1Kurora e Gjelbër

Kurora eGjelbër

Gazetë e Federatës Kombëtare të Pyjeve dhe Kullotave Komunale, Tiranë (Viti i trembëdhjetë i botimit) Nr. 109, gusht-shtator 2011 Çmimi 20 lekë

FKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFKPKKFederFederFederFederFederata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtareata Kombëtare

e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve e Pyjeve dhedhedhedhedheKullotave Kullotave Kullotave Kullotave Kullotave KomunalKomunalKomunalKomunalKomunaleeeee

www.shkpkk.org

F ederata Kombëtare ePyjeve dhe KullotaveKomunale, që përfaqë-

son interesat e përdoruesve të315 Shoqatave, që menaxhojnëpyjet në po kaq Komuna, tër-heq vëmendjen e politikëbërë-sve dhe drejtuesve të shtetit sembi 927 mijë ha tokë (pyje, ku-llota e sipërfaqe të degraduara),të cilat në vitin 2008, me ligj, ujanë dhënë në pronësi komu-nave, ende nuk kane një për-dorim të qëndrueshëm.

Dihet që komunave u ështëtransferuar ajo pjesë e pyllit, qëështë përdorur tradicionalishtnga banorët vendas. Prej ko-hësh pylli është përdorur ngafshati dhe çdo fshat ka pasurrregullat e traditat e tij përtrajtimin e përdorimin e këtyrepyjeve. Tradita shumësheku-llore tregon se faktor kyç nëadministrimin e qëndrueshëmtë pyjeve, është e drejta e pro-nësisë, e sigurt, e qëndrueshme

dhe afatgjatë. Kjo bën që fer-meri të punojë për sot e për tëardhmen.

Rruga për administrim tëqëndrueshëm është të mbë-shteten komunitetet që jetojnëtradicionalisht me të ardhuratnga pylli. Fermerët tanë aktua-lisht për ngrohje përdorin rreth2 milionë m3 dru. Sigurimi ipronësisë do ta kthente këtëdukuri nga ilegale e informal nënjë proces teknik, që do t’i shër-bente pyllit në radhë të parë, poedhe fermerit, tokës, klimës,mbrojtjes nga erozioni e kata-strofave, kundër ndotjeve ekarbonit, po edhe ngrohjesglobale.

Në mbi 1/3 e tokës së tran-sferuar në komuna, duket seështë fare i qartë e me traditapërdorimi privat i pyllit, prirjekjo që në stadin ku ka arriturshoqëria, duket në rritje, ashtusiç është edhe prirja botërore(mundet që në një të ardhme të

afërt gjysma e pyllit shqiptar dotë administrohet në mënyrëprivate). Kjo duhet të pasqy-rohet në politikat tona pyjore.Transferimi ka mbaruar, ndërsabaza ligjore për pyjet është ajoe ligjit për pyjet shtetërore. Aqmë tepër, që Ministrisëpërkatëse i duket endè vetjapronare e mund të vendosë përpyjet e fermerëve. Mësimet e 20vjetëve të fundit në këtë rrugëtregojnë se në strukturat ekomunave dhe qarqeve, duhensqaruar të drejtat e pronësisëapo përdorimit për fermerët,dhe këta të fundit duhet të dinëtë drejtat dhe përgjegjësitë përadministrimin e kësaj pasurieme rëndësi kombëtare. Rrugamë e mira për të siguruar tëdrejtat e pronësisë apo përdori-mit është mbështetja, krijimidhe zhvillimi i organizatave mebazë komunitetin në komuna.Por, mbi 300 shoqata të ngri-tura edhe me mbështetjen e

Bankës Botërore e SNV-së,shihen nga shteti vetëm si burimpër të marrë të ardhura.

Përvoja 20 vjeçare flet përnjë lidhje të ngushtë midisrehabilitimit të pyjeve dhe ka-pacitetit të Shoqatës së Përdo-ruesve. Prandaj, politikëbërësitlypset të orientojnë statusspecial për këto organizata, qëmund të kontribuojnë meshërbime të jashtëzakonshmemjedisore, për bioenergjinë,ujin, ajrin. Shoqatat e përdo-ruesve apo pronarëve të pyjevedo të jenë mbështetje si përstrukturat që duhen ngritururgjent në komuna, ashtu edhepër shërbimin këshillimor. Atomund të shërbejnë si rregullatornë lëvizjen e pronësisë së pyllitnga komuna, që është inekzis-tente tek pronari real, që për-faqësohet pikërisht nga këtapërdorues të organizuar. Duketse është koha, që qeveria tëinformohet mbi rrezikshmërinë

që i kanoset pyllit, që po tran-sferohet pa bazë ligjore, përmarrëdhëniet midis familjeve,fshatit, komunës, qarkut e qe-verisë me pyllin e transferuar,regjistrimin dhe ligjërimin e tëdrejtave. Kjo është rruga për tabërë tokën dhe prodhimet e sajtë vlefshme për të prodhuar esiguruar nevojat, ndërkohë dhepër të menduar për ujin, mje-disin, erozionin, rrëshqitjet,shembjet, djegiet. Toka ka zotdhe kur të zotit i njihet e drejtame ligj ai jo vetëm nuk e dëmtonatë, por e përmirëson, duke embrojtur e përdorur me kujdesdhe me pak shpenzime, dukemenduar jo vetëm për vete, poedhe për brezat që vijnë.

Rreth një milion ha tokëpa pronar ...!?- Toka është e shtrenjtë, ta mbrojmë Atë -

nga REXHEP NDREU

Zjarret në pyje e kullota pobëhen gjithmonë e mëshqetësuese, pasi po dëm

tohen sipërfaqe të tëra me pyje ekullota. Zjarret janë aksidentale,por shpesh edhe të qëllimshme.Nisur nga gjendja e krijuar, gjatëkësaj vere janë organizuar disatrajnime në Pukë, Kukës, Tropojë,Dibër, Mat, Bulqizë e Has, me te-më “Mbrojtja e pyjeve nga zjarri”,për t’u ardhur në ndihmë NjQV eSHPPK-ve, që të parandalojnë,lokalizojnë e shuajnë zjarret nëpyje e kullota. Këto trajnime u or-ganizuan në kuadër të bashkë-punimit midis Sida Rajonale dheFederatës Kombëtare të Pyjevee Kullotave Komunale. Në to mo-rën pjesë përfaqësues të komu-nave, rreth 50 përfaqësues tëShoqatave të Përdoruesve tëPyjeve e Kullotave Komunale,përfaqësues të DSHP-ve nërrethe, ekspertë pyjesh, ngashoqëria civile, etj. dhe u di-skutuan çështje që lidhen membrojtjen e pyjeve nga zjarri,

PËR MBROJTJEN E PYJEVEDHE KULLOTAVE NGA ZJARRI

nga ALBORA KACANI

masat parandaluese dhe opera-cionet për shuarjen e tyre.

Banorët në komuna e fsha-tra sigurojnë nga pyjet dru zjarri,lëndë ndërtimi, bimë, prodhime tëdyta pyjore, etj. Prandaj, lypsetqë komunat të marrin përgjegjësitë reja, jo vetëm për t’i marrë pyjetnë pronësi, po edhe për të sigu-

ruar menaxhimin e qëndrueshëmtë tyre, për të përballuar ndry-shimet klimatike dhe situatat qëpo kalojmë. Pra, lypset përkush-tim më i madh nga të gjithë për

Vijon në fq. 2

www.shkpkk.org

Një Park për të nabashkuar – Një parkqë na bashkon

Ta kThejmë nëTa kThejmë nëTa kThejmë nëTa kThejmë nëTa kThejmë nëjeTë Lagunën ejeTë Lagunën ejeTë Lagunën ejeTë Lagunën ejeTë Lagunën ekaravasTasëkaravasTasëkaravasTasëkaravasTasëkaravasTasë

nga SHPËTIM ÇULLHAJ

nga H. KOLA - M. SHEHI

U nda para kohe nga jetainxhinieriKozma Kocani

Stinë e mbarë përpronarët e pyjeveprivatë në Istog

nga ADNAN BULESHKAJ

Fq. 4, 5

Fq. 3

Fq. 6

Fq. 2

Pyjet, simbol iKanadasë Fq. 7

2 Kurora e Gjelbër

Vijon nga fq. 1

mbrojtjen e pyjeve nga zjarri. Nëkomuna duhet të vendosen ek-spertë me përvojë, që të sigurojnëmenaxhimin e duhur të pyjeve ekullotave, por dhe të hartojnëprojekte për të siguruar donatorëpër mbështetje në zhvilliminekonomik e social.

Një nga problemet që hasetnë mbrojtjen e pyjeve dhe ku-llotave nga zjarri është se disakomuna nuk kanë hartuar planparaprak për marrjen e masaveparandaluese, si dhe për krijimine skuadrave vrojtuese. Po ashtu,vërehet mungesë e theksuarpajisjesh e mjetesh për shuarjene zjarrit.

Nisur nga gjendja e krijuarkëtë vit, mendojmë se është edomosdoshme që qysh në fillimtë vitit çdo komunë të përcaktojefonde të veçanta për emergjencatcivile e sidomos për mbrojtjen epyjeve dhe kullotave nga zjarri, sidhe të përcaktohen personatpërgjegjës, të cilët mund tëorganizojnë struktura në çdo fshat

PËR MBROJTJEN E PYJEVE DHEKULLOTAVE NGA ZJARRI

Edhe gjatë kësaj vere të tej-zgjatur, Drejtoria e Pyjevepranë MMPAU, drejtoritë

Rajonale të Shërbimit Pyjor, organete pushtetit qëndror e atij lokal, si dheshoqatat e Federatat e përdoruesvetë Pyjeve e Kullotave, morën një vargmasash për parandalimin apo edheshuarjen e vatrave të zjarrit. Por, siçjemi informuar nga mediet e përdit-shme, përsëri dëmet nga zjarret kanëqenë të mëdha. Janë dëmtuar pyje ekullota, po janë dëmtuar edhe pemëfrutore, ullinj e bimë të tjera bujqësore.

Përvoja e këtyre viteve na mësonse lypset që gjatë gjithë vitit tëvazhdojë puna për ndërgjegjësimin ekomunitetit, sidomos në zonat ku kamë shumë rrezik. E nënvizojmë këtë,pasi është e papranueshme të themise këtu apo atje ka pasur zjarre tëqëllimshme. Po ashtu, krahas mobi-lizimit të banorëve dhe organeve qëmbulojnë këtë sektor, është e domos-doshme të shtohen mjetet që për-doren për shuarjen e zjarreve. Tëgjithë e pranojmë se në pyje mun-gojnë rrugët për të kaluar zjarrfikësetapo edhe mjetet e tjera. Atëherë?Mendojmë se është e domosdoshmetë shtohen mjetet që shuajnë zjarretnga ajri e jo të presim sa të vijë ndonjëhelikopter nga vendet fqinje. Llo-garitë tregojnë se vlefta e këtyremjeteve shlyhet vetëm me një pjesëtë vlerës që kanë tërë ato sipërfaqeqë digjen çdo vit ...

Në vazhdim po sjellim fare pakinformacione nga ato që ka pasqy-ruar shtypi gjatë kësaj stine.

* **

Sipas të dhënave zyrtare, ngaqershori deri në gusht të këtij viti nëtë gjithë vendin u shfaqën rreth 160vatra zjarri dhe u dogjën vetëm pyjembi 1400 ha, pa llogaritur të tjerat.

* **

Në Gjirokastër e Sarandë janëdjegur sipërfaqe të mëdha kullotashe pyjesh, sidomos në komunatAntigone e Odrie. Vetëm brenda njëmuaji në Qarkun e Gjirokastrës ushfaqën mbi 30 vatra zjarri, që shkru-mbuan rreth 700 ha kullota e shkurredhe 100 ha pyje. Zjarre mjaft dëm-prurëse ka pasur edhe në zonën e Dro-pullit dhe në faqen e malit të Lunxhë-risë, pa përmendur vatrat e shfaquranë Tepelenë e Përmet. Disa vatra zjarriu shfaqën në zonën bregdetare tëSarandës dhe në fshatrat Tremul eRumanxa. Përveç kullotave, dëme kapasur edhe në ekonominë familjare,pasi u shkrumbuan rreth 200 rrënjeullinj. Vatra zjarri ka pasur edhe nëDhivër e zona të tjera të Gjirokastrës,Sarandës, Përmetit e Tepelenës.

* **

Zjarre të rënda ka pasur edhe nëBerat, sidomos në zonën turistike tëBilçës, në afërsi të fshatrave Drobonike Gjeroven, etj. Zjarret dogjën kodratme pisha në zonën turistike, papërmendur dëmet në pemë frutore ebimë të tjera bujqësore. Zgjerimi ihartës së zjarreve nxori në pah edhemungesën e mjeteve dhe pajisjeve përfikjen e zjarreve.

* **

Vatra të shumta zjarri ka pasuredhe në Qarkun e Elbasanit, deri atysa u rrezikuan seriozisht edhe disabanesa në komunën Qendër të

për vrojtimin, informimin dhe ak-sionin për shuarjen e zjarreve.

Por, vërehet se në disa ko-muna akoma nuk është zgjidhurproblemi i pronësisë; disa prej tyrenuk kanë regjistruar pasuritë etransferuara në Zyrën e Pasurivetë Paluajtshme. Hartat që kanëkomunat nuk janë në shkallën eduhur për të bërë regjistrimin nëZRPP.

Pa u zgjatur, mendojmë selypsen nxjerrë mësime nga zja-rret, përmbytjet dhe katastrofat etjera natyrore, me të cilat pondeshemi vit pas viti. Nevojitet njëstrategji e planifikim i qartë përemergjencat civile, për përmby-tjet, për zjarret, etj., përndryshedo të gjendemi gjithmonë para tëpapërgatitur. Pra, nëse do keminjë formë më të mirë organizimi,shoqëruar dhe me masa ndër-gjegjesuese, do të ndihen efektete pozitive për mbrojtjen e buri-meve natyrore në përgjithësi dhepyjeve e kullotave në veçanti, ngazjarret e dëmtimet.

Librazhdit. Dëme ka pasur edhe nëkomunat Shushicë e Labinot Mal, sidhe në mjaft komuna të tjera tëbramshit, Librazhdit e Peqinit.

* **

Për t’u përmendur është edhezjarri masiv që përfshiu kodrat meullinj sipër qytetit të Lushnjës. U do-gjën me qindra ullinj dhe mjaft parcelatë tjera të mbjella me bimë të stinës.

* **

Vatra të shumta zjarri ka pasur nëzonat veriore të vendit, si në Kryezitë Pukës, në komunën Ana e Malit, tëShkodrës, në Malësinë e Madhe, etj.Më e rënduar ishte situata në Maline Taraboshit, pranë qytetit të Shko-drës dhe pikës turistike të Shirokës,si dhe në Munellë të rrethit të Pukës.

Në rrethin e Shkodrës nga brendapak ditësh u dogjën krejtësisht mbi250 ha pyje e kullota.

* **

Gjate muajit gusht në Vlorë uregjistruan mbi 50 raste zjarresh. Tëpaktën 200 ha me pisha e shkurre ushkrumbuan në zonën e Pishë Porosdhe Delisufit në Vlorë. Flaket efuqishme vunë në rrezik edhedhjetëra familje ne fshatin Delisuf.

* **

Konfirmohen të djegura tërësishtrreth 8 ha pyje me pisha në zonën eMatit. Po ashtu, mësohet se 300 hame pyje janë djegur në malin eMoravës në Devoll, etj ...

Masa merren po dëmetjanë endè të mëdha

Masa merren po dëmetjanë endè të mëdha

Me 29 korrik 2011, në moshën57 vjeçare, papritur, ndërroi jetëinxh. Kozma Kocani, nga njëhemorragji cerebrale ekstreme,duke lenë në pikëllim bashkë-shorten, vajzën e djalin, të afërmit,miqtë, shokët e bashkëpunëtorëte shumtë.

“Maqoja”, siç njihet nga tëgjithë, u lind në Tiranë, ku kreume rezultate të mira arsiminparauniversitar. Në vitin 1977,pasi kreu me sukses Fakultetin ePyjeve, u diplomua inxhinierpyjesh dhe për shtatë vjet meradhë, punoi në ish-NdërmarrjenPyjore të Matit, ku u dallua përpasionin me të cilin punoi eveçanërisht për marrëdhëniet te-

për miqësore që krijoi, jo vetëmme kolegët po me gjithë puno-njësit e banorët vendas. Gjatëkësaj kohe, përreth dy vjet ai uangazhua me një studim përprocesionaren e pishës, studim qëudhëhiqej nga ish-Stacioni iPyjeve dhe Kulturave Etero-vajore. Edhe aty ai u dallua përkorrektësi dhe përpikmëri e cilësitë lartë si kurdoherë. Pas për-fundimit të studimit, puna e tij uvlerësua dhe në vitin 1987 uemërua specialist në Drejtorinëe Pyjeve, në atë kohë pranë Mi-nistrisë së Bujqësisë, me detyrëspecialist i mbrojtjes së pyjeve,pyllëzimeve dhe sistemimevemalore. Më pas, nga viti 1989 ederi në shkurt të 2006-s punoi nëDrejtorinë e Pyjeve dheKullotave, pastaj në Drejtorinë ePërgjithshme të Pyjeve eKullotave, ku kreu me suksesdetyra të ndryshme. Nga shkurti

i vitit 2006 punoi Përgjegjës iSektorit të Trajtimit të BurimevePyjore, në Drejtorinë e Politikavetë Pyjeve e Kullotave pranëMinistrisë së Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit të Ujërave.

Gjatë gjithë këtyre viteve ai udallua për organizimin e drejtimine punëve për trajtimin dhe shfry-tëzimin e fondit pyjor kombëtar,mbi bazën e planeve te mbarë-shtimit dhe inventarizimit; përhartimin e udhëzuesve të trajtimittë pyjeve, për të siguruar ripër-tëritjen natyrore të grumbujvepyjorë dhe vlerësimin e lëndësdrusore; për planifikimin e ve-primtarive që lidheshin me shtimine pyjeve, rritjen e prodhimtarisë,mbrojtjen nga erozioni, nëpërmjetpyllëzimeve, përmirësimeve e pu-nimeve te ndryshme ndërtimore,si dhe për kryerjen e studimevepër pyllëzime, përmirësim pyjor,grumbullimin e farërave pyjore e

zhvillimin e fidanishteve. Në kua-dër të Planit Kombëtar të Vepri-mit në Mjedis, inxhi. Maqoja orga-nizoi punën dhe studimet përmarrjen e masave për luftimin eerozionit dhe rrëshqitjeve, përzbatimin e projekteve për punimetnë DSHP, për organizimin dhendjekjen e fushatës vjetore “Mu-aji i Pyjeve”, etj.

Maqon e dallonte gatishmëriapër të ndihmuar DSHP dhe spe-cialistet e tyre, duke shfaqur qar-të dashurinë për profesionin epylltarit.

Nga shtatori i vitit 2009 e derisa u nda nga jeta, ai punoi nëQendrën Ndërsektoriale Opera-cionale Detare, në Durrës.

Në lamtumirën e fundit, nëemër të specialistëve të pyjevedhe të MMPAU, para arkivolit tëtë ndierit Kozma Kocani, foli ba-shkëstudenti e kolegu, sot drejtori Pyjeve dhe Kullotave, Prof. Ar-

U nda para kohe nga jetainxhinieri Kozma Kocani

sen Proko, i cili vuri në pah cilë-sitë e larta njerëzore e profe-sionale të inxhi. Kocanit. Ai the-ksoi se Kozma Kocani do të kuj-tohet për veprimtarinë e kontri-butin mëse 30 vjeçar që dha nëecurinë e sektorit të pyjeve.

Vdekja e parakohshme eMaqos si prind, është një humbjee madhe për familjen dhe te afër-mit. Është e dhimbshme humbjae një kolegu e bashkëpunëtori tëafërt, por ai do të mbetet gjatënë kujtesën e atyre që e njohë esidomos të specialistëve të py-jeve në gjithë vendin. Maqoja dotë kujtohet për thjeshtësinë, përdashurinë dhe komunikimin eëmbël që kishte me kolegët egjithë bashkëpunëtorët.

Redaksia e Gazetës “Kurorae Gjelbër” edhe në emër të Fede-ratës Kombëtare të Pyjeve e Ku-llotave, i shpreh ngushëllime tëthella familjes së inxh. Kocanit,një prej bashkëpunëtorëve të afërttë kësaj gazete.

Arsen Proko, Kolë Malaj, NihatDragoti, Sami Cenko, Genti Kro-midha, File Kolnikaj, Aida Tafili,Agim Idrizi, Gjon Fierza,VlashLegisi, Genti Çupi, Rexhep Ndreu ...

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

○

3Kurora e Gjelbër

K ështu titullohej projekti iQendrës Mjedisore përZhvillim, Edukim e Rrjetëzim

(EDEN), që synonte “Promovimin eekoturizmit në Lagunën e Karava-stasë”, si mundësia më e mirë përzhvillim të qëndrueshëm dhe ruajtjennatyrore të këtij vendi te mbrojtur, si dherritjen e ndërgjegjësimit publik dhe tësjelljes ndaj menaxhimit të mbetjeveurbane. Mjafton ky qëllim për të pasurnjë nismë me rëndësi për këtë pjesë tëParkut Kombëtar Divjakë - Karavasta.Por, para se të flasim për këtë nismë, letë themi dy fjalë për Lagunën.

Laguna e Karavastasë është mëe madhja e vendit tonë dhe në gjithëbregdetin jugor të Adriatikut, mesipërfaqe prej 4330 ha (gjatësia 10.6km, gjerësia 4.3 km dhe thellësia derinë 1.5 m). Ajo ndahet nga deti prej njëbrezi të gjerë rëre, të mbuluar nga pyllii dendur, buzë të cilit ndodhet një plazhi madh e i bukur. Laguna lidhet me detinnëpërmjrt tre kanaleve, njëri prej tëcilëve artificial, i hapur për nevojat e

Në këtë Lagunë, në kuadër të pro-jektit që cituam qysh në fillim, u ngritnjë kamp veror njëjavor (5-12 shtator)me pjesëmarrës nga Mirdita (Rrë-sheni), Elbasani, Divjaka, Tirana e Fie-ri, po edhe nga Kosova e Maqedonia.Së pari duhet thënë se të gjithëpjesëmarrësit u treguan mjaft aktivë, nëharmoni me përgatitjet e mira të bëranga organizatorët, të cilët kishinparaparë aktivitete të larmishme. Nëprogram ishte parashikuar edhe njëtrajnim me temë “Menaxhimi i MbetjeveUrbane”, i cili u zhvillua gjate gjithëjavës. Me tej, u realizuan edhe disaaksione pastrimi në një pjesë të Parkut,gjë që ishte pak në krahasim menevojën për pastrimin e mbeturinave

Ta kThejmë në jeTë Lagunën eTa kThejmë në jeTë Lagunën eTa kThejmë në jeTë Lagunën eTa kThejmë në jeTë Lagunën eTa kThejmë në jeTë Lagunën ekaravasTasëkaravasTasëkaravasTasëkaravasTasëkaravasTasë SHPËTIM ÇULLHAJ

Student i kursit III, Fakulteti i Shkencave Pyjore

peshkimit. Nëpër këto kanale, si pasojëe baticave dhe zbaticave, rrjedha e ujitndryshon drejtim çdo 6 orë. Gjate njëcikli të baticë-zbaticës, shkëmbimi i ujitme detin arrin afërsisht 1/50 e vëllimittë gjithë Lagunës. Në brendësi të sajka dhe ishuj të vegjël, ku folezojnëshpendët. Karakteristike është koloniae Pelikanit Kaçurrel, prej rreth 60çiftesh, që përfaqëson rreth 5 % tënumrit të përgjithshëm të kësaj speciejenë shkallë botërore. Për këtë specietë rrallë Karavastaja është kufiri mëperëndimor i përhapjes. E veçantëështë edhe prania e disa qindra çiftevedallëndyshesh deti.

të shumta. Por, u mendua që kjo nismëtë ishte një shembull për banorëtvendas, që ata të ndërgjegjësohen dhetë respektojnë mjedisin dhe mbeturinatt’i grumbullojnë në vende të posaçme.

Në një nga këto ditë në qytetin eDivjakës u zhvillua një fushatë përpromovimin e ekotorizmit dhe ndër-gjegjësimin publik. U shpërndanëkartolina me mesazhe ndergjegjë-suese, ku shpaloseshin edhe bukuritëe këtij Parku Kombëtar. Dhe kjo ishteme mjaft efekt. Të shumtë ishin banorëtqë na përkrahën dhe interesoheshintë dinin më tepër për problemin embetjeve urbane. Me pas u bë edhenjë takim me nxënës të shkollësnëntëvjeçare dhe asaj të mesme, ku ufol për vlerat dhe rëndësinë e pyjeve.

Në Divjakë ekziston një guidënatyrore, e përberë me nxënës tëshkollës së mesme, të trajnuar për këtëqëllim. Ishin pikërisht ata, që na drejtuangjatë një shëtitjeje në Parkun Kombëtar“Divjakë - Karavasta”, e cila zgjatipërreth katër orë përmes pyjeve eLagunës. Ishte vërtetë magjike kurndieje një fllad të freskët, që vinte ngaLaguna, apo kur nga ana tjetër shikojedallëndyshet e detit, që të kalonin

sipër, sikur të të uronin mirëseardhjen.Nuk e tepërojmë po të themi se për njëçast, kur shikoje njëherësh Detin,Lagunën dhe Brezin pyjor me pisha tëbuta e të egra, të dukej si në parajsë.Këtë ndjesi e ndjen vetëm ai që e vizitonkëtë vend përrallor.

Shumë vajza mbajnë emrin “Valbona”Se duan të jenë pikërisht si ValbonaTë freskëta, të pastra, origjinale, tradicionaleEmrin Valbona e Tropojës duhet ta kenë vajzatTë bukura si Helena e TrojësValbona ngjason me një Kolosè gjigantValbona është kështjella më e madhe në botëKështjellë si një kupë-luleje

Që malet e bardha ka si petalePishat, ahun, bredhin si sepaleThekë e pistil janë zallet me gurë të bardhëKëta gurë qumësht të bardhëQë zbresin nga shpella e DragobisëNgjasojnë me një fustan të bardhë të nusërisëKëtu në Valbonë uji është kaq i lehtë e i mirëKe pirë dy broke e thua që nuk kam pirëKëtu në Valbonë shijon bukë e gjellëKëtu në Valbonë gjumi bëhet i thellëValbona e respekton shumë njeriunPor pikërisht njeriun ka më shumë frikë se sa ujkun dhe ariunO njeri mos vë dorë pa mend në këtë peizazhBëji atij më të lehtin makiazhKaq e bukur je moj Valbonësaqë dimër e verë shpërndan vetëm nurDo desha prej TejeNë majën e Jezercës të ngulje një FlamurJe kaq e bukur sa asgjë nuk e shton dot nurin tatPor një flamur me shqiponjë mbi Jezercë ty të shkonte përshtatRrugët e reja Shqipërinë po e bëjnë më të vogëlRrugët e reja më të madhe po e bëjnë ShqipërinëRrugët e reja po i japin vendit frymëmarrje si fizarmonik

Që kaq shpejt vjendhe kaq shpejt ik.Ndaj e bukura Valbonë me kaq shumë shijeVizitorët do vrapojnë drejt tejeSi delet që vrapojnë drejt një hije.

Enver Isufi, Gusht, 2011

Prof. E. Isufi, me djalin, Enisin, i cili po përgatit njëalbum me foto nga Valbona që t’ua bëjë të njohura

studentëve me të cilët studion në Gjermani

Në qytetin e Divjakës u zhvillua njëfushatë për promovimin e ekotorizmit dhe

ndërgjegjësimin publik ...

Në një takim me nxënës të shkollësnëntëvjeçare e të mesme, u fol për vlerat

dhe rëndësinë e pyjeve ...

Me ata, që na drejtuan gjatë një shëtitjejenë Parkun Kombëtar “Divjakë -

Karavasta”

Në program ishte parashikuar edhe njëtrajnim me temë “Menaxhimi i MbetjeveUrbane”, i cili u zhvillua gjate gjithë javës

Në përfundim të këtij kampingupjesëmarrësit mbollën një fidan simbolikpishe të butë, për të dhënë kështumesazhin “Kur mbillni një pemë, shtoninjë jetë” ...

Valbona e TropojësValbona e Tropojës

4 Kurora e Gjelbër

Nga ana gjeografike i gjithëvargmali lindor, nga luginae Drinit të Bardhë në veri,

luginës së Drinit të Zi në perëndime asaj të Radikes në jug, merrformën e një balone tabake në veri,që bishti i formohet nga pjesajugore në vargmalin Deshat –Maqellarë. Pjesën qendrore të këtijkompleksi të madh malor epërbëjnë mali i Korabit dhe ai iSorokolit, të dy pjesë e territorit tëkomunës Kala e Dodës, një ndërzonat më interesante gjeografike tëBallkanit, veçanërisht për peizazhetmalore. Nga ana biologjike, kjozonë është e pasur sidomos mebimëve endemike dhe një pjesë tëkafshëve të egra që ka vendi ynë.Në vështrim historik, nga Gjallicae Kukësit, Kolesiani, e deri në Korabpopullsia ka qenë e lidhur meluftërat e shumta për liri e pavarësi.Kjo është pikërisht zona që mundtë shërbejë si urëlidhëse përshqiptarët e këtejkufirit me ata tëMaqedonisë. Aktualisht, pjesangjitur me Kalanë e Dodës, nëMaqedoni, është Park Kombëtar nëterritorin e Shishtavecit dhe Çajesdhe shërben si urëlidhëse meshqiptaret e Kosovës. Dhe, të gjithamundësitë janë që edhe nga anaekonomike të ndikojë në zhvillimine pjesës që shtrihet brenda kufijvetë vendit tonë, zonë që endè ështëmjaft e varfër.

Për t’u ardhur në ndihmëlexuesve, sidomos atyre qëdëshirojnë ta shikojnë nga afër këtëzonë me bukuri e resurse të rralla,le të ndalemi pak më me hollësi.

Mali i KorabitMali i Korabit përbën pjesën më

të lartë të krejt vargut me te njëjtënemër, duke qenë jo vetëm mali mei larte i Shqipërisë (2751 m) poedhe një nga më të lartët eGadishullit të Ballkanit.

Fusha e PanairitBrenda kësaj fushe më e dëgjuar

është ajo që njihet me emrin “Gropae Panairit”. Peizazhi i saj ështëmadhështor. Mbi të qëndron majae Korabit. Ka formën e një stadiumi,në krye të të cilit ndodhet një burim

me ujin më të ftohtë, që buron nëterritorin e vendit tonë. Vendasitkëshillojnë që ky ujë të pihet vetëmduke përdorur pipza, pasi përdorimidirekt krijon probleme, pasi ështëshumë i ftohtë. Vizitori që arrin nëqershor në këtë fushë, pranëburimit do të gjejë borë dhe pranësaj, aty ku e shkrin dielli, sheh luleshumëngjyrëshe të mjaft bimëve qërriten në këtë klimë e tokë të begatë.

Siç thuhet, emri “Panair” kaardhur nga lashtësia, meqë ndërshekuj aty organizoheshin panaireblegtorie për të gjitha vendetballkanike. Gropa e Panairit ka dykreshta, atë te Morsavës (2716 m)dhe atë te Rosnikut (2567 m), tëcilat bashkohen tek maja e Korabit.Karakteristikë e shkëmbinjve tëkëtyre kreshtave janë brezat egëlqerorëve të mermerizuar, cirqetakullnajore, që skalisin këto kreshtadhe qe formojnë cirqe komplekse,të cilat janë ruajtur më mirë se kudogjetkë. Ato shtrihen në formë tëshkallëzuar, derisa përfundojnë nëLugun akullnajor të rrafshit tëKorabit në veri dhe në gropën ePanairit në lindje.

Gropa e Panairit ndahet nga ajoe staneve të preshit (vendburim iujit që furnizon qytetin e Peshko-pisë), nga kreshta e famshme emorave të Korabit, duke formuarnjë rrëpirë 600 – 700 m të lartë.

Rrafshi i KorabitPërpara se të arrijë në “Panair”,

vizitorit i duhet të kalojë rrafshin eKorabit, apo siç quhet ngavendasit, “Fusha e Korabit”, që hi-storikisht ka shërbyer edhe si urëlidhjeje për Kalanë e Dodës meshqiptarët e Maqedonisë dhe atatë Kosovës. Prandaj vendasit ikanë kushtuar kësaj fushe plotkëngë e legjenda, e cila gjatë verësmbushet me stane delesh e i ngjannjë qilimi gjigant me lule, të cilatnga java në javë i lënë radhë njëra– tjetrës. Kjo fushë, që ndodhetnë veri të malit, ka tipare të qartatë një korite me gjatësi rreth trekilometër; në të formohen disapragje derisa zbret mbi fshatinRadomirë, ndërsa në fund të sajtakohen edhe disa kodrina.

Kjo fushë, krahas ajrit të pastër,freskisë e bukurisë mahnitëse, iofron vizitorit edhe kushte shumëtë mira për pista skish apo aktivitetetë tjera dimërore, pasi në këtë rrafshdëbora qëndron rreth gjashtë muaj.Mjafton një orë ngjitje nga fshatiRadomirë, për t’iu afruar që nëmëngjes rrafshit të Korabit. Kypastaj mund të jetë fillimi përvizitorin. E, për t’u vizituar nukështë vetëm maja e Korabit, nukështë as vetëm fusha e Panairit. Atyka plot bukuri të tjera të natyrës, si“Gropa e Staneve” e “Gropa ePreshit” në jugperëndim, me formëtë përzgjatur dhe më e gjerë se ajoe Panairit. Në to formohen pragjederi në fshatin Radomirë. Po ashtu,në pragun më të poshtëm gjendenpesë liqene akullnajorë, të cilët,megjithëse janë në tharje, akomaruajnë vlera sidomos peizazhike.

Porta e KorabitKreshta tjetër e këtij mali është

ajo e portave të Korabit, e cilandahet veç nga vetë maja e Korabitprej qafës me të njëjtin emër (2475m lartësi). Kjo kreshtë, në të cilënlartësohen dy maja me lartësi mbi2700 m, ndan gropën e staneve nëverilindje nga ajo e bjeshkës seShehut në jugperëndim. Kjo e funditnë ndryshim me dy gropat elartpërmendura është thelluar aqshumë nga një degë e përroit tëVeleshicës, saqë ka marrë më tepërtiparet e një lugine. Në shpatinlindor të Kreshtës se Korabittakohen edhe mjaft forma karsti,që përfaqësohen nga hinka, ulluqee gropëza. Dukuritë e ngricave kanëçuar në formimin e rrjedhjeve tëshumta gurore, që zbresin nga këtokreshta drejt fundit të cirqeve. Kurvizitori do të shkoje në drejtim tëmalit të Grames, pjesë e këtijansambli madhështor, ky kurriz ulete behet gjithnjë me i butë sepsegëlqerorët u lënë vendin repsheve.Shpati perëndimor i këtij kurrizi biemjaft pjerrët në shpatullën akull-najore të “Bjeshkës së Zonjave”;midis Malit të Bardhë e atij të Gra-mes kjo shpatullinë është formuarnë kontaktin tektonik të repsheveme gipset e Malit të Bardhë. Prania

e gipseve në këtë prag e ka ruajturnga shkatërrimi, duke penguarerozionin mbrapsor dhe ky pragështë transformuar në njëshpatullinë akullzimi me gjatësi afro2 km e gjerësi deri 1 km dhe mbi tëgjenden dy liqene akullnajorë.

Përballë Malit të Korabit, në veritë tij, qëndron mali i Sorokolit. Këtody formacione i bashkon dhe i ndanfusha e Korabit. Ky mal përbëhetgati tërësisht nga repshe mestrukture luspore e bllokore dhe kaformë të zgjatur në drejtiminveriperëndim-juglindje, midisluginës se Bushtricës në veri e asajtë Veleshicës në jug. Si rezultat itektonikës bllokore, Sorokoli nda-het në dy pjesë. Pjesa juglindore,përfaqëson relievin më të lartë nëkullën e Zyberit (2372 m) dhe pjesaveriperëndimore. që ulet menjëherënë luginë e Drinit të Zi. Shpativerior, mes Sorokolit e Kullës sëZyberit, është modeluar nga cirqeakullnajore, kurse në juglindje biepjerrtas mbi luginën e Veleshicës.Kurrizi i malit të Sorokolit ështëmodeluar nga një sipërfaqeneogjenike, duke krijuar një relievshume të butë, gati të sheshtë, kupjesa më mahnitëse e tij është përroii Lushit, i famshëm për bukuritë eluleve të pranverës, si dhe përpasurinë e madhe të biodiversitetite veçanërisht të llojeve të rralla.

zgjedhur nga vetë fshati, qëpërgjigjen për të gjithashqetësimet që kanë banorët,po sidomos për menaxhimin epasurive kolektive. Përveçkëtyre komisioneve, në Radomirëka dhe një komision tjetër përpesë fshatra, i cili drejton dhepërgjigjet për mbrojtjen dhemenaxhimin e territorit të pyjevee kullotës kolektive larg qëndravetë banuara. Siç shprehet VasipGjorgji, kryetar i komisionit dhe ikëshillit të fshatit Strodok, këtëvend e ka mbajtur “Itifaku”, ivendosur ndër shekuj dhe asnjerinuk guxon ta shkelë, sepse fshatie ndëshkon. Ne kemi roje dhe epaguajmë të gjithë, vazhdonVasipi, dhe roja e fshatit përgjigjetpër pyllin mbi Strodok,por ngafshati ynë është dhe roja e malittë përbashkët, që e paguajnë tëpesë fshatrat, Tejs, Strodok,Rade, Derbac e Cernjeve. Këtëorganizim e kemi filluar qysh ngaviti 1990. Ne kemi rregull përprerjen e kullotjen në të gjithëterritorin tonë. Kemi pasur edheraste kur një fshatar është gjobiturnga roja i fshatit sepse kishte prerënjë dru pa lejen e komisionit dherefuzonte pagesën e gjobës prej10 000 lekësh. Por, komisioni,pasi e paralajmëroi, ia dyfishojgjobën dhe i vuri afat për 10 ditë.

Pra, çdokush që kalon përmesmasivit të Korabit do të mahnitetnga kontrastet e theksuara midismajave të larta e të mprehta menatyre Alpine dhe luginave,grykave, lugjeve e gropave tëthella.

* **

Të nderuar lexues pasi usollëm një pamje të bukurive tëkëtij vargmali, po ndalemi shkurtedhe në jetën e banorëve të kësajzone e sidomos në punën që bëhetaty për zhvillimin e qëndrueshëmtë pyjeve, veçanërisht të atyrekomunalë, që hap pas hapi poshërbejnë për zbutjen e varfërisësë banorëve vendas e përmirësimine jetës së tyre.

Në të tetë fshatrat që kaKomuna e Kalasë së Dodësfunksionojnë komisionet efshatrave, me nga pesë vetë të

Nga përvoja del se komisionete fshatrave arrijnë sukses kur:

- Sigurojnë rojën e pyllit dheburimin e të ardhurave për pa-gesën e tyre;

- Sigurojnë zbatimin e rre-gullave për përdorimin e territorit(pyll, kullotë, ujë), duke i ndarëdrejtë për të gjithë përdoruesit,bazuar në kërkesat dhe mundësitë;

- Përcaktojnë nevojat e fa-miljeve dhe diferencojnë mbë-shtetjen e familjeve më të varfra;

- Përcaktojnë tarifat për për-dorim dhe përgjigjen për mble-dhjen e tyre;

- Marrin masa për parandalimindhe mbrojtjen nga zjarret;

- Marrin masa për banorët qëshkelin rregullat e vendosura.

Treguesi kryesor i shtimit tëinteresit nga fshatarët përrimëkëmbjen e pyjeve, ështëvendosja e rojave, që paguhen nga

Një Park për të na bashkuar – Një Park për të na bashkuar –

5Kurora e Gjelbër

vetë fshatarët. Pas viteve 1990,për shkak të dëmtimeve që vininnga fshatrat e zonave Kalis e Bu-shtricë, po dhe Sllove e Kastriot,kryesisht në pyjet e largëta tëLivadhit të Gjatë dhe të periferisëVasije, të gjitha fshatrat vendosënroja të përhershme, sipas ndarjesqë kishin tradicionalisht. E veçantaështë se Radomira ka pese fshatradhe përveç rojave të fshatit përterritorin e vet, vendosen dhe njëroje për Pyllin e Livadhit të Gjatëdhe paguanin të gjitha fshatrat,meqë ky pyll ishte i përbashkët.

Komisionet e fshatrave fun-ksionojnë në të gjitha rastet kurveprimet bëhen në pronën kole-ktive, pyje, kullota, livadhe, ujëra.Në të gjitha rastet ato i marrinvendimet për veprimet që do tëbëhen në këto pasuri. Por nëkushtet e kullotës kolektive që kaKalaja (rreth 6200 ha), me rreth18000 krerë dele e 3-4000 krerëgjedhë, lypset një menaxhimshumë i mirë për të siguruar tëardhura maksimale nga kullota,veçanërisht në kushtet kur nëkullota mungon infrastruktura enevojshme. Prandaj ata bejnëkujdes, duke i përdorur livadhetpër kullotje e për kositje dhe ngatarifat që vendosin për çdo familjee përdorues, krijojnë të ardhurapër pagesën e rojave dhe për mirë-mbajtjen e kullotës e investime tëtjera.

Rrethimet e gardhimet e pyjeveafër shtëpive, tokës bujqësore,anës kanaleve ujitës, në shpatinmbi fshat, etj., kanë dhënë mjaftrezultat. Ashtu si edhe veshja e tëgjithë përrenjve me bimësi (verrii zi, shelg, plep) janë rezultat ivlerësimit që i behet bimësisë ngafshatarët e kësaj zone.

Fryt i kësaj pune e i kujdesit tëtreguar janë pyjet e pastruar,rralluar e krasitur, duke u dhënëformën e pyllit të kultivuar, qëtashmë has kudo në fshatrat eKalasë së Dodës.

* **

Baza e pylltarisë komunaleështë komuniteti, janë për-doruesit e menaxhuesit epyjeve dhe kullotave. Sipasvendimit të KM, në vitin 2008,komuna Kala e Dodës mori nëpronësi 1005 ha pyje, prej te cilave770 ha pyje të lartë halore dhe 300ha cungishte e shkurre, si dherreth 6200 ha kullota, që komunadhe komunitetet i kanë në për-dorim, pasi janë shtetërore.Aktualisht komuna (këshilli i saj)po përsërit kërkesën, pasi banorëte Kalasë së Dodës nuk janë dakordme vendimin e Ministrisë sëMjedisit, që ka hequr nga lista përkëtë Komunë dhënien e kullotavenë pronësi po vetem në perdorim.

Brenda tre vjetëve ligji i Pyjeveka ndryshuar dy herë dhe kanë daledy vendime të KM për kriteret etransferimit dhe përdorimit të py-jeve e kullotave komunale. Ak-tualisht jemi në një situatë shumekritike, sepse akoma shteti nuk pomerr hapa për ta përmirësuar ligjindhe për të krijuar hapësirat enevojshme që pyjet te kqalojne nëpronësi të atyre që i kane përdorurtradicionalisht (familje, grupfamilje/fis dhe mera fshati).Drejtoria e Shërbimit Pyjor dhe ajoe Përgjithshme e Pyjeve dheKullotave janë pronare për pyjet eshtetit, por ofrojnë ndihme teknikeedhe për komunat e Shoqatat e Për-doruesve. Federatat Rajonale, si ni-vel i mesëm organizimi, po punojneqe prej mëse gjashte vjetesh për tëmbështetur rritjen e kapacitetit tëshoqatave e komunave dhe,ndërkohë, vazhdojne të bejne lobimpër permiresimin e ligjeve dheakteve nenligjore, që ndikojnë nëpermiresimin e qeverisjes se pyjevenë tërësi dhe atyre komunale nëveçanti.

* **

Në mbyllje të këtyre radhëve,në mënyrë të përmbledhur,nënvizojmë se pyjet e kullotat (rreth

HAKI KOLAMALVINA SHEHI

90 % e të cilave janë në pronësi tëkomunës) janë një burim i ren-desishem për Kalanë e Dodës. Kjobëhet më e rëndësishme edhe përfaktin se pyjet e kullotat komunalejanë shumë afër fshatrave dhe nëpërdorim direkt nga komuniteti.Dhe, arritje ka patur, pasi sot kjozonë ka mëse 18 000 krerë bagëtitë imëta (dele), rreth 2 000 krerëgjedhë, mbi 1 000 zgjoj bletë, etj.Mesatarisht çdo familje mban mbi20 dele, po ka edhe familje me 200krerë, që i kullosin verës në kullotatkolektive dhe në dimër nga pro-dhimi i barit të kositur në këto ku-llota, si dhe nga fermat e tyre (fo-ragjeret). Janë ndërtuar dy baxhome aftësi përpunues 30 kv qumështnë ditë që e marrin nga Çaja e Bu-shtrica e Kukësit dhe nga të gjithafshatrat e Kalasë së Dodës. Nëpërgjithësi të ardhurat kanë ardhurnë rritje, pasi çdo familje, veçdeleve, qumështin e të cilave sot eshet me 90-100 lekë, nga 50 lekëqë e shiste para 5-6 vjetësh, mbanmesatarisht edhe 1-2 lopë, me qu-mështin e të cilave plotëson nevojate veta për bulmet. Por, mundësitëjanë që të merren të ardhura më tëlarta dhe banorët e këtyre anëve tëdallojnë mes të tjerëve dhe fjala“varfëri” të mos përmendet më.Dhe një nga rrugët për të arriturkëtë është shfrytëzimi i resurseveqë natyra ka krijuar, është zhvillimime ritme të shpejta i turizmit malor.Fakt është që një këtu vijnë pushuese turistë nga shumë vende të botës(mesatarisht 80-100 alpinistë evizitorë), por mundësitë janë përshumë më tepër se kaq.

Mundësi për të rritur të ardhurate këtyre banorëve janë edhe pyjet ekullotat komunale, nëpërmjet:• • • • • Prodhimeve të pyjeve e kullotave(dru zjarri e lendë ndërtimi, dushk,kullotje, prodhime të dyta, materialrrethimi, etj.).• • • • • Përfitimeve indirekt përkomunitetin (kontroll erozioni,stabilizim të tokave, rritje erezervave ujore, mbrojtje ekanaleve ujitës dhe rrugëve, etj.)

• • • • • Përfitimeve nga shitja e pro-dhimeve, nga punësimi në sektorine pyjeve, etj.).• • • • • Përfitimeve nga zhvillimi i eko-turizmit, nga rritja e investimevepër infrastrukturën.• • • • • Përfitimeve, që ndoshta janë tëpadukshme, si përmirësimi imjedisit e i biodiversitetit, etj.

Ata që merren me menaxhimine pyjeve dhe kullotave komunalejanë direkt të lidhur me këto mu-ndësi. Por, lypset që edhe të tjerëttë bashkëpunojnë e mbështesinkomunitetin, shoqatat e përdorue-sve të pyjeve, pushtetin vendor,Shërbimin Pyjore dhe Federatëne Pyjeve. Mbështetje kërkohet si-domos për përmirësimin e infra-strukturës dhe krijimin e mundë-

sive për zhvillimin e turizmit, sidhe për krijimin e lehtësive përmenaxhimin e kullotave.

Së fundi, na duhet t’i kujtojmëvendimmarrësit (Ministrisë sëMjedisit, Pyjeve e Administrimit tëUjërave) se kanë kaluar katër vjetnga koha kur këshilli i komunëssë Kalasë së Dodës ka propozuarqë masivi malor i Korabit tëshpallet “Park Kombëtar”. Tëshpresojmë që Drejtoria e Zonavetë Mbrojtura në këtë Ministri dotë fillojë një diskutim të gjerë mebanorët e zonës nga Maqellara nëShishtavec dhe pastaj ta shpallë“Park Kombëtar”. Dhe arsyet përkëtë janë të shumta, disa prej tëcilave i sollëm edhe në këtë shkrim,por nëse lind nevoja mund tëpërshkruhen më me hollësi.

Kalaja e Dodës shembull për menaxhim të qendrueshëm tëpyjeve e kullotave, bazuar në sistemin tradicional. Në Tejs

grumbullohen boçe pishe për dimër

Kullota të bollshme për rritjen e bagëtive të imëta

Një park që na bashkon Një park që na bashkon

6 Kurora e Gjelbër

Bjeshkët e Istogut shtrihen ngaMalet e Moknës deri tek Bjeshkëte Radavcit. Janë vargmale shumë

të bukura , mbi Rrafshin e Dukagjinit.Në mars të këtij viti, me iniciativën e

disa pronarëve të pyjeve privatë, këtu urealizua një Projekt shumë i rëndësishëm:U hap rruga për në Livadhet e Istogut.Fillimi i punimeve për hapjen e kësaj rrugemalore gëzoi pronarët e pyjeve, si dheblegtorët e kësaj ane, pasi sipas tyre, do tëlehtësohet puna dhe veprimtaria e tyremenaxhuese, blegtorale e bujqësore tradi-cionale. Por, njëherësh, kjo rrugë çel shtegunpër t’u shtuar aktivitetet turistike. Kështuturistëve u krijohen mundësi për t’u njohurme Tëbanat tradicionale te Istogut, ndër tëcilat përmenden Livadhet e Istogut, Bollo-vani, Rudina, Vuca, etj., ku organizohet jetanë stane, me ushqime të veçanta, me ajër,ujë e klimë që s’harrohen lehtë. Dhe, nëfakt, vizitorët e parë po duken dhe me siguri,tani me shkurtimin dhe përfarimin që bënkjo rrugë, vizitorët do të vijnë në rritje.

Kjo rrugë është njëra prej arterievekryesore, që lidh gati të gjitha bjeshkët meqytetin e Istogut. Më herët kjo rruge ështëkaluar më mjete primitive, qerre me kuaje më pas me traktorë dhe qarkullimi kaqenë shumë i vështirë e me mjaft rrezik.

Iniciativa për hapjen e kësaj rruge efilluar nga pronarët e pyjeve privatë, apomë saktë, anëtarët e Shoqatës së familjevepronare të pyjeve, shumë shpejt u përkrahnga të gjithë adhuruesit e bjeshkëve. Sikëshill iniciues, me vullnet të jashtë-

zakonshëm u organizuam dhe arritëm tëvëmë kontaktet e para më të gjithë përfa-qësuesit e lagjeve, me ata që kanë pronaprivate.

Dy ishin sfidat kryesore të KëshillitIniciues, pjesë e Shoqatës së pronarëve:Së pari, krijimi i bindjes tek të gjithë, përtë lejuar vënien në dispozicion të pjesëssë pronës ku do të kalonte rruga, procesqë kërkoi shumë kohë e debate, por qëtani, gjejmë rastin t’i përgëzojmë, pasimundësuan t’i shërbehet pyllit të tyre poedhe zhvillimit të gjithë zonës. Së dyti,sigurimi i fondeve për realizimin e

projektit. Për këtë vlen te përgëzohen tëgjithë pjesëmarrësit, ku vend i veçantë itakon shoqatës së pronarëve, po edhekomunës e kryetarit të saj përmbështetjen që dhanë. Po ashtu,biznesmenëve, të gjithëve me radhe, përkontributin shumë të madh, duke veçuarpronarin e Troftës së re të Istogut, Ismail

Stinë e mbarë përpronarët e pyjeve privatënë Istog

- Shoqata epronarëve lobonnë komunë dhe

siguron investimepër hapjen e një

rruge auto malorepër menaxhimin e

Bjeshkës sëMaleve -

ADNAN BULESHKAJ, Shoqata e Pronarëvetë Pyjeve Privatë “Rudina”, Istog

Bytyçi, i cili financoi mbi 5000 euro tënxjerra nga biznesi i tij.

Këtë iniciativë e përkrahu edheKuvendi Komunal i Istogut, pasi KëshilliIniciues i drejtoi një kërkesë kryetarit tëKomunës, Haki Rugova për ndihmë dheaty gjetëm përkrahje morale dhe financiare,sidomos nga kryetari i Komunës. KuvendiKomunal ndihmoi me shumën prej 10.000

euro, si na dha përkrahjeme ekspertë nga Drejto-rati për Bujqësi, Drejtoratipër Kadastër, etj.

Projekti i rrugës prej5.5 km kushtoi 28.500euro, ndërsa punëkryes uzgjodh kompania “,Guri”,nga Vrella e Istogut. Mekëtë kompani u lidhkontrata, ku një prejkushteve kryesore ishtegjerësia e rrugës se re 5m, për të eliminuar

rrezikun. Projekti u realizua nga fillimi iprillit deri nga mesi i majit.

Këtë nismë shoqata e pronarëve po epason me një projekt shumë tërëndësishëm, mbështetur nga projekti Sida,SNV për zhvillimin e qëndrueshëm tëpylltarisë në Kosove. Shoqata ka zgjedhurdisa pyje privatë, që janë bërë të arritshëm

nëpërmjet kësaj rruge. Nga konsultimi iparë me pronarët e pyjeve në Livadhet eIstogut, si me Ahmet Buleshkaj, XheladinLatifaj, Rrustem Llapi e Nimon Avdijaj,vërehet se ata kanë objektiva të qarta përtë sotmen dhe të ardhmen e pyllit. Pyjet etyre kane mbetur për një kohë të gjate pamundësi menaxhimi, për shkak të largësisëe mungesës së infrastrukturës. Pyjet emrekullueshëm të ahut tek zona pyjore equajtur Ahishta e Llapit, e kane kaluarmoshën 150 vjeçare dhe një pjesë ebrendshme e kërcellit të tyre ka filluar tëprishe dhe, për rrjedhojë, një pjesë që duhettë çohej në industrinë e përpunimit te drurit,përdoret dru për ngrohje. Prandaj, për tëardhmen pronarët e këtyre pyjeve synojnëqë edhe me ndihmën e Agjencisë së pyjeve,t’i shndërrojnë në pyje të përzier ahuhormoqi, çka do të ndikojë në rritjen evlerave të peizazhit dhe në shtim e tëardhurave të pronarëve. Sipas axhësAhmet (një ndër pronarët e kësaj zone) mehapjen e rrugës se re shihet një perspektivëdhe zhvillim më i qëndrueshëm i pyjeve, poedhe i blegtorisë ...

Përvoja e derisotme, ka bërë qëshoqata jonë të krijojë bindje për tëvazhduar me projekte të tjera, sidomos mepyllëzime në pronat private. Dhe besojmëse rezultatet do të vijnë shpejt.

Para disa kohësh, mora vesh njënjoftim, që m’u duk disi i veçantë. Në njëkishë të Bostonit, do të bëhej bekimi ikafshëve të anëtarëve të saj. Kurreshtja mështyu të shkoja për të parë. Me mua ishteedhe Denisi, një djalë i ri shqiptar, i cilikishte marrë me vete qenin e tij për tabekuar. Ndërsa afronte ora dhjetë, drejtkishës vinin besimtarë, së bashku mekafshët e tyre, qenin ose macen. Buzëqeshjanë sytë e tyre, tregonte se ndiheshin tëlumtur. Do të bekonin kafshët, me të cilatjetojnë çdo ditë dhe i kanë si pjesëtarë tështëpisë. Te dera e kishës, i priste plotmirësjellje, priftëresha Nancy Taylor, dukeu uruar mirëseardhjen. Pjesëmarrësit u ulënnë një sallë të veçantë të kishës. Priftëreshashkonte te çdo kafshë, përkulej pranë saj, epërkëdhelte, pastaj e bekonte, duke thënë:“Zoti qoftë me ju! Qëndroni gjithmonë pranënjëri-tjetrit”. Pastaj u mbajt edhe një meshëe veçantë, kushtuar kafshëve. Kori i kishëskëndoi disa këngë, u luajtën pjesë muzikore,u bënë fotografi, etj. Kisha kishte përgatituredhe nga një pako të vogël me ushqim,“dhuratë” për çdo kafshë. Më paspjesëmarrësit dolën para kishës për të parëbekimin e një kali, mbi të cilin qëndrontekalorësi. Të njëjtin bekim priftëresha bëri

edhe për kalin. Mjaft pjesëmarrës bënë fotopara kalit, së bashku me kafshët e tyre, përt’i pasur kujtim nga kjo ditë e shënuar.

Në fund të veprimtarisë, bisedova measistentin e priftëreshës, Quin Galdwell, përkëtë bekim që u bëhet kafshëve, si dhe përtraditën e tij. E, ai më shpjegoi: “Ka disavjet që në kishën tonë, si dhe në mjaft kishatë Bostonit, bëhet bekimi i kafshëve të

Bekimi i kafshëveBekimi i kafshëveBekimi i kafshëveBekimi i kafshëveBekimi i kafshëveFUAT MEMELI, Boston

besimtarëve. Është kjo një traditë e vjetërevropiane, që zbatohet edhe në Amerikë. Ajozë fill në vitin 1180, kur Shën Franci, filloitë bekojë zogjtë dhe kafshët. Ne bekojmënë kishë fëmijët e vegjël, si dhe çiftet qëmartohen, por mbeten pa u bekuar kafshëtqë ata mbajnë, të cilat janë aq të dashurapër familjarët. Ka edhe njerëz që jetojnë tëvetmuar, me qenin ose macen që mbajnë.Për këtë grup njerëzish, kafshët janë edhemë të shtrenjta, prandaj dhe ne i bekojmëato. Bekojmë edhe kuajt, të cilët janë pjesëe qytetit tonë, pasi ata bashkë me policët-kalorës, që shkojnë nga një park në tjetrin,ndihmojnë për të mbajtur pastër qytetin.Disa nga kishat e Bostonit e bëjnë bekimine kafshëve në pranverë, disa të tjera nëvjeshtë. Kisha jonë ka zgjedhur pranverënpër bekimin e tyre”, tregon Quini.

Ndërsa ndiqja këtë veprimtari, sigurisht,më kalonte para syve gjithë ajo luftë që fillojtë zhvillohej pas vitit 1967?! ... Por, siçthuhet, … bota rrotullohet ...

Kur gjen mbështetje të sigurtëQë komuniteti tëbëjë sa më pakgabime, duhet mbështetur nëmjeshtërit t tij, duhet aktivizuarmosha e punës dhe duhengjetur modelet ...

Kur e di se nga vjen e keqjaVarfëria një vendi nuk i bie ngaqielli e as i mbin nga toka; ajoështë vlerë e çmimit që duhet tëpaguajë shoqëria për gabimet eveta ...

Kur nuk orientohesh drejtQë një popull të mos arrijë tëorientohet drejt, mjafton qëfjalae specialistit të zhvlerë-sohet sa më shumë e të peshojësa më pak ...

Kur di të ruash vleratLargimi i moshës së punës nukështë më pak i rendësishëm selargimi i trurit tënjë vendi ...

Kur duhet patur kujdesGjëja më e vështirë për t’ungjitur është shkëputja e vazhdi-msisë së brezave ...

A. OSJA

7Kurora e Gjelbër

Pyjet simbolizojnëKanadanë. Dukembuluar gjysmën e

territorit, d.m.th. 418 milionhektarë, ato janë pjesëintegrale e ekonomisë,kulturës, traditave, histo-risë. Pyjet në Kanada për-bëjnë 10 % të pyjeve nëbotë. Të ndryshme nga njëzonë në tjetrën, ato janë tërëndësishme për mjedisin.Sipas madhësisë, kushtevetë paqëndrueshme klima-terike dhe ekosistemeve tëndryshme e komplekse,pyjet janë strehë e 100 mijëlloje bimësh, kafshësh eorganizmash, duke përfshi-rë afërsisht 180 lloje pe-mësh autoktone. Tokaështë ndarë në 15 ekozonatokësore, të përcaktuarambi bazën e ndërveprimit tëfaktorëve gjeologjikë,territorit, tokës, vegjetacio-nit, klimës, jetës së egër,faktorëve humanë dheujorë. Pyjet janë burim na-tyror, menaxhimi i të cilëveështë me interes për çdoqytetar.

Metodat e menaxhimittë pyjeve mbështeten nëpartneritet. Kanadezët va-zhdojnë të konsultohen rre-gullisht për të identifikuarprioritetet e tyre në mena-xhimin e qëndrueshëm tëpyjeve, duke përfshirë tëgjitha aspektet e përdorimitdhe ruajtjes së tyre.

Kanadezët nëmenaxhimin e

qëndrueshëm të pyjeve

Pyjet janë jetësore përekonominë. Ato mbështe-sin 337 komunitete dhesigurojnë punë direkte eindirekte për mbi 830 mijëkanadezë. Përderisa 94 përqind e pyjeve janë pronë

publike, popullsia ka interestë plotë në menaxhimin etyre. Provincat kanë au-toritet në mbi 71 % të tokëssë pyllëzuar, kurse qeveriafederale në mbi 23 %,kryesisht nëpërmjet qeve-rive territoriale. Qeveria eushtron menaxhimin e sajnëpërmjet ligjeve dhe rre-gullave komplekse, qëdrejtojnë zbatimin e prakti-kave të qëndrueshme py-jore.

Popullata luan rol aktivnë përcaktimin e priori-teteve të menaxhimit tëqëndrueshëm të pyjeve.Opinionet e publikut me-rren përmes konsultimevenga niveli lokal në atë ko-

Roli strategjik i pyjeveprivatë

Me 6 për qind të tokavepyjore në pronësi private,pyjet private dhe 425 mijëpronarët luajnë rol strategjiknë territorin pyjor të Ka-nadasë. Pyjet privatë sigu-rojnë 19 % të drurit in-dustrial, 77 % të produk-teve të panjës së sheqerit,79 % të drurit të zjarrit dhepothuaj të gjithë drurëve tëprerë për Krishtlindje.

Pyjet privatë kanëshumë akses dhe produk-tivitet. Pronarët e pyjeveprivatë kanë zhvilluar par-tneritet të përbashkët dheaktivitete që përfshijnëpronarët e tokave, kom-panitë pyjore, institucionetqeveritare dhe partnerë tëtjerë të interesuar përmenaxhimin e trashëgimisëpyjore.

komuniteteve autoktone,për të reflektuar kushtetlokale dhe për t’iu përgjigjurnevojave të përcaktuara ngakëto komunitete.

Një nga furnizuesit mëtë mëdhenj

Kanadaja është ngafurnizuesit më të mëdhenjtë letrës dhe produkteve tëdrurit në botë, që sipas tëdhënave të disa viteve mëparë, shënon më tepër se70 miliardë dollarë(kanadezë) të transportitnë vit. Eksporti kontribuonnë 37 miliardë dollarë(kanadezë) në balancimine rrjetit tregtar të vendit.Pa tregtinë e produktevepyjore, importi i Kanadasëdo të ishte më i lartë seeksporti dhe balanca etregut do të ishte nëdeficit.

Shkencë dheteknologji

Praktikat pyjore në Ka-nada mbështeten në shken-cë dhe në përdorimin e tek-nologjisë më bashkëko-hore. Informacioni tek-nologjik dhe sistemet e pozi-cionimit global, modelimi ikompjuterëve dhe anali-

Pyjet, simbol i KanadasëPyjet, simbol i Kanadasë

zave, janë kthyer në mjeteesenciale në menaxhiminmodern të pyjeve. Në zo-nat e shkencës pyjore, ruaj-tjes mjedisore dhe stabili-tetit ekonomik, vazhdonkërkimi për të për-mirësuarnë mënyrë të vazhduehmekuptimin për menaxhimin eqëndrueshëm të pyjeve.

Peizazhe me bukuri tërrallë

Kanadaja ka një rrjet tëgjerë parqesh dhe rezer-vatesh pyjorë, që për-mbajnë kryevepra të na-tyrës, duke u ofruar vizi-torëve peizazhe me bukuritë rrallë. Rrjeti përfshin çdogjë, që nga panja 2000vjeçare e pyjeve të laguratë British Kolumbia, brigjete mjegullta të Newfoun-dland, liqenet e lumenjtë eOntarios dhe malet e Ke-bekut, të rrethuara ngaakujt. Një e katërta e par-qeve kombëtare të Kana-dasë njihen nga Kombet eBashkuara për kontributine çmuar në vlerat e ruajtjessë trashëgimisë botërore.

mbëtar, për të adresuar njëshumëllojshmëri çështjesh.Këto pikëpamje integrohenrregullisht në politikë dhe nëzbatimin e praktikave tëqëndrueshme te pyjeve. Sishembull, duke ndjekur njëseri konsultimesh sektorialedhe në vend, u zhvilluaStrategjia Kombëtare ePyjeve dhe Marrëveshjapër të drejtuar menaxhimine qëndrueshëm të pyjeve.

Njerëz autoktonë

Kanë jetuar në mjedisinpyjor për mijëra vjet. Sotkanë rol në rritje, në zhvi-llimin e politikës pyjore dhenë planifikim. Njohuritë etyre tradicionale dhe tëkomuniteteve lokale janëintegruar në praktikat emenaxhimit të qëndrueshëmtë pyjeve. Njerëzit janëaktivë në ruajtjen e pyllit.Ata punojnë dhe kanë nëpronësi sharra, presin pemëdhe janë partnerë në të gjithëpyjet model të Kanadasë,duke përfshirë atë që mena-xhohet veçanërisht ngavlerat e njerëzve autoktonë.Një tipar zhvillimi i përdori-mit të pyjeve në Kanadaështë partneriteti ndërmjetnjerëzve dhe sektorit privat,si dhe me qeveritë federale,provinciale dhe territoriale.Është pozitive prirja drejt

Praktikat emenaxhimit të

qëndrueshëm të pyjeve

Me një sipërfaqe totaleprej 1.6 milionë kilometrakatrorë, Kebeku është nda-rë në tri zona vegjetacioni,nga jugu në veri, duke re-flektuar nënndarjet krye-sore klimatike: Zona me-

satare veriore e dominuarnga drurë të përzier, zonaboreale, me drurë halorëdhe zona arktike, me shku-rre. Këto zona u korrespo-ndojnë ndarjeve te vegjeta-cionit në botë dhe pyjetluajnë rol të rëndësishëmtek të tria.

Nëntëdhjetë për qind epyjeve është pronë publike,trashëgimi për të gjithënjerëzit. Këto pyje duhet tëmbrohen dhe përdorimi ityre duhet t’i japë shoqërisëpërfitime të qëndrueshme.Resurset pyjore janë njëprivilegj, që sjellin me veteedhe mjaft obligime.

Çdo aktivitet në pyjetpublike duhet të bëjë hapadrejt mbrojtjes së pyjeve dheobjektivave të zhvillimit, tëpërcaktuara nga qeveria.Kjo përfshin obligimet kyçe,si rigjenerimi i mjaftueshëm,pas prerjes së pemëve nëtokat publike. Mbajtja oserinovimi i të drejtave të hy-rjes në resurset e pyjevepublike kushtëzohet mearritjen e këtyre objekti-vave. Ata që i mbajnë këtotë drejta duhet të demon-strojnë rezultate të dukshmenë menaxhimin e pyjevedhe mbrojtjen mjedisore dhearritjet e tyre duhet tërishikohen rregullisht.

Menaxhimi i pyjeveështë në interes të gjithkujt.Kjo do të thotë, më tepërpjesëmarrje publike nëzhvillimin e një zone pyjoretë dhënë dhe planifikiminmë të mirë ndërmjet përdo-ruesve.

Pyjet kanadeze mbë-shtesin, gjithashtu, rikrijimin,turizmin, fotografimin ejetës së egër, gjuetinë,mbledhjen e bimëve mje-kësore, aktivitete që vlerë-sohen në miliarda dollarë.Nëpërmjet menaxhimit tëqëndrueshëm të pyjeve,shumë përfitime nga lëndadrusore e jodrusore kanëbazë të qëndrueshme për tëvazhduar plotësimin e rolitvital ekonomik dhe social.

8 Kurora e Gjelbër8 Kurora e Gjelbër

Këshilli Botues: A. Proko, N. Çollaku, V. Tabaku, R. Ndreu, J. Male, F. Memeli, A. DikuKryeredaktor: AHMET OSJAZv.kryeredaktor: FERDIN LIÇAJRedaksia: V. Muharremaj, H. Kola, M. Kotro, Gj. Fierza, M. Shehi, A. KacaniRedaktor përgjegjës: V. Hoxha

Adresa: Rruga "Sami Frashëri", Nr. 4, Tiranë

Mobile: 068 40 75 975; 069 21 11 333; 068 21 42 098e-mail: velihoxha@yahoo.com ; kurora_gjelber@yahoo.com

Gazetë e Shoqatës Kombëtare të Pyjeve e Kullotave Komunale, TiranëKURORA E GJELBËR

www.shkpkk.org

E N G L I S H

Botimi i kësaj gazetemundësohet nga:

www.nrdp-al.org

Let’s bring back to lifethe lagoon of Karavasta

from Shpëtim ÇULLHAJ

T his is how the project of theEnvironmental Center for Deve-lopment, Education and Networking

(EDEN) was entitled, and it intended topromote the ecotourism in the lagoon ofKaravasta, as the best opportunity forsustainable development and naturalpreservation of this protected site, and alsoto increase public awareness toward wastemanagement. This purpose is enough tostart an initiative in this part of the NationalPark of Divjake-Karavasta. But, before westart talking about this initiative, let’s spenda few words about the lagoon.

The lagoon of Karavasta is the greatestin Albania, and in throughout the southerncoast of the Adriatic, with a surface of 4330hectares (length 10.6 km, width 4.3 km,depth 1.5 m). It is separated from the seafrom a wide belt of sand, covered from adense forest, in whose edge is a great andbeautiful beach…

The National Federation of Communal Forests and Pastures,that represents the interests of the users of 315 Associations,which manage the forests in these communes, draws the

attention of the politicians and heads of state that over 927 thousandhectares of land (forests, pastures and degraded areas), which in2008, legally, went under municipal ownership, still don’t havesustainable use.

About the protectionfrom fire of forests and

pasturesfrom Albora KACANI

Geographically the entireeastern mountain range,from the valley of the whiteDrini in Nord, along the valleyof the black Drini in West andthe valley of Radika in South,takes the form of a balloon inNord, whose tail is formed inthe southern part from theranges of Deshat-Maqellare.The central part of this largecomplex of mountains con-sists of the mauntains ofKorab and Sokorol, both ofthem part of the commune

About a million hectares ofland without an owner...!?

- The land is holy, let’s protect It -

Kjo faqe u përkthye e u përgatit për botim nga Ilir KOLA

from Rexhep NDREU

A Park tounite us -A Park thatunites us

Haki KOLA - Malvina SHEHI

Kala e Dodes, one of the mostinteresting geographical partsof the Balkans, especially formountain landscapes.Biologically, this area is richin endemic plants and wildanimals. Historically, fromGjallica of Kukes, Kolesanuntil korab, the populationwas related with numerouswars for freedom and inde-pendence. This area can serveas a bridge for Albanians inour part of the border, andthose in Macedonia. Curre-

ntly, the area near Kala eDodes which is located inMacedonia, is a National Parkin Sharri (Dragash) and theterritories of Shishtavec andÇaje and serves as a bridgewith the Albanians in Kosovo.There are great possibilitiesthat it can also help theeconomy and impact on thedevelopment of the part thatlies within our borders, anarea which still quite poor.

Page 4, 5

Page 1 Page 6

Page 1

Fires in forestsand pasturesare becoming

increasingly wo-rrying, because wideareas of forests andpastures are beingdamaged. Fires areaccidentals, but so-metimes they areintentional. Becauseof this situation, du-ring this summer areheld some trainings inPuke, Kukes, Tropo-je, Diber, Mat, Bulqizeand Has, and theirtopic was “Forestprotection from fires”,in order to help theLGU and FPUAS, toprevent, locate andextinguish fires inforests and pastures.These trainings wereorganized in the fra-

mework of cooperation betweenRegional SIDA and the NationalFederation of Communal Forestsand Pastures. The participantswere representatives of thecommunes, about 50 repre-sentatives of the Associations ofUsers of Communal Forest andPastures, representatives of theDFS of the regions, forestexperts, civil society etc. Theydiscussed issues regarding forestprotection from fire, preventivemeasures and fire suppressionoperations…

Since a long time the forest have been used by the village, andeach village had their rules and traditions in using these forests. Thisvery long tradition shows that the right of a safe, stable and long-time ownership is a key factor for a sustainable administration of theforests. This makes the farmer to work for today and for the future.

The right path toward sustainable administration is to sustain thecommunities which traditionally live with the income from the forests.Our farmers currently use for heating purpose around 2 million m3 ofwood. If they gain the ownership this wouldn’t be an illegal and informalphenomenon, but just a technical process, and this would serve to theforest, to the farmers, to the earth, to climate, to the defense fromerosion, disasters, carbon emissions, and even global warming.

In more than 1/3 of the land that was transferred to the communes,the private using of the forest is with very clear boundaries andtraditional, and in this stage of the society this trend seems to increase,as is the global trend doing (in a near future almost half of the Albanianforests might be administrated privately). This should be reflected inour forest policies. The transfer is finished, while the legal basis forforests is still the law for state forests. The best way to ensure theright of ownership or use is to support the creation and developmentof community-based organizations in the communes. But, over 300associations created with the support of the World Bank and SNV,are seen by the state only as a source to receive income.

20 years of experience shows a close relation between the forestrehabilitation and the capacity of the Users Association. So, policymakers are required to orientate a special status for these organizations,which could contribute with extraordinary environmental services,related to bio energy, water and air. The associations of users or forestowners will be a support for the structures that have to set up urgentlyin the communes, and also for the advisory service. It’s time for thegovernment to be informed of the danger that threatens the forest,which is being transferred without legal basis, to whom it will betransferred, in relation with families, villages, commune and qark, andwhat will be the right and obligation of central, local government, villagefamily and forest service. This is the way to make the land and itsproducts available to produce and ensure the needs, and also to thinkabout the water, the environment, the erosion, the sliding, the demolitions,the burns. The land has an owner, and when the owner is entitled bylaw he doesn’t damage it, but he revises it, by protecting it and using itcarefully and with fewer expenses, thinking not only for himself butalso for the generations to come.