Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı ... - · PDF fileTürk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi’nde yay›nlanan tüm kitaplar›n bas›m ve ... sigara bırakma merkezlerine

TÜRK TORAKS DERNEĞİEĞİTİM KİTAPLARI SERİSİ

Türk Toraks DerneğiKOAH Çalışma Grubu

Nefesiniz DaralıyorsaÇaresiz DeğilsinizKOAH’ını Öğren,

Mücadele Et,Nefessiz Kalma!

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı(KOAH)

TÜRK TORAKS DERNE⁄‹ E⁄‹T‹M K‹TAPLARI SER‹S‹Türk Toraks Derne¤i yay›n›d›r

Türk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi, solunum hastal›klar› konusundaki güncel bilgiler ile hastal›klardan korunma, önlem ve tedavi bilgilerinin, anlaş›l›r ve kolay uygulan›r şekilde hastalara ve

birinci basamak sa¤l›k hizmeti veren görevlilere aktar›ld›¤› bir kitap serisidir.

Türk Toraks Derne¤iTuran Güneş Bulvar›, No: 175/19 Oran-AnkaraTel.: 0312 490 40 50 Faks: 0312 490 41 42E-posta: [email protected] Web sitesi: www.toraks.org.tr

Yay›ncıAVESAdres: K›z›lelma cad. 5/3 34096 F›nd›kzade-‹stanbulTel.: 0212 589 00 53 Faks: 0212 589 00 94 E-posta: [email protected]›m Yeri: ADA Ofset Matbaacılık Tic. Ltd. Şti. 0212 567 12 42 Bask› Tarihi: Temmuz 2012

Editörler Dr. Münevver Erdinç Dr. ‹nci Gülmez

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Erciyes Üniversitesi T›p FakültesiGö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, ‹zmir Gö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, Kayseri

Yayın HizmetleriSentez YayıncılıkAdres: İstanbul Caddesi İstanbul Çarşısı 48/10 İskitler-AnkaraTel: 0312 341 44 67e-mail: [email protected]ı Tarihi: Kasım 2013

Türk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi’nde yay›nlanan tüm kitaplar›n bas›m ve yay›n hakk› Türk Toraks Derne¤i’ne aittir. Türk Toraks Derne¤i’nin yaz›l› izni olmaks›z›n bu

kitaplar›n hiçbir bölümü bas›lamaz, elektronik ve mekanik bir şekilde ço¤alt›lamaz ve kaynak gösterilmeden al›nt› yap›lamaz.

Türk Toraks Derneği bu eserin 2013 yılında basımı için koşulsuz eğitim desteği sağlayan Astrazeneca İlaç Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi’ne teşekkür eder.

Konuk Editörler

Haz›rlayanlar

Danışma Kurulu(Soyadı alfabetiğine göre sıralanmıştır)

TÜRK TORAKS DERNE⁄‹ E⁄‹T‹M K‹TAPLARI SER‹S‹

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

Dr. Mehmet PolatlıDr. Nurdan Köktürk

Dr. Nurdan Köktürk

Dr. Begüm Ergan Arsava

Dr. Pınar Ergün

Dr. Oğuz Kılınç

Dr. Deniz Öztürk

Dr. Hilal Yıldıran

Dr. Arzu BalkanDr. Ertürk ErdinçDr. Esen KıyanDr. Lütfi Çöplü

Dr. Mehmet PolatlıDr. Elif Şen

‹Ç‹NDEK‹LER

KOAH Nedir? 3KOAH’lı Olmak Nasıldır? 3Sağlıklı Akciğerler Nasıl Çalışır? 4KOAH’da Akciğerlerde Hangi Değişiklikler Meydana Gelir? 5KOAH’a Hangi Durumlar Neden Olur? 6KOAH’lı Olduğumu Nasıl Anlayacağım? 7KOAH Tanısı Nasıl Konur? 8Spirometri Nedir? 9KOAH’la Mücadele İçin Yapmanız Gerekenler Nelerdir? 10 Adım 1: Sigara içmeyi bırakın 10 Adım 2: Grip ve zatürre aşılarınızı yaptırın 12 Adım 3: KOAH ilaçlarınızı doğru şekilde kullanın 13İnhaler İlaç Kullanımı 14 Ölçülü Doz İnhaler (ÖDİ) 14 AEROSOL İNHALASYON KULLANIMI 15 JET İNHALASYON KULLANIMI 16 AEROSOL İNHALASYON ÇÖZELTİLERİNİN KULLANIMI 17 Kuru toz inhaler 18 AEROLİZER/İNHALER KAPSÜL KULLANIMI 18 BREEZHALER KULLANIMI 19 DİSKUS KULLANIMI 21 EASYHALER KULLANIMI 22 HANDİHALER KULLANIMI 23 SANOHALER KULLANIMI 24 TURBUHALER KULLANIMI 26 TWİSTHALER KULLANIMI 27 Hava odacığı (Spacer) kullanımı 28 Nebulizatör tedavisi 29 Adım 4: Egzersiz Yapın ve Pulmoner Rehabilitasyon 30 Programına Katılın Adım 5: Doğru Beslenin 39 Adım 6: Stresden uzak durun 40 Adım 7: Oksijen tedavinizi kullanın 40 Adım 8: Ataklarınızı kontrol altına alın 45


2

Kronik (müzmin veya süregen) Obstrüktif (tıkayıcı) Akciğer Hastalığı (KOAH), akciğerin kronik ilerleyici bir hastalığıdır. Hastalık büyük oran-da sigara dumanı ve bazı kişilerde diğer zararlı gaz ve parçacıklara bağlı olarak gelişen soluk yollarının mikrobik olmayan bir iltihabı sonu-cu oluşur. Bu iltihaplanma sonucu hava yolları daralır. Bu iltihapla mücadele etmede yetersiz kalan akciğerlerde giderek ilerleyen bir hara-biyet oluşur. Dünya’da ve Türkiye’de her 5 kişiden biri KOAH’lıdır. Ancak KOAH’lıların ancak onda biri hastalığının farkındadır. KOAH’a ait belirti ve bulgular 50’lili yaşlara gelmeden fark edilemeyebilir. Bunun başlıca nedeni hastaların KOAH bulgularını doktora başvurmaya değe-cek kadar önemsememesi, sıklıkla bunları sigara ile ilişkilendirmesi ya da bu bulguları yaşlanma, şişmanlık gibi başka nedenlerle açıklamayı tercih etmesidir. Oysa hastalık erken dönemde saptanabilse, risk faktör-lerinden kaçınmak ve böylece hastalığın ilerlemesini durdurmak mümkün olabilecektir. Çoğu KOAH hastası hastalığının erken döneminde sigara bırakmak istemediği için doktora başvurmaktan çekinir veya utanır. Bazı KOAH hastaları da hastalıklarını astım olarak adlandırırlar. Hastalığın en önemli belirtileri sinsi başlayan ve giderek şiddetini arttıran nefes darlığı ve/veya kronik öksürük ve balgam çıkarmadır. Bu yakınmalar, hastalık şiddetinin arttığı ve “alevlenme ya da atak” olarak adlandırılan dönemlerde daha da belirginleşir ve hastaneye yatış gerektirebilir.

Yalnızca sağlıklı bir nefes için değil, daha iyi ve daha uzun bir yaşam için sağlıklı akciğerler gereklidir. Birçok insan için KOAH ile yaşamak kolay değildir. KOAH tüm hayatınızı etkileyebilecek ciddi bir hastalıktır. Fakat bu durum hayattan zevk almanızı engelleyeceği anlamına gelmez. Sağlık ekibinizden nefes almanızı, egzersiz yap-manızı iyileştirecek yolları öğrenebilir, hastalığın neden olabileceği olumsuzlukları önleyebilirsiniz. Eğer ilaçlarınızı etkin şekilde kullanır ve doktorunuzun önerilerini doğru şekilde uygularsanız; sağlığınızın ve yaşam kalitenizin artacağından şüpheniz olmasın. Yeter ki siz hastalığınızı iyi tanıyın, hastalıkla ilgili tedavi önerilerini uygulayın.

3

KOAH Nedir?

KOAH'la Yaşam

Akciğerler, göğüs kafesi içinde yer almaktadır. Komşuluğunda da kalp bulunur. Sağlıklı bir insanda akciğerler yaşam için gerekli olan havadaki oksijenin kana geçişini, vücutta oluşan karbondioksitin atılımını sağlar. Akciğerler soluk alıp vermeye ve vücuda hava (oksi-jen) taşımaya yarar. Akciğerlere soluğu getiren boru şeklindeki organa hava yolu (bronş) denir. İki akciğer için iki büyük ve ağaç dalı gibi pek çok küçük bronş bulunur. Hava, bu borular aracılığı ile akciğerin en uç noktasında bulunan esnek keseciklere kadar iletilir. Bu iletim sırasında diyafragma aşağı doğru hareket ederek havanın akciğere dolmasını kolaylaştırır. İletilen hava kan damarları aracılığı ile tüm vücuda dağıtılır. Vücutta kullanılan hava, kirli hava “karbondioksit” haline dönüşür ve tekrar akciğerlere taşınır, soluk verme sırasında dışarıya atılır. Soluk verme sırasında diyafragma yukarı doğru hareket ederek havanın akciğerden atılımını kolaylaştı-rır (Şekil 1, 2).

4


Şekil 1. Normal akciğerler Şekil 2. Soluk alıp verme

KOAH’da akciğerlerin en küçük birim olan hava kesecikleri ve bu hava keseciklerine ulaşan küçük hava yolları hasar görür. Normalde balon gibi rahatlıkla genişleyip daralabilen hava kesecikleri, bu özelliklerini yitirir, yıpranır ve normal boyutlarına geri dönemez hale gelir. Birey soluk verdiğinde bir miktar hava akciğerlerde hapis kalır. Bu durum kirli havanın dışarı atılmasını ve temiz havanın içeri alınmasını güçleş-tirir. Hava yollarının etrafındaki damarların da zedelenmesi nedeniyle; vücuttan kirli havanın atılması ve temiz havanın dokulara kullanılmak üzere ulaştırılması güçleşir. Tüm bu anlatılanlar tıbbi olarak AMFİZEM olarak isimlendirilir (Şekil 3).

KOAH’da küçük hava yol-ları mikrobik olmayan bir iltihap nedeniyle şişer ve normalde olması gereken-den fazla miktarda salgı (balgam) oluşturur. Şişen dokular ve oluşan fazla miktardaki salgı soluk alıp vermeyi zorlaştırır. Çünkü hava yolları daralır ve havanın bu yollardan geçişi güçleşir. Fazla mik-tardaki salgı öksürük yoluyla dışarı atılamadığı için, hava yollarında kolaylıkla enfeksiyon mey-dana gelebilir. Tüm bu anlatılanlar tıbbi olarak KRONİK BRONŞİT olarak isimlendirilir (Şekil 4).

5

KOAH'la Yaşam

Şekil 3. Amfizem

Şekil 4. Kronik Bronşit

KOAH gelişimine neden olan diğer faktörler aşağıda sıra-landığı gibidir:

KOAH riski yüksek olan meslekler arasında maden işçiliği, metal işçiliği, ulaşım sektörü ve odun/kağıt üretiminde çalışma, çimento, tahıl ve tekstil işçiliği gelmektedir.

Ülkemizde özellikle sigara içmeyen kadınlarda ısınma ya da pişirme amacıyla çalı, çırpı ya da tezek yakmak ve bunların dumanına maruz kalmak KOAH oluşmasına neden olabilir.

Pasif sigara içiciliği, sigara içmeyenlerin sigara içilen bir ortamda sigara dumanına maruz kalmaları olarak tanımlanır. Anne babası sigara içen çocuklarda solunum sistemi hastalıklarının görülmesi, sigara dumanına maruz kalmayan çocuklardakinden daha fazladır. Pasif sigara dumanından korunmak amacıyla kapalı alandaki duma-nın çıkması için kapı cam açılması, aspiratör ya da klima çalıştırıl-ması, evin başka bir odasında ya da mutfakta içilmesi kesinlikle önleyici değildir.

Büyük olasılıkla fazla sigara içimine bağlı olarak erkeklerde kadın-lara oranla daha sıklıkla görülmektedir.

Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, düşük sosyoekonomik koşul-larda yaşayanlarda akciğer fonksiyonları daha düşük bulunmakta ve KOAH daha sıklıkla görülmektedir.

Büyük kentlerdeki hava kirliliği özellikle bronşite sebep olarak KOAH oluşumunu tetikler.

6


KOAH’ın en önemli ve sık görülen nedeni aktif olarak sigara içicisi olmak ya da pasif olarak dumana maruz kalmaktır.

A, C, E vitamini eksikliği ve alkol kullanımı KOAH gelişiminde rol oynayabilmektedir.

Genetik olarak akciğer harabiyetini azaltan bir faktör olan alfa 1 antitripsin düzeyinin düşük olduğu kişilerde KOAH gelişebilir. Bu durum çok nadir görülür.

Hastalığın ilk ortaya çıktığı dönemlerde hiçbir belirti bulunmayabilir. Bazı hastalarda başlangıçta yalnızca sabahları olan daha sonra gün boyu süren öksürük, balgam çıkarma olabilir. Erken dönemde efora bağlı olarak ortaya çıkan nefes darlığı, bazen kişi tarafından rahat nefes alamama, bacaklarda güçsüzlük, çabuk yorulma şeklinde ifade edilir. Solunum yolu enfeksiyonları uzun sürebilir ve hışıltılı solunum eşlik edebilir. Bireyler sağlık kuruluşuna genellikle 50 yaş civarında başvururlar. Hastalık ilerledikçe yakınmaların düzeyi ve görülme sık-lığı artar. İleri aşamalarda dokuların yeterli oksijenlenememesi nede-niyle morarma gelişebilir. Oksijenlenme yetersizliği ve karbondioksitin atılamamasına bağlı olarak sabahları baş ağrısı oluşabilir. KOAH`ın ileri aşamalarında kilo kaybı görülebilir. Bazı bireylerde gün boyu uyuklama ve gece aşırı horlama gibi uyku ile ilgili problemler vardır. KOAH akciğerlerin erken yaşlanmasıdır. Akciğer ve havayollarında meydana gelen bazı yapısal değişiklikler düzeltilemez. Ancak hava-

7

KOAH'la Yaşam

yolu daralması, iltihap artışı, alevlenmeler gibi hastalığın bazı sonuç-ları tedavi edilebilir ve bireylerin yaşam kalitesini arttıracak şekilde kontrol altına alınabilir. Bu durum, hastalığın erken evrelerinde çok daha kolaydır. Ancak bireylerin KOAH’ı kontrol altına almak konusun-da gönüllü olmaları ve doktoru ile işbirliği halinde olmaları gereklidir.

KOAH’ın kontrol alınabilmesi için en etkili yöntem sigaranın bırakıl-masıdır. Sigara içimine son verilmesi içenlerin kendi çabalarıyla her zaman mümkün olmayabilir. Sigarayı kendi kendine bırakamayanlar sigara bırakma merkezlerine başvurarak sigara bırakma konusunda yardım almalıdırlar.

Tanı için, solunum fonksiyonlarının ölçüldüğü Spirometri testinin yapılması gereklidir.

Diğer yardımcı testler; akciğer filmi, kan oksijen seviyesinin ölçümü, kan testleri ve egzersiz testleridir.

Çoğu KOAH’lı, hastalığını astım ya da sadece nefes darlığı olarak tanımlamaktadır. Oysa KOAH astımdan farklı bir hastalıktır. Doğru tedavi için doğru tanı şarttır.

8


Başta tütün dumanı olmak üzere, ısınma ve/veya pişirme amacıyla kullanılan çeşitli yakıtların dumanına veya mesleki toz, duman, toksik gaz ve taneciklere uzun süre maruz kalan kişilerde uzun süreli öksürük, balgam çıkarma ve giderek artan nefes darlığı yakınmalarından en az biri-nin gelişmesi halinde, yakınmalar çok şiddetli olmasa dahi göğüs hastalıkları doktoruna başvu-rulması gereklidir. Bu kişilere nefes ölçüm testi (spirometri) yapılarak KOAH tanısı konulabilir. Hastalığın gerek başlangıcında gerekse ileri evrelerinde yakınmaları kontrol altına almak müm-kündür.

KOAH tanısında önemli sorunlardan biri, hastalığı nefes darlığı yapan diğer nedenlerden ayırmaktır. KOAH’la en çok karışan hastalık astımdır.

Spirometri bir üfleme ile akciğerlerden ne miktarda havanın ne hızla çıkabilece-ğini ölçmek için kullanılan bir testtir. Cihaz bir bilgisa-yar sistemine bağlı çalışır. Doktorun ya da solunum teknisyeninin direktiflerine uyulduğunda uygulanması kolay bir ölçümdür. Spirometri ile elde edilen nefes ölçümlerine göre hava yolu darlığı hafif, orta, ağır, çok ağır olarak sınıflandırılır.

Ağır iş yapıldığında, hızlı yürüme ve merdi-ven çıkma esnasında bazen nefes darlığı hissedilir.

Ağır iş yapıldığında, hızlı yürüme ve merdi-ven çıkma esnasında genellikle nefes darlığı hissedilir. Bazen gün-lük işler yapılırken dahi nefes darlığı hissedilir. Gece uykusu rahattır, nefes darlığı nedeniyle uykusuzluk çekilmez.

Günlük işler yapılırken genellikle nefes darlı-ğı hissedilir. Şiddetli halsizlik vardır. Merdiven çıkmada çok zorlanılır. Gece nefes darlığı nedeniyle uyku düzeni bozulur.

Otururken dahi nefes darlığı hissedilir. Oda içinde yürümek zorlaşır. İşe gidilemez hale gelinir. Hastalığın ileri dönemlerinde kanda ve organlarda oksijen miktarı önemli oran-da azalacağı için çok daha fazla rahatsızlık ortaya çıkar. Bunlar; bol terleme, dilde, dudaklarda, parmak uçlarında morarma, şiddetli baş ağrısı, çarpıntı, gündüzleri uyuklama, geceleri uykusuzluk, zihin-sel faaliyetlerde azalma (unutkanlık, dikkatsizlik), aşırı sinirlilik, şid-detli halsizlik, yorgunluk, zayıflama, cinsel güçte azalma, mide rahatsızlıkları, karında şişkinlik ve hazımsızlık, kabızlık, ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma hissi, ellerde titremedir.

Hastalığın ilerlemesi ile kalp yetmezliği meydana gelebilir ve bacak-larda şişme başlar. Kalp yetmezliği gelişen hastalarda hastalığın ileri

9

KOAH'la Yaşam

Spirometri Nedir?

dönemlerinde nefes darlığı çok şiddetlenir ve hastalar evden dışarı çıkamaz hale gelirler. Bu dönemdeki hastalar artık günün en az yarısında oksijen makinasına bağlı kalırlar.

Adım 1: Sigara içmeyi bırakınAdım 2: Grip ve zatürre aşılarınızı yaptırınAdım 3: KOAH ilaçlarınızı doğru şekilde kullanınAdım 4: Egzersiz yapınAdım 5: İyi ve doğru besleninAdım 6: Enerjinizi iyi kullanın ve stresden uzak durunAdım 7: Oksijen tedavinizi kullanınAdım 8: Ataklarınızı azaltıcı tedbirleri alın ve atağa girdiğinizi farkedin

Eğer halen sigara içiyorsanız, hemen şu anda bırakın. Sigarayı bırakmak KOAH ile birlikte yaşarken yaşam kalitenizi arttırmak için yapacağınız en doğru adım olacaktır. Sigarayı kendi kendinize bırak-mak hayatınız boyunca yapmak zorunda kaldığınız en zor şey olabilir. Nikotin ciddi bağımlılık yapan bir maddedir. Bu nedenle sigara bırakma polikliniklerinden destek almanız sigarayı bırakmanızı tahmininizden daha fazla kolaylaştıracaktır.

Unutmayın sigara içmek KOAH hastalığınızın ilerlemesinin en önem-li sebebidir. Bu nedenle sigara içmeyi keyif değil, yaşam kalitenizi bozacak, sizi başkalarına muhtaç edecek, ölüme yol açabilecek bir davranış olarak görün.

10


KOAH sigara bırakılmasının acil olduğu en önemli hastalıktır.

KOAH’da sigarayı bırakmak hastalığın ilerlemesini durduran en etkili yöntemdir.

Sigara bırakma polikliniklerinden destek alarak sigarayı daha kolay bırakabilirsiniz.

Korkmayın. Sigara bırakmayla ilgili yaşayacağınızı düşündüğünüz ne kadar zorluk varsa hepsinin çözümü sigara bırakma polikliniklerinde vardır. Bırakmak için kendinize bir gün belirleyin ve kararlı olun.Yakınlarınızdan sizi bu kararınızda desteklemelerini isteyin.Ev ve iş yerinde sigara, çakmak, kibrit ve küllük gibi eşyaları kaldırın.Yürüyüş, spor yapın sevdiğiniz bir işle uğraşın.Sigara içme isteğinizi su içerek, diş fırçalayarak kontrol etmeye çalışın.

Sigara bırakma kararlılığınızdan vazgeçmeyin. Sigarayı bıraktıktan sonra hoş olmayan bazı yan etkilerle karşılaşabilirsiniz. Bunlar ara-sında gerginlik, odaklanma güçlüğü, öfke, yorgunluk, uyuşukluk, depresyon ve uyku bozuklukları sayılabilir ve bu belirtiler en çok sigarayı bıraktıktan sonraki ilk birkaç hafta içerisinde daha sık görü-lür. Bu istenmeyen durumlar tıbbi tedavilerle kontrol altına alınabilir. Tedaviler “sigara bırakma poliklinikleri”nce uygulanmaktadır.Türkiye’deki sigara bırakma poliklinikleri hakkında bilgi almak için Sağlık Bakanlığının 171 nolu ücretsiz telefonunu arayabilirsiniz.

Acaba başaracak mıyım kaygısına kapılmayın. Ailenizden, arkadaş-larınızdan, doktorunuzdan destek alın. Bırakma nedeniyle kendinizi ödüllendirin. Bol su için, egzersiz yapın. El alışkanlığını gidermek için kalem, kürdan veya stres topu deneyin. Sigara isteği 3-5 dakika sürer ve geçer. Bu esnada derin nefes alma, diş fırçalama, duş alma gibi eylemleri deneyin. Asla bir sigaradan ne olur düşüncesine kapıl-mayın. Kaçamak yapmayın. Kaçamaklar tekrar eskisi gibi sigara içmenize neden olan hatalı davranışlardır.

Sigarayı Bırakınca;20. dakikada, nabız, vücut ısısı, kan basıncı normale döner,2 haftada - 3 ayda: Öksürük varsa azalır ve 3 ay içinde kaybolur,2 haftada balgam yarı yarıya azalır, soluk alıp verme düzelir,

11

KOAH'la Yaşam

1. yılda; kalp krizi riski %50 azalır. Beyin kanaması riski azalır. KOAH riski azalır. KOAH varsa ilerlemesi durur. 5. yılda; ağız, gırtlak, yemek borusu, idrar torbası kanseri riski yarı yarıya azalır.10. yılda; felç olma riski hiç sigara içmemiş olanlarla aynı düzeye iner. Akciğer kanseri riski azalmaya devam eder.15. yılda; Kalp ve koroner damar hastalığı ve kalp krizi riski hiç içmeyenlerle aynı olur. Sigarayı bırakarak sigaraya ayıracağınız para cebinizde kalacağı için, 3 ay sonunda bir televizyon, 10 yıl sonra da bir araba satın alabilecek kadar ekonomik tasarruf yapabileceksiniz.

Neden sigarayı bıraktığınızı kendinize hatırlatın. Sigara içme isteğiniz geldiğinde daha önce kullandığınız önleme yöntemlerine başvurun. Sigara içilen ortamlardan uzak durmaya çalışın. İçmemeyi her başardığınızda kendinizi ödüllendirin. Kendinizi kaçamak yaparken bulursanız hayal kırıklığına kapılmayın, kendinizi suçlamayın ve sigara bırakma mücadele-nize devam edin. Sigara bırakma polikliniklerine yeniden başvurun.

KOAH’ı olan birçok birey her sene gribin sık görüldüğü dönemlerde hastalanırlar. Gribe yakalanmak büyük oranda zatürre gelişimine zemin oluşturur. Bu nedenle:

-yınız,

-nızı olunuz,

KOAH’ı olan bireyler için ikisi de önemlidir,

önce telefonu antibakteriyel bir jel ile temizleyiniz,-

masının gerekli olup olmadığını danışınız.

12


Bu gruptaki ilaçlar, beta 2 agonistler, antikoli-nerjikler ve teofilindir. Farklı mekanizmalarla etki gösteren bu ilaçlar, solunum yollarını mümkün olduğunca açık tutmaya, genişletmeye yarar. Böylece nefes darlığı azalır.

Solunum yolu ile sprey formunda (inhaler) alınan kısa etkili (4-6 saat) ve uzun etkili (12 saat ve 24 saat) formları ülkemizde mevcuttur. Yan etkileri:

kendiliğinden geçer)

Kısa etkili ipratropiyumun beta 2 agonistlerle birlikte olduğu solunum yolu ile alınan sprey formu (4-6 saat etkili) ülkemizde vardır. Ayrıca günde bir kez kullanılan uzun etkili (24 saat) tiyotropiyum mevcuttur. Yan etkileri:

su içilmelidir.) Tablet ve enjeksiyon formları mevcuttur.

(Çözüm: Önerilen dozun üzerine çıkılmamalı, birlikte kullanılan ilaçlar doktora bildirilmelidir.)

Daha ağır hastalarda kullanılan bu ilaçlar, solunum yollarındaki mik-robik olmayan iltihabı azaltırlar. Bazı inhaler ilaçlarda hem nefes açıcılar hem de kortikosteroidler aynı cihaz içinde yer alır. Yan etki:

İlacı kullandıktan sonra mutlaka ağız su ile çalkalanıp su tükürülmelidir)

Öksürük balgam çıkarma yakınmaların daha belirgin olduğu, hastalığın daha ileri olduğu ve sık atak geçiren hastalarda tablet olarak ağızdan kullanılabilecek bir ilaçtır. Yan etki:

13

KOAH'la Yaşam

Düzenli ilaç kullanımına rağmen yakınmaların arttığı “atak” olarak tanımlanan dönemlerde kortikosteroid tabletleri önerilebilir. Bu ilaçlar doktora danışılmadan başlanmamalı ve önerilen zamandan önce kesil-memelidir.

Tablet şeklinde alınan kortikosteroidlerin uzun süre kullanımında ciltte incelme, kemik erimesi, kas erimeleri, mide şikayetleri, kilo alma, yük-sek tansiyon ve şeker hastalığı gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Doğru zamanda doğru şekilde kullanıldıklarında yararları, yan etkilerinden çok daha fazladır.

Antibiyotikler bakteriyel infeksiyonlara karşı kullanılır. Balgamın miktarı artıp, rengi yeşil iltihaplı bir hal aldığında önerilir. Antibiyotik mutlaka doktorun önerdiği doz ve saatte alınmalıdır. Önerilen süreye mutlaka uyulmalıdır. Durumda düzelme olmazsa antibi-yotiğinizin değiştirilmesi gerekebilir.

İlaçların solunum yoluyla, yani inhalasyonla alınması, yan etkileri-nin yok denecek kadar azaltılması ve doğrudan akciğerlere etki etmesi açısından özellikle tercih edilmektedir. Solunum yoluyla verilen ilaçların etkili olması için doğru şekilde kullanılması gerekir. İlaçlar, doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır, önerilenden fazla kullanılmamalıdır.

İnhaler cihazların doğru kullanımını bir doktorun, hemşirenin size göstermesi önemlidir. İlaçlar ancak doğru bir şekilde kullanıldığında, akciğere doğru miktarda ilaç ulaşır. Aşağıdaki talimat-larda yazan bilgiler size anlatılanları hatırlatmak amacıyladır ve ilaç prospektüs bilgilerinden kısaltılarak alınmıştır. İlaçları doğru kullanıp kullanmadığınızı doktorunuzla her görüşmenizde tekrar değerlendiriniz ve sağlıklı bir gönüllü tarafından gösterilen doğru ilaç kullanımını görerek öğrenmek açısından www.rahatnefesalmakistiyorum.com’u ziyaret ediniz.

14


1. Ağızlığın kapağını çıkartınız. Ağızlığın içinin temiz ve açık oldu-ğunu kontrol ediniz. İnhaleri birkaç kez sallayınız.

2. İnhaleri baş ve işaret parmaklarınız ile tutunuz, eğer ilacı ilk kez kullanıyorsanız veya 1 hafta ya da daha uzun bir süreden beri kullanmadıysanız, önce 1 kere havaya püskürtüp deneyiniz

3. Dik durunuz, derin bir nefes alınız, sonra nefesinizi tam olarak verip akciğerlerdeki havayı boşaltınız.

4. Cihazı ağzınıza yerleştiriniz, derin ve yavaşça nefes alırken tüpe basınız ve nefes almaya devam ediniz.

5. Nefesinizi 10 saniye tutunuz, sonra burundan veya ağızdan yavaşça veriniz.

6. İkinci kullanım için en az 30 saniye, tercihen 3-5 dakika bekleyiniz.

Eğer elleriniz güçsüz ise, inhaler'i her iki elle tutmak daha kolay olabilir; inhaler'in üst kısmını her iki işaret parmağıyla tutunuz ve alt kısmını da her iki başparmağınızla tutunuz.

İlacı içeren metal kap tamamen boşaldığında itici gazın dışarı doğru ilacı püskürttüğünü hissetmez veya duymazsınız. Bu durum-da ilacınızı yenileyiniz.

Eğer inhaleri kullanmak size zor geldiyse doktorunuz bir hava odacı-ğı kullanmanızı önerebilir. Hava odacığını kullanıyorsanız lütfen hava odacığı kullanım talimatlarına uyunuz. İlacın hava odacığı ile kullanı-mını doktorunuz ya da hemşirenizden öğreniniz (Bkz, 28. Sayfa)

15

KOAH'la Yaşam

Bu grupta yer alan ve kortizon içeren inhaler ilaçların kullanı-mından sonra ağız içinde pamukçuk oluşumuna engel olmak için her kullanımdan sonra ağzı suyla çalkalayıp suyu tükürünüz.

1. Ağızlığın kapağını çıkartınız. Ağızlığın içinin temiz ve açık oldu-ğunu kontrol ediniz. İnhaleri birkaç kez sallayınız.

2. İnhaleri baş ve işaret parmaklarınız ile tutunuz, eğer ilacı ilk kez kullanıyorsanız veya 1 hafta ya da daha uzun bir süreden beri kullanmadıysanız, önce 1 kere havaya püskürtüp deneyiniz.

3. Ağzınızdan nefesinizi verebildiğiniz kadar dışarı veriniz ve ardından hemen ağızlığı dişlerinizin arasına yerleştiriniz ve dudaklarınızı sıkıca kapatınız (Ağızlığı ısırmayınız).

4. Başınızı hafifçe geriye doğru eğiniz. Ağzınızdan yavaşça soluk almaya başlayınız. Derin bir şekilde nefes almaya devam eder-ken aynı anda tüpe bir sefer bastırınız.

5. İnhaleri ağzınızdan çıkarınız ve nefesinizi en az 10 saniye ya da mümkün olduğunca çok tutunuz. Ardından nefesinizi boşaltı-nız.

Başka bir uygulama daha gerekiyorsa en az bir dakika bekleyi-niz ve ardından 3-5. basamakları tekrar ediniz. Kullanımdan sonra ağızlığın kapağını tekrar yerine yerleştiriniz.

İnhalerinizin ağızlık parçasını haftada en az bir kez temizleyi-niz. Ağızlık ve kapağını ılık akar su altında yıkayınız ve iyice kurutunuz.

16


1. İnhalerin kapağını çıkarınız ve cihazı işaret ve baş parmağınız arasında tutunuz.

2. İnhaler'i ilk kez kullanacaksanız veya 7 gün veya daha uzun süredir kullanmadıysanız, inhaler'in düzgün bir biçimde çalıştığın-dan emin olmak için bir veya iki pufu havaya sıkınız.

3. Ayakta durunuz ya da dik pozisyonda oturunuz4. Mümkün olduğunca yavaş ve derin nefes veriniz.5. İnhalerin ağızlık kısmını ağzınıza alınız ve dudaklarınızla sıkıca

kapatınız. Ağzınızdan yavaş ve derin nefes alınız ve aynı anda bir puf aerosol boşaltmak için inhaler'in üst kısmına basınız.

6. Nefesinizi mümkün olduğunca tutunuz ve sonunda inhaleri ağzı-nızdan çıkarıp nefes veriniz. İnhalerin içine nefes vermeyiniz.

7. Kullandıktan sonra, koruyucu kapağı kapatınız.

Eğer bir puf aerosol daha gerekiyorsa, inhaler'i yarım dakika kadar dikey halde tutunuz ve sonra 4 - 6 arasındaki işlemleri tekrarlayınız.

Eğer elleriniz güçsüz ise, inhaler'i her iki elle tutmak daha kolay olabilir; inhaler'in üst kısmını her iki işaret parmağıyla tutunuz ve alt kısmını da her iki başparmağınızla tutunuz.

Ağızda ve boğazda mantar enfeksiyonu riskini azaltmak için, her puf sonrasında ağzınızı suyla çalkalayınız. Suyu tükürünüz.

Ağızlığın içini ve dışını kuru bir bezle düzenli olarak (haftada bir) siliniz. Ağızlığı temizlemek için su veya başka bir sıvı kullanma-yınız.

17

KOAH'la Yaşam

İlacı içeren metal kap tamamen boşaldığında itici gazın dışarı doğru ilacı püskürttüğünü hissetmez veya duymazsınız ve bu durum-da ilacınızı yenileyiniz.

Eğer inhaleri kullanmak size zor geldiyse doktorunuz bir hava odacığı kullanmanızı önerebilir. Hava odacığını kullanıyorsanız lütfen hava odacığı kullanım talimatlarına uyunuz. İlacın hava odacığı ile kullanımını doktorunuz ya da hemşirenizden öğreniniz (Bkz, 28. Sayfa)

İnhaler kapsüller yutularak kullanılmaz, yalnızca ağızdan soluma cihazı ile solunarak alınır.

1. Kapağı çekerek çıkarınız.2. Cihazın alt kısmını sıkıca tutarken ağız parçasını ok yönünde çevi-

rerek açınız.3. Kapsülü, ambalajından kullanmadan hemen önce çıkarınız. Cihazın

tabanındaki kapsül şeklindeki hazneye kapsülü yerleştiriniz.4. Ağız parçasını kapalı konuma getirmek için çeviriniz.5. Cihazı dik tutun (ağız parçası yukarıda olacak şekilde) ve kenarda-

ki çıkıntılara eş zamanlı olarak SADECE BİR KEZ basınız. Bu şekilde kapsül delindikten sonra kenar çıkıntılarını bırakınız.

Lütfen dikkat: Bu işlemi yaparken jelatin kapsül parçalanabilir ve soluma sırasında küçük jelatin parçalarının ağız ve boğaza kaçma olasılığı vardır. Bunun olmaması için dikkat ediniz. Jelatin parçala-rı yanlışlıkla yutulursa hazmedilebilir. Kapsülün kullanımdan hemen önce ambalajından çıkarılması ve kapsülü patlatmak için kenar çıkıntılarına sadece bir kez basılması jelatin kapsülün parçalanma riskini en aza indirir.

6. Nefesinizi kuvvetlice dışarı veriniz.7. Ağız parçasını ağzınıza yerleştiriniz ve başınızı hafifçe geriye

eğiniz. Ağız parçası etrafında dudaklarınızı sıkıca kapatınız ve olabildiğince hızlı ve derin bir nefes alınız. Toz dağılırken kapsü-lün bölmesinde dönmesinden kaynaklanan bir ''vızıltı'' sesi duya-

18


caksınız. Bu sesi duymadıysanız kapsül bölmesinde sıkışmış olabi-lir. Bu durumda cihazı açınız ve kapsülü bölmesinde oynatarak gevşetiniz. Kapsülü gevşetmek için düğmelere birden fazla BASMAYINIZ.

8. Vızıltı sesini duyduktan sonra cihazı ağzınızdan çıkarırken nefesini-zi rahatsız olmadan olabildiğince uzun süre içinizde tutunuz. Daha sonra normal şekilde nefes almaya devam ediniz. Cihazı açarak kapsülün içinde toz kalıp kalmadığını kontrol ediniz. Kapsülün için-de toz kalmışsa, 6, 7 ve 8. basamakları tekrarlayınız.

9. Kullandıktan sonra boş kapsülü atın ve ağız parçasını kapatınız.

Toz kalıntılarını temizlemek için ağız parçasını ve kapsül haznesi-ni KURU ve temiz bir bezle siliniz. Temiz yumuşak bir fırça da bu amaçla kullanılabilir.

1. Başlığı çekerek çıkartınız.2. Cihazın alt kısmını sıkı bir şekilde tutarken, ağızlığı cihaz üze-

rindeki işaret yönünde eğerek inhalasyon cihazını açınız.

19

KOAH'la Yaşam

3. Kullanmadan hemen önce blisterden bir kapsül çıkarıp kapsülü hazırlayınız.

4. Kapsülü yerleştiriniz. 5. İnhalasyon cihazını bir “klik” sesi duyacak şekilde kapatınız.6. İnhalasyon cihazını ağızlık kısmı yukarı bakacak şekilde dik

tutunuz. Yandaki düğmelere aynı anda sıkıca basın ve bırakınız. Kapsül delinirken bir “klik” sesi duymuş olmalısınız.

7. Nefesinizi tam olarak veriniz. Ağızlığın içine üflemeyiniz.8. Ağızlığı ağzınıza yerleştiriniz ve dudaklarınızı sıkı bir şekilde

kapatınız. Hızlı, fakat kesintisiz ve olabildiğince derin bir nefes alınız.

9. İnhalasyon cihazını şekilde görüldüğü gibi tutunuz. Yandaki düğmeler sağa ve sola bakmalıdır. Yandaki düğmelere basma-yınız.

10. İnhalasyon cihazı aracılığıyla nefes alırken, kapsül hazne içinde dönecektir ve bu sırada bir ”vızıldama“ sesi duymanız gerekir.

11. İnhalasyon cihazını ağzınızdan çıkarırken, en az 5-10 saniye ya da rahatsızlık duymayacağınız kadar nefesinizi tutunuz.

12. İlaç uygulamasını tamamladıktan sonra ağızlığı tekrar açın ve kapsül haznesini eğerek boş kapsülü çıkartınız ve atınız.

20


1. Diskus'u açmak için bir elinizle dış kapağı tutarken diğer elin baş parmağını baş parmak yerine koyunuz. Baş parmağınızı itebildi-ğiniz kadar, kendinizden uzağa itiniz.

2. Diskus'u ağızlığı size dönük olacak şekilde tutunuz. Hareket kolu-nu bir "klik" sesi duyulana kadar kendinizden uzağa doğru itiniz. Diskus artık kullanıma hazırdır. Hareket kolu her geriye itilişinde inhalasyon için bir doz hazır hale gelir. Bu doz göstergesinde görülür. İlacı ziyan etmemek için hareket kolu ile oynamayınız.

3. Diskus'u ağzınızdan uzak tutunuz. Nefesinizi rahatça yapabildiği-niz kadar dışarı veriniz. Unutmayınız asla diskus'un içine nefes vermeyiniz.

4. Ağızlığı dudaklarınıza yaslayınız. Uzun ve derin nefes alınız nefesi burnunuzdan değil, diskus'un içinden alınız.

5. Diskus'u ağzınızdan uzaklaştırınız.10 saniye veya rahatça tutabil-diğiniz kadar uzun bir süre nefesinizi tutunuz.

6. Yavaşça nefes veriniz.7. Diskus'u kapatmak için baş parmağınızı baş parmak yerine koyup

geriye kendinize doğru sonuna kadar kaydırınız. Diskus kapanın-ca bir klik sesi duyulur. Hareket kolu otomatik olarak eski yerine döner ve yeniden kurulur. Diskus yeniden kullanıma hazır hale gelmiştir.

Kullanılmamış bir diskus içinde ayrı ayrı korunmuş olarak toz halde 60 dozluk ilaç bulunur. Doz göstergesi, diskus içinde kaç doz ilaç kaldığını gösterir.

21

KOAH'la Yaşam

Diskus'u kuru tutunuz.

Kullanılmadığı zaman kapalı tutunuz.

Diskus'un içine asla nefes vermeyiniz.

Hareket kolunu sadece ilacı almaya hazır olduğunuzda itiniz.

Söylenen dozdan daha fazla almayınız.

1. Cihazın kapağını açınız.2. Aleti kuvvetli biçimde üç ila beş kez aşağı yukarı çalkalayınız.3. Aleti işaret parmağınız ve baş parmağınız arasında kavrayarak

dik konumda tutunuz. 4. Klik sesi duyuncaya kadar sıkıştırınız, geriye doğru bir klik sesi

daha çıkmasını bekleyiniz. Bu işlem tozu ağızlık içindeki inhalas-yon kanalına serbestler. İlacı çekmeden hemen önce yalnızca bir kez tıklayınız. Tıkladığınız ve ilacı soluduğunuz sırada inhaleri dik konumda tuttuğunuzdan emin olunuz.

5. Normal soluk veriniz. Ağızlığı ağzınıza, dişlerinizin arasına yer-leştiriniz ve dudaklarınızı ağızlığın etrafında iyice kapatınız.

6. Güçlü ve derin bir soluk alınız. İnhaleri ağzınızdan çıkarınız. Soluğunuzu en az 5 saniye tutunuz, ardından normal soluyunuz.

Kazara tıkladıysanız ya da birden çok kez tıkladıysanız ya da inhalerin içine soluk verdiyseniz, tozu boşaltmak için ağızlığı bir masanın üzerine ya da avucunuz içine hafifçe vurunuz. Bu doğru dozlamayı sağlar. Ardından işleme baştan yeniden başlayınız.

Doktorunuzun önerisi üzerine ikinci bir püskürtme kullanıyorsanız tüm adımları yeniden uygulayınız (Yeni bir doz için aleti çalkala-manız gerektiğini unutmayınız).

22


İnhaleri kullandıktan sonra toz kapağını tekrar ağızlığın üzerine yerleştiriniz.

Easyhaler'in ağızlığını, en azından haftada bir kez kuru bir bezle temizleyiniz. Su kullanmayın çünkü easyhaler'in içindeki toz neme duyarlıdır.

Easyhaler'in üzerinde kaç doz kaldığını gösteren bir sayaç bulun-maktadır. Her beş etkinleştirmenin ardından sayaç döner. Rakamlar kırmızıya geldiğinde geriye 20 doz kalmış demektir. Elinizde yenisi mevcut değilse, yeni bir reçete için doktorunuza başvurunuz. Sayaç 0'a geldiğinde, her ne kadar inhalerin arka kısmındaki pencereden belli bir miktar tozun varlığını görebiliyorsanız da eski easyhaleri yenisiyle değiştirmeniz gerekmektedir.

1. Cihazın başlığını yukarı doğru çekerek açınız. Daha sonra ağızlık parçasını açınız.

2. 1 adet kapsülü merkezi hazneye yerleştiriniz. (Kapsülü paketinden kullanımdan hemen önce çıkarınız.)

3. Ağızlık parçasını sıkıca kapatınız. Cihazın başlığını açık bırakınız.4. Handihaler cihazını ağızlık parçası yukarıda olacak şekilde tutu-

nuz ve delme düğmesini tek hareketle bastırarak bırakınız.5. Nefesinizi tam olarak veriniz. (Hiçbir zaman ağızlık parçasına

doğru nefes vermeyiniz.)6. Handihaler cihazını ağzınıza kadar kaldırınız ve dudaklarınızı

ağızlık parçasının çevresinde sıkıca kapatınız.

23

KOAH'la Yaşam

7. Başınızı dik bir şekilde tutarak, yavaş ve derin bir nefes alınız; nefes alma hızınızı, kapsülün titreştiğini algılayacak şekilde ayarlayınız. Akciğerleriniz doluncaya kadar nefes alınız; nefesinizi sizi zorlama-yacak bir süreyle tutunuz ve bu esnada Handihaler cihazını ağzı-nızdan çıkarınız. Artık normal nefes alıp vermeye başlayabilirsiniz.

8. Basamak 5, 6 ve 7’yi bir kez daha tekrarlayınız; bu kapsülün tamamen boşalmasını sağlayacaktır.

9. Son olarak ağızlık parçasını yeniden açınız. Cihazı çevirerek kullanılmış kapsülü çıkarınız ve atınız. Ağızlık parçasını ve toz başlığını kapatınız.

Blisterin kullanımı:

-lün tamamı görününceye, ‘’DUR’’ işaretine kadar açınız. Kapsülü çıkarınız.

Eğer yanlışlıkla ikinci bir kapsül hava ile temas ederse, bu kapsülün atılması gerekir.

Eğer bir doz almayı unuttuysanız hatırladığınız an bu dozu alınız. Eğer hatırladığınızda bir sonraki dozun vakti yaklaşmışsa almadığı-nız dozu atlayınız ve ilacı planladığınız düzende almaya devam ediniz. Unuttuğunuz doz için ekstra ilaç almayınız.

Eğer ilacınızdan almanız gerekenden çok daha fazla dozda aldığı-nızı düşünüyorsanız hemen bir acil servisi arayarak yardım isteyiniz.

Doz aşımında ağız kuruluğu, göz kızarıklığı, kabızlık, mide ağrısı, bilinç bulanıklığı veya uyuşukluk hali olabilir.

İlacın gözleriniz ile temasından kaçınınız. Eğer ilaç gözlerinize kaçarsa bol su ile yıkayınız.

1. Cihazın kapağını açınız ve yan tarafındaki doz hazırlama buto-nuna bir klik sesi duyulana kadar basınız.

24


2. Derin bir nefes alınız ve tüm nefesinizi verebildiğiniz kadar boşal-tınız. Asla sanohalerin içine nefes vermeyiniz.

3. Cihazın ağızlığını ağzınıza yerleştiriniz ve dudaklarınızı sıkıca kapatınız.

4. Kesintisiz bir şekilde derin bir nefes alma sonrası cihazı ağızdan çıkarınız.

5. Nefesinizi 10 saniye veya tutabildiğiniz kadar uzun bir süre tutu-nuz. Daha sonra normal nefes alıp vermeye devam edebilirsiniz.

6. Cihazın kapağını sıkıca kapatınız. Cihazın kapağının kapatılması ile birlikte doz hazırlama butonu ilk konumuna otomatik olarak geri döner. Kapak kapalıyken doz hazırlama butonu kilitli konum-da olacaktır.

Kullanılmamış bir sanohaler içinde ayrı ayrı korunmuş olarak toz halde 60 dozluk ilaç bulunur. Sanohaler'in alt kısmında yer alan doz göstergesi kaç doz kaldığını gösterir. İlaç miktarı azaldığında sizi uyarmak üzere 10-0 arasındaki rakamlar kırmızı renkte yazıl-mıştır.

Eğer doktorunuz tarafından iki inhalasyon dozu almanız tavsiye edildiyse, ilk inhalasyondan sonra sanohaler'in kapağını kapata-rak yukarıda tarif edilen 1'den 4'e kadar olan basamakları tekrar etmelisiniz.

Sanohaler'i sudan ve nemli ortamlardan uzak tutunuz. Cihaz kul-lanılmadığı zaman kapağını kapalı tutunuz. Sanohaler'in içine asla nefes vermeyiniz.

Doktorunuzun önerdiği dozdan fazla doz almayınız.

25

KOAH'la Yaşam

1. Turbuhaler’i kırmızı doz yükleme bileziği aşağıda olacak şekilde dik olarak tutunuz.

2. Turbuhaler’e doz yüklemek için kırmızı doz yükleme bileziğini bir yöne doğru çeviriniz. Sonra diğer yöne doğru çeviriniz (çevirme işlemini önce hangi yönde yaptığınızın bir önemi yoktur). Bu işlem sırasında bir 'klik' sesi duymanız gerekir. Turbuhaler’inize artık doz yüklenmiştir ve kullanıma hazırdır. Turbuhaler’inizi sadece kullanmaya ihtiyaç duyduğunuzda yükleyiniz.

3. Turbuhaler’i ağzınızdan uzak tutunuz. Nazikçe nefes veriniz (rahat olacağınız kadar). Turbuhaler’inizin içine nefes vermeyiniz.

4. Ağız parçasını dişlerinizin arasına yerleştiriniz. Dudaklarınızı kapatınız. Ağzınızdan yapabildiğiniz kadar kuvvetlice ve derin nefes alınız. Ağız parçasını ısırmayınız.

5. Turbuhaler’i ağzınızdan uzaklaştırınız. Sonra nazikçe nefes veri-niz. Alınan toz miktarı çok az olduğundan inhalasyondan sonra herhangi bir tat hissetmeyeceksiniz. Eğer talimatlara dikkatlice uydunuzsa dozu inhale ettiğinizden ve ilacın akciğerinize ulaştı-ğından emin olabilirsiniz.

6. Kullandıktan sonra kapağı sıkıca kapatınız.

Eğer ikinci inhalasyon almanız gerekirse 2-5. aşamaları tekrarla-yınız.

26


Kullandıktan sonra hemen ağzınızı su ile çalkalayıp tükürünüz.

Ağız parçasının dışını haftada bir, kuru bir bezle siliniz. Ağız parçasının temizliği için su veya sıvı kullanmayınız.

Doz gösterge penceresi turbuhaler dolu olduğunda 60 veya 120'den başlayarak size turbuhalerde kaç doz kaldığını gösterir. Gösterge 10 dozluk aralıklarla işaretlenmiştir bu yüzden her bir tek dozu göstermez. Ağız parçasının altındaki doz gösterge pen-ceresinde kırmızı işaret ilk kez görüldüğünde, yaklaşık 20 doz kalmış demektir. Son 10 doz için gösterge penceresinin rengi kırmızıdır. '0' gösterge penceresinin ortasına ulaştığında, yeni bir turbuhaler kullanmaya başlamalısınız.

Turbuhaler boş olduğunda bile, doz yükleme bileziği döner ve 'klik' sesi duyulur.

Turbuhaleri salladığınızda duyduğunuz ses ilaçtan değil turbuhale-rin içindeki nem çekici bir maddeden ileri gelmektedir. Dolayısıyla bu ses size turbuhalerinizde ne kadar ilaç kaldığını göstermez.

Dozunuzu almadan önce doz yükleme bileziğini yanlışlıkla birkaç kez çevirseniz bile, yine de sadece tek doz alıyor olacak- sınız. Ancak doz gösterge penceresi yüklenen tüm dozları kayde- decektir.

1. Kapağı açmadan önce doz sayacı ve kapaktaki işaretin aynı hizada olduğundan emin olmalısınız.

2. İnhaler, pembe renkli bölüm aşağıda olacak şekilde cihazı alt tarafından dik olarak tutunuz.

3. Beyaz kapağı saatin ters yönünde çeviriniz. Sayaç numarası bir sayı geriye gidecektir.

4. İnhaleri ağzınıza alınız, dudaklarınızı ağızlık parçasının çevresin-de kapalı tutunuz ve içinden hızlı ve derin bir nefes alınız.

5. İnhaleri ağızdan çıkarınız ve nefesinizi 10 saniye ya da rahatsız-lık hissedilmeyen bir süre tutunuz. Nefesinizi inhalerin içine ver-meyiniz.

27

KOAH'la Yaşam

6. Cihazı kapamak için, inhaleri dik olarak tutunuz, kapak her inhalasyondan hemen sonra yerine takılır ve bir sonraki dozu yüklemek için hafifçe bastırılıp bir klik sesi işitilinceye ve kapak tam olarak kapanıncaya kadar saat yönünde döndürünüz. Kapağın üstündeki ok ile sayaç penceresi aynı hizada olmalıdır. İnhalasyondan sonra hastaların ağızlarını çalkalamaları ve suyu tükürmeleri tavsiye olunur. Bu işlem, pamukçuk riskinin azaltılma-sında yardımcı olacaktır.

Sayısal doz sayacı, kalan doz sayısını gösterir. Sayaç 01 dozundan sonra 00'ı gösterecek ve kilitlenecektir. Bu, dozların bittiğini ve kutu-nun atılması gerektiğini gösterir. İnhaler her zaman temiz ve kuru tutulmalıdır. Ağızlık parçasının dış yüzü, kuru bir bez veya kağıt mendille temizlenebilir. İnhaler su ile yıkanmamalıdır ve su ile temas etmemelidir.

-lanıyorsanız, doktorunuz hava odacığı kullanmanızı önerebilir.

-leştiriniz.

-rak hava odacığından ilacı içinize çekiniz.

.

28


Nebulizatör, solunum sıkıntısının çok fazla olduğu durumlarda ilaçları hava yollarına daha iyi iletebilmek amacıyla kullanılmaktadır. Nebulizatör kullanımı önerilmişse:

durumlarda maskeyi tercih ediniz.

bir şekilde nefes alıp vermektir.

-kir. Yoksa mikroplar için kaynak oluşturabilir. Temizlemeden önce ürünün elektrik bağlantısı olmadığından emin olunuz.

haznesi ve kablosu her kullanımdan sonra sabunlu su ile temiz-

29

KOAH'la Yaşam

lenmeli, iyice durulanmalı ve kurutulmalıdır. Nebulizatörün içine bez sürülmemelidir.

günde-ayda bir değiştirilmelidir.

sürüyorsa, teknik servisi arayınız.

www.rahatnefesalmakistiyorum.com adresinden inhaler ilaçların nasıl kullanılacağı uygula-malı olarak gösterilmiştir. Lütfen siteyi ziyaret edin!

Pulmoner rehabilitasyon, uzun süreli solunum hastalığı olanlar için uygulanan bir programdır. Uzun süreli akciğer, solunum probleminiz olduğunda, nefes darlığı hissetmeksizin hareket etmeniz veya normal günlük aktivitelerinizi yapmanız güçleşir. Çok kolay yorulduğunuzu ve sıklıkla tükendiğinizi hissedersiniz. Pulmoner rehabilitasyon nefes dar-lığınızla başa çıkabilmeyi, aynı zamanda daha güçlü ve sağlıklı hissetmenizi sağlar. Nefessizlik hissi çok korkutucu olabilir; bu da nefes darlığının kötüleşmesine neden olabilir. Bunu önlemek için bir-çok kişi daha az hareket eder. Oysa bu çözüm değildir. Hareketliliğin kısıtlanması sizi güçsüz, yorgun ve daha fazla nefes darlığı ile karşı karşıya bırakır. Pulmoner rehabilitasyon bu kısır döngünün kırılmasın-da size yardımcı olacaktır.

Pulmoner rehabil i tasyon programları; hastanede yatarak, ayakta ya da evde uygula-nabi len, i lgi l i merkezlerin olanak/özell iğine göre süre ve içeriği değişebi len prog-ramlardır

Kişiye özel egzersiz programı Akciğer sağlığı, hastalıkları ve tedavileri ile ilgili hasta ve aile eğitimi

30


Nefes darlığı ile baş edebilme yöntemlerinin öğretilmesi Beslenme danışmanlığı, tedavisi Destekleyici, arkadaşça ortam

Pulmoner Rehabilitasyon programlarından en fazla faydalananlar katılım için istekli olanlardır. Kendinize bir şans tanıyın!

Solunum problemlerinizden kaynaklanan yakınmalarınızı ve gelişebilecek olumsuzlukları önlemek ve azaltmak

Günlük yaşam aktivitelerinizi yapabilir hale gelmenizde yardımcı olmak

Fiziksel kapasitenizi iyileştirmek ve egzersiz kapasitenizi artırmak

Hastalığınız ile ilgili endişe ve korkularınız ile başa çıkmanıza yardımcı olmak

KOAH ataklarını azaltmak

Hastane başvurularınızı ve yatış gerekliliğini azaltmak

Pulmoner rehabilitasyon programları bir takım işidir. Konusunda eği-timli deneyimli uzman doktorlar, hemşireler, fizyoterapistler, diyetisyen-ler ve psikologlardan oluşan bir ekip programınız süresince ve biti-minde takiplerinizde sizinle birlikte olarak hastalığınızla başa çıkabil-meniz ve durumunuzu en iyi nasıl yönetebileceğiniz konusunda destek olur. Her bireyin kendi ihtiyaçları dikkate alınarak kişiye özel prog-ramlar oluşturulur.Egzersiz; pulmoner rehabilitasyonun en önemli parçasıdır. O neden-le KOAH’lı bireylerin kendilerine uygun egzersiz programının belir-lenmesi için pulmoner rehabilitasyon merkez/ünitelerine başvurmaları gerekmektedir.

Doktorunuzdan sizi pulmoner rehabilitasyon programlarına yönlendirmesini talep edin!

Egzersiz, soluk alıp verme sırasında yaşadığınız güçlükle baş etmenize olanak sağlayacaktır.

Egzersiz yapmak, daha aktif olmanızı engelleyen güç soluk alıp verme korkunuzu ortadan kaldırmaya yardımcı olacaktır.

31

KOAH'la Yaşam

Egzersiz programları yürüme, bisiklete binme gibi aerobik egzersiz-leri ve bacak ve kol kaslarının yanı sıra gerekli kişilerde solunum kaslarını güçlendirme egzersizlerini içerir. Ayrıca, solunum egzersiz-leri, gevşeme ve günlük aktiviteleriniz sırasında enerji kullanma tek-nikleri ve nefes darlığını azaltma yöntemleri öğretilir.Egzersiz programı haftada 3-5 gün, en az 20 dakika ve 6-10 hafta sürecek şekilde planlanır. Egzersiz programlarında egzersiz sırasında nasıl nefes almak gerektiğini, nefesi nasıl tasarruflu kullanacağınızı ve enerjinizi nasıl koruyacağınızı öğreneceksiniz. Yapılacak bacak ve kol kaslarını kuvvetlendirici programlar ile yorgunluk hissiniz azala-cak, yürüyüş mesafeleriniz ve kendinize güveniniz artacaktır. Ataklar nedeniyle güçsüzleşen solunum, kol ve bacak kaslarınız egzersiz programları sayesinde daha kolay iyileşecek ve bir sonraki atağın başlamasını geciktirecektir. Egzersizin psikolojik yararları da vardır. Bu sayede enerji seviyeniz artacak, depresyonunuz azalacak ve günlük işlerinizi yapmanız kolaylaşacaktır. Genel sağlığınız için ise kaslarınız güçlenecek, uyku kaliteniz artacaktır. Egzersiz stresi azaltır ve kalp sorunları gelişme riskini azalır. Egzersiz yaptıkça mutluluk hormonu salınımı artar bu da kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olur.

Solunum sıkıntısı olan hastaların yaptıkları en büyük hatalardan biri nefes darlığı çekmekten korktukları için egzersizden kaçınmaktır.

Oysa bu tür durumlarda başlangıçta nefes darlığı hissetmenin normal olduğunu, egzersize alıştıkça bu hissin azalacağını ve kendinize güveninizin artacağını bilmeniz gerekir.

Egzersizin psikolojik yararları da vardır. Bu sayede enerji seviyeniz artacaktır, depresyonunuz azalacak ve günlük işlerinizi yapmanız kolaylaşacak. Genel sağlığınız için ise kaslarınız güçlenecek, uyku kaliteniz artacaktır. Egzersiz stresi azaltır ve kalp sorunları gelişme riskini azalır. Egzersiz yaptıkça mutluluk hormonu salınımı artar bu da kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olur.

Egzersizden önce ısınma sonrasında ise soğuma hareketlerini yapmayı unutmayınız

32


ında hafif kıyafetleri ve spor ayakkabıları tercih edin-

ten en az bir saat sonra yapılması gerektiğini unutmayın.

Şu durumlarda ise egzersizi sonlandırmanız önemlidir

Egzersizleri yaparken terleyebileceğinizi, kalp hızınızın artabileceğini ve nefes darlığınızda artış olabileceğini bilin. Bunlar normalde bek-lediğimiz durumlardır. Endişelenmeyin. Egzersizleri her yerde yapabi-lirsiniz, yürüyüş en basit uygulanabilecek egzersizdir.

Yürüyüş ya da bisiklete binme gibi egzersizler bacak kaslarınızı güçlen-dirir, esnekliğinizi arttırır, kalp-dolaşım ve solunum sisteminizi olumlu etkile-yerek daha az nefes darlığı ve bacak yorgunluğu ile daha uzun mesafeler yürüyebilmenizi ve merdi-ven çıkma gibi aktiviteleri daha kolaylıkla yapabilmenizi sağlar. Ancak dayanıklılıkla birlikte kasları-nızın güçlendirilmesi önemlidir.

33

KOAH'la Yaşam

Bu hareketler kol ve omuz kaslarınızın güç ve dayanıklılığını arttırır. Bu kasların güçlenmesi göğüs kafesinin desteklenmesinde önemlidir, böylece solunumunuz düzelir, iyileşir. Bu egzersizler aynı zamanda kolların çalışmasını gerektiren alış-veriş paketlerinin taşınması, yemek yapmak, herhangi bir şeyi kaldırmak, ev işleri, banyo yapmak, giyin-mek gibi günlük hayatımızda önemli birçok aktiviteyi kolaylıkla yap-manızda yardımcı olacaktır.

Daha Kolay Nefes Almak Benim İçin Mümkün mü?

EVET

Bunun için doğru nefes almayı ve gevşeme tekniklerini öğrenmeniz gerekir.

Amacınız enerjinizi doğru kullanmak ve nefes alma işini kolaylaştırmak olmalıdır.

Nefes darlığınız çok belirgin olduğunda nefes darlığını azaltan pozis-yonları kullanın.

34


Solunum kontrolünü, sadece nefes darlığı hissettiğinizde değil günlük yaşam aktiviteleriniz sırasında her zaman hatırlayarak uygulamanız gerekir.

böylece nefes alma işiniz kolaylaşacaktır

büzük dudak solunumu

yöntemi kullanabilirsiniz.

yollarınızda havanın birikmesini önler ve böylece hava yollarındaki oksijen-karbondioksit değişimini arttırır.

Büzük dudak solunumu yaparken,

nefes alın,

-nızdan dışarıya verin.

-mayın. Sadece havanın yavaş ve

-yın.

35

Zor çıkan balgam KOAH hastalarında önemli bir yakınmadır. Kullanılabilecek farklı yöntemler ve dikkat edilecek noktalar vardır.

Mümkünse inhaler ya da nebulizatör sonrası yapınBol su içmeye dikkat edinYemekten hemen sonra yapmayın.Balgamınızın çok olduğu zamanlar yapın.

Yerçekiminin balgam akışına yardım ettiği pozisyonları alarak hava yollarınızı sekresyonlardan temizleyebilirsiniz. Her iki tarafınıza da yan yatarak ve aynı zamanda solunum egzersizlerini yaparak bal-gamınızı hareketlendirebilirsiniz. Sekresyonlar üst kısımdaki hava yoluna ulaştığı zaman derin bir nefes alışı sonrası kuvvetli nefes vererek atılabilir. 1-2 defa bu şekilde yaparak üst hava yollarınızı temizleyebilirsiniz.

Bazı basit önlemlerle gün içinde harcadığınız enerjiyi en aza indi-rebilir ve soluk alıp vermenizi yeterli hale getirebilirsiniz.

vb.) tekerlekleri olan bir masa/araba ile iterek gerekli yerlere götürün. Böylece taşınacak malzemelerin yüklerini direk almaktan kurtulursunuz ve malzemeleri daha kolay taşırsınız.

-ken oturmayı tercih edin.

yerlere yerleştirin.

yapmamaya çalışın.

36


için bir süre uzanarak dinlenin.

Önce başınızdan aşağısını en son çıkmaya yakın başınızı yıka-yın. Banyodan sonra havlu kumaştan yapılmış elbiseler/bornoz-lar ile kurulanın.

Pulmoner rehabilitasyon ekibinde yer alan diyetisyen beslenmenizi değerlendirecek ve öneriler alacaksınız. Yine ile hastalığınızı birebir yüz yüze eğitimle daha iyi öğrenecek ve ilaç-larınızı nasıl kullanacağınızın pratiğini yapacaksınız. Ekipte yer alan

ile hastalığın yarattığı ruhsal etkileri göz-den geçirecek ve gerekirse tedavisine başlayacaksınız.

Program süresince öğrendiğiniz ve uyguladığınız yaklaşımlar, günlük yaşamınızın bir parçası olmalıdır. Pulmoner rehabilitasyon ekibi, program bitiminde size uzun dönem tedavi planı verecektir. İdame tedavi önerilerine uyunuz. Size önerilen sıklıkta kontrolleriniz için başvurmayı unutmayınız.

Pulmoner rehabilitasyon programına ulaşım imkanınız yoksa kendi kendinize yapabileceğiniz çok şey var.

Yaşam kalitenizi sigarayı bırakarak, ilaçlarınızı doğru kullanmayı öğrenerek ve düzenli egzer-siz yaparak artırabilirsiniz.

37

KOAH'la Yaşam

-mektedir.

-de planlanır.

-biliyorsanız 3 kez

1 kez

YÜRÜMENİZ ÖNERİLİR.

Göğüs Hastalıkları uzmanınıza başvurun.

arttırın.

kadar, haftada 3-5 gün yürüyüş yapın

38


yürüyebildiğiniz zaman artırın -

nizi 1-2 dakika artırın

Kötü beslenme nedeniyle vücut ağırlığı kaybı yaşanması KOAH’lı bireylerin sıklıkla karşılaştığı bir sorundur. Kötü beslenmenin ve vücut ağırlığı kaybının temel nedeni aslında yemek yeme sırasında oluşan soluk alıp vermede yaşanan güçlüktür. Vücut ağırlığı kaybı zaman içerisinde kaslarınızın erimesine ve solunum kaslarının da güçsüzleş-mesine neden olur. Bu nedenle bir diyetisyen tarafında düzenlenen beslenme programı son derece önemlidir. Vücut ağırlığınız normalin altında ise günlük besinlerle aldığınız enerji miktarı bir miktar arttırı-nız. Egzersiz yapmaya başladıysanız da artan enerji ihtiyacınızın daha da artacağından yeterli miktarda besin almanız son derece önemlidir. Yüksek karbonhidratlı besinler (şeker, şekerli, nişastalı ve unlu besinler) solunum güçlüklerine yol açabileceğinden bu besinleri mümkün olduğunca az miktarda tüketiniz.

Aşağıdaki uygulamaları yapmak KOAH ile baş etmenizde yardımcı olacaktır:

besin miktarının çok fazla olması mideniz akciğerlerinizin hemen altında yer aldığından soluk alıp vermenizi zorlaştıracaktır.

-ri tercih edin.

-ların daha kolay atılmasına yardımcı olur.

-ler gibi gaz yapıcı besinlerden kaçının. Bu yiyecekler midenizin gerilmesine neden olur ve soluk alıp vermenizi zorlaştırır.

lezzet arttırın.

39

KOAH'la Yaşam

Kendinizi stres altında hissetmek solunumunuzu kötüleştirebilir. Solunumunuz kötüleşmeye başladığında, heyecanlanıp daha hızlı nefes almaya başlarsınız, akciğer kaslarınız giderek yorulur ve bu durum telaşlanmanıza neden olabilir. KOAH’ı olan bireylerde bu durum sıklıkla gerçekleşir, ancak bazı rahatlama yöntemlerini kullan-mak oluşabilecek telaşlanma hissini azaltabilir. Kendinizi gergin hissettiğinizde nasıl rahatlayacağınızı bilmek endi-şelerinizi kontrol altına alarak stresinizi önlemenize yardımcı olacak-tır. Aşağıdaki bazı önerilerden kendinize uygun olanı seçebilirsiniz: Rahatlatıcı bir müzik dinlemek, yoga-meditasyon yapmak sizi rahat-latabilir. Bazı bireyler gözlerini kapatıp, kendilerini sevdikleri rahat bir ortam-da, hoşlarına giden bir şeyi yaparken hayal ettikleri zaman rahatla-dıklarını söylerler. Konsantre olup yüzünüze hafif serin bir esintinin geldiğini hayal edin veya ayaklarınızın serin kumlar içinde olduğunu düşünün. Rahatlayana kadar düşünmeye devam edin. Her bir vücut bölümünüzün yavaş yavaş gevşemeye başladığını düşü-nün. Rahatlama hissinin ayak parmaklarınızdan başınıza doğru iler-lediğini düşünün. Dudaklarınızı büzerek soluk alıp verin ve derin soluk alıp vermeye çalışın.

Ciddi nefes darlığınız varsa, nefes almak-vermek sizi yoruyorsa, sürekli sık nefes almak zorunda iseniz, dudaklarınızda morarma oluyorsa, sabah uyandığınızda şiddetli baş ağrısı varsa solunum yetmezliğiniz olabilir, tanı için bir göğüs hastalıkları kliniğinde değerlendir-me yapılması gerekir.

Bende Solunum Yetmezliği Gelişmiş Olabilir mi?İleri evredeki KOAH’lı bireylerde akciğerlerin yetersiz kalması solu-num yetmezliği gelişimine neden olabilir. Solunum yetmezliğinde bedenin düzgün çalışması için gerekli olan oksijen sağlanamaz. Hastalığınız ilerlemişse ve akciğerleriniz vücudunuzun ihtiyaç duydu-ğu oksijeni sağlamakta yetersiz kalıyorsa sürekli nefes darlığı hissi, yorgunluk ve uyku hali, sabah başağrısı, gerginlik-huzursuzluk gibi

40


şikayetleriniz olur. Hastalığınızın bu evresinde sürekli oksijen tedavisi almanız gerekebilir. Tanıyı kesinleştirmek için atardamardan kan örne-ği alınır ve kandaki oksijen miktarına bakılır. Eğer kandaki oksijen miktarı az ise oksijen tedavisi verilmelidir. Bu tedavi ile solunum yetmezliği gelişmiş KOAH hastalarında yaşam süresi uzar ve yaşam kalitesi artar. Oksijen tedavisi için genellikle oksijen konsantratörü ve oksijen tüpü kullanılır.

Oksijen konsantratörü, uzun süreli oksijen tedavisine ihtiyaç duyan hastalarda kullanılan bir cihazdır. Cihaz, ortam havasını filtreleyerek alır ve biriktirilen oksijen gazı nazal kanül (burundan ince bir hortum) vasıtası ile hastaya gönderilir. Tedavi sırasında oksijenin nemlendiril-mesi gereklidir, bu amaçla nemlendirme kabının belirtilen seviyesine kadar su (hazır su veya kayna-tılıp soğutulmuş su) konulmalıdır. Nemlendirme kabının ucuna nazal kanül yerleştirilmeli ve hastanın burnuna takılmalıdır. Cihaz çalıştırılmalı, doktorun önerdiği oksijen miktarına (akış hızı) ayarlanmalı ve tedaviye başlanmalıdır. Oksijen konsantratörün kullanımı sırasında dikkat edilmesi gere-ken önemli noktalardan birisi havanın cihaza giriş noktalarının kapatılmaması ve havayı süzen filtrelerin temizliğidir. Cihaz içe-risinde üç farklı filtre bulunmak-tadır. Bunlardan sünger ve keçe filtreler haftada bir kere duru su ile yıkanmalı, yerine yedekleri takılarak yıkananlar kurutulmaya bırakılmalıdır. Bu filtreler ayrıca her ay değiştirilmelidir. Diğer

41

KOAH'la Yaşam

hepa filtre ise yıkanmamaktadır. Bu filtrenin kullanım ömrü ortam havasının durumuna göre 3 ile 6 ay arasındadır. Hepa filtre siyah-laştığında, yenisi ile değiştirilmelidir. Oksijen konsantratörü elektrik ile çalışmaktadır, yedek pil, şarj vb bir sistemi yoktur. Bu nedenle elektrik kesintilerinde çalışmaz. Elektrik kesintilerinde oksijensiz kalmamanız için oksijen tüpü gereklidir.

Oksijen tüpü çelikten veya hafif metalden yapıl-mış olan ve oksijenin basınç altında doldurul-duğu tüptür. Oksijen tüpleri çeşitli büyüklüktedir, evde genellikle büyük boyuttaki tüpler kullanılır. Ayrıca likid (sıvı) oksijenin doldurulduğu küçük taşınabilir tüpler de mevcuttur. Oksijen tüpleri sürekli kullanımdan ziyade elektrik kesintisinde ya da hastanın ev dışı ortama çıktığı sırada kullanılmaktadır, bu nedenle tüp genellikle dolu ve kullanıma hazır bulundurulmalı, basınç gös-tergesinden doluluk oranı kontrol edilmelidir.

Oksijen tedavisi günde en az 15-16 saat kullanıldığında etkindir. Uyurken kandaki oksijen miktarı düştüğünden özellikle geceleri

1. Oksijen gazının yanma özelliği vardır, bu nedenle oksijen kay-naklarının yanında kibrit yakmayınız ve sigara içmeyiniz! Ayrıca oksijen konsantratörü veya oksijen tüpü ocak, soba gibi yanıcı cihazların uzağında (en az 2 metre) tutulmalıdır.

2. Tüm cihazlarda olduğu gibi kullanırken düzenli olarak ne kadar oksijen aldığınızı kontrol ediniz ve doktorunuzun önerdiği oksijen akış hızı dışına kesinlikle çıkmayınız.

3. Oksijen konsantratörünüzü teslim alırken cihazın seri numarası, üretim tarihi, kodu, markası ve diğer özellikleri (sayaç saati vb.) açıkça belirten belgelerin olmasına dikkat ediniz.

4. Tüm cihazların bozulma ihtimali vardır, bu sebeple konsantratörü-nüzün düzenli olarak bakımı yapılmalıdır. Cihazın temin edildiği

42


medikal firmayı, kullanım süresi, filtre değişim tarihi, garantisi gibi özelliklerini, bakımının en son ne zaman yapıldığını öğreniniz ve muhakkak not ediniz.

5. Kullanım esnasında nazal kanül ve nemlendiricilerin temiz tutulma-sı gerekmektedir, kullanım sırasında kirlenme söz konusu olursa değiştirmeniz gerekir. Değişimin rahatça yapılabilmesi için malze-melerin en az birer yedeklerinin bulundurulması uygun olur.

Solunum yetmezliği olan KOAH’lı hastalarda bazen oksijen tedavisi-nin yanı sıra hastaların akciğerlerindeki yükü hafifletmek ve solunumu kolaylaştırmak amacıyla, basınç desteği sağlayan CPAP, BIPAP ya da BIPAP-ST gibi cihazlar kullanılmaktadır. Bu cihazlar ortam havasını alarak pozitif basınç ile akciğerlere gönderirler. Gerekli durumlarda oksijen konsantratörü ile birlikte kullanılarak oksijence zenginleştirilmiş basınçlı hava ile tedavi uygulanır. Cihazların basınç ayarları sadece doktor tarafından belirlenir. CPAP-BIPAP cihazları genellikle hem ağız hem de burnu içine alan maskeler aracılığı ile uygulanmaktadır. Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri seçilecek olan mas-kenin uygun ebatta ve hastanın yüz şekline uyumlu olmasıdır. CPAP/BIPAP maskeleri çabuk kirleneceğinden haftalık temizliği önerilir. Maskenin yüze temas eden kısımları her kullanım sonrası nemli bir bezle silinmeli ve kurulanmalıdır. Hortumlar, ara bağlantılar ve nem-lendirici haznelerinde ise ancak gözle görülür bir kirlenme mevcutsa değişiklik yapılması uygun olacaktır. Tüm bu malzemele-rin temizliği için özel üretil-miş solüsyonlar mevcuttur ancak sabunlu su ile temizle-me ve bol su ile durulama yeterlidir. Uzun süreli solunum cihazı kullanımı sırasında oksijen tedavisinde olduğu gibi havanın bir nemlendirici ünite vasıtası ile nemlendiril-mesi gereklidir. Solunum ciha-

43

KOAH'la Yaşam

zınızın ve diğer ek malzemelerin rutin bakımı konusunda yetkili fir-madan bilgi ve teknik destek alabilirsiniz.

1. Lütfen solunum cihazını tanıyınız, cihazın güç kaynağını, elektrik bağlantısını, batarya süresini biliniz.

2. Solunum cihazınızın temel alarm durumlarını (elektrik-batarya, basınç, oksijen, vb.) öğreniniz.

3. Cihazın hangi yetkili firma tarafından sağlandığı, özellikleri (kulla-nım süresi, batarya süresi, hava-bakteri filtresi değişimi, garantisi gibi), bakımının en son ne zaman yapıldığını muhakkak not ediniz.

4. Maskenin doğru seçimi tedavinin başarısı için çok önemlidir. Maske konusunda sıkıntınız varsa lütfen doktorunuz ile görüşünüz.

5. Cihazın kullanımı sırasında göğüs ağrısı, nefesin kesilmesi ya da yetmemesi, şiddetli baş ağrısı gibi yeni ortaya çıkan şikayetleriniz varsa muhakkak doktorunuza danışınız.

6. Cihaz kullanımı sırasında bazen ihtiyaç duyduğunuz basınç deği-şebilir. Eğer cihazın sağladığı destek yeterli gelmiyorsa ya da fazla geliyorsa basınç değişikliği için doktorunuzla görüşünüz.

7. Kullanım esnasında maske, hava hortumu, oksijen ara hortumu, nemlendirici ve kullanılıyor ise bakteri filtresinin temiz tutulması gerekmektedir. Kullanım sırasında kirlenme söz konusu olursa değiştirilmelidir. Değişimin rahatça yapılabilmesi için malzemelerin en az bir adet olmak üzere yedeklerinin bulundurulması gerekir.

8. Cihaz ve/veya güç kaynağı düşerse, kırılırsa ya da hatalı kulla-nılırsa, cihaz içine su girerse yetkili firma ile acil olarak görüşüp konu hakkında bilgilendirme yapılmalıdır.

9. Elektrik kesintilerinin sık veya uzun olduğu yerlerde yaşıyorsanız ek güç kaynağına (jeneratör) ihtiyacınız olabilir.

Lütfen unutmayınız solunum cihazları doğru kullanıldığında sağlığınız için faydalıdır. Bozuk olan cihazların kullanımı veya ayarlarda yapılabilecek hatalar size zararlı olabilir, sağlığını-za tehdit oluşturabilir. Cihazınızın düzenli kontrollerini yaptırınız, bir aksilik durumunda doktorunuzdan fikir alınız. Cihazın performansında açıklanamayan değişimler fark ederse-niz doktorunuz ve yetkili firma ile acil olarak görüşünüz.

44


Solunum yetmezliği tanısı alan ve bu cihazları kullanan kişiler yak-laşık üç ayda bir düzenli kontrole gelmelidir. Eğer tedaviye yeni baş-lanmış ise tedavinin birinci ayında kontrol gereklidir. Bunların dışında tedavi altında nefes darlığında artış olursa ve başka sıkıntılar yaşar-sanız hemen göğüs hastalıkları uzmanınıza başvurmanız gereklidir.

Cihazların temini sosyal güvenceniz varsa kolaydır. Bu durumda göğüs hastalıkları doktorunuz solunum yetmezliği heyet raporu hazırla-malıdır. Raporla başvuru yapıldığında Sosyal Güvenlik Kurumu tüm cihazları karşılamaktadır. Cihazların bozulması durumunda da değişik-lik yapılabilmektedir.

Ataklar genellikle bir infeksiyonun neden olduğu KOAH’a ait belirti ve bulguların alevlendiği/kötüleştiği bir durumu ifade eder. Ataklarda yaşam aktiviteleriniz belirgin olarak bozulur. Yaşam aktivi-telerini kendi kendinize değerlendirmenizi sağlayan 8 soruluk basit bir anket olan “KOAH Değerlendirme Anketi (CAT)” size hastalığınızın durumu hakkında bilgi verir. CAT’de 10'un altındaki puanlar iyi durum göstergesi iken 20 ve üzeri puanlar KOAH’ın kötüleştiğini gösterir ve doktora başvurmayı gerektirir.

Ataklarda günlük ilaçlarınızın yetersiz kalır. En sık görülen atak nedeni infeksiyonlardır. KOAH’ı olan bireyler yılda yaklaşık olarak 1-4 kez atak yaşarlar. Ataklar daha çok kış aylarında olmakla bera-ber herhangi bir zamanda da olabilir. Kronik bronşiti olan bireyler tekrarlayan infeksiyonlara daha sık yakalanırlar. Vücudunuzdaki bir infeksiyonun varlığını nasıl anlayacağınızı bilmeniz, bu infeksiyonların ilerlemesini önlemeniz açısından önemlidir. Bu belirtiler; balgam mik-tarında ve renginde değişiklik olması, daha şiddetli veya daha sık öksürme hissi, soğuk algınlığına ilişkin belirti-bulgular (burun akıntısı, boğaz ağrısı, titreme, ateş vb.), aktiviteyle veya dinlenme durumunda kısa kısa soluk almak, solunum sırasında hışırtı sesi duyulması, nefes darlığında artış olarak sıralanabilir. Bu bulgular içinde balgam mik-tarında artış olması ve balgamın sarı, yeşil renge dönüşmesi antibi-yotik başlanmasını gerektirir. Bunun için bu şikayetler geliştiğinde vakit kaybetmeden doktorunuzu arayın ve uygun tedaviyi sorun.

Ağır ataklar korkutucudur ve panik duygusunu beraberinde getirir. Ancak atakların çoğu hafif seyreder ve yapmanız gereken birkaç müdahaleyi bilirseniz atakları kontrol altına alabilirsiniz.

45

KOAH'la Yaşam

Nefes darlığı uyumanıza ve sırt üstü yatmanıza engel oluyorsa, morarıyorsanız, bacaklarınız şişmişse, kalp hastalığınız, ciddi böb-rek hastalığınız ve şeker hastalığınız varsa atakların hastanede tedavi edilmesi gerekir.

Hangi Ataklar Evde Tedavi Edilebilir?

Hangi durumda olursa olsun atak tedavisi evde başlamalıdır. Nefes darlığınız arttığında-kurtarıcı ilaç olarak tanımlanan hızlı etkileyen nefes açıcı inhaler ilaçlarınızın kullanım sıklığını artırmalısınız. Kurtarıcı ilaç kullanma sıklığınız çok artmış ise, en kısa sürede doktorunuzla görüşün.

varsa

Zaman kazanmak için hızlı nefes açan ilaçları sıkça kullanmaya ihtiyacınız olacaktır. Bu nedenle;

1 saatlik dönemde hızlı tedavi için 20 dakika arayla 3 kez salbutamol içeren kurtarıcı inhaler (6-8 puff) veya salbutamol ve ipratropium bromür içeren kurtarıcı inhaler (3-4 puff) kullanın. 1 saatin sonunda hastaneye gelmiş olmanız gerekecek. Eğer hastaneye kısa bir sürede ulaşamayacaksanız 4 saat boyunca saat başı salbutamol içeren kurtarıcı inhaler (6-8 puff) veya salbutamol ve ipratropium bromür içeren kurtarıcı inhaler (3-4 puff) kullanın.

46


Atak sırasında inhaler ilaçları çekmekte zorlanıyorsanız bunları hava odacığı ile birlikte kullanmanız uygun olacaktır.

Bazı ağır ataklarda inhaler ilaçları çekmek çok zor olabilir. Böyle durumlarda nebulizatör aracılığıyla tedavi uygulanabilir. Doktorları tarafından nebulizatör kullanması uygun bulunmuş ve eve nebülizör reçete edilmiş hastalar, atağın başlaması ile beraber 6 saat arayla bir flakon salbutamol içeren kurtarıcı nebül ya da 1 flakon salbutamol ve ipratropium bromür içeren kurtarıcı nebül teda-visine başlayıp en yakın acil servise başvurmalıdırlar.

Evde oksijen tedavisi alıyorsanız atağın başlaması ile oksijenini-zi sürekli (24 saat) takınız. Atak sırasında oksijen akım hızını doktorunuzun size önerdiği seviyeden kullanınız. Oksijen düzeyini birden bire çok üst seviyelerden açmak size zarar verebilir. Öte yandan doktorunuzun bilgisi dahilinde bu düzeyi bir miktar arttır-mak uygun olabilir.

Atağınızı kontrol altına almak için gerekli olan en uygun oksijen akım hızı acil servise ulaştığınızda doktorlar tarafından belirlenecektir.

dönüştü iseAtak tedaviniz evde yapılabilir.4 saat boyunca saat başı, sonra günlük 4 saatte bir salbutamol içeren kurtarıcı inhaler (6-8 puff) veya salbutamol ve ipratropi-um bromür içeren kurtarıcı inhaler (3-4 puff) kullanın.

Eğer bu tedaviye rağmen; Şikayetleriniz 1 günden uzun sürdüyse doktorunuzu arayın. Doktorunuzun bilgisi dahilinde aşağıdaki tedavi şemasını uygula-manız uygun olabilir. Doktorunuzun onayı varsa aşağıdaki şema-yı uygulayın:

47

KOAH'la Yaşam

Atağa girmeden önce günlük olarak kullandığınız nefes açıcı ilaçlarınızı kesin. 5 gün boyunca 6 saat arayla salbutamol içe-ren kurtarıcı/salbutamol ve ipratropium bromür içeren kurtarıcı (2 puff) alın ve doktorunuza durumunuz hakkında bilgi verin.Doktorunuz onayladıysa günlük olarak 32 mg (2 tablet) kortizon içeren metilprednizolon 7-10 gün süreyle alın. Metilprednizolon aldığınızda midenizi korumak için bir mide koruyucuya ihtiyacı-nız olabilir. Balgam miktarında artış yaşıyorsanız doktorunuzla görüşüp bir antibiyotik tedavisi başlamanız gerekecek.

Eğer orta şiddete ve ağır atağa girmişseniz ve/veya atak hayatı-nızı tehdit edecek bir hal aldıysa atağınızın tedavisinin hastanede yapılması gerekir. Bu nedenle yukarıda bahsedilen dozlarda hızlı nefes açan ilaçlarınıza başlamalı ve zaman kaybetmeden acil ser-vise başvurmalısınız.

1. Türk Toraks Derneği. KOAH ile Yaşam. 2. Türk Toraks Derneği. Astımla Yaşam3. American College Of Chest Pysicians and Chest Foundation. Living Well

With COPD. 20044. Türk Toraks Derneği. Solunumsal Rehabilitasyon. 5. O’Donnell DE, Hernandez P, Kaplan A, Aaron S., et al. CTS recommenda-

tions for management of COPD-2008 update-highlights for primary care. Can Resp J 2008; 15(Suppl A): 1A-8A.

48


Documents

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı ... - · PDF fileTürk Toraks Derne¤i E¤itim Kitaplar› Serisi’nde yay›nlanan tüm kitaplar›n bas›m ve ... sigara bırakma merkezlerine