Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
'i.':?*"?
i
1
R
j
.
.
• c
’ 4 *
m
i m
' ’ -*=!»r
'
» >
*&***
TL ^CE DE M C
JlratibuSySacerdotijsqi Eo? nerum hbdiusjiam t-rimum nite,
fuo restitutus.
POMPONII LAETIitidem de Magistratibus er Sacer
fMjs , er pr£terea de dLe uerfis legibus Ro=
’
‘nanorum.
- -
erorumgenera
1. FENESTELLAE «
de Sacerdotiis Romano-rum libellus frior.
De panos fueris atque
facerdotibus .
CAPVT I.
M n i v m Deorum,quos udus Romanorureligio excoluit
} primaPani Lycao ,fcu Fdtinu Lycm>.
ittum, feu potius Sylua=1 a,mut
:
num uocari placet,per Luperccs rem di-Llt
teTCU
uinam,Lupercalefque Mosfvcijje,apud
uetujlatis affertores coskat.Ea quidefa=
erorumgenera ab Euandro rege ( quiexinaniet.
Arcadia profigus in eum locum uene=
*e tii-d''tandem Romane prejuttarciy
adioitros primum delaturae celebratu
jdijfe jZruntur.Hunc Pana,nudespaeio^res, quorum tunc precipmm mimefuit,
& deinde fummos etiam uiros uenerari
- mos fuit ,loraque pro manibus firre,
quibus quofque caderent : laruifque te~
'^iTco^facies portnre. Cur autem nudi hunc
Deum colerent,pleraque e curriculo ue*
tu&atis ad nos ufque delapfa referuntur
,
Sine enim quod ipfi deo,qui nudusfingi*
tur,fii<e celermtieo pacto longe aptior,
nudos etiam habere ministros placeat:
fine quod Arcades omnium populorum
qui Guciam coluerunt,longe tietusdfiU
mi,fins adhuc fvnilem uitamfiylm ac
motibus agentes,legis expertes, artifig
,
primo hunc deum uenerati,patr:m cui*
tum, auitofque nudos habitus fignantes
referre noluerunt , haud fatis constat.
NonuUi uero lolem uxorem Herculis ab
hoc Fauno uifam, ac per ardorem lihidi
*
nis concupiam afferunt. Torte enim per
fiyluas er amoena nemorum,£siusffiu^0,
di caufa una cum dileftifiima' cowjge
Hercules nugabatur. Videt ergo elegati*
tifiuna firma mulierem ab a\t£ rupis fi§e
mia fienex deus: ergo iUcrum ueRigk
eminui
DE SACERDOTIIS RO, ?
minus licet obferuare instituit, 1Ui aute*0.\iUcet
per fyliw ducendae notii aptifiirnwn lo=
cum petunt : interea mulier dum quie=t
feendi tempus aduenit,pellem leonis
,
Herculis ritu iemore aptat humeris, cU
ua etiam illius in manum affumpm.Ta=li habitu prteditm fomnus aggreditur„
Urant autem duo parati coiugibus leclt,
eo quod postridie Libero patrirem diui
nam facluri erant.feorftm cubituris,Notlu ergo Syluanus fallendi cuBodis occa
fionem natius, clam thalamum mgredL
tur, primoque congreffu fortunatus fu*
turus,pueUr£ thorum tenetimanuque ten
tins,ut noclufit,horridum leonis tegme
inuenit . Ratus ergo cubare ibi Hercu=
lem , ad aliud cubile ire pergit: quod quit
fenfiffet mollibusjlratum ,puerilibusque
delirijs aptius,fragula uc&e,fenfitamo=
rem,Dum libidine ardens manu palpat,
Herculem,ac uixdum hirticorporis hor=
rorem hauferat, experretlus Hercules,
manu reiethm toto antro fufum iacu=
a 3 Ut
& SSNESTEIIAjat,quo ftrepitu,fomno puella difcuffa
lumina accendit. Lumine ergo Syiuano
/ ^ prodito . lufus ac femiruptus uix attoU
lens humo humeros, infyluas aetrufus.
Ea ergo ratione perpetuo exeeratis ue=
fiibus,quibus tl turpiter lufus effet, caf=.
demfuis 'afacris proculabfvre cdftituit,
Vlerique tamen huiufce rei caufam afugruant Komulo, quod eadem facra cele=
brante,medioquefolis ardore corpus ex*
ercente, quum nuntiatum fuijfet latror
xies prtfdus agere, itu ut erat nudus accur
rcri,comprchenfisq- praedatoribus, peco
ra abada redemerit.Eius facinoris,quod
nudusgefferat,perpetuum argumentum,
corporumfacra celebrantium nuditatem
rff: placuit. Vtcunquefeferes habuerit,
f%p0*in ipfa tantum ufep C.iulij kuiufgraodi
IU uCaue.obferuatione perueniffe consiat.L.-, axm
J * ' facra quum fedes Cafar Diftaior/picta
ret,atque inter eos qui folennia celebra=
rent,curreret M. Antonius, is qui poftea
Triumuirfuit, aiunt lauream coronam,
cui dia
B E SACERDOTIIS RO. ffuidiadana annexum ejfet,capiti
?is imponere conatu fuiffe: quod quumC£pir*d moto capite reieciffct:fixtu£*
ms ^0 '
ipfv.it cunelisfremitibus irapofuiffe. Denomine uero Lupercalium,Aon etiam fa- iAfbcreatis couenit. Pierifque enim inditum hoc lUynde.nomen
,quod huius invocatione
, lupi i
fabula arcerentur, uifum eft. Alij tem-
plum ipfim in quo hic deus colitur, Lu=L u1 a ,
percal vocant:quocirca Vergilius , Et
gelida,inquit, monstra fub rupe Luper*cal: eique loco d Lupa Romuli nutrice,
quod eo in loco Romulum& Remumparvulos educare reperta fit,fadlum no=
men Lupercalis putant. Rcc defunr qui
4 Lycxo Arcadie monte, ubi praecipue
ea religio peruigc.it ( eum quem nos lu-
pum, ilii hvKtu uocant ) ipfum cogno=
minatum ejfe arbitrentur . Praecipuam
uero huic deo, dicati[que faccrdotibus
uencraiionem ea ex parte tributam fe-
runt, quod qu£ mulieres ex fuis uiris uel
concipere, uel conceptos foetas edere
# , nsSStEUA%equirent ,ad Uipercos confugiebant.
Qg£ ubi loris ex tergore hirci [edis c£*
t fa fuiffent,etieibigio grauid£ aut effcet£
efficiebatur.H£cfolennk quintodecimo1M. i. Caled.Eebrua.rm celebrari,ut Ouidius in
FaBcrun libris refertioris fuit,
«De potitijs& Vinaliis Hev
-
culisfacerdotibus.
CA?Vt I ?.
Eadem tempestate5 Euandro fcili*
cct palatium tenente,Herculem Ge
none interempto, per eadem loca mira
(pecte boum armenti abegiffe commento
rant. Ac quum prope Tiberim fluutum,
qua pr£ fefe armentum agens traiecif,
fet , ubi loco herbido reficeret boues
,
ipseque m itinere defrfjus procubuif-
fet , er eundem uino ciboque graua=
tum fopor opprefiiffet, Cacus paibor,
loci accola yUiribus ferox ,captus puU
chritudine bomn,pr£dm auertere instU
tuit : acne ft pr.cdam agendo in jpelun=
eam
»DE SACERDOTIIS S8,
cum cotuliffiet, ueitigia ipfia eo queren*.
tem dominum duceret,auerfios, eximium
quemque pulchritudinejrn ffieluncam tra
xit. Hercuki ucro ud primam auroram
fiomno excitus,quumgregem pcrluslraf*
fet oculis,partemque numero abejfiefien*
tiret,perrexit ad proximam Jpduncam
,
fi forte eo uefligiaferrent:qu£ ubi omnia
foras uerfia uidet,nec'm partem aliam fer
re : confUfius atque incertus animi ex im*
finfio loco agere porro armentum coepit.
Inde quum aclx boues jvrte,utfit,ad de*
fyderwm relictarum mugijfjent, redditi
mclufarum exffiehncaboumuox, Her=
culem comertit.Quem quum itadentemCa(i ^
ad ffidunca Cacus ui prohibere conatus
effiet icius claua, fidempastorum nequic
quam muocans,morte occubuit.Euander'
£- ttan&r.
qui tunc temporis ea,ex Veloponnefio
profugus , authoriutc magis, quam im
*
perio regebat loca, uenerdbiUs uir mira*
culo literarum, rei none inter rudes ar*
tuam homines 3 uenerabihor diuinitate
as tnatr
'Came. vitris Carmente,quamfatiloquam ante
Siby%£ in Italiam aduentim , mirata: hagentes fuerant, concurfa paftomm tres
fidantiunt circa aduenam maniftila ca=
dis reum excitus, postquam facinus,ft*
dnorifque caufam audiuit, habitum fors
mxtnque uiri aliquanto ampliorem augu
ftioremque quahumana in tuens, regiat
qui uir c(fet: vbi nomen patremque ac
patriam audiuit: louenate Hercules,faL
ne,inquit te mihi mater ueridicainters
pres deum dufturtm caletle mmenceci
nit. tibiquearam hic dicatum iri, quam
opulentifiima olim in terris gensmaxU
raam uocn,tubq; ritu colat.DextraHer
cules datu, accipere fe omen , impletus
rmique fatn,aracodit& ac dicatu,ait. ibi
tum primum boue eximia captu de gres
ge,ftcrum P otitijs ac Pinarijs, qua tum
famili£ maxime 'mc\yt£ ea tenebant los
ca,dedit.Fadum forte itet euenit, ut Poti
ZbtlwM. tij,ut ait Liuius,ad tempus praRo efs
lJte7lifcnt> h'kU£ exu apponcrentur,Vin*rij
extis
DE SACERDOTIIS RO, Tg
extis adeps, ad c£teram uenirent iapetr^r
Inde institutum manfit, donec Vinarium
genus fuit, ne extis eo fotenniim die ue~
fcercntur.Votitij ab Euandro cdolii,an=
ti&ites per multis aates huius facris
pnefiierunt, donec tradito feruis pubiis
cis folenni familia ministerio, Votitio>=s
rum ac Vinariorum omne genus pcrijt,
la enim Appius Claudius, quum effet Appiut
cenfor , effecit, hifce familijs inftnfus, claudius
ob idque ira deorum( utcreditur ) lumi
nibus orbatus eji.
JDcftcerdotiofratria ^Arualium.
C A F V T III.
Fratres Aruales,ut fruges ferret
arud , ueteres confuluiffe Romanosmemoria traditum eft. Huius nero reli=
gionis Romultm ipfum patre urbis, au~
thorem extitiffe reperio . Nam quum
Aeca Laurentia nutrix Remuli, corpos
rc fuo que&um muulgus faceret, ebque
pacto grandem pecuniam constipaffet,
~ ex
faTl.u.
It FENESTELLAauobufque liberis quos fufceperat,
'tinum morte amififfet,Romulumq• in de
mortui locum adoptionis iurefubftituifii
fet, decedens wnen populum Romanuminitiuit bxredem. Cuius tandem liberalia
tatis regias affinitates manor populus
Romanus, mulieris nomenm Fastis re*
tulit, liberos fratres Arualss a ferendo
CT ab orias appeUauit. Ex quo tempo-
re ftcerdotium mdnfxt fratrum Arua*
hum: bique duodecim numero dicuntur,e ique facerdotio in infigne tribuit albas
Infulas,erjficeam coronam»
De iAuguri)s
CAPVT IUI»
Eodem fere tempore, er difciplina
er religio augurdii ex Ethrufcis, pe
nes quos ea difciplina preeeipua, ac lon=
ge peculiaris fuit, ad Romanos commisgrauit.yhum enim quempiam,cuias no
men uetustate obfoleuiffe Nafo poeta,
ait ,afyli( ut reor )aUciente inductione
,
exuletn
DE SACERDOTIIS RO. 1J
exulem Etbruria Romam umiffe perbi^bent.Cuius opera Romulum Remumque
ufos.quum de Imponendo urbi nomine
una contenderent , opinione deducor:
quanquam M. Cicero in his libris quot uy5-~
infcripfttde Diuinatione , etiam ipfim
Romulum, istam ipfim auguralem difcL
pUiutm prcecoluilfe ajjerit, A.Numa ue*
ro,qui Romulo fuccefiit, perpetuumfas
cerdotij infgne constitutum efi. De ritu inaugmS
uerb inaugurandi (i unum in cafirn pte= di ntm.
raque dixero,eadem ad omnes ceteros fa
cile fieri poterunt. Ea quidem quantum
ex ueterum monumentis collegi, btiiufce
modifrit obferuatio: Augurm arce,fiue
m reditum quendam loctm ad inaugurati
dum debebat federe piper lapidem, me*
riiiem uerfusiatque ad hettdmfedens bos
culummmaw recurutm, quod Lituum
uocant , tenet. Inde ubi proffectu in
urbem agrumque capto, deos precatus,
regiones ab oriente ad occafim determL
mt.dextm ad meridiem}Um adf:ptentrionem
Ex t/aic
ed yerlit.
'httautua
mas.
. trionem parte; effe dicitSignum contra*
i[uo oculi confp.cium longifiimeferunt,
animo definit: tum lituom Uuam tranf=
l;to,dextra in caput eiusqui inauguratur
pofi.% u& precatur : lupiter pater,fi fas
hunc Nurnam Pompilium, cuius ego ca*
put teneo,regem Rom£ eff:,uti nobisjugna certa acclarafint inter osfines quos
fici,Tum peragit uerbisaufhicia qua mit
,ti ueUet: quibus mifiis,Nama de templo
.(ita, enim dclignatos lituo othereos res
giones uocant) declaratus rex defcendit+
Quam quidem declarandi feu inaugiu
randi regisfirmuhm,ad ccetera quoque
,
ut dixi,traki facile licet. Huicdifiiplin£
peritiaA (Hj Nauij auguris permultufU
dei authoriatifque accefiit. Nant quumVrifcus Tarquinius aliqua pratermaio*
rum inttituto inaugurato muare,plsraq-
etiam de ncuo condere pergeret: negare
Attius Natius inclytus ea tempestate
angar , maufficato ca fieri oportere
Quare ira regimonjudens artem,:itfi=
DE SACERDOTIIS 8 0, ?.£
rmt,Agedwmjfiquitgdmn&n atugurio^.
fierme pofiit quod ego nunc mente conci
pio. Quum iUc in augurio rem expertus
fieri pojfe dixijjet,Atqui hoc animo agU
fyui, inquit, te nouacuU cotem difcijfiis
rum.Cape ergo hoc,et perage,quod aues
tusfieri pofje portedunt.Tum iUtrn in=
cuncian ter difcidiffi conferipferunt,fxa=
tumque Afuj Nauij capite udato^quo
in loco res adia eft, in comitio , ki ipfis
gradibus adlenam pofitnm fuijfe, cotecfi
eadem cum illa ipfanouacula in manibus
pofia,ut eius rei et ia apud ueteres montt
mentu exifeeret.Augur ij ; crge,facerdc~,
tioq; augiirugit ait Liuius, ctixmque in
libris de Diuinatione Cicero,tuntum au=
thoriutis er uenerationis accefiit,utni=
hil domi firifq^ poftea, nifiaufricatoge
reretwr, Ei adfapientis nobitiaiifq pri
marios quofiq id facerdothm deferut.Et
quu Tiberi.ts Gracchus pater T iberij erC.Gracchoru comitia confularia habuif-
fei, dicerintque Ethrufci augures rem in
augurio
Ugurio experti , 'uitio 'confutes 'creatos
"fuijJe,Gracchufque ut ineptos infanofy
Bthrufcos Incefferet , abiens in prcuin=
ciam, Senatui refcripft, ueridicos,non
autem mfanos Ethrufccs effe,quiconfi-
les przfentes uitio a fe creatos dicerent.
Nam quumfe coUegijf etjneminiffe fe lo
cum tabernaculo extra pomceriwn,pr£
=
fer maiortm confuetudinan delegiffe
.
Quamobrem abdicare fe confutatu ccm-
pulffunt.Vt autem ueneratio huic ordi-
ni authoritdffju ernumerus ipfe adeo
ceeuit, ut collegium augurum coleretur.
Nam quum ab initio tres tantum creari
ccepiffintgx tribusfcilicet tribubus.Ra
tnnefim , Tatienfum
,
er Lucerum.,
er obtinuiffent quum mutaretur mme-kugvrummjmpari tantum numero creari: utcun
^ |jferet^quatuor numero pr£
ter maiorum cpfuetudinem creari coepti
funt. Tandem quum plebs quorumlibet
honorum partem fuamm Senatu er in
foro nabla effet, per tribunos egit,ut ai
DE SACERDOTIIS SO, j7
fdceriUcftia quoqt&f$ut*f3teracurfu%•
aperirentur. poft mula certamina,
uaridfque [editiones obtinuit,ut ad qua-tuor fcilicet Patricios,quinque explcbe
adijcerentur.Fatfumque hocfuitM.Vd-lerio er Q^.Apuleio confulibus,
Ve Flamine Viali.
C A F V T V.
Fl a m i k e m Tiialem primus NiimaPompilius Roma rex creauitFuim
antea reges pontificumque regumquepromifcue munera obirent,ut de Priamo
er Aenea apud Virgilitm cernmusiRex virga* uetiam Anius,ut idem poeta ait,R ex idem ct/iLlhominum ,Phcebique facerdos faitAdq;
etiam a minoribus deinceps,ut a C.C£-fare,Dmo AuguBo,multi[que deincep
s
principibus , quos Pontificatus maximititulis infignitos uidemus, obferuatum
efl.CaterumN,ama plures in urbeRomu ?0Ktifci*
lo ,qum Uoi fimiles reges fore ratus,
b qui
1« FENESTELLA^cqui rdidarrfigibw cura bellorum po=
'tius negotiis distinerentur ,[acerdotes
quatitor.quos appettauit Flamines,qui
rei diuitis iugiter addidi ejfent,multis
deorum aUigauit.Fluminem unum loui,
quem Dialem uocant,Marti duos.Quiri
, .no unum . Didus autem Flamen Dialis
y L£ttJt
,
• •.
de di di.'. -fi » utVarro drt ^ ^u°a ln Latto capite
udato erat ,& caput filo Urus prscln*
dum habebat,d quo Flamen appellabas
. tier . Dialis autem a D ijoue,quod efi iu~
uans Deus . Ceteri Flamines , eius,cui
pnefident numini ,decorantur titulis.
Hunc Dialem prsfertm infigni ueste
,
curuli que fella adornauit .Hic folusjut
Vano ait , album habet galerumtud ex
eo quodmaximus eji,ud quod louimmo
lationem alba ueste fieri oporteat.Piera=
que etiam huic Pontificio iure tributa,
fmt,ut AUrl.G cllius in commentariis Noflue Atticarum firiptum reliquit.Equo
enim tiehi Flaminem eft religio.item iura
re Dialem fas nunquam efl.lgnem e fiam
magnifi ubifaerum efi/jfern ius non efi.
S A * °’ '9
Vindumfi cedes eius introierit,[olui ne?'
ceffarium di,©- uivxula per impluuiwn
'm tegulasfubdnci,atque inde foras mitti
debent.Nodum in apice atque in cindu,
neq; in alia parte ullum habet.Si quis aduerberldum ducatur,fi ad pedes eiusfupplex decubuerit,eo die uerberari piacu-
lum ejt.CdpilhmDialisjufi qui liber efi,
non detodet. Capram,et carne incoctam,
CT bedera,cr fabam,neq- tingere Diali
mos efi,neq- nominore.Propagines e niti
bus altius praetentis nofucciiet,Ved.cs le*
dii in quo cubat,luto tenui circulitos effe
oportet,et in eo ledo cubare aliquem fisno ejl.Vngu.es Dialis et capiUoru pr.cfe^
gminafubterarbore illice terra operiunt
turtncq- ad eius ledi fukru,capfam effe
cu ftrue atq;ferro fas eft.Dialis quotidie
fetialisfine apice,fub dio aute effe licitu
no efi,fubtedo utiliter etix,et a Pctifici
bus conititurum .Farlttam fermento im=
kutim attingerefias no eft,neq- tunicam
mtmfnip m locis exuiffefub aelo,tan~
b % quam
cft^umfub oculis loms nudus ne jrt.in cari
uiuio eius haud quifquam nifi rexfacrifu
culas accubabitMatrimonium Flaminis
nifi morte dirimi non efi fas.Locum ubi
buStumfi,nunquam ingrediturJios Fla
mines,quum ab initio confcrantur,ca&
ptos duci 4 Patribus uelutab ho&ibus3
mos fuit . Totidem uero Flammis
bus,quot deos colerent,ufos ueteresM.
Varro in his libris,quos infcripftde ori
gfae Ungule Latm<e,te&ii efe,ut Dialem,
Martialem ,Quirinalem , Vulcanaiem
,
Furuialem er Falactum, er praeterea
complures: quijut noibrum interfacer~
dotum gradus nonnihil interef,utEpU
fcopum,Archiepifcopim ,Cardinalem,
patriarcham , er Metropolitanum : itu
apud illos Flaminum , Prctofamis
tum,er Archiflaminum differentium fuiffe idos
nei tefes
12B E S A CE R DOTI IS R 0.
JDe VeslcCtWus Virginibus. «:_>
C A P V T VI.
V estalis originem cultus,quea
admodum pleraque omnia, Nu*
ma Pompilius intulit : etfi eius initia uf=.
queadeo uetera funt , ut ex Troianis ai
Albanos Aenea duce longe commigra= vWgH»uerini : cuius rei meminit Virgilius his 1°cm a*-
UerflbtlS:ne,<Lfec&
' uSic ait& manibus -vittae,V e(iaq; potente,
Aeternumque adytis effert penetralibus
ignem.
Be<e huicVejia.qmn terram effe, ean*
Aemque deorum matrem nolebant,pera
petuo uigilighis ccnfecrari [olebat.Eius
ohferuationi ac cultui pleraque uirglncs
e primoribus Patrum eleda prafici,
quarum negligentidfi fortefandus ignis
refirindus ejfet, flagris a PontificeMa
xitno cadi mbebantur , ut a P. Licinio
Crajfo Pontifice Maximo , ineam qua
negUgentius ignem custodierat. Vale= gfgjgfrius jcriptum reliquit. hiceiti ucro cri= L
f ub 5 mine
i% f E SUTEUi'fimiard fujfodimftitu
*
Maxi.li.jrtum cji. Virginem Vestalem , ut Labeoiit.u Antijiw fcripfit,minorem quam fex an
m , maiorem quam annis decent natam
negauerunt capi fas ejjc. Item qu£non
patrimafit,cr rnatrmaAteracp er qu£
lingua debili,fensuque aurium dirninu
*
U ejjet,alidue corpcrislabe infignmfit;
itera cuius parentes,alter ambbueferuL
tutem feruiennt,aut 'm negotijs fordidis
uerfantur,eamne cuiusforor ad idfacer
=
dotium lecta fit , excufationem mereri
aiunt.Item cuius pater Flame uclAugur,
aut qui Txxerauirfacris fadudis,aut qui
*SaliiiS. Septanuir epulomim,aut*alius eji.Sport
fd£ quoq: potiftds, er regisftcrorumfi
*
lue,Udcatio a facerdotio ijlo tribui fio*
let.Neq; eius legendamfiliam,qui demi
*
cilium in talia non haberet confiiiutum
ejc,ut Capito Atteius feriptim reliquit
,
CT excufanda eius qui liberos tres habe
*
ret.lte editio pratons uirginem Vcftale
Dialmue non cogifiepe inferiptum cji.
DE SACERDOTIIS RO. SJ
Verb^rstorisi^vjutn^. rgise
Vedalem, er Flaminem Dialem, ait
prscojn omni mea iurifdidione iurare
non cogam. De eligenda autem Virgine
Vejiali hsc obferuata funt : Lege Pa*
pia cautum eji , ut arbitratu Pontiju
cis Maximi uiginti e populo uirgir.es le=
gerentur , fortitibque ex hoc numero
jieret in concione. Cstcrum, inquit , ea
lex uetu&ate, ut pieratque alis . exo*
ieuit:fatifque ei elefiioni fieri coe-
ptum eft ,fiquis bonefto loco natus
Pontificem Maximum adeat , offerat*
que ei ai facerdotium filiam , cuius
duntaxat fitluis obfieruationibus , reli*
gionis ratio haberi pofiit ,gratiam enim
Dapis legis per fandum fieri aiunt
.
Dane uirginem a Pontifice Maximo ,
uelutab hoftibus capi moris fuit. Verba
autem quibus tunc Pontifex utitur,
haecfunt
-
sacerdote mVefialemfa*crafacerequa iufii,pro populo Remano
Quintlbtiscp,, uti optma lege fititita te
b + Amam
14 PE SE STE.1U^finiti, capt-j. A.mat£ 'enim nomine ap=' pellar i omnes confueueYunt
,quod ea
que prima capta eji a Ruma rege, firijje
hoc nomine perhibeatur. Simul atcp igi*
tur cap tt , atque in ea arce Velle dedu*
fiaejljUicofine emancipatione , ac ca
*
pitis dmmutione,exit patriam pote&a
*
tem,erius teflamentifaciundi adipifci
*
tur. in commentarijs autem Labeonis3quos puper duodecim tabulas compo
*
fuit,itu,fcriptumrepertimiv iego Ve*
falis,neOp heres eji cuiquam intestato,
neque intejlate quifquam,fed bona eius
tum redigi 'm publicum aiunt.
De Salijs Marti dicatis.
C A P V T VII.
Inter ceterafacrorumgenera infH*
tuta a Ruma regejpojleris etiammhonore habita , id quidem in minoribus
fuit,quod Marti fcilicet Gradiuo uouit.
Duodecim enim ad hec uiros legit,quos
rD| S A^ERPOTJIS RO. tf
4 foleni[altu,quo mjacris uAbantur,Sam^
lios appeUauit. His «ho? duodecim T«Ll«s Hostilius moxadiecit, quum Romoanis in aciern contra Fidenates edudis,Albani i Romanis perffieciem proditio
nis,iuce Metio deficere. Datum autem
his fupra tunicam 'mfigne, eeneum pedo
ri tegmen, caleftidque arma, qu.£ uocan
tur Ancylia, porture, ac per urbem ca= Ancylia,
netes carmina, cum tripudijsfolenmque
faltu mcedere:in$titutumque,utmfinem
omnium carminum fuorum,Mamurium Mamuri9,appellarent. Hunc Mamurium inclytum,
ea tempestate fabrum fuiffi , cr quum
Ancyleccdo lapfum effit, Numa Pompi
piho, Qjfiritibufque rem diurnam agen=
tibus , huic Mamurio negotium datum
effi,complura huius fimilia ancylia ejfin
gendi,traimt.Quod quidem opus quum
iUe cxquifitifima abfoluiffet arte,optio
nem,utrum a fe ueUet pokulari, artifici
Numam obtuliffi,quod ex eo peteret
,
nam exibiturm: artificem uerb non pe*
b s cuniam
niamfieigi
'quod nomen emaSalijs in finem quo*
nmlibet carmmim renaretur: idq;per
mula tempora in facris er canitiis ( ut
ait Lium')obferuatum cjl.Eo autem hu
*
ius ordinis facerdotium numero creu:(fe>
ut ad collegium i er coUegif facerdotum
magistratum relallum fuerit
.
De collegio Pontificum,&Pontifice Maximo.
C A P V T VIII.
Pontifices, ut pleraque alia fa
cerdo tia,ab ipfoNuma ortos, apud
Iduiwmfatis constat : eofdem diu pr.eter
quam a Patribus creari non licuit. lue*
runt autem ab initio hi numero quatuor:
poftquam nero maximorum quorumque
honorum partem plebs tribmitijs roga*
tionibus obtinuit,ai facerdotia quoque,
facrofanftafque potestates patere fibi
aditum uoluit.Quatuor ergo alies crea*
xi explebe Pontifices placuit. M. Vale*
rio er
oriam Ori; mercede petijje.
DE S 4SERD0TI1S EO.
fio Aptrt$£fcSpui§?%. Omnibusmus pnefidus fuerat d tsuma VorapU
lio, ifqiie Pontifex maximus appellabat
tur.Hic habet ex fe facra omnia exfcrU
pti exfignatdque,quibus hoftifs, quibus
diebus,ad qu£ tepla,facra fieri deberent:
eiufmodique, diurnis in rebus, unde ero=*
gand.e pecuniaefhmptus fieri debeat,cu=z
ne Pontifici efi : czterdque omnia facra
publica, priuatxcj;fueris Pontificisfib-^
ieftafunt.Quum uero de religione, decfe
facris dijfenfio efi, populus illum confit
Iere pergit. Perutile ittud fere ratus efi
Pompilius,eius facerdotij author, netus
diuiium,negligsndo patrios ritm,peve=
grinofquc afeifeendo,turbaretur:nec ca-.
leites modo ceremonias ducere,fed iusba
quoque funebria,pUcandbfque manes
eiufdem Pontificis. Apud eum quoque t%
buta effe dicitur,in qua Solis cr Lume de
«•tyivw jWir Y ** t V PjZLjj
uqW*
fidius,quoties lumini caligo fit,& anni,
menfium,fa&orumque ratio perjpicitur.
it F E N E. S TE L ,X A
^rf-iola d pofpyzrJacefexppeUitcs eff» dt*
tere [olebat: fed ea denominatio i M.Varrone haud fatis probariuidetur.Na
er d ponte,& 4 facio,Pontifices appel
latos putat, eo quod ab his prwtim pons
Sublicius facitis, ac fiepe restitutus effe
perhibeatur.
Ve Facialifacerdote.
C A P V T IX,
F OE c I A 1 1 s facerdotij nufquam
apud Romanos uetutiioran ufm
fuiffe ,quam Tullo Ho itilio Ronus re*
gnante,reperi: quem tamen ut ab HostU
lio creatum non affirmauerm , itu ne
quidem negauerim 4 Nursia Pompilio o~
ttmiuM religiofifiuno rege creari potuif
fc.Vtcunqueid tandem fuerit, ie'nomine
prius, quam deM . Valerio Fceciali, re*
gnate Tullo Hostilio, apud Liuiurn men
f xcUlfs tio ejl. Fasciatis uerbpartes in eo uerft
=
tnunu*. bantur,ut fidei publica mter populos
proseffet ,neque iiifum aliquod bellant
JS E^ S4^R a-QTlIi RO, X9
fore ccnfibatur 'fifiijfidpti
-fxciatan.
fuiffet m&ifnm. Quum uerb pugnare^
deficum efi,
foedere fides pacis conditae^fe ^batur,qu£ foedera aliunde fidera appeU.peU.ta.
latu ab Ennio,quodfidei faciutuLe cau-
fa * tradu.cla funt, Marcus Varro testis *introd»
efijEcecialemque ipfim dfi.de er
modi efiyqua nuUa( ut Liuio placet fue^
tuitior effie memoratur. Foecialis,inquit,
rege Tullum ita rogauit: i v b e s' n e me
rex cum patre patrato populi Albanifoe
dusfirireilubenterege: Sagminajnquit,
te rex pofco
.
Rex ait , Puram tollite.
Foedatis ex arce graminis herbam pin
ram attulit, poslearegem interrogauit:
Rex.facisne tu me regium nuntium Po=
pu. Rom.Quiritium* Rex reffondit.
Quod fine fraude mea,Pop.Rom.QUH
ritiumuefiat, facioJit ergo tuncfoedus,
tmUifque id uerbis peragit.Legibus inde
recitatis, ayd i, inquit , lupiter , audi
Pater
|9 J EHX;S*r y^A;
vtf&ater patrate populi Albani, audipo-
pule Albane, audi: ut illa palam prima
pofcmnaue ex illis fabulis cerciae recU
fafafmt fine dolo malo atque ea hodie
redif.ime inteUeda funt,fic illis legibus
Populus Romanus prior non deficiet: Si
prior defecerit,publico confilioJolo malo,tu iUo die lupiter ia populum Romatum ferito,ut ego hunc porcum hodiefi
riam: fantoque magis ferito, quanto nuu
gis potes poilefque.Vbi id dixit,porcum
faxo filice percufiit. Eodem modo pars
altera perfuumfacerdotem,fuumqite di
gj& Wi. datorem peragit. Quum autem bellumcedi mos.
pcr yaediles mdicunt,hoc moreutun=
tur: Ececialis bastaferrafam,prceudam,
aut fanguineam ad fines eorum quibus
bellum indicit,defert,nec minus puberi-
bus tribus prafentibus abijsit. qvobpopuli prifeonm Latinoru., hominefue
prifei Latini aduerfus populum Roman.
Quiritium fecerunt , deliquerunt, quod
populo Romano betttm cum Latinis pri
f*
D E SJ.q^E RGQTIIS R O. it
fcis fieret , ob edWeMYgd^opulufqu^
Rom. populo prifcoYtm Latinorum bo
minibufq- Latinis bellum indico,faciofi;.
Vbi dixit: hasta in fines eoru emittit , ex
quo beUwm iuRum ejfe 'mtelligitur.
Deftcerdotio Patris patrati*
c a p y t x.
Patris Patrati facerdotium , et(i
apud Lixium i Fceciali haud differ
renidetur,aliquanto etiam longe abfuifk
fe apparetitumen quod cr nomen istius,
iUiufque, atque officium nonnihil inter-
ejfe uideatur , utique
:
CT de utroque
feorfum dicere ttifum eft. Vtcuque effet,
his deferiptis non certe * efficit immo= *Ojjwi‘oueri,fed partes plurcs dwtzxat afcripfe=
rm.Vatris patrat iufus eodem tempore
,
^quo Foetidis apud Romanos prodit.
nam erm feriendis a Fcecialifoederibus,
Patris patrati opera authoritdfque exL
gebatur.Ad patrandum enim,id cfi7fan=
ciendum iwramentm, ubi dc foederibus
conum
%% HHESTEIUgomeneraK../di&iar-,Mbc.nfiueuersFPCreet»
'uit autem Marem Valerius primus Fce»
t . ciales, Sp. Fufium primum Patrem pa=
tratipar- tratum,eo beUo quod Tullus Hostilius
t*s. cura prifeis Latinisgefiit,uerbena caput
capillofque cingens.Alias praterea par
»
tes,fciiicet repetendi* Fatri patrato de»
Ait Ancus Martius,eum morem ab antu
quifiima Equictdorum gente repetens.
Eius reiformula antiquifiima eft huiu»
fcemoAi: Legatus idemque Later patra
»
tus.ubi ad fines eorum uenit unde res re»
petunt , capiteuelatofilo, latueuelamen
eft: avdi lupiter , inquit , audite Funes cuiufcunque fint gentisnumina, au»
Aiat Fas.Ego furn publicus nuntius po»
puli Rom. pie iuftique legatus uenio,
uerbismeis fidesfit.peragit deinde poftu
latu,inde tonem tefie facitis i ego iniufte
mpieqj iUos homines,iUdfque res dedier
Po.Ro.rnihique expofeo, tum patria co
potemenunqua finas effc.Hac quiifines
fupra fcandit , hac quicunque ei primus
uir ob
uir obufusfuerit)ir£c'pofa}^ingrediesmb£cforum 'mgrejfus
,paucis uerbis car-
minis , concipiendique iurifiuratidi mu*tuis peragit.Si non deduntur,qu£ expo
*
fc it,diebus tribus er triginta (tot enim
foknnesfunt)peradis , bellum ia indu
cit: a v d i Iupiter,cr tu luno,ac q uiru
ne, diique omnes calefies, ucs terre=
ftres , uosque infimi audite. Ego uos te*
fior (populum iUum quicunque cft , no*
minat)iniufium efp,neque ius perfolue
*
re.Sed de ifiis ,rebus m patria maiores
natu confutemus,quo patio ius nofirum
edipifeamur. Cum his nuntijs Romamad conficiendum redit. Conpftirn rex
,
didator,-conful, fhie quis alius Senatum
habuerit, ex his ferme Patres confulit
uerbis. q.v a r v m rerum,litium,caufa^
rii codixit Pater patratus Po.Ro. QuLrhitm Patri patrato prifcoruLatmoru,
hominibuscp prifeis Latinis,quas res nec
dederunt,nec fecerui,ncc foluerut: quas
resfieri,dori,folui oportuit.Dic (inquit
54 PENES TS U. A J
0£i,qum pvMma)€nxtiltwn rogat)quid
caifci i Tum ille, p v r o pioqueduello
d u,£)'£:i diis cenfeo:Itaque confentio coru
fcifc6q;.lndealij ordine rcgabatur.qua*
dod; pars maior eorum qui aderant , 'tn
eandem fententiam ibant,beUu erateon
*
fenfufierifolitum, ut fceciaks in iathi
bajl<e,ut didam eji,bellum indicerent.
De Sacrorum Rege.
CAPVT XI.
T> ex facrorum ,qui & Sacrificulus
’*jp^dicitur,creari coeptus eji Iunio Bru
to er M. Valerio primis confulibus.
Eius creandi occaponem dedit ,quod
quum nuper exaftis regibus pleraque
facra dfolis regibus obiri cofueti,regum
exactione uacare uiderentur , idquc
lejle admodum populus ferret ,utpote
quod cultui diuino regum exaftione uU
deretur derogatum ,Sacerdotem creari
*deel]et, placuit:quem,quo minus cidrn authorU
alus.’ atis*mcjfet3 regio nomime
decorarunt,
facrorum
_DE S. *.r„5 RD^T.IXS RO. ii
fkcrorwm regem 'apfeUanterfSubieceruti^
tamen Pontifici maximo *ne fmiilius di. fi
cfionifuifietfuppofitus , iam cxacli rc- nuUmga , redu ci i regei ej?e uiierentur , uel
ditioni,
crederentur. Qjt£iier'o huic partes itu alias,
itin ci<e effentjumc temporis minime re^
periuntur.
Defimulachri traicclionc
Matris deorum.c A P Y T XII.
Gallos quidem Berecynthte ,/Lue iUasn deorum Matrem dicerema
uis,dedicauit antiquitasteamque religio=
nem ut pierkfque alias ,e Phrygia Ro=mamreduxitigr eo quide tempore, quohuiufcemodi cannen ex libris Sibyllinis
relatum eft:Mater alef>: ,
matrem ittleo V\amane requi-rat.
Quum -veniet, cafla e[t accipienda manu.Hoc refjjonfum quum diu torqueretPatres (qu.e enim mater effet, aut taude petenda , non fatis reperire poterant
c % Phyfici
J<? f E K E S T ELi A ^qpPhyfid) A/cl%msirrU'uiim coTffultutft
' miserejmfii humfcemodi rejponftatta*
leruntidiuum , Apollo inquit ,arcepite
matre.,qua ld£o qaideiugoreperietis.
Mijs: ergom A/iam legatiidata negotia
ut perquipttmac tandem compertu de£
fimuhtchru Romam reducerent.Sed qua
Attalus rex Ap£,coperti d legatis fimu
lacbri trakclione negaret.Romanis frn
-
ftra km abire parantibus, uocem eifdem
er credita effc de£prut,lbfa inquit,pe
£Uolui,Romamq;,quod deerit omnium
digna domicilia eflJcducuQuo miracii*
lo exterius Attalus, Romanis iUicopmu
kchri translationem concepit. Mari er-
go trakclo Roma,ut traditam epicum.
Tyberi nauispmulachro onusta ueilan*
tur , omnigenerehominum ex urbe pro-
deiinte ctm carminibus , facnfque , in
jicco lictore adhcefiffc ferant. Etquum
omnis multitudo funibus inieftis ,fum=
xno conatu> anniteretur ,nuUa tamen ui
audiere barentem mluit. Erat autemmturba
PE -y^UDOTliyo. 37
turba Romanortfrrrc laucia Quintias -
Veftalis uirgo prajiantifim£ form£,
cuius exquifito habitu.multifqttep leno
itlecebris,uiolat£ eius uirginitatis publL
cafujficio circuferebatur.Vrocubu.it er=
go pueUa ad pedesfimulachritorans obx
tejianfip deam,fic inquit,L£pe uirgmU
tatis me ream criminantur , tuum. Dea,
tefiimoniumjiti rem indices,quafc:utfituo dama, testimonio,Dca.fuerbn, adx
miffa morte luamtfin hac labe pura arx
gueris,tu tu ca&ifiima cajias matius prox
feqttere obfecro.vbihxc dixit,refie qua
alligaa erat nauis, manu arrepa , manu
puelle admodum parum conantis, facile
trabium profequuta eft hoc patio in urx
bem.Scipio Naficafolas dignus,cuiusmanibus tangeretur, reciperetur^; fimulax
cbrum,iudicatas ejh.Datu ergo Scipioni
negotium , ut templum de£ magnifice
jirueret
,
er eius cultuifacerdotes dedix
caret,quos more dea uetujio ,Spadones Cattorum
oportebat,non alio patio ad idfaceriox
c } tiunt
.W
ff.
j8 F SJ^E SJ _
pam legfafsXvMiVquiiem injiitutihoc
in caufa fuiffe commemorant : Dilexifje
Cybelen puerum qtiendajn Phrygium,
iileft6% hanc conditionem adieciffe , ne
cailmte pollute, admitteretur,pueri! tu*
men nympham Sangamdem dcperijje,CT.
quum apud eantfub arbore ei nympha
dicatu,una quiefeeret,notie dormientes,
deam,arborem cum ipfa nympha trunci*
daui(Je,aio lefcentem metu fere exanima
tum, inuicmvM montem , cui nomen
Dindyma efl,confagiffe:doloredj amat*
tem.pudorecp admifli facinoris,mebrum
quodcUnquerat ,abfcidife.Hac ratione
fatiidea manor,per huiufnodi homines
perpetuo fibi minifirari uoluit. GaUorU
uero nomen d flumine Phrygie netu*
fio,quod templo huius de£ ukU
num efi,tratium fsrunttcu*
m,ut ferut,fluuiaHs un*
de ea uis efi,ut pota*
tesinfanirecom&
SE SACERDOTIIS KO..
: .-v>
DeJQuumtffrfrjarcrJruni . wCAPVT XIII*
Dv v m v i r. i facromm,quantu ms*
sumenti uctcrum legendo confe
*
qui ualui,fueris libris legendis ,carmini*
bufque SibyU# . fatifque Vo. Ro.tnter*
pretundis praerant ,ut Apollinis facta.*
rumque ceremoniarum Antifdtes erant:
cr quoties prodigia magnos aliquos re
*
nm euentus aujpkamia emerfifient3
kdiftcnrijs ad puiumaria deorum fa
*
dis , ut illorum minas auerterent ,fup*
plicijs facrifque plicabant. Eoru etiam
ritu profp eregetiis rebus decerneban-
tur. HuiusfacerdotijnuUatn ante men*
tionem rcperi,qudm tempore quo ades
Caslori per filium Pojlbumi fecundi
r>idatcris qui tunc Duumuir ,dedicatu
efv. Latino enim bello pater ipfe Dido*
toruouerat. Ceteru quu inulto tanpo*
re duo ad hoc ipfumfacerdotiu utri cre
*
aticffent,ac plebs defuo quoq; corpore
c 4 creare
4° tF E NE SI EU A
jreare ccftjSt&yvrffQii', nequead idip=
fumfatis uiriu effet,obtinuit tandem, ut
qui Duumuiri ineam dian creati fuif=
Decenir} fmt.Decemuiri creorentur ,quinque ex
e duumui~ Vatribus,totide explcbe eledis.Quare
T,i ' ex Duumuiris,Becemuiri appellari coe-
pti funt.
De Septemurris epulonum,
CAPVT x I I II.
Reptem viratvm epulas
^nmn,quanquam ut conisdari po=
tsji,genus ejfe faccrdotij prafvmitur,
propterea quod quum de meatione Ve=
jtalis faccrdotij agitur, fine Auguris
,
Decemuirifacrorum,¥luminiS , Septe
*
uiriepulonum facrorum ,ab hoc facere
dotio excufationem mererentur, inter
facerdotia hoc ipfum fubiungitur. VUcunque id fuerit ,
quoniam nihil quic-
quam de hac re mediocris etiam fide i
authoritatifque reperi,quod huic ordu
ni officia comifum ejfei , aufus aferere
non fiiiSlmius tme quu ejfet oratione
habitu
DE M A GIS 7 R ATiE. R O. 4t
Jularis,modo Septmuir epulorum. Sunt
adhuc Reme in Pyramide quadrati inci
fa h£c uerba: Oput abfolutum diebus
e x x x.e testamento C.Cornelij Tribu=
ni plebis,Septemuir i epulonum.
L. FENESTELL fE
de Romanorum magi-
Jiratibu Ubellus
alter.
e e quoniam nunc de re
liquit magistratibus qui
ad religionem non per=
titient, tradiare intendi
mus: alij quidem omniu
magistratuum maiores,alij uer'ominores
funt.Qui maiores,quiue minores ejfent,
paucis animaduertendum ejl.Nam Aulus
GeUius bleraque hac in re exM, Me(fa=
auguris libris difta reliquit,cuius uer, ^c s ba hac
42. FENESTELLAbi k£c \ij^0%0tSs<yT>-uujplcu" induas
potestates diuifafun t-.maximafunt Prx*.
torum, Confulum, Ccnforimmeque tx=.
men eorum omnium inter fe eadem, aut
eiufdem poteftatisfunt: idebquc coUcg£
nonfunt Cenfores Confulum aut Pnefo*
rwm, Prxtorrs coUcg£ Confulum funt:
ideo que neque Prcetores aut cofules Ceu
foribus, neque Confulibus Cenfores aut
Praetoribus turbant au retinent aufpicia.
At Cefores tntrrfe,rurfm Pr£tores Co
fulefque inter fe cr uitiant cr obtinent.
Pr£tor etp collega Cofilis efi, neq;Pns
torem, neque Cofule iure rogare poteji,
ut quide nos x fuperioribus accepimus,
nutante Ii£c tepora obferuatu efi. Et in
comentxrio xiij.C. Tudituni patet, quix
imperiu minus Pr£tor,maius habet Con
fd,cr xminore imperio minor,xmaiort
aute maior coUegaiureroga-re nonpof** Comi* his teporibus Vr£tores Pr£to*
tijs inaure erean te, ueterim authorititem fumus
fbicio. fequuti, neque his * aujbicijs in comitio
DI M AGlSTRi T IB.;
: »«;:'«R O* 41
fkmuu. Cmfore's^^'non-s£&?mrogy^
tur auxilio,aujficioquc, atque Confles
er Pratores. Reliquem uero magiUra*
tuum minorafunt aujpicia: ideo lUimaio
res,bi minores magistratus appellantur.
Maiores ceturiatis,inquit, comitijs fiut:
minores creandis magistratibus tributis-
comitijs magistratus, fed iu&ius curtati
datur lege. Ex omnibus bis Mejjaleuer
bis,inquit,manifeStum jit,quifini minoc
res magijlratus,er quamobrem minores
appellentur. Sed& collegam ejjc Pr£ta
rem Confuli docet, quod eodemaufficio
creantur. Maiora autem aujpicia dicun»
tur habere,quia eorum aujpicia magis ra
tafutit quam alionm.Conful ab omnibus
magistratibus er comitiatum er concio
nem auocare po tefr.7r.etor er comitia*
tum
,
er concionem non ufquequaque
auocare potefi ,nifid Confule : minores
magistratus nufquam nequecomitiatum,
nequeconcionem auocare polfunt. Ea re,
qui eorum primus uocat ad comitiatum,
isrefte
- 44 BENESTEt LAkreffe agm-^mt^^vifariam cumpo\do agi non poteft, nec auocare alius as
lij pojfet,ficoncionem habere uolunt,uti
ne cum populo agant,quanuis multi ma
gtsbratus p.mul concionem habere pof=
Cumbat/™' pxtouerbtiMeffahe maniftfhm
lo agere.c}h aliud efje Cumpopulo agere
, aliud
Concionem habere. Nam Cum populoagere,eft rogare quid populusfuffragijs
Ctncior?aUt cdt,au,tuetet:Concionem au=
habere." iem habere,
eft uerba facere ad populumfme uUa rogatione.
De Senatorum origine.
CApyi i.
Senatorvm originem d Romulotnsiituntm effe,nemo ambigit: quip=
pc qui urbis parens er conditor,quum
iam nouam ciuit&tem uiribus er robore
iuuemm affatim a fe munitum cerne=
ret, haudminoris momenti fore ratus,fi
eandem conjilij ope fulfiffet, exprimo=ribus patrum, qui tunc aderant ciuibus
,
centum
‘centum numero wegctpquoy^honore^,*
-patres,ob anatem Senatores appeUauit:
ut apud Lacedtemonios ,fenes appeUan
eos,quifummum quendam magistratum
gerunt, * C. ait.Qui uero ex his primo= *ahj ha
s
ribus centu Patribus geniti funt,Patrici] bent Cu
nuncuvatifunt. Hunc ordmfncx Tullus cero .
jioftdius expleuit, Alba a [e dirutii.AU Patriaf.
bamfque in urbem indu dis. Tum TuU
lios,Seruilios,Quintios,Geganios',Clo^
dibfque fenutores accepitJExaitis autem
regtbks,BtMus con[ul,exhau&um bonis
uiris [enatum intuens,primores eque
s
flris ordinis aifcribi in [enatares ope=
ram dedit, illo[que confcriptos patres patr ,fCS
appeUauit,ex quo tempore Patrum Co=finpU.
[cr it>torum appellatio,locum habere iris
flituit.Penes hos quidem Senatores,adeo
[emper totius Peipublica [urtima 'mnis
%a eft,ut ne reges qddem,Con[ules,aut
Dictatores,aut alius quifyiam magistra
tus inconpdto Senatu quippiam molires
tur/tdeo ut quum Tarquinius Superbus
4-S FENESTELLApleradJ^iM^t^hMUs authorituteni
x -decerneret,tum demum amiffio regio no*
mine,Tyrannus appellaretur. Senatores
uerb triplicis ordinis fiiijje repexi: alij
enim Patricij,alq Pedarif, nonnulli uerb
;Tdtricu. Confcripti appellabantur, Patricij fune
_hi maxime,qui centum illis patribus 4
Ccfo ip.i.jiQjxuiQ logis genitifiunt.Confcripti uc*
rb Senatores,hi qui Regum,Confulum,
Cenforumue decreto in Senatum lediferlan;.fUnt, Pedarios autem Senatores uarijs ra
tionibus appeUatcs imenio: Alij enim
quod hi non haberent fnitentia didionein Senatu, fed in aliorum fententias pe-
dibus irent,dictos Pedarios putant. Alij
qubd effent plerique, qui magistratus cu
rules adepti, fella curuli in Senatum He-
berentur,qui uero pedibus iter facerent,
Pedarif nominabantur.M . autem Varrp
equites quofdam effe ait,quibus amplia*
ribus magistratibus fimetis,nondum fec*
men a Cenfiorikus in Senatores ledis,
son effiet ius dicenda: in Senatu fenten*
DE M A G I S *5* R A T I B. 4-^
quum tumeiemvcnuxarMsnwe
rct.fcd quas fiententias pmcipefdixc*
rantdti eas deficendebant. De ordineue^ Q TjB con
rb ac ratione confidendi Senatui, qusfrhndise
hucufiqitereperi,ea potifiimum adducant: »«*»•
Aliquando enim primo rogarimos fuit,
qui princeps in Senatu a Cenfioribus po*
ficus fuerat : nonnumquam uero ut etiam
hi prius rogarentur ,qui Confides d^ji-
gnati effient, institutumejh Cicero au^
temin eo libro ,qusm ktficripfit Cato*
nem maiorem ie SeneCute ,tantum ali-
quando fencdluti honoris tributum ficru
bit, quod ut quifique natugrandior effiet
,
itet prior in Senatu fiententiam rogare=s
tur. vfit tandem introducunt effie dicU
tur,utquem Cofiulipferogaffiet,is prior
ex fiententia uerba faceret: alium tamen
quam Cofiularem utrum rogarifas fitif*
fie negant. Ex quajane confiuctuciine C.
lulius Csfiax in eo Confiulatu,quemgef«
* fit cum M, Bibulo, tres duntaxat uiros
extra ordinem rogaffie diciturs M .Craf=
CuYA
+8 ^ FENESTELLASnm^CnTP'- Catone.Pofl
' -M. Craffum, Cn. Pompeium, ubifiliam
fibiin matrimonio collocauit,rogare pri
mim coepit. Quum uero M. Catonem
rogaret, atque idem quum confulebatur
de Republica, nimis forte diceret, lon-
gioreque proinde oratione uteretur, qua
omnefere tempus quod ejlhabendum Ss
natui, tereret, Csfar viatorem uocauit.
Marcumque Catonan,quoniam finem
non faceret, prehendi loquentem, ermcarcerem trahi iufiit.Catoni,quum impe
rio pareret. Senatus confurrexit, er ad
carcerem prosequebantur.Cuius rei quas,
fi invidia motus Csfar , destitit , atque
emitti iufiit.De more autem habendi Scs
\arronis natusM.Varro rogatu Pompeij,librumhber de
quu/m primtm Coilful CUMmorehahe r -rr f r-
difenatm 1,1 ‘ Crajjofuijjet dejignatus. Creditur
quia foris militi#'que ad eam statem ccs
cupatus, ueUetciuilis cofutuedinis,cuius
expers erat,fieriperitior. Sed eum libru
\n ipfa Varronis state pcrijfjejdem ipfe
in episl .
DE MAC. I S T R AT S S. SJgft 49
in epistola adOpianicum Jadffft:qui&z,
in epistola mula fcribere Varronem id
genus Aulus GeUius in comcrmnp No=ilium A tticarum rejirt. Primum ibiferi
F'“
pium fuiffe, per quas perfoim baberi Se
natum liceret, nominat Didatore,Con*
finem,Prtctore,Trwunti plebis, Interr c=
gem,Pr£ftftwm urbi,neque ullis alijs ius
fuiffe Senatum frequentem fieri iubere
affer it.Addit deinde extraordinario iure
Tribunos miliares, qui pro Confulibus
effentiltem Decemuiros,quibus hnperui
Confulare tum effiet: Item Triumuiros
Reip.constituendo caufit creatos,confiolendi Senatum iushabuiffe.De Profcfto
urbi Latinorum, utrum Senatum habere
liceret,non fatis conuenire ait, qui licere
negauit,quod ne tUe quidem Senator fit:
promde ius dicenda in Senatu fententio
no habeat,in ratione adducut, eaq- tetute
qu£ nodum Senatoriafit,creariM .aute
Varro, er Atteius Capito iuseffe Profedo urbi. Senatus habendi aiunt, quando
d quidem
rnbuiid'plebis,quanqud .ncrt
*Attinia ejfent Senatores,ante *Accidam Picbu
ilicis, [citam ius Senatus habendi ejfet. Scripfe
rat ctiadeintercefAonibus, ittis uuklicet
ius intercedendifuijfe,qui uelea poiefta
te,ud maiorifu ijfent, ijs quiSenatufcon
[Atiiydnt Vlebifcitu ad aliud decretum
r,oati se- rogarent. De foco habendi Senatus, aut
natKs ha. SenatufconfiiltirogandLnifiin locis perbeait. augures c onstitutis
,quee templa appella
bant, haberi , rogariue pojfe negabant.
Vnde er in curia HoHitiajn ?opeia,cr
Tep-ts ha- pofiin lulia, quum profana ejfent loca
,
hcty.it se-^anby_ pCr Ausures funt cbdiiutt, ut in
hss Senatufeofum moremaioru mia fie
ripofient. De tepore nero habendi Sena
tussitii iijferit:Ante exortu, inquit,fole
autpost eius occafum,Senatufconfultum
irritum effe.Opusetiam Cenforu finffe,
per qttos,& quo tepore puelum ejfet Se
Senatoria natifcoCultum, D e aute Senatoria
Atas.eticladokfcentibus Senatorii Senatu i/n=
gredi Uadffsyuetcru ntonumeto tegetibus
appar
DB S t5
dpparet.Qucmimts uero tandem in SeSfe
tum iUi £tatinenirc liceret, Papyri] prae
textnti facturam caufafait, ut Valerius
Maximus fcriptumreliquit. Tunc igitur
coititutum,ne cui paucioribus uiginti erquine/; annis nato Senatu ingredi licere
t
3
&•£ eft apud Plutarcbuin uim magni Po*
pdj . Idan apud ius ciuile Romanorum,5
quo nos ctilhoc tempore utimur, facile
confricari licet. Quiuerb Senatu habv=
turus effet,dufbkariprimb,atcp immola
re hostia debere,idem Varro cefebat.Co
cuit et de diuinis rebus,prius quam de hu
manis ad Senatu effe referenJumJtem Se
natufconfultt duobus medisfieri,aut per
difcefionem,fi confentiretur: aut fi res
dubia effet, per fingulorum fententiam .
De pignore quoque capiendo: de multa,
irroganda Senatori, qui quo temporein S(naUr-,*Senatum uciure debuit,non interfuerit, p/cn*. i»
tttilWL urm dr? £P f T.ri frsYUMA f-<vniU/ri*s -hS.d. Ii.
gppell(ttione3& uxores contineri decre~
atorib
9 hete
tradatur.
tum
efi.Adopduos autem filios,e tfi ante
quam patres m Senatu effient dufti,fefe
in adoptionem dedijjent,Senatores effe
placuit.Si quis autem ex Patriciorum or
dine,plebeio hominife in adoptionem de
derit,Patricium tamen manere cautu esi:
quam legem ea tanpediate nullam (ii ifi
c
arbitror,quum P. Clodius uir Patricius,
quo tempore Tribunitia pote&atefunge
retur, quaaduerfum Ciceronem faltione
uteretur,plcbeiohominife adoptandum
prabuit.Cotrd,Senatorum fili£,nijl qiue
Senatorijs hominibus nuptui tradita cfi
fent , clarifiimarum foaninarum nomine
non continerentur.Senatoris uero filium
d patre emdcipatum,ctfi filii nomen iure
ciuili amittit,Senatoriam tamen retinere
dignitatem creditur. Posthumi autent,
quanuis poft patrismortem nafcuntur
,
Senatori) tamen homines appellabantur:
eum uero qui postquam pater Senatu
motus ejl, concipitur, er nafeitur,non
ejje Senatoris filium Proculus cr Pe=
DI M A^ISIR ATIE-RJ^. f?
gafus opinabanturssi quisiieFonante cc!Nfe>
ptus fiierit,qum eius pater Renatu mo*
ueretur,no nocebitfilio cafus patris,quo
minus Senatoris filius conferetur .Sed ft
pater antequam conciperet filium, Sena
ioriam dignitatem amiferit,ac deinde de*
ccfferitMij autem maui potetzate Sena
toris reciderent, etfi non quafi Senatore
patre nati uideautur0Scaatorij t&utcn
efjc cenfebanturMulieres autem Senato
ribus primo, deinde inferioris fortis ho*
minibus matrimonio coUocat£ ,clarifi
*
marum ordinis nonfunt. Itaque impetra
re pleraque a principibusfolent, ut mupt£ iterum inferioribus uiris, in Senato*
rk nihilominus maneant dignitate, ut
dicitur D iuum Augustum Iuli.eMam*
me£ confobrin£ fu£ indulfffe. Senato*
res nero Senatorio ordine amotos,quan*
uis capite non minuantur
,
er ciuitt*
tem retineant , indicare tamen ac tdti*
monium dicere prohibet lex lulia re*
petundarim
d 5 Detrih
*4 - - f E H EST E X X s
yT>t Tribunis ceterum Equitum*
C A P V T ir,
Tr i b v s o s relm«n Equitum pri=
mas Romulus creaffefirtur,quum
tres equitum centurias,quarum opera in
cimi Reipub.difcrimine uteretur ,adfcri
pfit.Eas centurias Ramnenfium, Tatien
fiim,Lucerum appeUauit: Ramnenfium4 Romulo
, Tatientium 4 Tatio,Luce=*
rum uerb denominatio, ut Litdo placet
,
incerti, eji. Qko> autem tertios his pra~
fecit utros, quos ex tribus elegit Tribu*
bus. Tribunos nominauit. Fuiffe autem
numero trecentos ait Equites , eo quod
finguliscurijs, quae triginti erant,decem
afeiuerit. Quod uero celeriter accurrere
eos uoluit,fi quando Refjbubiica illorum
opera indigeret, appellari Celeres uo
^
luit. Sunt etiam qui a Celere quodam,
qui primus ijs ordinibus a Romulo pne*
fidusfuerit,Remi interfidore, hoc no*
tnen inditum e(fi
opinentur, utOuidius
m 45
gitur;
jje Quietioribus
C A P V T in*
O v ae s t o r i e v s tr.e£ndis oris
go tietuBifima cjl,cr ante omnes
jpsne magistratus instituti
funt.Gratianus autem in eo libro, quem
de temporibusfcripfitjpfum etiam Ro=
mulum& Nutriam, duos kabuijje Qu£*
flores ,quos non fua uoce, fed populi
fkffragio creatos,feripium reliqidt.C£^
teram ut Romulum Qwslores ha-
buiffeno nfqnequaque notii ejl, itu Tul-
lum Hostilium regem QueSicrcs ba*
buiffe constare nequit. Quod uero pu~
blic£ qu£rend£ pecuni£ pr£pofti ef-
fent ,appellatos aiunt . Qu£ftonm
uero , ceranj
,
eT Urban£ pecunue cu=
ram agere ,Vroidndas partim exigens
dis uedigalibus.fortiri,plerique(ut Gra
tianus dixit) epistolis in Senatu legen*_
d 4 disocc
. ,rmsruu
.t<a vjOCCl<
y'i* o occttptffu lique nuncupati Candidati
'principii. Nonnunquam autem malefis
eia conquirere q u#ttoribus negotium
CSdidati 'p
frtncipcs.
traditum ejt,cx quorum exercendis qti£*
flionibus , Quaftores dides fuijJe,M.
Varro opinari uidetur. Quietiores ut
fere omnes reliquos magistratus,tum ple
bcios, quam patricios promifeue creari
obtinuit:qu£ potestas,quoniam minori
*
bus adferibitur , neque prehenfionem
,
neque uocationem habet.Et quemadmo*.
dum priuati, in iusdd Pretorem uocari
folent,eadem gerendorum honorum, dis
cemWque in Senatu fententi#, inititm
fiiiffe perhibetur. Etiam quia de capite
cum Romani , hiuffii populi non erat
permijfim confulibus dicere, propterea
Quietiores constituebantur a populo3qui in cap i&libus prxeffent rebus . ! i ap-
pellabatur Quaitores parricidij,
quorum er meminit lex
duodecim tabus
larum
.
Deinttf
B E hAGISTRAI IJ;
De interregvx [otesfate, *A
capv* Ilu*
_ oavto ergo humanis iam rebus
JxJhMm#o faduantibusPatrum ani
wis, quo patto Rempublicam procura*
rent,quem bi demortui regis locum fuffc
duri, aut quo tandem pado effeiit ,ne
noua multitudo fine rege ac ducepaffim
uagaretur ,ac uicinonm tandem irrita*,
tis animis,urbem redore uacuam uis ali
*
qua externa adoriretur : difficultati re*
rum confukre rati, centum Patres de*
cem decurijs fadis,fmgidos exjinguUs p.trum.
legunt,quifurnm# rerum prxeffient. Ex E v
ijs unum,qui infignibus imperij, c fa*
[cibus effit,decernunt.Quinque dierum
fracic finiebatur imperium: eoque pa
*
do uiciffim inter fe fortiebantur, dum
orbe exado annus circumageretur. Sed
huius imperij quum iam perttefum uU
deretur, ac plebs pro uno rege, centum
fortitzm effe quereretur,audierintque ea
. d s moueri
fS f ESESHU A
.iii'umlpfe$esfqui uel imperium pofick
turi effe uidebantur, per (pedem benefio
clj ultro offerendum ratififiummam potes
fiatan populo permittunt,fiatuuntque
tie plue iuris ac potestatis futuro regi
permitterent,quam apud fe retinerent:
fimnl decernunt,quempopulas ipfc re=
gem iufiijfetjrt demum ratus haberetur,
: fiPatres authores extitiffmt. Tu Inter
=
° rex concione adaiocatn,Q_ v o d bonu,fiau
flum.fellxq^ fitinquit,Quirites,regem
creatafii digmm,quifecundus a Romulofit,creaueritis,Patres authoresfientats
que ea conditione reges creabant, apudquemfiumma rerum erat. Dum regia potestas uacas erat. Interrex appellabatur.
Apud minoresuero Rcmanorurn,qmmReipub. caufia abeffent Confuks, nequehabendis comitijs intere
ffe poffent,fiue
nido Confuks creati effient,fi Dictatore
comitiorum caufia dici non placuijfet,res
ad Interrege deducebatur,ac per Interre
gem confidam comitia habebantur.
DeDum
De Dtmmumspitalibus.
•c A p v t v.
j dvvm vis at v s cap '".lis repete
Ore originem nolueris, ufqued TuUi
Hostili) regis temporibus erit repetm*.
da.Is enim bellum cvm Albanisgesiurus,
copius ume campis in aciem eduxerat
.
Tum Metius Suffetius Albanorum dux,
regem Romanorum ad colloquium ucca
uit: qui ubi in conjpcdum uenerunt, diu
de conditionibus pacisinter ecs agitatu
eft: hanc tandem conditionem inierunt
Erantm exercitu Albano tergemini fc<u
tres,qui Curiatijappellabantur,ut hicu
^
tergeminis Oratvjs Romanis ferro dimi
caretiutrius populi ciuesnidores effent
,
is populus cum bona pace alteri impe.
roret. Armati ergo hinc Oratij , illinc
Curiatij , in campum prodeunt : diu ua-
rio marte pugnant ,ad extremum tres
Curiatij , atque ij quidem omnes fauci).
30 1 £DE!TptA'syi-Sfeifemfftfs obtruncant, tertio in te*
grorclifto. luuenis ergo integer corpo
ris animique uiribus,ne fidendo tutari
icius non poffet, ambire campum initu
tuit-.ex Curiati]s, qui udidior erat, me*tu exanimatum fugere ratus
,perfequi
i!lum,agre licet,pergit.Oratius ubi alte
rum longe abalijs effecern.it,Cumatiumaggreditur,parumque ualidum facile ob
truncat.Accurrentefratriferre auxihu,
primo iUo etiam infirmiore er uix fudi*
nente arma,facilius occidit.Tertiugraui
minere,metucpgrauiore minore negotio
confudit, luueni ergo Oratio omnum co
fenfu gloriofifimus triumphus decerni*
tur. Triumphanti ergo cum omnegenus
hominum, tumOratia foror uenitcb
*
ukrn.Hec Oratia alteri ex Curiati];for
te dcfponfati fueratiqucS ubi conjpexit
cccifi nuperafratre uiri pendetes ab ha*
fla exuuias,lamentis er focmineo eiulatu
complebat omnia:cuius rd indignatione
fororan interfecit, ratuspublicam ktu
< tiam
DE MAGISTRATIB. RJ^ <?l
t«m turbaffe.Triumpho erg'oJ£tto,^::>
:
-
tius ad regem trahitur, in carcerem fer*
uandus traditur: ergo omniumfententu
Oratium damnat capite:fed recens tam
inftgnisfafli memoria permultufauoris
d rege ipfojibi uedicat.Dilationem ergo
iudicij rex qiwrituns, tum primum duos
uiros creat,qu£stionem iudicij ab fe ad
Olor reijcit. Quid pluraf Duwnuiriple*
flendum eapite Oratium pronuntiant:
fed Oratius ab iUafentenria populum ap
pellat. Res ad populi iudicium reijcitur
t
Tum uerb fenis, orbiq; trium liberorum
parentis lachrymis er pro concione ora
tionibus afla, infignis afl£ rei recete me
moria,reu iuuene populus abfoluit.Turn
ergo Duumuiris capitalibus imtium effe
ccepit,unius tamen*argumento Trium* * augmi
uiri coUeg£ faflifunt.Quod uerb capita to.
libus quteflionibus pr£cffent,t? corceris
reru capitalia ageret cu&odia,Capitales
appellati funt. Cuius etiamagiflratus in
damnatione C.Manlii Capitolini opera
ufim
,-yfrn rapulum Ro.Liuius mcminit.Eo*rundm intcruetu Triumuirorim vn cosquicum L. Catilina coniurauerant, anu,mduerfum eji3utmcmimt SaUi&rn.
BeP^tfeslo urbis.
C A P v T VI.
D e praefecto urbis nufqmnantea quicqttam reperitur ,quant
de Sp. Lucretq, patris Lucretiae prafts
fiuramon tamen alios reges prater Tar=quinirn. Superbum, prafcttos urbi crea=re potuijje negauertm , qijo feje res
uertant,quum regibus profcijci opus
feret, penes Prafeffut& urbis fumtnar&zrum relinquebatur. Vhi autem irnpc^
rium propagatum eji,totius Italia iurife
diftio ad Vrafettim urbis delata efi. 0=
£<;Jtfere ^ia enimerimina qtug per totam Itabantad jerlji admittebantur
, ut epistola diui Seueri
£&*madF4bium Clliomn cautum eji , Vr£-
sii> Pr.efe fe^m urbis fibi uendicat.ln initio uerb
tiiyrhn. cius epistole iu feriptim eji: Quumurbem
Urbem nostram fidei tu£ commentiti^qutcquid intra urbent admittitur,ad Pr£
fidium urbis uidetur pertinereAd er Ji
quid intra centefimum lapidem admifi
»
fum fit , Vrccfidi urbis ad cognitionem
pertinet. Si ultra centefimu lapidem ad»
mijfivm fuerit, urbis Prtfidti notio non
erit.Audiet fimos quiadfatuam confit
grrint,aut quide dominis conqueranturv
quod defio peculio empfino mdnumit»
untur.Audiet dominos egentes,crquife
egres ejfi dicant, defyderentcp fibidli»
bertis fujfragiu impendi. Relegandi etia
deportundicp, in infulam,potestate pr<s»
fidius buiufinodi cbtinet.Siqm autefer
tum futm in uxorem fiam adulterium
commififfe afferit, apud Prefidium ur»
bis erit audiendus. Neque esi alienum ab
eius potestate, ut coram ipfo interdico»
tur quod uiaut clm exercetur .Solent
item ad presfiftum urbis tutores cura»
torefque remitti, qui male in tutela cu.
rdque uerfati fuerant, quique grauiore
animad
&4 ^fenestellaWfftbw:, quam ut fuffedorum
cnmen incurram,mdigent:feu quos proban pofiit , datis nummis tutelam occus
paffe,feu accepti mercede operam dedifs
fe, quo minus idoneus tutor afignoreturalicui,uel confulto circa edendum patris
motuum eius quantiatemminuiffe , fine
euidenti fraude, pupilli bona ajknaffe.Id quoque iniunchm eji huic magistrastui o diuo Seuero,ut mancipia,tueatur,ne
proftituantur. Curare praterea Prafs(tus debet,utnummulanj probefe agantcifca fua profefionis negotia obeunda
,
iemperentque ablnsquc leges non adsmittunt. Siautem patronus fe 4fuo liber
to aut docuerit, aut contumeliofum fibi
libertu queratur,flue fecomitum ab eo
pajfm, liberofue fuos, uel uxorem, aut
quidfimile obiedum fuerit, Vrafetusurbis audiri f'olet:er pro modoquerehecorrigere eum,aut comminari,aut fastisbos castigare ,aut ulterius procederehtpcenafokt. Quodfi delatufe 4 Uberto,
aut con
de m agistr atib. jyw 6f
aut contrafe cu 'mimicis conjftf^Jedlt^
ceat : etiam inre ali Prdrdtus in eum
poenam confotuet.Cura etia rei macella
ri£ omnis , ut iujlo pretio ueneat,ad of*
ficium Prxfedi pertinet: er ideo forum
boarium,fumum,pifcariu , ej olitoriu
ad sudem Prxfecium pertinet ..Ad tuen*
clam quoq; populorum.quietem , difyo*
fitvs jlationarios milites habere debet
,
curareq; utfxbi quod ubique agitur,per
delatores denuntietur. Potejl edam urbi
interdicere negotiatione,prcfcciionU
bus,aduocationibus,cr foro , ad tempus
%?'viiperpetuum.Sed quu multo tepore
Prxfeduswbi creatus fuerit,demu illius
ditione delata ad Pratorem,^ translati
'Latinarimferiarum duntnxat creari cce
ptus eft.Etquum exterorum omniuma*
gijlratuu fora quiefcerent,foli Prxficto^
urbi Latinorumfutiacent,ne quis altera
magijbratuil fpeciem arbitraretur
.
P le*
raque quxad Prxfecii ditione pertine*
re uidebaniur3de induftria omijfafunt.
e De
C onsvlarem pote&atem res
gi£ patefiatis exemplo accerfi-
tam fiiiffe,uetu8atis monumenta decla-
rant-.Exahis enim regibus, duo utri crea
tifunt,quibus praterquam quod ans
mum imperium datum eft , nihil aliud
immutatum efi.Uaquelikores iras
beam, cteterxque regum mfignia tenue
s
re. quod confulere rempublicam debes
Conjules tent. Confutes appeUauere. lniunftums
yndt, que , ut omnium , qua e republicafore
arbitrabantur ,diligenter curam ages
rent. Primi Confules pojl exafios res
ges fuere L. Imius Brutus , er L. Tars
quinius Collatinus. Brutus cum collega
egit ,ut penes alterum duntuxat foafoces
forent : ne fi penes utrunque populus
confyexiffoet , duplicatum terrerem ex
uno ad dites reges quereretur, x : i. erat
numero liftores,qui cum fafocibm uirgas
rumfecurim cuique Cottfiulum prefered''
bant. Quem numerum Udorum ccUe=
gijfie Romulum ferunt , co quod duode=
cim mitiores in Auentbio monte,quum
augurijs cumfratre contenderet, ir,ffe=
xic. Nonnullis autem atque idoneis au«*
tkoribus , hoc ut pleraque alia , fcilicet
apparitores, feUam curulem , togam
er praetextam , ab Ethnicis finitimis
populis adfciuiffe uerifimilius uidetur
Ethrufcos enim quu duodecim populis
conjiarent,rege communiter creato,unu
lictorem regifingulos cxhibuiffe.Lido= t-idora
res aute d ligando dides exiftimdt,qu6d^na'°
quem Cofiules prehendi ligari<£
iufifiet,
prejlo effient ad prehededu,£t uemetes
Confulibus obuia,de equo deficendere iih.
beretJunio aute Bruto altero ex primis
Cofiulibus vti bello extindo,quufiolus P.
Valeri9 inCofulatu remafiffiet: (hic enim
in TarquinijCoUatm loeufufcept9erat,
q,ille ob muisiiTarqumorugen?,freCofrtt
latu abdicare copulfm ejfietyjtfiunt mutx- e i biles
.?^. F ESEiTEUA*l’Mes uulgi animi , in ipf'um non imidia
modojedfujpicio etiam cum atroci crU
mne oborta eji : er cptm Confutabo*
eatx concionefe expurgaffet,author effe
injlituitferen&£ legis,ut aduerfts omnes
magijiratus effet prouocatio.Tum uerb
Confutaris autboritas , regiae potefiati
loge inferior effe coepit: ac libertatis ia*
dafemina mirum in modum conmbiffe
uifafunt.Confuks rufi a Patribus creari,
quod apud alios aujpicia non effent , re-
ligionem fore , aliquando creditum eji,
Profligato tandem GaUico beUo(eofcUTorquati licet quo T.Manlius Torquatustorquecegnome
- salio,quem fingulari certmme oc
ciderat,detracto,Torquaticognome ftbi
pojierifq;fuis clarifimum dedit)afiduis
tribunitijs fcditionibus uitti , atterit ex
plebe Confutem creandu conceffere,Pri-
mus ante de plebe Conful L, Sequacius
creatus eft:gr quit antea Tribunos mili-
tu,qui pro Cofutibus effent,exfuo quoq;
ordine creari plebs Qbmuijfet,fepenu
*
mero
mero creationi Tribunorum,
patefiam intermifiio occurrit : adeo ut
'
duobus aliquando,nonnuqum pluribus,
fiepe etiam paucioribusantiis Confulare
imperiti uaeduerit. Tte confiitutione ue=.
rb Confutaris pote&atis ,id uulgo com=
pertum efi , habitis fcilicet
per confutes,
fine alterum duorum,fiueper In terrege
aut Diiiatoremccmitijs,quce tribuum,
centuriarumque conuentu ac fiffragijs
confiant,^ vncampu/m Martiumaccu
tis,qui Confutatum petituri erant ,in
campum defcendunt.atque eb quod tunc
candidis uefiibus induti fiunt ,Candidati CadiJati .
uocantur,m quem igitur populi fuffra=
gia,confularibus habitis comitijsfuffi'<£=
giifquc rite perabiis,concurrebat,is erat
Conful defignatus. Sed quoniam de co
*
mitijs habuimus mentionem, non incon=
gruunt efi,hic nonnihil exijs que ad nos
ufq- peruenerunt,adfcribere. Comitioru
enim alia Calati,ahaTributt, nuncupan 1
turXalatt uero dibia,qubd per Ubiorem
e i curiatm
FENESTELLA r
, id efl , uocari[olebant,~ Ea uero in Centuriata er Curiati. diuU
iuntur.Curiati ex curijs,qu<e triginta nu
mero erant ,er omne genus ciuimn con.
tinebant,per curiatum iittorem uocabX*
tur. Centuriati uero per cornicmcm ex
cenfu er atate accerfebantur. Tributi
uero ex omnibus regionibus urbis,ac tri*
bubus ( utreor) nuncupati conflabant,
Ceturiati autefleri intra pomoeriu ne
*
fas erat,qa exercitui(utferut)nifi extra
urbem imperari iusnon fit. Tropterea
Centuriati in capo Martio baberi,quod
exercitui imperari prafldij caufa folitu
ft.lUud praterea neceffarmn Confula*
tu petentibus,ut perfeipfos comitijs in*
tereffentiper alios petendifacultas nuUopacto decernebatur. Quinetia praferi*
bendis cateris magistratibus obferuatu
aideo . Eam praeterea poteftate , de quaagimus,crfdij familias,er fui hiris co*
flituti cbfequutur,siq- ipfos apuifc fua
authoritite emancipadi facultas ejfl.Ta*
dent
DI «MAGISTRATIS. **„ • f$-, d * .
im etiam institutum , ut qui mj*
fierent, ipfoiurefineemancipatione a
i*4tri£ potestatis uinculo liberarentur.
j)e Vitiatore.
CAPYT V I II*
Dictatorem Albanos prius
quam Romanos habuiffe ,quip*
pe qui Metium Suffetium habuerunt,
tedsejl T.Liuius.Apud Romanos ue*
to primus Eiflatorfafluscfi T.Lar^
gius primum Confui, quo anno quU
bufue Confulibus , non fatis confiat lU
lui uero liquet, Latino Sabinbque beU
lo impendente,quairagmtxue populis
in Romanos coniuratis,concitxnte*Ma= * Mani*
milio Oflauio Tufculano,Tarquin;jfe Uq alias,
perbigenero,qui etem penes exulabat,
Eiflatorem Roni£ creari infiituiffc£4
fumma quidem poteftas aptii Romanos
fiiie.d qua nec prouocandi ius fiiiffe
,
C?
mimaduerfum 'vn caput cuiufq; ciuis Ro=
m4ni,totiufque Reipub.fumma ditione
e 4 P<mes
7* FENESTELLAhabuiffe , ueterum fcripfc
'
'teflantur. Lidores
,
er iwiucrfa regunt
inflgniaDidatoriattribuere. Quiaatutefummu dm populumm
,fummaqueH*0er. potestas fliit,Magifler populicognomL
natui efhex quofadu,ut qui poteflatemaliqua de publico haberet , utpote quod
kfuprcma Didatur£ poteflate ortu du*
ceret,Magistratus,udutacddido Cadi-
datui uocaretur. Didator autem nuUoalio pado creari cofueuit,quam quutns
aliqua maior de 'mprouifj obortaj/nge*
tem urbi clade minitari uideretur. priusno nip e Patribus,udttt pleraq- alia,Disdatore legi fasfuit. Tandem , ut catera
quocfe,idipfum imminutu eft.BeUo enim
quod populus Romanus quu Falifcisgefpt,Tarquinienfibufcp
,primus de plebe
Didator creatus eji CMariusRutilius,
qui er ipfc Magiprii equitii etia de ple=»
*C. Plau be homine * L, P lautiu dixit.Huc magLtid alii. flratu,quonia quaampliflmus efiet , no
nipfexmefcs retinere licuit: g, ucro futu
ros
rotMiare mgiibdtefoUtMfit,%^
pellatu effe nidatorem marem Varro
ait. Huim etiam praetextu magistratus ^[htuf.
Lucirn SyUa,ac deinde lulim Gefar Rem
publicam oppre[fere,tyrannidis tnuifum
atque infame nomen euitare cupienter.
Ve Vitiatore ergo,quantum per uetea
rmdifquifitionem licuit,dixiinus
.
De Magistro equitum.
c a p v t IX»
aVALES T R.IBVKI CelcTim
apud reget,tales firme apudVUtiatores Magitiri equitum fuere: er ut
Vitiatori im ftmmum in populum
fuitju In omnes milites eyaccenfos Magitiro equitum fuiffe ,
traditum efi.Pru
mus Magitier equitum Sp. Cafiiusfuit,
aTit . Largio primo ditiatore creax
tus. id demum efficij fuit magitiriequu
tum apud Vitiatores,quod tandem Pne
fitio oratorio apud Ccefarem
.
e j VeTrib
Vrxfectus
prxtoriHS
f HSE IJEiir>£ Tribuno flebis.
CAPVT X.
np R i s v k i s plebis creandis initium
> fuit fecefdo Plebis 4 patribus in
montem Sanum fafta. Tranfafto enim
Bello , bine Volfcorum,iUinc AEquorxatque Sabinorum
,quum expromitis Pa
trum ferenite legis, de Uberanda 4 nexis
btts fxneratortm plebe,fbes quibufdam
certis 'mdicijs uerfaretur, oxUts tum quas
iam ac nimia lufione protrahi uideretur
d Patribus, M. Valerio "Dictatore creas
to, qui ad populares [editiones compris
mendas,ingen[quegerendum beUummitteretur.quumquepro plebe ad ferendam
legem intercedere ccepijfet,crfe er ple
bem frustrari uideret, magistratufe ab=
dicauijjet : accederetque ad indignatio*
nem plebis, quod Patres plebis anunos
i [editionibus auertere rati, fub prate.
xtufacramenti Confulibus pr£ttiti,nos
m bello cogere ad militandu adniteban*
tur
DE MAGlSTRATIB.jy^ yf
tur.Vlebs permolere idfirenf,in md .>
tan Sacrum, qui eft trans Anienem, ter*
tio ab urbe miliario,fecefit.Quod quum
Ingentem trepidationem incufiijfet Pas
tribus ( quonam enim modo urbem o*
mnium militum robore exhaustam, fi
qua uls belli aliqua ex parte irrepfijjet,
tutari Remp.facultas dabatur;)Menenm
Agrippamfumma ea tempeftate autbos
ritutisuirtm,plebichorum pariter ac Va
tribusjegatum ad componendam popa*
larem feditione decernut: quigrauiufus
oratione,m qua apclogu de conjpiratio
ne mebroru contra uentre induxit, quem
admodum uentri edcojbiratio clade attii
Ierit,ufque eo deliniuit plebis animet,ut
iUius opera pace cu Vairikus iniuerit. In
cuius pattione foederis, couenitJuti ple*
beios vn urbe magistratus obtinerent.
Duos ergo Tribunos tu habere plebs cce
pit, A.Virginio,T.Vetufio Confidibus*
Alia rurfus fecefiiene tres additi Appio
Claudio,®- C. Quintio Cofulibus .Mox
. fEKFSmu00qu?fcm alij. ConfuUbusM. OratioTuluiUo , er q1- Minutio . Hoc patiodecem Tribunis m plebem Romana fuit
iurifditiio, Tribunoru uero tanta creuit
authoritas,ut quicquid Senatus decreuifl
fetjta demum ratum haberetur,fi Tribuniapprobafpnt,Stabant ergo in ueitibu*
lacurk ubi habebatur Senatus ( templu.
enim ingredi no licebat )zr qu£cunq- Senatores decreuiffent,Tribunisanmaduer
tenda perfhrekantur.ut fi pro repub.fore
diderentur,approbarent: c£tera ad arbLtrium reijcerent.Tanqua SenatufconfuL
T. Utera, tx approbafJent.T.literam tergo adijcie
# r „bant, haud alio patio rata indicatum iri,
J'rf
Cr£de tribunitia potestate,fi latius *pa=mba
' {ere uobis noluerimus,Labeonis Antistij
turis peritifiimi conitat fententia: cuius
AuL z.eti.uer’°a, queadmodum apud Aul. Gellium
l.ij. c.iz, fcriptareperi,ita ipfefcripfi. In quadaminquit, epistola Attci Capitonisfcriptulegimus, Labeonem Antistium legumatque morum Pop.Rom. iurifqite ciuilis
dotium
DE HAGISTR ATJB. 7?
Zo&tim apprime fuiffe-.fed agMat,-.%^
quit,hominem libertas quadam nimia,ZT
necors ufque eo ,ut diuo Augusto iattt
principe,tr Rempub.obtinente, ratum
umen penfumqj nihil haberet,nifi quod
iuslum,fandumque ejfe in Romanis an*
tiquitxtibas inuenijfet.Ac deindenarrat,
quid idem ipfe Labeo per uiatorem 4
Tribuno plebis uocatus, reffoderit.luf*
fit enim ei qui miffuserat,ad Tribunos
plebis redire, eifque dicere, ius eos non
habere, neque fe, nequealium uocandi,
cum moribus maiorum. Tribuni plebis
prehenjionem haberent,uocationem non
haberent.Pojfe igitur eos uenire,<*rpre*
hendife iubere,fed uocandi dbfentem ius
non habereJd'que etiam apud varronem
inlibrorerumhumanarumfcriptum ajje
rit Aldus Gettius,Qui fane Varro quum
Triumir ejfet, afjerit fe 4 Tribunople
*
bisnonuocatum juijfeiquum Tribunus
plebis effet,netninm uocari iufiijfe.Ma*
nrm «ero paries Tribunorum in inter*
*8 ItS-ESTEU-J -
extitere ( id quidem ejl um iceterismagistratibusprohibere jieri jatminores ki legibus ad populum ferendis,qu£ plebifcm appellantur. In quibusfune rogddis,Patricinterefe mUiadmodxius quit.Qumetiam in prouincijsproconpalaribus afiignandisjit idemapud Pk?turchwtn in um M. Catonis, maxime inTribunatu P. Clodij uidere licet . liludetu obferuatu ejl inter Tribunos ,ji c<e*teri omnesuna rem prcbafjent,unus ueroid prohibuiffet,plus c£teris quide omnUbus in eaprohibitione polleret, er relisquos omnes facile impedirepoffet.
DeProconfuhri Potestate.
CAPVT XI.
D e h a c quidem pote&atisftecie,nihil quicquam prius reperpquanz
beUo a Populo Romano cum AEqttisinfelicitergeslo,maximoque terrore ur=bi illato. Tum enim Conful,duiin urbe* enia
icra
~} quo celerius delePiumfacere
poffet
B E' H AGISTR ATI E. RjB.^ 7»
poffet,Vroconfulmcreauit,quiobfe
coUeg£ auxilium afferret . Creatus eji
igitur Proconful T Quintius , Albo
Fo&bumio, cf Sp . Furio Confulibus,
Quod uero pro confulibus mitterentur,
eorwnque uice fariiiurieffent, Proccn*
fules appellati funt. Us magistratibus
catera quidem Confularia injlgnia con*
cejja funt ,praterquhn quod fex dun=
taxat lictoribus uti iniunctu.meft.Qui
tempestate non ordinaria quidem,/ed de
legata iurifdidione Froconful ( de quo
agimusjutebatur: quauis posbea ufu eue*
nit,ut propria huic magistratui iurifdU
dio copetere inflituerit . tppagatis enim
imperij finibus, complurium er ingen*
tium beUorum administrandorum cura
exorti, obfcruari coeptu, ut quo quique
anno Confides juiffent,fequentiProcott
fules remanerent
,
cr uarias prouincias
cum imperio fortirentur.Definibus au*
temVroconfularibns, qua nancifci po*
tui,ea breuiterfubijciam.Pote&atefuatti
Procoti
io „ FtsimiuS^oconful , niji in ea proumeia quam eftfonitus, exercere non poteft
,quanuisuo
hmuriam(ut aiuntj iurifdidionem,eam
effe authorititem , manumittere feruos
fucsapudfe nolentes, autfe adoptandos
daripa(?im predare.Contentiofam ueroiurifdidioncm,preterqmn 'm prouinciatradarenon potefl}ne quicquam in prot=nincia negotiorum exoriretur ,qim aiVroconfiibs adminisbraticnem pertinere
foleat. Sm autemfifcalis caufa inciderit,
melius faciet .ad procuratorem C-afaris
,deferre. S iuxoremfecum in prouinciam
al.eatfc. duxerit, quod nonfedfje decentius pUtile
Xenijs hitur*ea que deliquerit,in ea iam ipfamlegedum anirnaduertet. *Obfonijs dono mifiis,uterit.namt prorfus abstinere non debet
,jic in accu
jiem Papiendis modum feruareutalde enim inhu*ded.quo manum ejl a nemine accipere: pafjm ue=que legU rb } uiUJUmwm, er penitus auarifiimum.tur,unde Ab alijs uerb rebus donomifiis, omninohec Junt ab&inere Vroconfulem oportet. Item ah+tranferU emptionibus omnium rcru,preterquant
nidus
E E MAGISTRATU, * l
uiftus quotidiani caufia .Lites uerb,qu&$ta.qua*
fieriofia excufiione , animaduerfioneque quam er
indigent, fiummatim pertradore ac difi= ibi conti
finire non debet . QU£ cognitionem pte pro
exadiorern non defyierant , v.t obfie* xcnijs ex
quium a liberis er patrimonijs exhiben= enijs paf
iur , d. liberis fiummatm animaduerfa fim uuU
pronuntiare poterit. Parum autem ob= gus iurif
fequentes patronisfuis liberos,cum uer= confulto
bis paulo atrocioribus exterreat , tum ru legata
etiam fustium castigatione coerceat,
abfque indicio fapientis,ac fbrijhepitu.
Non habentibus autem aduocatum oh
inopiam,fieu aduerfarij potentiam, ultro
exhibeat, ac denique uniuerfa expediat,
que merofi ut aiunt)'mperio af.ignarifio
lent. Ii enim jignificat gladij potesta=‘
tem infacinorofos,fieruofiqtie animaduer
tendi.Sed quoniam negotiorum prouiti=
cialium multitudinem perfieipfium obire
Froconfiulem difficile efl,Legatum Pra=confides habere fiolent, de cuius officio
pauca videndafiunt*
f BeLeg
^ . fhkistelu- pe Legatis Procenfidum.
C A P-V-X XII.
SO L E K-T Yroccnfdcsob ?ertmg&
rendarurn multitudinem 3 i» Pi cubi-
cia Legatosfutueremini) propria,fed
madatt herifdiftione utuntur: quos prius
etiamqudmin proumciam. pervenerint,
fibi fubftituere non pojfunt . Si quid au*
tcm Legato occurrat, cuimrei grauitdf
exatiioran diligentiam exigat, ad Pro*
confukniremittcre Legatus debet, Ne$GlS
,
gt* enmanimaduertcndi,eo’erc£tidt,feu atro
turjega^ ucrberanM ,Legato lkcr.tia~efh.lt*
tas vultadices wnen lltlgar. CLbui ,
mtom etiam
pupiUis dare poteji . cuitodiarumquc,
quee per Prcuinciamdifbofu.efuntinfU
tionibut, Procor,fui legatam cognitione
commendare: nec prius quam rPrqum*
cia Proconfutdifcedat,Legatum danit*
tere confueuit . Et fi diemfnm obierit
in Provincia Procortfhl, itu demum pbi
mandam negotia exiget, ac fues mte
*
DE sriGlSTSATIBi 50
gra non inueniatur.Si utro abeffe d ProS-
uinciaVrocenfukm ferte(p contigerit,,
aiii/k etiam qua animaduerfionem exU
gant,delegabit..
De «AEdifobus flebis.
C A P V 7 XIII.
A EDI DIT A TEM plcbcialU pTO K€
titstifeimo magistratu habeo : eTutrum AEdites ante Tribunos plebis
creari coeperint , ambigo, memor quod-
exadis regibus ad feccfioncm plebis in.
Sacro montefaciam.maxima quide pars
populi Romani &nto tempore abfque
aliquo m Republica magistratu d quo-
tueretur, extiterk. Qjdn apud Liniunt
hawi multo poft Tribunos plebis crea=
tot, pestilenti quodam tempore, quum
er Cofulalter obiffet, alter uerd apramanimam traheret , apud AEdiles ple*
ktios , er Confutarem , cr Tribunitiam
potefzate,cr tundem totius Rcipublic£
furamam recidijfe conslat.tso quod illos
/ i tvmc
p E N E s T E r i ^
^nc primum mari cczptos appareat»fed quod, longe antea creatos effe potuif-
fcfacilefit.Crefcentibus aute plebeis opibus, itu ut etiam Didatores ac PontifUces de fuo quoque corpore proflarent,
atque Patres multotks d plebe uidi,duos AEdiles plebeios d patribus creatudos peruicerunt. Nam quum AEdilibusludos faciendos,folennifq
;pro ordinibus
'vti concordiam remetis dies in fastis refirendos mandarent, negarentque fe id ejfe
fadurosAEdiles p lebis:conclamatu ejfe
4 iuuenibus Patricijs dicitur,fe id bono*ris deorum immortalium caufa libenter
aduros,ut AEdilesfierent. Quibus quuab uniucrfisgratiaada effent, Senatuf,
confultumfadu efi,utduos uiros ex P4-tribus,qui AEdilesfvret,Didator populum rogaret,Patres comitijsauthoresforent: Duo ergo patriti} AEdiles creati
funt Cn.Qjfmtius Capitolinus,et P.Cornelius Scipio.Sed duos tadc AEdiles crea
ios alios 4 lulio Cofare, qui quoniafrus
mente
de magistratu, ro, 8?
mento praeffcnt,Cereales appellatifot.^ Cereales
apud idoneos inuenio authores:& AEdi *iiles•
ks 4 facraru csdium qua gerebant cura
,
appellatos ejJe.Curules uero i],quiex pa c»ruhs,
tribui creatifunt, quonia fella curuli ue-
herentur, cognominatifunt. Plebei uero
er Curules iamadeo manifesto cognomi
ne funt,ut interpretatione non egeant no
fera. Ludos in&ituere qudue caufa,quL
bufue m ffettaculisficrenf.ad eediliu par
tes pertinet.id etiit erat haud, leue AEdLlitutismunmutfua quifef AEdilis fartus
mpenfa ludos pro modo patrimonij ac
dignitatisfu£ celebrddos(pcuraret:cuius
inAituti M. Cicero in ijs libris quos de
Cffdjsinfcripft, quude fua er Magni
Popeij adiliatememin.it, locuples teAis
eft.Afconius aute Vedianus Popeiu AE=Ailem aratu, theatru,quod fua 'mpenfa
edifcauerat , magnifcentifhnis ludisjtt
quibus currus quu elephantis induxerit,
dedicaffe ait.Id etiam argumentis conice
diarii, quibus nomina AEdiliu,qui ludis
f 5 prifaer
-§<? FiKESTEil A
ffafii erant.-idferiptefuntfacile efl anis
maduertere . Locorum autem diferetio
,
CT cuilibet ordini pro dignitate afigna=
KLdtlm tto3AE<hlium tmtnmscjl. Valerias ma*
mamu. ximusfiripjit Attilium Serar,rni^ Ltt
cium Scribonium AEdiles , Senatus ac.
Plebis loca fecrcuiffe. Qucdfi feruum
quijpiam aut iumentim morbofum aut
Uitiofum pro integro fanoque uendide=
rit, cdiito A3dilium emptorifuccurre-
retur. Quod nero cloaca publica
,
er
aqua duSus , caterdque adificia lau=
.aymunda,integi-dque er expeditu affers
narentur , AEdilium officium efl. De=
quicqttid rerum uidofarv. profyncc
s
ro, frathm pro integrojtfqua uamjfet3
additio edicis redhiberif'olet
.
Ve Decemviris legumferen-
darum caufa creatis
C A P V T x I E I 2,
D ecemviris fumm potestatem
ineuntibus>magistratus omnes qui
Rcmp
te MJGISTR ATIB, ne, «y
Rcmp, agebant cxoluere fas erat:quib<a.
creandis hoc in caufa fuiffe perhibetur,
Plebe enim quotidianis {editionibus,tunt
ck creandos de Plebe magistratus, tum
ad ferendam legem de fduendo i nexibus
fceneratonm , fepe etiam de conmbio
ut inire liceret plebi cum Patribus, non-
numquam ob ferendam legem Agrariam,
diuina funul bumandque omnia mifcen*
te, a? tandem communes quafiam leges .
ferri petente, ne quis ejjet inuidia l°clts,'
leges extraneas accerciri placuit. Mifii-
ergo tres Athenasfunt Legati, qui incly
tas leges Solonis fcriptas ferrent: itera
etia, et? mores aliarumduitatum ncj ce=
rent. lifiere Sp. Posthumius Albus,A.
Malius,er P.sulpitius Camerinus.Lega
ti igitur anno tertio postqua recefferat
,
leges f'criptasreferunt
:pro quibus fane
cenfendis, promulgandis, centuriatis co =.
comitiis ( x^uodtU fandiores cjjen fieri
oportebat )Decemuiros creant, quifuo
arbitratu leges promulgarent, H fuere,
f 4 Appias
S8 ! EHESTEH*KeferZtur Jgppius Ckudius,T.Genutius,P.Sextius]
*iol%
Ll'JL ‘ Vetarm> C-toliM, Ad. Manlius,P„m° 1 ' 3
‘ Sulpitius,P.Curiatius,T. Romulius Sp.
Poilhumius.Viacdtque ne ab horum potestato effetprouocatio. Penes uero alte
rum,ut fors ferret, quoadufque omnem,
numerum periiafijpnt, certis diebus lia
ftores fvrent.TZ.odem ergo anno decem ta
bulas edunt,potestatem mjjnciendi omnibus faciunt,edicunt,agitetfecum omnes,
er fi quid emendari,fuppleri , minuiue
opus effe cenfeant,omniufentetiasisquo
animo effe audituros.PoRqua fatis emenDecem ta
effe apparuit,decem tabulis feriptus‘
‘ leges centuriatis comitiis proferunt, ac
fimulfe magistratu abdicant. Quum «e=
ro rumor pcrcrebuiffet, duabus alijs tia
Iulisius populi Romani plenum ac abfo
lutum fore, iterum habitis comitijs, alij
Decemuirifubrogatifunt.TumAppius
,
cui comitia habere datum fuerat,fefe coa
tra ius fas'que Decemuirum creat. CoUlegafuere M, Cornelius Maluginenfis,
M..Ser
DE M AGISTR ATIB< H 0« $$
MSagius,LMinutius, abius*Y i * al. Vis
gilanus,c^_.Vetilius, T. Antonius Me= balanus
,
renda,Cefo DuiUius,Sp.Oppius Cornis
cem, M.Robuldus. Operapretum efl
audire,quam ij Decemuiri perJftem ac
libidinem dominandi , omnem KeipublL
c£ffeciem Idibus Maijs, quo iniere ma*
giftraium, cum duodenisfmguli facibus
forum ccmpleuere .Neque enim ad rem
pertinere, demi fecures, quando abfque
prouocatione creati effent, mterpretnba
tur.T) ecem ergo regum insiar primo co
fpettu prebuijfe ferunt. Incredibile ejl
enim quantum ea res urbi terrorem inie*
terit . Neque fuus urbem fefellit timor
Trimum quum ab&inered Patribus cce*
piffent, in humiliores crudelitatem, libis
dinemque exercebant . Nominum , non
cauforum toti erant , ut apud quosgras
tiaum aqui haberet. Judicia domi con-
trahebant,pronuntiabant in foro.Si quis
coUegamappeUaffet,ab eo quemappeU £>ectmrejlauijfet,iiu difcedebat,ut pceniteret prU
t~ra'
f s mo dec
-$0 9 E NE ST II t J
-tft‘6 decretoriojktiffe.Opinio etiam fuit,
fcedasclbn inter eas iurdurando didu,
ne comitia haberent,perpetmque De-
cemuiratus poffeffum femel obtinerent
imperium.Hac coditione iam maior anni
pars proccfferat, cr du.c tubule ad dece
ctdieds 'Sierant-,ncc quicquam aliudfu-
pererat,nifi ut Centuriatis comitijs pro_
ferremur
.
Hocperado quum Uberetur
annus, nullxque comitiorum mentio beh.
berctur.tT quanuis annifidos exactio-
^ ne primtos plebs obstreperet, ac liberti
tem penitus amiffm conquereretur, eo
Olinihilo communiore fada,hac petu-
lantia abutebantur. Sei hos urbanos ftre
pitus nudatam heUH a Sabinis AEqulfue
.
impendere,paulum intercipit. Habito
enim ieleduDccemuiri,ar:nato exerci-
tu, in bsUum prodeunt. Dum beUum ua
rio euentugeritur, Appius Claudius DeAppii dati canuir,{paigerendisrebus urbanis remanda hhidt- frat,plebeU uirginis,cuius amore defla
plim^ ~gr^bafftup:ranis confilium capit,Pater* "
eius
DE -MA<31 STRATI*. R O. 91
eim L.mginius,qui tum honejlim orrfi
nem m castrts-Iucekat, Icilio cuidam tri
bunitio iuro puellam dejponderat.Ranc
virginem forma egregiam quum Appius
prece er pretio tentaffet pellicere, pa=
rumque fibi fuccedere cuncta cerneret,
animum ad crudelitatem, fuperbixmque
ccv.uertit : Marco Claudio clienti nego*
tiim dat,ut coram fe pro Tribunali fe=z
dente, puellam in feruitutem afferat:cae-
teres omnes qui 'm libertatem afferant9
rsiecturmn promittit. Opportunitatem
ergo nxflusM.Claudius libidinis mini-
fier, trafemti per foru. puelis/celeratas
manmmfit,feruam fuam,ferua.quc na-
tum appellans, ac fequife pueUam iubetz
eundiante ui abslrxdurus ejfe videbatur.
Quum ad clamorem ereptae nutricifque
fidem Quiritim implorantis, multitu-
dinis concurfus failus effet , ixmque d ui
tuaeffe uideretur , tim Claudius nihil
opus e(fi
• tumultu ait,fe iuregraffari: finon crederent ,ad Tribunalfequeretur.
" Quura
9 % fenestellaQuum ad tribunal uentum efl, petitor
apud argumenti authorem agit,pueUant
domi fu£ natam, furtoque fubtradam,
in domo Virginij profilia effefuppofutam. Interm dominum ancillam [equisquod ita equitas didarct, interloquitur.
Compofuerat ita fe fadurtm AppiusClaudius, ne fine caufe cognitione pro*.
nuntiare inferuitutem uideretur. Tuncaduocatis puell£ intercedentibus,patrem
Reipubhc£ caufa abcffe,iniquum de libe
ris abfentis dgi,c£terxque huiufmodi aUlegantibus, Icilius uir , er Numitoriut
musfuperueniunLlcilium autcm,ut erat
vir ace-r,multa intrepide uociferante,Ap
pius per Udorem fummoueri iufiit. Sed
quum ille conshantifimo animo refiftere
pergeret , ac multitudinis concurfus in*
gens fieret,Appius,ne exortus tumultus
ttouandi res cccafionemfaceret, uades de
uirginem po&erum diem in iudicumfi*flenda dariiuf.it. Interea patrem accer
*
funt nuntij, aduolat in urbem pater: ac
prima
DE MAGISTXATIB.RO.
prima lucefordidatusfiliamfolitu ue£tet
cum aliquot matronisficum in forum du
cit.Vocifirat,opem ferant,lammtatione
Cr querelis omnia implet . idem Icilius»
idem puella ac matrona faciunt. Aditer*
fushac omnia Appius obstinato animo
tribunal afcendit,umdiciasfecundumfer
uitutem decernit: quod decretum quumingetem admirationem mcufiiffet,acM,Claudius iret ad comprehendendam uir
*
ginan , tunc pater intentam in Appiummanus, Icilio-, inquit,no tibi Appifiliammeam deffondi ad nuptias, non ad fiu
*
prum educaui,fed quafo patrio dolori
ignofcas, fi quid fimi/nte inuectus uehe
mentiusSinas ergo coram uirgine me nu*tricem percontari, falfo paterfim: ut re
comperta,equiore hinc animo 'difcedam
.
Seduftd ergo filia percontandi praetextu,
rapto 'e tabernaculo ~Ldnij cultro,filiam
interemit. Quid multa i Reiindignitate
pariter omnes commeti,infbrwm cocurs
runt.Appiusauteut tumultuari coeptum
uiiet
54 fenestellauiict,utuit£ confuteret, obuoluto cape*
te effligit.Plebs ergorecuperande liber*
tatis cccajione na{id, arreptis armis,du*
ce Virginiam Auentinum fecedit , Nec
minus Icilius hicafbris militum concitat
multitudinem > ptebifque urbane cxem*
pio decem Tribunos militares creant3
ingentique cum exercitu ai urbem acce=
dunt, alterife exercituiconmnguntMoc
peratto, armata plebs jccedere ftxtuit*
E6 ergo quicunque per satem,ualetu*
dinemque potueruntgimi uxoribus,libe*
rifqueperuenere. Iis ttmUs motibus per
*
eulfi Decarnari, Senatum frequen*
tem fieri iubent . Rogant quid e Re=
publica fore cenfent , edicere. Demumquum mula ultro
,citroquc in Senatu
agitata eJfent, ac plerique Senatores in*
trepide Decemuires oratione casBgaf.
=
Dece Tarfent , decem Tarquinios appellantes :
decemuiri tandem 'futuros fe in pote
*
liate Patrum affirmarunt, modo fefe ah
miuria tuerentur: acfitnul legatos mit*
tere
EX HAGISTRATO, R 0,
tere ad rei componendas fiatuunt. Mifii
ergo legati Marcia Gratius er Lucius
Valerius probatijiim£ iftimationvs uiri,
de conditione paciscmpkk agunt. Ve
tebatautem plebi inter conditiones p<fc
cis,adfuppUdm Decemuircs:quod le=
Dece»/»
gati primum compofitis orationibus dif-ex "-"u
fuaferunt plebi. Contentu igitur plebs
fuit, ut fui froiTrikuni restituerentur
,
er ut confueuerant rediretur ad Confu=
les.lnterm abdicantfe magistratu Df=
cetnuiri.Comitia Ccnfuhbus /Tribumfp;creandis habentur . Hoc pado creatis
,
exadifque Decemuiris, ad prioris for-
mamregindnis reditum eft.
J)e P rafecto annon.e.
c A p v T xv.
Ovo n i a m de potestatibus agitur,
ratio etia admonet,ut de prafido
- annones extra ordinem tunc
crearifjlito,nomi ihil adijera. De quoja
ne magistratu nihil antea reperi, quam
Appio
$e fENssiEinAppio Claudio,et p.Seruilio Cofulibtii
±
to quoq; anno,quo Tarquiniusfuperbus
apud Aristodemu, tyrdnummortuus eft.
Tum inter Copules orta contedo dicitur
de dedicatione cedis Mercurij: qu£ fane
hac conditionefcpita eft, quod uter dedi
caret Mercurij cedem, is quidem annones
prceejpet.Populus dedicationem deditM.*al. Lc= *pktorio primipilo, no tam ob hominis
diario, meritum, quam ob ignominia Confutura
haud probe in magistratu obuerfatorut
C£terum ut hoc apud Liuium non mihi
planum ufquequaque apparet, credo er*
rorefcribentium,ita de L.Minutiolo
-ftft0 annon£,haud multo tempore poft,m ' w‘ 4 ‘ ufquequaque maniftStum eft.Huius magi
ftratus,difficili tepore,ercaritate anno
*
n£, ufus potipimu. atque opera exigeba-=
tur.Yrumentum undique coemendum
fiquis ultra proprios ufus pofideret, in
medium ponendu curabat,aduehi undicft
CT adueftum iuiio pretio U£nire niteba
tur,Cuius ope magi&ratus egregia popa
loRom
DE H AGISTRATIB. RO. g7
lo Romano penuria laborantifepe cpe-
ra nauatt eji.Eam poteftate de qua agi-
mus,quum Magnus ille Popeius ageret,
a tq; e Sicilia cu magna uifrwneti[oluere
pergeret ,ac gubernatores c hfiis non fe
tcmittendos maxime fieuienti pelago dU
errent,HUfaluberrmd ReipubliaE ucce
edidilfe dicitur:Nauigare enim , inquit,'
'Or „ rr -n 1 rotnpeunecejfe ejt,muerc necejje no ejt. Tantus COrdat,j?i.
praetereaannonae huius caufefanor ,au= mi ditti,
tboritdfq; accefit,utqu£ ahoqui perfo=
tt£ ad accufadonnn mima idone£ efient,
hac tamen in caufa admitterentur.huiufi
modifunt mulieres tnfames,& qu£funt
eius generis , quo nos etiam utimur . Sed
de Prxficto annonx fatis dictum.
De Tribunis miiitum3<& Con-
futari potesia te
.
CAPyT XVI,
Creeris quidem fecefionibus ple-
bis 4 Patribus,quibus Confules de
S fiiQ
Apud Vt-
uiti unde
huc defimpta funt,
iegc.T.Ce
cilium.
pg f E HESTELIA
fuo quoque corpore creari peteret , ex<
ternis etiam bellis ingruentibus , plebiq;
ipfa deledum patinegante,coadi tunde
Patres funt,ut aut ciuibus , aut hoftibus
de uidoria concederent. Ab eoru[entes
tijs,q Tribunos plebis cade uiolados pu=
Urent,quos fcedere cu plebe ido,facro=
fandos haberent,primores Patrii abbor
rebant: Per hacconfiliaeo res deduda
ejl,ut rogatione ComiUi, rributios milU
tum,qui pro Confulibus ejfent , tam ex
plebe,quam ex Patribus promifcue crea3
ri Patres fineret,de confulibus nihil m*mutaretur. Tres ergo Tribuniconfutari
potestate qui militares appellarentur
,
creatifunt,itq; coditutifunt uario ntme
ro.interdum enim uigintifuerunt,inter*
dum plures.nonnunquarn pauciores, fci
defuperioribus tantu tribus hi fuerunt,
Au.Sepronius A tracinus,L .Attilius,&T. Cecilius , patricii omnes. Plebs enim
eo dunTxat cotenta fuit,quod eius ratio
habita eff: uiderctur.Tuc igitur primo a
Confulib
DS MAGISTR4TIB* Ufi, 5>c)
Confulibusai tribunos militares Confua
Uri potestate uentum eji
,
M. Genutio
,
er P.Curiatio Confutatu abeuntibus,
Tenes quefanemagifiratu(ut ipfum no*
tnen mdicatyadem qu£apud Confuks,
p otcsi.es erat coUati , nominibus tantum
immutatis,ac plebis ratione habiti.
De Cenforibus.C A P ¥ T XVII,
OV v m ob multi er uariabeUa,cU
uiUfque feditiones Ronus plurLbus annis populus incetifus
mnjiffet , neque ejfet luitrum aliquodde more conditum,neque diffiniri cenfus
pofiet , neue Cotifulibus quum multumbellorum immineret , id nego tij oper£=pretium effetimentio miti efi 4 Senatu,rem uidelicet cperofam,zj minime C0=filare proprio magiftratu indigere
, cui
fcribaru mnijieriu,cuflodigq;3er tabu=
larucur
a
yarbitriu, fbrmul^q- cenfendje
fubiicerentur. Tum duo Cenfores crea=
g a tifunt
too fENESTELLAtifunt,Vapyrius , er Sempronius,ceris
fitique habendo Pr£fedi,ab edque re CeCenfires
j"orey appellati, M. GeganioMacerino,!
' £r t. Quintio Capitolmo Confulibus.
Inflitutumcp ut quinquennio is magifhra=
tus perduraret.quod tandem tempus ob
Caiforum 'mfolentiam immutatu eji , ad
annumq;redadu,AMamertic Aemilio
Didatore, lulio VtrgilioM Appio co=
4» futibusMirum quippe didu eji, quanto
thvrit&s. cenfur£ mitium parua re ortum - meres
mento adaudu extiterit.Eo quippepers
uenit,ut moru , difciplin&qp. Ro, Senas
tus,Equitumque regimenJecoris dedes
corifqjdifcrimcn fubeius ditione magis
firatus,priuatoru ius,publicorumq lo=
corii ueftigaha populi Romani repofm
ejjent,in Senatu allegere,Senatus prnei
pe defcribere,cenfum agere,luftrumcos
dere,equos adimere:Quos autem putafs
fent parum dignos ,Senatu amouere , ut
fecijfe fertur C.Fabricius,qui Cenfor,P.
Cornelium Rujfnum patricium uirum
Senatu
de magistratib, ro. IO*
Senatu amouit,quod decem pondo argiti
fafti pro conmio appofuiffeLM.au tem
Cato Cenfor
,
C. FUmmij fratre Senatu
eiscit,quod exoratus dfeorto , ut alique
ex ijs quiinumcuUs erant, (obtinebat
enim Procofulari imperio Galliajfecurf
percuteret,obteperauit.Quid dica,qua
leuifimts de caufis Cenforiam inurere
flGtd COItjuCUCfUtzISliSfliS COVpUl€Tltl6 ttlbz
litibus,unguetbq; nitidis,equis ademptis
ignominiaque notatis , exercitu dimi =
sere. Equiti Romano nimium compto
,
ffkndidbque , equum ftrigofum , er
uix haerentem pellem ofibus habenti,
quum ob equitantes urbem Cenfores ue=
mifent obuiam,percontantibus , ut quid
ipfe tam ruber er comptus : equus tam
macilentus , CT fqualore obfitus effet:
Fuc eques Rom. Quoniamjnquit , ipfe
me curo, equum ucro Statius meus fer~
uus.Vifum efl id parum reuerens reffon
fum , atque ob id ignominia d Cenfo-
ribtts notatus efc.Ciuent Rcm.qui altius
g i ofeita
104 FENESTEILAofcitiuiffet in auditorio Cenforumjgno
minie noti, affecerunt.Sed quu id refcif
fent , non incontinentia ,fed ualctudine
fxftu effeJUico restituere. Quu celebra
tioni quorundafyofaliorum intercffent,
uirumquenum uxorem exanimi fuifen
*
tentu haberet,de more interrcgaffent
,
Uleq- ex parentibus,non autem ex animi
fuifententia fe habere reconderet, eue^
jiigio labe ignominia: conuulfuscfiMa*.
gnopere enim ab eorum moiefiate aliena
effe ratifunt,qubd in cojbcftu Cenfm£feueritatisfieuiculus homo adeo ridicu-
lose futifet cachinnatus. Multa in hoc
genere dici pofient, fed omittenda funt.
lUud autem no efi
pr<£termittendu,qub&
altero ex Cenforibus morte fubduao,
alterumm demortui locum fuffici , reli-
gio fuit.Itaque reliquum abdicarefe ma*
gi&ratu , ut duo de integro Ccnfores
crearenturjnfiitutum efi. id enim huic
obferuationi caufam dedit,quod eo an-
no quo GaUi Romam ceperunt,altero ex
Cenforibus,
DE H AGI !f RATIB. R O, lOJ
Cenforibus mortuo,aiter quidam in d<.s
mortui locum fuerit fub&itutus. Omen
ergouifumeft,cr pro lege perpetuo,ne
id amplius juret,obferuatum ejl.Cenfo*
res uerb quum praeterquam ex Patribus
creari aliquando nefas fuerit : id quos
que ut extera immutatum ejl ,atque in~
dijferenter feri coeptum . lUud etiam
Cenforibus negotium datu eftne mfce-
nare modus excederetur
JDe TriwmirU Coloniae dedu-
cenda.
C APV ^ XVIII*
A r i c i >3 1 ^ dttyic Ardcdtcf+tjuii/ftl
de ambiguo agro fepe beUocer=
tajfent , multis inidcem cladibus fefi,
;populum tandem Rojm. ea de reiudu
cem constituere. Qmm ergo utrmfque
duitatis legati oratum caufam uenijfent, t‘mdt
concilio populi arnagifratibus dato,ma
gna contentione adum eft.ldmqueedU
iis cefubus,qum Tribus uocari,er po*
g 4. pulum
10+ FENESTELLApultrn mire fuffraghm oporteret
,coris
furgit P.Scaptius de plebe,magno nutu.
Et fi licet,inquit,Confutes de Rcpubiica
dicere,errare ego populu in hac caufa no
patiar.Sed quum quafiuanum& delirii
rdjcerent Confutes, audiendumq; pror=.
fm negarcnt,pergente uociferare publL
camcauftmprodi,per lictorem fubmo-
ueri inferut.Hic iUe Tribunos appellat,
ad eos admifus,tertium cr nonagejhnit
feannu agere inquifr.eim agrum de quo
duo populi ambigant ,tenere memoria
fixum , neutrius populi ,fed Coriolano=
rum fiiiffe,atque eo fe tepore militaffe:
captis Coriolanis,is ager iure beUi Popa
li R o.faftas ejjet,proinde fe magnope*
re fuadere populum ne inutili pudore
caufamfuam damnaret. Mouitnon tam
hominis autboritas , apuam commodUtas usiifque agri,tantumque Tribunitia
potefias uahtt ei,ut quum hac de re la-
tam cfiet ad populu, lex de agro populo
RontaMuidicaio promulgaretur.id fit*
nefaciam
DE M AGISTR ATIB. RO» 'Of
tiefadura maxime dehoneiiauit molesta
tem Pop.Rom.multumq; apud finitimas
duitates infami# dedeconfque contra^
xit. Qjimobranquum id #gre ferrent
Patre; ,ac non multo pofi indicium, de
Ardeatibus egregie pro auxilio iil.s
aduerfus Volfcos allato meriti effent,
quum tum infamem iudicij notm pror=
fas ex animis delere cuperet. Senatufcon
fultum fecerunt: quoniam ciuitas Ardeas,
tum intestino tumultu ad paucos reda
*
da uideretiir, coloni eo pr#fdij caufa ad
uerfus Volfcos ferVerenturM quum
tura ad populum effet,pUcuifetque mul
to plures Rutulos, quam Romanos colo
nos adfcribendos:priiifque isager qui in
^
fami iudicio interceptus erat , omnibus
Rutulis dtuideretur,quam alterius agri
gleba afignoretur uUa cuiqua,eo tadem
pado ad Ardeates reuerfus ejt. Triumui
ros igitur deducend# coloni# creant, A=
grippam Menenium, T.*Ciuilium Suc= * ciuiliu
culum&M, Ebtttium Helum.Nec ab= skuluaU
g s nuerim
IQS F ESESIELHnuerim hunc magistratum alit! i maiori
bus Romanorum creari potuiffe.Catem
ab mfigniori ratione,^ ingenti Populi
Rom,potestate exordiri non piguiLPer
*
tinebat nero ad huius magistratus offis
nium, ut agros nouis colonis diuides
rent,urbes defignarent,aedificare nolenti
bus areae partirentur, commodis regioni
bus duitatem distinguerent, legibus mas
gistratibiifq; fisierent,cr adffede opti
mi tabernaculi Remb.effugerent.
De Praetoribus.
C A P V 1 XIX.
aWM crebris ac diuturnis certami
nibus nidi tandem a plebe Patres,
ex Confulibus alterum , ex plebe creans
dum concejliffent.id Jibi uolunto. te ples
bis pro aperto ad Confulatum aditu arro
gauire, ut unicus magistratus creares
tur ex patribusJfque d pr^effendo Pr£s
Trator *or ^PPc^aretur
:
tundent eb quod
Vrlatm. mter wbattos w* diceret, Vrbanus aps
pelktui
CE M AGISTR AT JB. R O, 107
petLaus eft.pena- buncuero magiflra=>
tum,adeb omnis publici priuattque iuns
potedtasfuit, ut noutrn ius condere,&uetera abrogare,
facultas effet . Tantum
liero pofhnodim audta cftVrttmUM*
thoritas, ut quod Prator ipfe dixiffet,
ob ipftus honorem, Ius honorarim uo=
caretur . Pateris regiainfignia,confuku
rani,m°
refcujtrme apparatus, lictores itero noti
amplius fex,feUa curulis, er trabea, c£=
terdep huiujmodi tradita funt. Aequatu?
ilis fex numero Udioribus uti concejjum
pratoribus ejfet, Paulo quidem AEmk
lio Prxtori in iberiam cotcndenti( ut ait
Plutsrchus ')duodecim adhibitos Udiores
comperi.Equis albis ,trabea candida ute*
batur Prcetor . Niueiad fema Quirites
fubminisirabdt,ut ait luuenaUs, Demum
quum undique peregrinorum multi «
tacto in urbem conflueret ,neque unus
Pr.ttor turbx caufarum fuffleere poffet,
alter Pr<etor creatus efhqui quoniainter p f»
ns
peregrinos ccgnofceta-, p.'ericinus Pntw<J
pelktus
JOS FENESTELLApeUatus efi.Crefcente uero imperio,m*timpofhnodtm amplificatus eft nume*
rus,ut xvii i.Pr£tores aliquado murbeitis dicerent.Et quia magistratu ucjfierti
nis temporibus in publico e(fe, inconue=
niens erat,quinqueuiri constitutifunt ci
tra Tyberim,crultra Tyberim.qui pof=
fent pro magistratibusfungi. Capti, dem
de Sardinia, mox Sicilia, item. Hiffiania,
deinde Narbonenfi proumneia, totidem
Vratores quot proumciain ditionem uc~
nerant,creatifunt: partim qui urbanis re
bus,partm qui gmnciaUbus praefient.
Deinde Cornelius Sylla qu£SrtionespUx
Micas con&ituit, ueluti dcfalfo,de par-
ricidio, de ficarijs, ac Vratorcs quatuor
adiecit . Caius Iulius Ceefar duos PrcSto=
res,& duos AEdiles,quifrumento pr£-
effent, er d Cerete Cereales constituit.
Itu duodecim Pr£tores,fex AEdilesfunt
creati Deinde diuus Augustus fexdecim
Vratores constituit. Pbft diuus Claudius
duosadiecitpr£tores,qui defideicomifiis
ius dicer
DE MAGISTRATIB. R O. 105
ius dicerent,ex quibus unum diuusTihe=
riut detraxit, er adierit unum diutts Ner
ua,qui inter fifcim er priuatos ius dice=
retritu decem er o-fto Prtftores in ciuitx
te ius dicunt. E£ hxc omnia quoties Ro=
yng funt magiB.rutus, obferuantur:quo~ _
ties autem proficifcuntur,unus relinquis
tur qui ius dicat, k<±; uocatur Prafeclus
urbis,qui Pn-efctfusclm constituebatur.
postea ucrb alius Latinarum jrriaru i«= latinarS
troduaus eji, qui quotennis uocantibusf*
ceteris magistratibus, creari instituerit, ‘
Quibus omnibus quum plurimiingruen-
tiim bellorum ufus exegiffent , corutis
dem adminiftrationes mandari confues
nere ,excepto Pr'&feCio urbis iticiuitete
remanente*
De Quinqueuiris menftrijs.
capvt XX,
av v m mprobitete feneratorum
plebs Ro . magnitudine terisalieni
pene obrute ejfe uikretur. eique diffteui
MO HSES1E1Utati principes plebis fuccurrendtm fiepe
numero tentaffent, inclinatis tandem adconcordiam omnium animis,qui tum Cofules erant,fosnebrem quoquerem, quoddestinari m animis hominum uidebatur
,
leuare aggrefii,folutionem teris alieniia
publicam curam uerterunt.Quinqueer=
go uiri creatifuni,quos a difrefatione peUsnfary.
cl Msfarios appellarunt,qui infigni
£quitzte diligentUq; meriti funt,utper
omnium annalium monumenta celebres
nominibus effent-.hi ergo fuerut C.Duellius,P.Decimus, M.Papyrms,^ .Pont
pilius,T .AEmilius,qui rem porro diffi=
ciUbnam trudantes,plerunquepartiutri
quefempergraucm,cum alia moderatio=ne,tum impendio magis publico, quamiadurafudinuerunt.Tarda enim nomina
er impeditiora, quam facultatibus ad
£rariii rnifAsfuppeteret,£re'm foro pojt
to diffolueruntutnon modo fineiniuria,
fiedetiafme querimonia partis utrmfq*,
exhausta uis ingens aris alienifit.
De Trium
SE magistr atib. ro, mDe Triumuiris Reipuhlica
confntuendx.
CAFVT XXI.
S£ TR1VMVIRATVS R?fpubhc£
con&ituencLz originem quxris, ante
ipfim quem C£far Augustuscum Anto
nio cr M .Lepido gefit, alter nullus a*
pud Romanos prodijffe memoratur.Ego
autem de eoipfo nufquara pr£terea ofjbn
dijp: memini: utrum potestatibus annu=»
tnerandum cenfuerim , haud fatis fcio:
quippe quod eas poteftates, quas iniufs
fu ,pr£terque Senatus autboritztem
quifque , non dicam fortitus fuerit, fcd
per libidinem dominandi arripuerit, ty=
rannides potius , quam poteflates feu
magistratus appellandas duxerim. Vt=
cunquefe res habeat:illud facile animai*
uerti poteli , lulio C£ptre m Senatu ab
ijs quicumBruto er Cafio erant, occL^ ^
fo mox Antonium,quumftudta omnia ad ^ ^
componendam Rempublicamcontuliffe
uider
ttt lESESTiLIiuiieretur,principe didatis euafljfe.Con
fcilim uero dominandi libidine- ,eiedum
Ciceronem, Brutum, c£terofque qui fa=
itioni cius aduerfabantur,urbe excedere
ccegifie.Oflauiano autem, qui testamen
to Csefaris haeres feriptus fuerat,exAfureuerfo,Cicero,ac exteri qui emfaitio=
id obtredabantur , ad Ottauiani peten-
dam confugeruntiex quo faiium efi,ut
Antonius urbe migare adaitus , hoftis 4
Senatu iudicarecur.-ad quem cfprimen=
dum Hirtius er Vanfa Ccfulesmifii, Au
gu&ufque.cwm faf'cibus,Antonium apud
hlutina adepti,fuderunt,fngaueruntqne.
T) efferatis ergo rebus,Antoniusfupplex
ad M.Lepidm confugit,cuius potentia
fretus,0 elautarum,qui <eque animum ad
dominationem intenderat, ad foedusfo*
ciete, temque pellexit: illam uidclicet fo-
cieate,qu.a homicidia komicidijsinperx
mutationem ueniffe dicuntur. Inter quos
ad aedem destinatos , C£far Ciceronem
pro Lucio Cafare auunculo Marci An=
DE MAGISTR ATIB. K <% rtj
toni], eidem concefit. Igitur tyraiinident
pretextu pio magiftrattts palliare per*
gentes,fefeTriumuiros Reipublice con=
feituende appeUauere, quorum nutu er
aujpicijs omnis Refpublica niteretur.
Ceterum eorum animos quorfum ir.cli=
narent, mox ipfe eucntus rerum oftedit»
omnes diuinas humanxfque res comifees.
Omnibus enim intra je. opibus confum*
ptis, adextremu unus Cefar potitus cftt
qui& ipfe omnibus ceteris fupcr&cs,
ipfum de quo loquor Triumuiratwm an-
nos circiter decem , ut Suetonius TraiuquiUus refert,obdnuit.
Ve P refecto Praetorio.
C P P V 1 X Xil
av a l e s apud reges Tribuni Cele
rum equitum,fiue apud Diftatc=
res ffiagi&ri equitum,ales demumfuere ae cff!C!9
Vreefefti Praetorio apud Cefares. Nam prxfefti
quum fecundas pofi Cefarem partesge tr*tar'9-
f.arenl,preejfcntq; difcipline publice
h meni
14 FENESTEtUemendante
,
^deo a paruis ortu, pmxcu
pijs creuit autboritas , ut quum aliquo
tempore 4 Pufefiis ?r£torijs prouoca
*
re liceret ,exturentque exempla maio*
rm ,quo pacto ab m prouocajfent le=
da, poStmodum principis fententia,
a
prifttto Pratorio prouccatio fubla=
U eft. Credidit enim princeps eos, qui
oh lingularem industriam, jidc illorum
atque integritate explorata, ad huius po
tcftatis amplitudinem adhiberentur,non
aliterpro fapientia, acjpleniore digniat
tis fuse, quam eundem fvre indicaturos,
Alio etiam priuilegio huiufmoii pote=
fiasfibnixaejhne ab eorum fentetijs mi
nores £tnte(ut abalioru magistratuum)
restitui pojfent,
J) e quibufiUrn minoribus
magiftratuumjfcciebus.
C A P y T XXm.
Alteram magiStratusfredem bl
urbe Romam aliquando dixijjere
peri
DE MAGISTRATIO RO. «5
piri.Nam quum bellorum munera,ctfte=
ris magistratibus no fufficietibus,ad Vr£
torem deferrentur, quoru munus,admi-
nistratio iuris pr£cipuu fuit,creati De=
ccmuirifunt,qui ius in urbe dice j et,?? &
torumque porter eo tepore gererent, li-
tium indicandaru appellati. Eo temporettlOT
quatuor uiri creati dicuntur,quintarum
cura agerent. Ac tres monetales auri ar= Trei riri.
genticj; flatores,quorum effei diligentia,
numifmau auro argentoque fabricari.
DePrxfetto yrhis& -vigilum.
CAPVT XXIII I.
Divvs Auguftusfalutem publicam
nullius alterius quamfu<e dihgcn=
tLe congruere existimans,coercendorum
incendiorum caufa feptem cohortes ops
portunis urbis locis difpofuit , ita ut
binas urbis regiones unaquaque cohors
prxjidio tutaretur , Tribunis, ey fuper
cmnes clarifJmo uiro Vrafefto uigilunt
prtpofnis. Et licet apud ueteres Rem.r hi trium
triutmtiris nodurnis,sedilibus, tribunifcfe
ii negotij quandoque effet ajlignatum,
pluribus eodem die exortis mcendijs,qui
bas accurrere, fatifque facere non poffe
eos appareret, creare PrefeCtum uigU
Ium AuguiiusCefar in animum induxit.
De incefiribus ergoeffractoribus,furis
bus, raptoribus, apud Preftftu uigilum
cognitio eft: nififi quetm atrox,amfa
tnofaperfona fit,ut ad prejtdum urbis
remittenda uideatur. Et quoniam incetis
dia plerunque culpa exoriuntur inbabu,
tantium , aut fuffibus castigat eos, qui
negligentm ignem habuerunt, aut feue*
ra obiurgatione comminatur,fuitium ca
jiigatione remittit. Quum effrafture in
horreis( ut plerunquefitymfuUfque,ubi
pretiofarum rerum fuartrn partes, P<u
tres familiarum feruant , apparuerint,
fiquddo -cella uel armarium effringatur,
effrattorum fepe , nonnunquam etiam
*Antoni custodum questiones apudhuncmagU
us alias* firatum exercenturEt itu dium *Augu=
fius
de magistr ATI e. r©. h/
fius Ericio Claro przftdo refcripfit.Ait
enim effradis horreis de ea re ad ilium
ipjum pertinere. Sciendum autem Erafe
dum uigiltm ad plurimam nodem uigu
lare oportere ,coerrareque calceatum
cum armis& dolabris,currnque omnes
inquilinos agere admonendi,ne per colo*
norunt negligentiam, incendiorum cafus
exoriantur .Qtimetiam inquilinus ut
quifque aquam in ccenaculo habeat, qua
igneo terrore ingruente, prosto occurre
re pofje cefeatur.Aduerfus capfarios aua
tem,qui mcrcedeferuanda in balneis ues
flimentu fufcipiunt, iudex quoque condi
tutus ejl,ut fiquid inferuandis uedimcns
tis admijjimfueritjpfe idem de quo lo*
quor, magistratus, quadione exercebit.
Ve Duuvniiris clafiis re-
jhtucnd.e,& quibufdam
paruis magislrditbus.
c a p v x xxv*h % vum
uS FESESTE1LA
Dvvm viros clafii restituenda,
utpote haud magni momentimagU
[ratum, omiffurus uidebar,nifi, quod Lt
uio placet minime pr<etereundum,uifwm.
Anno enim quo Appius Claudius, is cui
postea Caeco cognomentum fuit, cenfu=
ramgej?it,M. Valerio,<&r P. Decio Con
fulibm, duo imperia, ut ait Littius, dari
per populum cceptufunt,utraq-, ad Rem
publicam pertinentia: unum ut Tribuni
militufenideni in quatuor legiones crea,
rentur, qu£ ante perquam paucis populi
Juffragio relidis,Confulum zf Liciato
rum fuerant beneficia. Tulere eam roga* -
tionem Tribuni plebei L, Attilius,
&
C»
Martius. Alterum imperium fuit , ut
Duumuiros eiafis ornand£ reficiendxq;
caufa idem populus iuberct. Tulit boc
plebifcitum M. Decius Tribunus ple
*
bis.Haud multo tempore post huiufmodi
rogationes
,
Triumuiri nodumi creati
funt, quibus ( ut existimatione deducor)
difficilibeUorum er ciitilimfeditionum
tanpor
m MAGISTRATIS. i6. «5
tempore,muris custodia que per milites
fationarrios mitterentur.ld etiamrorum
cux£ iniundum ejt,& nodurndsfeditio
net a ciuibus arcerent,& quies urbicos
[eruaretur. Huiusfane partes magiftra*
tusjM efficiam Vrafedi uigilum demum
traduda fmt.Enimuero hortmmagu
flratmm nomina rem frnne ipfam cui
addidi effent,facileostendwit.Hcaj Li-
nias ipferei aitihor ,hacitire ampliat
uerborum facit:apud alios nero nulla
prorfus mentio jit.
De procuratore Cafaris
.
CAPV'S XXVI.
Vltimvh est, ut de procuratore
Cafarisf is enim eft inter Cajarem
£F R-onianura populum constitutus iu=
aexjpauca uideamus. Qumquam prin*
cipalem celftudinemf qua legum,fena-
tufconfultoru,magidratuumcp emmurn
origo manat , moribus irdroiuttumft,
legu imperio,cui praeft no ejfefuppof-
• }} 4 Wti
U0 FENESTELLAtum. CiStemm quonu maioremfej quom inter priuatum ac Rempublicamde
=
cernaturjmpofibile imuenire fitdpsum=»
que principem in propria caufaiudica=
re haud[ane tequum ejfe uideatttr, magU/Iratum creari placuit,cui interfe, priua
tafque perfonas, competens quidem efz
fet iurifdi&io, qui fane efl appellatus.
Procurator Cafaris. Huic magistratui
principalis totius rei licentia commiffa
efbdta ut quicquid ab eo negotiorum inta
perialium getium eji,perinde habeatur
ratum, ac /i ab ipfo Ccefarefueritperas
ftwm.Sel fi rem em quafi prcpriamprocurator tradat , non putant dominumtransferre. Tunc uero transfert,quum ne
gotiwm gerens Cafaris , ipfius confenfu
tradit. Denique fi donationis , uenditio*
nis, tranfdftioms caufa quid agat, nihil
agitur. Non enim alienare rem Cafaris,
fed diligenter negotia Claris obire,Procuratori Ctefaris 'miuntttm efl. id uero
in primis Procuratori huic de quo agi*
mvA
DE MAGISTXAT1B. RG. Tjf
tnus,adfcriptum ejl,quodferuum Cefa*
ris heredem institutam, adire heredita-
tem iubet ,X7 ea hereditas imperatori
acquiritur. Qttinji Ceftripfe heres itu*
fiituatur,fife Procurator opulente he=
riduntimifceat, heredem Cefaremfacit,
Quodft ea bona ex quibus Princepsm»(litum eji,foluendo non funt, cofuletu
dum erit lmperatori,nequid perinde de«
timenti patiatur.Heredis enim m&ituti
in adeundisrepudiandifue hereditatibus
,
congruo tempore explorari voluntas de
buit.Deportandi huic magistratuifacuU
tas permiffanonejl.Sedde procuratore
Cefaris , ceterifque omnibus Romanis
potestatibus, que d principio urbis con
*
dite ufque adAuguki Cefaris tempora
facie tradate que funt, fatis ad plenum
diximus. ?refdis nomengenerale eji,eoTtx^ ,;
quod er Proconfdef, er LegatnCefaa
ris,er cmneis Provincias regentes, licet
Senatoresfint,Prefides appellantur
.
h s Stud
tii
S T V D I O S OLectori .
v m exfcribereinus 5 cumalia admanum erant exemplet
ria,tum ittud etia quod 'a loati
ne Camerte, uirodoctijUmo concordans
tijsQU uoedi ) historiarum ornatum efi.
Eas, quod laborent jiudioforum appris
me leuarc uiderentur,adfcribendos hic cu
ranimus, certi fore ut gr candidus quifs
que lector operam nottram boni cotis
fuleret , Cj Camertem debita, per nos
fraudatum ejfe gratia nemo cauiUares
tur. B eneuale.
In caput i. de facerd.Rom.
Sumpta omnia exfecundo Faft.Ouid.
ibi,Tertia pott.lustinus I1B.4.tXiuiuslib.
primo.Vlutarchus problemate $7.Vale*
rius Maximus tit.i.libri z.capt i?,plura
Tortdlius in didione}Licaum,
In caput 1»
Dionyjius Halicardiba, VirgilM.s.t
AEneii
AEneid. uerfti j o'..Ouidius. i. FasboJbi,
Ecce bcues.lu&inus lib.4?.Diodorus S
u
culus liba.LiuiusUb.t. ValeriusMaxi.
liba .cap.z .Plinius Junior cap .3 4 -Varro
liba,de lingua Latina
,
In caput ?,
Ex Aulo Gellio lib.sxap.r, Macros
bius •-.SaturaaUum.P bttarcbus probl.vs,
LadanJiba.cap. zoVarro liba. de.lin=z
gua Latina.Pliniuscap.zMb.is. hixorix
naturaUs.Eius fesla que pioralia dicunt
tur><s.Nonas Maij celebranturjit 5 .Efa
florumfcribit Ouidius.
In caput 4.
ExCicera.de Diui. Dionyfius lib.z,
Liuius liba .Ouidius circa finem 4- Fad.
Hucfaciunt quefcribit Statius 3. Tkeb.
ibi, Difficiles populi.Plutarchtts proble,
71.7z.77.ps. sp. Valerius Maximus iit
principio librifecundi.
In caput s.
Sumpta ex GeU, omniacapas.Ub.10,
Pluttrc.proble, 41. ©* 4?,Diony.lth.z.
Liuius
Liaitts libro i. Plura de his Varro lib.u
de Unga Latina.
in caput 6.
Dionyfm lib.z.GcU.cap.n.iib.i.Vlu
ra Ouidiui s.Fatt.ibi, Veitafaue.Luere
tius lib.z de reru natura,uerfu 6;.Qua*re magna &c. AuguStinus cap.xo.lib.4.
deciuitdeLSeruius xt.AEnedi.ibi, Finiti
mos &c .docet ubi uiux fepeliebantur.
Plutarchus proble, 99.ponit huius con
fuetudinis caufam.
In caput 7.
Sumptu ex 1.Dionyfij cri.Liuij, Seruio s.AEnei.Ouid.}. Fait. ibi,Quis nifi.
Lege Aeronem s tf-.er??. primi Carmi.
Plura PlutnrchusmuMNuma.Valer.ti
tulo t.lib.t.cap.z.
In caput s.
VItra eaquaferibit Liuius 'm primo,
& Dionyfius in fecundo,lege apud Plu*
tzrchm in uiaNunae.
In caput 9.
Ex Phtircho Proble.Si.GeUiuscap,
4.\e.Uh.Dionyfm libs-. Seruiuso.AEs
neiddbi, Principum.Liumfere ad uer
*
bum fcrbit hac omnia.
Incaput io,
H£c er p lura foribit Liuiuf liba . Ser
um circa principium noni AEneid.fcru
bit Patrem patratum fuijje principem
fotcialium,lege Gellium cap.+.lib.is.cf
P luturcbum Proble.a i
.
In caput n.
Ex Liuio in principio fecundi.Plura
Dionyjiusm princip.f.
In caput n .
Sumptu ex Liuio hb.os.Deca.Sittiut
tn princip. 17 .Plura Ouid.4.Faii.MultA.
ad hocfacientia fcripji in annotationibus
Solini, cap.7.De caufa facerdotij Spado
num,lege Nafo. 4..Fati.ibi, Phryx puer;
Aug.cap.z’; ,Ub.7 .Ciuit.dd.Plura notaui
in comment. Claudiani iib, 1, in Eutrop,ibi,Labentem patriam.
In caput tf.
Dumuirifacrorm 4 Tarquinio Su
perho
perbo creati funt,ut libro 4. docet Dio*ttyfius,Gellius autem cap.is> .liba .ait.Adlibros tres Sibyllinos, quafi ad oraculu
quindecim uiri adeut,quu dij immortales
public£ confidendi junt.D e dedicatione
#dis Cajlork aPo&humio lege qu£feri
bunt Anto.cr Marfiis infineo.faft.
In caput 14.
Cicero
.
?. de Oratore dicit tres uiros
iEpulones 4 neteribus pontificibus in sii-
tutes propter facrficiorum multitudi=
nem. De horum epulis feribit Valerius
in principio fecundi,er Augustinus de
Ciui&tc.Videfitidne uera qu£ SypontL
itus de his afferuit
.
In caput ude magistratibus.
Ex Diony.Ub.i.Lmo liba.. Defena*
toribus extat tit.o.primi Digcft. plura
Pluurchusm uita Remuli.
In caput 2.
Dionyfus libro 2, L iuius libro t.Plu
tsxchusln nitu Remuli. Quidam existi*
maniLuceres 4 Lucumone deo denomU
1 natos
117
natos. PeBus autem Pompeius a Luceo
Arie£ rege, quod auxilio fuit Romulo
aduerfm Tatium bellanti.
In caput 3.
Quare aute creatifuerint,docet Pop.
tit.uprimi.T>igeB.ponit aute Quaftcru
genera duo.Primum eorum qui pccunk:
fecundum eorum qui capitalibus rebus
prceeffeni.eorum officium narratVIpia.
iit.X.primi DigeB. Lege varronem IU
bro i.de lingua Latina.
In caput 4
Ex Dionyfo lib.i. er Liuio librouPkt&rc.in uia Nume.
In caput ?.
Liuirn Ub.uDionyfus autem lib.;. di
cit cognitione fororicibe permiffampo=
pulo.Pompctith.primWigeB.ConBitu
t{ funt, inquit, er Triumuiri capio.hf,
qui carceris cuBodiam baberet, ut quum
animauerti oporteret, interuentu eorum
pcret.Varro etiam meminit libro primo
de lingua Latina,
;Itl capi
In caput s.
Qu£fcribmtur hoc titulo,habentur,
fere omnia ab Vlpid.no titu.tz.primi Digeit.GeU.capMlti.lib.i4 .
Irc caput 7.
Sumpta exfine i. Liuij, ex 4.Diony*
fij.Vomp .tit.i.i.Digcii.de offic.Confu
lis habetur.titulo 10. primi Digeft. Au=
guitinus capo s. libr.i. duitatis. Primi
Confides Calendis lanuarijs creati fiunt,
Inde fititum ejl,ut lanuarius primus men
fis anni 4 Romanis haberetur.Pluarchus
problema.18
.
In caput s.
Sumpta ex t. Liuij fire omnia.plura
notatu dignaferibit Dionyfius circa fine
quinti.ld aute anno i.poit reges exaltos
fkdu ejfiefcribunt.Eutropius cap.i. prU
mi,ZT Eufiebius lib.tetnporum.Legem de
prouocatione habes a Liuio lib.j.Poms
ponius titu.i.primi Digeil
,
In caput 9.
Sumpta ex i.Liuij.& u Diony.circa
finem
fine.Eutro.grE ufeb.tibi'fupra. De hoc
magifiratu.tit.z ,gr n.primi Digejh
In caput io.
IAttius omnia lib.z .Bionyjterfas fine
lib. <s.Augustinus ca. tS. lib. de Ciui.z.
OuiLi.Eafi.ibi, Fleti uetus. Sacer aute
mos ideo diftus efi (authore Fcfio)quo=
niam louifacer erat.
In caput tu
Liuiusin principio lib. Tnonyjius
in fine «. aliterfer,tire uidetur. H£c grplura habentur primi Digeftorim , tkculo is.per totam..
In caput rz-.
Hcec& 'plura de legatis proconfultt
habentur titulo is. primi Digefionm,
per totum.
In caput in-
Ex principio 7 .Liuij.Dicnyfim li.s
.
Gellius cap.zu lib-. jt. Plura congefiit
F lahius tibiiide-Roma triumphanh'F0-po.cii.i .prinii-Digeftorum.Yarrc lib.t.
de lingua Latina.
In caput 14»
Sumpti omnia ex^.Liuij.Diony.uer^
fus finem lib. io.gr u.per totum hanc
biforia profequitur .. Valerius lis.ca.t.
P lura noauicircafinem primi libri Flo*
ri.ld autemfa£hm efianno. cccj. ab ur^
be conditi,ut cap.n.lib:primi docet Eus
tropius. Eufeb. lib.temporum dicit an-
no cccij.
In caput ir.
Pomponius tit.z.primi Digefl. Au-
guflinus cap,i7 .Ub.j.de Ciui.dei,De co-
pulatu Appij Claudijer P. Ser. ac de.
morte Tarquinij apud Ariftodemu Cum
is uidelket,feribit Dium ,inter pnncU
pium er medium lib . ». Item Dionyfius
Ub.7. de contentione confidum obdedU
cationem cedisM ercurij,feribit Valerius
Maximus cap.? lib,?.
In caput i e.
Ex Limo lib.4-.titu. %.primi Bigefio
rum.ld autem fa$m efianno cccx.ab
urbe conditi.
In
In caput i7.
Sumptu ex lib ,4 .Limj , Poponius iu-
rifcofultus tit.z.primi DigeStoru . LegeAulum GeUitmlib.7-.cap. ultimo. Ceti-
[orum leges plurimas ponit Cicero in
princip. lib. 3. de legibus.Multa llanimUba.de Roma triumphante congerit.
In caput ts,
Liuius lib. 3.1. Decadis in fine hicpluraferibit.
In caput 19.
Sumpta ex Pomponio iurifconfulto
Digeftis de origine iuris. L. Neccffariu.
Liuius in[ne fextiplura, ilauius lib. 1.
de Roma triumphante.
In caput ic.
Habentur hic omnia ex 7. T. Liuij,
tlauius liba.de Roma triumphante.
In caputn.Suetonius tit.ic. lib.fecundi.Plutarc,
inuita Ciceronis. Liuius lib. uo. Ilo*rus capite 7. lib. 4., de Triumuiratuycipub. constituendi, meminit Varro vti
i i libro
4
libro quem ifagogicon 'mfcripfit. nide
GcUimn li.^.cap.v .Fuit ergo ante Gfe
faran AuguRam hic magibkratus apud
Romanos habitus.
In caput n.
H£C& plura U Digestorum deof.
=
ficio Pnefedi PrfJoriodege unica.Ver
bafiunt Aureliani lurifconfulti.
In caput i?.
Leoe Aulum Gellium libas, cap. 14,
Cri^Digejl, deorigme ittris. lege z.
parag.Deinde.crc.habetur h£c omnia,
In caput 14.
Sumptu, ex primo Digeflorum de of-
ficioPrafecliuigikm.per totum.
In caput i?.
pkiM FUuius lib.A, de Roma trium=
phante.
in caput z s.
Sumptst /ere omnia ex titu. -p. primi
B getiorum ab vlpiano.paulo er Ofe
lijhato.
I I N I S.
T I DE ROMANIMagistratibus, Sacerdotijs,
lurijferitis,& Legibus
ad M. Pantaga-
tum libellus.
E.D E R E GriREis Rom£ , er imperij
Romani conditor Romulus,
_____ Marte genitus fuit. Is pofis
qua omnium confenfu pr*fuit,hgem tu=
Iit, ut nemo regnum aut magistratu 'mi-
ret ,nifauthor jieret deus, ipsique per
aujpickconfirmari uoluit.Vocabulum i
regendo dedudum ejl. Multitudinem .0=
mne Romulus diuifitin partes tres,quas
Tribus appeUauit,er fmgulartm tributi
duces,Tribunos nommauiher ipfas tru
busm triginta partes diuiftt ,quas Cu-
rias dixit,quoniam earum cura rejpub IL
cafententiam expediebat , er inde lata
ab regibus quaedam leges Curiat£ deno=
t } minata
Kcmuttis.
Triluty
Tr;/"«!«»
Curia.
Curia.
ia.Xy.
154 POMPONI! 1AET1
mi/tiiU funt. Curiarum pr£/tciot Cu
*
Curiones. riones ddxii,s Curionum decuriones.L.~ Papyrius,qui fuit tempore Tarquinij Sit
Jusciuile pcrbi latas leges in uolumlna redegit,
fapyria- Vnde iurisciuiUs Papyriam nomen de=mrn- ducitur .Rexfacrifkijs
,
er tanplis , esomni cultui deorum,es legibus
,
erribu-s praeerat,magnarum caufarum iu=
dex, minorum uerd caufarum Senatum
uoluit effe ipfe Romulus indicem.
De mdiejhtte regis.
R o m v i v $, ut haberetur honor ac
ueneratio reghe mxieftati,purpu-
rea ufus ejl ueste : duodecim legit,qui
fuccinctis ue&ibus expediti multitudU
nent uirgis coercerentJEoj 'a ligandis hos
tStores, mmibus , ut C.Valgius meminit, Lido-
iaftes.
' ves appeUauit-.ut ejl, Lidor colliga mas
tuis. Duodecim es hi fafces ante regem
setms. ferebant,ac totidem fecures ,qmejigna
puniedi erxtj-egit es regij corporis ais.
jftodes milites ccc.quos d proptitudme,
id ejl.
CE E AGISTRA TIB« SO, l}f
Heft,celeritate, Celeres appeUauit,er celeres
:
eorum ducemTribrnu celerii, cuius erat
fecundus poft regem locus.Valerius An*' 1 "
das ait , a primo eorum duce , cui Ce==.
ter nomen fuit , celeres nominatos . Ii
erant Equites Romani,quipojiea expu
*
gnato Trojfulo oppido Tufeorum, ut
laniusferibit , TrojfuU dici: funt. SeUa TrefoH.
ufus eft curuli
,
er locum eminentem in $e0.u <#-
farte fori £dificauit,ubi iura daret.
Ue Senatoribus.
Senatores d Komulo decii Vatras.
centum , aut a nobilitate gene * Patrim.^
ns , aut ab eetute,aut dfapientia , ut a
*
pud Athenas , nomen cepere. Udem Pa= nt
tres
,
er eorumfamilia Patricia , ijdem fes tmiu~
rnultmdis patroni , id eft , defenfo
*
il!-
res erant. Hos appellabant peregrini
Principes m ciuitxte. Qui pofi hos
centum. Senatui adferipti fuere , Pa* Pa/res cg,
tres eonferipti appellatifunt.Quod ue^feripu.
rbipfi confutuerent,raui erat,Senatu
f
i 4. confultum
POMPONII IAETISenatu/- cctifultum dixere
,
gr tunc efje carpittofrltum. quam plebes difficulter conueniirt.Ram
quum 4 Patribus per difeordiam fece==
Tklifci- deretjura febi consiituit,qu£ plebifcitzt
ta- meantur.,..
De potestate Senatus
& plebis.
Rex ad Senatu referebatSenatus de
omnire cognofcebat, & fuffragiu
ferebat,& quod uifum pluribus /fiebat.
Populus magistratum creabat, legesjart
ciebat, de bello decernebat.
De Interrege,
Sp at i v m temporis 4 dcfunUo re*
geufq,ad creationem fcquentis, itu
terregnu dicebatur
:
er qui praerat cumregia potestate cr 'tnfignibus , Inter-
rex erat.
De Duumuiris.
T v l l v s Hofidius rex,Duumuiris
potestatefecit indicandi de capite
M.Or
.M. Oratij ^quifolusex tergeminis'betlo
Albano rcnianferat , cr reus accerptus,
quod extra portam Capenam obuusnfoa
rorem interfecerat ,qu£ maritum fuumunam ex Curiatijs aefum lugendo, uifto
rima c? libertate populi Romani £gre
ferre -didebatur, fcd abfelutm i populo
fuit propter patris Uchrymas.Namdixe
'
rat TuUm Si prouocarit,prouocations
certaret. Et b<sc prima fuit apud pcpu*lum prouocatio
,
er hoc primu de rebus
capitalibus indicium ,
De P rxfeclo "urbis,
Romvlvs unam elegit,queninrba
nis negotijs prf.fe.cit, ut Eiouyjmait:huncpr£tmam urbis fuiffe fatis con
fiat. Longo pofi tempore,tmtmnfibiurbis prfjedura uendicauit C<eftnm tem-poribus, ut crimina omnium in urbe co
-
gnofceretr. er demum quum C£fores ab .
urbe ahcffent, Pnefechu uelut alter Gf=rfar imperabat. De rebus omnibus, qu£
i s adurb
t}S POMPONII LAETI
ad urbem pertinebant, cenfebat.
JDe profecto Pnetorio.
Praefectvs Pr£ toriofub Cafa
ribus difciplime miliari praerati
eius posteaauthorias auda erga forata
fes caufasvubi imperiu declinare coepit
,
nomenmuauit, Magider ftabuli didus,
patuli, quum antea fub regibus Tribunus Cels-
uagifler rum juit
,
er fub Didatore Magijler
EfUim. equitum.
De Prjefeflo annonas.
Dicvnt quidam annona precfedu*
ram habuiffe initium qimtodecU
mo anno pofi exados reges,Appio Clatt
dio Sabino,& P. Seruilio Prifco c o s s.
fed uerius constat anno decimoodauo T.
Geganh,P.Minutio c o s s. quo tepore
annonce maxima caritas fuit mifique mSicilia fuere P.Valerius,crDGeganius
pro aduehendo frumento. Volunt alij L.
Minutum fu iffeprimum annonceprafe=
.. .. i dum
DEM A GISTX ATIB, EO,
itum:fatifque condat, non nifl exindt=
gentkjrumeti hunc magistratum creari.
De Pr.efedlo 'vigilum.
awM urbis tdiflcia flpemmeroincendio flagrarent, dium Augu=
fim quinque cohortes, ut inuigilarentur
bi,difyofuit,zrflnguU duas regiones cu
flo aiebant,tuncenim erant regiones quatuordecim.His quinque cohortibus pra^erat Praefletus uigilum , apud quem co*
guitio erat omniumfcelerum qua noiiur
r.o temporeflerifoknt,pr<efertm de in-.s
c-endio er latrocinio,
De P refecto in militia
.
SiNGVLORVM ordinum in militia
aliquando praflcli creati funt, hoc
eft quod fepetumero de praflftis alarii
er cohortium legimus, hoc fcilicet erat a^ar<* &
uoluntxte Ducis, id efl, exercitus Impe-c^ori*°
ratoris,aut Reois.
De P rajeclo legionis.
Pnefici
t-40 POMPONII LAETI
P raefectvs legionis, abfentis te
gatiuicdn tenebat, parebant ei Tri
buni,Ha$tati,Pildni,Centiiriones,zrde=
nique totus exercitus:arma,equi, ueftes,
difciplina ,ius , annona ex ipfhis cura
erantpuniebat,foluebat.Eligebatur au=
tcmiuftus, diligent, fobrius, cui neccjje
erat er alium tituhm ha.bere.lpfe etiam
Tnmipi- erat comes primi ordinis,quem Vrbnipu
lui.‘ hm dicunt,qui centum es fexagmta. mi-
litibus preeji.
De Pr.efefto caftrorum.
C a $ t r o r v k Prefttto cura erat*
calirorumpof\tio,uaUi,fi\fe,ten~
tona,Tabernacula, tormenta bellica,grcatera 't&Uadtem egri er medici, is elige
batur peritifimus,ut alios edoceret.
De pr.efeclofabrorum.
A rtifices qui fequebantur ca=
fra,ut fabri lignarij, carpentarii,
ferrarij esc. quiadfabrilia officia iepu=:
.tari
DE MAGISTRATIB. R 0. T41
Uti erant, Vrcefbdo fabrorum parebant.
Is eligebatur idoneus ,?? quifciret bene
caftris prouidere,?? prafertm in expu-
gnatione urbiumfub it erancos cunicubs
facere,?? aliajmilia
.
Ve Confit libus.
v l s 1 s regibus,authore Lucio Junio
jj_
JBruto Tribuno Celerum, Confla-
re imperium fa clam eji cum omni regia
potestate er mfignikus . Confles didi Confulef.
duo, a conflendo , id cfl, prouidendo.
Creatifnt comitijs centuriatis a Pr£f=do urbis, ex commenturijs Sendj Tulli:
er kifereL.lunius Brutus, qui Tribu-
nus Celerum erat,?? L.Tarquinm Coi
latines, armo ab urbe condita 1 44. Inde
noni Confles urbem lustrarunt, er pri-
mi iurarunt nemineRomafe pajfros re
gnare, er idem ftdt populus, Apud eos
ftmma totius imperij er,at : hi Senatum,
Populumque per Accenfos er PraeconesA
cogebantfi exercitus dudabant.Ab eo- Vrfcoms.
rim
TriSiata
r.2.
POMPONII EAET1
rum magistratu numerus amorumfignd
batur,prouinck Confalibus defcribeban
tur.penes quos , ut inquit Pomponius,
fummum utiiusejfet,lege rogatum eji:
CT ne per omnia regiam poteflatemjibi
uendicarent , lege cautum fidt , ut ab eis
prouocatio e(fet,neue pojfent 'm caput ci
m Romani animaduertere miujju popu-
li.Solum relitium eji iUis, ut coecere pof
fent,zr'muincuU publica duci iuberent.
De Vicratore,& magi-
Jiro Equitum.
Anno duodecimo , utalij ucluntno
no, poti exatios reges, T, Largio
Tlauio
,
T. Clodio Sicelo coss. utalij
feribunt,T.Largio Flauio, er L.Potihu
mio Cominio,quum quadraginta Lati*
norum urbes , authore Ctiauio Manlio
coniuraffent m Rom.T.Largius d colle*
ga Cloelio, er d Sanatu, PopuloqueRo
mano creatus Vitiatorfuit. Vitiatura,
’ ftmmus magistratus fuit: habebaturque
DE MAGISTRATIE.Ee. 14}
hifummo periculo ultimum remedium.
Dux fecurcs Dictatorem praecedebant.
Ab eo ad populant prouocationon erat
,
©" ei capitis dnimaduerfio data, efi. Sex
menfibm durabat. Defignabat p.bi Di- Magister
flator magi&rtm Equitum, qui primus
fiitSp.Cafim.
De Qujeftcribus.
Romvlv 1, ut limius libro feptimo
feribit,fufffagio populi Q u£&o=res binos creauit : alij uolunt HumantPompilium. Sed uerius conflat de Tullo
Hostilio, q uxflores ab inquirenda erferuanda publica pecunia difli funt. Gupialibus rebus pexerant, Ciues Rorna*
nos capite punire his licebat. Vrouincias
fortiebantur:primum Patricij creati
,
poflea indifferenter Patricij er plebei.
Et Varro ficait, Quxflores i quteren* QuastaZdo, qui conquirerent publicas pecunias, rts *»<&'
©“ maleficia,qux Triumuiri capitales
mne conquirunt Pxdionus ait. Senas
toris
144 POMPONII LAETI
toris prima adminiibratio erat Questoremjieri,prouincice curam gerere
,pectio
nie publice in uiuerfos ufus erogande.
Cornelius ait,Repetitakge curiata, a lu
a
Qax&o- nio Bruto poji exailos reges, Qudlo-
res, duo. rcsho creati,quirem militaremebfnimrentur , Valerius Potius AEmitius
Mamercus. Duos deinde addidit,qui res
urbanas curarent. Mox cfmrn jiipendiu
rie prouincue fieret,duplicatus numerus,
pojtuerb SyUe kgem,creati uigmti
.
De Tribuno plebis.
n no decimofeptimo poji fugamjT\.Torquinioni,Aulo Virginio Moti
ta.no,ev T.Vetufo Geminio c os s.ple
bes nexu, granatu?&fepenumero dece=
pta., [editionem jecit: er tandem Sirmio
ducejn Sacrum mentem, fecefit? qui di*
jiat ab urbe tribus millibus paffiii trans
Amene.Pifoauihar efi; bi Aumtinofe=s
cefioncm plebis fodiam cjft : &.qutmM osfucer idic plebes arma nonfumpfffet . Mens
facer
BE MAGISTRATU;. R 0 , i4f[acerputatus efi,unde nomen montim*pojttumjuit. Hinc Poftbumio CominioC/ Sp.Cafiionouis c os s. dccernctibus,u.ecem legati eliguntur ad plebem,duo-rum primus[it Menenius Agrippa quioratione fuapkbem Patribus concdia-uit raefe Septembri petiuitplebes exfuocorpore magistratum creari. Tribunith T . , -
potestas hiec .fuit: creati Tribubus[ire ufpZi ribuni quinque,L. Brutus, C.Sicinius, '
C.Lianm,PjJcimus,C.lufilius Ktma
nus.Quidam duosfcripfere, C.Liciniumer L.Albinum.Hrcfuit Reipublicce pe-fm, Eme ciuik nefas ortum habuit erquemadmodum propter [editionem effeccepit [editiofus magistratus, femperfuit Confulare ius imminutum. ConfulUbus Tribuni non parent, quum caterimagmratuspareantSacrofanftos enim uo= rrihmijiluit fuos Tribunos uulgtts: hi [edebant
"0JanCii-
prmiadlmen, & afa Senatus modoprobabant,modo[indebant. Diesuerbquo Tribuni eledli [ere, [it quarto
k ldus
tjf.ff POMPONII TAETI
Idas DeccmbwierW loco ubi castri po
fuerunt, creita ara loui folilenti metum,
^ . Tribuni didifunt,ut Poponius ait,qudd' ri
ynde. tunc in t)-es partes populus diuifiS erat,
aut d. Tributi fufragio, qu£( ut Diony*
fuis ait )tunc quatitorfuere. Legimus in
histonis Diodori , Tribunos quatuor
creatos, C. Sicinitm, L, Metorum,M.
DuiUium,Sp.Attiiium,Appio Claudio
,
er T.Curtio coss .er pefi anno viccji
moqmto tres tribuni Confularipotcsht
te creati,M.Gcnutio Agrippa, er Cur-
tio Chilone coss. Tribuni fere M.
Sempronius,!..Attilius Logus, i .Quin
tius: er pojl annos fex totidem Tribuni
creati fubeade potestate, Manius AEmi
hamas,Mamercus C lodius,L.Qumtius
.
Tofi quatuor annos quatuor creati, M,
lAinius,Q^.Sontius,ScrudiusVrf-texti-
m,Cornelius Coffm. Sequeti armo tres,
M.Fabius, M.Fimus, Lucius Seruilius,
CT fequenti anno L.¥urm,Sp.Vinaritis:
erpoji annosfeptrn,quatuor,1C.Furius
T.Qjfa
DE MAGISTSATIB. EO. * 4-7
T.QuuitPus,M.Poftkuinius',Gr Come*Unt.Hos omnes Tribunos ConfuLxnpo=
tefatejuijfe confiat.
TteTribunis militum.
Anno ferefeptuagefmo poft exa*
dos reges,fequenti anno poftquamTribunitia potestas Confutari iuri cefit,
oratione CatnifU, tres e Patridjs creati
Tribuni militares , confentknte plebe.
Omnem Confutarem authoritatem ha*
bitere. Et ij fuere L. Furius, L. Cloelius
Corinthius,Atd.Semprmius Atracium.
Sequenti anno quatucr, P .Lucretius, C.
Semilius,Menenius Agrippa,Sp.Vetu
*
rius.Tertio anno quatuor,Aul.Sempro=
nius,N..Papyrius, iFabius,Sp. Nau*cius
, Quarto anno duo, V. Cornelius, C,
Eubius. Quinto anno quatuor, L. Tu*beroX.Corneiius
,C.VaIerim Cenfo,Sl.Fabius. Ei errabantur ex Patribus,&ex plebe.Sexto amo ius imperii Romani
k s, ad Ccn
t4S POMPONII LAETI
ad Confulcs redijt: quijuere M.Cornes
^ luis Purius,officium autem Tribuno-
mihtum Yvm ut Marcellus de re militi.--
*
rifcribit, erat 'm castris milites contines
re,&ad exercitationem producere,uigis
lias circuire,reifrumet&rue praefje,ques
reUs commilitonum audire, uaktudinas
rios infficere
:quoniam is qui tuli officio
praefi, er dare erpbjeruarefditrenfia
omnia debet.Padianus ait. Tribunorum
militarium duo genera: primum eorum
Kufifki. ^i Rufulci dicutur, er vn exercitu crea
Comitiati rifohnt. Alij funt Comitiati,qui comis
tijsdefignaniur.
Ve lAEdilibus.
Plebes ubi efacro monte ad urbem
redijt,4 Patribus mpetrauit,ut lices
retfibi alios magistratus creare, qui Tri
bunonm ministri effent,qui er adesfas
cras,& primtds procurarent,er qui an
Audites 1l<m£ p'eaej]ent. Creauit igitur AEdiles
curules, quatuoriduos qui abfolio eburneo Cunt
les didit
DE HXGISTRATIB.R 0. 14$
tes didifuntiregijsutebatur infignibus,
er ornati purpura, curam facrificiorim
& ludorum habebant.Scio er a quibuj*
damfcripttm effe AEdiles duos ex Pa*
tricijs creatos Curules, eo tempore quo
primus ex p lebe Confulfadus efi.Scd cre
dibilius eji,ut ijdem 'mteUiganturAEdUles : Meminit Dionyfim libro fexto . E t
alios duos creauit plebes Pnepofitos an*
non£,quos aliqui putant a diuo Iulio con
fritutos, er nominatos Cereales. AEdi- Cereales,
lium curulium potedasadeo creuit,ut ai
eosfumma rerum ,& maiedas Confu*
laris imperij uenerit.
De Cenforibus.
av v m cenfusaudus ejpt,cr Con
fules non fufficerent, duo creati
fuere,ad quorum cenftonem,id eft, arbU
triim,cenferetur populus ob id cen*
fores appeUatLer primifuerunt C. Pa*pyrius.cr Sempronius,M .GeganioMa
cerino,et T, Quintio Capitolino coss,
k 3 Creab
3.<o POM:?gS M t AE T !
Creabantur autem qxmto.quoque anno
Zmbmm.0 tiO j tepus Lubbrum appellabatur. Afco
nius PMianus aitr.Cenfores quinto quoci;
anno creari folckdnt. Hic prorf.is cities
fic notabantur,ut qui Senator e(fet,eijce
rciur Senatutqui eques Romanus,equum
mblicumpcrderct-.quipkbeius,m centu
tubulas referretur, er ararimjieret,ac
per hoc non effet in albo centuria fua:
feladhoc effet ciuis tatmnmodo,ut pro
capite fuo tributi nomine <eraprscberet.
Idem completo quinquennio iu&rabant,
yy uuriliafacrificia de fue,oue, tauro ft
ciebat.Ciuium Romanorum primus cat
Attende fusfaftus efe fub Scruio Tlitto L X X x=
amphtadij j 1 i,miUiuM ctdcc. Secundus cenfus
fiepo. e.0.tert
-
g dnno pojifeigan Tarquinioru,C.
Valerio publicola,et T.Lucretio coss.
Inuett puberumRomanoru c c c x x x.
miilia.Tertius cefus anno x 1 1. T.Largio
llauio, cc * Clcelio Sicelo coss. lient
T. Largius Dictator cenftrn renouauit:
inucts, puberum Romanorum c umillia,
i; ..J gTDCC.
DE HAGISTRAT1B, RO, 1<i
CT d c c.Anno x : x. id e£t,fecundo posh
Vriburdtum,habitus d Cofulibus cenfus
quartus: Inueaciuiu Romancru clxi.
miUia&o c c-Anno x x x v iSeruio Ser
uilio,cr Au.Virginio Cofulibus habitus
cenfus , muena ciuium puberum plura
quam centum er decem millia, er cate-
rorum trecena, er xx :: .miUid.Av.no
xxxvii i,Au*lV^alio,et L,*tFurio c o s s
habitys cenfusfextus,tv ciuium Rema=
noram incertus numerus. Supra annum
lx. ciuium numero , ut diximus creati
Cenfores fiiere.
De Decemuiris.
A n n o ab urbe condite, c c c i x.
Decemuiri pro Confulibus creati
funt
,
er tertio anno depoJiti libidine
Appi? Claudi],qui Virginiam ftuprauit.
Decemuiri ki fuerunt, Appius Claudius
Kegilianus,T,Genutius,PubliusSextius,
Sp, Veturius , C, lulius, Aul. Manilius,
C.Sulpitius, P, Curiatius,T.Kosftulius,
x 4. Sjp*
Ifl- FOMPOKIS EAETI
Sp. Pdithmiiui Cakinits; H? ex Athenis
leges tulerunt in x,tabuUs:datm<fc eji eis
uisfummu,a quibus prouocatio no erat:
er datum etiam uti leges corrigerent
interpretarentur. Sequentianno duas
buUs addiderunt,er inJe appellate leges
lex.x*. x 1 utabularu.Quidam uolunt non ebur=
tabularii . neis,fed £neis tabulis mprefjks leges pro
roslris pofitos.Quarumjirendarim an=
thoremfuiffe Decemuiris HermoderumEphejhim exulantem in Italia, feribunt,
ut Pomponius refert.Dionyfius pro Cus
riatio Oratium dicit.Sequentianno Dfscemuiri rurfus creati, Appius Claudius,
Q_,.Fabius Vibolanus,M. CorneliusMaluginejls,Marcus Seruilius,L.Minutius,
T.Antonius Merenda, Manilius Robus
leius, Q^.Petelius , C£fo DuiUius, Sp,
Oppius Cor, Apud Diodorumfunt, C,
Sergius, er P. Manius.Tertio anno ijde
profuere , neque Senatu , neque plebe
fuffragia dante, er ideo ui magi&ra*
tm obtinuerunt
,
DeProc
DE MAGIS TR ATI B. RO, 1??
Ve Proconfulibus.
Posthvmio Albo, er Sex .Fufco
c o s s. bello infeliciter contra. AE=quosgetio,Procofui creatus eflT.Qumtiusiet is primus in eo magiftratufuit.Eu
fex lictores procedebant, ccetera omnia
habebat uti Confules: exinde jiatutum Co , /ej>eji,ut qui Confules uno anno fui(fent,fe=
J ’
quenti Procotifules effent. Deinde Pro*Legatij>-
confules ad proumcias mittebantur, erconfalttm~
fhigulijbigulcs legatos habebat, qui ad-
mini&rationi pr/darent auxilium.Pro-
conful potedate exercet in ea proumdatantum,quo ei tradita efl uel decreta,nifi
mearetur m turifdidione uolun&riam.
Apud Proconfulej.it Martiam.s ait.fer*
ucrum manumifiiofieri poterat,er ado-
ptio. Apud Proconfulis legatum nemomanumittere poteji.Sub C/foribus distiti
dc proumci£:nam Confutares fub Sena
tuPopulbque Rom. erani.Proconfda-resfub Imperatoribus, -
k j DePrgt
-
POMPONII X.AETI*?+
De pratoribus& Decemnu
ris,& Curatoribus Diarum,
& TriumuirtsyCD Quinque*
utris,& Centumuiris.
Eo tehpose quo pertinacia Tri
bimorum plebis, quiRom£ fine Co
fulibus quina; annis praefuere, L.Seftius
ex plebe Coiiful creatus efi.Pdtres Prvfe
turam,nouum magi&ratu,Sp.¥urio Ca=.
miUoQ.lfiiio dederunt.Hic primus Pr<£*
Tritor tor urbanusfuit: a pneeffindo pr£tor no
unde, lignatus cfi.Pratoris 'mfigniafifeUa curu=
lis,trabea,Ufioresjex,cr aetera Confu-
lam 'mfignia. Popontus in b£c uerba ait:
Quamque Confutes auocarentur bellis
finitimis,neq; effiet qui in duitate itis red
dere poffct, fadum efi, ut Prator quoq;
fr&tortr caretur,qui Vrbanus appellatus efi,eo
har.us. a,aod in urbe ius redderet
.
Poft aliquot
deinde annos,non[afficiente co Vr£tore,
„ quod multa turba etiam peregrinorum in
rc?rimis. tUiUate uenmtfreaciis eft er alius Pr<e=
tor
D E . M A ai ST R A T I B. R O. *{f
tor, qui peregrinus ejl appellatus-, ao eo
quod ptemufc inter peregrinos itis dice=
bat. Deinde quum effet neceffarius magi
jhatiiSjCfui 'hitfhs pr£sffit,Dcccinuiri li
tibiis indicandis coslituti funt.Eeode ienf
pore cofiitiitijunt Quatuor utri,qui cu= Qaataar
rara viarii haberent. E tTres utimone= Viri-
uiks.ans,argenti,auri fiatcresier Tres1
uti ca.piti.les, qui carceris cuPtodia habe
rentiutfi animadverti oporteret ,mter= capitales,
uentu serii fieret. Et quia magistratibus
uejpertims temporibus in publicum effe
'moomcnkns erat,Quinque uti con&itu
funt cis Tyberim,& ultra Tyberim,q ui Viri*
pojfent pro magistralibusfungi.Deinde
Praetores creati funt numero captarum
prouinciaru, quipartim urbanis rebus,
partimspmicialibus praeffent. Deinde
Cornelius Sylla quashiones publicas costi
tiiit, ueluti defalfo , de patricio, defica=
ripszr Praetores quatitor adiecit. Ab ho
'
norequi Pratura habebatur,Ius honora ^bane-
rui appellatu eji, q Pratoru ediftaerat. T~
rmm'
t DePrcc
POMPONII LAETI
De Procuratore Csefaris.
P ROCVRATORI CafoTlS OmtllS YSS
familiaris commijfa eratietiam quic-
quidk egiffet,ratum erat apud Cafarent
er penes hunc magna erat authoritos.
De lunfperitis .
Pa p y r. i y s primus apud Rem. re-
giitslepes munwn contulit. Ab hoc
de origine CUuaius Regillanus Decemmr,
hiris. cuius maximum conjilim in duodecim tu
bulk cotifcribendk fuit, Pojl hunc eiufde
.familLe Appius Claudius Centimanus
,
chudiul quiuiam Appiam ftrauit,er aqua Clm-
Centima- diam induxit
,
er de Pyrrho in urbem nonas k Hi* reCipiend0 } fententiam tulit, aftiones
fjn!l
ffdfcripft : er primum de ufurpationibus,
»7« JzL <Ji« ii»er non extat.idem R liftrrfm wiKe*
rijimile. nit,mde Valefi Vakrij,CT Fufj Yurij
diftifmt.Fuit pojl hos maxim£fcientU
Symphronius,cognomento Cata.Hemde
C-Scipio Nafica,optimus d Senatu iudU
catusfiii publice doiaus infacrauia data,
ejl,quo
DE HAGISTRATIE. RO.
cft,quo facilius confuli pojfet. Deinde
(\_,.Mutms,qui ad Carthaginenfes mij-
pus legatus,quum effentdu£ tefftr£pofi
t£,una pacis,altera belli, arbitriofbi da
te utram uellet referret Romam: utranefc
fuiiulit: er ait Carthaginenfes petere de
here, utram mallent accipere , Poft hos
fuit Tiberius Coruncanus,qui primus
profiteri ccepitxuius tamen feriptu nul-
lum extat.Deinde Sex<AElius,& frater
eius P . AElius , ambo Confules , Ennius
Sext. AElium Catum appellat. Deinde
Cato Fortia familia princeps
,
Tufculo
genitus,cuius libri exttnt.Poitea P,Mu-tius,er L.Brutus, P.Manilius ius ci= iM CmU.uilefimiauc:unt.Ex his Mutius Confula
ris fuit, decem libros reliquit: Brutus
Fratorius, feptem. Manilius Confularis
er Pontifex maximus,tres. Ab his profe
(lifunt p.Rutilius Rufus,Cofui Romae,
er A-pa Prcconfufcr P.Verginius,^
0^,4 Tubero iUe Stoicus Panfe auditor
er Cofri3gr Sextus Pompeius Ctt.Pom=
peij
I? S POMPCHII LAETI
peij patruus. Edem'tepore Gelius Anti
pater,fa plus eloquentie,qumfcienti£
iuris operam dedit,e? L. CrafJuS Matia
nus,VMutij Frater, quem Cicero iurife
cofultorm difertifiimum dick.Poftho
t
Q^.Mutm P.filius. Pontifex Mac,mciuiie redegit in libres xvmMutij au=
ditores fuerunt compUres,pr£cipu<e au=
tborifetis, Aquilius GaUrn, Lucilius Bai
bus,er Sext. Papyrius, Dehmc Sentius
Sulpitius,quimeaujis orandis pofl M,
Tulliam primum obtinuit locum , repre
benfus k q^.Mutio,quod ius non inteUi
geretJuri operam deditfub L.Ba!bo,cr
Aquilio Gatto.Seruius cum hi legatione
pcrijfjet, Vop.Romanusfatuam ei pro
rostris erexit,qu£ hodie extx tm fero A u
gu&i.Reliquit cixxx. libros deme ci
nili.0 Serulj difciplma manauerunt AUpbenus Varus, C.Tlauius, Aul.OfiUus,
Titius Celfus , Aufidius Sura, Aufidius
Mamufa , Flamus Prifcus, C . Atteius
,
Anti&ius Labeo primus,P . Celfus.Libri
> •*? Digeib
DE M AGISTRATIE. EO,
digesti fuerunt Ab Aufidio Mamufa,
Exhis Alphenus Conful fuit,or Ofilius p r
Equestris ordinis, qui e didam Prstoris rf&tlrt.
diligenter primus :ompofuit,Fuit eodem
tempore Trebatius Cor.Maximi auditor
Aul.Cafillius,Q^.Mutius Volufi audis
tor,Qu£&orius,Cbfulatim enim renuit
efferente Augufio.Ex his Trebatius pe=
ritior,CafeRius eloquetior.OfUius utrc=
que dodior.DeindeAE lirn Tubero,qui
pcftqua accufav.it Q^.Ligaritm,nec cb
tinnit apud C.Csfare,a caufis agendis ad
mciuile tranfjt. Cicero Ligor iu depiis
dit oratione fatis pulcherrima.Pcft hunc
Atteius Capito,qui Conful fuit OjiV.j
imitator,annump.c diuift,ut Renuefex
menfbus cum jludiofis effet,ut totidem
infeceffu in confcribendis libris,ideo re-
liquit uohmina x l.labeo ingenij qualis
tx te, er fiducia dodrime, qui etiam pr&asteris operam Philofophis dederat,plurimamnouare instituit. Atteio Capito=
m Mafurius Sabinus fuccefit , Labeoni
#eru4
ISO POMPOKII LAETI
Nerua, qui fuit C.efari familiarifimus.
Mafiurius Sabinus eques Rom. publice
primusfcripfit. Hoc beneficium 4 Tibe*
ius refponri° C£faredariccepiLNam ante tanpo
*
dendi fu- ra Augufti publice reffodendi ius apfmUice. cipe non dabatur. Sed quifiduciamfuoru
jiudiorum hobebant,cofidentibus reffion
debant,neque rejfionfa utiquefignatit da'
bant,fied pkrunque iudidbus ipfificribe
*
bant , aut testabantur qui iUos confide
*
bant. Primus diuus Augustus , ut maior
iuris authoritas haberetur, constituit,ut
exauthoritate eius refponderent : er ex
lUo tempore peti hoc pro beneficio cos*
pit:er ideo optimus princeps Adrianus,
quum ab eo uiri pr£torij peterent utfibi
liceret reffondere,refipondit eis,hoc non
peti,fied pra&ari fiolere. Et ideo fi quis
fiduciam fui haberet dele(tarifie populo,
adrejfondendum feprseftaret. Igitur Sa
bino conceffim eft 4 Tiberio C£fare, utpopulo refponderetxuiquum ample fa*
cultutes non effient,afuis auditoribusfu*
fientutus
jient&tus e(l.Sabinofuccef.it Cafius Lon
gmus,natus exfilia Tuberom,quce fuit
neptis S. Sulpici] : is er Ccnful fuit cum
Cratinofub Tyberiofquo propter au=
tkoritztan ,ciuiute pulfus fuit ab
Imperatore Vejfafano reuocatus, diem
obijt. Keru£fuccef.it Proculus. Fuit eo
tempore,eyalius Longinus eques R om.
Z? pr£iorius,fe& Proculi authontasma
iorfuit. Nam er qui fuccefere,partim
Vroculani,partim Cafiani appellati
funt:qu£ origo 'i Capitone er Labeone
coeperat.CafioCalius Sabinusfucccfit,
qui plurimum fub Vefpafano potuit.
Proculo fuccefitPegafus, qui fub Ve=
fpafano Prxftftus urbis fuit. C£lio Sa=
hino,Prifcus labolenustPegafo, Celfus:
Celfo patri,Celfusflius jct Prifcus Ne=ratius
,qui utriq
; Confules fuerunt
:
laboleno Prifco,Eburnius Va=, .
lens,zr Tufcianusjtart
Sabinus lu=
liantis.
I POM=
Procuttifii
C
annus.
Aborigi-
nes.
"Sana.
lanas.
Jatua.
Tatuaris.
®i ta dea.
POMPONII LAE*XI DE S A C E K D .Os
tijs:&primo Deprimo, rc*
ligjone apud La-
tinos.
\avkv s aritiquifiimmomnut
p regum in Latio fuit.Aborigi
_ Ifj
nibus imperavit, hominesmo
re ferarum uiuentes , in mitiorem uitarrt
redegitJucosfacrauit ,Locis er urbibus
nomina dedituedifieia erexit,templa odi
fkauit,qu£ ideo d Tauno Tana dicuntur,
pdd Pontifices facrando illic fantur.
Taunus in Latio cultum deorum inftL
titijfe fb-tier.Quidamfcribunt ante Tau*
nwnt imperalfe lanum,& cultu deorum
kmonsbraffe. Tauniforor Fatua uatici=
natrix, ab ea uates Tatuarij dicuntur,
hcsc traditur mulierum caitifima : ideo
eam Romani Bonam deam appellauere
:
euius templum eftmfaxo Anetinimon*
tis.
DE SACERDOTIIS. 15$
fis , unde ingrcjjus virorum prohibetur:
er eifcemitiie tantumfacrificant.
De Lupercis.
L vVeaca lia facrificia ad exstufereaZ
piandos manes fiebant,Graece Ly= l,a'
esa dicta, d Pane Lyceeo numine Arca=
dico,quem Romani uocant lunum
,
er lunas*
idem putatur efje Fauno. Lycaeo facrifi-
caturinjpchmca,quefub VaUtino mon-te cft. Menfis quo huc[aerafiunt
,
FfW Veimazbruarius a februando , id ejl
,purgando nus.
dicitur,ey dies Lupercaliorum,Februa= idruato.
a.Euander ex Arcadia hoc fclenne ind~
5
fnr, m
Latium tulit,&mjiituiffefertur,utnu=
diiuuenes Lyaeum Vana uenerantes,per c&as.
hifum atque lafciuiam currerent. Hocprimum hdicrumfd ett,Lupercal, Ro=mulus accepit.Didum uidetur d Lyaeo,quia >.vkuq lupus eji,inde Lupercal. Seri Lupercal-
brnit aliquia Lupa nutrice Romuli ac
Remi. Nam ab eo loco folenni incipit,
ubi lupa lac uagienti preebuit : aut d ca=L *ffm
l i pris3
Caniiim
mslatur.
1&4. ‘POMPONII X AET
I
pris,ut fit LuereJd eji, purgareper cis
pras(capr£ enim in eo fiacrifido mafti*
tur)autfy Vari lupos, arceat. Traditur
er alia eaufd quare nudi Luperci , aut
quod iaums per uejles abHercule delu=
fus fueritp.it meminit Ouidius: aut quod
aefo Amulio,Romulus er Remusfoeda
ti:uultusmftiigmie,nudatiigUdijs, er
ueftib9fuccm<%i,ab Alba ufep ad ficu Ru
minilecucUrrerut.Vndeferuatur 'm Lup
colibus ,ut nobiles adekfcetes facie.faris
guinefibi foedet,er alij accurrant culas
na lafic madida3tabum.abfiergetes, Aut
quod quu Romulus mpaUfira effiet,nus
dus latrones mfecutusfuerit ,&uottmVani Lycaeo fecerit.Sed ego uerius puto,
uel a Lyaeo , uel alupa.ldeo Romani in-
. Lupercalibus cane immolant,quoniam
naturaliter canis lupis aduerfatur , ob q,
Romuluslupe nutricigratias habere uis
detur.Lupercitergora capris eripiut,&
fuccincii difeurrunt circu antiquu/m ops
pidum,id ejl,palatiu:occurrentes corijs
S£L ?-
. , uerberant.
DE SACERDOTIIS.
verberani.Yoamne ultro obuiam occur-
runt,facilem partumfyerantei
,
De Potitijs& Pinarus.
V ictor Hercules,c<efo Gerione mrcuieS\
Chryficorifilio, in Erythra ,quo
ejlinfuht OceaniHifhani,aba6lo nitida
=
rum boum armento ,in Latium uenit,
er prope Tyberim loco herbido procu=
buit,utUto pabulo reficeret boues. Ca= Cactis.
cut latronum princeps , eximas boues
duas caudis in fpeluncam traxit. Hercu-
lesformo excitus,lufirato grege ,qu.um
partem dbeffe numero fenfit,omnid ctr_
cuit,auerfa ue&igia comperit : confiifus
nouiate rei,ex loco infejio agere armen*
tum coepit. Quum ad£ boues , defyde-
rio rehdarum mugijjent , redditu fuit e
fpelunca nox,qu£ Herculem conuertit.
Intiente fraude,Cactm neci dedit : Con=
curfus trepidantium paflorum-.aduenam
reum cedis faciunt apud Euandrum, qui
miraculo Uterorum ,inter rudes artium
l 5 homines
,
XGG POMPONII L AETlhomines,ea loca tum regebat. Is v/itaenshabitumfirmmque uiri,rogat
,quiuir
ejJet.Vbi nomen,patremq$ ac patria ac
*
cepit,(quufK Carmenta, mater cius ua
*
Ara c-xte-cicinatafuerat)extcmporalem aram Hcr
foralis, culierexit, iuueeum indomita maciauit.(Indeferuatum ejl,ut quotannis Roma*ni bouern indomita Herculiimmolet.) etHercules epulum populo dedit:facrufe*riuokit a Potitijs er P'marqs,que tum
TmarH' familia maxime inclyte ea loca incole*
ha t.Forte euenit,ut Pctitij prafto efiet,
hifq- exa apponeretur,er Pinarifquiatardifuere,extis adejis,ad cateram ueni*rentdapm. Potitij ab Euandro edo ili,
apti,fucesfaert eiusdiufuerut,poftea qukinteri; (fent,empti de publicoferui, ofh*cium. exercuerunt. Araab Euandro ere*£ta,cui Hercules decimasfoluit,maximauocatur,er proxima efforo boario,ubiex uoto decimafiunt. Tradunt
,qui ue~
tit diues feri , Herculi decimas foluat,hinc opes m, Luculli fafta memorati
tur,
S3E SACERDOTIIS. IS7
fxr,eripfe Hercules thefaurorum deui Hercules
ptibLtUr.the/auro -
Ve Fratribus x£runlibus
,
quiprimifueruntf.l ij
Laurentix.
M a s V R IV s Sabinus,opii tempore
AUgufii jiat,duodecim fufeepifie
liberos Aceam Laurentia fcribit,ex quis
bui quum unum cxtulijjct,grauiter indo
luit.Romulus in demortui loeufe dedit
,
er ita nutrice pientij?ime confolatus efi.
Ab hoc numero duodenario ,aruoru Sa=
cerdotes duodecim e(fe uoluit,& ut Pii
niusait.fe inter liberos Acc& Laurentia kcca fau.
fratre duodecima appcttauif.Fratres ar= rentia.
uales hi nominati flent,quifaera publica
faciut,propterea utfruges ferat ama.Aferedo igitur& aruistut Varro feribit,
Yratrcs aruales didifunt.Lauretia in eo Fratres
facerdotio dedifie Romulo fpicca corcs aruales.
nam pro rciigioftfimc m f.gni,qu£ uitta
alba colligaretur, <(? item Plinius ait.'r
l 4 Ce
IffS POMPONII IAETI
De lAuguribiK.
Angaradi A VGVRANDI (CfSantiqui'fiima, A
Jx. Ckaldceis ad Gr£cos ,apud quosAmpblarus,Mopfus gr Chalchatfiam*mi augures habitifiunt , a Gracts ad Uc*
truficos uenit , ab Hetrufeisad Latinos:
Komt^M^ *Pfe Romnortm pater Romulus,
stio-nr.augurfi
j-it>cr ideo iniiituitmagifiratus
augurijs confirmari
:
er pofierinon nifi
Lacu* au- augurio iubente , res inchoabant. Locus
augurij ,templu erat: Augur uerfus arie-
tem fedebat , capite udato,lituwm dex=
tera tenens manu, id efi , curuum bacu*
lum,quo in cedo regiones diuidit.gr quzauguria ueniut prodicit:fi Uua fuerint
,
quia a Uua parte Septentrio efi ,felicia
pronuntiat:pars illa orbis propter al*
titudinem proffera putatur: er a dex*
tra parte meridies,quia depreffus efijn*
filix. Dionyfius meminit antiquam au*
Afcanlus Surandi obfhrttationem fuiffie etiaAbo
*
augur. rigmumJsa Afcanius,prius quam aciem
contra
DE SACERDOTIIS. 1 69
contra Mezentium educeret , augurium
capmuit:er ubi micarea Piniferis' fulgur
conjbexit, pugnauit, er uicior fidtian^
taque uemratio er utilitas inde fuit.ut colle^s
collegium Augttru conftitutu jit:er pri augurii,
mum tres Augures fiiere,i tribusTribu*
bus:fic inslituijje Romulum tradit D io*
nyfius. inde quatuor creati.Tadem plebe
per tribunos id petente,quinque plebei
Augures,'quatuor patricijs adiucli fuere Augures
&fic numerus nouem Augurar,i manfit,no':em‘
De Vestalibus.
Vestalem ignem cum penatibus
AEneas e Troia m Tatium tulit.V£"
condito Lauinio, Vettce eedem facrauit
Postea Afcanius,condita Alba.tmplum XeTtx.
VePt£ adificauitin motis Albam parte,
cui [uberat lucus,m quo \lia,Romuli mater,a Marte compreffa fidi. Vestiminiflr<e uirginiutem feruabant .MosLatUnisfuit
,generofas er cattas uirgines le=
gi. Pofl multos annos Romulus caftijiL
l > mas
t?0 POMPONII LAETI
mas focorum ceremonias conHituit, e?Sacsrdo- ut Varro tradit
,Sacerdotes fexagintx,
tes fixa- gUi pu f,liCd facra facerent, per Tribus
i‘nta- q~ curias creauit,i uirtute etgeneris no
bilitate. Inopes ct aliqua parte corporis
debiles, facerdotes feri uetuit,crm aurijsfingulis VeHa qu£da communis erat.
Templum Vcft£ Romulus condidit, er
Virgines legit. Sei frequens opinio Nw=
ttiam Pompiliu afferit.Credibile efi Roi
iitulum,qui in omnibus cmijs Vestam ef*
fe uoluit,feparatm non pofuiffe. Roturt
da effgie templum eji inter Capitolium
CrPalatiumjn eoferuabatur perpetuus
ignis,quia Vesta nihil aliud eft,qum pu
rus ignis. Sunt qui dicant alia quzdam
'Arcana arcanam eo templo feruari,etia Pctifci'*nlemfl° bus er Virginibus ignoU,quidam duo do
Tmo
'
dolia.n° magna,altermi claufum, alterum
ibidem, apertumjm quo nihilejl. Quidam aiunt
4 Virginibus Palladium feruari calo la&
SxHadm. pfum m Troia. Prim£ Virgines d Numa
de&£ quatuor fuere, Gegania,Rerenia
Camil
CamiSa,Tarpeia:du£ alia d Seruio Tul-
lo addita.Castitas Virginibus terminati
eftinxxx.anncs:dece primis difat uirgo,
totide ministra eftj/n reliquis docet.Pof
xxx annos nubendi poterasfit Prima
qii£ capta, fuit,Amata traditur, ideo qua Amati,
capitur Virgo, hoc nomen ei imponitur
.
Capitur d Pontifice non minor annisfex,
er no maior iece./jr quae no fit patrima
er matrima,neue mguafienfu auriu di-
minuta,,Alime corporis labe,nequefilia
ferui,neq.;eius c domicilium Italia no ha
beret.Vestalis,fi
petulanter deliquiffet, \epati* de
uerberabatxr 4 Potificefi incesta fiiffet linqpentu
hoc modo poenas luehat.imtta effireba= ranA -
tur m fandapila per medium fbru ufq; ad
porta Collina, ibi tumultus impudicam
Vesialiuinter muros eminet, 'm quoeji
parua cauerna fubterranea,ad quam per
forarnefcalisdefceditur,in qua cjl firatus
kduliis,er lucerna ardes, er panis,lac,
oleu,ne fame intereat.Depomtur hic Vefalis
:foluitur uinculis, capite uelato in
S7J P OH F ONII L AETI
fuppliciam dicitur. Vontifix quit arcam:
qu&Uin pronuntiavit, cum facerdotibus-
terga uertit,Qrflatm impudica Vejialis
in caverna demittitur, inde /o ffa tellure
repletur ufy ad opercutum:ea diefileris,
tiim er maestitia in toti urbe efi.
De Flaminibus.
. . T''\ i a l e m er Martialem flaminem
Martialis. ‘ ^Romulus inftituit:NumaQuimaQuirina- lem addidit,Varro afferit Nurnam Vom~
pilium Flamines fingulis dijs fici(fe,QT
.
ab ijs nomina dediffierhinc Refbublica,ho
minibus in cavum relatis. Flamines des
Flamines, creuit . Didi autem Flammes fiunt, ex
gelatione pileorum, quafi pileamines
:
quidam aiunt ab infulis, quas flammas
.uocant . Eorum ministri flaminij difti,
Flaminii ' ^ m^n'
l^r£ Flaminuhe . Sed rerum o_
U. mnium faerarum admini&ri,CamiUi di-
Camitti. cebantur.Flamines non poterant,nififin.guli fingulis iijs attribui, er nefias fine
pileo egredi domum erat.
Cf Sal
-DE SACERDOTIIS, »7,
JDe Salijs
.
Salios duodecim Marti Gradiuo le
git Numa^diclia(altando, quod face
re in comitijs quotannis er folent erdebent r uerpcoloribus tunicis ornati per
urbem tripudiant, fuccintti meis baU
theis. Togas fibulis nefiunt, quas Tra= traha,
beas uocant. Gestant in capite pileos,
quos uocant Apicesgladio accinguntur, t .
dextra lanceam aut uirgam firunt, Ima‘ ‘
Thraciam peltam: calefda fiunt arma,
Ancyle uocant , idefc, circum excifium,Encyte,
id fertur calo lapfiim in Regiam Nurne,
anno oflauo regni eius , Lege cautum
erat, ut Salijs Uberi e(feni,& indigene,
er quorum uterque parens uiueret,&cu
iufcunque fiortune,pauperes,aut diuites.
Quidam Salios appellatos putant a uiro
Samothrace feu Mantineo , nomine Sa± salm.
lio,quifaltationemm etnnismuen.it, Traditur Tullus Hoftilius duplicafifie mittes
:rum Saliorum
,
-
'D&Fcec
t?4 POMPONII LAETI
Ve Fcecialibus, & Pa^tre patrato.
:Sasciales T~' 0E Ciries dicii,quodfideipubli-
J? c£ inter populos pr&erant: nam perhosfiebat ut iuftu conciperetur bcUu,&ut foederefides pacis coftitusretur. Eos
\nkituiffe dicitur Numa, quum indicens
dum cfjet bellum Fidenatibus. Hi mittes
. bantur prius quam conciperetur bellum
,
ad res repetendds:&ftnon impetrabat,
bellum indicebant. Fcecialium unus qui
latrem patratum faciebat, ex ipfis fce*
datibus electum,facris uestibus ornatus,ad authores mimarum procedebat:
prius quam urbem intraret, ianitorem
uel alium qui obuiamfuiffet, alloquebar
tur quibufdam imprecationibus. Inde
in forum pergit,tUic differit qua caufa
uenerit:tempus ad cotifultandum dat tru
gmtn dierum: fi per hos dies res infetta
maneret,dijs cdestibus manibufque imocatis,abit, er ad Senatum refert: er ubi
inSett
Er E S A CERDOTIIS. 57?
m Senatu,quod iustum piumque effet
,
sciunt erat, FceciaUs bellum indicebat.
Fcecidium facra nefas uioUre erat: nam
Fabius quum ea uiolaffet, Urbs Romana
d Gallis Senonibus euerft fuit. Dicuntur
Tceciales 'afoederefaciendo feu feriendo. TaeUtei
Pater patratus d patradojd eji, fancien ™^’^do foedere: quia Fcecialibus creabatur,
trat9yisdz
qui tantum in foederefanciendo prteratt
ut quidam feribunt.
De Pontificibus.
P o n t i f i c e s e Patribus legit Nlt
ma, ex his Pontificem Maxi-
mum fecit Martium , Martii filium,
ct ipfiusNum£ generu cuiusfcitis omnia
publica priuatdq,' facrafubiecit, ut effet
quo confuItum plebes ueniret
:
er idem
nec calefiesmodo caeremonias,fed ejiu*
fla funebria er prodigia quomodofufeu
perentur,& curaretur.Defundo Potifi”onl-
ce Max.dlm eligebatur no 'a populo,fedXimw'
ab ipfis Pontificibus, AppeUatifuntQit
Vafro
XVS POMPONII LAETI
Varro fcribit er Dionyfiusjapote Sub=
liciorum reficiebant.quare uidentur 4
Sacerda ~ ^uma nonPontinces , fed Sacerdotumtum prin- . .
1,
’. ,
apes.pn^ctpes nominati, er inde regnante
Anco Martio,quando Sublicius pons fa=Vontifex cius fuit,4 ponte Pontifices appellati,ynde. ^ yeo Ay^ XjtmfK non
mediocriter ad ponte fiunt.Scueuola Pontifix Maximus, dicebat Pontifices dici d
pofje er facere.Quidam fcribunt ab eo,
quod potentia[aera perficiant.
De Rege Sacrificulo.
Po s t q.v a m Romani iam liberi,ex^
tinSlo regio nemine. Confutes creets
runt, necubi defyderium regis ejjet,pro-
pter quadam facra publica, qu£ reges
Ke% ficrifcic'
0ant i iSegem Sacrificulum coniti=
ficulne. tuemnt,zr e Patribus elegerunt C.Ma=
nmn Papyrium, er idfacerdotium Pon
tifici fubiecere, ne nou£ libertati additus
nomini honos officeret.ls Papyrius quic
tis fiudiofifimusfuit.idem fuiffernemo^
, ratur
DE SACERDOS IIS. 177
ratur, qui leges Numae, ab Anco Martio
in mbulis quernisinfcriptdsjurfwinpit
blicurn traduxit
Ve Gallis Matris Deum
.
G alli fxcerdotes Cybeles matris
Deiimfunt,zr [animares, idefi.cac^ele ’
flrati,ab eo quod dea puerum Phrygiumamauit Atym ,cuipr£cepif[e dicitur, ne Atys.
concuberetiUe cum. Sagaritide nymphacoiuit fub arbore: Cybele excifa arbore
ulta eft.Puer ad Dindyma aufugit,& ui
rilMtem [biamputauit.ldeo er Cybele
castratos faccrdotes habere mauu.lt. Se* sacerJa.
eundo bello Punico Romam etiam dfe=tes ca^ra
pomtus eji [acer lapis, quem matremU[aicr
Deum incolaedicebant,per legatos tres, vdm.M. Valerium, L.Emilium, er C. Cm=luent Galbam, er Q u£slores duos,Cn.
TremeUium flaccum, er M. Valerium
Falconem : receptaque fuit deaRcnned
fapientifiimo homine P .ScipiotteNafica
,
quidSenatu in tota ciuiit.te uir optimusf. eptimiK,
m rndic
r?8 'POMPONII EAETI
iudicatut fuit
:
er quodmagisadtnbrabU
lc eft, adolefcens erat. GaUi didi funt i
Gallo flumine Phryguette&es,Samiate*
fiafibi amputmt. Rheancminatur 0’=
bele krnonte Cybelo, que efi parsmon-
tis Dindymi
De Duhmuiris, & Decemuiris.
Dw mvi k i a Tarquinio Superbo
instituti fuerunt, qui foli infyice=
xiM s;_ ret libros SibyUinostdeiudeqmm plebes
ifiuii. creari ex fuis instaret,ex plebais er Pa-
triciis, creati decem, er inde quindecim
qui libros indicerent. Sic i Duumuiris
*d Deccmutos er Qumdecimuircs res
etmxtri. deuenit,cy aliquando datu cura corrigeti
dorum fasiorufuit. Hi Februarium, qui
ultimus erat,pcft lav.uarium pofuerunt.
De Epulonibus
.
-r teter ES Pontifices ( ut aitCice=
[V ro ~)ppter multitudine facrificiorit
- ~tres epulones effe noluerunt,ut ludorum
eptt
DE SACERDOTIIS. 179
epulare facrificium facerent. Iifacerao= EpuUrefa
tium antiquumfdffe constat,fed de gta,-criIlCMm »
te nondum legimus.S<umerusauftus fuit:
duo additi, er quinque fuere epulones:
er poRca theatralium ludorum atque
Circenfium ambitione,fepteinjuiffeEpu
hnes leguntur*
De Titifs Sodalibus.
Sodales Titij facerdotes extra ur*
bent habitabant, er in tugurifs certa,
auguria fcruabant:quoniam ad id depu=,
mi d Pontificibus erant. Nomen 'mdU
pum ejl ab ctuihns.
m % Fomp
POMPONIILxti de Legibus,
Libellus.
Ius natu-
rale,
lusgetiu.
if|j turde,quod ejlcomune omnis
|| bus animalibus. Iusgentium.
v s pluribus modii dicitur. Na
xVlA stetit?. er. .
— -
—
itu cmile, cluo gentes huntanx utuntur. lusciuile,
quod ex legibus.Vlebifcitis, Senatufcais
fuliiijecretis pnnciptm,er autboritus
vas pulli.#pTidenimm uenit.W publicumJnf<u
Zm.1'
cerdotibu.SjCT magistratibus cofi&it.lus
Jus priva priuatum,aifmgidomm utiliatem jj>?-
tum’ Itat.Ius etiL dicitur locus,in quo itis red-
ditur,ut meminit Paulus de lege,er de le
Lex. gis origine.Lex(ut Cryjippus definit)eft
diurnarum er humanam rerum notitia.
Lex dicitur rogatio er obnuntiatio.Lex
donum ejl Ocijcgmahominum fapien-
Le^is yir- tum, coercio uoluntutis . Legis uirtus ejl
- tu. imperare,uetnre,punire,permittere.Lex
ejl xternum quoddam ,quod uniuerfmt
mundum regitjmperandi, prohibendi<fe
fapientia.ex hac kgc lex noihra e[i-.ratio
minfpfapientis,aqualis Dei eji lex: co=*
flatque adfalutem ciuium, ciuitatu.mquc
mcolumiate,uitdmque omnium quietam
CT beaum.Igitur ubi lex no eji, quia erbeatitudo lio ejl: er apud iUos antiquifd
mos, mos fapizntu lex erat:id erat,quo*
niam antiquitas proxime accedebat ad
Deutii.Lexmagifhratibus pr£efl,& magisiratus populo . Optime putat Cicero ,
magiferatu ejfe lege loquenteJmperandi
CT obteperandi modus debet ejfe: r.a erqui bene mperauerit,aliquando obtepe*
retnece(feeji:cripji morales no fotum
obteperare er obedire magistratibus de
bent,fed eos colere atq- diligere.Voteftas fote8*i.
ejifacultas 4 populo feu prmeipe publi= MagUra
ce dati.Magiitratus dici coeptus efluuwtas '
k populo creatus fuit mag&er populi,id
ef,Dictator. Prima fertur Ceres dedijfe ?rimi ie-
leges mortalibus,potiea ipfi fapientes ,
gulatetes
Phoroneus Argiuis dedit : Moyfes calo
Upxs Uebrceis : AEgyptijs Mercurius:
m 3 Draco
POMPONII E AETI
'Draco er Solon Athenienfibus : Minos
Cretenfibus: Lycurgus Lacedamonijs:
Turijs CharundastRomanis Romulus„
De AElia er Fufia LL,
A e LI a er Fufia lege refigebatur
pernkiofis legibus in duitate, qu<s
ideo erat propugnacula er muri otifertranquillitatis . Sed Clodius Trib.ple.L,
TPifone er Awlo Gabinio c o s s. <j«rf=s
tuor leges tulit: exhisfecunda fuit, ne
quis per hos dies quibus quum populo
agi licerct,de cadoferuaretgr quarta ca-
=
nebatur, ne quem cenfores in Senatu ?e=
genio pr&terirent,neue quem ignominia
afficerent,nifi quiapud eos accufatus,
&
utriufque cenforis fententia damnatus
effet: hac lege diminuta eftcenfura, qu£
eit magistra uit£ er modestue.
De lege Aurelia.
Aurelia lege comunicaufunt indicia
Senatui Equitibufque Rem. er Tribunis
ararijs. Eit tulit Aurelius Cotta praior.
De lege Acilia.
Mati
BE I E G ) B V Sf
Manilii Acilius Glabrio legem tulit
de pecunijs repetu&sjtt qua ne coperen=
dinari quidem reum fmit.L. Eifio primus
tulit legem de pecuniji repetundis.
De lege Amionia.
Clo.Trib.pleb.de annona legem tulit,
ut frumentum quod antea fenis ieris ac
trientibus m fingulos modios dabaturs
gratis daretur.
De lege Annoria.
Ea lex annorum modum finit,quibus
magistratus capiendi potestas fit.
De lege Aterma.
Hzc lex,quum mos prifeus fuiffet irro
gandz multz per magistratus , duisaut
bouis nomine , ouis zre deno , bouk zre
centeno dijfiniuit.
De lege Aquilio.
Aquilia lex ab Aquilio latu, de dolo
malo,de fraude, de deceptione Jde fmula
tione. De lege Cincia.
Cincius legem tulit, qua cauetur an*
tiquitus, ne quis ob caufam orandam
,
m 4 donum
IS4 POMPONII LAETI
donum pecunUmue acciperet.
De lege Calphurnia
.
Calpburnia lege pecuniaria poena
inter alias pernas adiccla fuit. L. CaUphurniusPifo eam tulit.
De lege Cornelia.
Cornelia lege cauetur , ne qui legatis
exterarum nationum pecuniam expefam
ferret.A.Cornelius coss, tulit idem
aliam tulit,ne quis in Senatu legibus foUueretur, nifi ducenti adjuiffent : ne quis
quumfolutus effet, intercederet, quii ea
de re ad populum ferret. Tulit idem Cornelius , ut Pnetcres edidis fuk ius dice*
rent.Lex ejld Cornelio quodam Uta,ut
homines qui parricidij caufa telo accitu
di fhit,gladio perfequantur.
De lege Cafiia.
A Cafiio Longino lex lata ejl Cafiia,
qua populus per tabellafuffragiafrrret.
C.Mario, C.Flacco cos s. alia ab
eodem lata,ut ille quem populusdomnafit
fet,culue imperium abrogajJet,m Sena=
tu non
'a\
DE L E G I B V S. iSf
tu non effiet.
De lege 7abii.
Fabia lex a Fabio lakl,qua adiedla
poena efiiUis qui deducunt cr fedantur
candidatosm comitia
.
De lege frumentaria.
Frumentaria lex a Sempronio Grac*
cho lata eji,qua frumentum e publico di=
ftribueretur Pop.Kom.
DelegeFalcidia.
Lege Falcidia d Falcidio lata,cauetur
ne plus dodrante legareliceret,propter*
cd quod multi harediMemrecufabant.
DelegeFlauia.
Flanius legem tulit deplagiarijs,quu
quis dolo feruum aut pecus a domino
filium a patrefubtrahit.
De lege Gabinia.
Gabinius legem tulit,qua bellum Cn.
Pompeio magno contra Viratas datum
eft , contra C . TrebelUj Tribuni plebis
intercefiionem.
De lege lania.
m f hmia
tS<f POMPONII LAETI
Imius Syluius c o s s. cum Q_.Cm/i*Metello lege tulit bello Cimbrico
,quoi
diu praue er infelicitergdtum eft, prom-
pter diminuti miUtk ftipendia.
Delegelulia.
Iulea lege puniuntur adulteri. Idem
Julius C£far legem tulit de peculatu itt
eos qui Rempubuielfacra furati funt.uei
jurantibus auxiliatifunt3ueffurta frient
tesfufceperunt.
Df lege Lecioru.
Quum adolefcentes in centralibus
drcmuienirifokrent,Q_,.Ledorius pes
nam deceptoribus adiecit*
D e lege Licinia.
'P. Licinius Craffus orator , er QMutius Saeuold Pont.Mox. lege tulerut
ie regundis ciuibus, ut in fu£ quifque ius
duio.tis redigeretur,quum multi I tali cu
pidittte duitatis Rom.tenerentur.
De lege Manilia.
L.Manilius legem tulitM quando res
« nobilibus aduerfage&g fuerantjUi ad
magist
1B £ 1 I S f B V !) »37
magistratusgerendos admitteretur,quo-
yim maiores in Romana Repub.magis
pratum non exercuiffientJnimUnoii au-
tem Noni appellantur.
De lege Otkonia.
Otho Trib.pl.legem tulit , ne quis ctt
ordine Equestri injfiedaculis fiederct,ni
fi feftertia quadrmgctt pofiideret: quod
fi cctingeret'quifquis effiet,fiue ingenuus
fiue libertus,inter equites pedare lice-
ret ingradu xim.De lege Oppia.
Oppius lege tulit,ne fij.perfi.uo orna
*
tu mulieresRo.uterentur, neue pilentis,
idefi,rhedis penfitibus uterentur, neue
plus uncia in auribus appenderent
.
De lege Hortenfia.
Hortenfius legem tulit, ut eo ture
quod populus flatuiffiet,& omnes Qui-
rites tenerentur.
De lege Pompeia
.
C.Pompeius Strabo latalege ueterU
bus incolis Tranfbadam ius Latif dedit,
quod
ISS POMPONII tAETI
quod aeteres coloni£ Latina habebant,
ut petendi mgiftratus, er duitatis Ro=
me iui adipifcerentur . Cn .Pompeia*
Magnus legem tulit,ut QjieBorfujfra*
gio populi ex his qui Confutes fuerant,
crearetur . idem Pompeius legem tulit,
qua ajberrima poena parricidasafficit,Si
quis paretis fili} fata praparauerit clam
er palam,mfutus culeo cura cane ergal
lo gallinaceo,er uipera, erfuniam ma-
re aut in flumen proijceretur.
De lege Papia.
Lege Papia prohibentur peregrini,
uti urbe Roma.Marcus Plotius SilTrU
humis plebis, Cneo Pompeio Strabone
,
er Lucio Portio Catone c o s s. le=
gem tulit, utfingule Tribus quinos de=
nos exeo numero fuffragio crearent,qui
eo anno indicarent . L. Rofus Otho
Conful legem tulit, ut in theatro Equu
tibiis Romanis ordines x x 1 1 1 1.jfeftan
aigratia darentur.
De lege Satyra.
Satyr
DE LEGJBVS.Satyra lex ejl, que uno rogatu multa,
er uaria comprehendit.
Be lege Scantinia.
Publius Scantinm legem tulit,qua
puerorum concubitores grauifupplicio
afficiuntur.
De lege tutelari.
Lege Tutelari canetur, ne quis tutor
perfmulacionem pupillumfraudet.
De lege Variana
Q_. Varius Tribunus plebis legem
tulit, ut quereretur de his, quorum ope
conftlioue focij Populi Romani arma
fumpjijfent.
De lege Voconia.
Voconius legem tulit, nequis cen*
fus,id eji,pecuniofus , heredem unicam
relinqueret filiam, erat autem cenfus
iUe, qui centum miUiam profefficne de -.
a
tuliffct.
De lege Valeria.
Valerius Publicola legem tulit, ut
nuUi magistratui liceret corpus Ro=mani
I$-a fOMPOSII LAETI
matti ciuis indicia caufa condemnare, IU
ceretque damnatis ad. populum prono-
care
H£c habui M . Pantagathe ,qua de
magistratibus er facerdotijs er legibus
compendiose fcriberem , ut ex eo coma
pendio aliqua ad noshros utilitas peruea
mat:gr ia. depinxtjfe opinor,ut ante
cculos ueluti in abeUa pofuea
rim.Scribant alij diffujius
Pomponio fatis
eji placere
fuis.
EI N I S*
r XV OGRJtV HV$Leclori.
MNIBVS dottis
probari audio,Leclor,
facrofandtam effe no-
bis qui Ubros trada-
mus,an t:quorum authorum Iecho
ne oportere.Nec utflatim occur-
rit locus qui minus placeat,conjo-
denditm,aut quammuis cautis ma
tubus temerandum •Vfu enim didi
cimus, folerefepius etia d dodtifs
fimisfalfa pro ueris, et progenui
-
nisadulterina uerbafapponuquod
quidemft errore eorum, qui plus
fapere yolunt,quam parefijtaq ;
licet multa in boc Fenestella de-
torte dicta, multa ex Linio, reli-
quifque autboribus,ex quibus bo-
nam , ac prope omnem fui operis
partem defampfit , corrupte, &alijs -verbis transcripta ejje nide-
rimus , eam tamen ex prudentumcojiho,renerentiam. obferuare voluimus,yt ne vnum quidem ver-
bum3,nifi plane abfurdum irnmu-tauerimus3fed in compendium varias, ytpotuimus
3tum lectiones,
tum castigationes redegimus, vtnostram nuU.a in parte diligen-
tiam defui/Je tibi videas
,
Lector3 nostrkmque
operam boni
I N Z. F E N E S T EL,/x libellum de Sacerdotes
MagUitatibus Roma-
norum3caftiga~
tiones.
In caput primum.
Trimam Pani Lyaeo. paga.uerf.j.
Lupercalefque ludes faftos fuijfe. pas
ginaj.uerf.7.
In caput i.
Qua pY£fc amentum agens nando tras
iecerat.Ex Liuio liba, Decada. pa*
gma s.uerf.s .
Ex loco infesto.SicLiuim ibtd.pagma $>.,
uerfu o.
Diuiimte credita Carmenta matris.pa*
gina 9 .uerf.ultimo ..
Auguidioremctue humana intuens. Ex. LiuioJbid.pag.p.uerf. 7 .
Ueextisfoknnibus uefcerentur. Ex Lis
uio3ibidem.pag.n,uerfa
.
n Linita
«24
l,winslib.9 .Decad.i.de Potitioru itites
ritu tmtumeminit.pag.i i ,uerf,7 ,
In caput 5.
Regias affinitatefluidetur abundare,er
melius legasp. omittas.pag.n. uer.s.
Incaputa.
In arce ,pue in adito quodam loco, pas
gmaiiMerf.it.
Tum iUum haud;
cunctati ter dfadige co
tem ferunt. Ex Liuio Ub. upag.it.
nerfu 7.
Ad Leuam Curve popam. pag.t t.uer.n.
Nam quum libros legeretad facra popu
li pertinentes , meminiffe fe locum,
ere. pag.i<s.uerf.7 .Ex ValerioM<u
ximo lib.i.cap.i.
In caput t.
Quodmfacro,capite udato cfc. pagi'*
nusMer.s.
Ignem e Flaminia , id efl Flaminis dialis
iomojiipfacrum efferri&c. Ex A.
Gellio Ubao. cap.it. pagina is, «w-
fu a.Et
£/ de eo leffo trvnoftiucontinuuno des
cubaknecfc in eo lefto cubarealiufes
efl,neque apud eius lefti fulcrumca*
pfuti efic conftrueatcpferro oportet.Ex GeUio lib.xo.cap.is.paa9.Ucr.T4,.
Sub tctio uti libet,cr non pridem a Pontifcibus, crc. Ex Gellio ibidi rn. pasgina x9.uerf.19.
Tunicam intimam nifr in locis teftis nonexuit , nefub calo tanquam
, crc .Exeod.GeUiojbid.pag.to .uerf.zx
.
Super flaminem Dialem in conuiuio nifi
rex facrificulus haud{quif[Maccum*
bit.eod.ibid.pag.1 o.uerf.z.
In caput c.
Cuius duntnxatfatuis religionum obfer*nationibus ratio haberi pofiit,gratiaPopilia legisperfe ratujit.Ex Gei*lio lib.x.cap.iz.pagaj.uerf.14.
In caput s.
ScitisPotificisfubieftafut.pa.zr .uer.to.
Nfc calefies modo ceremonias edocere»pag,\7 eucrfxe.
n% in
lncaput e.
Vide nunt ikt legendum jit , Regnante
VsHo Hofilio apud Liuiu metio non
efi.Nd liuius,Fcecialis nominis metio
nem nuRa facit ante M.ValeriuEce*
cialenmb uUiasuetuftiorisfoederisme
morum fuiffe negat.pag.is.iterfui 19
.
Et no minus puberibus tribus pr&fentu
bus dicit, pag.s c.uerfis,Ex Linio 1.
Decada.
In caput 10.
M,VaImus prim9F cecialis.pa.3 1Meret.
Verbenm caput capiUbfp angens, pa-
gina 31.nerfuVnie res repetuntur^capite udato (fiiu
Unce tteUmen ejl ) Audi lupitcr, itu
<jui'c/tudite Emesrcuiufcuntjuegentis
funt,nominat. jSic Liumginde to-
tum hoc prope caput ad uerbum de=
fumpttim ejl.Hunc confulelib,i.De*
cada.pag.n.uof.n
.
In caput ti.
Vocem eidem er creditam efe. pag.16.
197
uerfu i o.
Simulacbro onufta uediaretur. pagi=
Mis.uerf.i?.
Manu arrreptzt >puett£ admodum parum
conantis.pag.i-! ner.14.
Ad id facerdotium legendos, pagina st*
uerfultmo.
In caput 14»
Scptemuiratum epulonum.quoniain.pa-
gina i.o.uerf.to.
IK II B, FENESTELLAEDE M AGIS T RATI E VS
ROMA N I S.
Et 4 minere imperio maius,aut a maiore
collega rogare iure rto poteJl.Ex Gei
liolib.n.cap.i-4.pag.4.i.uerfi9.
Cenfires £que non eodem rogantur au=
fyicio atque' Confulcs.Sic GeUius ibis
dem.pag.41.uerfu
Minoribus creandis magifvratibus. pOs
gina Ai.uerfr.
Et concione ufoueduaq. auocare potef.
Ex Gellio ibidem, pa.41Merf.19.'
' n s Efl
t$S
Eprogare quid populu quod fujfragijs
fw,eyc.Ex Getio ib1d.pa.44.uer.94
In caput i,
Vbi filiam illi erc.pag.4$j(erf.i .
Ai carcerepr0fequebatur.pa.4S.uer.il,
toepiflolaad Oppiamm.pag.49.uer.u
Tribunot quoq; miliares, qui pro Con=
futibusfiii(fent.Ex GeUio li.14.ca.>?,
pag.49Merf.it .
Prafedo urbi Latmaru caufa relifio.Ex
GeUio lib.t4.cap.$ .pag.49Merf.ts,
ius habeat fententue dicenda,quii
ex ea aate Erafetius fiat ,qua non
pt Senatoria. Ex GeUio ibidem, pa*
gma49.uerf.19.
Et Tribunis plebk,qmiqum,z?c, pa*
ginaso.uerf.u
Opus etiam Ceforiu ftcifie cxi&matos,per quos,crc.Ex GeUio Ub.14.ca.74
pag.so.uerf.19 .
In caput;.
Et ante omnes pene magiftratus , limius
certe Gracchan9 in eo U.erc.p.ss.uer.g." Q*£r
I5#
Quxttores hahuijfe cojlat. pa.sS.uerau
Vt Gracchanus dixit, pa.s s. uer.n.
In caput 4.
Confulendum rati.pagss.uerf.n.
Annus circuagcretur. id ab re, quod nue
quoq; tenet nome. Interregnum ap*
peUatum.Ex Liuio lib.udecad.i.paa
gmas7.uerf.t9.
Qui ucl imperiti pofituri, Littius amijk
furi habet.pag.ss.uerf.u
Atque ea conditione regent creabant.
pag.ss.uer.14.
In caput s.
Tu. primu Duumuiros creat.p.st.uer.7*
Vniat tumen augmento CoUeg£ Trium-
uirifadifunt.pag.si.uerf17.
In caput s.
$e 4fuo liberto aut cotcmni dixerit, pa*
gina si.uerf.tS.
EtilmemUi pnefett?,&c.p4.S4MerMlt.
Tepidarium quietem.pag.se .uer.s.
Vr£jtfto urbi Latinaru. pag.ss.uer.19.
In caput 7.
8 + Vt
300
Vc aduerfts omnes magiftratits gffet.
prouocatio adpopulu. pa.ss.uer.,s
L.Sextius creatus efb. pag.ss.uerf.zo.
Exercitum 0utferuntjntra, gjc. pagUnd 7 0.acrf.it.
Exercitum imperari prcfdij caufa&c.pag- o.ucrf.i.i..
Incaput s.
C.Martiut.pag.rz.uerfi 9.
In caput 11.
Nec quicqudin proumcianegotioru exo
ritur.Ex PadedUs.ti.deojftc.procon.
l.Necquicquam.pag.s o.uerf.s.
Vt obfequium parentibus er patronis
liberifque patronorum exhibeatur.
Digeft. de cffic.procon.l.de plano,
pag.st.uerfs
.
"Libertos aut patribusfilios , cum c»
pag.sijierf.9.
In caput 14.
Omnem Reip.fyeciem conturbaruntidUbtis,crc.pag. s9 .uerf.s.
lurciurado iftumne comitia creadis no*
ais
aet
nouis magistratibus haberent. pagis
m.s>o.ucrfu a.
Comitiis perferrentur. pag.oo.uer.s.
Eo iUi nihilo mitioresfafti,hac petukit
tk,z?c,pag,9o.uerf, i;.
Ellum obfoletz ueite. pag.so.uerfu.
§
t
Armata plebs infuerim monte exAuen=
tino fecedsrc.zrc, pag.s>4-.uer.i.
In caput i?
M. Leftorio primipili centurioni. pa=
gbu $6.uer[u s.
In caput ir
Neque Confulibus,quum tot populo*
rum bella imminerent , opere effetid
negotium agere. Mentio illam ab Se*
natu eji , rem operofora ac minime
Confularem puo proprio magistratu
egere, cui fcribarum ministerium,
custodia'que er tabularum cura, cui
arbitrium femuhe cenfendi fubijce
*
. retur. Sic lAuius aduerbum. libro 4 *
I) ecad.prima.pag.99.uerf.s . .
: t n s Aulo
Aulo Mamerco AEmilio Didatore,&Iulio Virginio,crc. pdg.iauucrf.s.
In caput is
Captis CorioUs,pag.ic4.uerfu i?.
T.Clcelium Sicuhm.pag.ios.uerf.it.
legibus ac magidratibus infignirent. p4
gina ioff.uerf.9 -.
In caput tp.
jyiuus Titus detraxit.pag.iop.ucrfu u
In caput io.
Succurrerefepenumero ter.ujpnt.pagU
na no.uerf. i.
qu£ deitinere unanimos uidebatur. Ex
Liuio.NonnuUi uero fi c,Quod didis
nere animos hominum uidebatur.pa*
gina uoMerfu 5.
P, Decius Mus, M. Papyrius,
blius. pag.1toMerf.1t
Quirem difficillimam trailatu, cr ple*
runque parti utrique ,femper certe
alteri grauem. ExLiuicad tierbum*
pag.uoMerfu 14.
Etintp
Et impeditioraJneriia debitorumqumfacultatibus aut cerariorum menfis
cum iere in foro pofitis, diffoluit: ut
populo prius caneretur: aut afiuna*
tio, (equis rerum pretijs liberauit:ut
non modo Zjc. Ex Linio ad uerbwtu
pag.uo.uerf.19.
In caput tu
Obligabantur. pag,iii.uer[s.
In caput 24.
Cum hamis er dolabris, pagina «7.
uerfu <s. SicDigest. titulo de offa
cio pnefedi uigilum.
In caput te.
A quibus(ut extimatione deducor)dift
ficiM bellorum gr ciuilium [editio
a
tum tcmpore,muri custodteque por
tarum per milites fiationarios munurentur. pag.ns. uer.it.
In caput 1 e.
Ex quibus hares msHtutus ejl,fokerta
dc non funt , confukndus erit Impes
rator
*©4
rator , tiequid inde detrimenti patida
tur. pag.iu.uer. 7.
EX POMPONIO LAETO,
De Cenforibus.
Qui plebeiut, in. Ceritwm tibulos refire
tur , aut Cerites tibulos
.
Ex GeUio
lib.is .cdp.i}. pag.\$o.uerfu,7 .
De Lupercis.
Quem Romani uocant lunam, pag.iss,
uerfu 7 .ex Linio lib.i.Decad.u
FINIS.
INDEX.BREVIS INDEXDI GNITu€TVMomnium ac magiftrcttuurn, necno
&jacerdotiorum3qua in to-
to Feneftelia ,& Pom-ponio reperiri
pojfunt.
A
Aborlgenes fdgindtsz
Acca Laurentia i&7
Accenfi er pracones 14%
AEdes Ve&e 1
6
$
AEilcs 148
AEdiles Cereales s?
AEdtles Curules ‘49
AEdiles ? kbeij s>
AEdilim munera S6
AradiA' *4
Amatf nomen unde ibidem
Ancyle unde t7S
Ancy
Ancylia quid
Antiquum oppidum 164.
Antonij tyrannis n?
Apices
Appius Claudius Centimanus, R. liter£
inuentor.quod non eft uerifimile ifs
Appius ClaudiusJibidims excplum s>
o
Ara extemporalis >ss
Arcanam templo Vestae 170
Afcaniusaugur, '$9
Atis 177
Augurandiars tss
Auguresnouem n»9
Auguria nAugurium collegium te
B
Belli ducendi mos 30
Bona dea «r 1
C
171.
69
Cani
Caci caedes
Camilli
Candidati
INDEX»Candidati principis 1«
Canis immolatur 154
Carmenta iS
Cajtiani t St
Celeres 1}S
Cenfores loo.ZT 14^
Cenforum authoritae 103
Cereales 149
CoUegiuvt augurnm lS$
Cotlegium pontificum tS
Comitiati 14S
Comitiorum diuerfittf 69
Concionem habere 44Confcripti qui 4*
Confules
Corona/picea 167
Curia UJCuriata leges ibidem
Curiones
Cybele *77
DDecem tabula t*
Decem
index,Decem Traquinij
Decemuiri
D ecemuiri e duumuiris 40
Decemuiri exafli s>?
Decemuiri legunt ferendarum eaufet
creati Ss
Decemuiri tyrannis
Decuriapatrum ,57
Diflator 71.0*14*
Diflator unde appellatus. 7 i
Dialis flamen '7*
Dialis unde ' 18
Duo dolia in templo Vefl<e 170
Duumuiri
Duumuiri capitales. ?s>
Duumuiri clafeisrefiituenda 117
Duumuiri er decemuirifacrorum n s
Duwmirifacromm ss
E
Edifltm pratoris -?5
Epularefacrifecmm '79
Epulones '7 8
•_ • F<t«4
INDEX.'
'r FTdtld 1S%
Fafces_ ;
ij4
Fatua ist
Fatuarij ibidem
Faunus t.Zsi6%Februarius ,sfFebruata dies ibidem
Feriendifoedem ritus ; J9Flamen dialis %$
Flamen widediftus iS.^r 17 j,
Flamines l7tr
Flaminul£ ibideni
Fceciaks ,74Faecialesunde i7 $
Faeculisfacerdos t s
Fcerialis munus ibidem
Foedera unde appettattl 19Fratres aruaks
, qui primi fueruntfilijLaurenti&
"
G
G<tUi Mtrfra deum t77
GaSio
5 K D E Xt
GaUi unde difii ibidem
GaUi facerdotes 37
H
Hercules Cacum interjicit »6f
Hercules thefaurcrm deus tsr
I
jgnis ueftalistSs>
Inaugurandi ritus
interrex ys.erijs'
piterregia pcteshts ibidem
lanasIffi
luslS°
Wciuile tf7.er 1 S0
lus ciuile Vapyrkntm *J
+
lusgentium lfo
lus honorarium so7.CT
Ii« priuatu/m_
lS 0
I«5 publicum ibidem
lus naturale ibidem
lus refbondendi publice ,ff0
&
IN 3 E 5t
LLatinarum feriarum prafidus iop
Legati proconfulum Si
Legis uirtus jSo
Lex ibidem
Lex duodecim tubularum iSi
Libri Sibyllini 17S
J.ycaus ?
Lycaea iSf•
Lidores «3+Lidcres unde 67Lituum quid t»
Locus augurij I 6"S
Locus Senatus habendi 4SLuere 1S4.
Luperci t-crisiLupercales unde - 7Lupercalia Iffj
Lu&rum »50
mMagiftcr equitum
& ir
I K B £ %*
Magister populi
Magister {tabidi I3S
Magistratus iSt
MaieftdS regia »3+
Martialis flamen 17 i
Mater deum 177
Menfarij HO
Merum imperium St
Minorum magistratuum fflccks »'4
Mons facer 144
Multitudinis patroni U f
N
TSaficauir optimus 17?
O
Ordo confulendifenatus 7
P
Palladiim 170
Fan
Fana cfuare nudi coluerint 4
Pan Lyctus 1et
Fanor
s
INDEX.Panosfacra atquefacerdotes i
Pater patratus unde
Patres confcripti 4 f.er iis
Patres patricij 'IS
Patres qui 4SPatris Patrati partes
Patricij qui luerasPedarij qui 4<S
Peregrinus prator 107
Plebifdta ts&Pompeij ditium $7PontifexMaximus
Pontifex unae t7&
Pontifices ibidem
Pontifices Maximi 17 1
Pontifices unde zrPontificis maximi titulus 17 , cumPo
pulo agere 44Potestas tSt
Potestas Senatus er plebis *tSPotitij grPinarij sPotitij er Pinarii Herculis $
0 i Praft
INDEX.prfftdi alarum e? cohortium
Pr£fedus annon£ su€/ 1 > S
Pwfedus caprorum 14.0
Pnefidusfabrorum 141
pwfrdus militi* 189
Pr£feclus legionis 140
pr£ftduspr£torio pf.uj.erus
Preftdus uigikm
preefedus urbis ffi.IOp.CT IJ7
pnefes n»
"Praetores IOS
Praetor peregrini& U4Praetor urbanus ibidem
Primilegumlatores iSi
Primipilus 140
Princeps duitatis 13S
Proconfitles 7 S.CT k ?
ProcuUni ifft
Procurator Cafark iif.CT ite
Q-
Qnestores snermQtjac&ores duo 144
Q%£&
I K D E X,
Qtt£&ore? parricidij is
Quatuor uiri
Quinque uiri ibident
Quinque uiri menfarij iop
Qtmdecmuiri 178
Quirinalisflamen 17*
RRexfacrficulas 17S
Rhea 178
Romulus augur «rs
Romulus, urbis Romctnx conditor ij?
Rujulci tribuni
es
148
$
Sacerdotes castrati 177
Sacerdot. principes. 17S
Sacerdo tesfexagmu 17 0
Sacerdotiafratrum arualium 11
Sacerdotium patris patrati. si
Sacrificulus 34
Sacrorumrex ibident
Salij Marti dicati *4
0 4 Salij
INDEX):Salijqui
Salitis ibidem
Secures 154
SeUa curulis ni
Senatores 4s-cr ‘s<f
Senatoria £tas ?o
Senatoria perfotus st
Senatorum origo 44SedatufconfuItum i,<?
Septanuiri epulonum 40
Simulacri traieftio Matris deorum si
T
Tarquinii mors $e
Tempus Senatus is
Titijfodaks «79
Torquati cognomentum
Trabea
69
I7t
Tres uiri 11J
Tres uiricaptmles 1?>
Tres uiri monetales ibidem
Tribunus celerunt ni
Tribunicelam equitum S4-
Trib
IN D E X.
Tribunimilitum i+r
Tributu militum
,
er confutaris pote*
flas $7Tribunifaerofanfti t+r
Tribunitia poteBas ibidem
Tribuni unde m.er i+<?
Tribuni plebis 74.er 144
Tribus 1nTriumuiri coloniae deducendae ioj
Triumuirireipub.conslitu. mTroffuli %}$
V
VeBales it.CT tS9
Vestalis delinquentis poena »71
*
FINIS,
L V G V V N
1
3
Excudebat Theobaldus Paganus,
M.. D. LI.
f
f
!
i
i
L
i f .
*V> ' •
rlt-
f
I