Krtlerin-tarihi

7/28/2019 Krtlerin-tarihi

1/20

Krtlerin Tarihi & M. Krt Krallklar

Krt Tarihine Giri (Entry to Kurdish History)

Krtler, Ortadounun en eski halklarndan olup Torosdalarndan Zagros dalarna kadar uzanan corafyadayaayan ve Hint-avrupa dil grubuna ait bir dil konuanhalkdr. Yaadklar corafyann ad tarihsel olarakKrdistandr, baka bir tanmla ise kuzey Mezopotamyada denilebilir. Tarihi kaynaklar Krtlerin tarihini 5000 ylgeriye gtrmektedir.

Etimoloji

Krt isminin kayna tarihsel olarak ok eskilere

dayanmaktadr. Baz aratrmaclara gre Krt teriminintemelinde KUR kelimesi yatmakta olup Smer kkenlidir.Smerce'de KUR, da demektir. T eki aidiyeti ifadeeder. Bylelikle KURT kelimesi dan halk anlgelmektedir. Bu ismin gemii M.. 3000'lere kadardayanmaktadr. Krdistan corafyas bilindii gibi dalkbir blgedir. O alarda insanlara corafyalaryla veyayaam tarzlaryla balantl adlar verilirdi. Krtlerindeite bu dalk corafyada binlerce yldr yaamasndandolay bu adalm olduklar ileri srlmektedir.Smercedeki KURT ad, Greklerede 2200 yl nceKurdienne (Krt memleketi) diye gemitir.

The Name Kurd And ts Philological Connections adlyazsnda Driver, listesini yaztlardan kard Kurti,Karda, Karduk, Gord, Kord, Cardakes, Cyrtii, vd gibisonekleri farkl dillere gre deise de hepsi ortak birkrd/krt esi ieren tm bu adlarn ayn kktengeldikleri ve etnik olarak ilikili olduklar sonucunavarmtr.

Dr. Asad Khailanynin yapt aratrmalarda binlerceyllk tarihi kaynaklar Krtleri yle kaydetmitir:Dr. Asad Khailany's researches based on thousands ofhistorical resources.

What the ancients referried to Kurds as:

Smerler (Sumerians) - Karda, Kurti ve Guti,Babiller (Babylonians) - Garda ve Karda,Asuriler (..yrians) - Qurti ve Guti,Grekler (Greks) - Kardukh ve Gordukh,Ermeniler (Armenians) - Kortukh ve Gortai-kh,Persler (Persians) - Gurd veya Kurd,Sryaniler - (Syrians) Kardu ve Kurdaye,braniler ve Keldaniler (Hebrews and Chaldeans)-Kurdaye,

Aramaik ve Nesturiler (Armamic and Nestorians)- Kadu,Erken islamik dnemlerin Arap yazarlar (Arabs) - Kurd


2/20

(oul Akrad),Avrupallar ise M.S. 7. yzyldan itibaren (Europeans) -Kurd demilerdir.

Milattan nceki tarihlerde Mezopotamyada tarih

sahnesine km birok kavimlerin Krt asll olduuyaplan aratrmalarda ortaya kmaktadr. Meselaisimleri tarihlerde anlan; Subaru, Kurti, Guti, Lulu, Kusi,K..it, Mitanni, Med, Mannai, Urartu, Karduk, Cyrtii, Gord,Kord, Kardakes v.s. gibi kavimlerin ounun Krd olmasyksek olaslktr. Etimolojik olarak incelendiindebugnk Krtlerin atalarndan bahsedildiianlalmaktadr.

DilKrt dili Hint-Avrupa dil ailesi iinde yer almaktadr. Buailede yer alan ran dil grubu, Krteyi de iermektedir.Daha akcas Krte rani diller ailesinin kuzeybatgrubu iindedir ve Farsadan bamszdr.

Krte, bugn Trkiye, ran, Irak, Suriye, Ermenistandiye bilinen deiik devletlerin snrlar iinde yaamaktaolan ve tarih boyunca Krdistan olarak bilinencorafyada konuulur. Dnyada tahminen 20-25 milyoninsan tarafndan konuulmaktadr. Krte, Irak veKrdistan zerk Blgesinde resmi dil olarak tannmdr.Filolog (Dilbilimci) Abdlmelik Frate gre Krtede 100binin zerinde kelime vardr.

Krt edebiyat, halk edebiyat ve yazl edebiyat olarakikiye ayrlr. Szl edebiyat, yani halk edebiyatnn tarihibinlerce yl ncesine kadar dayanyor. Yazl edebiyat isebin yl ncesine kadar dayanyor. Hemadani Baba Tahir(935-1010), Krt edebiyatnn ilk yazl rneini, bin 100yl nce ran'da Arap alfabesiyle Krte yazmtr.

Krtenin eski ve gl edebi rnlere sahip dier birlehesi de Kurmanci lehesidir. Kurmanci lehesiyle bugne kadar ulamtr iirler yazan Krt airleri arasndailk akla gelenler Ely Herr (1425-1495), Feqy Teyran(1590-1660), Melay Cizr (1570-1640) ve Ehmed Xan

(1650-1707)'dir. Ehmed Xan'nin Mem Zn adl nleseri ilk kez 1730'da evrilip yaynlanmtr.

TarihKrtlerin Anadolu'nun en eski halklarndan biri olduuyaplan genetik, etnografik, linguistik, etimolojik vearkeolojik aratrmalarla gn na kmaktadr.Dnyann her kesinde halklar yaad. AmaMezopotamya'nn, Zagros'un ayrcal var. Yaznnkefedildii yer buras. Atn ilkehliletirildii, ilktekerlein dnd, ilk aritmetik, tp, ilk teleskopunyapld, ilk destann sylendii, ilk iirin yazld,

ticaret, d ilikiler, diplomasi, bar antlamalar, ilktrkler, ilk yontular, ilk tapnak, ilk mutfak, ilk arabn


3/20

kefi ve ilk tiyatronun yaratld insanla kucanam bir yre. te bunlarn hepsinde Krt halknn alnteri vardr. Mezopotamya blgesini Mezopotamya yapanDicle ve Frat nehir isimleride Krtlerdenkaynaklanmaktadr.

I. Antik ada KrtlerMedeniyetin beii olan Mezopotamya yresinin antikhalklarndan biri olan Krtler hakknda bir ok eskitarihi ve corafyac binlerce yl evvel yazdklarkitaplarda bahsetmektedir. Bu kitaplarda ve eserlerdeKrtlerin antik alardan bu yana yer ald, kurduubirok beylik, krallk ve devletlerden bahsedilmektedir.zellikle Yunanl ve Romal tarihiler Krt tarihininaydnlanmasna k tutmaktadr. Anadolu, Mezopotamyave ran kaynaklar Krtlerden bahsetmektedir.

Mezopotamya & Krtler

Subaru Krall

Subarularn yazl tarihi hakknda ilk bilgileri Hitittabletlerinden almaktayz. Buna gre yrenin ilksakinleri Mitanni adnda bir devler kuran Hurrilerolmutur. M.. 3000 ve 4000 yllarnda blgedeSubarular'n yaadklar ve Frat isminin bu halktarafndan verildii ileri srlmtr. Subarular'nHurriler'le ayn kkten geldikleri ve yeryznde madeniilk ileyen kavim olduklar bilinmektedir. Hatta ilenen

madenlerin Mezopotamya'ya da ihra edildiianlalmaktadr. Mezopotamya'da gelien kltrlerinkkenini burada aramann daha doru olacakanaatindedirler. M.. 17. yzyl iindede SubarularMitanni Kralln kurdu.

Subarularn Krt olduuna dair tezler vardr.Subarlarn dier ad Suvardr. Subaru kelimesiKrtedeki ivan kelimesinin bozulmu hali olduu iddiaedilmektedir. Krtede ivan oban demektir.Krtlerin nemli bir blm bugnde oban hayatsrdrmektedir. Erbilde Subarularn bir blmnn

yaad yerde tarihi Krt airet konfederasyonu olanZubari konfederasyonu Subari/Subaru adn halentamaktadr. Irakda dileri bakanl yapm HoyarZebari adnda bir Krt bakan dahi vardr.

Guti KrallZagros dalar ve Aa Zap nehrinin kylarnda yaayanve bu gnk Krtlerin atalarndan biri olan Gutiler veyaKutiler, M.. 2700 yllarnda bamsz bir devlet kurar,Gutiler/Kutiler Mezopotamyann en eski halklarndand.Gutilerin bilinen 21 tane kral olmutur. Guti/Kuti iktidar2 asra kadar srmtr. Guti hanedanl daha sonra ise

Ur hanedanl tarafndan sona erdirilmitir.


4/20

Gutiler, Mezopotamya kuzeyindeki Akad memleketleriniM.. 2649 yllarnda igal edip tam iki asra yakn, Smerve Akadlar idare ettiler.Akadlar dneminde Zagrosda yaayan Gutiler Akad kralNaram-Sinin lmnden sonra kral adaylar arasnda

yaanan kavgadan faydalanarak Akadlar sprenGutiler, demoralize olmu Akad ordusunu yendi. Fratnehri kenarnda bulunan Agade ehrini alarakimparatorluuda ele geirdiler.

Krtler ortadounun en eski tarihlerinden birinioluturmaktadr. Tarih, antropoloji, etnografi, velinguistik gibi deiik bilim dallarnda uzman olanaratrmaclarn byk ounluu Gutileri Krtlerinatalar olarak saymaktadr.Eric Jensen kitabnda: Ortadounun Krtleri Krdistandamodern tarih daha muhafaza edilmemiken Krdistandayayorlard diye yazmaktadr. Mezopotamya tarihiuzman Pennsylvania niversitesi Dou bilimleri BakanProf. Ephraim Avigdor Speiser gre tarihte ilk Krthalkndan bahsedilmesi M. 3000 yllarnda Gutium adaltnda gereklemitir. Gutiumlular (Krdistan) Hint-Avrupa dili konumaktaydlar (Morris). GutiumKrdistann ta kendisi olmas bir tarafa etimologlaragre Guti kelimesi dahi Krt kelimesin deiime urameklidir. Prof. Howortha gre Kurdistan ad Gutiumkelimesinden tremitir. Ve Babilonyalarn kullandKhuradi veya Quradu kelimesini Guti adylabadatrmaktadr. Guti lkesi modern Krdistannaddr.

Sayceye gre Krt ad Babiloncadaki quradukelimesinden gelmektedir ve sava anl tamaktadr vebu kelime Van cvarndaki halkn adndankaynaklanmaktadr.

Ortadou uzman eitimci Dr. Honigmana gre Gutikelimesi Krt kelimesiyle ayndr. Guti, Kurti adnniranize ekliyle telaffuz ediliidir. G>K dnm olmu.rnein: Karde kelimesinin Garda kelimesine dngibi. Etimolojik olarak R harfinin zamanla yutulmuolmas ise etimolojide doal bir olgudur, dolaysyla,ortaya Guti km: Guti-Gurti-Kurti. Gutilerin yaad

Gney Krdistan yresinde halen Judikan adl Krtaireti mevcuttur.

Aratrmac Rawlinsona gre ise Gut ilkel Keldani dilindesr anl gelmektedir Baka bir iddiaya gre ise Gutikelimesi Smer kkenlidir ve yine (Gud=kz, sr)bugnk Krtede yer alan kz, sr sahibi halk anlgelmektedir. Gutiler bugnk Soran Krtlerin yakndurmaktadr.

Guti Krallar:

nkiu Zarlagab


5/20

ulme Silulume Inimabake Igeau Yarl-agab

bate Yarl-angab Kurum Apil-kin La-erabum rarum branum Hablum Puzur-Suen Yarlaganda Tirigan

En son Guti kralnn ad Tirigandr. Tir Krtede Ok,Tirigan ise Oku demektir.

M.. 2000, Krtlerin Atalar: Churriter (Hurri), Guti veSubarular

Mitanni mparatorluu

Mitannilerin, Habur aynn (rnak) doduu yerdeVauganni (Vaukani) adl bir kent merkezine sahipolduu, buradan kantabletlerden anlalmaktadr.California niversitesi Arkeologu Prof.Yoteshilani,Mitannili Krtlerin Habur yaknlarnda yaam olduunu,

imparatorluklarnn adnn ise enak olduunu yaptkazlarda kefetmitir. Hurri dil grubu konuulmakta,arlkl olarak orta Mezopotamya da, bugnk Urfa,Mardin ve rnak blgelerinde hkm srp; M. 1500-1250 yllar arasnda yaamtr. Demiri kendi tekelindetutmutur. At yetitiriciliinde mehurdur. Asur veHititlerle srekli ve iddetli bir atma ort yaamtr.Mitanni kral Sauatar, ..ur zerine yrr ve kenti elegeirir. ..ur prensliinde ..urrabi ve II. ..urnirarininbulunduu bu zamanda ..ur, Kas krallarnn etkisindenkurtulur, ancak bu kez de Mitannilere tabi olmak zorundakalr. Sauatar, feth ettii ..ur kentinden birok kymetli

eyalarla birlikte bir altn kapy da ganimet olarakrnakdaki bakenti Vaukanniye gtrr. Sauatarnbu baarl faaliyetinden sonra, Mitannilerin dousnrlar Zaros Dalarna kadar geniler. KuzeySuriyedeki eski denetim alanlar olan Halep ve Kadeblgeleri de tekrar Mitanni hkimiyetine girer.Mitanniler, Suriye, Amuriye, Asur memleketiyleKrdistanin Kerkk blgesine kadar olan topraklarahketmilerdir. En son Asur mparatoru Salman..artarafndan varlna geici olarak son verilmitir.

Mitannilerin bakentinin ad Vaukanidir. Bu ismin

aratrmaclar tarafndan Krteden kaynakland ilerisrlmektedir. Krtede baikani veya hokani gzel


6/20

pnar demektir. V-B-H harfleri etimolojik olarak enkolay dnm olan harflerdir. Zamanla fonetikdeiime uram olmas yksek olaslktr.

Mitannilerin Aryan (Ar) kkenli, (zelliklede Mitani

krallar) olduklar biliniyor. Byk olaslkla MitannilerKrdlerin atalardr.

Tarihi Speiser gre Mitaniler Ar rkna mensup veKrtlerin ecdatlarndan, Zagros topluluunun birblmn tekil eden Subarularn bir koludur.Mitannilerin yaad ayn corafik blgelerde yaayanKrt airetleri halen Mitanni adn Mattini, Motikan/Motigibi ekillerde yaatmaktadr.

Mitani krallar:

Kirta (M.. 1500 1490) uttarna I (M.. 1490 1470) Baratarna (M.. 1470 - 1450) Paratatar (M.. 1450 - 1440) Sauattar (M.. 1440 - 1410) Artatama I (M.. 1410 - 1400) uttarna II (M.. 1400 - 1385) Artaumara (M.. 1385 - 1380) Turatta (M.. 1380 - 1350) uttarna III (M.. 1350) Mattivaza (M.. 1350 - 1320) Sattuara I (M.. 1320 - 1300) Vasaatta (M.. 1300 - 1280)

attuara II (M.. 1280 - 1270)

Birok Mitanni Krallarnn adlarnda at kelimesibulunmaktadr. atr eski Krtede site yada ehiryneticisi anl gelmektedir. ehir anl gelen atszcnden tretilmitir. at szcnn ran dillerde'ar', 'ahar', 'ehr' gibi versiyonlar da vardr. ateklinde syleneni en eskisidir. ah (Kral) sfat dahi buat kelimesinden tretilmitir. Dolaysyla MitanniKrallarnn adlarnda at kelimesinin bulunmaskralllklaryla ve ehir yneticilikleriyle ilgilidir.Arta szc ise hem Krte hem de eski ran dillerde

soylu, doru, adil, hak, yasa anlamlarna gelmektedir.

Komagene KrallKommagene (Komajen) krall M.. 162 M.S. 72 yllararasnda Anadoluda bugnk Adyaman ili cvarlarndabyk Zilan airetine mensup Krtler tarafndankurulmutur. Nemrud Da Krt krallnn en nemlimerkezi, bakenti, idi. Kral Nemrud Krd olup addaKrtedir. Nemrud kelimesi Krtedeki Nemir veyaNemird kelimesinin Trkelemi eklidir veLMSZ demektir. Komagenes, Helen kkenli biradlandrmadr. Nemrut Dana, teki adyla Krt Da

diyorlar. Kom szc Krtede topluluk anl geliyor.Gene ise soy, kabile, airet anl gelmektedir. Komagene


7/20

yan yana geldiinde herkesin evi anl ortaya karyorveya gebe airetler diyar anl gelmektedir. Krtlntm kriterlerini zerinde tayan yuvarlak tepe, rnekina planlar ve karmak renkli duvarlaryla dizaynedilmiti. Krtler'in tm tarih, gelenek, grenek ve kltr

miraslar Krte'nin derinliklerinde gizlidir. Krtlerinatalar olan Kommageneler dneminde blgede bar vehuzur hkm srmtr. Yazl belgelerde M.. 850ylnda grlen kralln ismi o dnemlerde Kummuveya Kummuhu olarak geer. Yzyllardr kAnadoluya Tanrlar da Nemruddan doar ve tm dnyauygarla uyanr.

Kommagen Kral bir keresinde Asurlulara bakaldrr.Asur kral Sargon Kommagenleri yener ve yenilen asikral: Tanrlardan korkusu olmayan tanrsz bir adambu. Sadece kt planlar yapan bir hilekar, diyereksular. Kral Sargonun nitelemesi fazlasyla znelgrnebilir. Ancak Sargon szlerine syle devam eder:karsn, oullarn ve kzlarn, maln ve hazinelerinialdm ve son olarak halkn aldm ve onlarMezopotamyann gneyine (bugn Irak) srdm.Anlalan, yerleik halklar yurtlarndan topraklarndansrmek o zamanlarda da uygulanan bir yntemdi.

Yunanl tarihi ve corafyac Strabo, M.S. 7-18 yllararasnda yazd "Corafya" (Geographika) adl nleserinde Komageneden bahseder. Komagenenin kkbir lke olduunu, Samosata (Samsat) adndaki, doaylakaplanm bakentte kraliyet ailesinin ikamet ettiini,

ama imdi Roma eyaleti olduunu anlatm. ehrinfazlasyla bereketli topraklarla kapl ve Frat nehrininkenarnda olduunu yazm.

Kommagene Valileri, M.. 290-163

Sames I (M.. 290-260) Arsames I (M.. 260-228) Xerxes (M.. 228-201) Ptolemaeus (M.. 201-163)

Komagene Krallar, M.. 163-M.S. 72

Ptolemaeus (M.. 163-130) Sames II Theosebes Dikaios (M.. 130-109) Mithridates I Callinicos (M.. 109-86) Antiochus I Theos Dikaios Epiphanes PhilorhomaiosPhilhellen (M.. 86-38) Mithridates II Philhellen (M.. 38-20) Antiochus II (M.. 29) Mithridates III (M.. 20 -12) Antiochus III (M.. 12 - M.S 17) Romaya mparatorluuna geti (M.S. 17-38) Antiochus IV Epiphanes (M.S. 38-72)

Komagenenin Tarihi Eserleri


8/20

Adyaman ehrinde bulunan Nemrud 2150 metreyksekliinde ve btn blgeye hkmedercesinedurmaktadr. Toros sradalarna aittir. Gndoumu vegnbatmnn tm ihtiamyla izlenebildii bu tepede,Kommagene (Komajen) Kral 1. Antiochos kendisi iin

grkemli bir ant mezar, mezar odasnn zerine krmatalardan oluan kutsal alanlar ina ettirmitir. Kral1.Antiokhos'un (Tanrlar Da) Nemrud dana yaptrdgrkemli kutsal alan, kendi heykeli ve herbiri 9 myksekliindedir.Dou ve bat teraslarda; sra halindedizilmi blokhalinde 8 yontma tan st ste oturtulmasylaoluturulan 8-10 metre yksekliinde muhteemheykeller, kabartmalar ve yaztlar bulunmaktadr.Heykeller, bir aslan ve bir kartal heykeliyle balar veayn dzende son bulur. Hayvanlarn kral olan aslanyeryzndeki gc, tanrlarn habercisi olan kartal isegksel gc sembolize eder.

Korduene Krallnl Atinal filozof ve tarihi Ksenefon (M..430-355),Anabasis (sefer) adl eserinde Kardukhi dedii Krdlertarafndan Korduene Krall adnda kurulmu bir krallkvard. Bu krallk Hakkari ve Diyarbakr arasndakurulmutu. Korduene krall Krt krallar ve prensleritarafndan ynetiliyordu. Ksenefonun dediine grebamsz yaayan bir halkd ve Akamenid kralna baldeildiler. M.. 1. yzylda ise Ermeni olduu ilerisrlen Kral II Tigranes tarafndan Korduene(Krdistan) feth edilmitir. Kral Tigranes, Korduene kral

Zarbienusu da suikast dzenleterek ldrtmtr.

Yunanl tarihi Plutarch M.S. 1. yzylda, Krdistan kralZarbienusun Ermenistan kral Tigranesin basksna karittifak iin Roma konsolosu Appius Claudius yoluylaRoma generali Lucullusla gizlice irtibata getiiniaktarm. Fakat bu durumdan haberdar olan Tigranes,Krt Kral Zarbienusu, karsn ve ocuklarn RomallarErmenistana girmeden nce suikast dzenleterekldrtm.

M.. 74de Roma generallii ve konsolosluu yapan

Lucullus dncesiz olmad iin Krdistana girdiindeZarbienus onuruna cenaze trenleri dzenletmi.Zarbienus iin dzenlenen treninde kraln cenazesialtn, kraliyet elbiseleri ve Tigranesden alnankalntlarla sslenmi. Lucullus kendi elleriyle sslenmicenazeyi kraln akrabalarda yanndayken atee vermi.Arkadalarna katlarak Zarbienusun adna ierek;Zarbienusu arkada; veRomallarn iyi bir mttefikiolarak anlatr. Lucullus, Krt Kral Zarbienus ansna damasrafl byk bir ant yaplmasn emreder. Krt KralZarbienusun saraynda ok fazla altn, gm ve milyon lek msrdan oluan byk hazine bulunmu.

Bylece Romal askerlere bolca msr temin edilmiti.Lucullus kamu hazinesinden tek kuru almad iin de


9/20

takdir edilmiti. Bylece savan masraf kendiliden dekarlanmt. (Plutarch/Hayatlar/Lucullus, Blm 36)

ngilizce metni - Chapter 36: Zarbienus, the king of theGordyeni, as has been said, secretly stipulated with

Lucullus, through Appius, for an alliance, beingoppressed by the tyranny of Tigranes. He was informedagainst, however, and put to death, and his wife andchildren perished with him, before the Romans enteredArmenia. Lucullus was not unmindful of all this, but onentering the country of the Gordyeni, appointed funeralrites in honour of Zarbienus, and after adorning a pyrewith royal raiment and gold and with the spoils takenfrom Tigranes, set fire to it with his own hand, and

joined the friends and kindred of the man in pouringlibations upon it, calling him a comrade of his and an allyof the Romans. He also ordered that a monument beerected to his memory at great cost; for many treasureswere found in the palace of Zarbienus, including goldand silver, and three million bushels of grain were storedup there, so that the soldiers were plentifully supplied,and Lucullus was admired for not taking a singledrachma from the public treasury, but making the warpay for itself.

M.. 200 yllarnda Anadolu ve Krt Krallklar: Sophene,Gordyene, Mardia, Cortea, Komagene

Ermenistan kral Tigranes yeni kurduu Tigranocerta

(Diyarbakr, Silvan) adndaki ehre Adiabene, Asur,Gordyeni ve Kapadokyallar yerletirmi. Bu ehirdeGrekler ve Kilikyadan getirilip yerletirilmilerde varm.Tigranes bu insanlarn yerleim yerlerini darmadaanederek sakinlerini zorla Tigranocertada yaamayamecbur etmi.

ngilizce metni - Chapter 36: Thus successful in hiscampaign, Lucullus struck camp and proceeded toTigranocerta, which city he invested and began tobesiege. There were in the city many Greeks who hadbeen transplanted, like others, from Cilicia, and many

Barbarians who had suffered the same fate as theGreeks, Adiabeni, ..yrians, Gordyeni and Cappadocians,whose native cities Tigranes had demolished, andbrought their inhabitants to dwell there undercompulsion.

Modern Ermeni tarihilerinden Nicholas Adontz (ArmeniaIn The Period Of Justinian, 1970) ve Cyril Toumanoff(Studies In Christian Caucasian History, 1963)ungrlerini de ksaca not etmek gerek. Toumanoff, lokalKardukhi hanedanlklarndan, bir GordyeneKrallndan ve Korduene prenslerinden, 298 ylndan

sonra onbe kalesi bulunan Kordueneprensliinde/devletinde Roma kontrolnden szeder


10/20

(a.g.e., s. 181-182).Adontz, Tigranesn ordusundaki etnik gruplar arasndaGordyenleri de sayar (s. 318), modern Krtlerinatalarnn Kurtiler olduunu syler. Krtler KralTigranesin ordusunda yer alp birok yerleim yerini o

dnemlerde hakimiyeti altna almtr. BunlarMezopotamya, Azerbaycan, Suriye, Kapadokyadr.Krtlerin orduda yer almas sayesinde Ermenistan Kralmparatorluunu geniletebilmitir. Kral Tigranesin Krtolduuna dair iddialarda vardr. Daha sonra ise KordueneKrall M.. 55 ylnda Roma imparatorluunun bireyaleti oldu ve 384 ylna kadar 4. asr Romahakimiyetinde kald.

Korduene Krallar:

Zarbienus (M.. 74) Maniasurus (M.S. 115)

Sophene KrallSophene Krall Dicle ve Frat nehirlerinin arasndankurulmu bir krallktr. Ermenistan krallnngneybatsnda olan Sophene Krall bir ok kereErmenilerin, Perslerin ve Romallarn hakimiyetinegirmitir.

Resmi Orjinal Boyutlarinda Grmek Iin Tiklayiniz.

Roma imparatoru Diocletian tarafndan feth edilenSophene Krall, Zaza Krtlerinin corafk yerleimyeriyle kesimektedir. Bu Sophene Krallnn ZazaKrtleri tarafndan kurulmu olduu tarihiler tarafndansylenmektedir.

Sophene (upan, Supani) krall, M.. 95te Byk


11/20

Ermenistan (Dou Ermenistan) kral olan II. Tigrantarafndan devrildi. M.. 95 ylnda tahta kan veByk nvan tayan Tigrann ilk ii kk Sophenekralln fethetmek oldu. O tarihe dek bamsz olanSophene de ilhak edildi ve Ermenistana baland.

Ermenicede Tsophk adyla bilinen Sophene Krallbugnk Elaz-Dersim blgesine tekabl ediyordu. Odnemde Sophene kral olan Artanesi tahttan indirdi.Artanes, Zariadresin soyundand. (Plutarch, Lucullus,Blm XXI), (Strabo XI. 532)

Zariadres I Sophene Kralyd. M. 201 ylnda BykAntiochus byk Ermenistan ve Sopheneyi Ermeniolduu iddia edilen generaller Artaxias ve Zariadresleberaber feth eder. Antiochus, Zariadresi Sophene valiseolarak atar. Antiochusun Romallara kar M. 201ylnda yenildigi Magnesia (Manisa) savanda, Artaxiasve Zariadres ayaklanr. Roma fethiyle Artaxias bykErmenistan, Zariadres de Sophene Kralln bamszolarak ynetmeye balarlar. Kral Zariadresinyaptklarna bakldnda Zaza Krd olduu izlenimivermektedir. Zariadres (Zareh) kelimeside Krtedenkaynaklanabilir. Zar kelimeside Krte ve ZazacadaSar demektir.

Baz kaynaklara gre Urartu kral Menuanin blgedekifetihlerini anlatan Bagindeki yaztta Dersim ve Elazyrelerine Supani denmektedir. Bu adn sonralar Sofene(Sophene) ekli altnda yaadgn grmekteyiz.

Zaza Krtlerinden Pers Kral Darius da bahsetmektedir.

Pers mparatorluunun hkmdarln yapan Pers KralI.Darius (Dara)un (M.. 522-486) yaam olupOrtadounun birok lkesini egemenlii altna almtr.Darius, M. 515 yllarnda Behistun yaztlar olarak nkazanm ivi yazsn hazrlatmtr. Darius, yerden 100metre ykseklikteki kayalklara yazd Behistunkitabesinde Pers tarihinden bahsetmektedir. Behistunkitabesi dilde ayr olarak yazlmtr: Eski Farsa,Elamice ve Babilce.

Birinci stunda Darius M. 515 yllarnda Frat nehrininkenarnda Zazana adnda bir kasaba olduunu yazm.Bu kitabede, Dersim (Tunceli) ve Elaz havalisiZazana ad ile anlmaktadr.

Stununun ingilizce metni:

[1.19] Says Darius the king: Afterwards I went toBabylon; when I had not reached Babylon - there (is) atown Zazana by name along the Euphrates.

Urartu Kral I.Argistis (M.. 780-755), Zaza Krtlerindenbahseder. Baz yazlarnda (kitabelerinde) ise, Zazalar


12/20

Zavaidi diye gstermitir.Bu kraln Saski hanedanile Zuaenlere olan dmanl ve aralarndakimcadeleler de anlmaya deer.

Yunanl Ksenofonda bu blgede (M.. 401 ylnda),

SuSa adnda bir ehirden bahsedilmektedir. Ki buehir, Zazalar tarafndan kurulduu izlenimini verenSophene krallnn merkezi olarak kabul edilmektedir.

nl Yunanl tarihi, felsefeci ve corafyac Strabon(Strabo) M.. 65-M.S 25 yllar arasnda yaamtr.Strabonun yazdna gre, Roma imparatoru Pompey,SopheneyiTigrandan ald ve Nero (M.S. 54-68) onu ayr bir krallkolarak Sohaemusa verdi. Sophene, daha sonra ise ayrbir krallk olarak tarihi kaynaklarda gsterilmeyebalanmtr.

Tarihi byk Pliny, M.S. 2. yzylda Anadolu veMezopotamya cvarlarndaki lkeler ve eyaletlerdenbahsederken birok kere Sophene adn kullanmaktadr(Pliny, Adiabene, 6.16, 6.10).

Tarihi Prof. Dr. Mehrdad zadi, Sopheneyi (upani)Elazin byk Subhan airetinden saymaktadr. Buairet halen mevcuttur.

nl Suriyeli Arap tarihi, etnografist ve corafyacYakut bn Hamavi 1179-1229 yllar arasnda yaamtr.Hamavinin Mcem l-Buldan adl eseri corafya

szl olup, tarihsel, biyografik ve kltrel bilgileriermektedir.Yakut El Hamavi 12. yzylda Sophenenin bakentiArsamosata kentinin %25inin Ermeniler tarafndanmeskun tutulmu olduunu yazm. Buradan yola karakgeriye kalan %70-75ininde Zaza Krtleri tarafndanmesken tutulmu olduu anlalmaktadr. Bunun yansraErmeni krallarnn Ermeni asimilasyonuda hesabakatldnda; ilk kurulduu yllarda Krt kenti olduu dasylenebilir.

Sophenenin Bakenti

Sophene Kral Arsames (260-228): Fratn anakollarndan Aratsani Nehri havzasnda kendi adn verdiiArsamosata (Aramaat) kentinin kurucusudur. Batkaynaklarnda Sophene Krall olarak anlan devletinkendi sakinlerinin dilindeki ad 'upani'dir. Batlkaynaklarda ismi Arsamosata (Aramaat) olarak geenSophenenin bakenti Bizans anda Asmosata olarakanlmtr. Ayn isim Ermenice'de Amuat'a dnm,Sryaniler kente Aremat, Araplar ise Sumaysat yadaSumeisgat demilerdir.

Sophenenin bakent adnn Krte olduuna dair

grler:


13/20

Krd dilindeki ad emat'tr. atr eski dilde site yadaehir yneticisi anl gelmektedir. ehir anl gelen atszcnden tretilmitir. at szcnn ran dillerde'ar', 'ahar', 'ehr' gibi versiyonlar da vardr. ateklinde syleneni en eskisidir. ah sfat dahi bu at

kelimesinden tretilmitir. emat adnn Krd dilindeem (Gne) ve at (ehir)'den hareketle Gne-ehir,Ba-ehir anl geldii Krt dilbilimcileri tarafndansylenmektedir.

emat, Elazn Palu snrlar ierisinde, Muratrmann Gney kysndadr. Palu merkez bucaa balXaraba Ky'nn upani krallnn tarihi bakentiolduunu ayn yerdeki emat Kalesinin varlndanbiliyoruz. Gnmzde ismi 'rencik' olarakdeitirilmitir.

Yunanl corafyac Strabo Sophenenin bakentiniKarkathiokerta (Carcathiocerta) olarak gstermektedir.Bu ehirin Elaz (Harput) ehrine yakn olduuanlalmaktadr (XI.14.2). Carcathiocerta ehrinin ad daHarput adyla benzerlik tamaktadr.

20. yzyln byk uzmanlarndan biri olan Marquartagre Carcathiocerta kenti aslnda Argatiokerta kentiolarak dzeltilmesi gerekir. Argatiokerta kentiniSophene kral Zariadresin olu Argatias kurmutur.Marquarte gre bu kentin kalntlar Dicle nehrininkayna Eil veya Arghana Suyu yaknlarndadr.

__________________

| ye mzalarn Grmek in Buraya Tklayarak KaytOlabilirsiniz. |

22-11-2007, 04:12 PM #2(permalink)

renuma

Giri Tarihi: Jun 2006

Konum: YNE WANGL KIYILARINDA...

Ya: 26

Mesaj: 7,203

ye No: 5928

Cinsiyeti : Bay

tibar Gc: 52569

Rep Puan : 5255679

Rep Derecesi

Sophene Krallar:

Sames (Kurucu-M.. 290-260), Arsames I (M.. 240), Charaspes (M.. 235), Arsames II (M.. 230), Xerxes (Kserks) (M.. 220), Abdissares (M.. 210), Zariadres (Bamsz M.. 190), Morphilig (M.. 190), Mithrobuzanes (M.. 170), Artanes (M.. 110),

Arsaces (M.. 70), Roma mparatorluuna baland (M.. 63)
http://www.bydigi.net/register.phphttp://www.bydigi.net/register.phphttp://www.bydigi.net/register.phphttp://www.bydigi.net/1726917-post2.htmlhttp://www.bydigi.net/1726917-post2.htmlhttp://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726917http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726917http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726917http://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726917http://www.bydigi.net/1726917-post2.htmlhttp://www.bydigi.net/register.phphttp://www.bydigi.net/register.php


14/20

Strabodaki Artanes, C. Toumanoffa gre, Sophene kralZariadris (Zareh)in olu Mithrobuzanes I olup, doruad Me(h)ruzandr. M.. 95 ylnda Byk Tigranes II(95-55) tarafndan devrilmitir. Ona gre Armog adnn

daha doru ekli de Artok (Artanes)tur. Zariadres(Zareh) ise bamsz Sophenenin kralln yapmtr vemhtemelen Zaza Krdlerindendir. Mehruzan ile Zarehadlar Krtedeki Mihrican, Mrzeban, Zara ve Zaradlaryla etimolojik olarak ok yaknlk gstermektedir.

Adiabene KrallAdiabene krall, Mezopotamyada musevilie M.. 1.yzylda ihtida etmi Krtler tarafndan Erbil merkezliolarak 2000 yl nce kuruldu. Bu krallnvatandalarnn ounluunun Krt olduugrnmektedir. Kraliyet evinde, Krt Kral Monobazes,kralie Helena, vrisi ve olu zatesin (Yazatakelimesinden tremi ve Krtede Melek demektir)adlar halen ilk din deitirenler olarak muhafazaedimitir.

Romallarn, srail kentleri Judea and Samariaya zaptsrasnda (68-67), oraya asker yollayan sadece KrtAdiabeneydi.Galilee ehrinin kuatlmas srasnda buraya yardm iinbirlikler yollayan Adiabene Krall eer Museviolmasayd bu hareketin izah edilebilir bir gerekesiolamazd.

nl Yunanl tarihi, felsefeci ve corafyac Strabon(Latince: Strabo) M.S. 1 yzylda Geographika adleserinde Adiabene Krallndan bahseder. Strabo,Adiabenenin ounlukla dzlkler ve ovalardanolutuunu, halen Babilonyann paras olduunu; amaAdiabenin kendi hkmdarlar olduunu yazmtr.Tarihi Pliny, M.S. 1. yzylda Naturalis Historia (NaturalHistory) adl kitabnda Adiabeneden bahseder ve yleder: Eskiden Carduchi halk (Kardukhi) olarak bilinenimdi ise Cordueni, Adiabeneyle birleir ve nlerindenDicle nehri akar (Kitap VI. 17{14}). Pliny, Adiabene

adl blmde Adiabenenin bakenti Erbili Pers KralDariusun ordusunun Byk skender tarafndanyenilgiye uratld ehir olarak tanmlar.

Yunanl tarihi Plutarch M.S. 2. yzylda Lucullus adleserinde Adiabene kralndan bahseder ve TigranesleRomallara kar ittifak oluturduklarn anlatr.

nl Hardvard niversitesinin tarih profesr DrMehrdad Izadi, Adiabene adnn antik Krt Hadebani(Hadhabni) airetinden kaynakland sylemektedir.Bu airet halen sentral Krdistan olarak tanmlanan

blgede mevcuttur. Bu airet srgne maruz kald iinHorasan ehrindede mevcuttur.


15/20

Adiabene Hkmdarlar:

zates I (M.S. 15), Bazeus Monobazus I (M.S. 20?-30?),

Heleni (M.S. 30-58), zates II bar Monobazus (M.S. 34-58), Vologases (zates II kart Partiyal isyanc - M.S. 50), Monobazus II bar Izates (58-75), Meharaspes (M.S.?-116), Roma mparatorluuna geti (M.S. 116-117), Narsai (M.S. 170-200), Bilinmiyor (M.S. 200-310), Aphraates (M.S. 310), Sasani mparatorluuna geti (M.S. 226-649),

Dicle & FratFrat ve Dicle Sularnn arasndaki verimli yere tarihtengnmze Mezopotamya (nehirler aras, Dicle ve Frataras) denilir. Yunanca kaynakl bir isimdir.Mezopotamya'da ilk tapnak, ilk yaz, ilk aritmetik, tp,ticaret, d ilikiler, diplomasi, bar antlamas, ilktrk, ilk yontu, ilk mutfak, ilk tiyatro, ilk astroloji gibiilklere sahne olmu bir yredir.

Dicle ve Frat nehirlerinin Krte olduuna dairetimolojik tezler:

*Dicle isminin etimolojisi:

Krtede Tij kelimesi sivri ve keskin demektir. Tirkelimesi ise ok demektir. Dicle nehride keskin ve sivri birnehir ve ok gibi giderek vurduunu devirir. Tij-Dij-Dijle-Dicle kelimelerinden tremi. T>D dnm olmu.

Dnyada Diclenin bilinen ad Tigrisdir. Dnya dillerinedeYunancadan gemitir. Yunancada kelimelerin sonunagelen is eki gelir ve Tigrisden karlnca geriye kkkelime Tigr kalyor.

Yunancada J harfi yoktur. Krtedeki J, Yunancaya G

olarak geer.

Tij-Tir-Tig-Tigr-Tigris

Tij-Dij-Dijle-Dicle

Her ikiside Krtedeki Tij/Tir kelimelerinden tremitir.Dicle ismi binlerce yllk Krte bir isimdir, belkide on binyllk.

Krte iki isim: Dicle & Frat

Resmi Orjinal Boyutlarinda Grmek Iin Tiklayiniz.


16/20

*Frat isminin etimolojisi

Bat dillerinde Frat nehri, Euphrates olarak geer.Euphrates ad Yunanca'dan gelen bir szck olup, aslkaynak Krtedeki Fere Re ve Hat kelimeleridir.

Krtede: Fere Geni, Re Akan su, Hat Akan/gelen

Fere Re Hat = geni akan su. ki tane Re olduu iinteki kullanlmyor. Ferehat Geni akan su demektir.

Yunancada s eki kelimelerin sonu gelir bunu karncaEuphrate kalr.

Ferehat = Euphrate = Frat

Frat nehride geni akan bir nehirdir. Bu nehire nedenKrtler tarafndan Frat adnnverildii nehrin bu zelliiok iyi gstermektedir. Frat ismi Hint-Avrupa kkenliProto-Krte bir isimdir. Medeniyetin ilk kurulduuMezopotamyadaki Dicle ve Frat nehirlerinin adlarnKrtler vermi olmas yksek olaslk olarakgrlmektedir.

Anadolu-Mezopotamya KaynaklarBir Smer tabletinde Kurtie ad altnda yer alan halknveya Kardakalar'n eski tabletlerde ad geen Proto-Krtkavimler olduklarna bilim adamlarnn inanlar var.G.R. Driver gre bu yre Van glnn gneyidir. Fakatbunlar Krt boylarnn sadece bazlarn tekil eder.

Laga kral M.. 2400 yllarnda Karda kabilesinden szeder ve M.. 2200 yllarnda Ur padiah Kmil Sin (KemilSin), Kurde topran prens Verdenner'e brakmtr.1370'te Hitit Padiah Subilkubme, Gurde adnda birtopluluun adn anar. Daha sonralar Asur Kitabelerinde

Karadaka Yaylasndan ve kurtie, kurti topluluundan szedilir. (Krtler ve Krtlerin Tarihi, sayfa 15)


17/20

Asurlulardan kalan bir tablette bugn Kurti veyaQurtie diye okunan bir kavim adna rastlanmtr. G.R.Driver bu blgenin Bitlis yresini kapsayan gneydou

Anadolu olabileceini dnmtr. Asur tabletleriKurtiler iin Dalarn Cini/Efendisi diye yazyor.

Tarihi Speiser, Mesopatamian Origins adl eserindeKrtleri Gutilerle ilikilendirir.Bu tezine kant olarak Asur kral Tukulti-Ninurta(Enurta) I (1244-1208 M.)in kaytlarndan balayarakQuti (Guti)lerle balantl olarak sk sk Qurti/Kurtiadyla karlaldn, Quti ve Qurti denenlerin Uqumani(Kummuhi) adl airetlerin komular olarak sk skbirlikte anldklarn ve yaztlardaki bu referanslarda Quti(Guti) denenler ile Qurtileri birbirinden ayrmann pratikolarak imkanszln ne sryor.

Asur kral Tiglath-pileserin (M.. 1114-1076) zafersilindiri Krt adnn getii en eski kaytlardandr. Kurtiveya Qurtie adndaki yerin kral tarafndan feth edildiinive bu blgenin Van glnn cvarlar olduuanlatlmaktadr. Kurti ad verilen yerin adnngnmzdeki ad ise artc bir ekilde halen ayndr.Fakat son 60 ylda deitirilmitir.

Asur kral Tiglath-Pileser II (M.. 745-727) Kur-ti-e diyeadlandrlan bir kabileyle sava yapd grlmektedir.

Salmaneser Iin yaztnda Kirkhular, Kurkhiler gibi adlar,Tiglat-Pileser Iin bir yaztnda onun zapettii yerlerarasnda Mekhri (Mikhri) ve Bisri blge adlar,Tukulti-Ninib Iin fetihleri arasnda Kurti (Kur-ti-i),Tiglat-Pileser IInin yaztlarnda Quru halk gibi adlargeer. erefname Krdistanda Mekri adnda bir vilayetve ehrizorda bu adda bir airet sayar. (Seyfi Cengiz,Krtlerin orijini)

__________________

22-11-2007, 04:13 PM #3(permalink)

renuma

Giri Tarihi: Jun 2006

Konum: YNE WANGL KIYILARINDA...

Ya: 26

Mesaj: 7,203

ye No: 5928

Greko-Roma Kaynaklar

Herodot

M.. 5'ci yzylda yaam olan ve Tarihin Babas

olarak tannan Yunanl Herodot, Halikarnas ehrindedodu. Kendi anlatmna gre Msr, Mezopotamya ,
http://www.bydigi.net/1726920-post3.htmlhttp://www.bydigi.net/1726920-post3.htmlhttp://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726920http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726920http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726920http://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.facebook.com/share.php?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.furl.net/storeIt.jsp?u=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://technorati.com/faves/?add=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://del.icio.us/post?url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://digg.com/submit?phase=2&url=http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.htmlhttp://www.bydigi.net/member.php?u=5928http://www.bydigi.net/tarih/227484-kurtlerin-tarihi-m-o-kurt-kralliklari.html#post1726920http://www.bydigi.net/1726920-post3.html


18/20

Cinsiyeti : Bay

tibar Gc: 52569

Rep Puan : 5255679

Rep Derecesi

Pontus ve Pers hkmdarln gezdi. Gney talyannThurioi ehirini kurdu ve orada yaad. M.. 447 Atinayayerlet. Gen yata Romada yazarla balayanHerodot Yunan-Pers Savalar, Yunanllarla Barbarlar,Genel Tarih gibi kitap brakt. Yaklak 64 ylyaayan

Herodot tarihin ilk byk gezgini ve ilk tarihisiydi.Historia adnn alan yapt tarihin ilk tarih kitab oldu.

Heredot kitabnda Paktilerden bahsetmektedir veKsenefonun anlatt Karduklar (Krtler) olabilir.Heredotta Dariusun 13nc satraplndaErmenistanla birlikte Pactyic lkesi anlr. Pactyicszcn Bohti (Bohtan, Botan) olarak yorumlayanlarvar. Ksenefon Karduklardan bahsederken Ermenistan veKrdistan snrnn Botan snr olduuna iaretetmektedir dolaysyla Botan ve Karduklarn arasndayakn iliki vardr. Baz tarihilerin grlerine greHeredotta Krtler Pacty (Bohti) ad altnda anlmolmaldrlar.

KsenefonGrillosun olu, Diodoradan doma tarihi ve filozofXenophon veya Ksenefon Milattan nce 431 ylcivarnda Atina yaknlarndaki Erxieondadodu.Yunanca Sokrates olarak telaffuz edilen filozofSokratesin rencisi idi.Yunancada, Ksene = yabanc, fon = ses. Ksenefon=yabanc ses, yabanclarla konuan demektir.

nl filozof ve tarihi olan Atinal Ksenefon (M..430-355) Anabasis (sefer) adl eserinde yaanan olaylarnyan sra getii blgelerde yaayan halklar konusundabirok bilgiler verir.Pers Kral Darius

Pers mparatorluunun Bat Anadolu valisi olanKiros/Keyhsrevin babas Pers kral Darius (KrdeDARA) lm. Byk olu Artakserksis tahta gemiama Kiros (Cyrus) adl kk karde tahta kan kardeiII Artakserksise (M.. 404-358) kar isyan etmi vetaht ele geirmek iin ordu toplamaya balamt. Kiros,

babasnn lmnden sonra byk Pers kral olanArtakserksis'e kar sefere hazrlanyordu. Bu ordudaonbinlerce Yunanl paral askervard ve ordusundakiaskersays yaklak 300 bin kii kadard.

10 bini akn Yunanl bir orduyuda toplayp katld ranseferini balatmt. Ksenefon, Milattan nce 401tarihinde Pers kralnn olu Kirosun komutanlnda,Kral ikinci Artakserksise kar sefere katld. Ksenefonbu olay batan sona kaydetmek zere bir savamuhabiri olarak bu askeri sefere katlmtr.

Ksenefonun Ellinika adl kitab, III. kitap, I. blm).


19/20

Savata, Ksenefon, kral aday ve dostu Kirosu kaybetti.Yunanllar sava kazanan taraf olmasna ramen,destekledikleri kral aday Kiros ldrlmt. Kirosmuharebede ldrlnce abisi Artakserkis mutlak kralolarak kalr. Bir yandan sava kazandklar iin galip

saylrlarken, te yandan da, destekledikleri Kirosldrld iin malup saylyorlard. Kunaksa(Cunaxa) yenilgisinden sonra memleketlerine dnmekzere yola kan Helen askerlerinin kumandan daldrld iin 10 bini akn Yunanl askerbasz vekomutansz kalmt. Bunun zerine Ksenefon yeteneiile kendisini komutan setirmiti. Ve YunanllarKsenefon komutasnda Yunanistana geri dnmeyebaladlar. te bu dn tarihte Onbinlerin Dnolarak adlandrld. (Yunancas Kiru Anavasi).Ksenefon

Onbinler, dnlerinde Krdistandan ve Ermenistan dagetiler. Komutan Ksenefon da bandan geenleri yazd.Kiru Anavasi kitab ortaya kt. Kiru Anavasinin 4. kitapolarak adlandrlan blm, Onbinlerin Krdistandangeiini anlatr.

Yunanistana geri dnen ordunun Krdistana giri tarihi:Milattan nce 14 Kasm 401idi. 20 Kasma kadarKrdistan ierisinde yol alan ordu, 21 Kasmda KendritiNehri denilen bugnk Botan ayna ulat. Ermenistanagirdi.

22 Kasm da Botan ayn atlar. Ermenistana girdiler.

Krdistanda geileri toplam bir hafta, yani 7 gn srd.

Botan ay o zamanlar Pers kralnn desteinden dolaygl olan Ermenilerle, bamsz yaayan, yani Perskralnn bile hkmedemedii Karduklar arasnda snrtekil ediyordu. Krdler o zaman Persler ile mttefikleriErmeniler arasnda bir hayli sktrlm durumdaydlar.

8 Aralk 401 tarihinde Frat nehrine kavutular.

Taoxlar lkesine vardklarnda tarih 31 Ocak 400 idi.

1 ubat 400 de Makronlarn lkesine vardlar.

10 ubat 400 de Trabzona 15 Martta ise Giresunakavutular.

4 nisanda o zamanki ad ile Kotiora, olan bugnkTrkelemi telaffuzu ile Ordu ehrine vardlar.

28 Maysta Yunanllarn iraklia dedikleri bugnkKaradaniz Erelisinde idiler. (Arap harfleriyle irakliayazlnca ERELi okunduu iin Trkler? yanl okumasonucu ERELidemi).

Ekim 400 tarihinin balarda bugnk stanbul boaz


20/20

geilmi.

Mart 399 da ise Komutan Ksenefon ordusunu Ispartalkomutan Thivronaya teslim etmi ve sefer sona ermi.

__________________

Documents

Krtlerin-tarihi