPyt 200 iklo dI bjwey 150 iklo pRqI eykV dy
ihswb nwl pwauxI cwhIdI hY [ ijnHW KyqW iv`c kxk nUM
is&wrS Anuswr Kwd nw pweI geI hovy, aunHW iv`c im`tI
prK dy AwDwr qy PwsPors vwlI Kwd dI vrqoN krnI
cwhIdI hY [ ku~C ikswn hux kxk vWg Jony dI vI is`DI
ibjweI krn lg pey hn[ ie`Qy ieh spSt kIqw jWdw
hY ik Awm k`dU kIqy Jony iv`c ijs qrHW PwsPors Kwd dI
isPwrS nhI kIqI jWdI, TIk ausy qrHW jykr kxk nMU
isPwrS kIqI PwsPors dI mwqrw pweI geI hovy qW ies
qoN bwAd is`DI ibjweI nwl bIjy Jony iv`c vI PwsPors dI
loV nhIN hY[
jYivk qy jIvwxU KwdW dI vrqoN Aqy PwsPors Kwd dI
b~cq:
KurwkI q`qW dy srbp`KI pRbMD leI q`qW nMU aupl`bD
krwaux vwly swry swDn ijvyN ik jYivk, jIvwxU Aqy
rswiexk KwdW dI sumyl vrqoN kIqI jWdI hY[ ies qrIky
nwl BUmI dI ishq Aqy PslW dI pYdwvwr vDdI hY Aqy
PwsPors Kwd dI b~cq vI kIqI jw skdI hY[
rUVI dI Kwd: jykr Kyq iv`c rUVI dI Kwd pweI geI
hovy qW rUVI dI hr 10 kuieMtl mwqrw ip`Cy ie`k iklo
&ws&ors GtweI jw skdI hY[ jYivk KwdW dw bwAd
iv~c bIjIAW jwx vwlI Psl nMU vI Pwiedw huMdw hY[ jdoN
kxk AwlUAW ip`CoN bIjI jwvy Aqy AwlUAW nUM 10 tn pRqI
eykV rUVI dI Kwd pweI geI hovy qW kxk nUM PwsPors dI
koeI loV nhIN Aqy nweItRojn vwlI Kwd dI mwqrw vI Gtw
ky A`DI kr dyxI cwhIdI hY[
murgIAW dI Kwd: murgI &wrm dI Kwd ivc
www.krishijagran.comykdK dh tos’I
33n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
nweItRojn Aqy PwsPors q`q kwPI mwqrw ivc aupl`bD
huMdy hn [ ieh Kwd vI murgI PwrmW qy v`fI mwqrw ivc
auplb`D huMdI hY[ kyvl Jony ivc 2.5 tn pRqI eykV
murgIAW dI Kwd vrqx nwl Jony iv`c A`DI nweItRojn
Aqy AgoN bIjI jwx vwlI kxk dI Psl ivc iek cOQweI
nweItRojn dy nwl A`DI PwsPors Kwd dI vI b`cq ho
jWdI hY[
gobr gYs plWt dI sl~rI: gobr gYs sl~rI iv`c
v`fI mwqrw ivc KurwkI q`q mOjUd huMdy hn, ies leI
gobr gYs slrI dI vrqoN krky rswiexk KwdW dI vrqoN
nUM GtwieAw jw skdw hY[ Jony ivc sukI hoeI 2.5 tn
pRqI eykV gobr gYs dI sl~rI pw ky Jony ivc 33 %
nweItRojn Aqy kxk ivc 25 % nweItRojn Aqy 50 %
PwsPors dI b`cq huMdI hY[
Jony ivc pRYsm`f Kwd dI vrqoN: KMf imlW qoN inklx
vwly sIry (pRYsm`f) ivc k`uJ hor q`qW qoN ielwvw krIb
2% nweItRojn Aqy 1% PwsPors q~q huuMdw hY[ jykr Jony
iv`c 6 tn pRqI eykV pRYsm`f pweI hovy qW kxk iv`c ie`k
iqhweI nweItRojn Aqy A`DI PwsPors dI b`cq kIqI jw
skdI hY[ pUry kxk- Jonw PslI c`kr iv`c 25 %
nweItRojn Aqy 50 % PwsPors dI b`cq hoeI[ Jony ivc
50 iklo nweItRojn Aqy 12 iklo PwsPors pRqI eykV dI
vrqoN krn dy mukwbly jy 6 tn pRYsm`f Aqy kyvl 32 iklo
nweItRojn pRqI eykV vrqI geI qW v`D JwV pRwpq kIqw
igAw[
Jony dI P`k dI suAwh Aqy kmwd dI gudI dI suAwh
dI vrqoN : jykr kxk nUM Jony dI P`k dI svwh jW gMny dI
gu`dI dI svwh 4 tn pRqI eykV dy ihswb nwl AKIrlI
vhweI qoN pihlW pweI hovy qW ibjweI vyly is&wrS kIqI
geI PwsPors dI A`DI mwqrw (12.5 iklo/eykV) hI
vrqo[ Aijhw krn nwl kxk dy vDyry JwV qoN ielwvw
BUmI dI ishq vI cMgyrI rihMdI hY[ so jy kxk iv~c
suAwh dI isPwrS kIqI mwqRw vrqI jwey, qW ibjweI vyly
A~DI PwsPors vrqx dI hI zrUrq hY[
jIvwxU Kwd dw tIkw: kxk dy bIj nMU bIjx qoN
pihlW jIvwxU Kwd dy imSrn dy ie`k pYkt dw tIkw {ijs
ivc AwrbskUlr mweIkorhweIzl PMjweI Aqy
bYktYrIAw sIfomonws jYsienI/ sIfomonws sweInYksAYNQw
hY} pRqI eykV lgwauxw cwhIdw hY[ ies tIky dI vrqoN vI
Pws&ors Kwd vwsqy cMgI hYY[
kxk iv~c nweItRojn, Pws&ors Aqy potwS q~q leI
rswiexk KwdW dI vrqoN:
ies lyK iv~c AsIN Pws&ors q`q dI vrqoN bwry
ivsQwr nwl disAw hY[ kxk leI nweItRojn Aqy potwS
q~q dI vI loV huMdI hY[ienHW q~qW leI jo Kwd dI zrUrq
hY, aouh hyTW d`sI geI hY[ jy im`tI dI pr^ nhIN krvweI
qW kxk leI drimAwnI aupjwaU zmIn leI KwdW dI hyT
d`sI mwqrw vrqo[
ieh ^urwkI q`q iksy vI Kwd iv`coN pRwpq kIqy jw
skdy hn [ ieh swrIAW KwdW ie`ko ijhw Asr krdIAW
hn[ nweItRojn leI XUrIAw jW nIm kotf XUrIAw
vriqAw jw skdw hY[ potwS q`q kyvl EdoN pwau jdoN
pr^ Anuswr ies q`q dI Gwt hovy [ gurdwspur,
huiSAwrpur, ropV Aqy ShId Bgq isMG ngr izilHAW
leI ieh q`q du`gxI mwqrw iv`c pwE[ jykr 55 iklo fI
ey pI jW 125 iklo nweItRoPwsPyt pweI hovy qW kRmvwr 20
iklo jW 50 iklo XUrIAw pRqI eykV ibjweI vyly Gtw idE
[jykr fI ey pI qy suprPwsPyt nw auplbD hox qW kxk
nUM hMgwmI hwlqW iv`c gMDkI &ws&yt Kwd PwsPors dy
bdlvyN rUp iv`c pwieAw jw skdw hY, BwvyN ieh Kwd
mihMgI hY [
KwdW (iklo pRqI eykV)
50 iklo nweItrojn q`q leI 25 iklo PwsPors q`q leI 12 iklo potwS q`q leI
XUrIAw fI ey pI jW suprPwsPyt jW nweItRoPwsPyt imarUt Aw& potwS
110 55 155 125 20
imhrbwn isMG Aqy jgdIp isMGpI ey XU, LuiDAwxw
Mob: 946 516 7696
Email: [email protected]
www.krishijagran.comykdK dh tos’I
34 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
idnyS dmwQIAwsmwj syvk Aqy icMqk
Mob: 9417714390Email: [email protected]
Jony dI prwlI swVn dy
nukswn Aqy iesdI vrqoN
Jony dI prwlI swVn dy
nukswn Aqy iesdI vrqoN ny dI &sl dI ktweI qoN bwAd
ikswn dI sB qoN v`fI smisAw
huMdI hY ies &sl dI prwlI[ ieh
prwlI ikswn leI ie`k v`fI prySwnI
bx jWdI hY ijs dw h`l krn leI
ausnUM isvwey ies nUM A`g lgwaux dy
hor koeI h`l nhIN s`uJdw[ AKIr auh
nw cwhuMdw hoieAw vI Awpxy sony rMgy
KyqW nUM plW A`g dIAW lptW dy hvwly
kr idMdw hY Aqy Awpxy swry Kyq koly
rMgy kwly kr bihMdw hY[ kxk dI
&sl dI ibjweI dw smW vI iblkul
nyVy hox kwrx Aqy smyN dI Gwt hox
krky auh ies prwlI nUM A`g
lgwauxw hI shI smJdw hY[ Jony dI
prwlI nUM swVn dy krky pwxI,
vwqwvrx Aqy zmIn dw pRdUSn
ie`kdm v`D jWdw hY[ KyqIbwVI
mwihrW dy Anuswr 1 tn prwlI iv`c
5.5 iklo nweItRojn, 1.2 iklo sl&r,
2.3 iklo &ws&ors, 25 iklo potwS,
400 iklo kwrbn, Aqy 50 qoN 70
pRqISq Coty q`q mOjUd hMdy hn ijnHW
dI swfI KyqIbwVI iv`c bhuq zrUrq
hMudI hY[ jykr prwlI nUM A`g lgw ky
nSt kr id`qw jwvy qW 80 pRqISq
kwrbn, 89 pRqISq nweItRojn, 20
pRqISq &ws&ors, 50 pRqISq sl&r
q`q nSt ho jWdy hn[ ieho nhIN
pMjwb iv`c hr swl Jony dI prwlI nUM
swVn krky 200 kroV kImq dy 1.5
l`K tn posk q`q nSt ho jWdy hn[
ij`Qy ies prwlI nUM swVn dw swnUM
bhuq v`fw AwriQk nukswn huMdw hY
au~Qy hI iesdw swfy vwqwvrx Aqy
swfI mnu`KI ishq nUM AQwh nukswn
huMdw hY[ KyqI mwihrW dw ieh vI
kihxw hY ik Jony dI 1 tn prwlI dy
DUeyN iv`c mOjUd 1515 iklogRwm kwrbn
fwieAwksweIf, 92 iklogRwm kwrbn
monoAwksweIf, 2.7 iklogRwm mIQyn,
3.83 iklogRwm nweIitRk AwksweIf
Awid gYsW vwqwvrx iv`c ie`kdm
PYl jWdIAW hn Aqy pRdUSx dw mu`K
kwrn bxdIAW hn[ prwlI dy sMGxy
DUeyN kwrn sVkW au~qy AwvwjweI
pRBwivq huMdI hY Aqy AxsuKwvIAW
durGtnwvW ho jWdIAW hn[ ies qoN
ielwvw DUeyN dy kwrn mnu`KW iv`c A`KW
dI jln, swh, cmVI, Aqy idl dy
gMBIr rog ho jWdy hn[ ies prwlI nUM
swVn vyly pYdw hoey DUeyN dy lgwqwr
swfy swh rwhIN AMdr jwx nwl swfy
PyPiVAW nUM bhuq nukswn huMdw hY Aqy
ies nwl AsQmw vI ho skdw hY[
keI im`qr kIVy vI sV ky nSt ho
jWdy hn[ keI vwr nwl dy KyqW iv`c
vI A`g l`g jWdI hY Aqy bhuq vfw
AwriQk nukswn ho skdw hY[ prwlI
dy DUeyN nwl dDwrU pSUAW dw du`D vI
G`t jWdw hY Aqy auhnW nUM vI keI qrW
dy AMdrUnI rog l`g jWdy hn[ Jony dI
prwlI nUM swVn dI bjwey hor Xog h`l
kIqy jw skdy hn ijvyN ies prwlI dI
vrqoN g`qw im`lW, ibjlI dw auqwdn
krn leI, KuMbW dI kwSq krn leI,
pSUAW dy cwry Awid dy qOr qy vI kIqI
jw skdI hY[ ies qoN ielwvw ies
prwlI nUM &YktrIAW dy bwlx
bxwaux, k`c dIAW bxIAW Aqy hor
keI nwzuk vsqUAW Aqy &lW Awid
dI pYikMg leI vI vriqAw jw skdw
hY[ AsIN ies smisAw dw koeI nw
koeI h`l l`B skdy hW isr& loV hY
QoVy ijhy au~dm dI[ A`j KyqIbwVI
mwihrW v`loN Jony dI prwlI nUM Kyq dy
iv`c hI vwhux slwh id`qI jw rhI
hY[ ies leI pMjwb dy ieMjInIArW ny
bhuq imhnq kIqI hY Aqy bhuq
swrIAW KyqI mSInW dI iejwq vI
kIqI hY ijnW dI vrqoN kr ikswn
prwlI nUM KyqW dy iv`h hI vwh skx
Aqy KyqW iv`c peI prwlI nUM KyqW dy
iv`c hI r`K ky AwpxI AglI &sl dI
ibjweI vI kr skdy hn[ ikswn
bVI gMBIr siQqI iv`coN guzrdw hY
Aqy Jony dI prwlI nUM A`g lgwaux dw
&Yslw kr bYTdw hY pr auh Awpxy
p`Dr qy ies prwlI dI sMBwl kr
skdw hY Aqyy lgwqwr pRdUiSq huMdy
swfy vwqwvrx nUM sw& r`Kx leI Xog
koiSSW kr skdw hY[ vwqwvrx dI
sMBwl leI ikswn nUM Awpxw sihXog
dyx dI loV hY[
Jo
www.krishijagran.comJony dI prwlI
35n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
i{B-i[bkJh ftu phih rJh nFtrzXk dh c;b j[D tkX/ dh nt;Ek ftu ub ojh j?. fJ; fswkjh d/ nzs se c;b g[Fg nt;Ek ftu nk ikJ/rh. fJj ;wK iV d/ tkX/ bJh wjZstg{oB j?. fJ; bJh y/s ftu r[VkJh eoe/ yogstkoK ~ eZY fdU. f;zfus y/soK ftu io{os nB[;ko wjhB/ ftu fJe f;zukJh eo'. nf;zfus ns/ pkfoF s/ fBoGo }whB ftu v{zxkJh r[vkJh Bk eo' ;r'I T[go'I y[ogh dh ;jkfJsk Bkb yogstkoK ~ eZY e/ y/s ftu jh SZv fdU sKfe fJj wbfuzr d/ o{g ftu iwhB ftu Bwh ;KGD ftu ;jkfJe j' ;eD. nf;zfus y/soK ftu yogstkoK ~ eZYDk fJ; bJh th io{oh j? feT[Ife fJj }whB dh Bwh ;'y e/ gkDh dh ewh g?dk eod/ jB. fJjBK y/soK ftu fJj c;b pkfoF s'I gqkgs Bwh d[nkok jh nkgDh gfogZe nt;Ek se gj[zu/rh. c;b tkX/ d/ d”okB eJh gko gZsh GeFe ehV/ fJ;dhnK gZshnK yk e/ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. fJjBK dh o'eEkw bJh o'r'o iK B[nkB (0H6%) x'b dk fSVekn eo'. finkdk gqe'g j'D s/ fJj fSVekn fJe jcs/ d/ nzso s/ d' fszB tko eo'. iV tkX/ d/ d”okB iVK
ftu bZrD tkb/ ;c/d rop iVK ~ eZN fdzd/ jB. fJjBK dh o'eEkw bJh 5% n?bfvqB d/ x'b dk gq:'r eo'. ;odhnK ftu fJ; c;b s/ fpui po{w Bkwe o'r dk gqe'g j' ;edk j?. fJ; Bkb gqGkfts g”d/ dk tkXk o[e iKdk j?. gZshnK S'NhnK ofj iKdhnK jB, ;jkfJe efbektK finkdk ;zfynk ftu pBD brdhnK jB ns/ NfjDhnK d/ gZftnK dk tkXk o[e iKdk j?. fJ;dh o'eEkw bJh N?Nqk;kfJefbB jkJhvq'eb'okfJv dk fSVekn eo'.
efbjkohL
T[Zso Gkos ftu Bo;oh d[nkok i{B-i[bkJh ftu phih rJh c;b s/ fJ; ;w/I cb nk oj/ jB, fijV/ fd;zpo se gZe ikDr/. gZeD d/ pknd T[jBK dh
www.krishijagran.com
s[VkJh eo' ns/ ;[ZeD s/ phi eZY bU. cbK ~ X[Zg ftu gkT[D Bkb fJjBK dk w{zj y[b iKdk j?. fJ; nt;Ek ftu jbeh u'N Bkb phiK ~ nk;kBh Bkb nbr ehsk ik ;edk j?. iVK dh y[dkJh y[ogh iK cktV/ dh ;jkfJsk Bkb eo'. i{B ftu phi Bkb phih rJh Bo;oh dh g”d tkXk nt;Ek ftu ub oj/ jB. Bo;oh s'I ;w/I ;w/I s/ yogstko eZYd/ oj' ns/ gkDh dh T[gbpXsk pDkJ/ oZy'.
;BkJ/L
Gkos ftu fGzB fGzB y/soK ftu ;BkJ/ ~ oph ns/ yohc d'jK jh w”;wK ftu phfink iKdk j?. T[Zso ns/ gZSwh Gkos d/ f;zfus y/soK ftu ;BkJ/ dh fpikJh fJ; fswkjh ftu ehsh ik ;edh j?. gZSwh Gkos ftu fJ;~ i{B-i[bkJh
w?vh;Bb c;bK dhnK nes{po s'I fd;zpo wjhB/ dhnK feqFh feqnktK
w?vh;Bb c;bK
38 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
ftu th phfink iKdk j?. Gkos d/ fGzB fGzB y/soK ftu nbr nbr ;w/I s/ phi/ ikD d/ ekoB fJ; fswkjh ftu ehshnK ikD tkbhnK eJh feqnktK dk toBD fgSb/ nzeK ftu ehsk ik u[ek j?. i{B-i[bkJh ftu phih rJh c;b ftu yogstko j'D dh ;fEsh ftu fBokJh-r[vkJh eo' ns/ gkDh dh ftt;Ek j'D s/ io{os nB[;ko f;zukJh eo'. ;[Ze/ ns/ nf;zfus y/sK ftu phih rJh c;b ftu yogstkoK dh fBokJh eoe/ eZY fdU gozs{ v{zxh r[vkJh Bk eo' BjhI sK iwhB ftu Bwh dh ewh j' ikJ/rh. fBokJh d/ pknd yogstkoK ~ iwhB s/ jh gJ/ ofjD fdU sKfe Bwh d/ B[e;kB ~ xZN ehsk ik ;e/.
;c/d w{;bhL
;c/d w{;bh dh c;b fJ; ;w/I iV ftek; dh nzfsw nt;Ek ftu ub ojh j?. Btzpo-fd;zpo se iV dk tkXk g{ok j' ikJ/rk. fJ; w;/I c;b ftu e'Jh ykd iK T[otoe bkT[D dh b'V BjhI j[zdh. i/ fgSb/ w”;w ftu pkfoF d/ ekoB w/VK s'I fwZNh fy;e e/ EZb/ ubh rJh j't/ ns/ fes/ fes/ ;c/d w{;bh dhnK iVK B}o nkT[D bZrD sK w/VK s/ fwZNh uVk fdU. fJ; Bkb y/s ftu w”i{d yogstko th BFN j' ikDr/. i/ }whB ftu Bwh dh ewh j't/ sK jbeh f;zukJh eo'. c;b dh y[dkJh s'I 15 fdB gfjbK f;zukJh eoBk pzd eo fdU sKfe iVK dh y[dkJh
d/ ;w/I y/s dh fwZNh Bow oj/.
xh eztkoL
fJ; ;kb i[bkJh ftu bkJh rJh c;b dh fBokJh-r[vkJh eo bU ns/ 50 feHrqkH gqsh j/H dh do Bkb BkJhNq'iB dh fJe y[oke fdU. f;zukJh dk fJzs}kw j'D s/ wjhB ftu fJe tko f;zukJh eo'. g[okDh c;b dh 9-10 wjhB/ g[okDhnK gZshnK dh eNkJh eoe/ gq:'r ftu b? bU. ne;o fJ;dh g[okDh c;b s/ czr; o'r dk gqe'g t/fynk frnk j? fijVk gZshnK s/ S'N/ S'N/ ekb/ XZfpnK d/ o{g ftu B}o nkT[Idk j?. fJj ekb/ XZp/ gZshnK dh T[gobh sfj se jh ;hfws j[zd/ jB ns/ fJjBK Bkb i?b dh T[gi s/ e'Jh gqGkt BjhI g?Idk. fJjBK bJh e'Jh yk; fJbki eoB dh io{os BjhI j?. pj[s finkdk gqGkt j'D s/ eteBkFh dk gq:'r ehsk ik
;edk j?.
pkpuhL
pkpuh dh c;b fJjBK fdBK ftu c[b ns/ cb dh nt;Ek ftu j?. fd;zpo se cb gZeD/ F[o{ j' ikDr/. fJ; bJh ge/ j'J/ cbK dh gfjbh s[VkJh fd;zpo d/ nzs ftu eo bU. finkdk ;w/I se gZe/ cbK ~ c;b s'I BK s'VD s/ T[j ;[Ze e/ MVD bZrd/ jB. fJ;d/ phiK d/ T[Zgo fJe gsbh fMZbh uVh j[zdh j?. fMZbh :[es fJjBK phiK ~ jh cb fejk
iKdk j?. fJ; bJh ftjkfoe o{g ftu fJj cb phi j' iKd/ jB. c;b ~ fBokJh eoe/ yogstkoK s'I w[es ehsk ik ;edk j?. i/ fBw?N'v dk gqe'g j't/ sK fBw?N'v BkFe o;kfJD dk }whB ftu gq:'r eo'. fBw?N'v d/ finkdk jwb/ Bkb g”d/ ;[Ze e/ woB brd/ jB.
w[bjZmhL
i[bkJh ftu bkJh rJh w[bZjmh dh c;b fJ; ;w/I tkX/ dh nt;Ek ftu ub ojh j?. c;b d/ uzr/ tkX/ bJh 20 feHrqkH gqsh j?H dh do Bkb BkJhNq'iB dh fJe y[oke f;szpo se d/Dh j[zdh j?. i/ jkb/ se fJj y[oke BjhI fdZsh rJh j? sK nes{po d/ F[o{ ftu d/ fdU. BkJhNq'iB d/D s'I gfjbK c;b dh fBokJh-r[vkJh eo bU. j[D pkfoF ysw j' u[eh j?. fJ; bJh c;b ftu fB:fws f;zukJh eod/ oj'. i/ y/s ftu dhwe dk gqe'g B}o nkJ/ sK 25-30 feHrqkH gqsh j?H dh do Bkb n?bvq?e; dk gq:'r eo'. edh edh fJ; dh c;b s/ bhc pbkfJN, o{N okN, ekbo okN iK ftbN o'r dk gqe'g t/fynk iKdk j?.
bhc pbkfJN dh o'eEkw bJh 6 fdB d/ nzso s/ 3-4 tko fpbNke;, feT{goke; (0H2%) dk fSVekn eo'. j'o o'rK s'I pukn bJh t?p;NhB, ekop/Bvkfiw iK t?Bb/N (0H5%) Bkb
www.krishijagran.comw?vh;Bb c;bK
39n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
T[guko eo'. g[okDh c;b dh d/yGkb th fJ;/ soQK eo' ns/ fszB s'I uko ;kb g[okDh c;b dh eNkJh Btzpo-fd;zpo d/ wjhB/ ftu eo bU. T[Zsw r[DtZsk dh iV gqkgs eoB bJh iVK dh y[dkJh cb pBD s'I gfjbK ehsh ikDh ukjhdh j?. g”fdnK d/ pkjoh fjZf;nK ~ eZN e/ ezg';N pBkT[D ftu gq:'r ehsk ik ;edk j?, feT[Ife fJ; ftu ekch wksok ftu BkJhNq'iB gkJh iKdh j?. fJ;dh iVK d' c[ZN dh v{zxkJh se gkJhnK iKdhnK jB. iVK dh y[dkJh cktV/ dh ;jkfJsk Bkb eo'. y[dkJh d/ pkd iVK ~ ;kc eoe/ S'N/ S'N/ N[efVnK ftu eZN e/ Gzvkfos eo'.
FsktohL
Fsktoh dh c;b fJ; ;w/I ;[F[gsnt;Ek ftu j?. fJ; bJh iVK dh y[dkJh dk T[sw ;wK j?. y[dkJh Btzpo s'I fd;pzo se edh th ehsh ik ;edh j?. finkdk g[okDh c;b j'D s/ iV dh T[gi ftu sK tkXk j[zdk jh j? gozs{ iVK ftu o/F/ dh wksok tX iKdh j? fi; Bkb r[DtZsk ftu ewh nkT[Idh j?. ibdh y'dh rJh c;b ftu th iV ngfogZesk d/ ekoB T[sw r[DtZsk gqkgs BjhI j' ;edh. nkw s”o s/ v/Y s'I d' ;kb g[okDh c;b dh y[dkJh eo b?Dh ukjhdh j?. fJ; ;kb i[bkJh ftu phih rJh c;b ftu fBokJh r[vkJh eo bU ns/ ;w/I s/ f;zukJh eod/ oj'. c;b dh ;[F[gsnt;Ek d/ ekoB fJ; fswkjh ftu
ykd ns/ T[otoe bkT[D dh io{os BjhI j?.
;ogrzXkL
;ogrzXk dh d' fszB ;kb g[okDh
c;b dh y[dkJh fd;zpo ftu eo bU. y[dkJh d/ ;w/I fJ; rZb dk fXnkB oZyDk io{oh j? fe iVK dh Skb yokp Bk j't/. y[dkJh d/ pknd iVK ~ eZN e/ ;[ek bU. fgSb/ ;kb bkJh rJh c;b ftu ftu nes{po d/ wjhB/ ftu 20 feHrqkH gqsh j?H dh do Bkb BkJhNq'iB dk gq:'r eo'. T[otoeK dk gq:'r fBokJh eoB d/ pknd eo'. c;b ~ ;w/I s/ gkDh dh T[gbpXsk ;[fBFfus eod/ oj'. c;b ftu bhc ;gkN dk gqe'g B}o nkT[D s/ 3 rqkw fpbNke; gqsh bhNo gkDh ftu x'b e/ fSVekn eo'. bhc ;gkN o'r ftu gZshnK s/ jbe/ ghb/ ozr d/ S'N/ S'N/ XZp/ pDd/ jB fijV/ pknd ftu rfjo/ G{o/ ozr ftu pdb iKd/ jB. ;ogrzXk ftu edh edh w'i?e o'r dk gqe'g th t/fynk frnk j?. fJ; o'r ftu gZshnK feBkfonK tZb'I ftu'I w[VD bZrdhnK jB ns/ ghbhnK g? e/ fvr iKdhnK jB. fJ;
o'r ~ j'o finkdk c?bD s'I o'eD bJh o'rh g”d/ ~ eZN e/ ;[ZN fdU.
ekbw/xL
ekbw/x dh c;b fJ; ;w/I g[Fg nt;Ek ftu ub ojh j?. g[Fg fd;zpo se nkT[Id/ ofjDr/. fJ; ;w/I c;b ftu gkDh dh ewh Bk ofjD fdU BjhI sK gkDh dh ewh Bkb c[Zb MVD bZrDr/. ;w/I s/ gkDh d/D Bkb gZshnK ns/ g”fdnK d/ tkX/ d/ nB[e{b n;o g?Idk j?. fJ;dh c;b s/ e'Jh yk; fpwkoh BjhI t/yh rJh. gozs{ edh edh ftbN o'r Bkb e[M g”d/ ;zeofws j' iKd/ jB fijBK ~ iK sK T[ykV fdU iK o'r dh F[o{nksh nt;Ek ftu c;b s/ 300 ghHghHn?w :{ihB'b dk fSVekn iK 0H3% :{ihB'b d/ gkT{vo G[oe fdU. fe;/ th o'r dh
;fEsh ftu o;kfJfDe ehNBkFeK dk gq:'r Bk eo'.
nKtbkL
nKtb/ dh c;b fJ; ;w/I cb nt;Ek ftu j?. cb Btzpo-fd;zpo ftu s[VkJh bJh fsnko j' ikDr/. g{oh soK ftef;s j'D s/ cbK dk ozr uwedko jo/ s'I uwejhD jok, ghb/ iK bkfbwk bJ/ ghb/ ozr ftu pdb ikJ/rk. fJ; ;w/I cbK ftu ftu finkdkso ftNkfwB ;h gkfJnk iKdk j?. cbK dh s[VkJh jZE iK vzfvnK dh ;jkfJsk Bkb eo'. s[VkJh d/ pknd gfotfjB ns/ GzvkoD d/ d”okB eJh soQK d/ ihtkD{nK d/ ekoB cb ;VD brd/ jB. fJ; bJh gfotfjB ns/ GzvkoD ftu ;ktXkBh tos'. GzvkoD s'I gfjbK cbK dk p'o?e; iK Bwe Bkb T[guko eoB Bkb ;VD gqfeqnk ftu ewh nkT[Idh j?.
vkH oki e[wko f;zx, gqXkBfeqFh ftfrnkB e/Ido
jikohpkrw'pkfJbL 09939690109
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comw?vh;Bb c;bK
40 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
;EkgBk fJe nfijk jh T[dkjoD j?. n?cHghHU ~ ;Ekge eoB ftu t/d gqekF Fowk, vkH uzdok ns/ ftt/e ue”s/ dk wjZstg{oB :'rdkB fojk. fJ; n?cHghHU d/ ;ko/ w?Ipo fe;kB jh jB fijBK B/ ekoieosk d/ o{g ftu fgzv fgzv ik e/ uzdk fJeZmk ehsk ns/ y[d jh n?cHghHU dk fBowkD ehsk. fJjBK ~ feqFh ftfrnkB e/Ido dk th ;fj:'r fwfbnk fi; Bkb fe;kBK ~ gohyD ftu nk;kBh j'Jh. t/d gqekF Fowk d/ nB[;ko F[o{nksh 6 wjhB/ E'V/ w[Ffeb phs/ gozs{ toswkB ftu i? fe;kB d/ nzsors 50 ro[Zg jB fijBK Bkb brGr 1000 s'I th finkdk fe;kB i[V u[e/ jB. i? fe;kB ekog'o/fNt ftu d' Nq?eNo ns/ j'o feqFh :zso w”i{d jB fi; Bkb T[E'I d/ b'eb fe;kBK ~ c;b ns/ j'o T[sgkdK ~ fJe irk s'I d{ih irk b? ikD bJh j[D ;z;kXB dh ftt;Ek j'D d/ ekoB ;w/I ns/ XB dh pus j' ojh j?. Bkb jh i? fe;kB ro[Zg fe;kBK bJh nkwdBh dk fJe wzu pD frnk j?. fJ; ;zrmB d/ w?IpoK ftu'I w[Zy w?Ipo Bhb ezm ns/ ftt/e ue's/ B/ dbjD ftu w[Zy o{g Bkb s{no d/ phi dk T[sgkdB F[o{ eoe/ y/soh fe;kBK
bJh tXhnk e[nkfbNh d/ phiK ~ w[jZfJnk eokfJnk. fJ; ;z;Ek ftu w[Zy o{g Bkb uzr/ phi T[sgkdB dh r[DtZsk dh iKu d/ pknd th fe;kBK bJh T[gbpX eokfJnk iKdk j?. i? fe;kB ro[Zg okjhI fe;kBK ~ nkX[fBe y/sh eoB dh f;ybkJh th fdZsh iKdh j? fi; Bkb fe;kBK ~ T[sgkdB ftu finkdk bkG fwb/. y/sh ftu gq:'r ehs/ ikD tkb/ i?t T[otoeK dk fBowkD eoBk ns/ xo/b{ ehNBkFeK ~ pBkT[D dh f;ybkJh d/ Bkb T[sgkfds j'D tkb/ T[sgkdK ~ pkiko ftu t/uD se dk ;fj:'r gqdkB eodh j?. fJ; ftXh ftu w[Zy s”o s/ ;z;Ek d/ w?IpoK ftu skbw/b wjZstg{oD j?. nZi d/ ;w/I ftu i? fe;kB n?cHghHU d/ nzsors ;oeko ns/ fBZih y/soK d/ ;fj:'r Bkb dkb fwb, fe;kB r'dkw, fJe wFhB ns/ T[geoD ;?INo ns/ T[sgkdK d/ feZs/ bJh fJe J/eV ftu e?Ig; w”i{d j?. i? fe;kB ro[Zg B/ dbjD d/ y/so ftu eqKsh fbnkT[Id/ j'J/ s{no dh y/sh ftu J/eb phi o'gkJh gqDkbh (f;zrb ;hv fvtfbzr) dh F[o{nks ehsh fi; Bkb T[sgkdB ftu bkG fwfbnk. dkb fwZb d/ wkfXnw s'I i? fe;kB ro[Zg B/ s{no dh
dh wkB;{B, edh ;'e/ dh ;fEsh ~
t/yfdnK nk;ko nfij/ j' rJ/ jB fe d[yh fe;kB ~ nfs ghVk MZbD iK y/sh SZvD d/ fJbktk e'Jh j'o o;sk BjhI fdydk. nfij/ ftu i/ fe;kB y/sh eoBk SZv d/t/ sK ;'u' eh j't/rk< fi; soQK fe;kBK s/ wkB;{B iK eoi/ dh wko gJh j? T[; Bkb fe;kB nkgD/ nkg ~ jskF wfj;{; eod/ jB. fes/ Bk fes/ rzGho edw u[ZeD s/ wip{o j' oj/ fijV/ FkfJd g{o/ ;wki ~ MeM'VD bJh ekch j?. fJ;d/ bJh nZi d/ ;w/I ftu fe;kBK ~ nZr/ tXD ns/ T[jBK d/ T[sgkd dk ;jh w[Zb dtkT[D iK w”;w dh wko s'I puD bJh e[M m'; edw Gkos ;oeko tb'I u[Ze/ rJ/ jB. Gkos ;oeko d/ ;z;EkB n?;HHn?cHJ/H;h (bx{ feqFh tgko ;zx) ftu fe;kBK bJh ;cb :'iBk n?cHghHU (fe;kB T[sgkde ezgBh) dh F[o{nks eoB dh e'fFF ehsh j?. Gkos ;oeko B/ th j[D n?cHghHU ~ ezgBh dk doik d/ fdZsk j? ns/ fJ;dh ;cbsk d/ eJh T[dkjoD }whBh gZXo s/ B}o nkT[D bZr/ jB.
n??;Hn?cHJ/H;h d[nkok T[soh eoBkNe d/ fpdo fib/ s'I 20 feb'whNo d{o r[bpork ftu ;zB 2011 ftu i? fe;kB ekog'o/fNt dh
www.krishijagran.com
fe;kB y[d jh pBD ezgBhe
yk; gq/oBk
41n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
dkb t/uDk F[o{ ehsk. brksko tXhnk gqdoFB eoB Bkb j[D ykd ns/ ehNBkFe ezgBhnK dhnK J/iz;hnK th i? fe;kB n/cHghHU Bkb i[V u[ehnK jB. ezgBhnK d/ nfXekoh th ;w/I ;w/I s/ nk e/ fe;kBK ~ nkgD/ T[sgkdK d/ gq:'r dh ikDekoh fdzd/ jB fi; Bkb fe;kBK ~ finkdk ckfJdk fwb fojk j?. w[Zy o{g Bkb fJ; n?cHghHU B/ y/sh d/ y/so ftu nkX[fBe wFhBheoB d/ gq:'r d/ T[go nkgDk fXnkB e/Idfos ehsk j? fi; Bkb y/so d/ fe;kBK bJh xZN bkrs s/ nkX[fBe feqFh :zso T[jBK bJh T[gbpX jB. fJ; n?cHghHU d/ wkfXnw s'I pkfoF d/ gkDh dh ;zGkb d/ pko/ th fe;kBK ~ f;ybkJh fdZsh iKdh j? fi; Bkb y/sK ftu f;zukJh bJh gkDh dk T[fus gqpzX j' ;e/. i? fe;kB n?cHghHU fe;kBK d/ nzdo T{oik d/ Bkb nksw-ftFtk; dk BtK ;zuko eo ojh j?. fJ; fdFk ftu ;fj:'r eoB bJh ;oeko dh G{fwek nZi d/ ;w/I ftu wjZstg{oD j? fi;dk nZi i? fe;kB n?cHghHU ;iht T[dkjoD j?. eoBkNe ftu w[Zy o{g Bkb dbjD d/ T[sgkdB Bkb fe;kBK ~ nkofEe o{g s'I wip{sh fwbh j?. i? fe;kB d/ w?Ipo T[Vd, w{zr, ;'fJnkphB, s{no nkfd c;b T[rk e/ finkdk bkG b? oj/ jB. T[sgkdB ns/ r[DtZsk ftu th T[Zsoh eoBkNe ftu ;G s'I nZr/ j?. oki
dhnK ;z;EktK ns/ ICRISAT B/ th fJjBK dh gSkD ehsh j?. y/shpkVh d/ y/so ftu ikDh gSkDh j;sh vkH n?;HJ / Hgk fNb (;kpek fBd/Fe GkHfeqHnH;H) ns/ UH;hHgh w'oZe' dk th ftF/F ;fj:'r fwfbnk j?.
fet/I pBkT[D fe;kB T[sgkd ezgBh<
n?cHghHU (Farmer Producer Organization) dk fBowkD fe;/ th oki d/ fe;kB nkg; ftu i[V e/ eo ;ed/ jB fi; Bkb fe;kBK bJh
nkofEe o{g s'I wip{s j'D ftu ;jkfJsk fwb ;edh j? ns/ GftZy ftu Bt/I o;s/ th pD ;ed/ jB. ;kXkoD s”o s/ n?cHghHU d/ fBowkD bJh fJe y/so d/ 10-15 fgzvK d/ ro[Zg ~ fJeZfmnK fwbk e/ ezw eoB dh GktBk dh io{os j?. ;G s'I gfjbK fgzvK d/ ;w{zj pDkU. eJh ;w{jK d/ gqXkB fwb e/ fJe ezgBh dk fBowkD eo ;ed/ jB. T[jBK ftu'I ekoi ekoh w?Ipo dk rmB ehsk ikJ/. fe;/ th n?cHghHU dh F[o{nks eoB bJh ;G s'I gfjbK n?cHghHU dk BK oZy' ns/ nkgD/ ;w{j bJh fJe ekoi ;Eb ;[fBFfus eo'. nkgD/ w?IpoK dk ;G dh ;fjwsh iK u'D d/ nB[;ko gd fBoXkfos eo' fi; Bkb ;G b'e nkgD/ ezw ftu gkodofFsk fdyk ;eD. nZi d/ ;w/I ftu w[Zy o{g Bkb fJ;dh io{os j?. fe;/ th ezgBh dk fBowkD j[zdk j? sK w?IpoK dh gkodofFsk dh G{fwek wjZstg{oD j[zdh j? fJ;/ bJh eJh ezgBhnK ;cbsk dh u'Nh s/ jB.
fJt/I dh jh io{os fe;/ th fe;kB T[sgkd ezgBh d/ w?IpoK ftu j'Dh ukjhdh j? sd jh ik e/ ;jh n?cHghHU dk fBowkD j' ;e/rk ns/ fe;kB nksw ftFtk; Bkb y/shpkVh d/ y/so ftu nZr/ tX ;eDr/. fJ; n?cHghHU ftu w[Zy o{g Bkb ehs/ ikD tkb/ ezwK dh ikDekoh j/mK fdZsh rJh j?L
· ;G s'I gfjbK fgzv d/ b?tb s/ fe;kB ;w{j dk rmB eo'
· ;w{j ftu xZN' xZN 15 w?Ipo j'D
· ;w{j ftu pZu eo'
· ;w{j d/ gqXkB fwb e/ fJe tZvk n?cHghHU pBkT[D
· n?cHghHU dk BK ns/ gd-nfXekoh u[D'
· n?cHghHU d/ fB:w ns/ fdFk fBod/F pDkU
· fszB ;kb dk fpiB; gbkB pDkU
· n?cHghHU d/ w?IpoK ~ F/no j'bvo pDkU
· ezgBh d/ F/no dk fJeZm
· y/shpkVh y/so ftu ftek; ns/
nkX[fBe seBhe d/ gq:'r ns/ ikDekoh bJh wkf;e p?me
· ezwK ftu gkodofFsk j't/
· y/shpkVh ns/ fe;kB d/ ftek; dh rZb ;G s'I T[go j't/
fe;kBK ~ nkofEe o{g Bkb wip{s j'D bJh eJh okiK ftu fBZih ns/ e/Idoh ;oeko dh ;z;Ek n?;Hn?cHJ/H;h (bx{ feqFe feqFh tgko ;zx) d/ gqpzX fBd/Fe gqt/F Fowk d[nkok gq's;kfjs eJh n?cHghHU toswkB ftu ;cbsk dk T[dkjoD jB. Gkos d/ 29 okiK ftu jkb/ se 927 n?cHghHU jB fijBK ftu'I 592 gzihfeqs jB ns/ 335 dh gziheoD dh gqfeqnk ikoh j? ns/ 8,98,169 fe;kB n?cHghHU Bkb i[V u[e/ jB. fJ; fdFk ftu j[D fe;kB nZr/ tXD ns/ ;w{j dk fBowkD eoB ns/ nkgD/ n?cHghHU ftu w[Zy o{g Bkb fJjBK sZEK ~ fXnkB ftu oZyD
· okiBhsh Bk j't/
· g?;/ dh nfB:wsk Bk j't/
· b'eK dk ;Zsk s/ jkth j'D dh wBkjh j't/
· ;z;kXBK dk d[o T[g:'r Bk j't/
w”i{dk ;fEsh ~ t/yfdnK d/F d/ fe;kB nkg; ftu fwb e/ y[d jh n?cHghHU dk fBowkD eoB fi; Bkb fe;kBK dhnK eJh p[fBnkdh ;wZf;nktK ysw j' ;edhnK jB. ;w{j d/ w?Ipo nkg; ftu fwb e/ d{i/ fgzv d/ fe;kBK ~ th ;w{j fBowkD eoB bJh gq/fos eoB. d/F ftu nw{b v/noh d/ pknd th eJh uzr/ T[dkjoD jB. n?cHghHU pBkT[D d/ fJZS[e fe;kBK ~ w[be B{o ekgo/fNt tkozrb, nKXokgqd/F dk d”ok io{o eoBk ukjhdk j?.
nfBe/s f;BjkioBfb;N, feqFh ikroD
w'L 981335460Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comyk; gq/oBk
42 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
;/ th uh} dk io{os s'I finkdk
fJ;s/wkb eoBk jkBhekoe j[zdk
j?. fi; soQK finkdk G'iB eoB Bkb
ngi j' iKdk j? ns/ vkeNo s'I fJbki
eokT[Dk g?Idk j? T[;/ soQK c;bK ftu
io{os s'I finkdk gkDh d/D Bkb
g?dktko xZN iKdh j?.
io{os s'I finkdk gkDh d/D Bkb j/m
fby/ B[e;kB j[zd/ jBL
· finkdk gkDh d/D Bkb iVQK d/
nk; gk; gkDh oj/rk ns/ iwhB
d/ nzdo b'VhIdh v{zxkJh se r?;
BjhI oj/rh. fJ; soQK y[bh jtk
ftu' I b'Vh Idh wksok ftu
nke;hiB g”fdnK dhnK iVQK se
BjhI gj[zu/rh ns/ g'fdnK dhnK
;kj b?D dhnK io{osK ~ g{ok
BjhI eo ;e/rh. fJ; ekoB ;kj
b?D Bkb g?dk j'Jh ekopB
vkfJnke;kfJv ysoBke wksok
ftu iVQK d/ B/V/ s/V/ fJeZmh j'
ikJ/rh. fJ; r?; dh w”i{drh
ftu ekopfBe ntF/F gdkoEK s'I
;bckfJv ns/ fwE/B fij/
jkBhekoe gdkoE pDd/ jB.
fJ; ekoB finkdkso c;bK dh
g?dktko xZN iKdh j?.
· iwhB dh s?n s'I gkDh dh s?n dh
w'Nh fwZmh (o/s) d/ w[ekpb/ wjhB
fwZNh ftu finkdk oZyDh ukjhdh
j?. nfijh io{os wjhB fwZNh
ftu e?fgboh n?eFB j'D eoe/
j[zdh j?, feT[Ife w'Nh fwZNh ftu
nfijk n?eFB BjhI j[zdk.
· pkfoF d/ Bkb Bkb iwhB dh s?n
s/ w”i{d jkBhekoe sZs gkDh d/
Bkb Bkb iwhB d/ nzdo ub/
iKd/ jB. G{wh d/ nzdo dk ib
gZXo tXD Bkb fJj sZs gkDh d/
nkb/ d[nkb/ gj[zu iKd/ jB ns/
g”fdnK ~ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB.
· iwhB d/ nzdo 5 c[ZN iK T[; s'I
finkdk v{zxkJh s/ jkBhekoe sZs
j' ;ed/ jB fijV/ ib gZXo
tXD s/ G{wh dh sfj d/ B//V/ nk
ikDr/ ns/ g”fdnK ~ B[e;kB
gj[zukT[Dr/.
· f;zukJh d/ T[g:'r ftu fbnkJ/
ikD tkb/ gkDh ftu btD x[b/
j[zd/ jB. i/ fJjBK btDK ~ iVK
d/ B/V/ fJeZmk j'D fdsk ikJ/ sK
fJj c;bK dh g?dktko xZN eo
d/Dr/. E'Vk gkDh g”fdnK dhnK
iVK d/ j/mK ikDk ukjhdk j? fi;
Bkb T[j T[;d/ B/Vb/ btDK dh
nfXesk ~ d{o eo ;e/. iVK d/
j/mK ikD tkbk fJj finkdk gkDh
T[; y/so ftu'I e[dosh iK
feqsfow vo/B/} d[nkok jNk fdsk
ikDk ukjhdk j? fi; Bkb G{wh dh
sfj s'I gkDh dh sfj s'I fBukJh
gzi c[ZN iK T[; s'I finkdk jh oj/
ns/ tkno b'frzr dh ;fEsh g?dk
Bk j't/.
· fijVhnK fwZNhnK iK }whBK ftu
gkDh dk gqtkj xZN j[zdk j?, T[E/
io{os s'I finkdk gkDh dk iwhB
d/ nzdo b'VhIdh fBukJh se
gqtkj BjhI j[zdk j? ns/ gkDh dh
www.krishijagran.com
io{os s'I finkdk f;zukJh Bkb B[e;kB
f}nkdk f;zukJh d/ B[e;kB
fe
43n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
sfj G[wh dh sfj d/ ekch B/V/ nk
iKdh j?. fJj T[fmnk j'fJnk ib
gZXo, n;bhns ftu T[u/ tkNo
b?tb d/ pokpo jh B[e;kBdkfJe
j[zdk j?.
· }whB d/ nzdo gkDh dh T[uh sfj
d/ ekoB g”fdnK dh yfDi g”Fe
sZs dh T[gbpXsk xZN gqGkfts
j[zdh j?. eJh }o{oh sZs, finkdk
f;zukJh d/ gkDh Bkb x[b e/
}whB d/ nzdo g”fdnK dhnK iVK
se ub/ iKd/ jB. eJh sZs fit/I
b'jk, n?b[whfBnw nkfd fwZNh
ftu ysoBke b?tb se tX iKd/
jB.
· fwZNh d/ nzdo gkDh dk finkdk
j'Dk, fwZNh dh i[V/ ofjD ns/
dpkn ;fjD dh skes ~ xZN
eod/ jB. id'I finkdk gkDh
tkbh fwZNh dh i[skJh ehsh iKdh
j? iK T[; s/ j'o ezw ehs/ iKd/
jB sK fwZNh dp iKdh j? ns/
;[ZeD s/ fJ; fwZNh ftu em'o ns/
eV/ vb/ pD iKd/ jB ns/ i'sh
rJh sfj dh fwZNh dh ib gqtkj
Fwsk xN iKdh j?. fJj fwZNh d/
vb/, phi gkT[D d/ ezw ftu
o[ektN g?dk eod/ jB. fJj eVh
ns/ xZN ib gqtkj skes tkbh
fwZNh, g”fdnK dhnK iVK d/
Bkowb tkX/ ~ o'edh j? ns/ fJ;
gqeko iVK xZN fwZNh ftu c?b
gkT[IdhnK jB.
· fwZNh ftu w”i{d finkdk gkDh
ekoB fwZNh dh rowh ;'yD dh
skes tX iKdh j?. frZbh fwZNh d/
skgeqw ftu fpBk pdbkn j'J/
gkDh d/ T[VD bJh th rowh dh
io{os j[zdh j?.
fJ; bJh frZbh fwZNh skgeqw ftu
brksko tkX/ tkb/ fdBK ftu
w[ekpbsB mzvh ofjzdh j?. nfijh
;fEsh ftu phi d/o Bkb c[Ndk j? ns/
T[;dk tkXk th xZN rowh d/ ekoB
xZN jh ofjzdk j?. ftfrnkfBe
gohyDK s'I t/fynk frnk j? fe c;bK ~
fdZsk ikD tkbk gkDh fJe jZd s'I
pknd g?dktko xZN eo fdzdk j?. fJ;
bJh fe;kB dk fJj ;'uDk rbs j? fe
fizBk finkdk gkDh fdZsk ikJ/rk T[Bh
jh g?dktko tX/rh. io{os s'I finkdk
gkDh fJ;s/wkb eoB Bkb d' soQK d/
B[e;kB j[zd/ jBL 1) finkdk gkDh
bkT[D Bkb y[d d/ y/s ftu g?dktko
xZN j' iKdh j? 2) finkdk gkDh bkT[D
Bkb d{i/ fe;kB GkJhnK ~ xZN gkDh
fwbdk j?.
fJ; bJh io{os s'I finkdk gkDh
bkT[D Bkb ;ko/ fe;kB GkJhnK dk
B[e;kB j[zdk j?.
� e'Nk fib/ ftu uzpb ewKv
fJ;dk T[dkjoD j?. fe;kBK d[nkok
io{os s'I finkdk gkDh dk T[g:'r
eoB d/ ekoB ewKv y/so ftu ib
;so brksko T[go T[mdk frnk ns/
ekch tZv/ y/so ftu g?dktko xZN j'
rJh ns/ iwhBK nB-T[gikT{ j'
rJhnK. uzpb dhnK BfjoK s'I ;zB
1960 ftu jh gfjbh tko gkDh
SZfvnk frnk ;h ns/ gzi ;kb pknd
;zB 1965 ftu ;oeko ~ vo/B/i
;ehwK fsnko eo vo/BK pBtkT[DhnK
gJhnK ns/ fijV/ y/s ;hg/i eoe/
yokp j' rJ/ ;B T[jBK ftu'I ekch
y/soK ftu d[pkok y/sh j'D bZrh gozs{
fe;kBK B/ jkb/ se finkdk gkDh dk
T[g:'r pzd BjhI ehsk.
� eo'VK o[gJ/ you eoe/
uzpb go'i?eN pDkfJnk frnk ;h.
gozs{ fe;kBK d[nkok finkdk gkDh
fJ;s/wkb ehs/ ikD eoe/ fijVk gkDh
y/sK ftu fJ;s/wkb j'Dk ;h T[j vo/BK
ftu tr e/ popkd j' fojk j?. i/ ;jh
wksok ftu gkDh dk fJ;s/wkb y/sK
ftu ehsk ikJ/ sK vo/BK ftu trD
tkb/ gkDh dk BfjoK d[nkok finkdk
y/socb ftu f;zukJh eoB bJh
T[g:'r ehsk ik ;edk j?.
w/o/ ftuko ftu fe;kB GoktK d[nkok
finkdk gkDh fJ;s/wkb eoB d/ j/m
fby/ ekoB j' ;ed/ jBL
· fezBk, ed'I ns/ fezB/ fdB d/ ck;b/
s/ gkDh dh io{os dh c;b d/
nB[;ko ikDekoh Bk j'Dk.
· N/b dh fe;kBK gqsh nkgD/gB dh
ewh
· finkdk gkDh fJ;s/wkb eoB
Bkb j'D tkb/ B[e;kB dh
ikDekoh Bk j'Dk
· y/sK ftu gkDh d/D d/ ;jh
sohfenK dh ikDekoh Bk j'Dk,
pkovo f;zukJh nkfd.
· y/sK ftu pj[s finkdk YbkD
j'Dk.
T[go'es fpzd{nK s/ i/ fe;kB GkJh
ftuko eoDr/ sK ;jh wksok
ftu gkDh b?Dk F[o{ eo d/Dr/.
:'r/F nrotkbPh: 01412203508
Email: [email protected]
gkDh dh wksok dk c;bK
dh g?dktko s/ gqGkt
gkDh dh wksok
n
p
;
g?dktko feb
'rqkw gqsh j?eN/no
www.krishijagran.comf}nkdk f;zukJh d/ B[e;kB
44 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
pj[gZyh ehN ns/ fpwkoh gqpzX
dk gfjbk edw^ phi dh ;'X shpkVh dh w[ZYbh io{os j? phi. joh eqKsh ftZu
uzrh fe;w d/ ;[Xo/ phi ns/ tZX MkV g?dk eoB
tkbhnK fe;wK dk w[Zy :'rdkB j?. joh eqKsh d/ ;dek
n;hA tkX{ g?dkto eoe/ T[;B{z d{i/ d/PK ftZu G/iD d/
;woZE j'J/ jK. i/eo phi d/ r[D uzr/ j'D sK MkV ftZu 10
gqshPs sZe th tkXk j' ;edk j?. uzr/ phi dhnK
ftP/PsktK j/m nB[;ko jBL^
1H� fJj obtK BjhA j'Dk ukjhdk, fJZe fe;w dk jh j'Dk
ukjhdk j?.
2H� fJj fpwkohnK ns/ ehfVnK s'A w[es, fJ;dk izw
tXhnk j'Dk ukjhdk j?.
3H� fJj j'o |;bK d/ phiK, BdhBK d/ phiK ns/ j'o fBe
;[e s'A w[es j'Dk ukjhdk j?.
4H� fJ;dh fdy th uzrh j'Dh ukjhdh j?^ fJ;dk
nkeko, ozr nkfd.
fgSbh ;dh d/ nyhob/ 25 ;kbK ftZu y/shpkVh ftZu
pj[s soZeh j'Jh j? (BthnK tZX MkV g?dk eoB tkbhnK
fe;wK, ykdK, gkDh ns/ ehNBkPeK dh ;jh tos'A).
fJ; soQK gzikp ftZu y/shpkVh ftfrnkBe pD rJh j?
fi;dk f;jok gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh, b[fXnkDk
ns/ gzikp d/ fe;kBK d/ f;o pMdk j?. :{Bhtof;Nh B/
BthnK seBheK B{z fJiks ehsk ns/ fe;kBK B/ T[jBK B{z
ngDkfJnk. uzrh fe;w dk phi ;jh ehws ns/ ;jh
;w/A fe;kBK sZe gj[zuDk y/shpkVh dh soZeh tk;s/ pj[s
Io{oh j?.
phi ;'X s'A Gkt j? fe T[~bhBkPe ehNBkPe iK d'BK
B{z jh phi T[~s/ brkT[Dk sK i' phi B{z phi ns/ fwZNh s'A
g?dk j'D tkbhnK fpwkohnK ns/ phi dh ;zGkb d"okB bZr/
ehfVnK s'A pukfJnk ik ;e/. fJ;d/ Bkb Bkb fJj phiK
ns/ gBhoh B{z fwZNh ftZu w"i{d T[jBK fpwkoh tkb/ eDK s'A
pukT[Adh j? i' fe phi B{z izwD s'A gfjbK jh rkb fdzd/
jB. gfjb/ gfjb fw;o ns/ o{;h b'e fgnki d/ o; dh
tos'A phi ;'X bJh eod/ ;B. fco o{Vh ns/ eb'ohB dh
tos'A ehsh ikD bZrh. 1700 d/ ftZu ekgo d/ x'b tos/
iKd/ ;B ns/ 1765 d/ ftZu j[D th tos'A ehsh ikD tkbh
row gkDh tkbh ftXh dh P[o{nks ehsh rJh. fJ; ftZu
phi B{z 45°C T[~s/ brGr 2 xzfNnK tk;s/ oZfynk iKdk
j? ns/ fJj T[~bh o'r dh o'eEkw tk;s/ ekorko f;ZX j[zdk
j?.fco nko;?fBe (1740 s'A 1808 sZe) ns/ gko/
(woeoh, 1915 s'A 1985) dh tos'A pzd j' rJh. phi dk
;'X dk T[d/P j? fe ehfVnK ns/ fpwkohnK dh tXhnk
o'eEkw sK i/ |;bh MkV tXhnk j't/ fJ;d/ Bkb Bkb
fe;kBK bJh ns/ tksktoD bJh th jkBhekoe Bk j't/.
www.krishijagran.com
y/
phi dh ;'X
45n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
phi ;'X d/ Yzr
1H� phi dh vo?f;zrL fJj ;G s'A tZX tofsnk ikD tkbk
Yzr j?. fJ;d/ ftZu ;[Zek X{Vk iK sob o;kfJDK B{z
phi d/ T[~go brkfJnk iKdk j?. fJj y/s gZEo ns/
T[d:"fre gZXo T[~s/ tofsnk ikD tkbk sohek j?.
2H � phi dh e'fNzrL fJ; ftZu o;kfJDK B{z phiK T[~s/
brkT[D bJh pkJhvo dh tos'A ehsh iKdh j?.
3H� phi g?b/fNzrL fJ; ftZu wPhBK dh tos'A ehsh iKdh
j?, fJ; ftZu phi dk nkeko pdfbnk iKdk j? fi;
Bkb T[;B{z phiDk nfs ;"yk j' iKdk j?.
jkVh dhnK w[Zy |;bK ftZu ghHJ/H:{H tZb'A phi ;'X
f;|koPK
1H eDe dh eKfrnkohL
f;ZN/ fBebD ;w/A e[M dkfDnK dh EK ekbk E{Vk pD
iKdk j? fijVk fe jtk d/ Bkb T[~v e/ Bkb tkfbnK
f;ZfNnk T[~s/ bZr iKdk j? ns/ dkfDnK B{z fpwkoh bZr
iKdh j?. id'A fJjBK dkfDnK dh fpikJh ehsh iKdh j? sK
ekfrnkoh tkb/ f;ZN/ fBebd/ jB. fijV/ f;ZN/ gfjbK
fBebd/ jB T[jBK B{z eZY d/Dk ukjhdk j? ns/ fco ;kV
d/Dk ukjhdk j?.
eDe dhnK ;kohnK fe;wK d/ phi (vpb:{ n?~u vh
943, ghHvhH vpb:{ 291, gh vh vpb:{ 233 ns/ Nh
n?~b 2908 B{z SZv e/) B{z o?e;b 60 n?c n?; 13 fwHbh
gqsh feZb' phi (13 fwHbhH dtkJh B{z 30 fwHbhH gkDh ftZu
x'b e/ 40 feb' phi B{z brkU) iK thNkt?e; gkto 75
vpb:{ n?~; 120 rqkw iK thNk t?e; 75 vpb:{ gh 80
rqkw iK ;hv?e; 2 vh n?; 40 rqkw gqsh 40 feb' phi d/
fj;kp Bkb ;'X bt'.
phi dh ;'X tk;s/ phi ns/ T[~bhBkPe dtkJh B{z
phi ;'Xe vozw ftZu gke/ x[wkU sK i' dtkJh dkfDnK
T[~s/ fJZe ;ko bZr ikt/.
wJh^i{B d/ wjhB/
eDe d/ phi B{z ;t/o/ 8 ti/ s'A b? e/ d[gfjo d/ 12 ti/ sZe
nkw gkDh ftZu fGT[A e/ oZy'. T[; fdB X[Zg y{p j't/. fgZS'A
fJj phi gZe/ coP, uNkJhnK iK sogbK T[~go X[Zg ftZu
;[ZeD/ gk fdU. phi dh gsbh sfj ftSkT[Dh ukjhdh j?.
eDe B{z uzrh soQK ;[ek e/ y[Pe EK s/ oZy'.
2H eoBkb pzNL
fJ; fpwkoh Bkb f;ZfNnK ftZu e[M dkfDnK d/ fjZ;/
s/ n;o j[zdk j?. i/eo fpwkoh tkb/ dkfDnK B{z jZEK ftZu
b? e/ wfbnk ikt/ sK ekb/ ozr d/ feDe/ pkjo fBebd/ jB
fizBQK dh G?Vh d[orzX j[zdh j?. fNbN 25 Jh ;h 200
fwHbhH gqsh J/eV d/ fj;kp
B k b
www.krishijagran.comphi dh ;'X
46 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
200 fbNo gkDh ftZu x'b e/ f;ZN/ fBebD t/b/ fJZe
fSVekn eo'. fpwkoh tkb/ phi dh fpikJh fpwkoh
ofjs fJbkfenK ftZu Bk eo'.
3H gZfsnK dh eKfrnkoh
fJj fpwkoh phi okjhA c?bdh j?. fJ; fpwkoh Bkb
gZfsnK d/ T[~go ;b/Nh iK ekb/ ozr dhnK XkohnK g?
iKdhnK jB. fJjBK d/ cND Bkb ekb/ ozr d/ eD
fBebd/ jB. fpwkoh tkb/ p{fNnK B{z g[ZN e/ ;kV fdT[.
fJj o'r o/sbh iwhB T[~s/ fInkdk j[zdk j?. fJ; fpwkoh
dh o'eEkw tk;s/ v{zxh fpikJh Bk eo'. fJj fpwkoh ezYh
fJbke/ ftZu fInkdk j[zdh j?.fJ; fpwkoh dh o'eEkw
tk;s/ eDe d/ phi B{z o?e;b 60 n?c n?; 13 fwHbhH gqsh
40 feZb' phi (13 fwHbhH dtkJh B{z 30 fwHbhH gkDh ftZu
x'b e/ 40 feZb' phi iK thNkt?e; 75 vpb:{ gh 80 rqkw
gqsh 40 feZb' phi iKd ;hv?e; 2 vh n?;, 40 rqkw gqsh
40 feZb' phi d/ fj;kp Bkb fpikJh s'A gfjbK ;'X
bU.fpikJh v{zxh Bk eo'. o'r ofjs fe;wK phi' fit/A
fe vpb:{H n?uH vhH 943, ghHvhH vpb:{ 291, ghHvhH
vpb:{ 233 ns/ Nh n?b 2908 phi'.
4H gZfsnK dk M[b;DkL
fJj phi okjhA c?bD tkbh fpwkoh j? ns/ fJ; ftZu
gZfsnK T[~s/ G{o/ ozr d/ dkr g? iKd/ jB. f;ZfNnK ftZu
dkD/ wkV/ g?Ad/ jB ns/ M[oV w[oV j' iKd/ jB. T[jBK d/
f;o/ ekb/ j[zd/ jB. fJ;dh o'eEkw bJh phi dh e?gNkc
iK Ehow (83 gqhPs) 3 rqkw gqsh feZb' phi d/ fj;kp Bkb
;'X eo'.
5H f;T[AeL
f;T[Ae |;b phiD d/ S/sh fgZS'A s/ c/o gZeD ;w/A
pj[s B[e;kB eodh j?. fJ; d/ jwb/ Bkb p{N/ ;[Ze iKd/
jB ns/ wo/ p{N/ ;"y/ jh g[ZN/ ik ;ed/ jB. fJ; dh
o'eEkw bJh phi B{z 4 fwbhfbNo vo;pkB$o{pkB$vowN
20 Jh ;h (eb'ogkJhoh|k;) iK 6 fwbhfbNo ohi?AN 5#
n?~; ;h (fcgo'fBb) gqsh feb' phi ftZu obk e/ ;'X'.
vo;pkB$o{pkB$vowN 20 Jh ;h 160 fwbhfbNo iK 240
fwbhfbNo ohi?AN 5 n?; ;h b? e/ fJZe fbNo gkDh ftZu
x'b e/ 40 feb' phi dh gZe/ coP, sogkb iK gbk;fNe
dh PhN s/ gsbh sfj ftSk e/ fSVek eo'.
B'NL
· f;T[Ae dh o'eEkw bJh toshnK IfjoK r[Mhnk G{zvh
ns/ iVQK d/ s/b/ B{z th o'e fdzdhnK jB.
· eb'ogkJhoh|k; Bkb ;'X/ j't/ phi dk gzSh xZN
B[e;kB eod/ jB.
i"A
1H XkohnK dk o'r
fJ; fpwkoh Bkb gZfsnK T[~s/ ghbhnK ns/ G{ohnK
XkohnK pD iKdhnK jB, g"d/ S'N/ ofj iKd/ jB ns/ gZs/
w[V iKd/ jB. fB;oD ;w/A fpwko p{fNnK d/ f;ZN/ ;[Ze
iKd/ jB.
� fJj o'r phi okjhA c?bdk j?. fJj o'r g"d/ d/
P[o{ ftZu c?bdk j? ns/ fJj o'r d/ g"d/ d/ nzdo^2 tXdk
c[Zbdk ofjzdk j?. eJh pko f;ZN/ nkT[D s'A gfjbK jh p{N/
;[Ze iKd/ jB. fJ; o'r d/ eD T[~v e/ fBo'rh p{fNnK T[~s/
g? iKd/ jB ns/ pknd ftZu dkfDnK okjhA fwZNh ftZu ub/
iKd/ jB. phi T[~rD s'A pknd fwZNh ftZu eD p{N/ ftZu
ub/ iKd/ jB. fJ; fpwkoh dh o'eEkw tk;s/ phi dh ;'X
eo'. phi B{z o'r ofjs y/sK ftZu'A bU. y/s ftZu ;|kJh
oZy' ns/ |;bK dk 3^4 ;kbk |;bh uZeo ngDkU.
2H pzd eKfrnkoh
fJj fpwkoh phi d/ g[zroB ;w/A brdh j? ns/ Bshi/
tZi'A eKfrnkoh tkb/ f;ZN/ g?dk j[zd/ jB. fJ;dh o'eEkw
tk;s/ fpikJh v{zxh Bk eo' ns/ phi dh ;'X eo'.
wZeh
1 phi dk rbDk ns/ g[zrko dk M[b; o'rL
fJj fpwkoh phi okjhA c?bdh j?. fJ;d/ eD fwZNh ns/
phi ftZu gbd/ jB. fJ; fpwkoh ftZu phi g[zroD s'A
gfjbK fwZNh ftZu jh rbQ iKd/ jB i/eo phi g[zro th
www.krishijagran.comphi dh ;'X
47n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
nkt/ sK g"d/ wo iKd/ jB. fJ; fpwkoh dh o'eEkw tk;s/
phi dh ;'X pft;NB iK v?o'f;b iK n?ro'fIw fszB rqkw
gqsh feb' d/ fj;kp Bkb eo'.
2 wZeh dh Pky dh wZyhL
fJj pjko o[Zs dh wZeh dk pj[s B[e;kB eodh j?.
fJj wZyh pj[s S'Nh T[wo (3^7 fdB) d/ p{fNnK s/ jwbk
eodh j? fi; Bkb p{N/ p/Yt/ ns/ M[oV^w[oV fij/ j' iKd/
jB. gZfsnK s/ w'ohnK j' iKdhnK jB ns/ p{fNnK dhnK
r'GK ;[Ze iKdhnK jB. fJ; dh o'eEkw bJh phi dh ;'X
B{z soIhj d/Dh ukjhdh j?. Pky dh wZyh dh o'eEkw bJh
phi B{z rku' (fJwhvkeb'gfov) 600 n?c n?; 6 fwH fbH
gqsh feb' phi d/ fj;kp Bkb ;'X bT[ ns/ ;'X/ j'J/ phi B{z
14 fdBK d/ nzdo^nzdo phi fdT[. rku' Bkb ;'X/ j'J/
phi B{z pkft;NB iK v?o';b iK n?ro'fIw dtkJhnK Bkb
;'X bt'. fJZe feb' phi fgZS/ 3 rqkw dtkJhnK ek|h j?.
i/eo phi dh ;'X Bk j' ;e/ sK 5 feb' fcT{okvB 3 ih
(ekop'fcT{okB) iK fEwN 10 ih (c'o/N) 4 feb' gqsh
J/eV d/ fj;kp Bkb fpikJh t/b/ f;nkVK ftZu gkT[.
S'b/L
1 M[b; o'rL
fJ; o'r ftZu g"d/ d/ gZfsnK sfDnK, NkjDhnK ns/
|bhnK T[~s/ r{V/ G{o/ ozr d/ XZp/ pD iKd/ jB fizBQK
ftueko fgzbK d/ f;fonK tor/ ekb/ fNweD/ fdykJh fdzd/
jB. fInkdk jwb/ dh ;{os ftZu ;kok p{Nk M[b; e/ wo
iKdk j?. fJj fpwkoh iBtoh^cotoh ftZu fInkdk
nkT[Adh j?. fJ; fpwkoh dh o'eEkw tk;s/ phi dh ;'X
f;|koP ehs/ T[~bhBkPe Bkb eo'. 3 rqkw
e?gNkB$e?gNkc$pkft;NB iK 2H5 rqkw o'trb gqsh feZb'
phi d/ fj;kp Bkb eo'. i/eo cotoh^wkou ftZu
pZdbtkJh oj/ ns/ o[e^o[e e/ pkfoP j't/ sK pkoP fgZS'A
gq'ghe'BkI'b 25 Jh ;h (100 fwHbhH gqsh J/eV) 10 fdBK
d/ |oe Bkb 3 fSVekn iK fJzv'fcb n?w 45 iK
e?gNkB$e?gNk|$etZu (360 rqkw gqshJ/eV) 15 fdBK d/
|oe Bkb 3^5 fSVekn 100 fbNo gkDh ftZu x'b e/
eo'. |;b eZND ;w/A o'rh p{N/ y/sK ftZu yVQ/ BjhA ofjD
d/D/ ukjhd/. ;r'A fJjBK B{z eZN e/ ;kV d/Dk ukjhdk j?.
2 G{ok ;kVkL
fJ; fpwkoh ftZu gZfsnK T[~s/ gkDh fGZi/ XZp/ g? iKd/
jB ns/ gZs/ r{VQ/ j' iKd/ jB. Bwh tkbhnK jkbsK ftZu
fJj T[~bh c[ZbK, gZfsnK, tXD oj/ f;fonK, NkjDhnK
ns/ vzfvnK s/ T[~r g?Adh j?. jwb/ tkbhnK EktK
rbDhnK P[o{ j' iKdhnK jB. c[Zb ns/ vzv/ tX/o/ yokp
j[zd/ jB. fJ; fpwkoh dh o'eEkw tk;s/ phi dh ;'X
e o ' . p h i d h ; ' X t k ; s / 3 r q k w
e?gNkB$e?gNk|$pkft;NB iK 2H5 rqkw o'tokb gqsh feb'
phi d/ fj;kp Bkb eo'.
3 f;T[AeL f;T[Ae |;b d/ T[~rD ns/ gZeD ;w/A
pj[s B[e;kB eodh j?. fJj ehVk nkw s"o s/ jwb/ tkb/
p{fNnK dhnK iVQK ftZu gkfJnk iKdk j?. nfij/ p{N/ ;[Ze
iKd/ jB ns/ ;"y/ jh g[ZN/ ik ;ed/ jB. fJ; dk jwbk
jbehnK IwhBK ftZu fInkdk j[zdk j?. fpikJh s'A gfjbK
phi B{z 10 fwbhfbNo eb'ogkJhoh|k; 20 Jh ;h gqsh
feb' phi d/ fj;kp Bkb ;'X bt'.
feqFh ikroD gZfsqek ~ xo xo ftu fbikT[D bJh pbke gZXo s/ w?B/io, n?r}hfeT{fNt dh }o{os j?.
sBykj ns/ j'o g?e/ifibk ftgBD nfXekoh;Bkse (3-4 ;kb dk s}opk)
n?wHJ/H;h feqFh ikroDpbke n?r}hfeT{fNt
10th gk; (s}opk - fe;kBK Bkb w/bi'b)
;zgoe eo'L fBFKs Nke, nkb fJzfvnk ;oe[b/FB nfXekoh, c'BL 09953756433, 09891263263 60_9, sh;oh wzf}b, :{;c ;okJ/ wkoehN, rohB gkoe w?No' ;N/FB d/ B}dhe, BthI fdZbh - 110016
c'BL 011-26511845, 26517923, 45503170 Jhw/bL [email protected] t?p;kJhN L www.krishijagran.com
1717YEARS1717
(1999-2015)
rming Commg Fa unvin iter yS
vkH noPdhg e"ofeqPh ftfrnkB e/Ado, w'rk
Mob: 9876811334
Email: [email protected]
www.krishijagran.comphi dh ;'X
48 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
fJ; rZb s'I fJBeko BjhI ehsk ik
;edk fe rqkwhB Gkos ~ ftek; dh
w[Zy Xkok Bkb i'VD dk ;[gBk wjkswk
rKXh d/ rqkw ;toki s'I b? e/ nkX[fBe
;w/I d/ ;wkoN ftb/i se dh :ksok
s?n eo u[Zek j?, gozs{ Xoksb s/ t/yhJ/
sK ;fEsh fit/I dh fst/I pDh j'Jh j?,
toswkB ;w/I ftu fijBK u[D”shnK Bkb
seBhe d/ ;jko/ fBgfNnk ik ;edk j?,
T[;~ rb'pb gfofdqF ftu j' oj/
nbr nbr gq:'rK d/ nkb'e ftu
t/yDk j't/rk. seBhe B/ nkX[fBe
wkBt ;wki ftu ftnkge w{bG{s
io{osK ns/ ;[yd GftZy dhnK
ebgBktK d/ ftu n;hfws T[whdK d/
g[b pzB fds/ jB.
Gkos ;oeko d/ fvihNb fJzvhnk
fwFB ns/ ;wkoN ftb/i fijhnK
www.krishijagran.com
fvihNb fJzvhnk- fgzvK dh ekfJnkebg
fgzvK dh ekfJnkebg
s
49n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
;Nhe nB[wkB bkfJnk ik ;edk j?.
y/sK ftu T[otoeK d/ T[fus T[g:'r
f;zukJh, eNkJh iK fpikJh bJh S'N/
vo'B fit/I Bt/I T[geoDK ns/ ihghn?;
;[ftXk dk T[g:'r ehsk ik fojk j?,
fi; Bkb y/sK ~ nk;kBh Bkb B?thr/N
eoe/ ;jh irk dk gsk bkfJnk ik ;e/
ns/ fBrokBh ehsh ik ;e/.
eBhe 21thI ;dh dhnK ftek;
:'iBktK dh X[oh pD pdbkn d/
tZv/ ptzvo go';D bZrh j? go rqkwhB
Gkos d/ dFeK g[okD/ p[fBnkdh gqFB
fit/I fe f;Zfynk, ;/js, o'}rko, y/sh
nkfd jkb/ th u[B”sh pD/ j'J/ jB.
seBheh T[geoDK dh wdd Bkb
j[D y/sh Bkb i[V/ eJh wkwfbnK ftu
wkf;e GftZycb
w/FL gq/w eoB tkfbnK bJh fJj wjhBk uzrk oj/rk. i/
ftnkj d/ :'r j' ns/ gq/w ;zpzX jB sK nkgD/ gq/wh Bkb Fkdh
eoB dk tXhnk :'r j?. Xkofwe ezwK ftu o[MkB ns/ you
j' ;edk j?.
tfoFGL s[;hI ;kj;, T[sFkj ns/ BthI T{oik wfj;{; eo'r/.
fe;ws th y{p ;kE d/t/rh. Bt/I ezwK bJh tfXnk ;wK j?.
iwhB-ikfJdkd ;zpzfXs ezwK ftu ;cbsk dk :'r pD
fojk j?.
fwE[BL gq/w ;zpzXK ns/ fttkfje ihtB ftu nfsnzs y[Fh
oj/rh. Bt/I gq/w ;zzpX th gBg ;ed/ jB. nkwdBh ns/ youk
pokpo oj/rk. tgko ftu Bt/I w”e/ ns/ B”eoh ftu soZeh d/
:'r pD oj/ jB.
eoeL wB ftufbs oj/rk. tkDh s/ ezNo'b eoBk j't/rk.
nkwdBh tX/rh ns/ Bt/I ezwK d/ w”e/ th fwbDr/ gozs{
s[jkvhnK rZbK s'I s[jk~ B[e;kB j' ;edk j?. fJ; bJh ;'u
;wM e/ p'b'. ihtB ;kEh dk Gog{o ;fj:'r fwb/rk.
f;zxL fttkfje ihtB ftu ekch ;wZf;nk nk ;edh j?. fJ;
bJh ihtB ;kEh d/ Bkb fwb i[b e/ ofjD dh e'fFF eo'.
pj[s ;ko/ yokp jkbksK d/ pkti{d wB FKs oj/rk. s[;hI
;wZf;nk ~ ;[bMk bUr/.
ezfBnkL nkgD/ pb s/ pj[s ;ko/ ezw g{o/ eoB dh fJZSk
ikr/rh. fJj ;wK eJh wkwfbnK ftu s[jkv/ bJh nB[e{b j?.
yk; eo id'I se r[o{ dk okFh pdbkn Bjh I j ? sK se sK jo' th
pj/ so j.? gw/q ;pz Xz ns / fttkfje ihtB bJh fJj ;wK urz k j.?
s[bkL fwsoK dk ;fj:'r Bk fwbD d/ ekoB eFN tX ;ed/
jB. fgsk dh ;/js ftu nfB:wsk nk ;edh j?. fuzsktK
ftu ewh j't/rh. g?oK ftu dod dh go'pbw nk ;edh j?.
tfoFueL Bt/I ezwK ~ jZE gkT[D ftu ;cbsk fwb/rh. XB
dk nkrwB tXhnk oj/rk. nkgD/ s'I T[u tor Bkb ;zpzX
pBDr/. :ksok ;cb j't/rh. jo ezw ftu F[o{ ftu nVuB
nkJ/rh gozs{ Bshi/ s[jkv/ gZy ftu j'Dr/.
XB[L i/ s[;hI nkgDh ;/js dh ;wZf;nk Bkb bzp/ ;w/I s'I i{M
oj/ j' sK fJ; wjhB/ d/ wZX s'I s[jk~ pj[s jh okjs fwbD
tkbh j?. feT[Ife fJ; wjhB/ pqfj;gs dk okFh gfotosB j'D
tkbk j? fijVk s[jkv/ bJh jo soQK bkGekoh j?.
weoL ihtB;kEh Bkb nukBe wsG/d g?dk j' ;edk j? ns/
T[;dk ekoB s[jkv/ ;[Gkn dk pdbkt j?. nkgD/ r[;/ s/ ekp{
oZy'. c?;bk b?D dh skes ewi'o oj/rh fJ; bJh i'fyw Go/
edwK s'I goj/} eo'.
e[zGL c?;b/ b?D ftu w[Ffeb j't/rh feT[Ife fdwkr d'fuZsk
oj/rk. gfo;fEshnK ekoB xo'I d{o ikDk g? ;edk j?. you
ezNo'b s'I pkjo j' ;edk j? yk;eo fttkd ns/ j;gskb
ftu XB you j'D dh ;zGktBk pD ojh j?.
whBL ;wK E'Vk gqshe{bsk bJ/ nZr/ tX fojk j? fJ; bJh
Xhoi ns/ ;z:w s'I ezw bU. fe;/ th ezw ftu ibdpkih ns/
nkt/F B[e;kB gj[zuk ;edk j? feT[Ife fJ; ;w/I c?;bk b?D dh
Fesh ewi'o oj/rh.
ekfldHkfo”;Qy wkf;e
GftZycb
GftZycb www.krishijagran.com
125 ;kb d/ fJe dkdk ih w”s d/ pknd ;tor gj[zu/. ;tor ftu y{p;{os ng;oktK dk fBqs t/y e/ dkdkih c[ZN c[ZN e/ o'Id/ j'J/ p'b/ ;kbk pkpk okwd/t d/ uZeo ftu BjhI g?Idk sK ed dk fJE/ gj[zu frnk j[zdk.
dkdk (g's/ ~)L s/oh Nhuo nk
ojh j? ik b[e ik.g'sk (dkd/ ~) L gfjbK s[;hI b[e
ikU feT[Ife s[jkvh w”s d/ pjkB/
w?I d' jcs/ dh S[ZNh bJh j?.
nr;s 2015nr;s 2015
b'Ng'N
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 201552
s[;hA th b/ye pD'
fe;kB tho
frnkB ;KMk eoB
feqPh ikroD g~fsqek ’u
nkgD/ ;[Mkn, ;w~f;nktK s/
nB[Gt ;kƒ G/i'. y/shpkVh Bkb
;pzXs BthA s/ g[okDh seBhe dh
ikDekoh fdU.
ikDekoh s[jkv/ BK s/ c'N/
;w/s g~fsqek ’u gqekPs ehsh
ikJ/rh.
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L [email protected], [email protected]
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkBd[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi gqkgsh d/ ;o's
;z;EkB d[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi
gqkgs eoB bJh j/m fby/ nB[;ko ;zgoe
eo'L
1H phi T[sgkdB fJekJh iK feqFh
gqkd:'freh ;{uBk e/Ido, Gkosh feqFh
nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh-12
2H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB e/Ido,
eoBkb, jfonkDk. N?bhc'BL 0184-
2267169
3H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, g{;k, ;w;shg[o, fpjko. N?bhc'BL
06274-240232
4H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, fJzd”o, wZX gqd/F. N?bhc'B 0731-
2702921
5H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, t/fbzrNB, sfwbBkv{. N?bhc'BL
0423-2234796
g{;k j?bg bkJhB (N?bhc'B 011-25841670)
g{;k n?rqhe'w coh (N?bhc'b 1800-11-8989)
;z;EkB dhnK fJjBK j?bg-bkJhBK s'I fe;kB
GkJh N?bhc'B dh wdd Bkb feqFh ;{uBktK dh
ikDekoh ;t/o/ 9H30 s'I Fkw 4H30 ti/ se
(working days) gqkgs eo ;ed/ jB.
torhfeqs www.krishijagran.com
To Advertise in Krishi JagranTo Advertise in Krishi Jagran
To Subscribe Krishi JagranTo Subscribe Krishi Jagran
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
UTTARAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
HIMACHAL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
WEST BENGAL Hrituparna Banerjee 09891899064 [email protected]
KARNATAKA Bansi Shukla 09891614614 [email protected]
ASSAM Abdus Samad 09891889588 [email protected]
ANDHRA PRADESH Aniket Sinha 09891335460 [email protected]
ODISHA Rahul Singh 09891339440 [email protected]
TAMIL NADU Nishant Taak 09953756433 [email protected]
KERALA Preetha M. Nair 09891755566 [email protected]
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web. : www.krishijagran.com
ALL INDIA SANJAY KUMAR 09313301029 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
Pavan Ajage 08411889826 [email protected]
Narendra Sherdale 09881063466 [email protected]
Bhausaheb Wagh 08806851660 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
HIMACHEL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
UTTRAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
R.N. Chaubey 09453577732 [email protected]
Krishna Bihari 09719029604 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD i[bkJh 2015 53
;zebgBktK s'I T[whd io{o ehsh ik
;edh j?. jkbKfe fJj T[whd d[BhnK
ftu j'J/ seBheh ftek; s/ fBoGo j?.
;oekoh :'iBktK d[nkok nkwiB ftF/F
s”o s/ fe;kBK d/ ihtB ftu e'Jh tZvk
pdbkn j'fJnk j't/, nfijk efjDk
w[Ffeb brdk j? gozs{ nkT[D tkbk
fJj dFe fJe tZv/ pdbkn dk ;keFh
j't/rk, fJ; rZb s'I fJBeko BjhI ehsk
ik ;edk. nkX[fBe seBhe ns/ vkNk
gqpzXB B/ ;oeko ns/ BkrfoeK d/ ftu
d/ nzso ~ s'fVnk j?. fJ;dk f;ZXk
n;o Bkrfoe ;fj-Gkfrsk ns/ iB
ikro[esk s/ g?Idk j?, fi; Bkb
b'eszso wip{s j't/.
tXdh nkpkdh dk dpkn ns/
n?BtkfJow?IN dhnK u[D”shnK d/ ftu
Gkos ftu y/sh ns/ seBhe d/
;dT[g:'r s/ v{zxh y'i dh io{os j?.
phs/ ;w/I ftu e[M :'iBktK B/ :ehBB
fe;kBK ~ E'Vh okjs gj[zukJh j?, gozs{
G{whrs Gkos ns/ w?No' tkbk Gkos
j[D fJe fB:sekb tZb s/ih Bkb tX
fojk j?. fJ; Bkb rqkwhB ihtB F?bh
d/ ;ko/ y/soK yk;eo ;wkfie ofjD
;fjD, b'eb tgko, f;Zfynk, ;/js,
p?Ifezr, Jh-rtoB?I; nkfd ftu tZv/
pdbkn t/yD ~ fwbDr/. jkbKfe
o'}wZok dhnK io{osK fit/I wekB
pBkT[D d/ BeF/, T[;d/ wkfbekBk
jZe, T[; Bkb ;zpzfXs
N?e;, o/bt/ fNeN p[fezr, j;gskbK
ftu UhghHvh dhnK ;[ftXktK se gj[zu
j[D nfijhnK eJh ;j{bsK ;ob ns/
;fji o{g ftu fwbD bZrhnK jB.
;[go ezfgT{No ns/ feqFh
T[sgkdB ;zpzXh fGzB fGzB gfjb{nK d/
vkNk ;zebB d/ pknd e[M nfij/
;wkXkB j[D T[gbpX jB fi; Bkb y/s
dh T[gi ;zpzXh ;z;kXBK d/ oZy oykn
ns/ y/sK s/ ezw eo oj/ wid{o nkfd
dk gqpzXB nk;kB j' ikJ/rk.
feqFh y/so dh fdZri ezgBh
w'B;? IN' ns/
T [ g e o D
fBowksk
ikB vho/
ezgBh dh :'iBk tZv/ feqFh T[sgkde
ezgBhnK ~ BthBsw feqFh ngv/N tZvh
gZXo s/ ehs/ vkNk yBB d/ pknd
T[gbpX eokT[D dh j?.
pkiko ftu w[ekpbk tXkT[D bJh
w”;w ftu, T[otoesk dk vkNk g{oh
SkBphB d/ pknd ikoh ehsk ikJ/, fJ;
Bkb fe;kB seBhe d/ T[g:'r tZb
nkeofFs j'Dr/.
nkT[D tkb/ dFe d/ nzdo
seBheh eqKsh d/ nkt/F ftu j't/rk
fvihNb fbNo/;h tXkT[D ns/
gfo;fEseh szso ftef;s eoB ns/
okFNoh e”Fb ftek; fBrw tKr jh
fJe y[d dk fBrw pBkT[D dh io{os
j?. pokvp?Iv ;/tktK dh r[DtZsk ns/
ft; Eko ~ b? e/ th fJe pj[s tZvh
u[D”sh nkgDk w{zj y'b/ yVh j?.
fvihNb fJzvhnk gq'rokw ~
fJ;d/ beF se gj[zukT[D dh okj
ftu eJh u[D”shnK Bkb i{MDk
gJ/rk. d/F ftu ;{uBktK ~
gj[zukT[D tkbh ;z;Ek B?FBb
fJBckow?fNe ;?INo d/ e'b fJ;
Nk;e ~ g{ok eoB dh J/Bh skes
BjhI j?, fJ; bJh n?BnkJh;h ~
rqkwhB gZXo s/ b? ikDk j't/rk.
www.krishijagran.comfgzvK dh ekfJnkebg
50 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
fJ; frnkB noE-ftt;Ek d/ ftek;
ftu wkBt ;z;kXB :kBh eowukohnK
dk w;bk ;G s'I nfjw j' ;edk j?.
fJ;d/ bJh e”Fb ftek; :'iBk ns/
r?o ;oekoh ;zrmBK dh G{fwek
wjZstg{oD wzBh ik ojh j?.
;{uBktK d/ fvihNbeoB ns/
;wgq/FB ~ nk;kB pDk e/ ;oekoh
:'iBktK ~ nkw iBsk se nk;kBh
Bkb gj[zukfJnk ik ;edk j?. f;Zfynk
s'I b? e/ rohph T[Bw{bD se ftek;
dhnK nfijhnK :'iBktK jB fijBK ~
bkr{ eoB bJh n;hI gzukfJsK s/
fBoGo jK.
j[D nkT[D tkb/ ;w/I ftu jo fgzv
ftu jo gzukfJs ftu fJzNoB?N j't/rk,
T[jBK dh nkgDh t?p;kfJN j't/rh, T[;
t?p;kfJN ftu fgzv gzukfJs Bkb
i[VhnK ;kohnK ;{uBktK, :'iBktK ns/
T[jBK d/ bkr{ j'D dk toBD j't/ sK
fgzv ~ fJ; s'I ekch ckfJdk j't/rk.
;{uBktK d/ gq;ko ns/ rqkwhB Gkos se
frnkB szso d/ ft;sko bJh g[;seK
dk fvihNb ;to{g ftu T[gbpX j'Dk
io{oh j?. d/F dhnK ;kohnK gpfbe
bkfJpq/ohnK ~ fvihNb fJzvhnk ftu
i'VBk j't/rk sKfe Bk f;oc frnkB dk
c?bkn j't/ ;r'I B”i[nkB seBheh o{g
Bkb th ekfpb pBD. seBhe ns/
;{uBk eqKsh 21thI ;dh d/ ;tofBw
:[r dk nkXko oZy/rh. fJ; ftu e'Jh
Fe BjhI fe wkBt ihtB d/ jo nk:kw
ftu seBhe d/ gqGkth dybnzdk}h d/
frnkB szso d/ ftek; ~ BthI T{oik
fwbh j?. fJ; ~ ;wMD bJh ;G s'I
gfjbK ;z;ko d/ pdbd/ fvihNb ;to{g
~ pkoheh Bkb t/yDk j't/rk. BkrfoeK
dh ;Nhe gSkD ns/ fuzBheoB dh
p[fBnkdh io{os ~ fe;/ jd se nkXko
ekov B/ g{ok ehsk j?.
B?FBb j?bE foekov d/ nzsors
;ko/ BkrfoeK dh ;/js dk fpUok, Jh-
f;Zfynk okjhI f;Zfynk ns/ frnkB ~
;fji ns/ ;[bG pBkT[Dk, B?FBb
eokfJw foekov vkNkp/; okjhI d/F d/
n;wkfie sZsK dk fuzBheoB, B?FBb
b?Iv foekov fi;d/ nzsors jo G{yzv
ns/ T[;d/ wkfbe dk nkBbkfJB
vkNkp/; dk nzsfoeF ftfrnkB ftu
Gkos d/ nkgD/ ;?NkbkfJN ftu Gkos
dk fvihNb fgqzN :kBh ;NqhN ftT{
fsnko eoBk nkfd nDfrDs :'iBktK
fJe Bt/I Gkos dh s;tho ;kjwD/ oZy
ojhnK jB.
g{oh d[fBnk fJ; Bt/I gq:'r ~
fJe ;{soh Yku/ ftu fgo'D tZb tZX
s[fonk j?. vkN/ dk wkDeheoB dhnK
e'fFFK ~ www.data.gov.in
gb/Nckow s/ t/fynk ik ;edk j?.
;z;ko d/ j'o d/F th fJ; fdFk ftu
ezw eo oj/ jB.
21thI ;dh ftu seBhe dk fJj
p[ok gqGkt wkBt ihtB d/ fJfsjk; dk
;G s'I ifNb d”o j?. fJj BthnK
;EkgBktK dk ekb nkw nkdwh bJh
fezBk ;[yd j't/rk fJj sK nkT[D tkbk
eZb jh d; ;edk j?.
fvihNbheoD Bkb fgzv dk
ekfJnkebg sK j't/rk jh, fJe ;kc
;[Eok, fGqFNkuko w[es Gkos dh gSkD
nfijh NqK;gho?IN j't/rh, ;z;ko d/ BeF/
ftu Gkos dh nkX[fBesk dh d”V ftu
;G d/ Bkb ;G d/ bJh ;{eFw sozrK
Bkb i[fVnk eb d/ ;[Bfjo/ GftZy bJh
yVk fdy/rk.
uzdo w'jB;hBhno ekoiekoh ;zgkde
feqFh ikroDMob: 09891311166, Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comfgzvK dh ekfJnkebg
51n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
ok ;kb s/ tX/o/ nkwdB b?D d/ bJh, otkfJsh y/sh d/ Bkb Bkb ;jkfJe Xzd/ ngDkT[D/ pj[s io{oh jB. jkVQh, ;kT[Dh d/ d' d' wjhfBnK d/ o[M/ftnK d/ pknd, fe;kB GoktK e'b pkeh d/ wjhfBnK ftu e[ZM ftjb j[zdh j? s/ y/shpkVh d/ Bkb ;jkfJe Xzd/ ngDk e// nkwdB ftZu tkXk ehsk ik ;edk j?. ;{o gkbD d/ Xzd/ B{z gfjbK rohp b'eK dk Xzdk frfDnk iKdk ;h s/ ;{o B{z fJe rzdk ikBto ;wfMnk iKdk ;h feT[fe ne;o ;{oK B{z b'e rbhnK , Bkbhnk ftZu w{zj wkod/ s/ rzd ftu fbNd/ d/yd/ ;B. go ;w/ dh eotN Bkb ;'u pdbh j?, nieb uzrhnK B;bK d/ ;{oK B{z pekfJdk ;kc ;[Eo/ ;?Avk ftu gkfbnk iKdk j? s/ fJj feZsk fdB pfdB fe;kBK dk jowB fgnkok feZsk j' e/ T[Go fojk j?. gzikp y/shpkVh :{Bhtof;Nh d/ feqFh ftfrnkB e/Ado s/ ne;o pj[s ;ko/ fe;kB B'itkB ;{o gkbD dh Nq/fBzr ftZu fdbu;gh b? oj/ jB.
;{o, whN bJh gkb/ iKd/ jB s/
fJj fJe nfijk ikBto j? fi;B{z fpwkohnK pj[s xZN bZrdhnK jB s/ fJ;dk tkXk pj[s s/ih Bkb j[zdk j?. ;{oh ;kb ftu d' ;{J/ d/ fdzdh j? ns/ 8 s'A 14 pZu/ d/ fdzdh j?. i' jo uhi yk b?Adk j? s/ fJjBK dh y[oke s/ youk th xZN nkTA[dk j?. o;'Jhxo d/ tX/ gdkoEK, j'NbK, o?;N'o/AN, w?foi g?b;K dh ofjzd y{zjd, ;pih wzvh dh t?;N, uko/ nkfd ;G e[ZM ;{oK dh wBg;zd y[oke j?. ;{oK d/ d' wjhB/ d/ pZu/ t/u e/ jh fJBQK s' ekch bkG ewkfJnk ik ;edk j?. 8-9 wjhB/ d/ ;{o wkoehN ftu whN bJh t/u/ ik ;ed/ jB. fJ; Xzd/ ftZu g{zih fBt/F xZN j?. ;' i/ f;ckoFK w[skfpe ;{o gkbd dk Xzdk ngDkfJnk ikt/ sk ekch bkG ewkfJnk ik ;edk j?.
B;bL- ;{o pZu/ g?dk eoB s/ whN d/ s"o s/ gkb/ iKd/ jB. i' ;{o xZN y[oke yk e/ xZN ;w/A ftu finkdk Gko tXkt/, T[jh bkj/tzd f;ZX j[zdk j?. d/;h ;{o y[oke finkdk yKd/ jB s/ Gko xN tXkT[Ad/ jB. ;' uzrh B;b d/ ;{o fit/A dofwnkB/ eZdK dk
fuZNk :oke;kfJo s/ tZv/ eZd dk fuZNk :koe;kfJo gkbD/ ukjhd/ jB. fJj d't/A B;bK fuZN/ ozr dhnk, finkdk pZu/ g?dk eoB tkbhnK s/ ;kv/ tksktoD ftu uzrhnK gb ;edhnK jB. tZv/ ed dk fuZNk :koeFkfJo ;{o neko ftu tZv/ j[zd/ jB s/ ezB yVQ/ j[zd/ jB. ;{o d/ d' wjhB/ d/ pZu/ gzikp ;oeko d/ ;oekoh ;{o ckowK fit/ ibzXo, BkGk, wZbtkb (fco'ig[o), yoV, wZs/tkVk ns/ r[odk;g[o s'A gqkgs ehs/ ik ;ed/ jB. pj[s ;ko/ nrKj tX{ fe;kB th fJjBQK B;bK d/ pZu/ t/ud/ jB.
y[okeL- ;{oK B{z wZMK-rktK dh soQK jh, ;oho B{z pDkJh oZyD, ;ohoe tkX/ ns/ pZu/ g?dk eob bJh
fJZe tXhnk ;jkfJe Xzdk¸;{o gkbDk;k
www.krishijagran.com gF{ gkbB
52 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
ehws w[skpe pdbh ik ;edh j?.
ofjD ;fjDL- ;{oK bJh F?v jtkdko, nokwdkfJe j'D/ ukjhd/ jB. F?v dk bzpk o[Zy g{op s'A gZSw tZb j'Dk ukjhdk j?. F?v T[uh irQk s/ t;' YkDh s' d{o j'D/ ukjhd/ jB. fpibh-gkDh dk g{ok gqpzX j'Dk ukjhdk j?. F?v s/ finkdk youk Bjh eoBk ukjhdk. fJZN - pkb/ dh SZs mzYh s/ nokwdkfJe ofjzdh j?. nkw s"o s/ uko fe;w d/ F?Zv ukjhd/ jB. fit/A fe ;{D bJh F?v, tZX oj/ s/ w'N/ j' oj/ ;{oK bJh F?v, d[ZX jNh ;{oh bJh F?v ns/ ;kBQ ;{o bJh F?v.
;{D tkb/ F?v iK gq;{sykB/ ftu pZfunk bJh x[oB/ dh irQk 1H20-1H30 whNo bzph s/ 0H50-0H60 whNo u'Vh j'Dh ukjhdh j?. ;{D ewo/ d/ nzdo ezXK s'A 25-30 ;?ANhwhNo SZv fe rkov o/bi, pZfunK dh fjckfis bJh fcN eoB/ ukjhd/ jB. coF gZek j'Dk ukjhdk j?. o'ikBk gkDh Bkb ;kc eoB/ s/ ;w/A-;w/A feowK ofjs eod/ ofjDk ukjhdk j?. fJ; s'A fJbktk y[oke tr?ok oZyD bJh b'V w[skfpe irQk j'Dh ukjhdh j?. ;{oh d/ Yko/ fJ; soQk d/ j'D/ ukjhd/ jB fe ;{o T[jBK B{z frok Bk ;eD ns/ Bk jh iV' T[ykV ;eD, feTA[e/ ;{o d/ ipkV/ FeshFkbh ekNt/ j[zd/ jB. ezXk iwhB s' 4-5 c[ZN T[uhnK ns/ gZEoK, fJZNK ns/ fBZro gdkoEK dhnK pDhnK j'DhnK ukjhdhnK jB. ;{o xo d/ dotki/ 2H5-3H0 c[ZN u'V/ wip{s ns/ coF d/ Bkb bZr/ j'D/ ukjhd/ jB. ;'vK dh ;kc ;ckJh dk yk; fXnkB oZyDk ukjhdk j?.
nkw d/yGkbL- ;{oh B{z 8-9 wjhB/ dh T[wo ftu Bt/ d[ZX eokT[. j/j/ d/ d{;o/ fdB d' tko fJe tko ;t/o/ s/ fJe tko Fkw B{z rZGD eotkT{ ;{oh roG mfjoB s'A 112-116 fdBK ftu ;{ g?Adh j?. ;{D s' gfjbK ;{oh B{z tZy eo fdT[. ;{oh dh ;{D tkbh irQk nkokwdkfJe j'Dh ukjhdh j? s/ w';w w[skpe ;[Ze iK gokbh tr?ok EZb/ gkJh ik ;edh j?. d' pZfunK ftueko ;{D dk ;wK 15-20 fwzN sZe dk j[zdk j? ns/ ;kXkoB ;{ bJh 2-4 xzN/ dk ;wK bZrdk j?.
Btizw/ pZfunK d/ x[oB/ dk skgwkB ;odhnK ftu e[ZM jcs/ 35 ;?ANhro/v oZy'. pZu/ dk BkV{nk g/N s'A 4-5 ;?ANhwhNo oZy fe fdT[ s/ fNquo nkfJTvhB brkT. iBw
T[wo (wjhBk) y[oke$fdB$ feb'rqkw
2-3 0H5
3-4 1H0
4-5 1H5
5-6 2H0
6-7 2H5
B;b tkbh ;{oh 2H5-4H0
;{Jh j'Jh ;{oh 2H5-4H0
;kB ;{oh 1H5-2H0
y[oke ;{uh
t;sK wksok (feb'$e[ftzNb)
wZeh 46
eDe dk p{ok 10
Fhok 10
wz{rcbh dh yb 20
wZSh dk u{ok 10
ywho 2
XksK dk u{ok 2H0
ftNkfwB fwFoD +
S'N/ pZfunK dh y[oke (eohg okFB)
;z[sbs y[oke dh io{os j[zdh j?. rowh ftu fdZsh ikD tkbh y[oke ftu gq'NhB dh wksok 18 gqshFs s/ ;odhnK tkbh y[oke ftu 16 gqshFs j'Dh ukjhdh j?. guD:'r T{oiK dh wksoK okFD ftu ;{oK dh T[wo w[skfpe 3300-3500 feb' eb'ohi/feb'rqkw y[oke ftu w"i{d j'Dh ukjhdh j?. gq'NhB s/ T{oik ybK s/ nBki s'A gqkgs ehsh ik ;edh j?. 3 jcs/ d/ pZu/ B{z finkdk gq'NhB s/ T{oik tkbh y{oke fi; B{z eohg chv nkyd/ jB, gkT[Dh ukjhdh j?. id'A ;{o dk Gko 45-50 feb' j' ikt/ sK y[oke ftZu jok-ukok, ;pih wzvh dk ofjzd-y{jd, o;'Jh s/ j'NbK dh ofjzd-y{jd dh tos'A finkdk ehsh ik ;edh j?. ;{oK dh y[oke ;zsb[s ;tkdbh s/ epi Bk eoB tkbh s/ ;;sh j'Dh ukjhdh j?. ;{oK dh y[oke dh pDso y[okeh sZsK dh T[gbGsk ns/
www.krishijagran.com gF{ gkbB
53n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
s'A 1-2 fdB ftu 8 G{o/ ozr d/ fsy/ dzd eZN fdT sK fe fJj ;{oh d/ b/t/ B{z iywh Bk eoB. pZfunK B{z wK tZb'A g{ok d[ZX gqkgs eoB bJh, fi; ;{oh d/ finkdk pZu/ j'D T[jBK B{z pkeh fizBQK ;{ohnK d/ xZN pZu/ j'D, T[BQK Bkb obk d/Dk ukjhdk j?, fJ; ezw bJh pZfunK B{z nkg; ftu orVBk-wbDk ukjhdk j?, sK fe ;{ohnK nkgD/ pZu/ gSkD Bk ;eD s/ fJBQK pZfunK B{z pokpo frDsh ftu jo/e ;{oh Bkb SZv d/t' sk fe jo/e pZuk wK s' g{ok d[ZX u[zx ;e/. fszB jcs/ d/ Bo pZfunK B{z (fijBk B{z whN bJh t/uDk j?) yZ;h eo fdT. 6 jcs/ dh T[wo iK id'A pZu/ dk Gko10 feb' j' ikt/ sK
t;sK tX oj/ ;{oK w'N/ j' oj/ ;{oK bJh (2-6) wjhB/ bJh (6 wjhB/ s'A T[Zgo)
eDe 25 -
wZeh 25 25
u"b dh gkfbF-p{ok-SkD 25 60
w{zrcbh dh yb 19 9
wZSh dk u{ok 4 4
XksK dk u{ok 2 2
ftNkfwB(fwFoD) + +
S'N/ pZfunK dh y[oke (eohg okFB) ;{oh B{z pZfunK s' tZy eo fdT[, s/ T[wo w[skpe y[oke d/t'. 7-9 jcs/ dh T[wo s/ ;{oK d/ p[yko dk Nhek brtkT[ nkw s"o s/ coF s/ gkb/ ikD tkb/ pZfunK ftZu b'j/ dh xkN nk iKdh j?. ;' fJ; bJh ;{oh d/ jtkB/ s/ c'o; ;bc/N dk x'b fSVe' iK b/g eod/ oj' (0H5 feb'rqkw c'o; ;bc/N, 10 bhNo row gkDh ftZu fwbkT). fJ; ezw bJh pZfunK B{z nkfJoB dhnK r'bhnK iK nkfJoB v?e;sok dk Nhek th brkfJnk ik ;edk j?.
id'A ;{o dk Gko 70-75 feb'rqkw j' ikt/ sK t/u d/t'. :kd oZy', fJ; Xzd/ dk w[Bkck uzrh wkoehN T[go pj[s fBoGo eodk j?. uzrh wkoehN g?dk eo' iK sbkF eo' sK fe ;{o ;w/A f;o mhe Gkn s/ fte ;eD. B;beFh tk;s/ ;kBQ ;{o B{z 8 wjhB/ dh T[wo s'A gfjbK Bk tos', 10-15 ;{ohnK bJh fJe ;kBQ oZyDk ukjhdk j?. fe;/ fe;w dh nbkws nkT[D s/ t?NBoh vkeNo dh s[ozs ;jkfJsk b?Dh ckfJd/ wzd ofjzdh j?.;' T[go'es rZbK tZb fXnkB d/ e// fe;kB, ;{o gkbD dk feZsk uzrh soQK eo ;ed/ jB.
nihsgkb f;zx Xkbhtkb e/HthHe/H, pfmzvkMob: 9814249159
Email: [email protected]
www.krishijagran.com gF{ gkbB
54 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN, BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
N?bh|'B L 011^26511845, 26517923, 45503170, 09953756433, 09891263263
Jh^w/b L [email protected], [email protected], www.krishijagran.com
u?~e$vhHvhH, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD d/ BK fdZbh ftu e?P j'Dk ukjhdk j?, wBhnkovo BthA fdZbh nkf|; ’u G/fink ikJ/
feqPh ikroD w?ApofPg o/N;kb ekghnK� ehws� S'N��� G[rskB
1 12 420 40 380
2 24 840 140 700
3 36 1260 260 1000
5 60 2100 600 1500
T[gbpX eok ;eK fijBK dh T[jBK ~ io{os j?. Bkb jh T[jBK d/ p/jso GftZy bJh th jw/FK e'fFF ftu bZrk ofjzdk jK.
w[Zy c;bK s/ finkdk i'o
T[jBK B/ fejk fe jfonkDk ftu wjZstg{oD c;bK uBk, i”I, wZeh, dkbK, eDe, fsbjD ns/ M'Bk j?. ;w/I ;w/I s/ :{Bhtof;Nh d/ nB[;zXkB ftGkr ftu fJjBK c;bK s/ fo;ou j[zdh ofjzdh j?. n;hI fJjBK w[Zy c;bK s/ jh finkdk i'o fdzd/ jK sKfe fe;kBK s'I th fJjBK dhnK T[BZs fe;wK dh fpikJh s'I bkG fwb ;e/. jkbKfe pkio/ dk y/socb fJE/ xZN j'fJnk j? gozs{ fJ;d/ eJh Bt/I jkJhfpqv fBeb/ jB fijBK s'I fe;kBK ~ ekch ckfJdk j'fJnk j?.
eq/fvN ekov dk fJ;s/wkb y/sh bJh
vkH y'yo dk wzBDk j? fe fe;kBK ~ eq/fvN ekov dk fJ;s/wkb f;oc y/sh bJh eoBk ukjhdk j?. nw{wB t/yD ftu nkT[Idk j? fe fe;kB eq/fvN ekov dk fJ;s/wkb j'o ezwK bJh eo b?Id/ jB ns/ fco eoi/ bJh fJXo T[Xo GNed/ ofjzd/ jB. nfij/ ftu ftnki d/ p'M sb/ dp iKd/ jB ns/ fco nksw jZfsnk fij/ edw u[Zed/ jB. fe;kBK ~ ukjhdk j? fe ;oeko d[nkok fijVhnK th ;[ftXktK T[jBK ~ fwb ojhnK jB T[jBK dk ;jh sohe/
Bkb, ;jh ;w/I s/ ;jh ezw bJh T[g:'r eoB.
;jh ;o's s'I b?D phi
vkH y'yo B/ fejk fe fe;kBK ~ ;jh ;o's s'I phi yohdD/ ukjhd/ jB. ftu”fbnK s' I ;ktXkB ofjDk ukjhdk j?.
fszB ;wZf;nktK w[Zy jB
T[jBK B/ fejk fe id'I w?I ftfdnkoEh ;h ns/ j[D d/ ;w/I ftu pj[s pdbkn nkJ/ jB. yk; s”o s/ fszB ;wZf;nktK ;kjwD/ nkJhnK jB. gfjbh fJBpqhfvzr noEks fi; :{Bhtof;Nh ftu gVkJh ehsh T[E/ B”eoh s/ br rJ/. d{ih tZvh ;wZf;nk j? nkofEe szrh ns/ ezw dk wkj”b feT[Ife nkofEe szrh d/ ubd/ ezw eoB bJh ;t;E wkj”b fwbDk E'Vk w[Ffeb j[zdk j?. shih ;G s'I tZvh ;wZf;nk j? Btkuko d/ ubd/ wFhBheoB ftu j'J/ Bt/I gq:'rK dh, fi;dh tiQk Bkb f;tb toe sK tfXnk ns/ Bt/I T[geoD th nk rJ/ go r[DtZskg{oB whb dk gZEo Bk ;kfps j' ;e/.
ihvhgh dk fJe gqshFs j't/ you
vkH y'yo B/ fejk gfowkDkswe s”o s/ sK nB[;zXkB bJh czfvzr dh wksok ;kb do ;kb tX ojh j? gozs{ gqshFs d/ nB[gks ftu toswkB ftu fJj ;zfynk pj[s xZN j?. fJ;/ ewh ~
Jh ;kb gfjbK fi; ;z;EkB ftu
ps”o ftfdnkoEh dkfybk fbnk ns/ ;w/I d/ Bkb T[;/ ;z;EkB dh tkrv'o nkgD/ jZE ftu b? bJh. nfijk ;[nt;o e[M ftob/ b'eK ~ jh gqkgs j[zdk j?. T[jBK ftob/ b'eK ftu'I jh fJe j? jfonkDk d/ o'jse fib/ d/ ez;kbk fgzv ftu izw/ jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh d/ tkfJ; uK;bo vkH feqFB f;zx y'yo.
feqFh ikroD dh Nhw B/ T[jBK Bkb yk; w[bkeks ftu ikfDnk fe j[D se d/ ;co ftu T[jBK B/ fejVhnK fejVhnK u[D”shnK dk ;kjwDk ehsk ns/ jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh ~ fe; soQK fJe Bt/I w[ekw d/ gj[zukfJnk. vkHy'yo d/ wkor doFB ftu ftft B/ BthI T[gbpXh jkf;b ehsh ns/ eJh ftfdnkoEhnK d/ GftZy fBowkD ftu ;szp ;kfps j'J/. ;w/I ;w/I s/ ftfdnkoEhnK dhnK io{osK ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ vkH y'yo B/ ftft ~ th g{oD o{g ftu ftef;s eoB ftu nfjw G[{fwek fBGkJh j?. gzikp feqFh :{Bhtof;Nh b[fXnkDk s'I ;Bkse dh fvroh b?D d/ pknd ;Bkse'so bJh vkH y'yo B/ jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh tZb o[y ehsk fi;d/ pknd T[jBK s'I edw do edw ;cbsk fwbdh ubh rJh ns/ T[jBK B/ edh fgZS/ gbNe/ BjhI t/fynk. T[jBK Bkb rZbpks d/ w[Zy nzF gq;s[s jB-
;N{v?IN s'I th;h se dk ;co
vkH y'yo B/ dZf;nk fe ;N{v?IN s'I tkfJ; uK;bo se dk ;co ekch o'ue fojk j?. ;zB 1972 s'I w?I jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh Bkb i[fVnk j'fJnk jK. J/B/ bzp/ ;co ftu eJh w[FfebK th nkJhnK go ;G ~ u[B”sh ;wM e/ ;kjwDk ehsk j? tXhnk gqdoFB ehsk. ps”o ftfdnkoEh f;Zfynk rqfjD ehsh. T[;d/ pknd gqFk;B Bkb i[VD dk ;[Gkr gqkgs j'fJnk. gqFk;B dk fjZ;k j'D d/ Bks/ w?I g{oh e'fFF ehsh fe jo ftfdnkoEh ~ T[j ;kohnK ;[ftXktK
www.krishijagran.comfJzNoftT{
eihvhgh dk 1% y/shpkVh ftu bZr/L vkHy'yo
56 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
d{o eoB bJh ;oeko ~ ukjhdk j? fe ihvhgh dk fJe gqshFs y/shpkVh y/so ftu you eo/. fcbjkb 0H5 % jh feqFh y/so ftu you ehsk ik fojk j?.
d' y/soh ;z;EkB jB
vkH y'yo B/ ikDekoh fdZsh j? fe jfonkDk feqFh :{Bhtof;Nh d/ nzsors d' feqFh :{Bhtof;NhnK ekoiFhb jB fiE/ y/soh tksktoD d/ nB[;ko fo;ou th j[zdh j?. fJe o/tkVh d/ pktb ftu j? fijVk fe y[Fe ns/ pzio G{wh ftu fe; gqeko dhnK c;bK bJhnK ik ;edhnK jB, fJ; s/ fo;ou eodk j?. d{ih :{Bhtof;Nh e?IEb d/ e”b ftu j? fiE/ M'B/ s/ fo;ou j[zdh j?.
B”i[nkB nZr/ nkT[D
phi ns/ ehNBkFe, p?Ie, jkJhfpqv fJzv;Nqh nfij/ y/so jB fijBK ftu finkdkso B”i[nkB ikD bJh fsnko jB gozs{ y/shpkVh Bkb i[VD tkfbnK dh frDsh xZN j?. fJ;
y/so ftu brksko nk oj/ pdbkn ns/ y/sh d/ gqsh ikro[e j' oj/ e[M B”i[nkBK B/ tZvhnK sBykjK tkbhnK B”eohnK SZv e/ y/shpkVh ~ nkgDk e?ohno pBkT[D dk c?;bk ehsk j?. B”i[nkBK ~ nZr/ nkT[D dh b'V j?.
bkrs tXD Bkb B[e;kB th finkdk
fe;kB dh bkrs sK tXh j? go T[;~ c;b dh ;jh ehws BjhI fwb ojh. fJjh ekoB j? fe fe;kB nkofEe szrh dk fFeko jB. p/w”;w pkfoF, c;b dhnK ;jh ehwsK Bk fwbDk, ;jh g?dktko Bk j'Dk, ehfVnK dk gqe'g nkfd nfij/ ekoe jB fijBK dh tiQk Bkb nZi fe;kBK ~ nkofEe szrh d/ Bkb Bkb eJh go/FkBhnK dk ;kjwDk eoBk g?Idk j?.
phi Bk fwbDk
;G s'I tZvh ;wZf;nk j? fe fe;kBK ~ tXhnk e[nkfbNh d/ phi BjhI fwbd/. ;oeko ;[fBFfus eo/ fe b'eb gZXo s/ r[DtZsk tkb/ phi
fe;kBK ~ fwb ;eD. fJ;d/ bJh nbr s'I eoik fwbDk ukjhdk j?.
fe;kBK d/ jZE ftu nkJ/ wkoehfNzr
y/shpkVh d/ feZs/ ~ ;[uko{ o{g Bkb ubkT[D bJh ns/ wip{s pBkT[D bJh fe;kBK d/ jZEK ftu wkoehfNzr ~ d/Dk j't/rk. id'I se fe;kBK d/ jZEK ftu wkoehfNzr dk ezw BjhI nkJ/rk T[d'I se ftu'b/ fJ;/ soQK ;feqn ofjDr/ ns/ fe;kBK d/ w[Bkc/ Bkb y[d dhnK i/pK God/ ofjDr/. fJ;d/ ;jh nB[gkbD bJh J/ghn?w;h n?eN ftu g{oh soQK pdbkn fbnkT[D/ j'Dr/.
o{ph i?B, fJwokB ykB;hBhno gZsoeko, gZsoeko, feqFh ikroD
w'pkfJbL 9999142633_9582957538
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comfJzNoftT{
57n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
pb?ep/oh dk ;wkoN c'B
i/ s[;hI BtK b?gNkg b?Dk j? ns/ piN
30,000 s'I gko BjhI j' fojk sK n;hI
s[jk~ 30,000 s'I j/mK d/ b?gNkg d/
pko/ ftu d; d/JhJ/. fJj b?gNkg
p/f;e ezfgT{fNzr fit/I fJzNoB?N
pokT[f}zr, ;'Fb B?Ntofezr, Jhw/b,
vke{w?IN;, ;gq?vFhN, go?}?IN/FB nkfd
nk;kBh Bkb eo ;ed/ jB. c'N'
n?vhfNzr, fwT{f}e ;[BD ns/ n?u vh
thvhU t/yD d/ th ezw nkT[Id/ jB. sK
ub' t/yd/ jK fejVk j't/rk s[jkvk BtK
b?gNkg.
HP ;Nqhw 13 –C019TU
b; okfJn; dh c?INw tkNo ;ghv id'I pkiko ftu nkJh sK fJ;B/ br}oh eko pkiko ftu sfjbek wuk fdsk. ezgBh B/ fJ; eko d/ f;oc 35 :{fBNK dk fBowkD ehsk ;h ns/ fJjh rZb fJ; eko ~ yk; pDkT[Idh j?. nkU ikDhJ/, eh yk; j? fJ; y{p;{os eko ftu… o'b; okfJn; ftu 6H75 bhNo dk th 12 fJziB bkfJnk frnk j?. o'b; okfJn; tkNo ;ghv n?vhFB c?INw ftu ftzvfub ro/ b?do fJBNhohno} s[jk~ nkgD/ tZb }o{o
pb?ep/oh B/ nkgDk ;G s'I tZvk ;wkoN c'B fgqt ~ nkchFhnbh bKu eo fdsk j?. fJ; c'B ~ ezgBh nfijk ;wkoN c'B wzB ojh j? fijVk T[;dh v[pdh BfJnk ~ gko bk ;edk j?. g{o/ N/e pkiko
ftu fJ; c'B dk fJzs}ko ekch ;w/I s'I ;h. ezgBh dk dkntk j? fe fgqt ftu tZvh ;eohB fdZsh rJh j? fijVh n?IvokfJv n?g, r{rb gb/n ;N'o Bkb b?; j?. fJ; c'B ftu ;feUfoNh
ns/ gq'vefNftNh d't/I fbnkT[D dh e'fFF ehsh rJh j?. fJj ;wkoN c'B pb?ep/oh dh t?p;kfJN s/ T[gbpX j?. nwohek ns/ eB/vk ftu fJ; c'B dh fteoh F[o{ j' rJh j?. fgqt ;wkoN c'B s[jk~ fJj dZ;/rk fe ed'I s[jkv/ vkN/ ~ f;eT{foNh fo;e j? fi;~ ikD e/ s[;hI nkgD/ vkN/ ~ ;/c eo ;ed/ j'. fgqt p/jZd
;fbw ns/ fc}heb ;bkfJvo eh-p'ov tkbk ;wkoN c'B j?. pb?ep/oh fgqt d/ ;g?;hche/FB dh rZb eohJ/ sK fJ; ftu 5H4 fJzu dh HD ;eqhB, c'B dk gq';?;o
etkb e'w j?e;ke'o ;B?gvq?rB 808 fug;?N j?. c'B ftu 3 ihph o?w ns/ 18 w/rk fge;b dk w[Zy e?wo/ d/ Bkb 5 w/rk fge;b dk ;?bch e?wok fdZsk frnk j?. 3 ihph o?w d/ Bkb fJj c'B bkbhgkg 5H1 s/ oB eodk j?.
(K8T73PA) 13H3 fJzu n?u vh ;eqhB dh fv;gb/n d/ Bkb ftzv'} 8H1 gq';?;o 2H58GHz fJzN/b ;/bokB v[nb e'o N2840, o?w 2 ihph, ;N'o/i 32 ihph cb?F ;N'o/i, eB?eN/ftNh 2 :{n?;ph 2H0, fJe :{n?;ph 3H0 fi;dh ehws ezgBh B/ 20,500 o[gJ/ oZyh j?.
� b/B't' :'rk 300 2 fJB tB 11H5 fJzu n?uvh Nu;eqhB dh fv;gb/n d/ Bkb ftzv'} 8H1, gq';?;o 2H66GHz fJzN/b g/INhnw etkv-e'o N354, o?w 4 ihph, ;N'o/i 500 ihph jkov vokfJt, eB?eN/ftNh 2 :{n?;ph 2H0, fJe :{n?;ph 3H0 fi;dh ehws ezgBh B/ 29,040 o[gJ/ oZyh j?.
� J/;o n?;gkfJo E5-573 15H6 fJzu n?uHvhH ;eqhB dh fv;gb/n d/ Bkb T[pzs{ nkgo/fNzr f;;Nw, gq';?;o 1H7GH fJzN/b 4G iBo/FB e'o i34005U, o?w 4 ihph, ;N'o/i 1 ihph jkov vokfJt, eB?eNhftNh d' :{n?;ph 2H0, fJEoB?N, vhthvh ohvo, ns/ okfJNo fi;dh ehws ezgBh B/ 25,500 o[gJ/ oZyh j?.
fyZu/rk. fJ;d/ fJbktk fJ;dk No{ N'B ;N/nfozr tjhb th fJ;dh y{p;{osh ~ tXkT[Idk j?. fJ; rZvh ftu S'NhnK S'NhnK swkw nfijhnK uhiK jB fijVhnK s[jk~ br}oh dk nfj;k; xVh w[Vh eokT[IdhnK ofjDrhnK. c/o ukj/ rZb j?Iv-n?Bro/tv v'o nkowo?;N NBb e?g dh j't/ iK fco j'o y{p;{os nkoN toe dh. fJ;dh vhN/fbzr s/ th ekch fXnkB fdZsk frnk j?. o'b; okfJn; dh fJ; eko dh ehws 2H9 eo'V o[gJ/ j?. i/ s[jkvh i/p fJikis fdzdh j't/ sK fJ; eko ~ b?D ftu e'Jh p[okJh BjhI.
o'b; okfJn; dh c?INw B/ wukfJnk sfjbeko'b; okfJn; dh c?INw B/ wukfJnk sfjbek
www.krishijagran.comg’qveN bKu
j[D b?gNkg s[jkv/ piN ftu
o'
58 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
KRISHI JAGRAN MEDIA GROUP OF PUBLICATIONS
Editorial Staff
To strengthen our editorial team we are looking for fresh talents. The candidate should be
graduate from a renowned university and should have flare to write. Knowledge of different
Languages will be an added advantage.
Freelance Journalist: We welcome journalists who want to contribute to our publication as well as
portal. The remuneration will be attractive.
Ñf"k tkxj.k] fo'o dh lcls yksdfiz;] lcls T;knk fcdus okyh ,oa ?kj&?kj esa i<+s tkus okyh Ñf"k ikfjokfjd fgUnh] iatkch] ejkBh] xqtjkrh] déM+] rsyxq] caxkyh] vleh if=dk gSA gekjh if=dk vius bDdloas o"kZ esa izos”k dj pqdh gS vkSj gj eghus N% yk[k ls T;knk ?kjksa esa igqaprh gSA Ñf"k tkxj.k if=dk dks izxfr”khy fdlkuksa rd ys tkus ds fy, ftyk Lrj ij eSustj] ,DthD;wfVo dh vko”;drk gSA
ftyk foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk@vuqHko ¼3&5 o"kZ½
vkosnd de ls de Lukrd gks ,oa Ñf"k esa fo”ks"k dj cht] dhVuk”kd] [kkn ,oa Ñf"k midj.kksa vkfn ds foi.ku esa de ls de 3 ls 5 lky dk vuqHko j[krs gksaA vkosnd dk izxfr”khy fdlkuksa ls esy&tksy ,oa tkudkjh gksuk vko”;d gSA osru ,oa vU; iSdst yxHkx ,d yk[k #i;s okf"kZd gksaxsA
LFkkuh; foi.ku dk;Zdkjh % ¼'kSf{kd ;ksX;rk ,oa vuqHko½
vkosnd LFkkuh; fdlkuksa ls ckrphr djus esa l{ke gksA yksxksa rd vius fopkj igqapkus dh dyk esa ekfgj gksA de ls de 10oha d{kk mÙkh.kZ gksA osrueku 75000@& #- okf"kZdA vuqHko de gksus ij Hkh vxj vki esa dke djus dh n`<+ bPNk ”kfDr gS rks vki Hkh vkosnu dj ldrs gSaA
viuk vkosnu bZ&esy djsaA
ftyk Lrj ds fy, eSustj] ,Dth+D;wfVo dh vko';drk gS
resume to : [email protected]
resume to : [email protected]
KRISHI JAGRAN60/9, Yusuf Sarai Market, Near Green Park Metro Station, New Delhi - 10016
Tel: 011-26511845 / 26517923 / 45503170 Email: [email protected], www.krishijagran.com
Marketing
resume to : [email protected]
Krishi Jagran Media Group is World's Largest Circulated Multilingual Agri Rural Monthly with brand leadership in a variety of Media products like Mac Krishi Jagran Hindi, Mac Krishi Jagran Punjabi, Krishi Jagran Gujarati, Krishi Jagran Marathi, Krishi Jagran Kannada, Krishi Jagran Telugu, Krishi Jagran Bengali, Krishi Jagran Assamese and Agriculture World
To strengthen our space marketing division, we are looking for.
Trainee Executives (40)
Space Marketing Executives (30)
Space Marketing Managers (6)
General Manager (2)
The person should be graduate, smart, well mannered with excellent communication skills and fluent in Hindi and English. For 2nd and 3rd positions experience in the same field is must.
Trainee need not be graduate but must have keen interest for a career in marketing.
If you think you are right person.
কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণKRISHI JAGRAN
Whatsaap No.
+91-9313301029
Be with
KRISHI JAGRAN
Social Media Network
কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণ কৃিষ জাগরণকৃিষ জাগরণకృ� ిజ�గర�కృ� ిజ�గర�
www.krishijagran.com;/js
Bko d/ phi ftu Gog{o wksok ftu
o/Fk w”i{d j[zdk j?. fJjh BjhI nBko
ftNkfwB J/, ;h, e/ ns/ Jh d/ Bkb c'fbe
n?f;v dk pj[s tXhnk ;o's j[zdk j?. nBko
ftu n?INh nke;hv?IN ns/ n?INh tkfJob d/ th
r[D j[zd/ jB. gozs{ fJ; d/ pkti{d e[M b'e
nBko d/ phiK ~ ykD dh pikJ/ eY e/ pkjo
;[N fdzd/ jB. nBko d/ phi ftu ekch
wksok ftu o/Fk w”i{d j[zdk j? fijVk t}B
xNkT[D dk ezw eodk j?. fJ;d/ Bkb jh
fJ; ftu e?I;o ns/ fNT{wo Bkb bVD dh
skes th j[zdh j?. fpwkoh ~ o'eD bJh
ftNkfwB ;h s[jkv/ ;oho bJh io{oh
ftNkfwBK ftu'I fJe j?. wzfBnk iKdk j? fe
yZN/ cbK ftu ftNkfwB ;h finkdk wksok
ftu gkfJnk iKdk j?. pj[s finkdk yZN/ cbK
~ Bkg;zd eoB tkb/ b'eK bJh nBko
tXhnk ofjzdk j?. fJe nBko d/ nzdo
d?fBe io{os d/ fj;kp Bkb brGr 40%
ftNkfwB ;h j[zdk j?.
;/js www.krishijagran.com
nBko d/ phi ftu w”i{d fcN'
e?wheb ;oho ftu e'b?;No'b d/
b?tb ~ ezNo'b eoB ns/ uzrh
t;k dh ng{osh ftu wdd eodk
j? fi; Bkb fdb d/ d”o/ dh
o'eEkw d/ Bkb Bkb jkJh phHghH,
nE /o ';eb /o ' f;; ns / j 'o
ekovhUt;e[bo o'rK dh o'eEkw
ftu ;jkfJsk fwbdh j?. vhn?BJ/
dh B[e;kB e'fFek uZeo ftu
o[ektN g?dk eoe/ e?I;o d/ ftek;
~ tXkT[Idh j?. fJ; soQK nBko d/
phi po?;N e'bkB, go';N/N
fbT{e/whnk ns/ fNT{wo ~ o'eD
ns/ fJbki ftu ckfJd/wzd j[zd/
jB. nBko d/ phi th j'o
o/Fk:[es nkjko dh soQK tiB
xNkT[D ftu s[jkvh wdd eod/
jB. gqshoeFk gqDkbh, iyw ~
GoD, ;t;E w;{V/ ns/ e'b'iB
ns/ fJbk;fNB d/ fBowkD ftu wdd
eodk j?- ftNkfwB ;h. T[E/ ftNkfwB
e/ wip{s ns/ ;t;E jZvhnK ns/ y{B
d/ EZe/ ~ pDke/ oZyD ftu wjZstg{oB
j[zdk j?. fJ; Bkb wk;g/FhnK ftu
dod ns/ ;'i ~ xZN eoB ftu wdd
fwbdh j?. nBko d/ phi dk fJ;s/wkb
rqfjDhnK w;kfbnK ftu th eo
;edhnK jB.
nzvo nkJh eohw pBkT[D dh ftXhL
d' ;k; g?B, d' rbk;, uwZu, EowkwhNo, j?Iv j?bv fwe;uo,
e'e'BN s/b, fgqwo'}, ftNkfwB Jh, bt?Ivo nkfd bU. xo ftu nZyK
d/ j/mb/ ekb/ x/o/ fwNkT[D bJh fJe wZXw nkeko dk ;k;g?B bU
ns/ T[; ftu e'e'BN nkfJb, fgqwo'} ns/ ftNkfwB Jh ~ E'V/ fij/
gkDh Bkb row eo'. ;G uhiK dk nkg; ftu uzrh soQK fwb ikD d/
pknd T[; ftu b?tzvo nkfJb fwbkU. fJj fwFoD mzvk j'D se
sob jh oj/rk. i/ s[jk~ ibdh j? sK fwFoD ~ cfoi ftu oZy
bU. id'I fJj fweuo rkVk j' ikJ/ sK fJe iko ftu Go e/ oZy
bU. oks ~ th fJ;dk gq:'r ehsk ik ;edk j?.
ukj dh gZsh ~ g{oh oks d[ZX ftu fGT[I e/ oZy'. j[D ukj dh
gZsh ~ d[ZX ftu uzrh soQK fwe; eoe/ vkoe ;oeb} s/ bkU. e[M
jh fdBK ftu s[jk~ coe wfj;{; j'D bZr/rk. vkoe ;oeb} s'I
jw/FK bJh S[Nekok gkT[D bJh yho/ d/ gsb/ N[eV/ eZN e/ nZyK s/
d; fwzN bJh oZy'.
yK d/ j/mK g?D tkb/ ekb/ x/o/ Bk f;oc s[jkvh
y{p;{osh ~ xZN eo fdzd/ jB ;r'I fJ;d/
fJbktk T[j s[jk~ s[jkvh T[wo s'I finkdk tZvk
tykT[D brd/ jB. nZyK d/ nkb/ d[nkb/ dh uwVh
pj[s Bk}[e j[zdh j? ns/ u/jo/ d/ pkeh fjZf;nK d/
w[ekpb/ gsbh th fJ; bJh fJ; s/ finkdk fXnkB
d/D dh io{os j?. vkoe ;oeb} d/ eJh ekoB
jB. fJj nkB[tKfFe th j' ;ed/ jB iK fco EektN
nkfd eoe / th. fJjBK s I' puD bJh xo ftu pBD
tkbh nvz o nkJh eohw ~ ngBk e / s;[ h I th fJjBK s I'
SN[ ekok gk ;ed / j.'
nBko d/ phi d/ ndG[s ckfJd/
n
xo/b{ eohw Bkb d{o eo' vkoe ;oeb
nZ
60 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
Btzpo 20152015Btzpo 20152015
;zskB dh gVkJh, fwZso ns/
rshftXhnK dh ikDekoh s[jk~ b?Dh
ukjhdh j? fi; Bkb ;zskB dk th
wB'pb tX ikJ/rk. fJ; ;kb xo
ftu fe;/ BthI iK tZvh uh} dh
yohddkoh eo ;ed/ j'.
fJ; wjhB/ f;oc s[jkvk ;kj; jh j?
fijVk s[jkvk ;kE d/t/rk. s[jkv/ bJh
nB[e{bsk pD/rh. XB d/ B[e;kB j'D
dh ;zGktBk j?. fe;/ Bt/I ns/ i'fyw
Go/ ezw ftu jZE Bk jh gkU sK
uzrk j?.
yokp gfo;fEshnK d/ pkti{d ;[y dk
nB[Gt j't/rk. XB d/ B[e;kB dh
;zGktBk pD/rh. ;zskB s'I th go/FkBh
j' ;edh j?. f;Zfynk d/ y/so ftu
;cbsk bJh finkdk fwjBs eoBh
gJ/rh.
fJj ;ktXkBh tosD tkbk wjhBk j?.
wK, gsBh ns/ pZu/ d/ fJbktk xZN jh
b'e ;kE d/Dr/.d[FwD jkth j' ;ed/
jB. ;/js s/ pj[s eFN nkT[D dk
:'r pD fojk j?. fJ; bJh nfsnzs
;ktXkBh tos'.
fJ; ;w/I pj[s ;ktXkB ns/ ;soe
ofjD dh io{os j?. ;/js ;zpzXh
;wZf;nk j' ;edh j?. yofunK s/
ezNo'b eoB dh io{os gJ/rh.
:ksok Nkb fdZsh ikJ/ sK uzrk j?.
fdb ns/ g/N d/ o'rh finkdk ;ktXkBh
tosD. G?DK iK fe;/ fJ;soh s'I
pj[s ;fj:'r fwb/rk. XB ;zpzXh
c?;b/ FKs wB Bkb bU.fe;/ e/;
ftu c;D dh B”ps nk ;edh j?.
fJ; ;w/I ftu gq/w ftfFnK bJh ;fEsh
gfjbK s'I p/jso j' ikJ/rh. fJjBK
;zpzXK ftu fJ; s'I gfjbK fijVk
sBkn pfDnk j'fJnk ;h, T[j d{o
j't/rk, s[jkv/ Bt/I foFs/ Bt/I fwZso
pBDr/.
s[;hI c?;b/ b?D ftu pj[s s/ih
fdykUr/. rbs sohe/ Bkb XB nk
;edk j? ns/ rbs ezw eoB dh
gqftqsh th pD/rh. wsG/d d/ ekoB
nkgfDnK Bkb d{ohnK pD ;edhnK
jB.
d[FwD ns/ o'r dk ykswk j't/rk
gozs{ XB d/ wkwb/ ftu ;wK uzrk
BjhI j?. ;oekoh y/so s'I B[e;kB dk
:'r pD fojk j?. e'oN d/ wkwfbnK
ftu th Bshi/ s[jkv/ gZy ftu BjhI
nkT[Dr/.
ihtB ftu T[Eb g[Eb oj/rh. rbs
sohe/ Bkb XB nkT[D dh ;zGktBk
pD ;edh j?. b'e r[wokj eo ;ed/
jB ns/ j' ;edk j? fe fJe tko
g?;k nk th ikJ/ gozs{ T[;dk nzs
uzrk BjhI j't/rk.
:ksok eod/ ;w/I ns/ tkjB ubkT[Id/
;w/I pj[s ;ktXkBh oZy' feT[Ife xNBk-
d[oxNBk dk :'r pD fojk j?. Bt/I
ezw ns/ :ksok bJh ;wK nB[e{b
BjhI j? fJ; bJh gfo;fEsh finkdk
yokp Bk j't/, fJ;~ e[M ;w/I bJh
Nkb fdU.
xo'I e[M ;w/I bJh d{o ikD dk :'r
pD fojk j?. r?o }o{oh r[Z;k, sBkn
ns/ Bcos dk fFeko pD ;ed/ j'.
wB ns/ ;'u ftu pj[s T[s/iBk
oj/rh.
www.krishijagran.comGftZycb
ekfldHkfo”;Qy
fd;zpo wkf;eGftZycb
fd;zpo whB
e[zG
weo
XB[
tfoFue
s[bk
ezfBnk
f;zx
eoe
fwE[B
tfoFG
w/F
61n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
www.krishijagran.comykDk^yIkBk
;odh ftu ykU gow fxU-gBhw d/ rowk-row ;B?e;
;odh dh nkjN d/ Bkb rowk-row ;B?e; dk th ;hiB g{o/ Fpkp s/ j[zdk j?. i/ fJjh ;B?e; gow fxU ns/ gow gBho Bkb pD/ j'D sK fJ;dk ;[nkd j'o th tX iKdk j?.
;kT{E fJzvhnB ;fNo cokJh g'N?N'
;wZrohL 6 tZv/ nkb{ (8 fjZf;nK ftu eZN/ j'J/), ;o”I
d/ dkD/ fJe S'Nk uwZu, s/b d' tZv/ uwZu, 7 s'I 8
eoh gZs/, 2 johnK fwouK pkohe eZNhnK j'JhnK,
fJe tZvk fgnki pkohe eZfNnk, nZXk S'Nk uwZu
jbdh gkT{vo, gow fxU sbD bJh.
ftXhL eVkjh ftu gow fxU ~ wZX nKu s/ row
eo'. fJ;d/ pknd ;o'I, joh fwou, eVh gZsk gk e/
uNeD se G[zB'. fgnk} fwbk e/ w[bkfJw j'D se
cokJh eo'. j[D nkb{, jbdh ns/ Bwe ;tkd
nB[;ko gk e/ uzrh soQK fjbkU. nkb{ w[bkfJw j'D
se gekU ns/ o'Nh iK goKm/ Bkb go';'.
gBho ekmh o'b;wZrohL gow gBho 250 rqkw (bzpk eZfNnk j'fJnk), 1
fgnk} efNnk j'fJnk, 1 NwkNo fpBK phi s'I eZfNnk j'fJnk,
fJe eZNh j'Jh fFwbk fwou (fpBK phi s'I), Bwe ;tkd
nB[;ko, nZXk S'Nk uwZu bkb fwou, nZXk S'Nk uwZu row
w;kbk, nZXk S'Nk uwZu ihok gkT{vo, gow djh nZXk eg, fBzp{
o; fJe tZvk uwZu, joh fwou ns/ XBhnk fJe fJe uwZu eZN/
j'J/, ndoe bj;[D dk g/;N fJe S'Nk uwZu, uko o[wkbh
o'NhnK, gow fxU 2 tZv/ uwZu.
ftXhL gow fxU ~ row eo' ns/ ndoe bj;[D dk g/;N gk
e/ G[zB'. c/o fgnk}, fFwbk fwou ns/ NwkNo fwbk e/ d' fszB
fwzN se j'o G[zB'. j[D ;[Zek w;kbk ns/ gow djh fwbkU ns/
brksko fjbkT[Id/ oj'. gow gBho, joh fwou ns/ XfBnk
fwbkU. ;[ZeD se gekU. fsnko ;wZroh ~ o[wkbh ;[Zeh o'Nh
s/ oZy e/ fBzp{ o; ns/ eZN/ j'J/ fgnk} Bkb o'b eo'. g[dhB/ dh
uNBh Bkb row row go';'.
62 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
gq'c?FBb w[Ze/pk} pBD d/ pknd s'I fti/Ido dk p/jsohB gqdoFB brksko ikoh
j?. fJ; Gkosh w[Ze/pki B/ d{ih BkenkT[N fiZs jkf;b eoe/ fJ; rZb dk
;p{s d/ fdZsk fe T[j GftZy ftu nkgDk uzrk gqdoFB ikoh oZyDr/.
fti/Ido B/ gfjb/ jh okT{Iv ftu fJzrb?Iv d/ vhB frb/B ~ f;oc 2 fwzN
ftu Y/oh eo fdZsk. fJ; d”okB fti/Ido f;zx y[F B}o nkJ/. T[jBK B/
gfjb/ 20-30 ;?fezv ftu jh frb/B ~ ;wM fbnk ns/ nkgD/ ;Zi/ jZE
Bkb fJe f;ZXk gzu bkfJnk. frb/B B/ nkgD/ nkg ~ w[ekpb/ ftu
pDkJ/ oZyD dh pj[s e'fFF ehsh go fti/Ido B/ T[;~ pj[s SekfJnk ns/ fus eo
fdZsk. fJ; Gkosh w[Ze/pki d/ s/} tkoK s'I frb/B T[m BjhI gkJ/. j[D fti/Ido dk nrbk
w[ekpbk 19 fd;zpo ~ j? fi; ftu jkb/ gqshdtzdh dk gsk BjhI bZrk.
n?BHFqhfBtk;B ~ nzso-okFNoh feqe/N gfoFd d/ u/now?B d/ gd s'I jNk fdsk frnk j?. FqhfBtk;B ~ d' ;kb bJh u[fDnk frnk ;h. j[D T[jBK d/ ekoiekb ~ ph;h;hnkJh d/ w”i{dk nfXneF FFKe wB'jo g{ok eoDr/. nes{po d/ wjhB/ ftu ;[gohw e'oN B/ ph;h;hnkJh ~ fBod/F fdsk ;h fe T[j FqhfBtk;B Bkb i[V/ fjsK d/ Neokn dk wkwbk y[d ;[bMkT[D. fJ;/ d/ ubd/ FqhfBtk;B ~ jNkfJnk frnk j?. T[E/ jh d{i/ gk;/ fjsK d/ Neokn d/ ubd/ oth Fk;soh ~ nkJhghn?b dh rtofBzr ekT{I;b s'I jNk fdsk frnk j?
osh N/?fB; ;Nko ;kfBnk fwo}k ns/ ;ftN}ob?Iv dh
wkoNhBk fjzr; dh i'Vh B/ vpfbT{NhJ/ ckJhBb} dk w[ekpbk 6-0, 6-3 s'I fiZs fbnk. fJ; fJzvhnB-;ftZ'; i'Vh B/ r?ophB- ekobk dh ;g?fBF dh i'Vh ~ fJe sock w[ekpb/ ftu jok e/ Nokch s/ epik ehsk. fJ;/ d/ Bkb fJ; i'Vh dk fJ; ;kb dk fJj B”tK fyskp j?. fJj i'Vh fgSb/ ekch ;w/I s'I tXhnk gqdoFB eo ojh j?.
gozs{ T[j jkb/ Nhw fJzvhnk d/ fBd/Fe gd s/ 2016 ftu j'D tkb/ Nh-20 tobv eg se pD/ ofjDr/.
lkfu;k&ekfVZuk us thrk ukSok f[krkc
osh r'bc fyvkoh fuokr e[wko B/ fdZbh r'bc ebZp
ftu g{o/ j'J/ g?Bk;'fBe fJzvhnk UgB dk fyskp fiZs fbnk. fuokr B/ u”E/ okT{Iv ftu d' nzvo 70 dk ;e'o jkf;b ehsk ns/ fszB ;No'e d/ tkX/ Bkb T[j u?IghnB pD/. fJ; w?u ftu T[jBK B/ pzrbkd/F d/ fdZri fyvkoh f;Zdhe[o ofjwkB ~ jokfJnk. fuokr B/ ukoK okT{vK ftu brksko 67, 66, 72 ns/ 70 dk ;e'o jkf;b eo 72,000 vkbo dh fJBkwh okFh ns/ Nokch nkgD/ BK ehsh. fyskp fiZsD tkb/ fuokr dh ftFt o?Ifezr 578 j?.
www.krishijagran.comy/b irs
fti/Ido d/ w[ZfenK s'I frb/B Y/o
FqhfBtk;B ns/ Fk;soh ~ nfjw gdK s'I jNkfJnk frnk
;kfBnk- wkoNhBk B/ fiZfsnk B”tK fyskp
Gk
fuokr pD/ g?Bk;'fBe fJzvhnk UgB u?IghnBGk
63n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
fjbh tko e'Jh wfjbk fJokB tb'I fe;/ d{i/ d/F
ftu nwp?;vo fB:[es ehsh rJh j?. wofij nejkw ~ wb/Fhnk ftu fJokB dk nwp?;vo pDkfJnk frnk j?. nejkw fcbjkb fJokB d/ ftd/F wzsokb/ ftu tesk j?. fJokB d/ ckoB wfB;No ikt/d iohc B/ fJ;dh x'FDk ehsh. nejkw dh ngkfJzNw?IN dh x'FDk eod/ j'J/ iohc B/ fejk, @@T[jBK ~ nzp?;vo pBkT[D dk c?;bk b?D ftu ;k~ f;oc e[M fwzN bZr/ gozs{ ckoB wfB;Noh ftu T[;dh irk e”D bt/rk, fJj c?;bk eoB ftu ;k~ uko wjhB/ bZr/##. 50 ;kb dh nejkw wb/Fhnk ftu ip/o nz;koh dh irk bt/rh. fJokBh whvhnk B/ ngq?b ftu jh fejk ;h fe nejkw ~ gqw'FB d/ e/ nwp?;vo pDkfJnk ik fojk j?. t?;/, nejkw jh fJokBh ckoB wfB;Nqh dh g fjb h t[w?B ;g'e;go;B th j?. fJokB dh whvhnk B/ cko/B wfB;No d/ nejkw ~ nwp?;vo pBkT[D d/ c?;b/ ~ ;kj;h edw dZf;nk j?.
jko ftu fJfsjk;e
fiZs d/ pknd j[D
wjkrmpzXB tb'I fpjko ftu
ftek; dh BthI fdFk eh
j't/rh, fJj sK nkT[D tkbk
;wK jh dZ;/rk. fJ;d/ pknd
fpjko ftu ftek; dh oDBhsh dh F[o{nks j'Dh
ukjhdh j?. feT[Ife fJ; wjkrmpzXB ftu bkb{
gq;kd :kdt ns/ fBfsF e[wko fwb e/ fpjko ~
nZr/ tXkT[Id/ jB iK BjhI fJj sK ;w/I d/ Bkb jh
gsk bZr/rk. iBsk sK j[D t/y/rh ns/ ;wMD dh
e'fFF eo/rh dFk ns/ fdFk.
yDh g{oth J/FhnkJh d/F fwnKwko ftu 25 ;kb d/ bzp/
nzsokb d/ pknd j' ojhnK fJfsjk;e u'DK bJh wZsdkB
d/ pknd j[D nKr ;kB ;{ eh d/ ;wZoEeK ftu fiZs dh
T[whd ~ b? e/ y[Fh dk ipod;s
T[Bwkd SkfJnk j?. fwnKwko
ftu j'JhnK u'DK ftu fszB
eo'V b'eK B/ nkgD/ wZs
nfXeko dh gq:'r ehsk.
fJjBK u'DK ftu
n?Bn?bvh ~ Gkoh pj[ws
Bkb fiZsD dh T[whd
j?. fJ;d/ Bshi/ ti'I
fwnKwko ftu jkb/ th
;oeko pBkT[D ~ b?
e/ nfBFussk poeoko
j?.
www.krishijagran.comਰਾਜਨੀਤੀ www.krishijagran.comokiBhsh
lw dh dks thr dh mEehn;{ eh ~ fiZs dh T[whddZ
fpjko ftu wjkrmpzXB dh BthI dFkfp
phi/gh dh BthI oDBhsh
jk
nejkw gfjbh fJokBh wfjbk nwp?;vo
b jh ftu fpjko ftu fwbh jko d/ e[M fdB gfjbK
Bo/Ido w'dh B/ izw{ bJh 80,000 eo'V d/ g?e/i dh
x'FDk ehsh j? fi; Bkb T[E/ fgSb/ ;kb nkJ/ jV d/
ekoB T[iV u[e/ b'eK ~ t;kfJnk ikJ/rk. nkT[D tkb/
fdBK ftu phi/gh ~ jko fwb/ oki
bJh x'fFs ehs/ rJ/ g?e/i ftu'I
fpjko ~ yk; oki dk doik
fwb gkJ/rk iK BjhI fJj
sK nkT[D tkbk tes jh
dZ;/rk.
g
64 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
yhoqM ,DVªsl izhfr ftaVk ,d ckj fQjvius vQs;lZ dks ysdj lqf[kZ;ksa esa gSaA
fnypLi bRrsQkd ;g gS fd ,d ckj fQj fdlh fØdsVj ds lkFk gh mudk uke tqM+us dh [kcjsa lkeus vkbZ gSaA oks fØdsVj vkSj dksbZ ugha cfYd nf{k.k vÝhdk ds /kqavk/kkj cYysckt MsfoM feyj gSaA njvly nksuksa dks gky gh esa eqacbZ ds ,d jsLVksjsaV esa fMuj MsV djrs ns[kk x;k gSA rc ls gh nksuksa ds vQs;lZ dks ysdj ppkZvksa dk cktkj xeZ gSA vkidks crk nsa fd feyj] izhfr dh vkbZih,y fØdsV Vhe iatkc bysou fdaXl dk fgLlk Hkh gSaA
ckW
w[zpJh d/ fJe wFj{o o?;N'o?IN ftu fvBo eofdnK t/fynk frnk
gqhsh dh f}zdrh ftu ;wtB ;g?Fb fes/ fwbo jh sK BjhI
d't/I fJeZm/ fJe jh eko ftu iKd/ j'J/
gqhsh y[b e/ g'}
fdzdh th B}o nkJh
fGB/soh Bofr; ckyoh nkyoh tko 2014 ftu nkJh fcbw w? s/ok jho' ftu B}o nkJh ;h ns/ j[D T[j ikB fJpokjhB dh n?eFB nvt?Iuo fcbw fvF{w ftu fdy/rh. o'fjs XtB d/ fBod/FB ftu pD ojh fJ; fcbw ftu T[jBK d/ S'N/ Gok to[D XtB ns/ i?efbB coBKv; th bhv o'b ftu jB. jkbKfe ypo j? fe Bofr; fJ; fcbw ftu f;oc fJe e?fwU o'b eo/rh.
;{soK B/ dZf;nk fe T[j fJe r?;N nghno?I; ftu j?. ikB dh ;ZN ~ fXnkB ftu oZyd/ j'J/ v/N; s?n ehshnK ikDrhnK fi;d/ pknd T[j F{N eo/rh. ypoK sK fJj th jB fe neF/ e[wko th fJ; fcbw ftu e?fwU eoB ik oj/ jB. jkbKfe fJ; pko/ ftu T[jBK d/ gqtesk Bkb rZb BjhI j' ;eh.
o ' f j s d h g f j b h vkfJo?eN'ohnb fcbw d/;h ptkfJ} ftu th neF/ ns/ ikB bhv o'b ftu ;B.
Bh fbUB nkgDh nrbh fcbw w;shikd/ ftu vpb o'b ftu
B}o nkJ/rh. fcbw ftu T[jBK d/ feodko dk BK b?bk ns/ fbZbh j't/rk. ;Bh gfjbk tko i[VtK G?DK dk o'b eo ojh j? fijBK ftu'I fJe gVke{ j? ns/ d{ih p/jZd ;?e;h.
2012 ftu fcbw fi;w 2 s'I pkbht[v ftu v?fpT{ eoB tkbh ;Bh j[D se brGr nkgDh jo fcbw ftu p'bv ntsko ftu jh B}o nkJh j?. fwbkg ikt/oh d/ fBod/FB ftu pDh w;shikd/ ftu T[;dk feodko p'bv j't/rk id'I fe d{ik feodko fJe nfijh e[Vh dk j't/rk fijVh feskph ehVk j?. ;Bh dk efjDk j? fe T[j fcbw ftu nkgD/ d{i/ feodko Bkb finkdk i'V wfj;{; eodh j?. fcbw ftu ;Bh d/ fJbktk fos/F d/Fw[y ns/ s[Fko eg{o bhv o'b ftu jB.
www.krishijagran.comfcbwh d[Bhnk
eh foFsk j? v/ftv ns/ gqhsh ftu<
eh n;b f}zdrh ftu th ;?e;h j? ;Bh<
;
fvF{w ftu e?fwU eoB ik ojh j? Bofr;n
66 n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD Btzpo 2015
y/sh Bkb ;zpzfXs s[jkvh jo io{os dk itkp j? fJE/
y/sK bJh ;G s'I T[Zsw
thHn?;HNh g/F eodk j? y/shpkVh d/ T[geoDK dh fJe tZvh o/Ii L jZb ubkT[D s'I b? e/,
fpikJh, p{Nh eZN, jkot?;fNzr ns/ s[jkv/ y/sK ftu bfjoK pfjoK. nkU BthI y/sh tZb s[ohJ/.
j[D ;wK j? thHn?;HNh Fesh y/sh d/ T[geoDK d/ fJ;s/wkb tb tXD dk!
thHn?;HNh whs;[fpFh Fesh
n?wHNh 1800
thHn?;HNh Fesh thHn?; 4 ghnko (n?B)
gkto ohgo
:Kih Fesh
okfJfvzr NkfJg g?vh NoK;gbKNo
thHn?;HNh fNbo} Nq?eNo} fbfwN/v
ohiBb ;/b} nkfc;L 791, fBT{ nkohnk Bro, nkg'f}N r[ekBk w'V, fdZbh w/om o'v,
rkf}nkpkd- 201001 (:{HghH) fJzvhnk N?bhc'BL 91-120-2834086 Jhw/bL
;ziht FowkL 9772585487 _ okj[b gkmeL 9636699991vhbofFg g[ZSskS bJh nkgDhnK fpiB; vhN/b} G/i'L
iK ekb eo'L ;ziht FowkL 9772585487
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/2013-15