Embed Size (px)
Citation preview
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 1 minn 12
L-isem u l-kunjom: ________________________________ Il-klassi: ________________
GĦALL-ISTUDENTI:
1. Wieġeb il-mistoqsijiet kollha kif mitlub/a.
2. Ortografija, punteġġjatura, ideat u preżentazzjoni tajbin jgħinuk tikseb riżultati aħjar.
GĦALL-GĦALLIEMA:
L-Iskema tal-Marki
Taqsima 1A 1B 1Ċ 1D 1E 2A 2B Total
Marka 10 4 8 8 20 15 15 80
Marka tal-
istudent/a
Kummenti:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
L-GĦAXAR SENA IL-QARI U L-KITBA ĦIN: SAGĦTEJN
Il-M
AR
KI
MIĠ
JU
BA
It-Taħdit 10
Is-Smigħ 10
Il-Qari u l-Kitba 80
IT-TOTAL 100
Rotta 3
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 2 minn 12
L-EWWEL TAQSIMA: IL-LINGWA (50 MARKA)
Aqra s-silta li ġejja u wieġeb il-mistoqsijiet ta’ wara.
Is-Sabar
L-istennija, iktar u iktar l-istennija fit-tul, donnha mhix fin-natura tagħna. Ilkoll nippretendu kollox
mill-ewwel, fl-inqas żmien possibbli; tagħfas buttuna u jkollok ir-riżultat. (par. 1)
Forsi għalhekk ħafna jippruvaw jaqbżu f’kull tip ta’ kju; forsi għalhekk jitilgħulna malajr u nimtlew
rabja li kultant twassal għal vjolenza u aggressjoni tant li ma nibqgħux nirraġunaw u għalhekk
niżvogaw ir-rabja fuq ħaddieħor. (par. 2)
L-għerq tar-rabja mhux biss it-traffiku kull meta nsibu ruħna f’karozza fit-triq; mhijiex biss l-
effiċjenza li nippretendu minn ħaddieħor u ma nsibux; mhix biss il-mentalità li għandna li ninqdew
mill-koxxa qabel kulħadd. Ir-rabja għandha għeruq fil-fond, fl-egoiżmu tagħna. Dawn l-għeruq tant
jinsabu ankrati fil-qalba tagħna nfusna li jwassluna biex nirraġunaw li kollox għandu jdur magħna
u kulħadd jagħmel li rridu aħna. (par. 3)
Iżda hemm sitwazzjonijiet oħra li jnisslu r-rabja fina li mhux bilfors ġejjin mill-egoċentriżmu
tagħna. Tista’ tkun is-saħħa jew in-nuqqas tagħha, jistgħu jkunu l-inkwiet jew l-azzjonijiet ħżiena
li nirċievu, in-nuqqas ta’ rażan jew l-għira għax il-borma tal-ġar tfuħ aktar minn tad-dar. U din ir-
rabja ddaħħalna f’ċirku vizzjuż li ma jħalliniex ingawdu lilna nfusna u lill-oħrajn. (par. 4)
Għalina li ngħixu flimkien f’familja, fi gruppi, f’komunitajiet,
f’soċjetà, dan hu għadu kbir. Għalkemm ngħixu flimkien u neħtieġu
lil xulxin, il-ħsieb li aħna aqwa minn kulħadd jaqtagħna mill-oħrajn,
inissel fina rabja li tneħħilna l-paċi minn qalbna u żżommna f’tensjoni
kontinwa. (par. 5)
Is-sabar u l-paċenzja jgħinuna nikkalmaw u nirraġunaw aħjar; jgħinuna biex, filwaqt li nagħrfu u
naċċettaw ir-rabja, nesprimuha b’mod tajjeb, bi kliem li ma jkabbarhiex. Meta nistabru u nieħdu
paċenzja biex nikkontrollaw mill-ġdid lilna nfusna u nieħdu r-riedni f’idejna jkollna l-qawwa biex
ninżlu fil-qalba ta’ din l-emozzjoni qawwija fina u naraw x’inhi l-kawża tagħha. Il-vjolenza u l-
aggressività jkabbru r-rabja mhux inaqqsuha. Xi ħadd għaref qal li min jimxi fuq il-ħass jissogra li
jiżloq bil-kbir! Is-sabar u l-paċenzja, imqanqlin minn rispett lejna nfusna u lejn l-oħrajn, huma l-
għodda biex nirraġunaw aħjar u niddeċiedu tajjeb anke f’sitwazzjonijiet sempliċi. Ma ninsewx li
ħajjitna hija mibnija mid-deċiżjonijiet żgħar jew kbar li nieħdu. Ikun ħafna aħjar għalina u għal
kulħadd li kieku d-deċiżjonijiet li nieħdu, neħduhom b’aktar sabar u paċenzja. (par. 6)
(Addattament ta’ artiklu meħud minn Flimkien ta’ Novembru 2016)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 3 minn 12
1A. Fehim it-Test
10
Wieġeb il-mistoqsijiet fuq is-silta li qrajt.
1. Skont l-ewwel paragrafu x’nuqqas għandu l-bniedem?
____________________________________________________________________________ (1)
2. Liema huwa l-fattur ewlieni li jikkawża r-rabja? (par. 3)
____________________________________________________________________________ (1)
3. Semmi żewġ sitwazzjonijiet li jnisslu r-rabja. (par. 4)
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (2)
4. X’jirrabjana u jnaqqsilna l-paċi f’qalbna? (par. 5)
____________________________________________________________________________ (1)
5. Agħti żewġ raġunijiet biex turi kif is-sabar u l-paċenzja jgħinuna nħossuna aħjar. (par. 6)
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (2)
6. Liema mġiba tkompli tkabbar ir-rabja? (par. 6)
____________________________________________________________________________ (1)
7. Agħti żewġ sitwazzjonijiet li ma jissemmewx fis-silta fejn il-bniedem jista’ juri aktar paċenzja u
sabar.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (2)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 4 minn 12
1B. Għarfien il-Lingwa
4
1. Fisser dan il-kliem skont kif inhu użat fis-silta:
a. ankrati (par. 3) - __________________________________________________________ (1)
b. egoċentriżmu (par. 4) - ____________________________________________________ (1)
2. Fisser il-qawl li jinsab fir-raba’ paragrafu “il-borma tal-ġar tfuħ aktar minn tad-dar” skont kif
inhu użat fis-silta.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (1)
3. Il-pronom mehmuż -ha fil-kelma nesprimuha (par. 6) għal xiex qiegħed jirreferi?
____________________________________________________________________________ (1)
1Ċ. Il-Grammatika
8
Aqra sewwa din is-silta u wara wieġeb il-mistoqsijiet kollha dwarha.
Moħħ Imxerred
Meta jiġi t-tifel biex ikun jista’ jkellmek, għandek tħares f’għajnejh u tieqaf biex tisimgħu. F’dak
il-mument, it-tifel ikun fiċ-ċentru tal-attenzjoni tiegħek. Aktar
minn hekk, taċċetta li tisma’ mingħajr ġudizzju, b’ġentilezza,
kompassjoni, kurżità ġenwina, fiduċja u paċenzja, imma
bl-attenzjoni kollha. Inkella inti tkun qed tinjora lil ibnek.
F’dan il-każ, jekk it-tifel jgħidlek li weħel f’xi eżami, ma tibdiex
tgħajru injorant u għażżien. Minflok, tgħannqu, u taċċetta li
l-marka li ġab hi dik li hi. Imbagħad, tesplora b’imħabba għalfejn
mar daqshekk ħażin. Hekk, it-tifel iħoss li inti jimpurtak minnu
ġenwinament.
(Addattament minn Moħħ Imxerred ta’ Janet Falzon mir-rivista
RM2000, Jannar 2017)
1. Aqleb din il-frażi mill-ewwel sentenza fil-perfett, “tħares f’għajnejh”.
______________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ (1)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 5 minn 12
2. Mis-silta kollha sib:
a. Konġunzjoni magħżula li turi kuntrast: _________________________________________ (1)
b. Konġunzjoni magħquda: ____________________________________________________ (1)
3. Aqleb fil-passiv il-frażi inti tkun qed tinjora lil ibnek.
____________________________________________________________________________ (1)
4. Poġġi ħdejn it-tweġiba t-tajba: Il-verb taċċetta huwa verb:
(1)
5. Mit-tieni paragrafu, sib eżempju ta’ verb reċiproku: __________________________________ (1)
6. Qiegħed din is-sentenza fil-Futur Kontinwu: “tesplora b’imħabba għalfejn mar daqshekk ħażin”
______________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ (1)
7. Mill-ewwel paragrafu sib eżempju ta’ verb awżiljarju: _______________________________ (1)
1D. Il-Kitba Komunikattiva
8
Kitba ta’ ittra formali
Agħżel mistoqsija WAĦDA minn (i) jew (ii).
Ikteb bejn 60 u 80 kelma fuq wieħed minn dawn is-suġġetti li ġejjin. Niżżel l-indirizz meħtieġ u
semmi dak li huwa mitlub minnek fil-mistoqsija. Tinsiex tindika n-numru tal-mistoqsija magħżula.
Ismek: Mario/Maria Borg
L-indirizz tiegħek: 50, Triq il-Kbir, Ħal Tartan TRT 1045
L-indirizz tal-gazzetta: Ħajjet il-Malti, Triq l-Ifran, Il-Belt Valletta VLT 1454
L-indirizz tal-Kunsill Lokali: Kunsill Lokali, Triq il-Kbira, Ħal Tartan TRT 1454
a. passiv
b. riflessiv
ċ. impersonali
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 6 minn 12
(i) Jinħass il-bżonn li fl-iskejjel sekondarji ta’ Malta, l-istudenti u l-għalliema tagħhom, joħolqu
xi attivitajiet biex jużaw il-Malti b’mod kreattiv. Ikteb ittra lill-editur tal-gazzetta Ħajjet il-
Malti sabiex fiha tissuġġerixxi modi differenti kif jista’ jsir dan.
JEW
(ii) Ħafna huma dawk li qed igergru dwar is-sitwazzjoni li hemm fi Triq it-Tiżwiqa. Ikteb ittra
lis-Sindku tar-raħal tiegħek sabiex tispjega x’inhi din is-sitwazzjoni u tagħti xi suġġerimenti
dwar kif tista’ tissolva din il-problema li hemm f’din it-triq.
Ikteb in-numru tal-mistoqsija li għażilt:
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 7 minn 12
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 8 minn 12
1E. Il-Komponiment
20
Ikteb madwar 300 kelma fuq WIEĦED minn dawn is-suġġetti fuq karta separata.
1. Ikteb rakkont li jispiċċa b’dan il-kliem: “... u dan is-sigriet ma sar jaf bih ħadd aktar”.
2. Kull ritratt għandu storja. Agħżel ritratt li tidher fih int u rrakkonta l-istorja ta’ warajh.
3. Il-ħbieb: barka jew saħta?
4. L-internet jgħaqqad jew jifred lill-bnedmin?
IT-TIENI TAQSIMA: IL-LETTERATURA (30 MARKA)
2A. Ir-Referenza għall-Kuntest: Il-Poeżija (Bejn Ħaltejn)
15
Agħżel WAĦDA: (i) jew (ii).
(i) Aqra din is-silta mill-poeżija Refuġjata ta’ Mario Azzopardi u wieġeb il-mistoqsijiet kollha.
Il-mara tat-tined
dik li f’idejha toħlom żerriegħa
dik li l-jiem tagħha
lkoll
eklissati
dik li tittama fis-siġar taż-żebbuġ
u ważi
fejn tħobb lil Samih tagħha
xi darba
meta f’Jenin u Hebron u Kafir
jieqfu l-interrogatorji
jieqfu t-torturi
l-massakri tal-għasafar
tal-irġiel.
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 9 minn 12
Mistoqsijiet:
1. Dwar liema problema soċjali ta’ żmienna qed jitkellem il-poeta f’din il-poeżija?
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (1)
2. Il-poeta jirreferi għar-refuġjata bħala Il-mara tat-tined. Għal liema raġuni jagħmel dan?
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (1)
3. Fiex qed tittama r-refuġjata f’din is-silta?
(i)_____________________________________________________________________________
(ii)_________________________________________________________________________ (2)
4. Fisser il-metafora eklissati fil-ħames vers.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(2)
5. Liema figura tad-diskors juża l-poeta f’dawn il-versi? Spjegaha fi kliemek.
l-massakri tal-għasafar
tal-irġiel
a. Il-figura tad-diskors: __________________________________________________________ (1)
b. L-ispjegazzjoni: ________________________________________________________________
___________________________________________________________________________ (1)
6. X’inhi l-emozzjoni li qed iġġarrab ir-refuġjata f’din is-silta tal-poeżija? Ikkwota frażi li turi dan.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (2)
7. Fl-aħħar strofa l-poeta jagħmel indenzjoni sabiex jamplifika l-ħsieb tal-aħħar. Ikkummenta dwar
dan il-ħsieb.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________ (2)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 10 minn 12
8. Ikkummenta dwar il-metrika ta’ din is-silta.
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(3)
JEW
(ii) Aqra din il-poeżija Lill-Qamar Kwinta ta’ Rena Balzan u wieġeb il-mistoqsijiet kollha.
Naf li int fqajjar mingħajr ħjiel ta’ ħajja
w li d-dawl li tarmi lewn il-fidda msawwar
lilek misluf minn ħliqa aktar setgħana;
l-ebda illużjoni ma baqagħli dwarek
għax issa nafek sewwa w m’għadnix narak
tilma u tħuf fid-dawl tal-fantasija;
’mma kif fil-għoli nilmħek qamar kwinta
issebbaħ is-smewwiet f’lejla sajfija,
ninsa dak kollu li kont għedtlek qabel
u terġa’ qalbi tfur bil-poeżija.
1. a. Liema hi l-figura tat-taħdit li l-poetessa tħaddem tul il-poeżija kollha?
____________________________________________________________________________(1)
b. Ikteb eżempju ta’ din il-figura tat-taħdit mill-poeżija.
____________________________________________________________________________ (1)
ċ. X’inhu l-effett ta’ din il-figura tat-taħdit?
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(2)
2. F’din il-poeżija, Rena Balzan tbiddel l-opinjoni tagħha dwar il-qamar. Ikkummenta kif il-ħsieb u
t-ton qegħdin juru din il-bidla.
a. Il-ħsieb:
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(2)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 11 minn 12
b. It-ton:
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(2)
3. Ikkummenta dwar il-metrika ta’ din il-poeżija.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(3)
4. Ikkwota żewġ frażijiet/kliem negattiv/i li tuża l-poetessa fil-konfront tal-qamar.
a._____________________________________________________________________________
b.___________________________________________________________________________(2)
5. a. Sib u ikteb alliterazzjoni: ____________________________________________________ (1)
b. X’inhu l-iskop li l-poetessa għamlet użu minn dan il-mudell tal-ħoss?
______________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________(1)
2B. Il-Komponiment Letterarju: Ir-Rumanzett (Il-Ħarsa ta’ Rużann)
15
Ikteb madwar 200 kelma fuq WIEĦED minn dawn is-suġġetti fuq KARTA SEPARATA.
i. “Lil Rużann tibqa’ dejjem tħossha fik, u bil-ħarsa tagħha f’għajnejk hi tibqa’ turik u
tnebbħek, il-ħin kollu”.
Waħda mit-temi li nsibu fir-rumanzett Il-Ħarsa ta’ Rużann hija dik tal-kontinwità. Iddiskuti
kif din il-katina bdiet mill-imħabba ta’ bejn Mark Antonin u Rużann b’referenza għal
Karmenu.
JEW
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 3 – Frar 2018 Paġna 12 minn 12
ii. “U l-poplu tagħna fejn kien? Fil-kotba żgur li le! Il-kotba – storja jew bijografija – kienu
tista’ tgħid, kollha fuqna, il-klassi għolja”.
Dan il-kliem qalu Mark Antonin. Tkellem dwar kif il-viżjoni tiegħu ta’ Malta f’dawk iż-
żminijiet li tikkuntrasta mal-mentalità ta’ missieru.
Ikteb in-numru tal-komponiment letterarju magħżul:
Tmiem il-Karta
