Kỹ thuật sáng tác nhạc

5/6/2018 Ky thu t sng tc nha c

1/38

1

NHC V KHA NHC

m nhc l kt qu ca s rung chuyn u n v nhp nhng ca khng kh.

su (depth) hay cao (pitch) ca ting nhc c to nn bi s khc bit trong tc

rung chuyn ca khng kh v cn c gi l qung.S to mnh hoc du dng ca ting nhc ty thuc vo kch thc (size), cng (amplitude) ca nhng rung chuyn, cn c gi l lc m thanh (force of the sound).

m sc (timbre) l phm cht ca ting nhc (quality), ty thuc vo bn cht ca vtrung.

S ch dn khi vit nhc gm c:

Nt: din t thi gian Khung nhc v kho nhc: din t qung nhc

Cc Loi Kha Nhc:

Hin nay, ngi ta gom li chung 2 kha Fa v Sol vit cho ging ht. Tuy nhin, khi sdng kha Do th c th bao gm ht cc ging ht nm trong ng k m khng phidng ng k ph. Hn na, khi s dng kha Sol cho ging tenor th nt c vit mtbt cao hn so vi m sc thc t:

Kha Fa dng choging nam trm, guitar,

nhc c trm (cello,contrabass)

Kha Do dng choging tenor, cello (ntcao), bassoon, tenortrombone.

Kha Do dng choging alto, viola,alto trombone.

Kha Do dng choging soprano

Kha Sol dng choging soprano,alto, violin, nhcc m sc cao

vit cho ging tenor s l trn thc t


2/38

2

K HIU DNG TRONG M NHC

Du hi tng:

C ngha l: lp li on nm gia hai du ny. Nu s lp li bt u t u bi nhc thkhng cn phi ghi du hi tng u.

Du D.C.: D.C. (da capo) c ngha l: tr li t u. Capo (Latinh) = u

Du D.S.: D.S. (dal segno) c ngha l: tr li ni c du hiu .Segno (LaTinh) = du hiu

Trong c 2 trng hp trn, s lp li s ko di cho n khi c k hiu FINE (ht).

(mt ngng): ngh ty thch.

on nhc ny phi c nh 1 bt cao hn

8va bassa hoc 8va sotto nm di khung nhc kha F c ngha l on nhc phi cnh 1 bt thp hn.

Con 8 (hoc 8) nm di nt trm no c ngha l nt trm y cn phi c nh cng lc

vi nt 1 bt thp hn.

Du hiu v

ghi trc hp m c ngha l hp m phi c ri u tng nt, bt u

t nt trm.

K hiu vit tt cho nt:

ngha l

ngha l

Khi c nh tht nhanh s tr thnh tremolo.


3/38

3

K hiu vit tt cho nhm nt:

ngha l

ngha l

lp li nh vy cho 2 nhp tip theo

lng 12 nhp

Lin hai (Couplet): nhm 2 nt c gi tr thi gian bng 3 nt c cng tnh cht.

=

Lin ba (Triplet): nhm 3 nt c gi tr thi gian bng 2 nt c cng tnh cht.

=

Lin bn (Quadruplet): nhm 4 nt c gi tr thi gian bng 6 nt c cng tnh cht, thng gp nhp phc. Lin bn i khi b nhm ln l nhm 4 nt c gi tr thi gian bng nhm 3nt c cng tnh cht.

= ( )

Lin nm (Quintuplet): nhm 5 nt c gi tr thi gian bng 4 nt c cng tnh cht.

=

Lin su (Sextolet): nhm 6 nt c gi tr thi gian bng 4 nt c cng tnh cht.

=


4/38

4

nt nh

I. NG CONG GIAI IU

ng cong giai iu l ng di chuyn theo cc nt trong giai iu. C cc loi ng

cong giai iu nh sau:

1. ng sng (the wave):

Cc nt nhc di chuyn ln xung du dng nh sng ln, khng to ra i nghch. ngsng ny c th t ti nt nhc cao nht nhiu ln nhng khng to ra nh im, cao tro.

(Nguyn Vn ng: m ng)

2. ng sng c cao tro (the wave with climax):

Cng c th gp mt giai iu du dng, sng ln, lang thang qua mt vi nhp ri bngvn ln nt cao tro con sng giai iu t ti nh (nh cao tro c th l nt cuicng trong cu nhc hoc tip theo giai iu s chuyn ng th th hn).

(Phm Mnh Cng: Thung Lng Hng)


5/38

5

nt nh

nt nh

nt nh

3. ng sng dng cao (the rising wave):

y l dng sng nng ng nht trong cc dng sng. Giai iu chuyn ng ln ri xungri li ln mc cao hn trc, li xung ri dng ln mc cao hn na sau t nnt nh ri tut xung sau ngay tc th.

4. ng sng i xung (the falling wave):

5. Cu vng (the arch):

Mt dng cu vng khc i ln v xung theo dng chuyn ng sng:

6. y chn (the bowl):

7. ng thng i ln (the rising line):

ng thng i ln l hnh thc n gin nht ca giai iu. Vn t ra l lm sao khng to ra cm gic nhm chn ca thang m i ln nu xp nt sau cao hn nt trcmt bc! Trong trng hp ny, mi thy c ai l bc thy: Beethoven, Brahms vChopin sng tc nhiu giai iu c sc t nhng nt xp theo ng thng i ln.

Cu vng t im


6/38

6

8. ng thng i xung (the falling line):

Cng ging nh ng thng i ln, rt kh m trnh cm gic nhm chn ca thang m ixung.

9. ng thng ngang (the horizontal line):

Giai iu theo ng thng ngang to cm gic bt ng, thng xut hin trong ca nhc lnghi, thnh ca.

Thng thng mt ca khc gm nhng on giai iu vi nhiu dng sng v ng thng.


7/38

7

II. TIT NHP (Rhythm)

Tit nhp l phn khng th tch ri ca giai iu. Cn bn ca mi tit nhp l phch(beat). Phch l nhp p lin tc khng i t m cc mu tit nhp c pht trin.

Nhp (meter) l mt mu cc phch mnh v nh c lp li u n.

Tit nhp mang 2 ngha trong m nhc: (1) ngha rng, bao trm mi phng din cathi gian v (2) ngha c th, m t mu ring bit ca gi tr thi gian. Ni cho r hnngha th 2 ny, tit nhp c th l mt tp hp ca cc nt trng, en v c th gm c vidu lng c sp xp theo mt trt t no . Hoc n c th gin n l 3 nt mc nv mt nt trng:

: on m u bn Giao Hng S 5 ca Beethoven

N c th l mu ca bi Bi Khng Tn S 8 ca V Thnh An:

Jingle Bells cng l tit nhp

:

Rt nhiu ca khc v on nhc giao hng xc nh c l lch ca chng ch yuqua tit nhp. Th d nh thang m D trng nh th ny th khng th gi l giai iuc:

Nhng khi tit nhp c thm vo:

th giai iu xut hin:

(Handel: Joy To The World)


8/38

8

Allegro mu lp li

mu lp liAllegro moderato

C nhiu loi tit nhp nh sau:

1. Cc Loi Tit Nhp Cn i:

1.1. Tit nhp lp li (repeated rhythm):

Hnh thc cn bn nht ca mi cu trc tit nhp l s lp li gin n. Loi tit nhp thngthng ny c th b xem l xong nhng rt nhiu bc thy m nhc s dng th phpny m u cho cc tc phm bt h ca mnh.

Di y l 2 th d tit nhp lp li trong tc phm giao hng:

(a)

(b)

1.2. Lp li lin tc (insistent repetition):

i khi cu nhc hoc mt on trong bi nhc ch c mt tit nhp c lp i lp li mi.S lp li lin tc ny c s dng trong 4 loi nhc:

nhc khiu v

khi cu nhc c ng cong giai iu p, vic lp li lin tc ca tit nhp giptng sc mnh cho dng giai iu.

trong cc tc phm c phn ha m p, vic lp li tit nhp tng thm sc thuht ca m nhc.

trong cc tc phm mang mu sc ro gi, m nh, tit nhp lp li lin tc thngl yu t chnh.

Nh vy, vic lp li tit nhp gip nhn mnh v tng lc cho nhiu th loi giai iu. Muns dng th php ny mt cch tt nht l tit nhp phi tht r rng, thu ht. di catit nhp t na nhp cho n 4 nhp.

1.3. Tit nhp lp li c bin i (rhythm with varied repetition):

m nhc s b cht cng nu mi cu nhc u c tit nhp y nh nhau. Vic bin i titnhp s mang n mu sc mi.


9/38

9

m u (a) (a) lp li m u (b)

(b) lp li (a) bin i (a) bin i

(b) bin i

(Debussy: String Quartet T Tu Dy)

1.4. Tit nhp i lp li (double repeated rhythm):

S a dng s phong ph thm hn khi kt hp 2 mu tit nhp vo trong mt cu nhc.Th php ny to ra dng giai iu di, tit nhp u cn c thi gian n nh trc khitit nhp th 2 xut hin. Nhn chung, mi mu tit nhp c lp li ngay tc th t nht mtln: a, a, b, b. S lp li c th l y mu hoc c bin i.

(Bach: Brandenburg Concerto, No.2)

(a)

(b)

2. Cc Loi Tit Nhp Khng Cn i:

2.1. Thay i nhp (changing meter):

S thay i nhp l cu tr li ca th k 20 v iu c m t l s bo tn ca vch nhp(the tyranny of the bar line). Sau khi sng to ra vch nhp cho vic vit

nhc c d dng hn, cc nhc s ca th k 17 xem vch nhp l nh lut t nhin.Vic hng khi do vic tm ra c cch ha m mi vi khun mu cn bn (foursquarepattern) khin cc nh son nhc thi Baroque gt qua mt bn nhng tit nhp uynchuyn ca thi Phc Hng. Mt khi bt u bng mt nhp no , nh son nhc b btbuc phi gi nhp ny khng i cho n ht chng hoc cho n khi mt nhp khc cthay th vo theo ng qui tc. Nhp c nh cn phng thng tr m nhc phng Tysut gn 300 nm.

mu lp li bin i lp li bin i


10/38

10

>> > >

Th k 20 m ca m nhc vo con ng tit nhp mi. Nhng tin bi ca nhiu nhci cch hin i li l nh son nhc th k 19, Modeste Moussorgsky. Da vo tit nhpdn ca Nga lm im bt u ca mnh, Moussorgsky rt mnh dn s dng cc loinhp khc nhau. Chng hn nh tc phm Nhng Hnh nh Ti Bui Trin Lm(Picturesat an Exhibition), son nm 1870, bt u bng s pha trn gia nhp 5/4 v 6/4.

Mt trong nhng ngi k tc Moussorgsky, nh son nhc tr Stravinsky tip ni s phmnh trn rt nhiu mt bng cch pht trin vic thay i nhp thnh mt ngh thut phc tp.

2.2. Tit nhp t do (freeflowing rhythm):

Phn ln m nhc thi Trung C, Phc Hng v m nhc Phng ng l nhc c tit nhpt do. D cn i hay khng, m nhc thi ny khng c s sao y trong tit nhp. Nhiu tcphm ca Josquin des Prs, Okheghem, Palestrina cng nhng ngi ng thi nghe nhl lng trong khng gian, khng c s lp li.

Vi s pht trin ca nhp v ha m, tit nhp t do phi nhng bc cho tit nhp lp li.Vch nhp, hp m khi v cc bin i trong ha m khin cho vic vit giai iu vitit nhp t do kh khn hn. Tuy nhin, truyn thng ny khng hon ton b mt. i khi

nh son nhc vn cn nh n nhng kh nng lng l ca cc tit nhp t do. V trongth k 20, cc tit nhp t do c s dng rng ri tr li mt ln na.

2.3. a tit nhp (polyrhythm):

a tit nhp l tn gi sai. Phi gi ng hn l a nhp (polymeter) v n m t r rngcch m m nhc a nhp th hin: mt nhp ny nm trn mt nhp khc. V trng m caphch s khng trng nhau nn s chi tai l iu khng trnh khi, chng hn nh nhp 4phch nm trn nhp 3 phch nh th d di y m ta c th gi l mt nhp hnh khcvang ln trn nhp iu valse:

R rng l phch 1-2-3-4 ca nhp hnh khc khng n vi phch 1-2-3 ca nhp valse gyra s chi nhau v trng m.

2.4. Tit nhp khng nhp (nonmetric rhythm):

Tit nhp cui cng ny b qua khng nhng vch nhp m c trng m trong nhp cnphng. Loi nhc khng nhp ny thot ly ra khi s c th ca th cht. N lm cho t

tng l lng trong mt th gii khng c bc nhp v nhc, khng c chuyn ng, khngc bt k hnh ng th cht no.

Loi tit nhp ny pht sinh t vic a m nhc vo vn xui, vo kinh k. Nhng on htni trong cc v opera thng mang n hiu qu y kch tnh qua vic nhn nh khngtit nhp v ph thuc vo s tinh t ca cu ch.


11/38

11

2T2t

2t2T

2T

2T2T

2T

2T

2T 2T

2t2t

2t2t 2t

III. C TNH DIN TCA CC QUNG GIAI IU

Trong m nhc phng Ty, t thi Trung C cho n hin nay, cc qung nhc c dng truyn t cm xc. Cc qung tng v gim ch yu c dnh din t nhng lccng thng hoc kch tnh.

c tnh din t ca cc qung thay i theo kch c ca qung. Nh vy th qung 2,qung nh nht v quen thuc nht trong tt c cc qung l tinh cht ca dng nhc dudng chy. Trong cc cu nhc du dng, qung 2 T (trng) v 2t (th) c s dng chen lnnhau.

(Nguyn Vn Thng: m ng)

(L Hu H: Phin Khc Ma ng)

Khi qung 2 th c s dng tip ni nhau (to ra chuyn ng chromatic hoc cn cgi l chuyn ng na cung), s to ra cm gic cng thng, kch thch.

(Bizet: Habanera, nhc kch Carmen)

Khi qung 2 trng xut hin tip ni nhau, nghe nh m giai ca cc nt mt cung angbng bnh v c cc nh son nhc phi n Tng s dng trong mt thi gian tng ingn vo u thp nin 1900.

2T2T

2T2t


12/38

12

2T 2T 2T 2T 2T 2T2T 2T

5 5 5

5 55 4

(Debussy: Voiles, Preludes For Piano, Cun 1)

Qung 3 trng v th, ngoi vai tr quen thuc ca chng trong vic hnh thnh giai iu,cn l nhng thnh t cn bn trong vic lp thnh hp m.

(Hong Qu: C Lng Ging)

Qung 4 v 5 ng thng din t cm xc cng rn, mnh m. Chng l nhng qung cnbn cho kn cor, trumpet, b ng v c quen dng trong cc tc phm sn bn v qunnhc. Qung 4 v 5 cn c dng trong anh hng ca v chin nhc.

(L Thng: Hn Vng Phu I)

Qung 4 ng gip nng cao thm tnh cht ca quc ca, nh th d bi quc ca Php LaMarseillaise sau y:

(La Marseillaise)

Qung 5 c th c s dng din t nhiu tm trng khc nhau nh: kch thch, quynr, l thng.

(Vn Cao: Bun Tn Thu)

44

3T 3t

hp m Dm


13/38

13

7T

46t 6t 6t 6t 6T 6T 6T

Qung 6 trng v th, c bit th i ln, to cm gic vn ln hoc thnh t. Qung6 trng thng c dng din t nhiu tm trng tnh i, t s cm xc th ngy chon cm xc m mng i n.

Khi qung 6 trng c gim na cung tr thnh qung 6 th, cc cm xc tnh i trnn m ti v m mu sc hn.

(Cung Tin: Thu Vng)

c mt thi rt lu, qung 7 c xem l qung kh ht v c lit vo loi qungcm s dng. Phi n thi cn Baroque, qung 7 mi c m ca v n thi Lng Mn,n mi c tr thnh a chung trong vic din t cm xc thm th. Chnh v s thiu ht

na cung c th tr thnh qung 8 trn vn, nn qung 7 l qung y ngc nhin v cl cng l qung kh chu.

(on ChunT Linh: T o Xanh)


14/38

14

Qung 4 gim

Qung 6T

IV. ON NHC KHI (Motive)

Ai cng c th sng tc c bi ht. Giai iu to cho ngi nghe n tng l mt tng m nhc y , nhng tht ra khng phi nh vy. i khi giai iu n vi ngi

son rt ri rc, l t v do cn phi c kt hp li, th t li to thnh mt giaiiu trm bng. Cc mnh nhc ri rc ny c gi l cc on nhc khi (motives).

on nhc khi l nhm nhng nt nhc c xem nh mt n v trong vic to thnh mtcu nhc, mt nhc khc, hoc c mt bi nhc. D ngn hay di, n gin hay phc tp,mt on nhc khi l mu chun theo bi nhc s thnh hnh.

1. Nhn Din on Khi :

on khi (motive) c nhn din ra t vic s dng n lin tc trong mt on hoctrong c bi nhc. S kt thc ca motive c nh du bng 3 cch: (1) bng s lp litc th ca n, (2) bng du lng, (3) bng s du nhp cc nt nhc i nghch.

2. Motive Giai iu V Motive Tit Nhp:

Motive c th c bn cht giai iu (melodic) hoc tit nhp (rhythmic).

Motive giai iu c c tnh cc qung nhc hoc ng cong giai iu ch khng quantrng n tit nhp.

Trong bn Fugue cung Do thng th (Fugue No.4), Bach s dng qung 4 gim trong motive:

(Bach: Fugue No.4, The Well Tempered Clavier

, Cun 1)

Cn Chopin, trong bn Nocturne cung Mi ging trng, bt ngi nghe phi ch qung 6trng i ln bt u motive:

(Chopin: Nocturne cung E ging trng, Op.9, No.2)

Ngc li, motive tit nhp c nhn din qua mu tit iu. Nh on m u bn GiaoHng S 7 ca Beethoven sau y:


15/38

15

Motive

mu tit nhy vt giai iu

Motive ngn

Motive di

(Beethoven: Giao Hng S 7, Op.92)

Mt mu tit nhp, khi c lp li, s tr thnh motive.

Motive tit nhpgiai iu l motive thng gp trong cc bi nhc, l s kt hp gia titnhp v giai iu.

Motive m u trong bn Giao Hng S 40 ca Mozart c pht trin t mt mu titnhp. Mu tit nhp ny c lp li 3 ln v sau nhy vt giai iu ln mt qung 6.y l s kt hp gia tit nhp v giai iu.

(Mozart: Giao Hng S 40, K.550)

3. S Phc Tp V Di Ca Motive:

on khi (motive) c th n gin hoc phc tp, ngn hoc di.

(c Huy: Bay i Cnh Chim Bin)

(Y Vn: Lng M)

M rng thm, cu hi t ra s l: on khi bt u t u? v c th di n u?

on khi c th bt u ngay u nhp, c th phch o v c th bt u bt kphch no trong nhp. C nhng on khi ngn na nhp nhng a s thng di 1, 2hoc 4 nhp.


16/38

16

motive lp li bc thp lp li bc thp

motive lp li nguyn m u

C l vic khng ni n on khi di 3 nhp l kh l nhng tht vy, rt him gp ccon khi di l 3 nhp trong giai iu ph thng hoc v nhc. Ngay c trong th kth 18 v 19 rt him gp cc on khi l nhp ny. Tuy nhin, c th bt gp on khi l 3 nhp trong dn ca, trong m nhc thi Phc Hng v trong nhc hin i.

Ngoi ra, cng rt him gp on khi di hn 4 nhp hoc on khi khng ha vi

khun mu nhp thng thng.

4. Cc K Thut Bin Tu on Khi :

Khi mt nhc s tm c on khi va , anh ta s lm th no pht trin n thnhmt giai iu?

Anh ta s t hi: nn cho giai iu i theo chiu ny, hay chiu kia? Nn pht trin cngthng hoc lm cho giai iu ong a dn theo chiu i ln? C nn kt hp nhiu dngsng vi nhau? v.v...

C nhng cch pht trin on khi thnh cu nhc nh sau:

a. Lp li on khi bc cao hn

b. Ln ngc li nhp u v c bin i cht t

c. a cc cht liu xung mt cung thp hn

d. Thay i cc qung ca on khi

4.1. 8 k thut pht trin on khi khc nhau sau y l cc k thut cn bn trong sngtc giai iu:

(1) Lp li nguyn mu (literal repetition):

(Trnh Cng Sn: Ri Nh Ngy Ng)

(2) Tip ni nhau (sequence):

L cch lp li khc vi lp li nguyn mu v c thay i motive bc cao hn hoc thphn. y l k thut thng gp nht trong mi thi k v trong mi th loi nhc.

(Trnh Cng Sn: Ru Em)


17/38

17

motive lp li cao dn

(a) (b) (c)motive

motive bin tu motive bin tumotive lp li

(a) (b)(c)(c)

(d)

(b)

motive c to t cc mnhlp li motive u

lp li motive mnh

Mt chui on khi tip ni nhau theo tng bc cao dn s lm tng cng giai iu.

(L Uyn Phng: a Ngi Tuyt Vng)

(3) i qung (interval change):

Theo k thut ny, cc nt trong on khi c lp li cc qung khc nhau v nh vyon khi c nhn din qua m hnh tit nhp.

(La HiTh L: Xun V Tui Tr)

(4) Phn mnh (fragmentation)

t xa, cc nhc s bit trnh s nhm chn khi lp li on khi , bng cch thay

i di ca on khi . Phn mnh l ph on khi thnh tng mnh v dng mtvi mnh y to ra cu nhc k tip.

(Lan i, th: Hong Hng Trang: Chiu Tng Nh)

on khi

on khi lp li khc qung on khi lp li khc qung


18/38

18

motive i tit nhp

i tit nhp i tit nhp

(5) M di (extension)

Mt on khi di mt nhp, khi c lp li s c ko di ra thnh 2 nhp. S kodi ny nu xy ra cui cu nhc c gi l m di. Khc vi k thut phn mnh, kthut m di cng gip phong ph ha m hnh tit nhp.

K thut m di c thc hin bng 2 cch: (1) thm cht liu mi vo on khi ; (2)lp li mt phn mnh.

M di bng cch lp li lin tc mt phn mnh hoc bng cch to tip ni phn mnhthng to ra hiu qu tng cng m nhc nu cc nt theo ng sng dng cao.

(6) o ngc (inversion)

o ngc l ln ngc on khi , khc vi o qung. Khi on khi ng tng ln tngbc th trong k thut o ngc, on khi s i xung theo tng bc ng theo tngqung; khi on khi nhy vt ln nt cao, o ngc lm cho on khi ri xung ntthp cng qung.

(7) i tit nhp (rhythm change)

Thay i tit nhp c xem nh k thut cn bn trong vic bin tu on khi . Cch ngin nht thay i tit nhp l gi nguyn on khi ng thi thay i trng vint, hoc nhc li ng cc nt nhng vi trng ngn hn.

(nhc: Vn Phng, li: Tun Ngha: Tnh Thu)

(8) Thm phn hoa m (ornamentation)

Thm phn hoa m l thm cc nt hoa m, cc nt lt, cc nt luyn ly v.v... vo onkhi . Tuy c thm phn hoa m no nhng cu trc cn bn ca giai iu khng thayi.


19/38

19

motive tng

motive phn mnh phn mnh c tng

motive gimmotive motive gim

motive motive thay i

lp li motive thay i

motive gim

motive gim

4.2. Ngoi ra cn c 7 k thut bin tu on khi nh sau:

(1) Tng (augmentation)

Tng ngha l lm chm li thi gian ca on khi , lm cho on khi rng ra.

(Brahms: Violin Sonata, Op.78)

i khi ch c mt phn mnh ca on khi c lp li bng k thut tng ny.

(Dvorak: Giao Hng S 5 T Th Gii Mi, Op.9)

(2) Gim (diminution)

Gim tc l lm tng tc cu nhc ln.

(L Hu H: Phin Khc Ma ng)

(T Cng Phng: Ngi Gn Nhau)


20/38

20

(a) (b) (a)(b) bin tumotive motive o th t

(a) (b) (a) bin tu(b)

motive motive o th t

motive motive bin i motive m rng(a)

(a) (b)(c)

motive motive thu ngn

Tng t nh k thut tng, k thut gim c th c ng dng cho mt mnh caon khi v thng to ra cm gic cng thng.

(3) o th t cc mnh trong on khi (interversion)

y l k thut c s dng hng bao th k ri nhng mi va c l thuyt gia

Hungary qu c Rudolf Reti t tn gn y thi. Theo k thut ny, cc phn mnh caon khi c o theo th t khc nhau.

(Schubert:Giao Hng S 8, d dang)

(Schubert:on m u Rosamunde)

Lu : trong th d trn , cc mnh (a) v (b) c o ch v (a) v (b) c bin tu.

(4) M rng (expansion: gin ra)

M rng l lm di thm on khi bng cch thm vo cht liu mi gia cu, khc vim di l lm di thm on khi cui cu.

(Tchaikovsky: Giao Hng S 5, Op.64)

Trong on chm ca bn Giao Hng S 5, Tchaikovsky bt u bng mt on khi pmt nhp, lp li n c bin i. Cu th 3 (a) m rng on khi mt nhp thnh 2 nhp bng 5 nt G thm vo gia G u v G cui.

(5) Thu ngn li (contraction: co li)

Thu ngn li l lm ngn on khi bng cch b mt phn mnh gia cu.

(Brahms: Violin Concerto, Op.77)


21/38

21

motive motive tin hnh ngc

motive motive mng bt

Khi lp li on khi ti (c), nhp (a) v (b) c b ra, on khi co li t 4 nhpxung cn 2 nhp.

(6) Bt nt (thinning: lm mng i)

Bt nt ngc li vi k thut thm phn hoa m, l b bt mt vi nt trong on khi

nhng di chung ca on khi khng thay i. K thut ny nhm lm n gin onkhi , tc l gt ta on khi cn li phn c bn thi.

(Purcell: Minuet)

(7) Tin hnh ngc (retrograde motion)

Tin hnh ngc ch yu c s dng nh mt th php trong nhc i m (contrapuntal

music) trong th k 14 v 15 v hin nay li c s dng tr li trong nhc 12 m (twelvetone music). Tin hnh ngc tc l vit on khi ngc li t cui ln u.


22/38

22

V. CU TRC GIAI IU

Giai iu l s tin hnh u n v d chu ca cc m thanh ni tip nhau. Giai iu lmt bi din vn pht ra bng m nhc v l thnh phn chnh yu ca m nhc. Khng c

giai iu, ha iu (ha thanh) thun ty ch m phng cc m thanh ca thin nhin, gingsui chy, ting gi h... v khng c ngha.

Giai iu mang tnh cht rt ring t, c nhn trong m nhc. Ngi son nhc thng biul nhng suy t thm kn, t nh ca mnh qua giai iu. Giai iu thng hnh thnh tpht t trong t tng ca ngi son nhc m khng phi suy ngh nhiu. C l chnh vvy m ngi ta quan nim rng sng tc nhc l mt ngh thut khng th hc c mphi l kh nng tri cho.

iu ny c l ng i vi vi lnh vc sng to m ti nng khng th no gii thch mtcch thng thng c. Tuy nhin tht l sai lm nghim trng nu ni rng giai iukhng c tnh cht k thut. Qua cc bn tho ca Beethoven, ngi ta nhn thy rngnhiu tng m nhc hay ca ng ch c mt phn xut pht t cm hng sng to mthi. Gia bn tho u tin thng l rt s si v bn tho cui cng l mt thi giandi th nghim v sa cha. i khi Beethoven phi chnh i chnh li giai iu ban u n15 ~ 20 ln trc khi t n giai iu chnh thc, rt t nhin n ni ngi nghe c nghl giai iu ny chc hn phi xut pht t cm xc t nhin ca tc gi.

Nh vy, nu Beethoven v cc nh son nhc ni ting khch s dng cc th php mnhc v ra giai iu th ti sao mi ngi khng th hc c cc phng php ny?Tuy nhin rt t ngi hy vng t c mt phn nh ti nng ca cc thin ti m nhcny nhng qua nghin cu hc tp, bit u cc th php xy dng giai iu c th gipmt giai iu t ch khng xut pht t cm hng sng to s tr thnh mt giai iu ngn v nu cng thm cht may mn, c th bin thnh mt giai iu p!

1. Tnh Thng Nht Trong Phong Cch (unity of style):

Mt giai iu p c tnh thng nht. T khi bt u cho n lc kt thc, giai iu ch phttrin mt tng, mt phong cch, mt cm xc. Nhng mun t c s thng nht nykhng phi d. Thung th tng giai iu hnh thnh mt cch ngu nhin vi nhiuon, d c th nghe c nhng li khng n nhp g vi nhau! Vit mt giai iu theokiu rp ni cc tng m nhc ri rc ny s khin giai iu hon ton khp khing,khng cn i hoc c th on kt khng tng xng vi phn m u.

Ngi mi bt u vit nhc yu tng nt nhc m anh ta vit ra v rt s hi vi suyngh l phi thay i nhng g m ngi bt thing ling ca anh ta ghi chp ra. Cnngi chuyn nghip th khc, anh ta nhn bn tho u tin ca mnh vi nh mt soi mi,d hi v th nghim. Anh ta c th ct b i ch ny mt cht, vit li cu nhc ch kia,thay i nhiu ln cc cu nhc. Ch khi no anh ta vng tin rng mi nt l mt thnh phnkhng th tch ri ra khi tng th ca bi nhc v giai iu th t n mc hiu qu nht

th anh ta mi xem bi nhc ny l hon tt.2. iu Thc (tonality):

Mi giai iu d ngn hay di u cng phi c vit theo mt iu thc xc nh trnghoc th. Vic chuyn giai iu sang iu thc khc (chuyn cung gn hoc xa) ch mangtnh giai on ri sau giai iu phi tr v iu thc ch ban u.


23/38

23

3. Tnh Cm (expression):

Tnh cm trong giai iu l ca ngi sng tc mun thng t n ngi nghe bngcc nt nhc. Ngi sng tc phi vn dng nhn thc, t duy tnh cm, vn sng, trnh vn ha, kin thc v m nhc ca bn thn chuyn ti tnh cm ny qua cch tin hnhcc nt nhc. Kt hp c tnh cm vi giai iu mt cch hi ha v ngt ngo thnh

cc tc phm m nhc khin mi ngi cm nhn v chp nhn c l thc o ti nngca mt ngi sng tc giai iu.

4. im Cao Tro (climax):

4.1. im Cao Tro Duy Nht:

Giai iu thng hng v mt mc ch. Ngoi tr nhng lc di chuyn theo ng ngang,ng sng nhp nh v ng i xung, giai iu thng hng n cc im cao trotheo sau bng nhng lc ngng ngh. Mt ngi vit nhc ti nng s dnh nt nh imny vo ng lc nht. Mt trong nhng li thng gp khi vit giai iu l lm dng ntcao tro, lp i lp li nt ny mt cch khng cn thit v do lm gim i hiu qu caotro ca n.

C mt qui nh trong ha m phc iu vn cn gi tr cho n nay: nt cao nht tronggiai iu c th xut hin nhng ch nn mt ln duy nht. Mt im cao tro n l chchn s mang li hiu qu nh im tt nht cho cu nhc.

(Ng Thy Min: Bn Tnh Cui)

C bi Bn Tnh Cui, ch c mt nt cao tro F cui ip khc.

4.2. im Cao Tro Lp Li:

Tuy nhin, nh mi qui nh khc, qui nh trong ha m phc iu va nu trn li cnhiu trng hp ngoi l ng ngc nhin! m cao nht c th c lp li v mt trong hail do sau y: (1) trnh to ra cao tro v t hiu qu m mng, th thi hoc (2) to hiu qu cao tro mnh m hn.

Trong cc giai iu c dng hnh sng nhp nh, vic lp li m cao nht s to ra hiu quyn bnh (nh trong cc bi thnh ca hoc trong cc bi ht ru).

(Brahms: Lullaby Ht Ru)

nt ngng ngh


24/38

24

(on ChunT Linh: L Mun Chiu)

Nt D l nt cao nht trong bi c lp li 3 ln trong on ny to hiu qu cao tromnh m hn.

Mt khc, vic lp li lin tc nt nh im cng l cch nh son nhc a giai iu vnh. Vic lin tc g nt cao nht l mt trong nhng cch m Beethoven a chung tcao tro trc khi kt tc phm.

(Beethoven: Giao Hng S 5, Op.67)

5. im Dng (cadence):

Cc cao tro trong giai iu cho d c hiu qu cch my i na, s tr thnh kh chunu c lin tc nhau xy ra m khng c nhng lc ngh ngi. Nhng lc ngh ngi ny c

gi l im dng(cadences). Nhng lc ngh ngi ny gip cn bng trng thi ng vtrng thi tnh ca giai iu.

C 3 loi im dng: im dng giai iu (melodic cadence), im dng tit iu (rhythmiccadence) v im dng ha iu (harmonic cadence). Trong vic vit ca khc, cn quantm n 2 loi u m thi. Hn na, im ngh cui cu gip lm to r hnh dng giaiiu hn. N c th l mt nt c trng di hoc l mt nt c trng tng i dic theo sau bng du lng.

Vic tm thi ngng ngh trong chuyn ng ca giai iu cn gip ngi nghe c thi giantip thu cu nhc va nghe trc khi nghe tip cu k. im dng lm r thm ra tngm nhc, ng vai tr ging nh cc du chm, phy trong vn xui v l thnh phn cbn ca hnh thc m nhc.

C 3 loi im dng giai iu nh sau:

5.1. im Dng Hon Chnh (perfect cadence):

Khi giai iu ngng ngh m ch, l dng hon chnh. y l kt hon ton, trn vn,ging nh du chm cui cu vn.


25/38

25

cu m cu ktdng gia dng hon chnh

kt ch m

kt bc 3

kt bc 5

kt hon chnh

V dng hon chnh to cm gic chm dt trn vn nn thng c trnh dng khi cunhc ang cn tun chy.

(V Thnh An: Bi Khng Tn S 8)

5.2. im Dng Khng Hon Chnh (imperfect cadence):

Khi giai iu dng ngh m khng phi l m ch, cch dng ny c gi l dng khnghon chnh, c tc dng nh im dng ly hi, ha hn cn nhiu iu tip theo na.

(Nht Bng: Bng Chiu T)

5.3. im Dng Gia (half cadence):

Thng c dng trong on giai iu c 2 phn cn nhau. Cu u dt gia on nhcto cm gic dng treo vi ng l bi nhc cha phi dt hn. Sau l phn 2 c tiptheo vi dng hon chnh. im dng gia thng kt m bc 2, 4, 5 hoc 7.

(ng Th Phong: m Thu)


26/38

26

thang m i ln thang m i xung

nhy qung

giai iu chuyn hng xung

6. Tuyn Giai iu (melody direction):

Giai iu, d c rt nhiu nhc s ti ba sng tc, tuy khc nhau nhng vn c vi cim ging nhau. c im c bn nht l s cn i gia chuyn ng ln v xung. Vgiai iu ch c th di chuyn theo 2 chiu ln xung ny m thi v v m vc giai iu bgii hn theo tm c ca ging ht hoc ca nhc c nn trong giai iu, lun lun phi c

lc quay ngc li cho d ng giai iu c vn cao hoc tt thp cch my i na.

Vic quay ngc chiu chuyn ng trong giai iu c nh son nhc Palestrina (GiovanniPierluigi da Palestrina, th k th 16) v nhiu bc thy m nhc thi Phc Hng pht hinra v i theo phng php ny: sau mt qung nhy cao, giai iu s chuyn hng ngcchiu li i xung theo tng bc. C l do gii thch th php ny: bc nhy vt cao gy racng thng, chuyn ng tng bc i xung tip theo gip th gin ra.

(Trnh Cng Sn: Ch C Ta Trong Mt i)

Tng t nh th, sau mt on nhc theo thang m i ln, ng giai iu thng s ixung.

(Cung Tin: Hng Xa)

7. Chuyn Cung (modulation):

i khi mt giai iu, nu c vit theo mt m giai (cung) duy nht s to ra hiu qubnh lng, nhm chn (monotone: u u mt ging) v nh vy vic chuyn cung sng gp thm mu sc mi. Tuy nhin vic chuyn cung phi hp l theo tuyn giai iu,theo nhc v theo li.

C 2 cch chuyn cung: chuyn cung gn v chuyn cung xa.

7.1. Chuyn cung gn:

Mi cung trng hoc th u c bao quanh bng 5 cung khc c tng quan rt gn vicung y: l cung tng ng c cng s du ha (tng hoc ging) kha v 4 cungtrng hoc th c thm hoc bt 1 du ha kha.


27/38

27

Th d: cung C c 5 cung gn nh sau:

(1) Am cung th tng ng(2) Dm cung c 1 du ging(3) Em cung c 1 du thng(4) F cung c 1 du ging

(5) G cung c 1 du thng

cung Em (c 1 du thng kha) c 5 cung gn nh sau:

(1) G cung trng tng ng(2) Am cung khng c du ha(3) Bm cung c 2 du thng(4) C cung khng c du ha(5) D cung c 2 du thng

Vic chuyn cung trong giai iu ngn thng l chuyn cung gn. i vi giai iu di, vicchuyn cung thng mang ngha pht trin thm tng ca giai iu (theme), do chuyn sang cung gn l thch hp nht nhng phi c thc hin cng t nhin cng tt.

(an Th th: inh Hng: Chiu Tm)

(Phm nh Chng th inh Hng: Mng Di Hoa)

nt c du ha bohiu chuyn cung

nt c du ha bohiu chuyn cung

chuyn cung gn (sang C)

cung F

tr v cung F

cung D chuyn cung gn (sang A)

tr v cung D nt c du ha bohiu chuyn cung


28/38

28

7.2. Chuyn cung xa:

Chuyn cung xa thng c s dng gy n tng hoc gy bt ng v ngc nhin chongi nghe. C 2 cch chuyn cung xa:

(a) Chuyn dn bng cc nt c du ha t bin bo hiu cho vic chuyn sang cung mi.

(b) Chuyn t ngt m khng cn phi chun b:

khi chuyn iu thc t trng sang th (hoc ngc li) ch khng c thay icung. y l cch chuyn cung xa thng gp trong ca khc. Th d: chuyn t cung C sangcung Cm.

khi xem nt ch m l nt bc 5 ca cung s chuyn ti v cung mi ny phithuc iu thc khc vi iu thc ca cung chnh. Th d: chuyn t cung C sang cung Fm v C l bc 5 trong cung Fm (v chuyn t cung C sang cung F l chuyn cung gn) hocchuyn t cung Em sang cung A.

khi xem nt bc 1, bc 3 v bc 5 ca cung chnh l nt bc 3 hoc bc 5 ca

cung s chuyn ti i vi trng hp chuyn cung xa vi iu thc trng.

xem nt bc 1 ca cung chnh l nt bc 3 ca cung chuyn ti



Ngi sng tc giai iu c th chuyn cung ngay khi bt u giai iu hoc trong khi tinhnh giai iu. Tuy nhin, cch tt nht l nn chuyn cung vo on gia ca giai iu, khim ngi nghe c thi gian hiu chnh.

S ln chuyn cung cng nn tng thch vi ch giai iu. Nh vy, i vi ch ngin, nn hn ch vic chuyn cung v ngc li c th chuyn cung nhiu ln i vi ch kch tnh hoc m say, m ui.

Hn na, bn cht ca vic chuyn cung cng phi c tng quan vi ch ca giai iu.Chnh v vy m i vi ch bun, giai iu c chuyn sang cung th hoc sang cungtrng c 1 hoc nhiu du ging kha (d l cung trng nhng do c nhiu du gingnn mang mu sc bun man mc tng t nh cung th).

nt bc 1 nt bc 3

G Eb

nt bc 3nt bc 5

G E

G Bb

nt bc 5 nt bc 3


29/38

29

Tuy nhin, cc qui nh trong m nhc thng c nhiu trng hp ngoi l v ch c tmhn, tri tim ca ngi son nhc mi chnh l kim ch nam ng n trong vic hnh thnhcc giai iu p.

8. Vit Giai iu iu Thc Th:

iu thc th c 3 loi: (1) th t nhin (natural minor), (2) th ha iu (harmonic minor)v (3) th giai iu (melodic minor). V s a dng ny m iu thc th mang tnh uynchuyn, hp dn v din t mu sc hn iu thc trng. V cng v c tnh ny nn hnh thnh quan nim: giai iu son iu thc th l nhng giai iu bun. iu nyng v rt nhiu giai iu bun c son iu thc th nhng cng khng him cnhng ca khc ti vui, rn rng c vit iu thc ny.

iu thc th t nhin:

iu thc th ha iu:

iu thc th giai iu i ln:

iu thc th giai iu i xung:

1/2 cung 1/2 cung

1 cung 1 cung 1 cung1 cung 1 cung

1 cung 1 cung1 cung

1 cung

1/2 cung1/2 cung 1/2 cung

1/2 cung 1/2 cung

1 cung 1 cung 1 cung1 cung 1 cung1 cung

1/2 cung1/2 cung

1 cung 1 cung 1 cung1 cung1 cung


30/38

30

Vic phi hp cc th trn ca iu thc th trong giai iu ty theo cm xc v cangi son giai iu. iu quan trng l ng t ng khung mnh cng ngt vo iu thc.S din t tnh cm ca giai iu khng nm iu thc m ph thuc vo s tin hnhca cc nt cng tit nhp ca giai iu. Cng ging nh iu thc th, khng him giai iulng ng, m bun c vit iu thc trng.

9. Cu Trc Bn Trong Ca on Giai iu:

Cu trc bn trong ca mt on giai iu c hnh thnh bng 4 cch khc nhau:

bng mt on khi v nhng bin tu ca n; bng mt on khi , nhng bin tu ca n v cht liu t do khc; bng 2 on khi v nhng bin tu ca chng (nhng cu nhc nhiu hn 2 on khi hoc 2 on khi cng vi cht liu t do rt him thy) bng giai iu t do (khng c lp li on khi )

10. Cu Trc Bn Ngoi Ca on Giai iu:

Cu trc bn ngoi ca mt on giai iu l hnh dng tng th, di v hnh thc t do

hoc cn i ca on giai iu y. Mt on giai iu c kt trn (kt v ch m) cgi l on giai iu c lp.

Giai iu t do: l giai iu

+ khng c vch nhp hoc khng c k hiu nhp.+ giai iu vi di bt thng: 3, 5, 7, 9, 10 nhp hoc tng t nh th.

Giai iu cn i: l giai iu

+ c di 4 hoc 8 nhp.+ c di 2 hoc 16 nhp (t thng dng).

Giai iu lp li:Rt nhiu bi nhc v ca khc thuc dng cn i ny: on nhc m u c lp li ngaytc th sau khi kt gia hoc kt hon chnh (kt trn vn). S lp li ny c th c khiu bng nhp vch i vi 2 du chm hi tng (du lp li), hoc c vit li y ln th 2.

S lp li ny cn c th c bin i bng cch:

+ nu l kt gia th on lp li thng kt hon chnh (kt trn vn);+ thm cc nt hoa m;+ thay i cht ging ht;+ thay i cch m nhc;+ thay i mu sc nhc c.

11. Cu Trc Giai iu:

Giai iu c hnh thnh t vic xp t cc cu trc bn ngoi ca cu nhc theo mt trtt no . Nhn chung, cu trc giai iu c th gm t 1 n 3 phn: phin khc (verse),ip khc (chorus) v phn kt (coda).


31/38

31

Cu trc trong cc giai iu thng gp nh sau:

+ ch mt on duy nht: a a+ on a on a+ on a on b+ on a on a on b

+ on a on b on a+ on a on b on b on a

v.v... v cu trc di nht l:

+ on a on a on b on b on a on a on coda

ng t gii hn mnh trong khun kh cu trc nhng mt giai iu qu di, nu khng bitx l tt, chc chn s khng cn tnh thng nht trong phong cch v s tr nn lum thum.

Tm Tt V Cch Vit Giai iu

1. Cch vit giai iu p bao gm:

chn ng cong giai iu

trng thi ng v ngh xen k nhau

x l tinh t im cao tro

sn sng vit li

thng nht trong phong cch2. m cao nht trong giai iu thng ch xut hin mt ln to cao tro. Vic c lpli m cao nht ny ch dng khi:

mun to hiu qu m mng, th gin (nh trong giai iu ru hoc trong thnh ca)

mun to cao tro mnh m (nh trong nhng on kch tnh)

3. Chn im dng. im dng giai iu c 2 loi:

im dng khng hon chnh (bt k m no tr m ch)

im dng hon chnh (m ch)

4. Sau mt bc nhy vt cao hoc sau mt lot cc bc nhy nh, nn cho giai iuchuyn ng i xung lin bc.

5. Khi tin hnh giai iu theo thang m, sau phi cho giai iu chuyn hng ngc li,khng nn tin hnh tip theo cng hng.


32/38

32

6. Vi li thng gp nn trnh khi vit giai iu:

lp li qu nhiu mt m

tin hnh giai iu theo cng chiu vi chiu tin hnh thang m ngay trc

a vo mt yu t xa l vi tnh cht chung ca giai iu

lp li mt cch n t mt tit nhp ngn, t on

7. Tnh cht ca giai iu phi phn nh tr tng tng v trnh ring t ca ngi songiai iu.


33/38

33

VI. CA T V HA M

Ging ngi l nhc c giai iu cn bn. Ging ht c kh nng c bit duy nht hn hncc nhc c khc l pht ra li v nhc cng lc. Do , khc hn vi cc nhc s son nhc

cho cc nhc c, ngi sng tc ca khc b bt buc phi hiu ngha ca li cng mi quanh ca li vi nhc.

Vic kt hp li vo nhc khng n gin nh mi ngi tng. C rt nhiu nhc s, k ccc nhc s ln, i khi cng tht bi trong vic thng hiu c tnh c bn ny. Chopin vitrt t nhc cho ging ht; Mendelssohn, ngoi tr tc phm oratorio (son cho ging ht vdn nhc da trn ch o gio), Tin Tri Elijah, cng thnh cng rt t trong vic sonca khc; v ngay c Beethoven, ngi son ra nhiu cng trnh hin hch cho ging ht,i khi cng phi cht vt khi vit cho ging ht.

Vic kt hp hi ha ca t v nhc l mt ngh thut i hi k nng c bit v s quentay. Ca t thng c khuynh hng p buc nhc phi tun theo khc thc, thanh iu, ngha ca n, bt ngi son ca khc phi nho nn giai iu v i khi c tuyn ha mtheo n. Ngc li, nhc lm cho vn th thm bng by, lm mnh thm, i khi c thlm thay i cm xc ca t li v c th buc ca t phi xui theo m hnh, tit nhp ringca nhc.

1. Cc Yu T Ca Mt Ca Khc p:

c th tr thnh p, gy n tng cho ngi nghe, ca khc cn phi t 4 yu t sau:

(1) Giai iu nghe bt l tai v l ca khc ch khng phi l bi th c bng nt nhc;

(2) Ca t phi hay, phi thu ht v th hin r tng ca khc;

(3) Cu trc ca khc phi hp l, cn i tng thch vi ca t v nhc;

(4) C on giai iu p nht v d nh nht trong c bi: thng th on gy n tngnht cho ngi nghe l on ip khc ni chuyn ti ni dung tm tt ca ca khc v cctc gi thng chn ta ca khc t ca t trong phn ny.

2. nh Hng Ca Ca T i Vi Giai iu:

nh hng u tin ht ca li i vi giai iu l: li gi ra nhiu tng cho tit iu, titnhp, tit tu v cc du m ca t v khc thc ca cu t. Trong cc bi ht tn gio, ccon ht ni ca opera, cc bi ht dn gian, li ca c chuyn ha y nguyn vo nhc,i khi khng cn thit phi k m ra tit nhp v t bn cht, nhp c sn trong khcthc ri.

Khi vn vn c tit nhp tc l th, trng m ca cu th c khuynh hng buc nhc phi

theo th mnh hn vn xui. C th ni, iu nhc chnh l cht nhc tim n trong th. Vdo vic kt hp hi ha nhp th vi nhp nhc l thc o ti nng ca ngi vit ca khc.

Vic t li vo giai iu cng phi c ngi sng tc ca khc suy t nhiu sao cho liph hp vi nhc v nn c vn iu tr thnh th. Mt nhc ti vui khng th noph hp vi mt cu nhc bun; mt tm trng chm lng m c a vo mt cu nhcbay bng i ln s kh thuyt phc ngi nghe.


34/38

34

Hy nghe Trnh Cng Sn s dng tuyt vi th php ph nhc cho li th trong bi CuiCng Cho Mt Tnh Yu (th: Trnh Cung) trong cu cui nh sau:

3. Vn m Php (prosody):

Vn m php l phng php t ng trng m, thanh iu ca ca t vo nhc v ngkhc thc ngha ca cm t.

Mi ngn ng u c c im ring nh hng n vic t li vo ca khc. Chng hnnh ting Vit c c im n m v a thanh (c cc m bng v trc) nn vic t livo nhc khng d dng nh cc ngn ng khc ch c m ngang nn ca t c th lnxung trm bng theo giai iu m khng nh hng n ngha ca ca t.

Ting Anh v ting Php l ngn ng a m nhng t ting Anh c du nhn mnh hn tting Php; chng hn nh trong mt t gm 2 m, trong ting Anh thng thng trng mnm m u v iu ny th hon ton xa l trong ting Php, nu khng hiu th trngm ca t thay v ri ng vo phch mnh th c th ri vo phch yu trong nhp nhc.

4. Vi Gi Trong Vic Vit Ca Khc

Thng th on khi n bt cht do xc cm tc th t mt s kin xy ra quanh ngisng tc ca khc. Nhng cng khng him khi ngi sng tc ca khc ngi mt mnh, nhli nhng cm xc m mnh c tm nhc v li.

4.1. Quyt nh Cc Phn Cn Bn Cho Ca Khc:

Trc ht, ngi sng tc ca khc phi quyt nh cc phn cn bn cho ca khc nh sau:

(1) Tnh cht ca khc: tnh ca, anh hng ca, s ca, nhc thiu nhi, ng ca... ?

(2) Ai s ht: n ca nam hoc n, song ca, hp ca, n ca c ging ph ha... ?

(3) Cung bc no? Trng hoc th?

(4) Ca khc s c cu trc no? C chuyn cung hay khng?

(5) Kt thc ca khc nh th no? Dt v cung chnh hay dt lng ( nt bc 3 hoc bc 5)?Dt bng mt on nhc thm vo (coda)?


35/38

35

m vc ging ngi:

4.2. Cch Vit Ca Khc:

C 3 cch vit ca khc:

(1) Da theo tin hnh hp m: ngi sng tc ca khc ngh ra mt tuyn tin hnh hp mnghe hp dn ri da theo m sng tc ra giai iu v t li vo thnh ca khc.

(2) Da theo giai iu: ngi sng tc tm nhc (on khi ), tit iu cu nhc, sp xptheo tuyn tin hnh hp m v ha iu, ri t li thnh ca khc.

(3) Da theo mu tin hnh hp m ca nhc c (riff): khi n guitar xut hin v tr thnhnhc c c tu (lead), rt nhiu ca khc c sng tc da theo mu cu c tu ca nguitar (hoc ca cc nhc c c tu khc) vi tuyn tin hnh hp m tng ng.

4.3. Tin Hnh Hp m:

Ngi sng tc ca khc cn phi nm vng cc hp m v cc tin hnh cc hp m ny

sao cho hay. Ti liu ny khng ch trng v ha m v phn gii thch ngn gn sau yv hp m mang tnh hng dn cn bn sau cc bn cn phi nghin cu su hn vha m cho ca khc ca mnh.

4.3.1. Cc hp m cn bn trong m giai diatonic:

Mt m giai diatonic c 7 nt. Nu chng thm 2 qung 3 ln tun t cc nt ny, s c 7hp m trng, th v gim cn bn ca m giai ny.

Th d: trong m giai C trng, ta c cc hp m sau:

S La M nm di hp m ch th t bc ca hp m.

Cc hp m c s La M hoa l hp m trng, s La M nh l th v gim (dim).

(hp m gim)

Alto Mezzo soprano Soprano

Bass Baritone Tenor


36/38

36

m giai th tng ng ca C trng (l m giai A th) ngoi vic c chung cc hp m trn,li c th s dng thm 2 hp m trng bc 4 v bc 5.

Nh vy, tng hp cc hp m ca 2 cung trn, ta c cc hp m cn bn c s dngtrong cung C trng v cung Am nh sau:

C Dm D Em E F G Am B gim

(Cc bn t tm hp m trong cc cung cn li).

4.3.2. Tin hnh hp m:

a. Tin hnh hp m l sp xp ni tip nhau cc hp m sao cho thnh tuyn ha m hay.

Cc hp m c khuynh hng gi nhau theo chiu qung 4 v qung 5.Vng qung 5 cycle of fifths, cng l vng ca cc du # v b trong cc cung nhc:

Cch ghi th t cc nt # v b trn dng k nhc:

F C G D A E B B E A D G C F

(hp m gim)

C F Bb Eb Ab

Db

B

Gb

F#EAD

G

Cb

C#1 #

2 #

3 # 4 #

5 # 6 #

7 #

1 b 2 b 3 b 4 b

5 b

6 b7 b


37/38

37

Mt vi mu tin hnh hp m (theo cung C trng) thng c cc nhc cng gi l cco (ting Php: accord hp m) vng:

(1) C Em Am F Dm G7 C

(2) C Am Dm G7 C

(3) C E7 Am Dm D7 G G7 C

(4) C G F C A7 Dm G7 C

b. cho hp m ny chuyn sang hp m khc nghe m i, nn theo cc nguyn tc sau:

+ hp m gi nhau theo vng qung 5 (xui hoc ngc), th d: C F hoc C G

+ cc nt trong 2 hp m ging nhau, th d: C Am (c cng nt C v E); C Em(c cng nt E v G)


38/38

38

TM TT

I. Nhng Yu T a Mt Ca Khc n Thnh Cng:

1. Ca khc phi to c s ch ca ngi nghe ngay ln u tin.2. Giai iu phi nghe lt tai, c mt on giai iu ngn p vi ca t n tng v d nh.

3. Ca t d ht, d thuc. Mun ca s v ngi nghe d thuc, cc cu li nn vn vi nhau.C th l vn lin cui cu hoc vn cch cu.

4. Cu trc ca khc phi hp l v mt giai iu, khng to cm gic cha y .

5. Giai iu v ha m phi ph hp vi th loi nhc.

6. Ca khc c vit nhm vo ng i tng ngi nghe.

II. Gi V Cch Vit Ca Khc:

1. Bn nn bit s dng mt loi nhc c, khng cn phi bit chi gii nhc c ny (v vicny nn cho nhc cng lm) nhng s dng nhc c ny trong vic pht trin tng.

2. Nn vit thng xuyn.

3. Vic vay mn ca t ca ngi khc ch nn mc gi cho ca khc ca bn.

4. Ph th ca ngi khc luyn cch din t li bng nhc, luyn cch nho nn cccu th hon thin kh nng t li cho giai iu.

5. Bt u vit t mt cu nhc n gin vi vi ba nt vi tit nhp cn i ri sau mitrin khai ph cch: iu chnh tit nhp, thay i nt, thm du ha...

6. Khi dng nhc c tm tng cho giai iu, nn thm tht cc nt l vo hp m (hc

cc th bm ca cc hp m nghch). Vic lm ny c th gip bn bt ra tng mi.7. Nghe v phn tch cc ca khc hay tm ra th php ca cc nhc s n anh ni ting.

III. Gi V Cch Vit Ca T:

1. T ni dung cc truyn thuyt, chuyn k, ng ngn, ca dao... rt ra tng chnh.

2. Vit v xc cm, suy t, nhn thc ring ca mnh i vi khung cnh, cuc sng quanh mnh.

3. Con ngi thch tm s, thch nghe chuyn ngi khc. Ca khc t s hoc k v mtcu chuyn l k s gy ch cho ngi nghe.

4. C th rt ra tng t nhng cu chuyn nghe lm (nghe ln!) c u .

5. Khng nn d di vi ca t. Lun suy ngh cch vit cu vn hc hn, s dng cc t nd, v von, so snh v... nn vit thnh vn vn.

6. Lu v ngha ca cc on ca t trong giai iu, trnh trng hp ngt cu ch khngng ch, lm sai ngha.

Documents

Kỹ thuật sáng tác nhạc