KİRKİTLİ DOKUMALARDA BAKIM-TAMİR VE ONARIM · Web viewBundan sonra halının her bir halı dokuma sırası arasındaki kilim sırasına gelindiğinde halının bu kilim sırası

KİRKİTLİ DOKUMALARDA BAKIM - TAMİR VE ONARIM

Resim 3.1: Bakım onarım atölyesi

El dokuma halıların tamiri

Bir halı tamircisi halı tamirinden önce el dokuma halıyı tanıması gerekir. El dokuma halılar zamana karşı yarışarak değil, her düğüm atarken dikkat ederek, sabırla, özenle dokunmaktadır.

Halı tamiri işlemine başlamadan önce tamir yapılacak el halısının mutlaka halı yıkama işleminin yapılması gerekir. Halı temiz olduğunda renkler tam olarak ortaya çıkar.

Daha sonra halının hasarı incelenmelidir.Son olarak ayni renk iplikler temin edilip tezgaha konan halı tamir işlemine başlanır.

İyi bir hali tamiri yapmak için önce halının kimliğini çıkartmak gerekir.

Halı nerenin dokuması?

İran'mı eğer İran'sa neresinden dokunmuş, düğüm tekniği nasıl, ip bükümü nasıl,

Türk halısıysa yine ayni Ladik mi, Milas mı, Doğu halısı mı, Anadolu halısı mı, olduğu belirlenir.

Bu işlemler belirlendikten sonra Yörenin ipleri belirlenir, Dokuma teknikleri belirlenir, Boyaması yapılır.

Çünkü bir Kayseri halısına Malatya halı malzemesi kullanılmaz. Bu halının karakterine aykırıdır. Halıdaki orijinal malzeme ile şimdi kullandığımız malzeme karakterlerinin aynı olması gerekir. Bunlar çok ince ve önemli ayrıntılar olarak tamir kalitesini belirler. UNUTMAYINIZ! Bir tamirin kalitesi ince ayrıntılarda gizlidir.

MART 2016 /N.EKİNCİ 1


DÜZ EL DOKUMALARI VE HAVLI DOKUMALARIN TAMİRİ

1. Potluk Tamiri

2. Abraj Tamiri

3. Delik Yırtık Tamiri

4. Saçak Tamiri

5. Kıyı Teli Tamiri

3.1. Bakım onarımda kullanılan malzemeler

3.1.1. İğne Kirkitli düz el dokumalarında ve havlı dokumaların tamirinde en sık kullanılan alettir. Yorgan iğnesi büyüklüğündedir. 3.1.2. Kerpeten Özellikle havlı (halı) dokumaların tamirinde kullanılır. Atkı ve çözgüler arasından iğ-nenin çekilmesinde kullanılır.

Resim 3.2 Kerpeten

3.1.3. Karga Burnu Halı dokuma tamirinde sıkça kullanılmaktadır. Halının arkasındaki atkı fışkırıklarını temizlemek ve atkılar, çözgüler arasından iğneyi çekmek amacıyla da kullanılır

Resim 3.3: Karga Burnu

3.1.4. Pense: Kirkitli düz el dokumalarında ve havlı dokumalarda saçak tamirinde kullanılmaktadır. Ayrıca pense ve karga burun gibi atkı ve çözgüler arasından iğnenin çekilmesinde kullanılır.

Resim 3.4: Pense



3.1.5. Biz Halı dokumalarda tamir için sökülmesi gereken ilme var ise o ilmelerin sökülmesinde kullanılır. Kilim, cicim, sumak ve zili dokumalarda da iğnenin geçeceği yerin kılavuzunda kullanılır. Halı ilmeler sökmek ve saçak takmak için biz ile birlikte çeşitli tığlar da kullanıl-maktadır.

Resim 3.5 : Biz

3.1.6. Çerçeve tezgâhı Tamir edilecek kısım küçük çivilerle çerçeveye takılarak gergin olması sağlanır. Ta-mir edilecek kısım gevşek olursa tekrar hatalar meydana gelir.

Resim 3.6: Tezgaha gerilmesi

3.1.7. Makas Çözgü, atkı ve düğüm fazlalıklarını kesmek için kullanılır. Keskin olmasına dikkat edilmelidir. Kesmede zorlanılırsa tamirimiz başarılı olmayabilir.

Resim 3.7: Makas



3.2. Düz El Dokumalar Havlı Dokumalar Arasında Tamir Onarım Farklılıkları

Geleneksel düz el dokumalarının içinde en yaygını, yurtta ve yurt dışında en tanınmışı kilim olduğu için bu dokumalara(cicim, sumak, zili) kilim denilmektedir.

Resim 3.10: Kilim

Resim 3.10 Kilim de üç dokuma tekniği vardır. Bunlar sumak, cicim ve düz kilim teknikleridir. Üç tekniği barındırdığı halde kilim olarak anılmaktadır.

Havlı dokumalar ise halı dokumalardır. Halı dokumalarda yöresel farklılıklar görülmektedir. Bunlar düğüm şekli, kalite, hav yüksekliği, kullanılan malzeme, renk özellikleri, motif özellikleri, desen özellikleridir.

3.3. Düz El Dokumaların ve Havlı Dokumaların Tamiri

Düz el dokumaların ve havlı dokumaların tamirine geçmeden önce bazı soruların cevaplarını bulmalıyız. Bunlar;

İyi bir onarım için;1. İyi bir onarımın çıplak gözle anlaşılması oldukça zordur. 2. Bir onarım işlemi gerçekleştirilmeden önce onarımın maddi harcamaya değer olup olmadığına

karar vermek için hasarlı halının piyasa değeri gibi unsurların bilinmesi gerekmektedir. 3. El dokuması halı ve düz dokumaların onarım hazırlığında yapılması gereken en temel ve öncelikli

işlem dokumanın teknik açıdan incelenerek yapısının tam ve doğru olarak tanımlanmasıdır. 4. Onarımda dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur, halı ve düz dokumanın orijinal malzemesinin

temel alınmasıdır. 5. Unutulmamalıdır ki, onarımı ve onarımı yapacak kişiyi yönlendiren dokumanın kendisidir.

İyi bir halı onarım nasıl yapılır?

1. Dokumanın tarihsel niteliğine ve yapısal oluşumuna zarar vermeden aslına uygun şekilde yapılmalıdır.

2. Halılardaki hasarlı bölgeler uygun malzeme, renk ve dokuma tekniği ile onarılmalıdır. 3. Onarımda farkı yaratan işçilik, kullanılan hammadde ve kök boya değeridir. (Hasarlı bölgenin

onarımında dokumaya uygun renkte boyanmış yeni iplikler ya da kullanılamayacak durumda olan söküntü adı verilen eski dokumaların kökboyası iplikleri kullanılmalıdır.)

4. Onarım için gerekli hammadde temin edildikten sonra hasarlı bölgeye hasır işlemi yapılarak, eksik havlar yeniden atılmalıdır.

5. Hasarlı bölgenin tümü onarıldıktan ve hav atımı tamamlandıktan sonra halıya tesviye işlemi uygulanmalıdır. (Onarımda son işlem olan tesviye ile yeni atılan havlar, özel makas veya makinelerde kesilerek dokumadaki mevcut hav yüksekliğine getirilmektedir.)

6. Son olarak tesviye yapılan bölge su ile ıslatılıp, hav yatım yönünde ütü ile düzeltilmelidir. 7. Yoğun, iç içe geçmiş çok renkli desenler onarımı zorlaştırır ancak çok dikkat edilerek desenlerin

onarımları yapılır.



Halı onarımına etki eden faktörler nelerdir?Halı onarımındaki süre halıdaki hasara ve onarımda söküntü iplik kullanımına göre değişmektedir. Eski parça halılardan temin edilen söküntü ipliklerinin dokumadan sökülmesi ek bir süre gerektirmektedir. Bunun dışında,

Halının boyutu, Halıda kullanılan ipliğin cinsi İpliğin yapısı Kullanılan kökboyanın özelliği Üretim tekniği Dokumanın kullanım biçimine İçinde bulunduğu çevre koşulları Düğüm sıklığı Düğüm tekniği Onarımı gerçekleştirecek kişinin ustalığı onarımın süresini belirleyen diğer önemli faktörlerdir. Aynı halıyı veya düz dokumayı birden fazla kişinin onarması

Antika halı ve kilim onarımında dikkat edilmesi gereken noktalar1. Halı ve düz dokuma onarımında öncelikle sistemli bir çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. 2. Öncelikle dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kaliteli ve doğru malzeme malzeme

kullanımıdır. 3. Yanlış yapılan bir onarım, dokumaların bütünlüğünü ve kalitesini bozduğu gibi değerini de

düşürebilmektedir. 4. Onarım yapan bir kişinin sorumluluk sahibi, görev bilinci yüksek, uyumlu, eş zamanlı çalışabilir,

verilen süreyi doğru ve verimli kullanabilir, çözüme katkıda bulunabilir, yetenekli, sağlıklı, deneyimli ve konusuna hakim olması aranan temel özellikler arasında yer almaktadır.

Kilim Tamiri Nasıl Yapılır?

1-Kilim yıkama:

Kesinlikle işlem öncesi toz dolabında DOLAPLANMALI ve YIKANMALIDIR. İşçiliğin kolay olabilmesi için, dokumayı oluşturan kilim atkılarının diplerindeki ve sarmal olan iplik lifinin modüla boşluklarındaki ve gözeneklerdeki her tür kirden ve tozdan oluşmuş partiküllerden arınmış olması gerekir. Modüla boşlukları ve çözgü kanalları olan kilim vb. bu boşluklar sayesinde ve arkasından özel olan bir tür sabun kullanılmasıyla iyice yumuşar ve büküle bilirlik açısından elastikiyet kazanarak iğne işçiliğine hazır hale gelir.

Aksi halde çözgü (saçak) ve atkılar (kilim, argaç) kanalları içinde ilerlemesi zor olur, çok zor bir işçilik olur, çok fazla zaman alır ve kilimin dokularında form değişiklikleri ve parçalanmalar oluşur.

2-Tezgaha çakma:

Kilim vb. arkası çevrilerek, tamir yapılacak alanın 4 tarafından 20 “şer cm. gerdirme payı bırakılacak kadar büyüklükte bir tahtanın, çözgüleri dikey olacak şekilde (kilimin saçakları ileri ve geriye bakacak),tamir alanın 20 “şer. cm. gerdirme payı bırakılacak kadar mesafeden karşılıklı 1-2 cm. aralıklı şekilde çivilerle, çakılır. Yanlardan da 3-5 çivi ile sabitlenir.

3-Hasır dokuma:

a) Tel (çözgü) atma: İşlem sırasında kilimin arkasından çalışmak gerekir. Tamir boşluğundan iplerinin dibinden iç kısma doğru 3 cm. İlerisinden kilim, Çözgü kanalına, uygun materyal



pamuk, yün, tiftik ve orijinalinin den 1 numara incesi olan ipliği uygun incelikte iğne ile çözgü kanalından girerek tamirli alandaki boşluktan çıkış yapılır.

b) İğnenin çıktığı yerden tamir boşluğunun karşı tarafındaki çözgü iplerinin dibinden çözgü kanalından girerek iç kısma doğru 3 cm. İlerisinden çıkış yapılır.

c) Çıkış yapılan yerden geri ve yan çözgü kanalına doğru giriş yapılarak çapraz geçiş yapılır ve tamir boşluğundan çıkış yapılır.

d) Çözgü kanalları ve ara atkıların içinden gizli geçiş ve görünmemelidir. Kilimde çürük var ise iplerin uçları çivilerden döndürülerek germe işlemi yapıldığında gerdirmeden kaynaklanan çekim gücü çivilere yüklenmeli. Aksi takdirde gerdirme esnasında çürük olan kilim gerdirmenin yarattığı güç ile parçalanacak ve deformasyona uğrayacaktır.

e) Tüm tel (çözgü) atma işlemi bittikten sonra kilim ile tahta arasına bir sopa sokulur ve gerdirilir.

b) Atkı (kilim argaç,) atma:

Saçak ipi sıralarını bir arada tutmak amacı (kilimi bir arada tutan tekniktir) ile uygun materyal çözgülerin bir altından, bir üstünden geçiş yapılarak, gidiş dönüş yapılarak atkılar dokunan düz kilim dokuma tekniğidir.

Yan yana basamaklar şeklinde acurlar birkaç sıra aynı yerden dönüş yapıldığında, yanındaki atkı sıralarının da aynı yerden dönmesi ile oluşan boşluklar) sayesinde de desenler oluşturulur.

Uygun materyal iplikle ve uygun incelikte bir iğne ile tamir boşluğunun yan tarafından 3 cm. iç kısmından giriş yapılarak tamir boşluğuna çıkılır.

Çözgü sıralarının bir altından, bir üstünden geçiş yapılarak tamir boşluğunun karşı tarafındaki tamir boşluğunun kenarından giriş yapılır ve 3 cm. iç kısmından çıkılır.

Gidiş dönüş yapılarak dokunarak atkılar atılmış olur.

Desenlerin oluşması için gerekli yerlerde acur boşlukları oluşturularak desenler de meydana getirilir. Tüm atkılar atıldıktan sonra tamirli bölümün dokuması bitirilmiş olur.

4-Tezgah temizliği:

Eski tel ,atkı kilim hepsi sökülür ve yeni tellerin dibinden eski kilim uçları kesilerek temizlik yapılır.

5-Sargı dokumaları:

Orijinalinde var ise, orijinine uygun materyal ile ve desenler gözetilerek cicim, zili ya da sumak dokuma tekniği ile dokumanın üstünden sargıları yapılarak dokuma işlemi tamamlanır. Tezgahtan sökülür.

6-Tesfiye: Dokunan kilim önden ve arkadan yakılır (ütülür),fırçalanır, silinir, çekiçlenir, rötuşlanır ve ütülenir.

Halı Tamiri Nasıl Yapılır?



1-Halı yıkama: Halı tamiri işlemi öncesinde halı, kesinlikle TOZ DOLABINDA KOLALANMALI VE YIKANMALIDIR. Halı tamiri işçiliğinin kolay olabilmesi için, dokumayı oluşturan çözgü kanallarının, kilim atkılarının, hav düğümlerinin diplerindeki ve sarmal olan iplik liflerinin modüla boşluklarındaki ve gözeneklerdeki her tür kirden ve tozdan oluşmuş partaküllerden arınmış olması gerekir. Halı tamiri konusunda en önemli husus, modüla boşlukları ve çözgü kanalları boşalmış olan el dokuması halı vb. bu boşluklar sayesinde ve arkasından yumuşatıcı özelliği olan bir tür sabun kullanılmasıyla iyice yumuşar ve büküle bilirlik açısından elastikiyet kazanarak iğne işçiliğine hazır hale gelir. Aksi halde halı tamiri sırasında iğnenin çözgü kanalları içinde ilerlemesi çok zor olur, çok zor bir işçilik olur, çok fazla zaman alır ve halı tamiri yapılırken halının dokularında deformasyon ve parçalanmalar oluşur.

2-Tezgaha çakma: Halı vb. arkası çevrilerek, tamir yapılacak alanın 4 tarafından 20 “şer cm. Gerdirme payı bırakılacak kadar büyüklükte bir tahtanın, çözgüleri dikey olacak şekilde tamirli alanın 20 “şer. Gerdirme payı bırakılacak kadar mesafeden karşılıklı 1-2 cm. Aralıklı şekilde çivilerle, çakılır. Halı tamirine başlamadan önce yanlardan 3-5 çivi ile sabitlenir.

3-Hasır dokuma: a) Tel (çözgü) atma: Üstüne düğümlerin atıldığı saçak ipi sıralarıdır. Halının arkasından çalışmak gerekir. Tamir boşluğundan iç kısma doğru 3 cm. İlerisinden halı vb. çözgü kanalına, uygun materyal ve orijinininden1 numara incesi olan ipliği uygun incelikte iğne ile çözgü kanalından girerek tamirli alandaki boşluktan çıkış yapılır. İğnenin çıktığı yerden tamir boşluğunun karşı tarafındaki çözgü iplerinin dibinden çözgü kanalından girerek iç kısma doğru 2-3 cm. İlerisinden çıkış yapılır. Çıkış yapılan yerden geri ve yan çözgü kanalına doğru giriş yapılarak çapraz geçiş yapılır ve tamir boşluğundan çıkış yapılır. Tamirin belirsiz olması için çözgü kanalları ve ara atkıların içinden gizli geçiş yapılmalı ve görünmemelidir. Halıda çürük var ise iplerin uçları çivilerden döndürülerek germe işlemi yapıldığında gerdirmeden kaynaklanan çekim gücü çivilere yüklenmeli. Aksi takdirde gerdirme esnasında çürük olan halı gerdirmenin yarattığı çekim gücü ile parçalanacak ve deformasyona uğrayacaktır. Tüm tel atma işlemi bittikten sonra atkıların atılması işlemine başlanır.

b) Atkı (kilim) atma: Düğüm sıralarının arasında bulunan, üstünde düğüm bulunan çözgü sıralarını bir arada tutmak amacı ile uygun materyal, çözgülerin bir altından, bir üstünden geçiş yapılarak, 2 ya daha çok gidiş dönüş yapılarak dokunan düz kilim dokuma tekniğidir. Uygun materyal iplikle ve uygun incelikte bir iğne ile tamir boşluğunun yan tarafından 3 cm. iç kısmından giriş yapılarak tamir boşluğuna çıkılır. Tamir boşluğunun karşı tarafındaki tamir boşluğunun kenarından giriş yapılır ve 3 cm. iç kısmından çıkılır. 2 ve daha çok gidiş dönüş yapılarak dokunarak iki düğüm sırası arasındaki atkılar atılmış olur. Tüm düğüm sırası arasındaki atkılar atıldıktan sonra tamirli bölümün hasırı dokuması bitirilmiş olur. Gerdirme işlemi için halı ile tahtanın arasına bir sopa sokulur ve halı tamiri hazırlığı yapılmış olur.



4-Tezgah temizliği: Eski tel, atkı hepsi sökülür ve yeni tellerin dibinden kesilerek temizlik yapılır.

5-Hav atma (düğüm) : Orijinaline uygun materyal ile ve desenler gözetilerek hav atma ile dokuma işlemi tamamlanır. Tezgâhtan sökülür.

6-Tesfiye: Dokunan halının hav fazlalıkları kesilir, traşlanır, önden ve arkadan yakılır (ütülür),fırçalanır, silinir, çekiçlenir, rötuşlanır ve ütülenir.



Halıda Kenar Kaytan Tamiri

1-Halı yıkama: Kesinlikle işlem öncesi toz dolabında DOLAPLANMALI ve YIKANMALIDIR. İşçiliğin kolay olabilmesi için, dokumayı oluşturan düğüm havlarının ve kilim atkılarının diplerindeki ve sarmal olan iplik lifinin modüla boşluklarındaki ve gözeneklerdeki her tür kirden ve tozdan oluşmuş partaküllerden arınmış olması gerekir. Modüla boşlukları ve çözgü kanalları olan halı vb. bu boşluklar sayesinde ve arkasından özel olan bir tür sabun kullanılmasıyla iyice yumuşar ve bükülebilirlik açısından elastikiyet kazanarak iğne işçiliğine hazır hale gelir.Aksi halde çözgü ve atkılar kanalları içinde ilerlemesi zor olur, çok zor bir işçilik olur, çok fazla zaman alır ve halının dokularında form değişiklikleri ve parçalanmalar oluşur.

2-Tezgahı hazırlama: Halının kenar uzunluğu kadar uzunlukta çözgü ipi orijinal materyal ve kalınlıkta, çift kat olarak tezgah olarak kullanacağımız uzun bir tahtaya uzunlamasına dikey olarak tezgahın ortasından ip uçlarından karşılıklı çivilerle çakılır. Hemen yanına da aynı şekilde kenarı yenilenecek halı çakılır. Halı ve yeni kaytan bitişik olacak, arada boşluk kalmamalıdır. Halı ve yeni kaytan ile tahta tezgah arasına bir sopa sokularak gerdirme işlemi yapılır.

3-Dokuma:Alt kenar uçtan başlayarak kenar iplerinin üstüne birkaç sıra sargı sarılır ya da kilim dokuma dokuma yapılarak kenar dokuma yapılır. Bundan sonra halının her bir halı dokuma sırası arasındaki kilim sırasına gelindiğinde halının bu kilim sırası ile yeni dokunmakta olan kilim arasında uygun sıra kalınlığı ile geçişler yapılarak kaynak yapılır. Tekrar Kenar iplerinin üstüne birkaç sıra sargı sarılır ya da kilim dokuma dokuma yapılarak kenar dokuma yapılır. Tekrar bir halı dokuma sırası arasındaki kilim sırasına gelindiğinde halının bu kilim sırası ile yeni dokunmakta olan kilim arasında uygun sıra kalınlığı ile geçişler yapılır, halının üst kenar ucuna kadar işlem yapılır.









4-Tesfiye: İşlem bittiğinde halı tezgahtan sökülerek, tamir alanları yakılarak tütsülenir, çekiçlenir, rötuşlanarak tesfiyesi yapılır ve ütülenir.



Halı Saçak Tamiri

1-Halı yıkama: Halı saçak tamiri işlemi öncesinde halı, kesinlikle TOZ DOLABI’ nda DOLAPLANMALI ve YIKANMALIDIR. Halı saçak tamiri işçiliğinin kolay olabilmesi için, dokumayı oluşturan çözgü kanallarının, kilim atkılarının, hav diplerindeki ve sarmal olan iplik liflerinin modüla boşluklarındaki ve gözeneklerdeki her tür kirden ve tozdan oluşmuş parçacıklardan arınmış olması gerekir. Modüla boşlukları ve çözgü kanalları boşalmış olan el dokuması halı vb. bu boşluklar sayesinde ve arkasından yumuşatıcı özelliği olan bir tür sabun kullanılmasıyla iyice yumuşar ve büküle bilirlik açısından elastikiyet kazanarak iğne işçiliğine hazır hale gelir.

Aksi halde halı saçak tamiri sırasında iğnenin çözgü kanalları içinde ilerlemesi çok zor olur, çok zor bir işçilik olur, çok fazla zaman alır ve halı saçak tamiri yapılırken halının dokularında deformasyon ve parçalanmalar oluşur.

2-Tezgaha çakma:30 cm. Eninde ve halı başının uzunluğu kadar uzunlukta olan bir tahtanın bir uzun kenarına 0,5 cm. İç kısmından 2 cm. Aralıklarla boylu boyunca çiviler çakılır. Halı vb. arkası çevrilerek, saçak yapılacak başı tahtanın üstündeki çivilere 15-20 cm. mesafe kalacak şekilde, karşıdaki uzun kenarına 0,5 cm mesafe iç tarafından çivilerle 5 cm. aralıklarla seyrek olarak çakılır.

3-Saçak atma: Halının arkasından çalışmak gerekir. Uygun materyal ve orijinalinden 1 numara incesi olan iplik saçak yapılacak taraftaki 2 cm aralıklı çivilerin en başındaki çiviye bağlanır. Uygun incelikte bir iğnenin gözüne geçirilen iplik ile eski saçak iplerinin dibinden halı, kilim vb. çözgü kanalına, baş kısımdan iç kısma doğru 1-2 cm giriş yapılır. İğnenin çıktığı yerden tekrar geri giriş yapılarak yan çözgü kanalına çapraz geçiş yapılır ve eski saçak dibinden boşluğa çıkış yapılır. Saçak tamirinin belirsiz olması ara atkıların içinden gizli geçiş olmalı ve görünmemelidir. 15-20 cm. uygun uzunlukta saçak payı bırakılarak iplik çivilere takılarak dönüş yapılır ve tekrar eski saçak iplerinin dibinden halı, kilim vb. çözgü kanalına, baş kısımdan iç kısma doğru 1-2 cm giriş yapılarak ikinci etaba geçilir. Tüm saçak atma işlemi bittikten sonra halı ile tahta arasına kalın bir sopa sokulur ve gerdirilir.

4-Tezgah temizliği: Eski saçak ve koruma kilim bandının hepsi sökülür ve eski saçak ipleri dibinden kesilerek temizlik yapılır.

5-Kilim dokuma: Halı düğüm sıralarının sökülmesi ve erozyona uğramasını önlemek için var olan kilim bant kısmı orijinine yakın şekilde dokunur.



6-Zincir örgüsü: Koruma kilim bandının da korunmasını sağlayan en son kısma orijinaline uygun olan Türk zinciri, İran zinciri, kazayağı, gizli dikiş yapılır. İşlemin bitiminde halı tezgahtan saçak uçlarından kesilerek ve halı kısmı da çivileri sökülerek çıkartılır. Son etapta saçakları fiyonk düğüm ve ya örgü yapılarak işçilik tamamlanır.

7-Tesfiye: Dokunan kilim yakılır (ütülür),fırçalanır, silinir, rötuşlanır, çekiçlenir ve ütülenir.

8-Sarma-ambalaj: Sonrasında halı havları yönüne doğru rulo halinde sarılarak ambalajlanır.

NOT: Saçak tamiri orijinal yapılmışsa, parmağınızla halının arkasında saçak yapılmış alan boyunca 1-1,5 cm eninde, halının saçak yapılan başı boyunca bir kabartı (şişkinlik) hissedersiniz.



Halıda Lokal Boyama

Ağarmalar: Evlerde temizlik yapılırken hipoklorit (çamaşır suyu) bazlı ürünlerle, yünlü halı vb. yaygıların temizlenmesi, lekelere müdahale edilmesi ya da akrilik, propilen vb. petrol türevi malzemelerle yapılmış moket duvardan duvara halı sanayi için üretilmiş leke sökücülerle silinmesi sonucu boyalar da ağarmalar oluşmaktadır.

Abraj: İmalat öncesi halı vb. iplerinin boya kazanlarında boyanırken, ipliklerin çok sıkıştırılması sebebiyle ip çilelerinin iç kısımlarına boya az gider. İmalat sonrası aynı tonda görünen bir renk yıllar boyu kullanıldıktan, güneş ışığına maruz kaldıktan, zaman zaman sonra bir gün köklü bir yıkamaya girdikten sonra kuruduğunda ABRAJ oluşur. Farklı tonlarda damar damar, şerit şerit, çizgiler halinde görünür. Bu hatalar en çok kökboyalı halı dokumalarda meydana gelir.

Sökülen abrajlı ilmelerin yerine ilme atılması

Bu tür temizlik ve boyama hataları sonucu oluşmuş bozuklukları düzeltmek amacı ile l lokal bölgelerin abrajlı ilmeler sökülür. Yeniden uygun renkli iplikle iğne, pense ve tığ yardımıyla ilme atılır. Ütüsü, rötuşları, tasfiyeleri vb. yapılır.

Potluk Tamiri

Havlı ve düz el dokumaları yere serildiğinde her noktasının zemine tam oturması gerekmektedir. Potluğun sebebi çözgülerin eşit gerginlikte hazırlanmamasındandır.

Potluğu giderilecek halı germe tezgâh üzerine ya da ahşap zeminde saçaklardan çubuk demire bağlanır. Daha sonra demirler birbirine sıkıca bağlanır ve halı gerilir.

Sırt yüzünden su ile hafifçe ıslatılır. Halı kuruyuncaya kadar gergin bir şekilde bekletilir. Düz el dokumaları ise daha narin oldukları için sadece su ile ıslatılır ve ahşap bir zemine düzeltilip

gerilerek serilir. Dört köşesinden hafifçe çivilenir. Kurumaları beklenir



Delik Yırtık Tamiri

Halılarda Halı tamirinin en zor ve ustalık isteyen türü gövdede bulunan tamiratlardır. Büyük bir ustalıkla yapılan, çok zor bir sanat olan halı tamiri, hemen her yönüyle yeni halı dokunmasında daha zordur. Özellikle el halılarında oluşan zararlar çok önemlidir. Ciddi zarar görmediği sürece çok dayanıklıdır. Yırtılma, çürüme, sökülmeler gibi nedenlerle zarar gören el halıları; yapıldıkları malzemelerin özellikleri ( yün, yün ile pamuk ya da sentetik iplik karışımları, pamuk, kaşmir, ipek ) ve türünün dokuma tekniği nedeniyle çözülmeye başlar.

Çözülme önlenemez ise uzun zaman kullanılamaz. Bu nedenle el halılarının özelliği olan onlarca yıl kullanılabilirlik sürdürülemez.

Resim: Halıda meydana gelen yırtılma Resim: Halıda yırtılma tamiri

Halı ve düz el dokumalarındaki yırtık, delik bölümler tespit edilir. Halı için dokuma özelliğine uygun çözgü, atkı ve ilme ipleri hazırlanır. Delik ya da yırtık kısım çerçeve tezgâhın içine gelecek şekilde ayarlanır ve gergince tezgâha

takılır. Halı gövde tamiri halının saçak kısımları haricindeki bütününü kapsayan kısımdır. Bilinmesi

gereken en önemli husus halı tamirinde ki en zor çalışma gerektiren bölümdür Dokuma türüne göre iç kısmı Gördes ve İran düğümü ile doldurulur Tekrar düğüm atarken dm düğüm cm sıklığına uygun atılır. Dokumanın düğüm atılacak kısmının uygun gerginlikle bir tezgâha çakılmasından sonra sökülen

düğümlerin yerine uygun renkte iplik seçilerek tığ ya da iğne ile takılır. Düzelme bittikten sonra fazlalıklar kesilir. Tıraşlama yapılır Onarılan bölge su ile ıslatılır. Üzerine 5 kg lık ağırlık koyularak eski görümü kazandırılır. Dokumanın yatım yönüne doğru fırçalanır. Yapılan bölge püskürtücü yardımıyla ıslatılır Ağırlığında ütüsü yatım yönüne doğru ütülenir, düğümlerin yatması sağlanır. Ütülenen düğümler onarım yapılan bölgedeki düğümlerle kıyaslanır. Eğer düğüm araları işlem

düğümlerin sağından, altından üstünden yapılabilir Halının yatım duruşuna göre değerlendirme kişi onarımı yapılan kısımları pürmüzle yakılır Orijinal olması sağlanır. Daha sonra yine iğne ile ilmeler atılır. Delik ve onarımı tamamlanır Hav yüksekliğine göre makasla ilmek uçları kesilir



Resim: Yırtık tamirinin tamamlanması

Düz el dokumalarında; Düz el dokumalarında yırtık ve delik onarımı halı dokumada olduğu gibidir. Düz el dokumalarının özelliğine uygun renk ve kalınlıkta çözgü ve atkı ipleri hazırlanır. Düz el dokumalarındaki (kilim, cicim, sumak, zili) yırtık ya da delik Çerçeve tezgâhın içine

gelecek şekilde ayarlanır ve gergince tezgâha takılır. Düz el dokumaları halı dokumalara göre daha ince ve hassas oldukları için bu işlemi yaparken dikkatli olunmalıdır.

Eksik olan çözgüler ve atkılar iğne ile tamiri yapılan dokumanın teknik özelliğine göre düzeltilir. Kilim ise kilim tekniğine göre bir alt bir üst geçirme tekniği ile çalışmalar yapılır. Cicim ise çözgüyü atkı iplikleri arasına renkli desen iplikleri atarak sıkıştırmak suretiyle onarımı

yapılır. Zili dokuma ise her desen ipliğini kendi desen alanında, üç üstten bir alttan atla-yarak onarımı

yapılır. Sumak dokuma onarımı ise aynı renkteki desen alanında, desen ipliklerinin çözgü çiftlerine sürekli

sarılması ile yapılır.

Resim 3.21: Onarım yapılmış kilim

Ekleme Yapılarak Tamir Yapma Dokumanın renklerine ve desene uygun dokuma hazırlanır. Dokuma üzerine yerleştirilir Eksik olan çözgü ve atkılar iğne ile “V” dönüşü yaparak atılır



Kıyı Teli Tamiri

Halı dokumalarda halının kenarlarındaki (kıyı) çözgü ve atkılardaki bozulmalardır.

Resim: Halının kenarının bozulması

Kıyı yönünde olmak kaydıyla iğneye takılan çözgüyü kenar örgüsünün içinden görünmeyecek şekilde kıyıya paralel olarak girilir.

Bu işlem karşılıklı iki “V” yapacak şekilde tamamlanır.

Resim: Kıyı teli tamiri

Saçak Tamiri

Özellikle eğer saçaklarda bozulma var ise halının başlangıcında ve bitiminde eskimeler olmuş olabilir.



Resim:Yıpranmış saçak Resim: Saçaksız halı

Bu durumda yapılacak şey yeni çözgüler ilave etmek ve saçak çözgülerini çerçeve tezgâhta bulunan çivilere dikkatlice yerleştirmektir.

Resim: Saçakların kasnağa aktarılması

Resim: Halının tezgâha gerilmesi



Resim: Saçakların tezgâha gerilmesi

Gerilen saçaklar ve halının tamir edilmesi gereken başlangıç noktaları düzeltilir. Halının renk, desen özelliği dikkate alınır.

Resim: Başlangıç noktasının düzeltilmesi.

Daha sonra tezgâhtan çıkarılır saçaklar düzeltilir.

Resim: Saçakların düzeltilmesi

Saçaklar düzeltildikten sonra farklı saçak bağlamaları yapılabilir.

Saçak Ekleme İşleme

Halının türüne uygun olarak saçak seçilir.



Halı enine uygun saçak hazırlanır.

Resim: Saçak eklenmesi

İğne yardımı ile sıkıca özelliğini bozmadan dikim işlemi yapılır. Bazen de halıda herhangi bir eskime olmaz ama saçaklar temiz tutulamadığında veya yıprandığında

eski saçaklar kesilerek yeni saçaklar ilave edilir.

Resim: Saçağın dikilmesi

Resim: Saçakların hazırlanması



Resim: Saçak bağlaması


Documents

KİRKİTLİ DOKUMALARDA BAKIM-TAMİR VE ONARIM · Web viewBundan sonra halının her bir halı dokuma sırası arasındaki kilim sırasına gelindiğinde halının bu kilim sırası