1Kurora e Gjelbër

Kurora eGjelbër

Gazetë e Federatës Kombëtare të Pyjeve dhe Kullotave Komunale, Tiranë (Viti i trembëdhjetë i botimit) Nr. 110, tetor 2011 Çmimi 20 lekë

FKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFederFederFederFederFederata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtare

e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve dhedhedhedhedheKullotave Kullotave Kullotave Kullotave Kullotave KomunalKomunalKomunalKomunalKomunaleeeee

www.shkpkk.org

Zhveshja e Shqipërisëtonë vazhdon me ritmetë shpejta e të pabe-

sueshme. Duket se ata që kanëqeverisur kombin shqiptar nëmijëvjeçarin e fundit, ia kanëdalë të mos vihen në tehun ekritikave për këtë krim që kafilluar herët dhe po vazhdon papushuar të na shëmtojë peiza-zhet, djegë e masakrojë drurëte bimët dhe të humbasë papushim tokën. Ish-presidentiamerikan Rusvelt pati lënë njëamanet, që mund të përmbli-dhet: “Çdo gjeneratë e ka përdetyrë që t’i lerë asaj në vijim

tokën në një gjendje më të mirëse sa e ka gjetur”. Evropa edendur dhe e zhvilluar’ duket qëpas një vuajtjeje të gjatëdisashekullore, e gjeti zgjidhjenrreth dy shekuj më parë. Ne ehumbën atë shans dhe historinënuk mund ta gjykojmë.

Më 2-3 nëntor 2011 umbajt në Tiranë Kon-ferenca Ndërkombë-

tare “Politika e Pyjeve dheReformave në Shqipëri drejtstandardeve të BE”, organizuarnga Akademia e Shkencave tëShqipërisë dhe Akademia Suedezee Bujqësisë dhe Pylltarisë, membështetjen e Ministrisë së Mje-disit, Pyjeve dhe Administrimit tëUjërave. Morën pjesë ministri iMjedisit Fatmir Mediu, kryetari iKomisionit Parlamentar përMjedisin, Jemin Gjana, deputetë tëKuvendit të Shqipërisë, përfaqë-sues nga Banka Botërore, SNV,SIDA, Federata Kombëtare ePyjeve dhe Kullotave të Shqipë-risë, përfaqësues nga institucionete Kosovës, të shoqërisë civile dhebotës Akademike.

Pas përshëndetjevenga organizatorët, tëpranishmit i përshëndetiMinistri Mediu, i cili ndërtë tjera theksoi vazhdimine reformave pyjore nëvendin tonë, si dhe ne-vojën për një koordinimndërsektorial dhe integr-im vertikal.

reformat, iniciativat, sfidat dhekontributin e pyjeve e kullotavenë zhvillimin rural ekonomik tëvendit.

Z. Björn Merkell, përfa-qësues i Agjencisë Pyjore Sue-deze, dha një pamje të gjendjes sëpyjeve në Suedi dhe zhvillimin ePolitikave Pyjore ndër vite.

Z. Lennart Ljungman, për-faqësues i SIDA, foli për vizionete Strategjisë Pyjore dhe inputet

për rishikimin e politikesPyjore ne Shqipëri.

Z. Esbjorn Anderson,foli për Shërbimin Këshi-llimor në Pyje dhe ndërtimine kapaciteteve të qeverivelokale në Shqipëri.

Z. Bob Kirmse, përfa-qësues i BB, paraqiti aspe-kte teknike të Pylltarisë Ko-munale në Shqipëri.

zhvillim-in rural,ndryshi-met kli-matikedhe zbu-tjen evarfërisë.

KONFERENCË NDËRKOMBËTAREKONFERENCË NDËRKOMBËTAREKONFERENCË NDËRKOMBËTAREKONFERENCË NDËRKOMBËTAREKONFERENCË NDËRKOMBËTARE

Politika e Pyjeve dhe Reformave nëPolitika e Pyjeve dhe Reformave nëPolitika e Pyjeve dhe Reformave nëPolitika e Pyjeve dhe Reformave nëPolitika e Pyjeve dhe Reformave nëShqipëri drejt Standardeve të BEShqipëri drejt Standardeve të BEShqipëri drejt Standardeve të BEShqipëri drejt Standardeve të BEShqipëri drejt Standardeve të BE

Sa herë trajtohet kjo temë,pyetja e parë që të shkon nëmëndje është nëse ata që marrinvendime dhe na drejtojnë, kanëinformacion apo e njohinzgjidhjen, që e shpëtoi pyllin etokën evropiane nga prerja apogërryerjet. E di se në kurikulën

e Fakultetit të Pyjeve, kjo derivonë nuk është trajtuar. Njëshkencëtar nga Akademia eShkencave Suedeze, që ishtepjesëmarrës në konferencënshkencore për të sotmen e tëardhmen e pylltarisë Shqiptare

Studimi i të drejtës për tokën, pjesëe shkencës dhe politikave pyjore

HAKI KOLA

Në mbështetje të pikes 4 tënenit 102 të Kushtetutes, të nenit7 të Ligjit 9385 datë 4.5.2010 “PërPyjet dhe Shërbimin Pyjor”, tëndryshuar, te Vendimit te Keshillitte Ministrave me numer 26 date13.01.2010 “Për përcaktimin enumrit të punonjësve në Ministritëdhe Institucionet Qendrore”, tëUrdhërit të Kryeministrit nr. 26 datë24.02.2011"Për miratimin e Struk-

turës dhe organikës së Ministrisësë Mjedisit, Pyjeve dhe Administri-mit të Ujërave”, Z. Fatmir Mediuurdhëron që në strukturën organi-zative të Drejtorive të ShërbimitPyjor, të krijohet Seksioni i Shër-bimit të Ekstensionit dhe PyjeveKomunalë.

Në urdhrin e ministrit Mediunënvizohet: “Në thellim të reformës

Vijon në fq. 2

ALBORA KACANI

Vijon në fq. 2

KRIJOHET SHËRBIMI I EKSTEN-SIONIT DHE PYJEVE KOMUNALË

Për të shënuar Vitin Ndërko-mbëtar të Pyjeve, 2011, për-faqësues të pronarëve të Pyjeve

Maqedoni, Kosovë e Shqipëri, bash-kuan iniciativat e tyre në një aktivitetrajonal për promovimin e rëndësisësë pyjeve, duke përfshirë fëmijët tëParët.Po, si u përjetua kjo ngjarje nga fëmi-jët e komunës Tomin në Shqipëri?

Në pyllin e fshatit Cetush, sifshati i parë pilot në Shqipëri,me 10 nëntor 2011 pati një festëtë vërtetë. Pronari Daut Mera ebanorë të tjerë, nuk ofruan ve-tëm pyllin dhe produktet e nxje-rra nga ai, por edhe bujarinë emikpritjen tradicionale për my-safirët e ardhur nga Kosova,Maqedonia e Shqipëria.

Viti Ndërkombëtar i Pyjeve - 2011

“Pylli në sytë e fëmijëve...”“Pylli në sytë e fëmijëve...”“Pylli në sytë e fëmijëve...”“Pylli në sytë e fëmijëve...”“Pylli në sytë e fëmijëve...”Vijon në fq. 6

Vijon në fq. 6

Z. Lennart Axcell, përfaqë-sues i Federatës Suedeze të Prona-rëve të Pyjeve, theksoi rolin eShoqatave në implementimin eprogrameve kombëtare e politikën.

Prof. Dr. Michael Muss-ong, përfaqësues nga Universitetii Shkencave të Aplikuara, Eber-swalde-Gjermani, prezantoi Sfidatdhe Ndryshimet në arsimin e lartëpyjor në Shqipëri.

Prof. Nehat Çollaku, drejtorpranë PZHBN, solli përvojën dhe

Konferenca pasqyroi përvojatdhe praktikat pozitive të reformavedhe ndikimin e tyre në mena-xhimin e qëndrueshëm të burime-ve natyrore në vendet e zhvilluara,si Suedia, por pa lënë mënjanëedhe përvojat nga Ballkani e Shqi-përia. Në mënyrë të përmbledhur,u mbajtën këio referate:

Prof. Dr. Arsen Proko, drej-tor në Drejtorinë e Përgjithshmetë Pyjeve e Kullotave, foli për

Z. Peter Campen, përfaqë-sues i SNV për gjithë Ballkanin,foli për Politikën Pyjore e reformatligjore në Ballkan dhe bëri një pa-sqyrë të proceseve gjithëpërfshi-rëse, bazuar në kërkesat që ndry-shojnë vazhdimisht dhe realitetin.

Z. Andrew Mitchel, përfa-qësues i BB, paraqiti rëndësinë ePagesave për Shërbimet Mjedi-sore, si forma të reja financimi për

Të rriturit e pranishëm përjetuanemocione të veçanta kur panë pyllin mëtë bukur se kurrë, nëpërmjet syve tëfëmijëve 7-11 vjeçarë. Vetë fëmijët kishinpërgatitur këngë e vjersha, por ajo çka e

2 Kurora e Gjelbër

të 1-2 Nëntorit 2011, organizuarnga Akademia e Shkencave Buj-qësore të Suedisë, në bashkë-punim me Akademinë Shqip-tare të Shkencave, rekomandoime këmbëngulje që çështja epronësisë dhe të drejtëssë përdorimit të tokës pyjore tëpërfshihet në kurikulën e Fakul-tetit të Pyjeve. Koha do të tre-goje nëse zëri i tij ka arriturndonjë vesh që dëgjon. Kujtojqë ka më se 15 vjet që debatojmëme kolegë që psh edhe proble-matika e pyjeve komunale tëfillonte të trajtohej nga kyFakultet, por në fakt këto 15vite nuk kanë mjaftuar për tëbindur vendimmarrësit.

Ndoshta është tepër teknikedhe për publikun bëhesh ibezdisshëm kur përsërit shpeshtë njëjtën gjë, por meqë flitet përtokën, ujin e ajrin, më mirë tëmërziten e t’i rregullojnë se satë lihen të qetë e ti shkatërrojnë.Le të shërbejë kjo si një leje qët’ua kujtojmë këtë mekanizëm,që shqiptarët e patën të parëtnë kanunin e tyre, ashtu instin-ktivisht, e sado që zakonishtduam ta përcjellim fajin nëhistori, psh tek turqit, këta tëfundit jo vetëm nuk ua rrëzuankëtë të drejtë kanunore, por nëhapësirat e Kosovës ua legali-zuan fillimisht fshatrave e mëpas secilit sipas familjeve, tokënme pyllin e tij, ndërsa në malë-sitë, ku nuk kishin pushtet tëplotë, pothuaj nuk arritën as tëfillonin ta legalizonin të drejtënqë e kishin ndarë banorët menjëri tjetrin për çdo pëllëmbë tëtokës me anë të kanunit. Edhenë pjesën fushore të vendit,dëgjon me dhjetëra raste qëbanorët përmendin për doku-mente Osmane kur kërkojnëndonjë të drejtë pronësie apopërdorimi për prona pyjore nëpjesën lehtësisht të aksesue-shme të vendit. Periudhën pasluftës së dytë botërore kemi tëlehtë ta justifikojmë, pasi iafaturojmë komunizmit. Ajo qënuk kuptoj është se përse edhe20 vjet pas rrëzimit të komu-

nizmit, kjo mbetet tabu e çu-ditshme, shpesh me zarar, qoftëedhe për t’u përmendur. Diku tëvete mëndja tek ashpërsia me tëcilin u luftua kanuni nga komu-nizmi, ashpërsi që gjeneratajonë e jetoi në shumë detajeemocionalisht. E groposi nëmënyrë të pabesueshme. Përshumicën e njerëzve lufta ku-ndër kanunit është konceptuarlidhur me pjesë të tij të lidhurame hakmarrjen apo dallimet epadrejta gjinore. Vetë luftuesite kanunit diku e përmendin sekanuni ishte i dëmshëm pasimbështeste pronën private. Pakkush është thelluar të shohë secilën pronë private, apo se ishtefjala pikërisht për pyjet e ku-llotat. Qeveria e Nolit e pro-gramoi në kuadrin e reformës setokës parimin që populli tëmerrte në pronësi për të sigu-ruar nevojat për material dru-sor apo kullosor, çka fort rrallëpërmendet, nga studiues të sëdrejtës. Për malësorët kanuniishte veç të tjerash edhe njëkadastër, që ndante e përku-fizonte të drejtën për territorinku jetonte. Njerëzit urbanë këtëose nuk duan ose e kanë tëvështirë ta kuptojnë. Bazuar nëkanun e gjithë toka e Shqipërisëishte e ndarë për krahinat,fshatrat, fiset. Kjo jeton deri nëditët tona. Secili mund ta pro-vojë këtë trashëgimi në njëmënyrë shumë të thjeshtë,megjithëse pyjet e kullotat nukishin të ndara me kufi midisfshatrave, megjithëse shteti nukkishte asnjë hartë apo regjistërpër kufijtë e fshatit apo familjes,në vitin 1990, kudo që u provua,u konstatua se komisionet mepërfaqësues të fshatrave egjetën dhe se shumica e kanëpranuar reciprokisht këtë kufiqë vinte që nga kanuni. Pra,kudo endet shpirti i patrupëzuari kufijve, që tashmë ka marrëformën e një fantazme, në pyll ekullotë, njerëzit lokalë i dinë, evazhdojnë në mjaft raste edhe izbatojnë me sukses, në tëkundërt ata që përfaqësojnë

shtetin, nuk i njohin dhe kurrë,pavarësisht nga premtimet eherëpashershme, nuk filluan t’ipranojnë apo t’i regjistrojnë.Është pabesueshme që edheshkolla, dijet apo politikatvazhdojnë të rezistojnë e t’iqëndrojnë larg kësaj sfide, pakapërcimin e së cilës nuk kafrenim të degradimit. Kjo po-litikë e vazhdueshme e sofisti-kuar e mosnjohjes , u ka shkak-tuar humbje të pallogaritshmeshqiptarëve, shkatërrime edegradim, që në ditët tona poshtohet, duke përfshirë pyje,shtretër lumenjsh, kullota e çdopëllëmbë të tokës “pa zot” nëShqipëri.

Alpet e Evropës janë aktua-lisht të begata për nga mbu-lesa pyjore. Komunitetet e kë-tyre Alpeve në vitin 1848 umorën vesh me shtetet e tyredhe e ndanë token e midis tyre,që të mbronin me këtë aktpyllin, kullotën dhe tokën që irrit këto të dyja dhe ushqen rru-zullin me ujë. Sot ata dëshmojnëse arritën rezultate fantastike,ruajtën dhe shtuan pyllin ekullotën, ruajtën e pasuruantoken e ujin. Ata e shmangëntragjedinë e të përbashkëtës qëpo ndodh në pyjet e kullotatshqiptare. Këtë e arritën (i) dukendjekur parimet vendosjes sëkufijve të qartë; (ii) rregullat përtë drejtat e detyrimet reciprokeshtet-komunitet u përputhënme kushtet dhe nevojat lokale;(iii) individët që janë pjesë ekëtyre marrëveshjeve kanë tëdrejtë të marrin pjesë për t’i ri-shikuar, (iv) autoritetet shtetë-rore ta respektojnë të drejtën ekomuniteteve në vendosjen ekëtyre rregullave, (v) një sistempër vetëmonitorim të sjelljes sëanëtarëve ngrihet e funksionon;ka një sistem të pranuar san-ksionesh për shkelësit dhe anë-tarët e komunitetit kanë mu-ndësinë e arritjes se mekani-zmave me kosto të ulët për tëzgjidhur konfliktet.

Për ne ballkanasit perëndi-morë tingëllon si e pabesueshmekur mësojmë që shteti mena-xhon atë që u tepron banorëveruralë. Që në vitin 1948, kurbanorët e Austrisë, së bashkume shumë shtete të tjera tëEvropës e fituan të drejtën qënga bujkrobër të ktheheshin nëpronarë të një sipërfaqe toke tëmjaftueshme për të siguruarnevojat e tyre vjetore me lëndëdruri e bazë ushqimore për ble-

gtorinë. Janë mbi 2000 komu-nitete pronare të pyjeve në zo-nat e banuara përreth Alpeve,atje ku takohen kufijtë shtetë-rore të Italisë, Austrisë e Sllo-venisë, të cilët kanë mbi 2000vjet përvoje administrimitë përbashkët. Mohimi i dhun-shëm i kanunit të Lekë Dukagji-nit, Skënderbeut apo Idriz Sulit,bëri që guri dhe kufiri i vendo-sur në rrjedhën e shekujve, përtë fiksuar të drejtën dhe dety-rimet e secilit mbi këto pasuritë përbashkëta, të mos njihejnga regjimi i kaluar, duke u tun-dur banorëve gjithmonë kam-banën e mungesës së dokumen-tacionit, duke krijuar pasigurishkatërruese, që i hap rrugënzbatimit të tragjedisë së të për-bashkëtës mbi këto pasuri tëçmuara.

Kanë kaluar 162 vjet, qëkurlëvizja fshatare në të shumtën evendeve të Evropës Perëndi-more fitoi dhe qeveritë filluantë rregullojnë të drejtat e fsha-tarëve mbi tokën pyjore e kullo-sore. Bujkrobërit fituan lirinë,bashkë me të drejtën që nevojatpër prodhime pyje e kullosoret’i siguronin nga toka e tyre. Fer-merët e shteti i besuan sistemittë së drejtës, e pranuan sfidën evështirë afatgjatë të ndërtimit tëtij. Shpate të tëra malore tëshfrytëzuara tej mase për nevo-jat e industrisë minerare e tëprera rrah, filluan të vishen ejanë shndërruar aktualisht nëekosisteme mjaft të stabilizuara,që prodhojnë e shtohen. Ball-kanasit e perëndimit në atëkohë nuk mundën t’i bashkohe-shin kësaj lëvizjeje. Rënia e mu-rit të Berlinit dhe fillimi i proce-seve demokratike i gjeti zyrtarëttë saturuar me mentalitetinkomunist lindor dhe gjeneratarurale që u ndesh me ketë mo-ment, gati e kishte harruar qëmund t’i rikërkonte këto tëdrejta të mohuara në shekuj. Emësuar që këto t’i realizonteashtu siç kishte bërë historiki-sht, në rrugë joligjore dhe padetyrime fiskale, një pjesë epopullsisë sikur edhe i druhej qëtë organizohej, duke u mjaftuarme një shpërndarje të tokësbujqësore. “Të fortët”, që u li-dhen me politikën apo që sht-uan blegtorinë, gjithmonë i ka-në gjetur format e përdornitilegal të këtyre burimeve, dukeprerë apo kullotur të drejtën efshatrave të tëre. Zyrtarët sikurjanë mësuar të mos i pranojnë

apo t’i minimizojnë nevojat përprodukte drusore vjetore tëpopullsisë rurale, aq sa ka viteqë konsumi nuk regjistrohet emonitorohet. Duket sikur reali-teti virtual i krijuar në mendjene tyre është larg realitetit,dhe umbetet hatri kur dikush thotëqë një familje në Dragash, Pukë,Kukës, Malishevë, Devoll apoLeskovice, harxhon gjatë një vitiedhe 25 apo 30 m3 dru përngrohje, apo një dele dhi apolopë merr për çdo ditë nga pyllie kullota disa kilogram gjethe ebar. Të mësuar që të nderojnëqeverinë apo zyrtarët e lartë,ata vrapojnë të minimizojnëkëta tregues, të shmangin vë-zhgimet e matjet, duke krijuarnjë klimë në disfavor të qyte-tarëve politikëbërësve. Ata nuke besojnë psh që pylli shqiptarnë gjendjen aktuale nuk kakapacitet të plotësojë nevojat ezonave rurale për dru zjarri endërtim. Kullotat e jugut nuk iplotësojnë nevojat e blegtorisëpër kullotje. Qeveria punon mepeshore të prishur,që i tregonshumë herë më pak peshën eatyre që në fakt i merren pyllit ekullotës. I gjithë sistemi është içorientuar, akuzat të ndërsjellanë rritje. Si rezultat, për të plotë-suar këto nevoja të papranuarazyrtarisht pylli pritet rreth treherë më tepër se sa rritet dhevazhdon të degradohet. Kullotambishfrytëzohet disa herë mbikapacitetin e saj dhe degradimii tokës, shtimi i erozionit e për-mbytjeve janë në progresion.Në pozicion krejt të kundë-rt janë banorët e zonave rurale,që e vlerësojnë realisht atënevoje që ata përpiqen me çdomjet ta realizojnë duke shfry-tëzuar sa pyllin, apo fundin earës, buzën e përroit ku e sigu-ron drurin për ngrohje me mini-mumin e transportit. Ky sistemështë arritur pas përpjekjevepothuaj njëqindvjeçare dhebazën e suksesit e ka garantuarnga regjistrat korrekt të tokës tërealizuar që në vitin 1871. Janëpërllogaritur nevojat për çdofamilje dhe sipas traditave ekushteve konkrete, janëvendosur kufijtë midiskomuniteteve apo familjeve, sidhe janë përcaktuar të drejtatdhe detyrimet e tyre nëpërmjetnjë kuadri ligjor me përvojë mbi160 vjeçare. Ata janë tëbrengosur, që megjithëse tëditur sistemi i tyre menaxhuesnuk funksionon.

mësimet e nxjerra nga Zbatimi iProjektit të Zhvillimit të BurimeveNatyrore në Shqipëri.

Z. Alastair Anton, përfaqë-sues i SNV për Shqipërinë, foli për

Fuqizimin e Qëndrueshëm tëPyjeve Komunale ne Shqipëri.

Z. Kostandin Dano, përfa-qësues i Agjencisë së Mjedisit, folipër rëndësinë e Monitorimit mbigjendjen, prirjet dhe rolin shumë-funksional të Pyjeve.

Prof. Dr. Vath Tabaku, de-kan i Fakultetit të Shkencave Py-jore, foli për dy nga sfidat kryesoretë silvikulturës, rëndësinë e ripy-llëzimeve dhe matjet silvikulturorenë zhvillimin e qëndrueshëm të pyjeve.

Z. Ibrahim Muja, përfaqë-sues nga Kosova, paraqiti projektin

për mbështetjen e menaxhimit tëpyjeve me GIS në Kosovë.

Z. Bilal Sulo, ekspert pranëAgjencisë Kombëtare të Burime-ve Natyrore, foli për Sfidat dhemundësitë e energjisë nga biomasa.

Z. Rexhep Ndreu, kryetar iFederatës Kombëtare të Pyjeve eKullotave Komunale, foli për drej-timet kryesore të veprimtarisë sëFederatës dhe fokusin e saj në poli-tikat e reformat pyjore në Shqipëri.

Prof.As. Dr. Mihallaq Qirjo,foli për njohjen e vlerave tëbiodiversitetit dhe shërbimeve të

ekosistemeve pyjore nëpërmjetprogrameve të edukimit.

Z. Arturo Oradini, përfaqë-sues nga PANGEA, i cili foli përInventarin Pyjor në Shqipëri dheregjistrimin në Sicili.

Konferenca u vlerësus si njërast mjaft i përshtatshëm për tëforcuar partneritetin midisorganizmave shtetërore, shoqërisëcivile dhe botës akademike, për tëpërfshirë në agjendën e punëspërmirësimin e politikave dhestrategjive, që ndikojnë në për-mirësimin e qeverisjes së pyjeve

në Shqipëri, po dhe mbështetjen edonatorëve ndërkombëtarë nësfidat dhe reformën e pyjeve nëvendin tonë.

Sfidat kryesore për zonatrurale në Shqipëri mbeten thellimii reformës për token e pyjet, zhvi-llimi i qëndrueshëm i bujqësisë,blegtorisë e pyjeve, nëpërmjetzbatimit të sistemeve agro-pyjore-kullosore, ruajtjes e mirëpërdori-mit të tokës, në harmoni me mjedisin.

Ne fund të takimit, u hartuadeklarata e Konferencës, të cilëndo ta botojmë numrin e ardhshëm.

Studimi i të drejtës përtokën, pjesë e shkencësdhe politikave pyjore

Vijon nga fq. 1

Politika ePolitika ePolitika ePolitika ePolitika ePyjeve dhePyjeve dhePyjeve dhePyjeve dhePyjeve dheReformaveReformaveReformaveReformaveReformave

drejt Standar-drejt Standar-drejt Standar-drejt Standar-drejt Standar-deve të BEdeve të BEdeve të BEdeve të BEdeve të BE

Vijon nga fq. 1

3Kurora e Gjelbër

komuna e shishtavecit, zgjonkomuna e shishtavecit, zgjonkomuna e shishtavecit, zgjonkomuna e shishtavecit, zgjonkomuna e shishtavecit, zgjoninteresin e turistëveinteresin e turistëveinteresin e turistëveinteresin e turistëveinteresin e turistëve

G jatë kësaj vere, komuna eShishtavecit u vizitua nga disaturistë të huaj, të cilët ishin të

interesuar për eksplorimin e vlerave turi-stike, traditat e menaxhimit të burimevenatyrore dhe atyre kulturore e etno-kulturore të kësaj zone. Një grup përbëhejnga ekspertë pyjesh nga Austria, si dhehistorianë, biznesmenë, etnografë, etj.

Rruga nga Kukësi për në Shishtaveckalon në Gryken e Vanave dhe ështëvetëm 35 km, por zgjat rreth 3 orë, pasiështë e pa rikonstruktuar. Kjo luginëpërshkohet nga fshatra të komunaveZapod e Topojan dhe gjatë gjithë rrugëtimitndeshesh me kanione e shpate të thepisura,veshur me bimësi pyjore e kullosore. Sapodel në territorin e komunës së Shishtavecithapet me një peizazh shumë tërheqës, mekullota shumë të pasura, me pyje ahu,mështekne e dushku.

Isuf Omuri, me shumë pasion i njehturistët me çka atyre u intereson për gjithëkëtë zonë.

Komuna e Shishtavecit shtrihet 35 kmnë lindje të Kukësit ose 185 km në verilindjetë Tiranës. Ajo kufizohet nga lindja mekomunën e Dragashit (Kosovë), ngaperëndimi me Topojanin, nga veriu meZapodin dhe nga jugu me malin eKallabakut (Maqedoni). Komuna ka mbi4800 ha pyje, nga të cilët 330 ha dushqe,1600 ha ahishte, mbi 1000 ha halorë dhe1856 ha lloje të tjera. Mështekna eShishtavecit është ndër më të veçantat në

vendin tonë dhe ruan vlera mjedisore,ekonomike e turistike. Ahu, i vetmi në llojine vet, i kultivuar nga vetë banorët e kësajzone e i ruajtur në mënyrën më të mire tëmundshme, paraqet interes për t’u vizituar

gjeografik i kësaj komune të ngjan me njëstadium të madh, që rrethohet ngavargmali Guri i Mëngjesit, Tallabak, Gurisi Samar, mali Pashtrik, kodrat e Kollovozitdhe Mademi i Gurëve ... Baza ekonomikepër jetesë janë bujqësia dhe blegtoria. Njëndër kulturat më të njohura në shkallëvendi, për rendiment e cilësi, është patatja(vite më parë janë marrë 350 kv/ha),kullotat shumë të pasura e të bollshme përtë gjitha llojet e bagëtive, bëjnë të mundurmbarështimin e gjedhit, deleve e dhive.

Për t’u prezantuar turistëve disa ngatraditat dhe ushqimet Bio të zonës, u benëshumë vizita në terren dhe në familje, kuu shijua edhe një drekë kolektive në njënga lokalet e fshatit.

Shaqir Mata, specialist bujqësie në ko-munë, u prezantoi të pranishmëve pro-blemet e këtij sektori, vështirësitë e tran-zicionit dhe resurset natyrore e turistike, qëlypsen shfrytëzuar në favor të banorëve tëkësaj komune. Toka bujqësore (1916 ha)është shumë e përshtatshme për kulturatqë mbillen në këtë zonë (patate, thekër, tër-shërë, fasule, perime, etj.). Por, ndryshimi isistemit dhe tranzicioni i tejzgjatur kanëbërë që të prishet sistemi ujitës në 80 % tëtij dhe, për pasojë, nuk mbillen shumica ekulturave; copëzimi i tokave për efekt tëpronësisë dhe futja e tyre në gardhe, bëntë pamundur futjen e mekanikes bujqësore;si dhe infrastruktura e amortizuar, rrisinkoston e transportit, si për plehrat kimikeedhe për produktet për në treg.

Në Qarkun e Kukësit

Kjo faqe u përgatit ngaXHELAL SHUTI

Koordinator i Federatës së Pyjeve,Kukës

... Ndërsa kullotat (1250 ha) dallojnë përbimësinë e shumëllojshme. Aty gjenboronicë, trumëz, gentianë dhe mjaft llojeendemike e subendemike. Pjesa më emadhe e territorit të kësaj komune ështëmarrë dhe menaxhohet nga pushteti vendor;vetë banorët, me komisionet e tyre, janëvendimmarrës për të rritur prodhimet ngapyjet dhe të ardhurat për familjet e tyre.

Agim Noka kryeplak i fshatit Novoseje, njëherësh, kryetar i Shoqatës sëPërdoruesve të Pyjeve e KullotaveKomunale, u prezanton mysafirëve vlerathistorike e kulturore të kësaj komune.Komuna Shishtavec, tha ai, shtrihet nëlartësi mesatarë nga rrafshi i detit 1350m, ka klimë malore, me temperatura nga7 deri 180C, ndërsa në dimër, për 120 -150 ditë, nga -8 deri -200C. Pozicioni

E ardhmja e kësaj komune ështëzhvillimi i turizmit malor. Mbetet synim ipushtetit lokal që në prioritetet e tij tëorientojë përmirësimin e infrastrukturës nëtë gjitha nivelet, të hapë rrugë e të nxisëbiznesin privat për grumbullimin epërpunimin e produkteve bujqësore eblegtorale e të bimëve mjekësore, tëzhvillojë hotelerinë dhe turizmin familjar.Komuna duhet të hartojë plane zhvillimi mebazë zhvillimin e burimeve natyrore dhetraditën e komuniteteve të këtyre zonave,t’i propozohet qeverise për të shpallur parkkombëtar vargmalet nga Shishtaveci, malete Korabit e deri në Maqellarë, me qëllimqë këto territore të kenë prioritet zhvillimine turizmit dhe gjithë zhvillimet e tjera të jenënë mbështetje të tij.

Në Qarkun e Kukësit transferimii pyjeve dhe i kullotave nëpronësi të NjQV është nga

reformat më të thella në sektorin epyjeve.

Natyrisht, në këtë proces, gjatë vitit2000-2003, kur u bë inventarizimi,institucionet shtetërorehe kryesishtstrukturat e Shërbimit Pyjor, bënëshume deformime, të cilat me të drejtë,pas tre vjetësh, ministri i Mjedisit,Pyjeve e Administrimit të Ujërave,urdhëron të korrigjohen, me qëllim qëNjësitë e Qeverisjes Vendore të arrijnëtë aplikojnë, duke kërkuar ato pasuri qëu nevojiten për të plotësuar nevojat etyre nga menaxhimi i qëndrueshëm,bazuar në VKM 396 dhe akte të tjeraligjore. Dhe, tashmë, pyjet e kullotat po

japin rezultatet e para të efektivitetit tëtyre në plotësimin e nevojave me druzjarri e bazë ushqimore për blegtorinë.

Në qarkun e Kukësit gjysma enevojave për dru zjarri e lendë punimiplotësohen nga pyjet komunalë, të cilëtpërfaqësojnë 60 % të gjithë të fonditpyjor. Të gjithë aktorët vendorë popunojnë për rritjen e roleve dhepërgjegjësive në mirëmenaxhimin ekëtyre pasurive; 40 % e pyjeve tëtransferuar në pronësi të pushtetitvendor kanë përdorues tradicionalë, tëcilët pyjet e tyre i kanë marrë në mbrojtjedhe kujdesen si pronarë legjitimëpavarësisht se nuk kanë dokumentzyrtar për t’u njohur si të tillë. Federatae pyjeve komunalë në këtë qark po punonpër rritjen e kapaciteteve manaxhuese

të shoqatave në nivel ko-mune, bashkëpunon mekomunat për ngritjen estrukturave profesionalepranë administrative tëtyre, po bën trajnime përmenaxhimin e pyjeve dhekullotave, duke zbatuarVKM 22, që përcakton edherolet e aktorëve vendorë nëkëtë proces, po bën traj-nime me aktorët vendorëpër hartimin e plane ope-racionale në zbatim tëplaneve të mbarështimit,duke sqaruar për VKM për

Tarifat në Pyje e Kullota dhe VKM,ndryshuar me qëllim që procesi të moskëtë shkelje ligjore.

Meqë në fondin e pyjeve dhe kullo-tave komunale shtrihet sektori arroreve(arra, gështenja, lajthia) po identifikohentë gjithë përdoruesit që kanë sipërfaqetë tilla me qëllim rritjen sa më shumë tëardhurat nga ky sektor, janë ngriturklubet e arroreve, me qëllim mbrojtjene interesave të këtyre fermerëve dhemundësinë për t’u zhvilluar sa me shumëky sektor. Në dy komuna, Malzi e Bujan,me mbështetjen e SNV po behet Harto-grafimi me pjesëmarrje i të gjithë për-doruesve në nivel fshati, duke hartuarplan mbarështimi për çdo grup për-doruesish apo përdorues, e gjithë kjo kandodhur me mirëkuptimin e të gjithëkomunitetit dhe strukturave të pu-shtetit vendore.

Ajo që kërkohet në këtë situatëështë ndryshimi i bazës ligjore, dukedeleguar kompetenca e përgjegjësi tekaktorët vendorë, njohja me ligj e rolit tëkomunave, shoqatave e DSHP, me tëdrejta të barabarta (të drejtat e vet-pronësisë, regjistrimit dhe përdorimitme efektivitet, ku monitorimin dhepolitikat i ndërtojnë strukturat qëndroretë vendimmarrjes). Federata, si aktor irëndësishëm në nivel rajonal, kamisionin për të mbështetur në procesine avokatise dhe lotimit, për të mundë-suar rolin e fermerëve në të drejta të

pronësisë e të përdorimit, për tëmaksimizuar të ardhurat nga përdorimii qëndrueshëm.

Problem shumë i madh është regji-strimi i pyjeve në zyrat e regjistrimit tëpasurive të paluajtshme, pasi vetëmatëherë komunat mund të luajnë rolin etyre ligjor, si për dhënien në përdorimdhe kompetencat e tjera, për t’i futur py-jet e kullotat në treg. Kur flasim për pro-nësinë dhe përdorimin, tanimë men-dojmë se shembull mund të jepte Shër-bimi Pyjor, i cili meqë ka në administrimnjë sasi të konsiderueshme pronash,duhet të kishte bërë të mundur regji-strimin pranë zyrave të regjistrimit sipasrajoneve dhe, më pas ky model tëtransferohej edhe te komunat.

Tanimë kemi provuar në qarkun eKukësit se mbi 30 % e pyjeve, që me-naxhohen nga përdoruesit tradicionalë,kanë rritje vjetore mbi 6 m3/ha.

Transferimi i pyjeve e kullotave nëpronësi të komunitetit ka për qëllim me-naxhimin e qëndrueshëm të këtyre bu-rimeve dhe rritjen e mirëqënies së bano-rëve, prandaj përpjekjet për të çuar nëvend këtë padrejtësi historike duhet tëjenë edhe në agjendën e vendimmarrjes.

Le të shpresojmë se duke punuar tëgjithë se bashku do të arrijmë të për-caktojmë në afat të shkurtuar e strategjikecurinë e përmirësimit të menaxhimittë pyjeve.

REFORMA NË PYJE DUHET TË VAZHDOJË

4 Kurora e Gjelbër

Drurë të rinj mbi rrënjë të vjetraNdryshimet klimatike janë

bërë shkak për një reflektimnga mbarë njerëzimi. Ri-

kthimi i vëmendjes tek bioenergjia,që vjen nga biomasa, bëri që ëndrrae pylltarëve ballkanas, se dikur pyllii tyre do qëndronte jashtë obligimitpër ngrohje e amvisëri në zona rurale,ashtu siç shpëtoi pylli evropian rreth200 vjet më parë, duket se nuk dobëhet realitet. Përkundrazi, do tëduhet të pranojmë që edhe në Kosovëpyllit do t’i ngarkohet barra e rëndëjo vetëm të vazhdojë të pastrojë ajrin,të kontribuojnë për industrinë epërpunimit të drurit, por edhe tëzëvendësojë një pjesë të qymyrit qëdigjet në Obiliq e u zë frymën bano-rëve të Kosovës. Potenciali i tokësdhe i klimës duket se i ofron këto mu-ndësi. Kjo kërkon së pari ndryshimradikal të përqasjes përsa i përketsilvikulturës e menaxhimit apo reali-zimit të pyllëzimeve të reja. Një debati hapur e i sinqertë, i bazuar në vëzhgi-me të sakta e argumente, për mënyratse si aktualisht planifikohet, shfrytë-zohet e pyllëzohet dhe sa këto akti-vitete të rëndësishme kanë lidhje menevojat e pyllit dhe kërkesat e tregut,do të ishte veçse i dobishëm si përekspertët edhe për politikëbërësit.

Tema e këtij punimi është njëkujtesë mbi trajtimet aktuale dhe atotradicionale të pyjeve të ulët. Kashumë debate dhe kritika në drejtimtë saj. Historia e menaxhimit do të vijëme shembuj nga vendet evropiane,ku shënimet lidhur me këtë metodë tëmenaxhimit janë ruajtur dhe debatetlidhur me mundësinë e rikthimit nukmungojnë. Duke lëvizur nëpër argu-mente diku do dalin në pah përfitimetekonomike, ekologjike e ndoshtaedhe estetike nga pyjet e ulët tra-dicionalë. Po ashtu, ky shkrim ka përqëllim të përdorë shembullin aq tëpapranueshëm aktualisht në Kosovë,të ricungimit, për të evidentuar një ra-st për menaxhimin e natyrës pavarësi-sht nga klima intelektuale e filozofi-së së mjedisit, dominuar nga një qasjejointervencioniste e natyrës.

kryesor që dy shekujt e fundit kjo for-më menaxhimi aplikohet në territoretepër të kufizuara. Toka e Kosovësështë përgjithësisht pjellore. Klimaështë e përshtatshme dhe drurët rritenshpejt. Shumë nga ekspertët men-dojnë se marrëdhëniet e banorëve tëKosovës me pyllin nuk janë rregulluarsi duhet dhe kjo krijon konflikte sho-qërore e dëmtime të pyjeve. Shpeshka edhe perceptime të gabuara,shumë prej të cilave vijnë edhe ngashkollat që kanë synuar drurin tekniksi prodhimin ideal të pyllit.

Referuar kushteve tokësore eklimatike, kam shprehur shpesh idenëqë po të rehabilitohet kjo sipërfaqedhe të kthehet ky pyll në parametranormalë, mundet që të prodhohen nëmënyrë të qëndrueshme mbi 1 milionm3 dru për ngrohje në vit.

Trajtimi i cungishtave përkundërmendimit se është praktikë e gabuarnga ana mjedisore, nga shumë shken-cëtarë, mbrohet si praktikë me ndikimepozitive mjedisore. Ricungimi ështëpraktikë tejet e vjetër e njerëzimit, qëbazohet në avantazhet e vetiveripërtëritëse të drurëve. Ka prova tëqarta që kjo mënyrë menaxhimi ështëzbatuar në Angli rreth 4 mijë vjetpërpara lindjes së Krishtit e deri nëshekullin 19. Nëse drurët priten afërtruallit, me dhjetëra lastarë shpër-thejnë nga cungu i prerë dhe, sa mëposhtë të bëhet prerja, aq më shumëlastarë shpërthejnë. Ky reagim na-tyror i drurit karshi prerjes është për-dorur nga njerëzimi për shumë eshumë qëllime, përfshirë edheprodhimin e drurit për ngrohje. Numrii viteve kur kjo prerje përsëritej ështëvarur nga lloji drusor i trajtuar dhenga qëllimi përse bëhej trajtimi, porpërgjithësisht dëshmohet se ka qenëjo më pak se pesë e jo më shumë se20 vjet. Drurët e trajtuar në këtë më-nyre mbeten produktivë për shekujdhe takohen sot e kësaj dite ngastrapyjore që i janë nënshtruar këtijtrajtimi para disa mijëvjeçarësh. Njeriui lashtë e ka shfrytëzuar këtë materialdrusor për të ndërtuar ura, gardhe,ndërtime, vegla pune, për dru ngrohjedhe shpesh ka përdorur gjethin përushqim për kafshët shtëpiake. Llojetmë të përdorura kanë qenë dushqet,blini, lajthia, frashri, panja, verriri,shelgjet, si dhe gështenja, pasi ajo umboll në shumë vende të Evropësnga romakët. Përgjithësisht midisdrurëve të prerë rrafsh me tokën janëlënë disa drurë “për farë” apo amë-sorë, të cilët janë përdorur për t’upunuar si dru teknik për prodhime

mobiliesh e nevoja të tjera të njerë-zimit në ato kohëra. Pjesa e drurëveme përmasa të vogla, përftuar ngaprerja rrah deri në shekullin 18, ekalon për nga çmimi drurin teknik.

Kjo traditë e lashtë, që në shumëzona të Kosovës, sidomos në pyjetprivate, vazhdon te ruhet e zbatohetnga pronarët, bazohej në ndarjen epyllit në disa ngastra te vogla dheprerja e tyre sipas një rotacioni.Megjithëse asnjëherë nuk ështëpranuar nga ekspertët, në librin“Shqipëria, çka qenë, ç’është e ç’dobëhet”, S. Frashri u ka rekomanduarbashkëkombësve që ta zbatojnë këtëmetodë të menaxhimit të pyjeve:“Çdo pyll do ndahet me disa ngastraedhe gjer sa të vijë radha të pritetngastra e fundit, ngastra që u pre tëparën herë, do jetë rritur përsëri, ekështu gjithnjë do të pritet lëndë ngapyjet dhe kurrë pyjet s’do mbarohen,por do përsëriten e do jenë kurdo tëlulëzuara ... Druri të arrihet tëpunohet sa mundet më tepër që tëmos ketë nevojë Shqipëria të sjellënga këto së jashtmi ...”.

Sistemi ka qenë e vazhdon tëmbetet shume fleksibël, duke lënëherë pas herë një sasi të konsiderue-shme të drurëve pa i prere kur vintekoha, për qëllime ndërtimi, përpunimiapo projekte të tjera që kishte familja.Tipi i tokës e kushtet klimatike të dru-nishtave të veçanta, si dhe ndryshimii teknikave nga koha në kohë, ështëndoshta shkaku kryesor, që çdo dru-nishte në Evropë ka qenë e ndryshmedhe vetëm kur hasen dokumente eshënime është e mundur të shihet seçfarë menaxhimi është aplikuar saktë-sisht.

Provat e zbulimeve arkeologjikedhe të analizës së drurëve të vjetërapo të pjalmit, dëshmojnë që mbjelljetë drurëve janë bërë në raste shumëtë rralla e në sasi shumë të pakët, nga

njerëzit e lashtë. Duket se veç la-starëve të dalë nga cungjet, janëaplikuar së tepërmi edhe filizat që kanëdalë nga rrënjët, por edhe degat errënjëzuara, si nga copat edhe ngambulimi i tyre me tokë, apo përpajnat,që duket se ka qenë teknikë e pre-feruar për të shtuar lehtësisht drurëtnë sipërfaqe boshe. Çdo degë e prerëapo e paprerë e groposur në tokë,fillonte të prodhonte rrënjë, tek nyjatku kishte gjethen apo sythin, për t’iupërshtatur mjedisit të ri ku kishte rënë.Njerëzit këtë e mësuan që në lashtësidhe e aplikonin për të shtuar drurët.

Në varësi të kushteve social-ekonomike, menaxhimi ka qenë indryshëm, herë pas here janë lejuartë kullosin, sidomos në zabelin apocungishtën e pjekur, delet, dhitë ederrat, që kanë përdorur edhe lendete dushkut apo farat e ahut. Me rë-ndësi ishte që kafshët të mos futeshinnë ngastrat e saporicunguara, që tëmos dëmtoheshin filizat e rinj. Mbikëto tradita shumë vende sot zhvi-llojnë silvopastoralizmin, dukesiguruar prodhime biologjike shumëtë kërkuara nga tregu.

Dy kanë qenë mënyrat e përdo-rura nga njerëzit e lashtë për të mbajturkafshët shtëpiake larg filizave të rinj,gardhet ose bankinat me dhè, dukehapur hendeqe e ngritur dheun që tëmos kalohej nga kafshët. Në shumëdrunishte të lashta edhe sot e kësajdite, shihen sasi të mëdha dheu,grumbulluar anës, gjë që dëshmon sesa me rëndësi ishte ky aspekt përmenaxhimin e drunishtës.

Praktikat e hershme të menaxhimitjanë trashëguar në tipet e drunishtaveqë ekzistojnë sot, veçanërisht nëshpërndarjen e llojeve drunore. Edhepse këto praktika duken shumë mëpak ndërhyrëse krahasuar me pyllë-zimin me një lloj të vetëm, nëse kuj-tojmë gjithë dushkajat e Pukës, qëjanë transformuar aktualisht në pishëtë zezë, e cila shumicën e ditëve të vi-tit është mbuluar nga procesionarja,apo prerjen rrah masive që shpeshështë aplikuar në sipërfaqe të gjëratë dushkut, edhe ata e kanë lënë njëtrashëgimi. Vetë ricungimi ka lënëgjurmë në mikroklimën e çdo pylli kuështë aplikuar për një kohë të gjatë.Ndryshimi i densitetit të dritës nëcungishtat e menaxhuara në mënyrëtradicionale nënkupton që shumëlloje drurësh mund të vegjetojnë nëatë hapësirë. Sasia e dritës mund tëndryshojë nga 5 % penetrim para setë kryhet prerja, deri në 100 % pasprerjes. Kjo do të thotë se bimëthijedashëse do të kenë lulëzim shumëtë mirë vitin në vijim dhe pastaj nukjanë më të pranishme (shumëvjeçaretmbeten në stad vegjetativ) derisa hija fillon të kthehet pasi lastarëtrriten e fillojnë të bëhen drurë. Bimëtdritëdashëse menjëherë pas prerjesshpërthejnë nga farat që kanë ndenjurpër vite duke fjetur në tokë, në pritjetë diellit dhe lulëzojnë fare mirë dy-tre vitet në vijim, deri sa lastarët e rinjtë rriten e t’i hijezojnë. Hija e dendurqë arrihet pak përpara se të vijë kohae prerjes në çdo cikël, bëhet pengesëpër shkurret dhe barërat pushtuese.

Në ato pak drunishte që vazh-dojnë të qeverisen në regjimin e

cungishtës, si në Evropë edhe në disapyje private në Kosovë, takohet njëbotë bimore e shtazore shumë e pasur,duke bërë që shkencëtarët tapranojnë këtë formë menaxhimi simënyrë për të rritur diversitetin eflorës dhe faunës.

Nga shumë studiues të natyrësdhe të estetikës diskutohet fakti qëintegrimi i njeriut me bimën në ma-rrëdhënien e ricungimit, vlerësohet silidhje elegante dhe si një nga formate komunikimit të natyrës bimore meatë njerëzore. Pronari apo menaxheriqë e trajton në këtë mënyrë pronën etij, zhvillon dije intime për drurët e tij,si dhe për vetitë ripërtëritëse e cikline tyre të rritjes. Edhe pse endè mu-nd të shihet si menaxhim pragmatik iburimeve, marrëdhëniet e tyre medrurët përfshijnë promovimin emirëqenien e pyllit. Ndoshta ne e kemihumbur sensin e imagjinatës që ngalashtësia kur njerëzimi e ka pasurdrurin ndër mjetet e para të jetesës.Nëse e vazhdojmë këtë imagjinatë,duhet të kalojmë nëpër dhjetëra mijë-vjeçarë, ku njeriu eci bashke me na-tyrën, apo thënë thjeshtë, bashke medrurin. Nëse e bëjmë këtë llogari du-het të përmendet se cungishtat e me-naxhuara me korrektësi për shumëgjenerata njerëzore, jetojnë më gjatëse drurët e paricunguar të së njëjtësspecieje.

Drurë të rinj mbi rrënjë të vjetranga HAKI KOLA

Kjo më erdhi ndërmend ndërsa postudioja Inventarin e Pyjeve tëKosovës, realizuar nga FAO nëvitin 2003. Ndër të tjera atythuhet: “Pyjet e cungishtave (115800 ha) janë pyje që për njëperiudhë të gjatë janë shfrytëzuarpër dru zjarri, duke përdorurcikël të shkurtër prerjesh, shpesh5-7 vjeçar. Këto prerje intensiverezultojnë në degradimin e shumësipërfaqeve pyjore dhe japin volume rritje të pakët (mesatarisht 27.2m3/ha, rritja vjetore 1.3 m3/ha)”.

Tema sikur u bëhet shtesë deba-teve të ashpra për prerjet ilegale eshkatërrim të pyjeve. Shteti planifikonpër të shitur shumë më pak materialdrusor se sa janë nevojat e populla-tës, industrisë, administratës e bi-znesit. Tregu e kërkon dhe duket qëe gjen këtë sasi, duke e mbajtur drurinpër ngrohje në nivele çmimeshshumë të larta e realizuar prerje spon-tane në rreth 88 % të rasteve. Ky tregnë vendet evropiane duket se ka mëpak interes në produktet e pyjeve tëulët dhe mendohet se është shkaku

Ekspertët e pyjeve mendojnë seringjallja e drunishtave cungishte nëEvropë në shumë raste është epamundur, por, nga ana tjetër,theksojnë se kur kjo praktikë ështërifutur, ka pasur rritje të biodiver-sitetit. Drurët me origjinë lastarore,si dhe drurët e shkadhitur akoma janëtë pranishëm atje ku drunishtat elashta kanë mbijetuar. Ndërsa kur atajanë lënë të patrajtuar me prerje,sipas rotacionit të trashëguar, nukkanë arritur të bëhen mbartës të bio-diversitetit në vegjetacionin e truallittë pyllit dhe mbeten dëshmues tëdrurëve tregues të drunishtave tëdikurshme.

Bëhen shpesh debate për pyllinnatyror e, nganjëherë, shkohet mëtutje, përmendet pylli i virgjër. Nësesjellim ndërmend çka dëshmojnëarkeologët për banesat gjigante tëkohës së Neolitit në Evropën Qe-ndrore, me përmasa 30 m të gjata e 7m të gjera, kuptohet se që në lashtësinjerëzit kanë qenë konsumatorë tëmëdhenj të pyllit. Të tilla banesakishin nevojë të ngroheshin rrethgjysmën e vitit dhe kërkonin shumëdru zjarri, që historikisht janë marrënga hapësirat pyjore që trashëgo-hen. Parku natyror i Dajtit, në zemrëne tij, shpesh përmendet nga vizitorëtpër natyralitetin. Shumë e kanë tëvështirë të besojnë se drurët që neshohim, janë pasardhës të një zabelifshati, që në periudha të caktuara

5Kurora e Gjelbër

historike janë prerë rrah apo mbi-përdorur. Kjo mund të thuhet se ajoqë shpesh mendohet si pyll natyror,është e diskutueshme dhe duket sekoncepti ka evoluar e sado që ështëvështirë të besohet, shpesh të tillapyje, që i trashëgojmë e u thurimlavde, vijnë nga cungishte gjysmë tëbraktisura, dhe iluzioni krijohet përpyje të paprekur nga njeriu.

Nëse lëmë mënjanë dobitë e cu-ngishtës si prodhuese druri përngrohje dhe një game shumë të gjerëdruri të hollë teknik, si dhe përfitimetekologjike, sa për të hapur debat, potentoj të bëj edhe një analizë tëcungishtave tradicionale dhe vle-rave të tyre në aspektet estetike.

Shpesh kemi debatuar me shken-cëtarë të pyjeve, që rehabilitimi ipyjeve të degraduar në Dumre aponë Tregan (Elbasan), apo evoluimi qëpo pësojnë shumë nga formacionet emakies, është dështim dhe analizaështë vazhduar me argumentin qëvendi do të fitonte shumë më tepërnëse do t’i konvertonim këto në pyjetë lartë. Rreth 200 ha pyje publike tëfshatit Llabjan kanë kaluar trajtimin efundit me prerje rrah në vitet 1974-1976. Ata qëndrojnë në një stanaciontë çuditshëm, me diametër 3-5 cm dhelartësi po uniforme, që para 35 vitesh.Volumi drusor i tyre nuk i kalon 35-40m3/ha. Ngjitur janë pyjet private. Nënjërin prej tyre ishte realizuar prerjerrah në rreth 2500 m2, dhe pronarikishte shitur 200 m3 dru për ngrohje.Ndërsa debatojmë se si mund tëkthejmë këtë cungishte të degraduarnë parametra prodhues, kolegëtpropozojnë prerjen rrah dhe mbjelljene pseudotsuges si lloj me rritje tëshpejtë e prodhimtari të lartë. Është evështirë ta bindësh kolegun që pro-dhimtaria e pyllit ku ne qëndrojmë,me 200 metër stere për 2500 m2, për-kthehet në rreth 800 metër stere përha, dhe për një cungishte është shp-esh e pabesueshme. Në këtë rast vjenargument tjetër, i mbështetur nga pre-ferenca bashkëkohore për të mbajturnatyrën të paprekur, apo të pamena-xhuar.

Egërsia, natyraliteti, apodëshira për të parë pyje të

lartë?

Në debatet intelektuale brenda ejashtëballkanike, argumenti i mos-prekjes së pyllit të ulët duket me rrënjëfilozofike dhe vjen nga mendimi qënatyra është e mirë dhe çdo lloj ndër-hyrjeje nga njeriu është e gabuar.Ekspertët ballkanas të pyjeve, im-portuan dhe vendosen në themele tëshkollave pyjore, si objektiv të vetëmpyjet e lartë natyrorë (shpesh në kon-flikt me tekat e maleve ballkanike apome trillet e klimës mesdhetare, që kër-kon bashkëjetesën e shumë llojeve

në florë e faunë) duke i marrë gati ngaajo evropiane jotradicionale, por tëshpikur me sforcim pas revolucionitindustrial, kur drurit për ngrohje aposhkrirje metali, i kishte rënë kërkesanë treg e ishte zëvendësuar me qymyrgurin apo të tjera fosile dhe roli idrurit nga ai ngrohës po shndërrohejnë industrial apo lëndë e parë për letër.

Kundërshtimet ndaj menaxhimittradicional në shekuj të natyrës vijnëshpesh edhe nga një logjikë globalenë mbështetje të së egrës aponatyrales. Ky motiv i egërsisë në ko-shiencën e publikut mund të peri-frazohet me argumentet që vijojnë:pylli është pjesë e natyrës, natyraështë e mirë, ndërhyrjet njerëzore nukjanë pjesë e natyrës, për pasojë ndër-hyrjet njerëzore pakësojnë natyrali-tetin e pyllit dhe e bëjnë atë më pak tëmirë. Për pasojë, ricungimi, që ështënjë teknikë tepër invazive, është de-finitivisht shkatërruese për pyjet.

Problemi i kundërshtimeve, qëinspirohet, si të thuash, nga ata qëmbështesin modën e natyralitetit dhekërkojnë të bëhet pjesë e politikavepyjorë, ia vlen të diskutohet. Pyjetqë ne trashëgojmë e i menaxhojmë,që nga vendosja e njerëzimit në tokëe deri me fillimin e revolucionitindustrial, pra për mijëra vjet, i janënënshtruar trajtimit si cungishte dheqë janë në fakt objekt i këtij diskutimi,a kemi argument që t’i quajmë pyjenatyrore apo të “virgjëra”.

Nëse do thellohemi në mendim,kundërshtimi ynë nuk ka të bëjë meruajtjen e pyjeve ekzistues të lartëapo natyrorë, por me një përpjekjepër të rikthyer nëpërmjet braktisjes,ish pyjet cungishte në pyje të lartënë emër të shtimit të natyralitetit dheruajtjes së mjedisit, apo diku eargumentuar si mënyrë për të shtuartë ardhurat ekonomike.

Një kritikë për idenë e egërsisëmund të adresohet edhe drejt shtëpisësë saj që është në Amerikën e Veriut.Admirimi për egërsinë nuk është njëhistori e lirë njerëzore, ajo ishte dikurshtëpia e dikujt dhe u ndryshua, nga-njëherë edhe në mënyrë radikale, ngabanorët më të hershëm. Duket se kanjë bazë klasore të perceptimit tëegërsisë, që vjen nga Romanticismi,nga një mit i pionierit, për faktin qëtoka ku mund të jetohet është shndë-rruar në punishte kulturore të natyrës.Kjo argumentohet me shumë detajenga Cronon. Ai e merr fshirjen e njëhistorie prej asaj që e pason si provëpozitive, që egërsia në vetvete ështëkonstrukt kulturor. Për më tepër, ajoështë konstrukt i atyre që janë tjetër-suar nga natyra. Ai nuk e mohon seka një fushë të natyrshme që ështënë një kuptim e dallueshme nganjerëzit, por egërsia është një krijesëqë mohon lidhjen në mes të ushqimitdhe kultivimit, në mes të strehimit

dhe drurit. Cronon shkon aq larg përtë parë efektet negative të konceptittë natyrës së virgjër nga njerëzit qëjetojnë në qendra urbane: “që ezhvendosin përgjegjësinë mjedisorenga vendet e përditshme ku nebashkëveprojmë me mjedisin drejt njëdistance ideale”. Në vështriminevropian apo ballkanik, marrëdhëniettona me tokën janë ndërmjetësuargjithmonë nga përdorimi i saj;peizazhi që trashëgojmë është njënga shtresat historike të marrëdhë-nieve të njeriut me tokën. Nëse jeminë gjendje të hedhim poshtë këtëhistori, histori ku ne kemi qenë gjith-monë deficientë përsa i përket kuj-desit për mjedisin, është njëlloj si tazhvendosim veten nga natyra - si tëpadenjë për të vepruar në fushën enatyrës. Sidoqoftë, në vlerësiminintuitiv të peizazhit ballkanik, njëqëndrim që duhet parë si naiv ngaperspektiva e diskutimit për egërsinë,në fakt ne padashje e vlerësojmëndërlojën e njeriut me natyrën si pjesëtë bukurisë së saj. Nëse adhurojmëbukurinë e drurëve dhe brezave py-jorë që i shtojnë larminë fushës, murete vjetër të gurit, veshur me likene nëkodra apo drurët e bukur të mbjellënë qytete anës rrugëve, në drunishtete ricunguara kemi shembullin tipik tënjë bukurie që ka lindur nga vepriminjerëzor dhe i gjendet kuptimi sirezultante e të bashkëpunuarit meforcat e natyrës.

Ku është e bukura?

Po identifikojmë disa karakteri-stika të veçanta të cungishtave, qëmund të artikulohen si gjëra të bukura.Kënga karakteristike e zogjve,mundësia për të parë kafshë të pyllit,i shtohen bukurisë së ofruar prejdrurëve, pikërisht atyre drurëve qëunë kërkoj të kthehen. Llojllojshmëriaështë një tipar i cituar shpesh, në tëdy kahet, tek flora dhe fauna, që ndry-shimi i herëpashershëm i katit drusor,pasuar nga ndryshimi i intensitetit tëndriçimit, mundëson lulëzimin e saj.Ndryshueshmëria në pyllin e ulëtkërkon shpjegime pak më të deta-juara, për shkak të faktit që një për-qindje e sipërfaqes, 5 – 15 %, pothuajçdo vit pritet rrafsh me tokën. Kjonënkupton gjithashtu që cikli stinor idimrit, pranverës, verës e vjeshtësdhe të gjitha ndryshimet që këtasjellin te drurët gjetherënës, ka edhenjë cikël 7, 8, 9 apo deri në 20 vjeçar tëprerjes dhe rritjes, që shoqërohet mendryshimet përkatëse të florës efaunës në truallin e pyllit.

Në një drunishte tradicionale kjonuk do të jetë psh një brez pyjor medrurë që hiqen mënjanë, por njëshumicë e cikleve të ndërthurura, sitipet drusore që do vijnë në seksionetë ndryshme të sapoprera që dondryshojnë sipas tipit të tokës, shpër-ndarjes së ujit, apo afërsisë drejt dru-rëve të mëdhenj, që lihen si drurëamësorë. Nëse do të ndjekim ndry-shimet e intensitetit të dritës, kjo dona ndihmojë për të fokusuar vëmen-djen në cilësinë e dritës përreth llojevetë ndryshme të drurëve. Rritja e fili-

zave të rinj pak mbi sipërfaqen e tokësi jep mundësi vizitorit të dallojë ngaafër gjethet, të cilat në një pyll të lartëshekullor ndodhen shumë lart e gatitë padallueshëm. Ne mund të shohimformat e tyre të ndërlikuara dhe ndry-shimet delikate në ngjyrën e gjetheve,ndërsa ato fillojnë të piqen. Vitaliteti ifilizave që shkojnë në lartësi është nëkonflikt me cungjet e ahut apo dush-kut prej ku kanë lindur plot me gungae plasaritje të zhytur në mes bimëvetë harlisura të fiereve. Filiza të drejtë,plot jetë, me lëkurë plot shkëlqim, dalënga cungje të shoget plot plasaritje,krijojnë një mjedis të çuditshëm.

Çeltira e sapoprerë, është ndo-shta pamje që sjell trishtim, pasi teknjë sy që nuk është mësuar krijonndenjen e drurëve të prerë dhe pei-zazhit të shkatërruar. Nëse e vlerë-sojmë këtë trajtim të pyllit edhe përnga bukuria, atëherë duhet të gjejmëmënyrën që kjo fazë të mos të vihetnë vëmendje të publikut, duke lënënjë brez të paprerë në anë të rrugëveautomobilistike apo anës shtigjeve tëkëmbësorëve dhe vizitorët mund t’iorientojmë të shohin pjesët e tjera tëpyllit, që e kanë kaluar tashmë këtëfazë. Sidoqoftë, nëse do e kuptojmëprocesin si pjesë e kësaj forme tëripërtëritjes, për një vëzhgues tëkujdesshëm, mund të transformohetedhe ky stad i sapoprerjes në diçkatë bukur. Cungjet e prerë duken sivizatime në një sfond të zbehtë, kurrathët vjetorë krijojnë disa piktura tëçuditshme, duke i dhënë truallit tëpyllit një pamje të veçantë. Në anë tëkëtyre cungjeve, nën lëvore,qëndrojnë sythe që mbartin jetë, atatashmë janë zgjuar dhe po epërgatisin surprizën, në pranverën eardhshme, ata do nxjerrin filiza, qëderi në vjeshtë do arrijnë edhe dymetër lartësi, duke i dhënë një pamjekrejt të ndryshme kësaj çeltire me filizanjëvjeçarë. Stadi i dendësisë sëmadhe, me rritjen që duket sikur kafrenuar për një çast, kur shihet eanalizohet si pjesë e procesit, mundtë përjetohet si shprehja më intensivee dinamizmit dhe mundësive ripërtë-ritëse të këtyre drurëve gjetherënësdhe si burim i bukurisë më të arrit-shme për t’u ndjekur.

Shprehja intensive e ripërtëritjesnë cungishte, përreth drurëve amë-sorë, që u ngjajnë disa klloçkave tëstërmëdha të futura në mes zogjveplot gjallëri dhe flora plot variacion,që mugullon kudo, na mundëson tëkuptojmë diçka nga natyra e kësajdrunishte plot jetë. Secila nga bimëtmund të shihet se si përpiqet tëzgjatet e zgjatet e të shohë pak dielldhe secila duket sikur përgatitdjepin e transformimit nga njëra tektjetra.

Njohuritë që kërkohen, që të zërëvend vlerësimi i këtij transformimi,nuk duhet të jenë domosdoshmërishtshkencore në fushat e biologjisë apoekologjisë. Ato mund të asistohennga njohuritë artizanale të menaxhimittë drunishtave, por mund të burojnëedhe nga vëzhgimet e kujdesshme pabaza të jashtme epistemologjike,përtej edhe vetë drurëve. Bukuria edrunishtave të ricunguara, siç thotëpopulli, është si “thelë mbi bisht”, kurvëmë në balance përfitimet ekologjike,vlerat trashëgimore apo dobitë e tjerapotenciale.

Çfarë u trajtua më lart mendojmëse mund të shërbejë si start për tëhedhur dritë mbi cilësi të veçanta qënjë drunishte e ricunguar mund tëshprehë. Për ta eksploruar në detajekëtë bukuri, lypset të hedhim poshtëpretendimet që menaxhimi i natyrësështë bërë gjithmonë spontan, dhetë miratojmë mençurinë e disa prak-tikave në menaxhimin e drunishtave.Ndoshta kjo mund të shtrihet më tejnë kërkesën e guximshme që në disavende drunishtat e ricunguara duhenmirëmbajtur, të reklamohen apo tëfillojnë të rikrijohen thjeshtë si një gjëe bukur.

Debati është i mirëpritur. Ar-syetimi dhe diagnoza në shumëkëndvështrime po ashtu. Rrafshi iKosovës, është trajtuar në shekujnga banorët e Kosovës. Po të men-dojmë hollë-hollë ata kanë fituar dijenga ky trajtim. Nëse pajtohemi me të,shumë shpejt peizazhi i Rrafshit tëKosovës do të fillojë të dinamizohete të ndryshojë. Tregu do të mbushetme drurë e shumë njerëz duhet tëpunojnë për të hedhur bazat e siste-mit. Ky projekt shton sëtepërmiprodhimin e drurit, shton punësimin,garanton një riciklim vital të kësajpasurie, i lë pyllin e malin rreth e rrethKosovës që të jetë natyrorë, ashtusiç e ka caktuar natyra.

6 Kurora e Gjelbër

Kosova ka pasur traditë të mirë përorganizimin joformal të komu-niteteve rurale e urbane. Por, sot

këto forma organizimi kanë rënë dukshëm.Pas luftës së fundit, shumë agjenci eorganizata ndërkombëtare përkrahënformimin e organizatave të shoqërisëcivile në Kosovë. Por, edhe pse u krijuan eu regjistruan shumë organizata joqeve-ritare, ato kryesisht ishin të orientuarakah programet apo fondet e donatorëve.Për këtë arsye, shumica prej tyre u shuanme përfundimin e fondeve apo mepërfundimin e programeve të donatorëve.

Organizatat e shoqërisë civile, që ukrijuan me qëllim përmirësimin e kushtevenë komunitet apo me qëllim adresimin endonjë çështjeje më të përgjithshme, si:mjedisi, të drejtat e njeriut, zhvillimi iqëndrueshëm, edukimi, të rinjtë, etj.,shumica e tyre mbijetuan, janë operativedhe kanë fituar respekt për punën që bëjnë.Organizata mjedisore ERA, me seli qendërnë Pejë, është shembull i mirë i njëorganizate të suksesshme, për punën që bënpër mbrojtjen e mjedisit. ERA, me fare pakfonde, ka arritur të realizojë shumë pro-jekte; së bashku me komunitetin dhe vull-netarët e devotshëm, ka arritur që rrethsaj të mbledhë njerëz me pasion për mje-disin dhe zhvillimin e qëndrueshëm tëkomunitetit. Kjo ka bërë që ERA të bëhet enjohur si organizatë në të gjithë rajonin eRugovës. Ajo që e dallon atë nga organizatattjera dhe e bën të veçantë është se bartvlera mjedisore të vlerësuara si të tilla ngakomuniteti. ERA, në konsultimet dheaktivitetet e saj çdo herë përfshin të gjithapalët me interes. Për më tepër, ERA ba-shkëpunon edhe me autoritet komunaledhe ato qendrore. ERA, në mënyrë të va-zhdueshme ofron informacion dhe orga-nizon konsultime për çështje mjedisore, apopër çështjet me të cilat përballen banorët erajonit të Rugovës. Ajo angazhohet që tëlehtësojë komunikimin mes autoritetevedhe komunitetit ku vepron, duke vlerësuargjithë partnerët e angazhuar në mbrojtjee vlerave të mjedisit jetësor.

Në rajonin ku vepron kjo OJQ, për-fshihet edhe masivi malor i Bjeshkëve tëNamuna, me vlera të larta të bio-diversitetit, ndër masivet malore më tëmëdha të Ballkanit. Bjeshkët e Namunapërfshijnë rreth 3500 km2, ndërmjet

liqenit të Shkodrës, Rrafshit të Dukagjinit,luginës së Plavës e Gucisë. Këto Bjeshkëpërbëhen prej 24 grupeve malore dhe 152majave më të larta se 2000 m dhe, numrimë i madh i tyre, gryka, kanione e lugina,me rreth 1000 km2 apo rreth 100.000 ha,shtrihen në territorin e Republikës sëKosovës. Sipas të dhënave, në viset e lartatë ketyre Bjeshkëve, në Gjeravicë, Lum-bardh, në Gurin e Verdhë, Koprivnik dheLeqinat, gjenden rreth 255 lloje e nënllojebimesh endemike të Ballkanit. Por, fat-keqësisht, në Kosovë pjesa më e madhe emë e rëndësishme e diversitetit biologjiknuk është nën kontrollin e sistemit tëmbrojtjes institucionale.

Duke pasur parasysh se shfrytëzimi mëi madh i resurseve biologjike në Bjeshkët eNamuna bëhet në kuadër të veprimtarisësë pylltarisë e gjuetisë, krahasuar membrojtjen e tyre, ndër detyrat prioritareështë mbrojtja e resurseve biologjike dukeu përkujdesur se llojllojshmëria biologjikedo të ruhet dhe përparohet; dhe të bëhetshfrytëzimi më i arsyeshëm i të miravenatyrore të këtyre bjeshkëve në principine qëndrueshmërisë dhe për të mirën ebrezave të sotshëm dhe të ardhshëm.

Në terma ekonomike, veprimi ynë tanido të jetë më pak i kushtueshëm sesasynimet e problemeve në të ardhmen.Sikurse në mjekësi, më lehtë dhe më pak ikushtueshëm është parandalimi i sëmun-djeve sesa kurimi i tyre. Çelësi i adresimittë sfidave mjedisore, mund të jetë pikërishtnë komunitete të vogla dhe me veprime tësakta mjedisore, që do të kenë efekte pozitivenë mjedisin jetësor, duke krijuar njëbalancë mes zhvillimit ekonomik e socialdhe kapacitetet rigjeneruese mjedisore.

Kosova, si shtet i ri, ka mungesa tëdetyrimeve ndërkombëtare për respek-timin e shumë konventave mjedisore. Kjopër momentin ndikon në masë të madhepër mos pasjen e limiteve apo standardeveminimale për mbrojtje e mjedisit në për-gjithësi. Përkundër kësaj, si rrjedhojë eprocesit të vazhdueshëm drejt IntegrimitEvropiane, Republika e Kosovës duhet tëzhvillojë me shpejtësi ligje dhe akte nën-ligjore të përaferta me LegjislacioninEvropian.

Nëse do të bënim një “biografi” tëshkurtër të OJQ –së ERA, ajo do të ishte:

Profili. Environmentally ResponsibleAction group vepron për të përkrahur eforcuar komunitetin rural dhe për të sen-sibilizuar komunitetin urban për çështjetmjedisore. ERA bashkëpunon me orga-nizatat lokale, nacionale e ndërkufitare qëpërfaqësojnë interesat e komunitetit. ERAofron mundësi për komunitetin; krijon dheofron modele për arritje të përgjegjësisë sëpërbashkët për mjedisin, resurset natyroredhe trashëgiminë kulturore.

Puna në Komunitet. ERA është elidhur me përherë me komunitet. Përmesiniciativave ndërkufitare, ERA ka krijuarpartneritet të qëndrueshëm edhe meorganizatat dhe banorët e zonës kufitareKosovë, Mali i Zi e Shqipëri.

Planet afatgjata. Programet e ERA svazhdojnë në theks të veçantë edukiminpraktik mjedisor, trajtimin e integruar tëtrashëgimisë natyrore e kulturore, ruaj-tjen e biodiversitetit dhe angazhimet afat-gjata në zhvillimin e një lidershipi lokal tëpërgjegjshëm për menaxhimin e resursevemjedisore. ERA, duke vazhduar punën esaj të mbështetur në nevojat praktike dheinteresin e komunitetit e të gjeneratave tëardhshme, ka filluar zhvillimin strategjiktë qëndrueshëm. Strategjia e ERA spërfshin edukimin mjedisor, ku fëmijët, tërinjtë, familjet, individët, qytetarët,komunitetet mund të mësojnë për mjedisindhe ta menaxhojnë atë.

Fushat e veprimit. ERA është evendosur në qytetin e Pejës më punën evet në mjedisin rural dhe urban dhe atë nëmasivin malor të Bjeshkëve të Namuna nëperëndim të Kosovës. Fqinjët tanë bashkë-veprues në mbrojtje të mjedisit janë tëvendosur në juglindjen e Malit të Zi dheveri të Shqipërisë, të cilët përballen mesfida të ngjashme. ERA bashkëvepron memjaft organizata joqeveritare, individë,kryetarë komunash, institute dhe familjeedhe përtej kufijve, për të krijuar një vizionkooperues për komunitetet përgjatë rajonit.

Bashkëpunimi ndërkufitar. ERAështë çelësi kryesor i rritjes së bashkë-punimit ndërkufitar në mes organizatavejoqeveritare, agjencive qeveritare dhegrupeve të fokusuara nga Kosova, Mali i Zie Shqipëria. Ky rrjetëzim bashkëpunon nëdisa projekte, siç është krijimi i parkutndërkufitar, i njohur si “Parku i Paqes në

Ballkan”. Të gjitha projektet që i takojnëkëtij rrjetëzimi promovojnë bashkëpu-nimin rajonal dhe përkrahin interesat epërgjegjësitë e përbashkëta në këtë zonë.

Projektet e fundit. Ndër projektet efundit me të cilët është angazhuar ERA,janë:

Qendra për Edukim të Qëndrue-shëm Malor: ERA, së fundi, me mbë-shtetjen e Komunës së Pejës dhe financuarnga Agjencia Suedeze për ZhvillimNdërkombëtar (SIDA – SNV) ka hapurQendrën për Edukim të QëndrueshëmMalor. Kjo qendër do të jetë në shërbim tëzhvillimit të qëndrueshëm për zonat mevlera të larta mjedisore dhe të ndihmojkomunitetin që të jetojë shëndetshëm, meekonomi të qëndrueshme, duke konsi-deruar biodiversitetin, vlerat natyrore,monumentet natyrore dhe ato të tra-shëgimisë kulturore. ERA është vendosurnë Mullirin e Haxhi Zekës, objekt me vleratë larta historike dhe të trashëgimisëkulturore.

EKOsova: Zhvillimi përmes Biodiver-sitetit, projekt i cili implementohet nëbashkëpunim me partnerin austriakInterkulturelles Zentrum (IZ) mbështetetfinanciarisht nga Komisioni Evropian dheAgjencia Austriake për Zhvillim (ADA).Projekti EKOsova synon edukimin mjedisordhe mbështetjen e shoqërisë civile nëKosovë, me ngritjen e kapaciteteve të OJQ-ve mjedisore dhe rritjen e ndërgjegjësimitmjedisor. Projekti fokusohet në mënyrë tëveçantë në mbrojtjen e biodiversitetit nëBjeshkët e Namuna, në rajonin ndërkufitarKosovë, Mali i Zi, Shqipëri.

Shtegu i ujëvarës: Në Rekë të Allagës(Rugovë), në vendin e quajtur Shehu iKeq, në vitin 2007, ERA ka ndërtuar njështeg eksplorues për të arritur deri tekujëvara e parë, qe gjendet aty. Kurse këtëvit, me mbështetje të Komunës së Pejësdhe komunitetit të zonës, do të ndërtojëfazën e dytë të shtegut, për të arritur deritek ujëvara e dytë dhe për të krijuar njështeg i cili arrin deri në dy fshatra pik-toreske të Rugovës, në Malaj e Pepaj. Kyprojekt, përpos që do të lehtësojë eksplo-rimin e kësaj zone dhe ujëvarave in-teresante, do të mundësojë zhvillimin eekoturizmit për këto dy fshatra.

Komuniteti dhe vlerat mjedisore

ERA, OJQ e suksesshmeBURIM LECIKryetar i Bordit të Drejtorëve të

OJQ “EnvironmentallyResponsible Action grup”

institucionale në sektorin e pyjeve,me synimin për t’ju përgjigjur meefikasitet e në kohën e duhur kër-kesave për mbështetje të njqv, tëpërdoruesve të pyjeve e kullotave,për një menaxhim të qëndrueshëmte pyjeve e kullotave, krijohetShërbimi i Ekstensionit Pyjor nënivel rrethi”.

Marrëdhëniet e këtij Shërbimime njësitë e qeverisjes vendoredo të konsistojnë kryesisht në:

mbështetjen për krijimin estrukturave të menaxhimit tëpyjeve në njqv,këshillimin dhe trajnimin estrukturave të specializuaratë pyjeve komunalë,krijimin e regjistrit të pyjeve dhedokumentacionit tjetër teknik,identifikimin e përdoruesvedhe të gruppërdoruesve,keshillimin për menaxhim tëqëndrueshëm dhe sa më efek-tiv të pyjeve e kullotave komu-nale në përdorim/pronësi të njqv,

ndjekjen e zbatueshmërisë tëkëshillimeve e politikave qe-veritare dhe strategjisëkombëtare për pyjet e kullotat.

Misioni i këtij Shërbimi konsiston në:njohjen e situatës,mënyrën e komunikimit tëkëshillave apo njohurive përteknikat, teknologjitë ...trajnimin e përdoruesve,mbështetjen për organizimin epërdoruesve dhe zhvillimin e li-dhjeve ndermjet organizmaveafrimin e njohurive të perditë-suara mbi politikat e tregutdhe impaktet në treg,planifikimin e menaxhimit tëpyjeve,kreditimin dhe iniciativat,...

Në urdhrin e ministrit Mediupërcaktohen qarte funksioni dhedetyrat e Shërbimit të Eksten-sionit, si dhe mënyra e vleresimittë përformancës së këtij Shër-bimi.

bënte edhe me të veçantë këtë ditë ishtese fëmijët e shkollës Tomin, me ndih-mën e mësueses së pasionuar AdelinaSalkurti, paraqitën vizatimet e tyre tëvarura në drurët e pyllit. Në këtë “ek-spozitë” tejet të veçantë, fëmijët kishinshprehur me vizatime se si e mendojnëdhe duan ata pyllin e tyre. Pranë çdodruri, përveç se kishin varur vizatimet,fëmijët mbanin në duar prodhime tëndryshme nga pylli dhe ushqimetradicionale të bëra me duart e tyre, sikurpo u rikujtonin të rriturve vlerat dheprodhimet e shumta që mund tëmerren nga pylli ...

Drejtori i Shërbimit Pyjor, po edhedrejtuesit e Komunës e të fshatit,prezantuan shkurt këtë iniciativë dheshprehën mbështetjen e plotë për nis-ma të tilla, që promovojnë përmirë-simin e pyjeve nga përdoruesit tradi-cionalë e veçanërisht idenë për të sjellënatyrën sa më afër syve të fëmijëve.

Në fund, Sheza Tomçini theksoise të gjitha këto rezultate pozitive nëmenaxhimin e pyllit, e kane burimintek e drejta e pronësisë së pyjeve etokës, që gradualisht po shkon drejtkonsolidimit tek përdoruesit tradi-cionalë dhe që fëmijët e tyre të qën-drojnë sa më afër e të rriten të shëndet-shëm në tokën e tyre, në pyllin e tyre.

Po çfarë kishte prodhuar pylli iDautit?

Pylli ku u shënua kjo ditë ka pro-dhuar gështenja, lajthi e arra me cilësidhe mjaft të shijshme. I veçantë ishtemjalti i gështenjës, si dhe ëmbëlsiratme prodhimet e pyllit, që servirën vetëfëmijët në natyrë.

Pjesëmarrësit, të rritur e fëmijë ularguan me mbresa të pashlyeshme,duke shprehur një falënderim edhe përmbështetësit SNV (Sida Rajonale) dhesidomos për Z. Peter Campen, “Qyte-tar Nderi” i Peshkopisë.

A. Kacani

“Pylli“Pylli“Pylli“Pylli“Pyllinë sytë e fëmijëve ...”në sytë e fëmijëve ...”në sytë e fëmijëve ...”në sytë e fëmijëve ...”në sytë e fëmijëve ...”Vijon nga fq. 1

KRIJOHET SHËRBIMI I EKSTENSIONIT

DHE PYJEVE KOMUNALË

Vijon nga fq. 1

Përfaqësuesja e Federatës Kom-bëtare, Albora Kacani shprehu urimete përzemërta për ta dhe e vlerësoi taki-min më të bukur ku kishte marrëpjesë. Ajo u shpreh se fidanët, vitet epara të jetës kanë nevojë për për-kujdesje të veçanta, ashtu edhe fëmijët,kanë nevojë të edukohen e ushqehennga mësuesit e të gjithë ne me dashuripër mjedisin e pyjet. Që jeta e fëmijëvetë jetë e lumtur e sa më e shëndetshme,luajnë rol edhe pyjet, me vlerat e veta,ajrin e pastër që thithim dhe ujin ekulluar që pimë.

Me pas Munir Hoxha, ekspert mepërvojë, i njohu të pranishmit me pu-nën praktike të bërë për planifikimin nëpyjet e fermerëve, me diskutimin e mira-timin e praktikave në pyll për rrallimet ekrijimin e pyllit me prodhime maksi-male për gështenjën, si dhe me matjete monitorimin që i bëhet pyllit për tëmarrë sa më shumë prodhime e të ardhura.

7Kurora e GjelbërNë fund të këtij viti Revista (ish) “Bujqësia ...” mbush(te) 90 vjet nga botimi i numrit të parë (1921). Por,për ironi të kohës, ka kaluar viti e ajo s’po botohetmë. Nisur nga shqetësimet e mjaft specialistëve,shkencëtarëve e bujqve nga gjithë vendi, Redaksiae Gazetës “Kurora e Gjelbër”, duke shpresuar sedo të dalë dikush “ta ringjallë” të vetmin botimperiodik, që, pavarësisht se u desh që shpesh të

Një zë që nuk duhet të shuhet-90 vjetori i botimit e gjen të mbyllur revistën “Bujqësia shqiptare”-

Me shpalljen e Pavarësisë së vendit, qeveriae Ismail Qemalit, qysh në fillim e përqendroivëmendjen në dy degët më jetike të ekono-misë: bujqësi e blegtori. Duke ndjerë nevojëne madhe që kishte vendi për specialistë e me-ndim teknik, që në shkurt të vitit 1913 erdhënnga Austria dy specialistë: njëri agronom e tje-tri inxhinier për bonifikimin e sistemimin. Këta,pasi përshkuan në këmbë për 4-5 muaj ngaVlora deri në Shkodër, hartuan një raport tëgjerë teknik, i cili parashtronte disa nga proble-met kryesore të bujqësisë e blegtorisë shqi-ptare të asaj kohe. Ismail Qemali dhe ministrii parë i bujqësisë, Pandeli Çale, duke u njohurme këtë raport, nxorën disa detyra për qeve-rinë, ku spikaste përgatitja urgjente e personelitteknik për të udhëzuar bujkun e blegtorin epashkolluar në punët e tyre të përditshme.Në vazhdim të detyrave që i vuri vetes qeveria,ishte edhe riorganizimi i fermës bujqësore tëFrakullës, fermë e krijuar nga austriakët, qënë fund të shekullit të 19, për ta bërë atë modelnga ku mund të merrnin mësime bujqit shqi-ptarë. Në vitin 1916, në Llakatund, italianët kri-juan një fermë blegtorale bujqësore, që të si-guronin ushqime për punonjësit e minierëssë Selenicës. Në krye të drejtimit të kësaj fer-me vihet agronomi plot talent nga Korça, Mu-stafa Vila, i cili kishte përfunduar studimet elarta në Itali. Nuk vonoi shumë dhe më 1918,në Shqipëri kthehen nga studimet agronomëtKadri Borshi e Shuk Radoja, të cilët kishin kryerspecializim edhe për enologji. Më 1919, agro-nomi Ago Agai, mbaroi studimet në Austri, ispecializuar në frutikulturë, dhe filloi punë nëSlloveni e Poloni. Në Vitin 1920, ai kthehet në

... Nismëtarë të botimit të kësaj Reviste ishin njëgrup specialistësh të arsimuar, të cilët shihnintek ajo një dritare për të komunikuar me fshatarëte atyre viteve, si dhe me ata pak specialistë buj-qësie që ishin. Mbijetoi ajo në tre regjime, atë tëZogut, të socializmit dhe demokracisë. Edheemrat e saj kanë ndryshuar disa herë: në fillim“Bagëti e bujqësi” (ishte endè e freskët era Na-imiane), në “Bujqësia socialiste” pas çlirimit, epastaj “Bujqësia” dhe për disa vjet “Bujqësiashqiptare”… Po t’u hedhësh një vështrimshkrimeve të saj ndër vite, vë re se ato bien“erë” tokë, “erë” blegtori, “erë” pyje, “erë” fshat.Ky ka qenë misioni i saj. Dhe mund të themi see ka kryer mirë. Në faqet e saj janë trajtuarproblem të agroteknikës së bimëve, të sëmu-ndjeve e dëmtuesve të tyre, probleme të rritjessë kafshëve, përmirësimit racor e sëmundjevetë tyre, probleme sociale të fshatit, etj. Për vetënatyrën e saj, ajo ka qenë organi më pak ipolitizuar i shtypit të kohës.Edhe gjatë dy dekadave të fundit ajo e vazhdoimisionin e vet në kushtet e reja të bujqësisë sëprivatizuar. U bëri jehonë reformave, problemeveqë hasnin fermerët, si atyre të ujitjes e kullimit,që u bënë më të mprehta në këtë periudhë, pro-blemeve të farave e fidanëve, institucioneve kër-kimore, shoqatave që po krijoheshin, projekteveqë vepronin në këtë fushë, mbrojtjes së konsu-matorit, etj.Në faqet e saj ndër vite, kanë zënë vend edheshkrime për figurat e specialistëve të shquar tëbujqësisë, të cilët kanë lënë gjurmë. Si organ iMinistrisë së Bujqësisë, ajo ka qenë një zë i këtijdikasteri po edhe qindra specialistëve anembanëvendit. Siç është shprehur specialist i shquar ibujqësisë, Prof. Hysen Çobani “kjo revistë namësoi të shkruajmë ne specialistët e bujqësisë”.

Në faqet e saj ka pasur edhe foto mjaft të bukura,të realizuara nga fotoreporteret e saj, ndërmjettë cilëve nga i paharruari Ndoc Kodheli.Ja, kjo është në vija të shkurtra, rruga e kësajreviste mujore. Fatkeqësisht, 90 vjetori i botimite gjeti atë të mbyllur. Po bëhen afro dy vjet qëzëri i saj nuk dëgjohet më. Mendimi i shprehurnga ndonjë zyrtar i kësaj ministrie si dhe ndonjëspecialist “modern” që thotë se “tani ështëkoha e internetit ...”, zuri vend, pa u konsultuarme specialistët e shumtë. Mendimi për botimine saj ndeshet kudo. E kemi dëgjuar atë nga gojae specialistëve të shquar A. Osja, H. Çobani, R.Osmani, etj., të cilët së bashku me Shoqatën eGazetareve Shqiptarë të Bujqësisë, i drejtuanedhe një letër Ministrisë së Bujqësisë, por ajonuk u mor në konsideratë. Ka ndonjë zë qëthotë se nuk ka fonde. Fondi i nevojshëm përkëtë revistë është tepër modest. Së bashku meBuletinin e Shkencave Bujqësore (organ edheky i mbyllur tok me revistën) shkon rreth1,2milionë lekë të reja në vit. Për ta bërë edhe mëkonkrete: çmimi i një copë reviste me ngjyra,me 32 faqe, shkon rreth 100 lekë të reja. A ka mëlirë?! Kaq shkon çmimi i një copë ftese të mirëqë bëhet në studiot private në Tiranë.Vendet e ndryshme të botës, kanë një moribotimesh për bujqësinë, shumë prej të cilavejanë botime të Ministrive të Bujqësisë (sigurishtqë ka edhe private). Në Francë, psh, Ministriae Bujqësisë ka 8 botime. Edhe në vendet fqinje,Ministritë e Bujqësisë kanë botimet e tyre.Si përfundim, do të thoshim se nuk është punëfondesh botimi i saj. Është mosvlerësim.Prandaj, le të shpresojmë se përvjetori tjetër dota gjejë në duart e fermerëve dhe specialistëvekëtë revistë, që e justifikon botimin e saj ... Ështënjë zë që nuk duhet të shuhet.

Intervistëme zonjën

“RevistaBujqësia

Shqiptare”(me rastin e 90 vjetorit të

lindjes së saj)

Prof. As. Dr. ENVER ISUFI, Drejtor i Institutit tëBujqësisë Biologjike, Durrës

Me rastin e 90 vje-torit të lindjes sëznj. Revista Bujqë-

sia (RB) shkova në shtëpinëe saj për marrë një intervistë.. . .Ndërsa po më përgatiste go-stitjen, po i hidhja një syshtëpisë së saj të madhe. Tëgjitha faqet e murit ishinme panorama të mëdha,me peizazhe nga zona të nd-ryshme bujqësore të Shqi-përisë. (Menjëherë m’u kuj-tua panorama me planta-cion kafeje andej nga Afri-ka, që sot e shikon në kafe-nenë e Ministrisë së Bujqë-sisë !!!). Një bufe e madheishte mbushur me shishevere, rakie, vaj ulliri; të gji-tha nga kultivarë me emravendas. Në anën tjetër, nëmur, ishte shkruar: “Shqi-përia është e vogël, sa njëzog bilbili, i cili nuk ka sha-nse të dalë në treg për mi-shin, po për zërin e tij. Dielli,uji, klima, ushqimi i shij-shëm, kultura dhe gjuha eveçantë, janë zëri specifik ivendit tim, Shqipërisë. Le taruajmë këtë zë të çmuar!

E. I: - Zonja Bujqësia ...unë ju kisha në mendjesi më të vjetër, po ju du-keni fare e re ...R. B: - Faleminderit, kështuështë, po kjo nuk duket ve-tëm tek unë, kështu ndodhme gjithë sojin tonë.E. I: - Tani që ju kam kaqpranë, më sollët në më-ndje vargjet e këngës la-be për martirët: “Ç’ështëkjo punë kështu me ju,vitet tutje, ju tëhu”.R. B: - Faleminderit, kjoështë e vërtetë. “Bota nukdo ishte sot kaq e mirë, nëseçdo komb nuk do kishte ma-rtirë”, edhe bujqësia kudonë botë nuk do ishte kaq emirë po të mos kishte re-vista e shtyp bujqësor. Përkëtë punën e moshës timemë bukur e keni thënë ju,Profesor Isufi, me rastin e80 vjetorit tim.E. I: Çfarë kam thënë përju zonja Bujqësia, pasikëtë çast s’më vjen nëmend?R. B: - Unë ruaj gjithçka nëfaqet e mija. Ja, po ta kuj-toj: “Sa më shumë kalojnëvitet, flokët e autorëve tëshkrimeve do të thinjen,ndërsa flokët e RevistësBujqësia sa më shumë dokalojnë vitet, flokët e saj dotë nxihen”.E. I: - Kjo nuk më kuj-tohet, po të faleminde-rit që e ruani endè në fa-qet tuaja. Po, meqë jemikëtu, ç’mund të “kuj-tosh” tjetër nga jeta jote90 vjeçare; çfarë të ka kë-naqur më shumë e çfarëtë ka mbetur peng?R. B: - Kam pasur fatin tëjem dëshmitare e tre epo-kave historike: Mbretërisë,Socializmit dhe Demokraci-së. Kam mbijetuar në luftë,

mbante emra të ndryshëm, arriti të botohet edhegjatë Luftës së Dytë Botërore, uron që ajo ta kujtojë“datëlindjen” e saj sa më shumë.Me këtë rast, po botojmë të shkurtuara, ato çfarësjellin me këtë rast Profesorët e nderuar A. Osja eE. Isufi, si dhe shqetësimin e kryetarit të Shoqatëssë Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë, F. Memeli.

Redaksia

kam jetuar në paqe. Më gjatëkam qeshur se kam qarë, ekjo më ka shtuar jetën.Nga koha e mbretërisë mbajmend varfërinë dhe peiza-zhin e keq të bujqësisë, poama edhe bukurinë e pyllt-arisë dhe blegtorisë. Mbajmend se ajo periudhë kishtedëshirë dhe patriotizëm tëmadh, ishte kohë kur unësapo kisha lindur si revistë.Kohën e socializmit e mbajmend me bujqësi të madhe,me peizazh bujqësor evro-pian, shumëdegësh e profe-sionale, por me interes tëvogël nga shërbëtorët e saj.Me prodhim vërtetë tëmadh, po xhepi i prodhue-seve dhe i të gjithë neve bë-hej gjithnjë e më i vogël.Bujqësia ecte si mbi një biçi-kletë më rrotën e prodhimitshumë e madhe dhe rrotëne të ardhurave për njerëzitshumë të vogël. Kuptojenivetë se si ecte kjo lloj biçikle-te. Më kujtohen rrugët mebaltë ... Por, duhet thënë qëmë mbante gjallë prodhi-mi, peizazhi, serioziteti i pu-nës, profesionalizmi, etike-tat “made in Albania” luftapër mbijetesë. Sot ndihemshumë e lirë, vërtetë nukkam stres psikologjik, porkam strese të tjera.E. I: - Cilat janë ato?R. B: - Po, ja, peizazhi bujqë-sor, prodhimi endè i vogëlbujqësor, mjedisi dhe pyjet,lumenjtë e liqenet janë de-natyruar. Kam shkruar nëfaqet e mija një vjershë përpyjet e lumenjtë, por po tëkujtoj vetëm dy rreshtat efundit”:

“Kur shqiptarët pyjeve dhelumenjve t’u kërkojnë falje,

Shqipëria ka shpresë për njërrugëdalje”

Biçikleta ka ndryshuar po-zicionin e rrotave ... rrota eparë është e vogël, sepse evogël është bujqësia dheferma dhe e madhe rrota einteresit, sepse bujqësia ësh-të pronë private e interesimë i madh. Tani e mendonivetë si mund të ecë kjo biçi-kletë. Biçikleta e parë narrëzoi me kokë përpara, nd-ërsa kjo e sotmja na rrezikontë rrëzohemi me kokë pas.E. I: - Kur do barazohenrrotat e kësaj biçiklete,pra interesi madh i pri-vatit të shprehet në buj-qësinë e madhe private?R. B: - Unë mendoj relati-visht shpejt .... . .Tani do të ndërrojmë venddhe bisedë, zoti Isufi, eja pasmeje, më tha. Unë e ndoqapas dhe përpara u shfaq njëpamje interesante. Passhtëpisë së saj ishte njëshesh ndërtimi me shumëgodina: ishte 3 - 4 ha fushë.E. I. - Çfarë është kjo,zonja Bujqësia?R. B: - Eja në këtë studio, mëtha. Studio ishte një dhomëe madhe me shumë moni-

torë të mëdhenj plazma nëmure dhe një tavolinë mbitë cilën ishte një maket memadhësinë e një dhome. Nëmaket godinat në formë vi-lash mbanin emrin e sekto-rëve të ardhshëm; sektori irevistës, i librit shkencor, ifilmit shkencor e divulga-tiv, zhvillimi rural, agrotu-rizmi, shkolla e gazetarëvetë bujqësisë dhe fare qartëdukej një ndërtesë e gjatë,që parashihej të quhej “Mu-zeu i gjelbër”. Fusha para-shikohej me koleksione pe-mësh, rrush, ullinj vendas,etj. Një vend i posaçëm ishtelënë për ullinjtë shekullorë,si dhe një parcelë ku do tëmbilleshin ullinj në kujtim tëpersonaliteteve të bujqësisë.- Ky është maketi i Akade-misë së Përhapjes së Mendi-mit, Ideve e Praktikave tëbujqësisë së së ardhmes”,më tha. Ndoshta e quajmëInstitut, nuk e di, do tëkonsultohemi të gjithë përkëtë .... . .Në çast, zonja Bujqësia ukujtua dhe vazhdoi: - Tanile të kthehemi tek ajo që tëthash në fillim se unë prejvitesh të njoh ty. Mori pul-tin, ndezi monitorin, hapinjë program, klikoi germën“E” dhe doli emri im; kërkoi“Mbrojtja e bimëve” dhedolën të gjithë artikujt e bo-tuar me emrin tim në 30vite; klikoi “Foto galeri” dhedolën të gjitha fotot e mia,që kur isha i ri e deri sot.Unë u shokova. Klikoi “In-stituti i Mbrojtjes së Bimë-ve” dhe u shfaqen shumëemra të nderuar, si L. Ko-dheli, A. Stani, B. Çelo, T.Kaltani, M. Prifti, A. Ka-pidani, A. Papingji, L. Isufi,etj., etj. Të gjithë kanë bo-tuar në revistë tha .... . .

Klikoi për perimet, per pe-mëtarinë, për blegtorinë,pyjet, mekanikën e shumëtë tjera dhe në monitor ushfaqën dhjetra emra spe-cialistësh të njohur të kë-tyre sektorëve.Në fund “Gazetarët e revis-tës”. Del një listë e gjatë, pounë mbaj mend një pjesëprej tyre, sidomos ata të 40-50 viteve të fundit: ... FaikLabinoti, Ilo Kosta, Koço eKristo Stillo, Vangjel Llazarie Jorgo Çoka, Pjerin Vata,Pasho Baku e Veli Hoxha,Ballkiz Halili, Milto Ferro eFiqri Shahinllari, Ago Ne-zha, Jani Gusho e FuatMemeli, Xhevdet Bashllari eSelim Hoxha, Arjana Qa-tipi, Mira Qato e MargaritaKristo .... . .Para se ndahesha, ajo mekëshilloi t’i takoja e t’i për-shëndesja të gjithë.. . .Më inspiroi kjo intervistë dhethashë me vete, mund të tëkalojë mosha e të mbeteshfare i ri, ashtu si mund tëjesh i ri, me flokë të zeza, pome mendje e zemër “të thi-n j u r ” .Duke u ndarë, i urova va-zhdimësi e jetë shumë tëgjatë zonjës së nderuar “Re-vista Bujqësia” ...

FUAT MEMELI - kryetari i Shoqatës së Gazetarëve Shqiptarë të Bujqësisë

Roli i revistës në shërbim tëshkencës bujqësore Prof. As. Dr. AHMET OSJA

Shqipëri dhe e shohim pjesëmarrës në Ko-ngresin e Lushnjës. Qeveria e dalë nga kykongres, e ndodhur para dëmtimeve të më-dha të bujqësisë shqiptare nga Lufta e ParëBotërore, shtron detyrën emergjente për nxje-rrjen e bujqësisë nga prapambetja, si detyrënmë jetike të shqiptarëve. Dhe për këtë qëllimu ngarkua një grup senatorësh që të ndiqninrimëkëmbjen e bujqësisë. Ministri i Ekono-misë i asaj kohe, i jep hapësirë zhvillimit tëarsimit bujqësor, që bujqësia të fillonte të vihejmbi baza shkencore. Në zbatim të këtyre de-tyrave, në vitin 1921, hapet shkolla e parë buj-qësore, me emrin shkolla e praktikës së buj-qësisë, në Lushnjë. Mësuesit e parë të kësajshkolle ishin agronomët A. Agai (edhe drejtori saj), M. Vila e K. Borshi, të cilët morën përsi-për mësimdhënien. Ndërsa ekonomia dida-ktike iu besua agronomit Shuk Radoja.E, pikërisht, me 1 tetor të vitit 1921, do tëbotohej e para revistë teknike shqiptare. Njërevistë e përmuajshme, nën drejtimin edrejtorisë së Përgjithshme të Bujqësisë nëTiranë. Ajo trajtonte probleme të rëndësishmenë gjuhë të kuptueshme e praktike ... dhepërhapej në të gjitha anët e vendit. Kështu, vitpas viti, revista nuk pati ndërprerje, madjèedhe gjatë Luftës. Në faqet e saj gjejmë emrate mbi 450 specialistëve të bujqësisë eblegtorisë, po edhe të fushave të tjera.Në këtë 90 vjetor, revista ofron kujtesë e mirë-njohje për ata që e themeluan e ata që ba-shkëpunuan ndër vite. Urojmë që edhe kjoperiudhë ndërprerjeje të jetë sa më e shkurtëe atë ta shohim për shumë kohë në duart especialistëve dhe fermerëve ...

8 Kurora e Gjelbër8 Kurora e Gjelbër

Këshilli Botues: A. Proko, N. Çollaku, V. Tabaku, R. Ndreu, J. Male, F. Memeli, A. DikuKryeredaktor: AHMET OSJAZv.kryeredaktor: FERDIN LIÇAJRedaksia: V. Muharremaj, H. Kola, M. Kotro, Gj. Fierza, M. Shehi, A. KacaniRedaktor përgjegjës: V. Hoxha

Adresa: Rruga "Sami Frashëri", Nr. 4, Tiranë

Mobile: 068 40 75 975; 069 21 11 333; 068 21 42 098e-mail: velihoxha@yahoo.com ; kurora_gjelber@yahoo.com

Gazetë e Shoqatës Kombëtare të Pyjeve e Kullotave Komunale, TiranëKURORA E GJELBËR

www.shkpkk.org

E N G L I S H

Botimi i kësaj gazetemundësohet nga:

www.nrdp-al.org

The Swedish RoyalAcademy of agriculture and Fore

stry, where Fed of SwedishFamily Forest OwnersChairs the Forestry Depar-tment, was invited toAlbania for a Conference

United Nations General Assembly launched theannouncement that Year 2011 as InternationalYear of Forests. Because of that over 40 countriesand more than 250 events around globe areorganized and prepared by different institutions,organizations, local governments, local, nationaland international NGO’s.The overall objective on this celebration is to raiseawareness about the need to strengthen thesustainable management, conservation andsustainable development of all types of forests forthe benefit of current and future generations.SNV Albania-Macedonia-Kosovo in the frameworkof Sida Kosovo & Regional project in closecollaboration with REFORD – Regional TrainingCentre for Forestry and Rural Development Privateand Communal Forest Associations in Albania,Macedonia and Kosovo have decided to mark thisevent as a special event in the above countries.Because of that SNV Albania organized one dayevent on 10 November in Diber, Tomin Communewith subject: A day in the forest; Forests forpeople; 2011 International Year of the Forest.Marking of this event included differentstakeholders in the region that support forestrysuch as representatives from Regional Council(Qark), Association of private Forest OwnersSuhareka Kosovo, Prefecture, NationalCommunal Forestry Federation, LGU-s,District Forestry Service of Diber, Bulqize &Mat, Regional Federation, Agritra Vizion, ForestUser Associations & farmers.This event included as well young generation (50children from local school) in promoting forestvalues & creates awareness on management offorest and important role forests play in thecommunity’s lives & environment around us.

2011 International Year of Forests

“My forest has never been so beautiful as today” saidthe farmer. In 1992 this forest was only shrubs, but todayit is a high forest and this only through protection andcare shown from my family. I have been supported fromthe Diber Federation & Forestry Service with their adviceon how to better manage my forest. Today I getfirewood, chestnuts and other products from my forest.

Daut Mera - Farmer, Tomin CommuneThe event was welcomed from all the stakeholders. During the event all the stakeholders had theopportunity to express their opinion regarding the event, and focus was given on the role that forestrygives in the family income and as well on the environmental aspects.Representatives from forestry service highlighted the role in advice, coaching of farmers in providing technicalexpertise, but as well the role the LGU should take in proper management of communal forests. We are nowlooking more and more towards private ownership to individuals, because also the forest we visited it is a realexample of farmer forestry managed by the farmers. We should invest our support to farmer forestry andcreate models and share these experiences. Reforms done in forestry in the framework of decentralizationprocess, transfer of forests to the LGU was a big step done by the Albanian Government. What it is neededis further support to LGU to support the proper management of forests and the establishment of theextension service within DFS is very supportive to this. Still remain an issue the registration of forest land tothe cadastre and this would give more security the farmers to protect and manage their forests.Representatives from National Federation welcomed the idea to join in the event the children from thelocal school, as new generation should be in focus in order to provide the proper information andawareness of importance of forests.The children had prepared a programme in which they focused the role forest play. They had preparedsongs, poems and also drawings (drawings were all hung in the trees in the forest). During this eventForestry Expert provided some forestry practical techniques for the children. All the stakeholders hadthe opportunity to go around the forest and visit the art exhibition where the children presented theirdrawings. All participants had the opportunity to enjoy the forest products (chestnuts, walnuts) fromthe farm. This event was considered as an important event in marking 2011 as International Year forForests. The event was broadcasted in the National TV (ABC news channel).

LENNART ACKZELL FEDERATION OF SWEDISH FAMILY FOREST OWNERS

NJ O F T I MDisponojmë fidanë:1. Gështenje copë 40 0002. Arre copë 10 000Fidanët janë brenda standardeve për mbjellje dhe të certifikuar

Kontaktoni: Pellumb KRRASHI cel: 068 55 14 362

The Audience included Minister of EnvironmentMr Fatmir Mediu, Academia, World bank, FAO,representatives from Balkan states, SwedishEmbassy and SIDA and among others theAlbanian Federation of Family Forestry.The Albanian Prime Minister had a personalreception with our Preses.

Albania is undergoing a forest reformwith focus on family forestry but withinthe Communal structure. There is anumber of ambiguities such as lack ofcadastre/ownership documentation,relation Family Forest association andCommune administration, a ForestAdministration that feels threatenedby the reform, and a generalprohibition to sell wood(!).

As invited speaker I evidently promoted FamilyForestry and its necessary compone-nts. I alsoexplained the importance we put into therecognition Family Forestry got in China justtwo weeks ago. I also gave an overview of thelinkages and advantages by local association,National Federation, Regional CEPF, Global IFFAand the GFP cooperation.I was invited to chair two of four sessions andevidently they wanted Family Forestry to bevisible!

The field excursion took us north to Ulzacommune. Beautiful hilly landscape with youngstands of oak and pine (~20 years) with greatneed of thinning

The Maier (forest educated) and Ms Albora Kacani youngvery enthusiastic collaborator at the National Federationof Communal Forest and Pa-stures of Albania in an oakstand.

In the Commune a women forest group was established. They dealt with sellingchestnuts and health products from the forest. They evidently enjoyed being part ofand visible in local forest meetings. They were also looking forward to develop andrefine their forest products further.

“Forest Policy and Reforms in Albania Towards EU standards”.The Swedish delegation was headed by our Academy’s Preses Sara von Arnold andfrom its International Forest Committee I from Family forestry and Björn Merkellfrom Swedish Forest Agency participated.