KỸ THUẬT TRỒNG CÂY XANH

Sự phát triển của cây trồng phụ thuộc rất lớn vào đất. Để trồng cây thành

công, phải biết được đặc điểm của lớp đất mặt cũng như của lớp đất sâu bên dưới.

Ví dụ: Thành phố Lyon được hình thành khoảng 2000 năm, trong quá trình

phát triển đô thị, nhà mới được xây dựng trên nền nhà cũ, đến nay, phải đào sâu trên

10m mới đến lớp đất tự nhiên có đủ chất dinh dưỡng cho cây phát triển; hoặc có nơi

đào xuống sâu 20-30cm là đất thịt nhưng sâu hơn nữa là cát nên cây không phát

triển được.

Do đó, khi trồng cây phải

khảo sát thật kỹ đặc điểm của đất

tại vị trí trồng cây; việc khảo sát

còn cho biết về mạch nước ngầm ở

sâu hay gần mặt đất; đất dễ hay khó

thấm nước…

Kết quả khảo sát là cơ sở để

quyết định 2 vấn đề:

- Thứ nhất: Với đặc điểm của

đất hiện hữu có cần bổ sung thêm

đất từ nơi khác đến hoặc kỹ thuật

làm đất ra sao?

- Thứ hai: Trồng cây gì để

phù hợp với loại đất đó và đặc điểm của nước ngầm.

Qua kinh nghiệm cho thấy, những thất bại trong công tác trồng cây mặc dù

có nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng phần lớn do loài cây được lựa chọn không

phù hợp với đất tại nơi trồng nên cây không phát triển được.

Ví dụ về trường hợp bổ sung

thêm đất từ nơi khác đến để trồng

cây: Trong một dự án làm công viên

dọc theo tuyến đường, khu vực này

trước đây là dòng sông đã được san

lấp một phần (thu hẹp lòng sông) để

mở rộng đường và làm công viên.

Do đất dùng để san lấp sông không

phù hợp cho việc trồng cây nên phải

mang lớp đất màu mỡ đắp lên trên

và rải thêm lớp phân compost để

trồng cây.

Hiện nay, việc sử dụng phân compost từ rác thải hữu cơ đang rất phổ biến và

ngày càng phát triển. Những khu vực dự kiến trồng cây có đất không tốt sẽ cần bổ

sung đất từ nơi khác đến và dùng thêm phân compost để tạo môi trường sống tốt

cho cây trồng.

Khảo sát kỹ đặc điểm của đất tại vị

trí trồng cây

Ví dụ về trường hợp tạo điều kiện thông thoáng cho đất để trồng cây: Khu

vực trồng cây về sau sẽ hình thành chợ, có xe chở hàng chạy lên. Để trồng cây trong

điều kiện như vậy, người ta thực hiện như sau:

- Mang đất tốt từ nơi khác đến, ban rộng trên diện tích 3m × 4m, sâu 1,5m và

để nguyên đất tơi xốp, không đầm nén đất chặt lại.

- Đổ đan bằng bê-tông cốt thép lên trên lớp đất (chừa ô đất trồng cây) và làm

vỉa hè phía trên.

- Sau một thời gian trồng cây và tưới nước cho cây, lớp đất từ từ nén lại, khi

đó sẽ hình thành khoảng không giữa lớp đất bên dưới và tấm đan bên trên để không

khí lưu thông giúp rễ cây hô hấp được.

Đặc điểm của cây xanh là rễ cây phải thở nên cần không khí lưu thông

xuống đất đến rễ cây. Do đó, đất xung quanh rễ cây không được nén quá chặt để

tránh gây hại cho cây do rễ không thở được. Vấn đề này sẽ xung đột với việc làm

đường giao thông vì khi làm đường thì đất phải được đầm nén thật chặt. Để dung

hòa mâu thuẫn này, ở CĐĐT Lyon sử dụng kỹ thuật làm đường bằng hỗn hợp đất

và đá:

- Chọn đá có kích cỡ tương đối đồng đều, khi đó giữa các viên đá sẽ có lỗ

hổng, tổng thể tích giữa các khe hở chiếm khoảng 40 % thể tích của khối đá.

- Trộn hỗn hợp đất-đá với tỷ lệ 1/3 đất và 2/3 đá. Lượng đất đổ vào phải nhỏ

hơn thể tích khe hở do các viên đá tạo ra, giả sử khe hở là 40% thì đất đổ vào

khoảng 30%.

- Trải hỗn hợp đất-đá thành từng lớp. Thông thường, khi sử dụng kỹ thuật

này, bề dày của lớp đất-đá khoảng 1,5m chia thành thành 5 lớp, mỗi lớp dày 30cm.

Khi trải xong mỗi lớp sẽ cho xe đầm nhẹ rồi trải tiếp lớp khác, mục đích để lớp đất-

đá ổn định. Bên giao thông sẽ tiến hành kiểm tra độ đầm nén của lớp đất-đá để đảm

bảo khả năng chịu lực của tuyến đường.

- Hỗn hợp đất-đá thường được trải rộng khoảng 2-3m bao gồm nền một phần

vỉa hè và một ít lòng đường (1-2m) dọc theo vỉa hè (cặp sát lề đường). Không có

quy định về bề rộng của lớp đất-đá mà tuỳ thuộc vào đặc điểm của vỉa hè, hạ tầng

kỹ thuật bên dưới để tính toán bề rộng lớp đất-đá này cho phù hợp. Khi trải xong

hỗn hợp đất-đá sẽ tiến hành làm các ô trồng cây, sau đó hoàn thiện mặt đường và

vỉa hè.

Những điểm cần lưu ý khi làm hỗn hợp đất-đá:

- Việc chọn đá có hình dạng và kích thước như thế nào rất quan trọng để tạo

được số khoảng hở tối đa giữa các viên đá: (1) Nên chọn đá có kích thước lớn để

khoảng hở giữa các viên đá lớn, không khí sẽ lưu thông xuống dễ dàng hơn (ở Pháp

thường sử dụng đá 80mm × 120mm nhưng không có quy định mà tùy thuộc vào

nguồn đá có sẵn tại địa phương); (2) Kích thước các viên đá phải đồng đều nhau vì

nếu không đều thì những viên đá nhỏ sẽ lấp kín khe hở của các viên đá lớn hơn tạo

ra và không dành chỗ cho đất để rễ cây phát triển.

- Khi trộn hỗn hợp đất và đá thì đất phải thật khô (nếu trời mưa phải có mái

che để giữ cho đất khô).

- Thể tích đất trộn phải nhỏ hơn tổng thể tích của tất cả các lỗ hổng do các

viên đá tạo ra vì nếu đổ quá nhiều đất sẽ lấp đầy và nén chặt hết tất cả các khe hở

làm cho không khí khó lưu thông xuống được.

Trộn hỗn hợp đất và đá

Đầm nhẹ lớp đất - đá Các ô đất trồng cây

Ở Pháp đã có nghiên cứu đánh giá về sinh trưởng của cây trồng trên hỗn hợp

đất-đá so với trên đất tự nhiên. Kết quả cho thấy, bộ rễ cây trồng phát triển tốt hơn

trong hỗn hợp đất-đá vì nước và không khí lưu thông tốt hơn. Ngoài ra, đối với lĩnh

vực giao thông, việc làm đường trên hỗn hợp đất-đá cũng giúp giảm nguy cơ bị lún

so với trên nền đất tự nhiên. Do đó, ở CĐĐT Lyon, khi Phòng Cây xanh – Cảnh

quan nhận thấy khu vực nào cần thiết sử dụng kỹ thuật này thì Phòng giao thông sẵn

sàng phối hợp thực hiện vì sẽ đảm bảo hơn đối với chất lượng của tuyến đường và

đồng thời cây cũng phát triển được.

Mặc dù có nhiều ưu điểm nhưng việc sử dụng hỗn hợp đất-đá là giải pháp áp

dụng sau cùng vì tốn kém kinh phí hơn rất nhiều so với cách làm đường và trồng

cây trên đất tự nhiên. Cho nên, ưu tiên hàng đầu vẫn là trồng cây trên đất tự nhiên;

nếu đất tự nhiên không phù hợp cho việc trồng cây thì mang đất từ nơi khác đến để

bồi lên. Cuối cùng, khi không áp dụng được 2 giải pháp trên mới dùng đến hỗn hợp

đất-đá.

Cây trong vườn ươm

Để đảm bảo chất lượng cho công tác trồng cây, cây con phải được chuẩn bị

thật kỹ ngay từ trong vườn ươm. Phòng Cây xanh - Cảnh quan của CĐĐT Lyon

phải làm việc với vườn ươm để tạo thân cây thẳng, tán nâng cao (chiều cao phân

cành cao hơn chiều cao của xe tải) trước khi đưa cây ra trồng.

- Việc tạo tán trong vườn ươm được làm bằng tay.

- Khoảng cách giãn cây từ 2-2,5m tùy thuộc vào chủng loại cây và diện tích

vườn ươm.

- Việc trồng cây ở Pháp được tận dụng theo thời tiết, chỉ trồng vào mùa đông

(từ tháng 11 đến tháng 3 hàng năm) vì ở thời điểm này cây rụng hết lá nên khi bứng

cây trong vườn ươm sẽ không cần cắt tỉa bớt lá để giảm thoát hơi nước.

- Chuẩn bị bộ rễ cây trong vườn ươm trước khi bứng cây đưa ra trồng: Người

ta thường trồng cây con với mật độ dày lúc đầu để cây cạnh tranh và thân vươn

thẳng; sau 3-4 năm tiến hành dời cây để giãn khoảng cách, mỗi lần dời sẽ cắt bớt

một ít rễ cái và ép bộ rễ cho gọn lại, không để lan xa (cây trong hình trên khoảng 10

năm tuổi và đã được dời chỗ 3 lần, giá cây khoảng 100-150 euro). Khi bứng cây,

kích thước bầu rễ tùy thuộc vào chiều cao và đường kính thân cây. Ví dụ cây có

chiều cao 4-5m, chu vi 20-25cm thì bầu rễ khi bứng khoảng 0,8-1m (đây là loại

kích thước cây mà CĐĐT Lyon thường đưa ra trồng). Trong vườn ươm có những

cây cao 12m, chu vi 120cm, khi đó, kích thước bầu rễ khoảng 3m. Việc bứng cây

được thực hiện bằng máy chuyên dụng.

- Ở Pháp không quy định tiêu chuẩn kích thước cây đưa ra trồng mà tuỳ

thuộc vào từng dự án, vào khu vực dự kiến trồng cây; có những dự án đưa cây từ

vườn ươm với nhiều loại kích thước khác nhau, trộn lẫn giữa cây nhỏ, cây vừa (cao

khoảng 4-5m) và cây lớn (cao hơn 10m). Đối với cây trồng trên đường phố cũng

không quy định về kích thước xuất vườn, có những tuyến đường khi đưa cây ra

trồng có kích thước đồng đều (thường cao 4-5m nhưng không bắt buộc) nhưng có

những tuyến trồng trộn lẫn giữa cây lớn và cây nhỏ.

- Về sự tương quan giữa chiều cao, đường kính thân cây và bầu rễ của cây

xuất vườn: Có quy chuẩn áp dụng cho cả châu Âu, quy định cụ thể về kích thước

tương ứng đối với chiều cao cây, đường kính cây và bầu rễ. Quy chuẩn này bắt buộc

tất cả các vườn ươm phải tuân thủ.

Ghi chú: Do nội dung về kỹ thuật trồng cây và chuẩn bị cây trong vườn ươm

không được dự kiến trước cho khóa tập huấn nên giảng viên hướng dẫn không

chuẩn bị đầy đủ các tài liệu cần thiết để giới thiệu sâu hơn.